Atlas- Haziran 2017

PAKİSTAN · ATLAS 101

birleştiği görkemli coğrafyası, buzulları ve kül- dünyanın en yüksekteki karayolunda, Pakis- türel özellikleri burayı benim için farklı ve özel tan’la Çin’i birleştiren Karakurum Otobanı’nda kılıyor. Gojal seyahati benim için daha önce yap- ilerliyoruz. Sajid Ali peş peşe sıralanan 7 binlik tığım Vahan gezisinin devamı niteliğinde. Afga- zirvelere bakıp “burayı her gördüğümde kalbim nistan’daki Vahan Koridoru, sınırın hemen diğer küçükken olduğu gibi hızla çarpmaya başlıyor” tarafında. diyor. Haksız sayılmaz. Gojal, Şiiliğin İsmaili kolundan yaklaşık 20 ÜÇ EJDERHANIN AĞZINDA bin Vahiye ev sahipliği yapıyor. Vahiler özel- Pasu’da 10 odalı küçük otelin tek misafiriyim. likle toplum içinde kadınlara ve kız çocukların eğitimine verdikleri önemle dikkat çeken bir Otel sahibi Ahtar Hüseyin, 500 metre yakını- topluluk. Bölgenin Pasu Köyü’ne varmak için mıza kadar sokulan Pasu Buzulu’nu gösterirken 102 ATLAS · HAZİRAN 2017

buzuldan esen serin hava ciğerlerimi dolduru- olmadan yapılan geziler çok tehlikeli. Kendimi yor. Yaklaşık 26 kilometre uzunluğundaki buzul yarıklarla çevrili ve son derece tehlikeli bir nok- 7 bin 478 metrelik Pasu Zirvesi’ne doğru yükseli- tada buluyorum. Dönüş, her zamanki gibi daha yor. Köyün hemen kuzeyinde yer alan ve dünya- stresli ve yorucu, dört beş kez düşüyorum, ama nın en uzun buzullarından biri olan 56 kilomet- bir kaza yaşamıyorum. relik Batura Buzulu ise 7 bin 795 metre yüksek- liğindeki Batura Zirvesi’ne ait. Ertesi gün kendi Pasu, 2 bin 450 metre rakımda yer alıyor ve başıma çıktığım buzul seferinde aslında ne ka- bölgede “üç ejderhanın ağzındaki köy” olarak dar tehlikeli bir iş yaptığımı anlıyorum. Buzul- da biliniyor. Çünkü, Pasu ve Batura buzulları, lar sanki canlı ve hareketli varlıklar, sürekli yer Hunza Nehri ve Şimşal Nehri köyü sürekli teh- değiştiriyor ve değişiyorlar. O yüzden, bir rehber dit ediyor. Buzulların sıkıştırmaları ve seller yü- zünden köy, tarih boyunca birkaç defa yok olup tekrar kurulmuş. Bu süreçte geçmişte 300 hane- nin bir bölümü kuzeydeki Chipursan Vadisi’ne ve Vahan Koridoru’na göç etmiş. Ama Karaku- rum Otobanı’nın 1978’te tamamlanmasıyla do- ğal afetlere rağmen bölge gelişim göstermeyi sürdürmüş, Pasu şu anda 120 haneye ve 1200 civarı nüfusa sahip. Ağa Han’ın imamlığındaki İsmaili tarikatına bağlı Gojal bölgesi sakin- leri modern okullarda hem İngilizce, hem Urduca eğitim görüyor. Gulmit Köyü’nde gelişmiş olanaklara sahip bir hastane de yer alıyor. Geleneklere göre kız çocukları eğitime teşvik ediyorlar. Arkadaşım Sajid Ali “Ailenin erkek ve kız iki çocuğu varsa ve ikisini birden okutma imkânı yoksa, kız çocuk okula gönderilir” diyor. Lise eğitiminden sonra gençler şe- hirlerdeki üniversitelere gidiyor. Birlikte zaman geçirmekten büyük keyif aldığım şair ve eğitim- ci Ali Kurban Mughanni, köyden okumak için ayrılıp tatil dışında geri dönmeyen gençlerin yokluğundan şikâyet etse de iş imkânlarını an- cak büyük şehirlerde bulabiliyorlar. Ali Kurban, Mevlana’nın Mesnevi’sini İngilizceden Vahi dili- ne çeviren özel bir eğitimci. Dünyanın unutul- makta olan dillerinden Vahice, Farsçanın çok eski bir lehçesi. Vahi dili 1990’lı yıllara kadar Arap alfabesiyle yazılıyordu. Lorimar ( Alman ), Keminski ( Rus ), ve Budghus ( İngiliz ) isimli üç dil bilimci Vahicenin yazılı halini, Latin alfabesi- nin fonetiğine uygunluğunu göz önünde bulun- durarak tekrar yapılandırdı. Ali Kurban, Türklerle Vahilerin Orta As- ya’daki diğer halklar gibi ortak bir geçmişe sa- hip olduklarını ve kendilerinin Pakistan’ın gü- neyindeki halklara nazaran Türklere daha yakın PAKİSTAN · ATLAS 103

olduklarını söylüyor. Belki de bunun sebebi Kır- gördüklerimin karanlık ve çok yoksul olduğunu gızlarla tarih boyunca yan yana yaşamış olmala- söyleyince kendilerinin de 1960 öncesinde aynı rı. Kaynaklara göre Pasu yüzyıllar önce bir Kır- durumda olduklarını söyledi. Artık evleri çok gız yerleşimiymiş. Bölgedeki Kırgız mezarları da daha konforlu. Bu arada evlerde “saray” adı ve- bunun kanıtı. Pa-su adı da Kırgızcada “üç neh- rilen misafir odaları da bulunuyor. Ali Kurban, rin/kaynağın birleştiği su” anlamına geliyor. 1970’lerin başından itibaren Karakurum Otoba- nı’yla birlikte Pasu ve bölgenin diğer köşelerinin KARAKURUM OTOBANI gelişmeye başladığını söylüyor ve devam ediyor: Ali Kurban, ziyaretimde bana Afganistan’da “Çin Devleti, Hunza Yerel Hükümeti ve Pakis- tan Devleti, Karakurum Otobanı’nın kurulması- gördüğüm Vahi evleriyle kendilerininki arasın- na birlikte karar verdi. Mao sosyalizmi ve Sovyet da fark olup olmadığını sordu. Afganistan’da 104 ATLAS · HAZİRAN 2017

sosyalizmi arasında çok fazla rekabet vardı. Çin, Annem çok güçlüydü, tarımla, süt ürünleriyle, Sovyet müdahalesinden çekindiği için otobanı yünden kıyafet hazırlamakla uğraşırdı. Şimdiki- daha güneyden, yani Gılgıt-Baltistan’dan geçirdi. ler bu kadar güçlü değil.” Sajid Ali, bunun sebe- Çin, politik ve ekonomik amaçları doğrultusun- bini insanların hayatına “konfor” kavramın gir- da 1971-1978 yılları arasında ordusuna otoba- mesiyle açıklıyor. Ali Kurban da şu anda güney- nı inşa ettirdi ve ardından bölge hızla gelişmeye den gelecek gıdalara ve eşyalara bağımlı olduk- başladı.” larını ekliyor. Kalitesi kötü olan unu bile güney- den aldıklarını ve bu durumu hazmedemediğini Yaşam koşullarının zamanla değiştiğini söy- söylüyor. lüyor Ali Kurban: “İnsanlar 1970’lerde oldukça çalışkandı, şimdilerde tembeller. Annemi baba- Bir başka eğitimci Zoodkhun Köyü’nden Fa- mı hatırlıyorum da, gece gündüz meşgullerdi. kir Ullah Han ise şu konuya dikkat çekiyor. PAKİSTAN · ATLAS 105

106 ATLAS · HAZİRAN 2017

PAKİSTAN · ATLAS 107

“Modernleşmeyle birlikte, örneğin bu köyde nü- 1990’larda gelirin büyük kısmı turizmden elde fusun sadece yüzde yirmisi iş sahibi, geri kalanlar ediliyordu. Öyle ki bir rehber, gidiş dönüş üç işsiz. İş sahibi olanlar da maaşla çalışıyor ve bun- gün süren trekking turlarında kazandığı paray- ların çok azı iyi kazanıyor, geri kalanları sadece la ailesini üç ay geçindirebiliyordu. Ancak New hayatta kalacak kadar ücret alıyor. Çalışmayanlar York’taki 11 Eylül saldırısından sonra her şey al- da hayvanlarını satarak geçiniyor, çünkü tarım- tüst oldu.” ABD’deki terör saldırılarından sonra la elde ettikleri gelir yetersiz kalıyor.” İnsanların bölgedeki turizm hareketi bıçakla kesilmiş gibi eğitim seviyesi arttıkça tarımla uğraşmak iste- durmuş ve bir daha da eski seviyesine kavuşma- miyor, iş imkânları ve modern hayatın tadını çı- mış. Eskiden on binlerle ifade edilen turist sayısı karmak için şehirlere yöneliyor. Turizmin yarata- şimdilerde 200-300 kişi olarak geçiyor. cağı iş imkânları onları köylerinde tutmanın bir yolu olabilir. Sajid Ali şunları anlatıyor: “Bölgede Turizme bağlı geçim kaynağı arasında bölge- deki kadınların el işi yapıp sattığı merkezler de 108 ATLAS · HAZİRAN 2017

sayılabilir. Küçük girişimciliği yaygınlaştırmak için başka belirsizlik kaynağı ise sınır konusunda “Aga Kahn Rural Support Program-AKRSP” çer- Hindistan’la yaşanan ihtilaf. Baltistan’ın Hindis- çevesinde yürütülen çalışmalar oldukça başarılı. tan’la Pakistan arasında tartışmalı bölgelere sa- Özellikle sadece bu bölgede bulabileceğiniz Kırgız hip olması iki ülke arasında düşmeyen bir tansi- ve Vahi motifli örmeler, kilimler, giysiler çok po- yon yaratıyor. Yaban hayat ve kültür değerlerini püler, ancak satışlar yine de eskisi kadar çok değil. konu alan eko-turizmin sürekliliği, dünyadaki gelişmelere bağlı ve oldukça kırılgan durumda. Gojal’ın etkileyici coğrafyasında turizmi teh- dit eden etmenler oldukça fazla. Dağcılık ve ERMİŞ BABA HUNDİ doğa yürüyüşü için buraya gelmeyi arzulayan Yüksekliği 7 bin 478 metreyi bulan Pasu Zir- turistler olsa da belirsizlik ortamı buna engel. Nanga Parbat ana kampında 2013 yılında on- vesi’nin dibinde, 7 bin 611 metrelik Şimşal Zir- bir dağcı Taliban tarafından öldürülmüştü. Bir vesi’nin karşısında yer alan Pasu ve diğer Gojal PAKİSTAN · ATLAS 109

köyleri, Karakurum Dağları’yla ve nehirlerle çev- rili. Ama teknoloji, bu izole köylere kadar ulaş- mış durumda. Yavaş çalışsa da bölgede internet var. Modern dünyanın alışkanlıkları buraya da yayılmakta gecikmemiş gibi görünüyor, gençler sosyal medya üzerinden iletişim kuruyor, yaşlı- lar ise bundan çok şikâyetçi değil, çünkü onlar da benzer durumda. Dağlık Gojal çok zengin bir yaban hayata sa- hip. Kar leoparı, dağ keçisi, kızıl tilki, kurt, Hi- malaya kar horozu, kaya kekliği bölgedeki türler- den bazıları. Ardıç, söğüt, kavak, sakızağacı ise sık görülen ağaç türleri arasında. Yüksek dağlar, platolar ve buzullar arasındaki bölgede yak, ko- yun ve keçi sürüleri temel geçim kaynağını oluş- turuyor. Patates üretimi de önemli bir ekonomik faaliyet. Süt ve süt ürünleri, köylü kadınlar tara- fından yak, koyun ve keçilerden temin ediliyor. Pai (yoğurt), merek (kaymak) ve rogun (tereya- ğı), sütün uzun süre kaynatılmasıyla yapılan ku- rut, chapati denen lavaş ekmeklerle tüketiliyor. Kuzeyde, Chipursan Vadisi’ndeki köyler daha da yüksekte, 3 bin 500 metre rakımda yer alı- yor. Burası Çin sınırına yakın, son kasaba Sost 110 ATLAS · HAZİRAN 2017



Zoodkhun Köyü’nün üzerinden ulaşılan Afganistan’a Hindikuş Dağ- bölgenin tarihsel bir geçiş noktası olduğunu tek- ları’yla sınır güzel bir vadi. Özel izinle ve pasa- rar hatırlatıyor. portumu kontrol noktasına bırakarak yol arka- daşlarım Azam Baig Tajik ve Sajid Ali ile vadiye Azam Baig Tajik’le gezerken bir köylü bizi evi- giriyoruz. Yol üzerinde Sufi ermiş Baba Hun- ne davet ediyor. Geleneksel sütlü çayımızı içerken di’nin izinden gidenlerin konaklaması için ya- yaşlı Vahi bize İngiliz yönetimindeyken bağlı ol- pılmış, Şaman süsleriyle bezenmiş basit baraka- dukları Hunza mirine (mir, bir tür derebeyi) kar- lara rastlıyoruz. şı ayaklanmalarını anlatıyor. Köylülerin direnişi, sadece onlara uygulanan bir verginin kaldırılma- Bölgede Baba Hundi önemli bir mistik karak- sı için yaptıkları başvuruyu mirin yok saymasıyla ter. Her sene adına düzenlenen festivale Vahan başlamış, haklarının verilmesi ve bağımsız olma- Koridoru’ndan Kırgızlar da geliyor, polo ve kri- larıyla sonuçlanmış. Bütün olanları bir çırpıda ve ket yarışmaları yöresel kültür motifleri vurgu- gururla anlatıyor yaşlı Vahi. lanarak yapılıyor. Mezarı, Vahan Koridoru sını- rındaki Zoodkun Köyü’ne çok yakın. Bu uzak ve Bölgenin tanınmış turist rehberlerinden Alam yüksek köye vardığımızda üniformaları içinde Jan Dario’nun evinde konakladığımız köyde, neşeyle kriket oynayan öğrencileri görünce doğ- AKRSP’nin desteğiyle halkın sivil inisiyatifle ta- rusu şaşırıyorum. Türkiye’den geldiğimi duyan rım ve eğitim çalışmaları yaptığını görmek umut- öğretmen Fakir Ullah Han tarafından derse da- landırıcı. Gojal, dağların görkemini ve insanların vet ediliyorum. Ağa Han tarafından desteklenen bu zorlu coğrafyaya nasıl uyum gösterip özgün okullarda öğretmen kalitesi yüksek, öğrencilerin bir kültür dokusu oluşturduğunu gösteren özel eğitim düzeyleri iyi. Öğrencilerin pırıl pırıl göz- bir bölge. Sonuçta, sahilde büyüyen ben dağların lerinde maviden siyaha uzanan renk çeşitliliği, güzelliğini geç keşfetmeme hayıflanıyorum. Gör- düklerime ve öğrendiklerime ise seviniyorum 112 ATLAS · HAZİRAN 2017

FotoAtlas Zamanı BAYİLERDE EK TÜM OKURLARA HEDİYE! Fotoğraf Okulu Kitabı YABAN HAYAT FOTOĞRAFI İPUÇLARI atlasdergisi.com ATLASDergisi AtlasDergisi atlas-dergisi

KİTAP YEŞİM PÜTGÜL KAÇKARLAR’DA BULUT OLSAM, UĞUR BİRYOL Bir Karadeniz Masalı! D oğanın en zengin halleri- üzerindeki köyler ve yayla- tekniğiyle yapılmış olmaları. kitabın sonuna bir mini söz- nin bir arada bulunduğu lar tek tek anlatılmış. Pokut, Ve sonra vadinin konakları- lük de eklemiş Biryol. Son bir yer Fırtına Vadisi. Ambarlı, Trovit, Apivanak, na geliyor sıra. Hemşinliler sözüyse şöyle: Sırtını Kaçkar Dağları’na yas- Palovit, Badara, Gito, Ayder, gurbetçi. Yüz yıl önce ekono- lamış onlarca yaylanın, gürül Kavrun, Kaçkar, Samistal, mik zorluk nedeniyle Batum’a, “Kendimi bildim bile- gürül akıp Karadeniz’e ulaşan Verçenik yaylalarının güzelli- Soçi’ye, Yalta’ya, Kırım’a, li Karadeniz coğrafyasının Fırtına Deresi’nin ve mut- ğini, “bir yaylaya âşık olmak Moskova’ya çalışmaya gitmiş- güzelliği hep başa bela olmuş- lu insanların beldesi. Aynı kolaydır, lakin tepenin ardın- ler. Gurbetlik kötü elbette, tur. Bu kadar albenisi yüksek zamanda dünyanın korumada da gezgini, diğerinden farklı ama gurbetçilerin konak yap- vadilerin ve yaşam alanlarının öncelikli 100 bölgesinden biri. ve daha büyüleyici fotoğrafıy- tırma yarışı, Fırtına Vadisi’nin yer aldığı bir coğrafya ister Araştırmacı, fotoğrafçı, gaze- la bir başkası beklemektedir” birbirinden ihtişamlı konak- istemez iştahları kabartmakta. teci, aktivist ve bir doğa âşığı sözleriyle anlatıyor Biryol. larla dolmasına yol açmış. Son kertede şunu hatırlatmak- olan Uğur Biryol, Kaçkar- “Yüksek rakımların soylu ta fayda var: Eğer dünya coğ- lar’da Bulut Olsam albüm - SOYLU İNSAN insan barınakları” diye nite- rafyasında miras niteliğindeki kitabında, “dünyanın en güzel BARINAKLARI lendiriyor Uğur Biryol onları. bölgeleri de yok edip nefessiz yeri” olarak nitelediği Kaçkar- Ki bugün de bu konakların kalırsınız, yatacak yeriniz yok- lar’ı anlatıyor. Biryol’un bir- Ve tabii buzul gölleri. bir kısmı ayakta. tur. Ötesi hikâye…” birinden güzel fotoğraflarıyla Ambarlı, Avusor, Mezovit, At süslü kitap, Fırtına Vadisi’nin Meydanı Gölü… Fırtına ve GÜZELLİK BAŞA BELA! nasıl gezilmesi gerektiğini Hala derelerinin üzerlerinde Müzikten giyim kuşama, anlatan bir rehber. yükselen taş kemer köprüle- ri de unutmamak gerek. Bu ekolojik çeşitlilikten Yeşil Yol Bölgedeki yürüyüş rota- köprülerin en önemli özelliği, direnişine kadar bölgeye iliş- larıyla başlayan kitapta, rota harç kullanılmadan, kesme taş kin her ayrıntının ele alındığı 114 ATLAS · HAZİRAN 2017

0 212 348 10 00 #kidzmondoistanbul | www.kidzmondoistanbul.com S S R AR M

KİTAP YEŞİM PÜTGÜL BUTİK OTELLER KİTABI 2017, ABC GRUP Küçük, farklı ve sıra dışı Birbirinden özel 154 butik oteli bir araya getiren B utik Oteller Kitabı 2017, 175 tesis ve 13 bin 475 yatak tarihi ve turistik noktaların son sayısında da okuyu- kapasitesine ulaştığını belirti- birbirinden güzel fotoğraflar cularla birbirinden özel yor. “Küçük, özel belgeli, eşliğinde anlatıldığı kitapta 154 butik oteli buluşturdu. farklı ve sıra dışı konakla- daha sonra o bölgedeki butik Önsözünü TURSAB Başkanı ma alternatifleri” altbaşlık- oteller sıralanmış. Otellerin Başaran Ulusoy’un yazdığı lı kitap, İstanbul ve çevre- fiziki özelliklerinin yanı sıra kitapta 21. yüzyılda turizmde siyle başlıyor, Batı Karade- havaalanına uzaklığı, oda bireysel tercihlerin ve özel ilgi niz, Ege, Orta Ege, Güney sayısı, iletişim bilgileri, yemek motivasyonlu seyahatlerin Ege, Akdeniz, Ankara ve mönüsü, havuz, internet ve öne çıktığı belirtiliyor. Bu tip çevresi, Kapadokya, Doğu klima bulunup bulunmadığı seyahatlerde belirgin bir artış Karadeniz’in ardından Doğu ve ayrıca çocuklara uygun olduğunu vurgulayan Ulusoy, ve Güneydoğu Anadolu böl- olup olmadığına ilişkin detay- Kültür ve Turizm Bakanlığı geleriyle son buluyor. Her lı bilgiler verilmiş. Türkçe ve verilerine göre 2010 yılında bölümün başında sözü edilen İngilizce yayınlanan kitap, 100 tesis ve 8 bin 321 olan bölgeye ilişkin genel bilgilerin tatilde farklı bir konaklama yatak sayısının, 2014 yılında verildiği, gezilmesi gereken tercihi arayanlar için bire bir. NEW YORK KAPI DIŞI SANATI, İLHAN MİMAROĞLU Sokaktaki sanatın büyüsü En çok gözönünde olmalarına kar- pek çok kişiye gösterdiğinde, hepsi gerektiği konu- şın en az fark edilen sanatı; duvar re- çok önemli sanat yapıtlarıyla karşı suna da dikkat simlerini inceleyen kitap, görme ye- karşıya olduklarını söylemiş. Ancak çekiyor. Sokak, tisini arttırmak isteyenler için ipuçla- pek az kişi bu fotoğrafları kentin so- bilindiği gibi rıyla dolu. kaklarında farklı duvarlarda gördük- görkemsiz bir lerini hatırlamış. yer. Galeriler- Uzun yıllar New York’ta yaşamış de, müzelerde müzisyen İlhan Mimaroğlu’nun New İşte kitapta, bu fotoğraflar bir araya sergilenmeyen York Kapı Dışı Sanatı adlı kitabı, so- getirilmiş. Fotoğraflar incelendiğinde eserlerin yete- kaktaki sanata dikkat çeken bir dene- bazı resimlerin duvarlara çizilmiş ol- rince değerli me. Bir müzisyen olarak görme yeti- duğunu kabullenmek oldukça güç ge- olmadığı gibi sinin işitme yetisinden az olduğunu lebilir. Ancak fotoğrafın altında hangi bir algı var. Oysa bazı muralistler ter- anlayınca bir fotoğraf makinesi alarak sokakta yer aldığı ve ressamının kim sini düşünüyor. Onlara göre resim bir ayrıntıların peşine düşmüş. Her gün olduğu da belirtiliyor. Kuşkusuz New galeride sergilendiğinde birkaç yüz önünden geçtiği halde fark etmediği York’ta yaşayanlar, ya da ziyaret eden- kişiye, sokaktaysa yüzbinlerce kişiye ayrıntıları yakalama arayışı, onun so- ler o kitaptaki resimleri duvarlarda ulaşıyor ve bu daha anlamlı. Ancak kaktaki sanatı keşfetmesine yol açmış. arayabilirler. her ne olursa olsa kapı dışı sanatının Böylelikle New York’taki duvar resim- gitgide daha fazla görünür olduğu ve lerini fotoğraflamaya başlamış. Çek- Kitap, bakmakla görmek arasın- benimsendiği de bir gerçek. tiği fotoğrafları New York’ta yaşayan daki farkı tartıştığı kadar, sanatın bir kurum olarak nasıl değerlendirilmesi 116 ATLAS · HAZİRAN 2017

ATLAS TARİH ÇIKTI! 150. Yıl Sultan Abdülaziz Avrupa’da • OSMANLI AVRUPA’YA AÇILIYOR PROF. MURAT ÖZYÜKSEL İLE SÖYLEŞİ • FOTOĞRAF, BELGE VE OBJELERLE III. NAPOLÉON’UN ONUR KONUĞUYDU • ARAP, YUNAN VE ERMENİ HARFLERİYLE TÜRKÇE OSMANLI’NIN İLK ATLASLARI • SULTAN İBRAHİM İLE CİNCİ HOCA “DELİ” PADİŞAH VE OSMANLI RASPUTİN’İ • EVLİYA ÇELEBİ SEYAHATNAMESİ GÜNÜMÜZ TÜRKÇESİNE ÇEVİREN SEYİT ALİ KAHRAMAN İLE SÖYLEŞİ SAĞIM SOLUM TARİH: Osmanlı’da ilk İdman Bayramı HEPSİ VE DAHA FAZLASI Atlas Tarih’te

HAFTA SONU YILDIRIM GÜNGÖR BURSA / İZMİR / MANİSA DİNLENDİREN YOLCULUK S abahın erken saatleriydi Osmangazi Köprüsü’nden dönemine kadar uzanan şirin yola çıktığımızda, Bur- geçerek Bursa’ya ulaştık. ve yemyeşil bir köy. İlkbaharın sa’dan başlayarak Ege’ye Çok oyalanmamıza rağmen en sıcak günlerinde bile serin uzanan bir hafta sonu plan- saat 10.30’da Cumalıkızık olabiliyor. Bu mevsimde kiraz lamıştık. Cuma gününe denk Köyü’ndeydik. Hava oldukça ve dut ağaçları karşılıyor gelen 19 Mayıs fazladan bir serindi ama köyün sokak- konukları. Taş sokakları, gele- gün kazandırmıştı. Bu da larında insan seli vardı. Biz neksel mimarisi ile bir kül- oldukça fazla yer göreceğimiz turistik bölgeden uzaklaşarak tür mirası olan köyün değeri, anlamına geliyordu. Bu gezide köyün gerçek sokaklarında burada bir dizi çekildikten hem arkeolojik alanları, hem dolaşmaya başladık. sonra daha çok anlaşıldı. geleneksel mimarinin korun- duğu yerleşim yerlerini gör- Cumalıkızık Uludağ’ın Gölyazı’ya da uğramayı meyi planladık. Kısa sürede eteklerinde kurulmuş olan ve düşünüyorduk ama Uluabat tarihi Osmanlı’nın kuruluş ve Manyas göllerini başka 118 ATLAS · HAZİRAN 2017

UZAY SONDASI ▶ ▶ ▶ ▶ SADECE 5,00 TL SAKIN KAÇIRMAYIN!

HAFTA SONU Sardes arkeolojik bölgesinde bir hafta sonuna bıraktık. öğle olmak üzereydi. Havanın köyün merkezine ulaştık. sahip sinagogun avlusundan Manisa’da İzmir yolu üzerin- güzel ve cumanın tatil olması- Yaklaşık üç saat de burada de bulunan otelimize ulaş- nı fırsat bilenler soluğu Efes’te dolaştık. Şirince’yi her gitti- 120 ATLAS · HAZİRAN 2017 tık. Otel yeni ve çok da güzel almıştı. Bu mevsime göre ğimde biraz daha kalabalıklaş- bir butik otel. Bu tür otelleri büyük bir kalabalık vardı. tığını görüyorum. Şirince’nin büyük otellere tercih ediyo- Yaklaşık üç saatimizi burada şirinliği gitmiş yerine bir alış- rum. Bugüne kadar da hiç piş- geçirdik. veriş merkezi gelmiş. Saat man olmadım. 19.00 gibi Şirince’den ayrıldık. Efes’ten çıktığımızda saat Rotamız İzmir. Akşam yeme- Sabah ilk hedefimiz Efes 15.30 olmuştu. Hedefimiz ğini Kordon’da yedikten son- ve Şirince. Efes’e vardığımızda Şirince. Selçuk’a yedi kilo- ra Saat Kulesi’ni ziyaret edip metre mesafede bulunan Manisa’ya geri döndük. Şirince aslına eski bir Rum köyü. Mübadelede Rumlar Pazar sabah 9.30 gibi yola ile Türkler yer değiştirmiş. çıktık. Bugünkü hedefimiz Köyün ilk kuruluş tarihi ise Sardes ve Kula. Sardes arkeo- 1500 yıl öncesine kadar gidi- lojik bölgesinde gymnasium, yor. Rakımı 350 metre olduğu hamam, yaklaşık 1000 kişinin için yaz aylarında Efes ahali- aynı anda ibadet edebildiği sinin burada kaldığı da bili- 1600 yıllık sinagog ve komp- niyor. Yarım saat süren yol leksin etrafındaki dükkân ve boyunca Ege’nin bereketli top- diğer yapıları gezmek epey bir raklarından fışkıran yeşilin zamanımızı aldı. her tonu eşlik etti köye kadar. Köye varmadan arabayı park Gymnasiumun girişinde edip kısa bir süre yürüyerek fide satan teyzeden doma- tes ve biber fidesi satın

Açık havada tekne keyfi hediye 10 METRE ÜZERİ Efsane tasarımcı Ken Freivokh’tan TÜRK MEGAYATI 50 metrelik SEYRİ DEFTERİ En yeni tekneler > Gökova’da sezonun yenilikleri yelken yarıșları ve > İngiliz Virjin Adaları Türkiye’nin en kapsamlı > Hawaii’nin Molokai Adası tekne alım-satım rehberi > Fransız sahil kasabası Cassis YATMARKET ile birlikte HAZİRAN SAYISI bayilerde yachtturkiye yachtturkiye @yachtturkiye www.yachtturkiye.com

HAFTA SONU alarak biraz ilerideki Artemis bir konak Kula Ev Kültür Tapınağı’na doğru yola çık- Müzesi’ne dönüştürülmüş. tık. Burada çocuklara para- Burayı da ziyaret ederek bu yı bulan Lidyalıların altını evlerdeki yaşam biçimi hak- Paktalos Irmağı’ndan nasıl kında bilgi aldık. Kula aynı elde ettiklerini, ilk basılan zamanda Türkiye’nin ilk ve parayı ve tabii ki efsanevi şimdilik terk jeoparkı ama yol Lidya Kralı Kroisos’u (Karun) boyunca tek bir jeopark lev- anlattım. Bu muhteşem Lidya hası göremedim. kentinin ne yazık ki çok büyük bir bölümü toprak Yaklaşık bir saat kadar altında. sokaklarda dolaştıktan sonra tekrar yola koyulduk. Dönüş Koşturmaca hepimizi acık- zamanı geliyordu. Uşak yolu tırmıştı. Etrafıma bakınırken üzerinde yer alan peri bacala- bulduğum birkaç boğa dike- rında da yaklaşık yarım saat nini kopardım ve soyarak kadar oyalandıktan sonra çocuklarla, gezi arkadaşlarım- dönüşe geçtik. Uşak- Kütahya la birlikte yedik. Havuç tadın- üzerinden döndüğüm için da olan bu bitki doğada her tatil trafiğine yakalanmadan zaman can simididir. geceyarısı saat 1.00 gibi eve varmayı başardık. Saat 16.00 gibi kendimi- zi Kula’nın geleneksel evleri Bir hafta sonu çocukları- arasında dolaşırken bulduk. nızı alın ve plan yaparak yola Osmanlı mimarisinin egemen çıkın; iki günde bile ne kadar olduğu bu evlerin büyük bir çok şey yapabileceğinizi görüp kısmında insanlar yaşamları- şaşıracaksınız. Doğada yapa- na devam ediyorlar. Ne yazık cağınız en kötü programın ki bir kısmı bakımsızlıktan bile çocuklarla evde, veya bir yıkılmış, veya yıkılmak üze- AVM de yapacağınız en iyi re. Tüm evler geniş bir avlu- programdan bile daha iyi ola- ya sahip. Belediye tarafından cağını unutmayın sakın SIRT ÇANTASI DİKİŞ SETİ A 122 ATLAS · HAZİRAN 2017

Feel the freedom www.exuma.com.tr 0212 867 49 21 BALIKESİR FESTİVAL AVM MANİSA NOVADA OUTLET AYDIN SÖKE EPRENE AVM İSTANBUL BAHÇEŞEHİR-ÇEKMEKÖY-SARIYER-ÇATALCA

Hint Okyanusu’nda kalacak Maldivler Mauritius Seyşeller Sri Lanka

YÜKSEKLERE YOLCULUK TÜRKİYE’NİN TÜRKİYE EGE VE AKDENİZ KIYILARI



Yayıncı Doğan Burda Dergi Yayıncılık ve Pazarlama A.Ş. İcra Kurulu Başkanı Cem M. Başar Yayın Direktörü Murat Köksal Yayın Yönetmeni Kansu Şarman Yazı İşleri Müdürü (Sorumlu) Mustafa Türker Erşen Tasarım Bahadır Erşık Satış Direktörü ve Tüzel Kişi Temsilcisi Mehmet Taşkın Yazı ve Fotoğraflar Ersin Demirel Yönetim Yeri Trump Towers Kule 2, Kat 21 34387 Şişli - İstanbul Tel: 0212 410 35 66 - Faks: 0212 410 35 64 Baskı ve Cilt Vatan Ofset Yayıncılık ve Matbaacılık A.Ş. Sanayi Mahallesi 1650. Sokak No: 2 Doğan Medya Tesisleri Esenyurt / İSTANBUL Tel: 0 212 622 19 00 Dağıtım Yaysat A.Ş. Tel: 0212 622 22 22 © Haziran 2017. Her türlü kullanımı izne tabidir. Tamamen veya kısmen, kaynak gösterilerek dahi kopyalanamaz. Atlas dergisinin armağanıdır, parayla satılmaz.

içindekiler Bulutlara Ulaşmak.................................................................................... 4 Tekir Yaylası, Pozantı, Adana ................................................................8 Kocayayla, Sandıklı, Afyonkarahisar .................................................... 10 Eli ve Topçatan Yaylası, Doğubayazıt, Ağrı ......................................... 12 Benli Yaylası, Çamlıdere, Ankara.......................................................... 14 Eğriova Yaylaları, Beypazarı, Ankara................................................... 16 Akkaya Yaylası, Çamlıdere, Ankara...................................................... 18 Sorgun Yaylası, Güdül, Ankara ............................................................. 20 Yıldırımevci Yaylası, Çubuk, Ankara.................................................... 22 Gömbe Yaylası, Kaş, Antalya................................................................. 24 Feslikan Yaylası, Konyaaltı, Antalya..................................................... 28 Göynük Yaylası, Konyaaltı, Antalya ..................................................... 30 Eğrigöl Yaylası, Gündoğmuş, Antalya................................................... 34 Yalnızçam Yaylası, Ardahan .................................................................. 36 Bilbilan Yaylası, Ardanuç, Artvin.......................................................... 40 Arsiyan Yaylası, Şavşat, Artvin.............................................................. 42 Beyazsu Yaylası, Şavşat, Artvin ............................................................. 44 Sahara Yaylası, Şavşat, Artvin................................................................ 46 Olgunlar Yaylası, Yusufeli, Artvin ......................................................... 48 2 Uluyayla, Ulus, Bartın............................................................................ 50 Aladağ (Seben - Sarıalan) Yaylaları, Bolu Merkez - Seben................. 52 Abant Yaylaları, Mudurnu, Bolu ........................................................... 56 Göynük Yaylaları, Göynük, Bolu........................................................... 60 Gölhisar Kocayayla, Burdur .................................................................. 64 Kocayayla, Keles, Bursa .......................................................................... 66 Sarıalan ve Çobankaya Yaylaları, Osmangazi, Bursa ......................... 68 Kargı Yaylaları, Kargı, Çorum ............................................................... 70 Osmancık Yaylaları, Osmancık, Çorum ............................................... 72 Topuklu Yaylası, Beyağaç, Denizli......................................................... 74 Torkul Yaylası, Düzce ............................................................................. 76 Kaynaşlı Yaylaları, Kaynaşlı, Düzce...................................................... 78 Pürenli Yaylası, Gölyaka, Düzce............................................................ 82 Balıklı Yaylası, Gölyaka, Düzce ............................................................. 84 Yedigöl Yaylası, İspir, Erzurum.............................................................. 86 Hızır Yaylası, İslahiye, Gaziantep.......................................................... 88 Kümbet Yaylası, Dereli, Giresun............................................................ 90 Bektaş Yaylası, Bulancak, Giresun......................................................... 92 Kazıkbeli Yaylası, Kürtün, Gümüşhane................................................ 94

Dulağa ve Yılanlı Yaylası, Torul, Gümüşhane...................................... 96 içindekiler Erikbeli Yaylası, Kürtün, Gümüşhane .................................................. 98 Kadırga Yaylası, Kürtün, Gümüşhane ................................................ 100 3 Serdarbulak Yaylası, Aralık, Iğdır........................................................ 102 Güney Aras Yaylaları, Tuzluca, Iğdır.................................................. 104 Tota Yaylası, Sütçüler, Isparta.............................................................. 108 Çamlıyayla (Namrun), Mersin............................................................ 110 Abanoz ve Kaş Yaylaları, Anamur, Mersin......................................... 112 Sorgun Yaylası, Yenice, Karabük ......................................................... 114 Araç Yaylaları, Araç, Kastamonu ........................................................ 116 Tekir Yaylası, Melikgazi, Kayseri......................................................... 118 Yahyalı Yaylaları, Yahyalı, Kayseri ...................................................... 120 Menekşe Yaylası, Başiskele, Kocaeli .................................................... 122 Girdev Yaylası, Seydikemer, Muğla/Kaş, Antalya.............................. 126 Gökçukuru Yaylası, Kavaklıdere, Muğla............................................ 128 Meydan Yaylası, Ulukışla, Niğde ......................................................... 130 Çambaşı Yaylası ve Obaları, Kabadüz, Ordu..................................... 132 Perşembe Yaylası, Aybastı, Ordu......................................................... 136 Kızılağaç ve Çukuralan Yaylaları, Mesudiye, Ordu........................... 140 Ayder Yaylası, Çamlıhemşin, Rize....................................................... 144 Pokut Yaylası, Çamlıhemşin, Pokut..................................................... 146 Samistal Yaylası, Çamlıhemşin, Rize................................................... 148 Kito Yaylası, Hemşin, Rize ................................................................... 150 Anzer Yaylası, İkizdere, Rize................................................................ 154 Didingola Yaylası, Çamlıhemşin, Rize................................................ 158 Komati Yaylası, Çamlıhemşin, Rize .................................................... 160 Homeze ve Vaşa Yaylaları, İkizdere, Rize........................................... 162 Çiğdem Yaylası, Hendek, Sakarya....................................................... 166 Karagöl Yaylası, Taraklı, Sakarya........................................................ 168 Bengü Yaylası, Bafra, Samsun ............................................................. 172 Saray (Karlık) Yaylası, Ayancık, Sinop................................................ 174 Kılıçlı Yaylası, Boyabat, Sinop ............................................................. 176 Sarıçiçek ve Eğriçimen Yaylası, Koyulhisar, Sivas............................. 178 Çamiçi Yaylası, Niksar, Tokat .............................................................. 182 Demirkapı (Haldizen) Yaylası, Çaykara, Trabzon............................ 184 Hıdırnebi Yaylası, Trabzon .................................................................. 186 Şolma Yaylası, Maçka, Trabzon........................................................... 188 Erikli ve Delmece Yaylaları, Çınarcık, Yalova ................................... 190

BULUTLARA ULAŞMAK Y üzyıllardır yaşayan bir ge- direnci ve asla yitirilmeyen lenek yaylacılık. Yazın sı- yaşama sevincini besleyen cağından serinlere kaçmak, bir kaynaktır aslında. yemyeşil çayırlarda hayvan- Yaz mevsimi bir başka ları otlatmak ve kışa saman geçer yaylalarda. Kış için ot- depolamak için yılda birkaç lar biçilir, sararan başaklar aylığına da olsa yükseklere toplanır. Hayvanlar özgürce çıkar Anadolu insanı. Artık otlatılır türküler eşliğinde. sonsuzluğun hâkim olduğu Keçiler, koyunlar, inekler bir ülkenin tek yöneticisidir özenle sağılır, peynirler ba- onlar. Modern hayatın ni- sılır bidonlara. Her yanı ku- metlerinden uzak, doğanın şatan kır çiçeklerinin koku- koynunda bir başına, ama suyla çıldıran arılar çiçekten alabildiğine özgür, alabildi- çiçeğe uçar. Sahildekiler ğine mutlu... Anadolu in- sıcakla boğuşurken, geceleri 4 sanı için yaylacılık, bütün efil efil esen rüzgâr battani- güçlükleri aşmayı sağlayan yelere sarınacak kadar üşü-

tür insanı. de konumlanıyor. Tarihsel 5 Gün ışırken yeni yeni olarak yaylacılık, kültürel ve ekonomik bir olgu olduğu tutuşmaya başlayan odun- kadar geleneksel bir yaşam ların çıtırtısında uyanılan, biçimi aynı zamanda. fırında pişen ekmekle taze sütün kokusunun iştah ka- Kışın genellikle boş kalan, barttığı günler çabuk geçer. ilkbaharla birlikte şenlenen Kış erken iner yaylaya. Her ve yaz mevsimi boyunca yıl tekrarlanan döngü o yaz kullanılan yaylalar, hayvan- dönemi için sona erer. Önce cılıkla geçinen köylülerin kademe kademe alt mezra- yazlık mekânlarıdır. Özel- lara inilir. Eylül ayı yaylaya likle Akdeniz, İç Anadolu ve veda vaktidir. Pencereler Doğu Karadeniz’de yaşayan ve kapılar sıkı sıkı kapanır. ve hayvancılıkla uğraşan- Sahile doğru hüzünlü bir lar hem hayvanlarını otlat- dönüş başlar. Yayla evleri, mak, hem de onların kışlık bir sonraki yazın habercisi samanlarını tedarik etmek ilk sıcaklara kadar derin bir için yaylaya çıkar. Meraların sessizliğe gömülür. Doğanın sahile göre serin olması, yaz sonsuz dinginliği kuşatır aylarında yaylaların tercih tüm yaylaları. edilmesinin bir başka ne- denidir. Her gün sabah ve Coğrafi anlamda bir yü- akşam olmak üzere iki kez zey şeklini ifade eden yayla sağılan hayvanlardan elde (plato), “yüksek yerlerdeki edilen süt, yağ ve peynir derin akarsu vadileriyle ya- gibi ürünler, doğal buzdo- rılmış düz arazi şekli” ola- labı vazifesi gören yayla rak tanımlanıyor. Türkiye’de evlerinde saklanarak tüketi- yaylalar çoğunlukla yazın leceği ya da satılacağı günü hayvan otlatmak için çıkı- bekler. Gür otlar biçilerek lan dağlık ve ormanlık böl- balyalanır, kamyonlarla aşa- gelerdeki yüksek düzlükler-

ğıdaki mekânlara taşınır. şımı, Karadeniz’de sadece Yaz mevsiminde mesken ahşap veya ahşap-taş ka- seçilen yaylaların en önemli rışımı, Doğu Anadolu’da özelliği bol su kaynaklarına ise taş yapılar göze çarpar. ve ot anlamında verimli ge- Bazı yaylalarda ise yapı bu- niş çayırlıklara sahip olma- lunmaz, sadece geçici ça- sıdır. Genellikle yüksekliği dırlarla idare edilir. Ahşap 2 bin - 3 bin metre arasında kullanımının yaygın olduğu değişen düzlüklere konum- bölgeler orman sınırındaki lanan yaylalar, dağların ya- yerleşimlerdir. Eskiden yay- maçlarında veya vadilerin la evleri imece usulüyle ya- yüksek tabanlarında yer alır. pılırdı. Ormanlık bölgelerde Yayla evleri basit ve coğra- yaşayanlar, katkı sağlamak fi şartlara uygun yapılardır. amacıyla yeni evin inşası Çoğunlukla birbirine yakın sırasında bir ağaç getirirdi. 6 inşa edilen evler, hayvancı- Bölgesel farklılık bina- lık ekonomisinin gerekleri- ların çatılarına da yansır. ne göre biçimlenir. İki kat Doğu Anadolu bölgesinde üzerine inşa edilen evlerin yayla evlerinin damları ça- alt bölümleri genellikle ahır mur harcından yapılırken, olarak kullanılır. Bu mimari Karadeniz’de çatılarda ah- tarz evlerin ısınmasını da şap, saç veya kiremit malze- kolaylaştırır. Tek katlı olan me kullanılır. Çok kar düşen evler ise ahır ve yaşam alanı veya çığ tehlikesi bulunan olarak iki bölümdür. kesimlerdeki evler ise alçak Evlerin yapımında kulla- tavanlı olarak planlanır. nılan malzemeler bölgenin Türkiye’de son 30 yıldır coğrafi koşullarına göre yaşanan toplumsal değişim farklılık gösterir. Akde- iklimi, günümüzde yaylaları niz’de taş, İç Anadolu’da en çok etkileyen faktörle- kerpiç veya ahşap-taş karı- rin başında geliyor. Büyük

kentlere göç, köylerdeki nü- sunduğu elektrik, yol gibi 7 fusun azalması ve giderek olanaklarla yaylalar giderek hayvancılığın yok olması, doğallıktan uzaklaşıp öz- yaylaların ıssızlaşmasına günlüğünü yitiriyor. Oysa ki neden oluyor. Çoğunlukla birer kültürel miras niteliği yaşlı nüfus ve emekliler yaz- taşıyan bu alanların özgün lık mekân olarak kullanıyor mimari dokusunu bozma- yaylaları. dan yaşam mekânı olarak kullanmaya özen göstermek Eskiden katırla yük taşı- gerekiyor. nan ve yürünerek varılan yaylalar, yeni yolların yapı- Bu kitapçıkta genel ola- mıyla ulaşılması kolay alan- rak otantik yapısı bozulma- lar haline geldi. Geleneksel mış geleneksel yaylalar ile yayla evlerinin yerini şim- oldukça kalabalık bir insan dilerde, kentlerde gördü- topluluğu tarafından kulla- ğümüz mimari tarz almaya nılan ünlü yayla örneklerine başladı. Modern hayatın yer vereceğiz.

TEKİR YAYLASI A dana - Ankara E-5 kara- yolunun 107. kilometre- sinde bulunan Tekir Yaylası, yolun her iki yakasında çok geniş bir alana kurulmuş- tur. Sarı sıcak kavurucu yaz günlerinde Çukurova düzlüğünden kaçmak ve yükseklerde serinlemek için yüzyıllardır kullanılan yay- la, Pozantı ilçe merkezine yedi kilometre uzaklıkta. Özel aracı olmayanlar Te- kir Yaylası’na şehirlerarası otobüslerle veya Adana ve 8 Tarsus yerleşimlerinden bu- raya yolcu taşıyan otobüs ve minibüsle ulaşabilir. Çok büyük bir alana ya- yılan Tekir Yaylası, Bürücek mari tarzın örneklerini gör- ve Eski Konacık yaylaları mek mümkündür. ile Akça Tekir beldesinden Yaylada kamp yapma oluşur. Birer mahalle konu- olanağı mevcut. Konakla- mundaki yerleşim birimleri, mak isteyenlere önerimiz, giderek otantik dokusunu Pozantı ilçesindeki turistik yitirmiştir ne yazık ki. Çam, tesislerden yararlanmaları ardıç ve meyve bahçele- yönünde. Salaş lokantalarda ri arasında kurulmuş olan taze etin tadına bakabilir- yaylada, eski görüntüsüne siniz. Kasap ve bakkallarda uygun ahşap yapıların ya- ise elle doldurulmuş ye- nında çok sayıda farklı mi- rel sucuk bulabilme şan-

POZANTI, ADANA 9 sına sahipsiniz. Bu arada güney olarak iki farklı böl- çevrede Aladağ Meydan, gede yer alan iki kilometre Ağcakise, Başpınar Bıcı, mesafedeki Osmanlı Ta- Kosurga, Feke İnderesi, Ka- byaları ile Orman İşletme raisalı Kızıldağ, Kozan Göl- Müdürlüğü’nce koruma al- ler, Horzum ve Çulluuşağı, tına alınarak üretilen Yaban Pozantı Armutoğlu, Fındılı, Keçisi Üretme İstasyonu’nu Belemedik, Asar, Saimbeyli ziyaret edebilir. Türkülere Çatak, Tufanbeyli Kürebeli konu olmuş yayla kültürü ve ve Obruk gibi başka yaylalar geleneğiyle Tekir Yaylası, şe- bulunduğunu hatırlatalım. hirden bunalanların huzura kaçış adreslerinden biri. Yaylaya gelenler, kuzey ve

KOCAYAYLA 10 B üyük bölümü Afyonka- lıktaki yayla, ortalama 1600 rahisar’ın Sandıklı ilçesi metre irtifaya kurulmuş. sınırları içerisinde bulunan, küçük bir kısmı Hocalar ve Ankara - Antalya yolu- Kızılören ilçelerine taşan nun sağında kalan Hocalar Kocayayla, 2 bin 500 met- ilçesi yoluyla Sorkun üze- re yüksekliğindeki Akdağ rinden ulaşılan yayla, meşe eteklerinde. Tabiat parkı ormanlarıyla başlayıp yük- statüsündeki Akdağ, Afyon seldikçe yerini çam ağaç- ile Uşak il sınırları arasında larına bırakan yemyeşil bir yükseliyor. İlçe merkezine orman dokusu içinde yer yaklaşık 35 kilometre uzak- alıyor. Kocayayla’yı özel kı- lan Akdağ Tabiat Parkı içe-

SANDIKLI, AFYONKARAHİSAR risinde yer alması luğa, 200 metre derinliğe ve 11 ve Tokalı Kanyo- yer yer 1,5-4 metre genişliğe nu gibi doğa mu- sahip. Profesyonel ekiplerce cizesine yakın ol- geçilebilen kanyon içindeki ması. Akçay Deresi’nin yolculuğu Işıklı (Çivril) Gölü’nde sona Çam, meşe, eriyor. ardıç, orman ka- vağı, alıç, kızılcık, Kamp kurabileceğiniz ceviz, kuşburnu Kocayayla çevresinde yöre ağaç türleri ile sakinlerinin yaşlandığı için geyik, yılkı atları, doğaya bıraktığı yılkı atla- yaban domuzu, rına, özgürce yemyeşil ça- kurt, tilki, sansar, yırlarda otlayan sürülere ve porsuk, sincap, şanslıysanız geyiklere rast- tavşan, kartal, layabilirsiniz. Doğa Koruma şahin gibi yaban ve Milli Parklar Müdürlüğü hayat çeşitliliğine yakın bir gelecekte doğal sahip Akdağ, çev- peyzajı bozmadan atlı gezi resinde bulunan yolları, bisiklet parkurları, bol miktardaki su kaynak- yaban hayatı izleme nokta- ları ve yemyeşil otlaklarıyla ları, alabalık üretilmesi için göz kamaştırıcı güzellikte. küçük barajlar, gölcükler, 2000 yılında tabiat parkı günübirlikçiler ve kam- ilan edilen alanın bir diğer pçılar için sosyal tesisler özelliği ise Kocayayla’dan yapmayı planlıyor. Bölgede başlayan ve Uşak ili Çivril keşfedilmeyi bekleyen pek ilçesi Gümüşsu Köyü’nde çok mağara bulunduğunu sona eren Tokalı Kanyonu. da hatırlatalım. Yaz ayların- İsmini Roma dönemindeki da sıcaktan bunalanlar hafta bir efsaneden alan kanyon sonunu Kocayayla bölgesin- yaklaşık 20 kilometre uzun- de değerlendirebilir.

ELİ VE TOPÇATAN YAYLASI A ğrı ili genelinde yaylalar Ayran içerek susuzluğunu, Aladağlar, Balık Gölü ve gözleme yiyerek açlığını Ağrı Dağı eteklerinde bu- bastırır. Bölgenin geçim lunur. Doğu Anadolu’nun kaynağının hayvancılık ol- en engebeli, en yüksek ve en ması, yaylaları ve yaylacılığı geniş ovalarından biri olan önemli kılan en önemli et- Aladağ Yaylaları, ilin güne- men. Bunun temel sebebi yindeki Hamur Vadisi’nden ise yüksek ve ağaçsız tepe- Tendürek Dağı’na kadar lere yayılan verimli çayırlık olan büyük bir alanı kap- ve otlak alanların varlığı. sar. İlin kuzeyinde bulunan Bölgedeki yaylacılık anlayışı Türkiye’nin en yüksekteki yerleşik yayla evi düzenin- tatlı su gölü Balık Gölü kı- den çok geçici çadır ikamet- yısında Sinek Yaylası başta gâhı şeklindedir. Geleneksel olmak üzere yaylalar görü- kıl-keçe çadırların renklen- 12 lebilir. Ağrı Dağı çevresinde dirdiği Eli ve Topçatan yay- ise Eli ve Topçatan yaylaları laları, Anadolu konuksever- ünlüdür. İlde bunların dı- liğinin gözde mekânlarıdır. şında Mirgemir - Çakmak Yaylacılık, Ağrı Dağı (Kılıç), Davul, Kraktin, Pani eteklerinde yaşamın ay- ve Katavin gibi yaylalar bu- rılmaz parçasıdır. Yaylaya lunur. çıkış tarihi, muhtar ve köy Doğubayazıt ilçe sınır- heyetleri tarafından birlikte larındaki Eli ve Topçatan belirlenir. Bu tarih, yağan yaylaları, günümüzde Ağrı kar miktarına ve karın tah- Dağı tırmanış rotası üze- mini kalkış zamanına göre rinde yer almasından do- tespit edilir. Kışın ovada ba- layı önemli. Her yıl sayısız rındırılan koyun ve keçiler, dağcı, bu yaylaları kamp mart ve nisan ayı itibariyle yapmak veya lojistik destek kuzulamaya başlar. Yayla sağlamak amacıyla kullanır. hayatı nisan ayından kasım

DOĞUBAYAZIT, AĞRI ayı başına kadar üç etapta çıkış hazırlığı başlar. Birin- 13 altı ay kadar sürer. Birin- ci etapta kuzulardan artan ci etap koyunların doğum sütten elde edilen peynir sezonunun başlangıcı olan üretilir ve piyasaya sürüle- mart ayı sonları ve nisan rek yayla masrafı çıkarılır. ayının ilk haftasından yayla- Bu nedenle mayıs ayı halk ya çıkış zamanı olan haziran arasında “peynir ayı” ola- başına kadar olan dönem- rak nitelenir. Daha sonraları dir. Bu dönemde yüksek yerel ağızla ‘Köç’ler başlar dağ eteklerinde yerleşim ve ulu dağların zirvelerin- merkezleri civarında mera de bulunan yayla yerlerine ve su imkânları müsait olan gidilir. yerlerde kıl çadırlar kurulur. Yeni doğan kuzuların yay- Eli Köyü, Doğubayazıt laya çıkabileceğine kanaat ilçe merkezine 17 kilomet- getirildiğinde esas yaylaya re, yayla ise köye beş kilo- metre uzaklıkta bulunuyor.

BENLİ YAYLASI C oğrafi konumu nedeniyle Üreğir, Yahşihan, Yoncate- kendine özgün bir iklime pe yaylaları Köroğlu Dağla- ve bu iklimin yarattığı ben- rı’nın platolarına dağılır. zersiz bitki örtüsüne sahip İçlerinde en ünlüsü olan olan Çamlıdere’de pek çok Benli Yaylası Çukurören, yayla görülebilir. Akkaya, Osmansin, Güney, Yılanlı, Akpınarçatağı, Alakoç, Atça Peçenek başta olmak üzere (Acıca), Avşarlar, Bakırlı, yedi köyün kullanımında. Benli, Buğralar, Çal, Çam- Çamlıdere ilçesinin doğu- köy, Çamlıdere, Çukurören suna konumlanan Benli (Eski), Eldirek, Elvanlar, Yaylası, ilçeye 40 kilometre Elveren, Dağardı, Doğanlar uzaklıkta. İlçenin en yüksek (Çit), Dörtkonak, İnceöz, noktası olan Köroğlu Dağla- Kadı, Kapaklı, Konaklı, rı’nın doğusundaki 2 bin 39 Kürt, Kuşçular, Meşeler, metrelik Mahya Tepesi’nin 14 Örenköy, Tepe, Sarıkavak, eteklerine kurulu. Yaylanın etrafı zengin çam ormanla- rı, tabanı ise çayırlarla kaplı. Bu engin çayırlık üzerinde yaz aylarında kısmen kuru- yan gölcükler yer almakta. Çayırlığın yemyeşil otları ve söz konusu gölcükler, hay- van sürülerine zengin kay- naklar sunar. Yolların iyileştirilmesiyle kalabalık bir nüfusa sahip olan yaylada yeni evlerin yapılmasıyla birlikte gele- neksel doku görece tahrip olmuş durumda. Yine de

ÇAMLIDERE, ANKARA eski ahşap yayla evleri göze bir manzara ödülü bekliyor. 15 çarpıyor. Benli Yaylası’na Benli Yaylası’ndan Beypaza- ulaşım Çamlıdere - Doğan- rı ilçe sınırlarındaki Eğriova lar - Ozmuş güzergâhı üze- Göleti Tabiat Parkı’na 11 rinden sağlanıyor. kilometrelik bir orman içi yürüyüş yapılabilir. Yayla turizmi, doğa yürü- yüşü ve çadırlı kampa elve- Araçlarına güvenenler rişli olan Benli Yaylası’nda ise 31 kilometrelik yolu ta- yaz aylarında bir bakkal kip ederek Güdül ilçesin- bulunuyor. Zirvesinde bir deki Sorgun Göleti Tabiat yangın kulesi yer alan Mah- Parkı’na ulaşabilir. Mace- ya Tepesi, bölgeye hâkim raseverler ayrıca Köroğlu bir konumda olması açısın- yaylalarını izleyerek Bolu dan önemli. Orman yolunu tarafındaki Kartaltepe ve kullanarak doruk noktasına Sarıalan yaylalar bölgesine ulaşan yürüyüşçüleri nefis geçebilir.

EĞRİOVA YAYLALARI A nkara il sınırlarındaki do- Kış mevsiminde farklı bir kuz tabiat parkından biri görünüme bürünen Eğirova, olan Eğriova Göleti çev- kasım-mayıs ayları arasında resinde birçok yayla bulu- kar beyazına boyanıyor. nuyor. Belenova, Kuyucak, Kuşkusuz Eğriova’yı özel Sarıalan, Sarıahmet, Saray, kılan nedenlerden biri de Kuzoluk, Başyayla, Bataklık, Eğriova Deresi üzerindeki Yeni, Çukuryayla, Demir- gölet. Beypazarı ilçe mer- ci, İmirze, Aladağ Boğazı kezine 50 kilometre uzak- gibi yaylalar, Köroğlu Dağ- lıktaki Eğriova Göleti, kök- ları’nın doğu yamaçlarına nar ormanları ortasında bir serpilmiş vaziyette. Zamana tabiat cenneti. 2011 yılında direnen asırlık ahşap evle- tabiat parkı statüsü kaza- rin bulunduğu bu yaylalar, nan gölet, 100 hektarlık bir Anadolu coğrafyasının yay- alana yayılıyor. 2011 yılında 16 lacılık geleneğini yansıtan koruma alanı ilan edilen en iyi örnekler arasında. Şi- Tekkedağı Tabiat Parkı ise rin ve estetik görüntüleriyle insanları çeken otantik ya- pılar, bölgenin ormanlarla çevrili olmasının eseri aynı zamanda. Eğriova yaylalar bölgesi, çok sık sarıçam, karaçam, köknar ve ardıç ağaçlarının sarmaladığı ormanlarla çev- rili. Genellikle iğne yapraklı ağaç topluluğunun egemen olduğu yöre, doğaseverler için nefes alınacak oksijen deposu mekânlardan biri.

BEYPAZARI, ANKARA Eğriova’nın kuzeydoğusun- lu Mahya Tepesi’ne çıkıp 17 da yer alıyor. Çamlıdere ilçesi sınırların- daki Benli Yaylası’nın bu- İzcilik faaliyetleri, doğa lunduğu manzarayı fotoğ- sporları, trekking, doğa fo- raflamayı içeren parkurlar. toğrafçılığı ve piknik için uygun olan Eğriova, doğa- Eski evleriyle açık hava severleri fazlasıyla tatmin müzesi konumundaki Bey- ediyor. Göl kıyısındaki te- pazarı’ndan yola çıkanlar siste veya yaylalarda çadır önce İnözü Vadisi kaya kurarak doğanın keyifle yerleşimleri manzarası eş- tadını çıkarabilirsiniz. Daha liğinde Karaşar beldesine çok orman yollarını izleyen ulaşır. Daha sonra izlediği- yürüyüş rotalarının peşine niz toprak yol, konuklarını düşerek bölgeyi keşfetmek Çukurören Yayla ve Göleti bir diğer seçenek. Bu rota- üzerinden Eğriova Göleti lardan en önemli ikisi, göl Tabiat Parkı ve yaylalar böl- etrafını dolaşmak ve zor- gesine götürüyor.

AKKAYA YAYLASI A ntik kuzeybatı Roma yolu antik yerleşimlerinden biri güzergâhı üzerinde yer olan Akkaya Yaylası, ta- alan Çamlıdere ilçesinde rih ve doğa meraklılarının pek çok tarihi mekân bu- mutlaka görmesi gereken lunuyor. Kiliseden camiye mekânlardan biri. çevrilmiş yapılar, köy cami- Kale Tepesi’nin güney lerindeki antik taş, sütun ve eteklerine yayılan ve küçük aslan heykelleri bunun en bir göleti bulunan Akkaya önemli kanıtlarından. İlçe Yaylası’nın hemen hemen merkezine 28 kilometre bütün evleri, ahşap ve taşın uzaklıktaki yer alan Akkaya birlikteliğini yansıtır. Dikka- Köyü, antik dönemden beri ti çeken en önemli unsur ise bir yerleşim merkezi. Köye eski yayla evlerinin temel ve dört kilometre uzaklıktaki gövdelerinde antik taşların yaylada ise kale, kilise, sü- kullanılmış olması. Sütun- 18 tun ve yapı kalıntılarından lar ve elle işlenmiş kesme oluşan tarihi dokuyu gö- taşlarla desteklenen evler, rebilirsiniz. Anadolu’daki bölgenin tarihi dokusunu

ÇAMLIDERE, ANKARA yansıtır aynı zamanda. Yay- lan ticaret malları Gerede 19 lanın güneybatısında kalan - Mengen - Devrek üzerin- gölet, Akkaya Yaylası’na ayrı den limandaki depoya ge- bir güzellik katar. Hem yay- tirilir daha sonra gemilerle la hem de gölet, mükemmel Rusya’ya ihraç edilirmiş. Bu bir kamp alanıdır. güzergâhın bir başka özelli- ği Çamlıdere ve Kızılcaha- Akkaya Yaylası’nın bir di- mam ilçelerinin Beypazarı ğer özelliği, eski Tiftik Yolu ve Güdül beldeleriyle bağ- (Geredeci Yolu) güzergâhı lantısını sağlaması. üzerinde yer alması. Geçti- ğimiz yüzyıllarda Beypaza- Akkaya Yaylası’na Çamlı- rı ve Güdül sakinleri, tiftik dere - Doğanlar - Yoncatepe yünlerini eşek ve katırlarla - Peçenek; Güdül ilçesinden üç günlük zorlu bir yol- Yeşilöz - Sorgun veya TEM culuk sonrası Zonguldak Yolu - Çeltikçi çıkışı - Ku- Limanı’na götürürlermiş. rumcu üzerinden ulaşıla- Simsarlar aracılığıyla yapı- bilir.

SORGUN YAYLASI H ünerli bir heykeltıraşın geçtiğinizde, ge- elinden çıkmış hissi yara- niş bir çayırlığa tan yeryüzü şekilleri, uçsuz konuşlanan sac bucaksız boz tepeler, kaya- çatılı onlarca evin lara oyulmuş etkileyici ma- sıralandığı büyük ğaralar, yüzyıllarca araziyi bir yayla çıkar kar- şekillendirerek kendine yol şınıza. Ağıl olarak bulan Kirmir Çayı, bozkır- kullanılan temeli da parıldayan Mnizos antik taş, ikinci katları kenti, kuzey bölgeleri sar- ise ahşap evlerin malayan sarıçam ve köknar birlikteliği, müthiş ormanlarının renklendirdi- bir görsellik katar. ği Sorgun Göleti ve yayla- İlk anda maket bir larıyla Güdül ilçesi, Ankara yerleşim algısı ya- il merkezine 90 kilometre ratan Sorgun Yay- 20 uzaklıkta. Karadeniz ile İç lası, bozulmamış Anadolu sınırında yer alan otantik haliyle gö- Güdül, geleneksel taş mi- renlerde hayranlık marinin ahşapla buluştuğu uyandırır. eski evleriyle İpek Yolu ro- Güdül’ün ku- tasının önemli durakların- zeyi yeşillendiren ormanlar dan biri aynı zamanda. ortasındaki Sorgun Yaylası, Güdül ilçe merkezine ilçe merkezine 22, Ankara yedi kilometre uzaklıktaki il merkezine 113 kilometre Yeşilöz yerleşiminden ku- uzaklıkta. Adını aldığı köye zeybatıya doğru yola çıkan- ise sadece üç kilometre lar, Kurumcu Dağı’nın he- mesafede bulunuyor. Yayla men ardında bambaşka bir yolu tamamen asfalt. Yay- coğrafyayla karşılaşır. Sarı- lanın çıkışında, Sorgun Gö- çam ve köknar ağaçlarının leti Tabiat Parkı’nın sınırları egemenliğindeki ormanları başlıyor. Sulama amacıyla

GÜDÜL, ANKARA 21 1976 yılında yapılan gölet, ilçelerinin eskiden Çam- 2011 yılında tabiat parkı lıdere ve Kızılcahamam ilan edilmiş. 50 hektarlık ilçelerine ulaşmak için kul- bir alana yayılan park doğa landığı tarihi güzergâhta. yürüyüşü, çadırlı kamping, İsteyenler bu rotayı kulla- günübirlik dinlenme ve narak güney yönünde orga- sportif balıkçılık gibi çok nik tarım yapılan ekoturizm amaçlı turizm potansiyeline köyü Tahtacıörencik, ya da sahip. kuzeydeki tarihi Akkaya Yaylası’na yürüyüş planla- Sorgun Yaylası aynı za- yabilir. manda Beypazarı ile Güdül

YILDIRIMEVCİ YAYLASI A nkara’nın Çubuk ilçesin- mevci Yaylası, ahşap ve taşın 22 deki pek çok köy ve yayla birlikteliğini yansıtan ustalık isminin başına, bölgedeki şaheseri evleriyle dikkat çe- Çubuk Ovası’nda 1402 yı- kiyor. Çatıları ot bürümüş lında meydana gelen Ankara ve terk edilmiş görüntüsü Savaşı nedeniyle “Yıldırım” veren yayla evleri, geçmiş sözcüğü eklenir. Bunlardan zamanda asılı kalmış ger- biri olan Yıldırımevci Köyü çeküstü bir mekân duygusu Çubuk ilçe merkezine 40 yaratıyor. Temiz havası ve kilometre uzaklıkta. Kavak güzel manzarası bulunan Dağı ormanları bölgesinde yayla, ormanlarla kuşatıl- kurulan köyün yaylası ise mış engin bir çayırlığa ku- yerleşimin beş kilometre gü- rulmuş. Ağaç olarak ço- neybatısına konumlanır. ğunlukla kavak, meşe ve az Denizden 1690 metre miktarda karaçam ve ardıç yükseklikte bulunan Yıldırı- bulunuyor. Ankara il sınırla-

ÇUBUK, ANKARA rındaki en güzel yaylalardan yürüyüş rotası mevcut. Geç- 23 biri olan Yıldırımevci yerle- tiğimiz yıl Ankara İl Kültür şiminin güneyinde, sulama ve Turizm Müdürlüğü ile amaçlı küçük bir gölet yer Ankara Kalkınma Ajan- alıyor. Ortalama derinliği iki sı’nın projelendirdiği “Kuzey metre olan göletin uzunlu- Ankara Trekking Rotaları” ğu 660 metre. Burada sazan, güzergâhının merkez nokta- kadife balığı, turna, gümüş larından biri de Yıldırımevci gibi balıklar yaşıyor. Yaylası. Söz konusu rehber kitaptan yararlanarak Yıl- Kızılcahamam karayolu dırımevci - Karagöl Seyir bağlantısı üzerindeki yayla, Terası - Karagöl, Yıldırımev- aynı zamanda Çubuk Ka- ci - Usta Göleti - Karagöl, ragöl Tabiat Parkı’na yedi Yıldırımevci Göleti - Yaylak kilometre uzaklıkta. Kamp Göleti - Yaylak Köyü gibi ve karavan için ideal olan parkurları yürüyebilirsiniz. yaylanın çevresinde pek çok

GÖMBE YAYLASI Y az sıcakları bastırdığında şehirler boşalır, plajlar güneşe özlem duyanlarla dolup taşar. Güneyin aşırı sıcakları ve nemi, şemsiye- lerin koruyucu sığınağına ve mavi sulara yöneltir in- sanları. Baharla birlikte gez- ginler sahillere koşarken, mayıs ayını gözleyen yöre sakinleri yükseklerdeki köy- lere ve yaylalara göç etme- ye başlar. Yüksek yaylaların serinliği, ovanın ve sahilin sıcaklarından bunalanları 24 ferahlatır yaz boyu. Kaş sahilindeki her kö- yün yükseklerde eş isimli bir yayla köyü ya da Ak- dağ’ın koynuna gizlenmiş küçük yeşil alanlarda yay- laları bulunur. Kaş’ın yay- la köyleri ve yeşil alanları Akdağ’ın eteklerine salkım saçak yayılmıştır. Kaş yay- bir coğrafyadır. Üçağız’dan lası deyince akla ilk Gömbe Kınık’a kadar, Kaş sınırları gelir kuşkusuz. Serin ha- içerisindeki tüm sahil köy- vası, metrelerce yüksekten lerinin yaylaları Gömbe süzülen Uçarsu Şelalesi ve etrafında toplanmıştır. Bazı Yeşilgöl’üyle Kaşlıların yaz köylerin başına eklenen sıcağında sığındığı esintili “Sahil” ya da “Yayla” ibarele-