เอกสารประกอบการสอนวิชา “ความเป็นครู” (Self actualization for teachers) อาจารย์ ดร.อนงค์ สระบัว คณะครุศาสตร์ มหาวิทยาลัยราชภัฏหมู่บ้านจอมบึง
เตรยี มความพร้อมทงั้ กายและใจ 1. ฝกึ หยุดความคิด 2 นาที 2. ฝึกจดั การความคิด 4 นาที 3. ฝึกจัดการความคิดและความง่วง 8 นาที (จบด้วยสมาธลิ มื ตา 1 นาที )
“ การเป็ นครูน้ัน ต้องพบกบั ศิษย์ทร่ี ักเรียน และไม่ต้งั ใจเรียน ไม่มคี รูคนใดสามารถทาให้ศิษย์ เป็ นคนดเี หมือนกนั ท้งั หมดได้ สิ่งสาคญั คือ ครูจะต้องต้งั ใจถ่ายทอดวชิ าความรู้ และฝึ กฝน อบรมศิษย์อย่างเตม็ ความสามารถ แม้ว่าศิษย์บางคนจะไม่ชอบใจกต็ าม ” ยนต์ ชุ่มจติ , 2553
1. องค์ประกอบของความเป็ นครู 6. ประเภทของครู 2. ความหมายของคาว่า “ครู” 7. อานิสงส์ของความเป็ นครู และคาว่า “อาจารย์” 8. บทบาท หน้าที่ 3. ความสาคญั ของความเป็ นครู และความรับผดิ ชอบของครู 4. งานท้าทายในการเป็ นครู 5. สาเหตุทที่ าให้ครูเกดิ ความเครียด ในการทางาน
องค์ประกอบ องค์ประกอบ ทางจิตวสิ ัย ทางด้านวตั ถุวสิ ัย เป็นองคป์ ระกอบทางดา้ น เป็นองคป์ ระกอบทางดา้ น ความสามารถและบุคลิกภาพ ความรู้ในหลกั วชิ าที่ไดศ้ ึกษา ส่วนตวั เล่าเรียนมาสถาบนั การศึกษา หรือจากผทู้ รงคุณวฒุ ิต่าง ๆ
“ทกุ คนเกิดมาต้องมีคร”ู และ “ทกุ คนต้องเป็นคร”ู
กจิ กรรม ใหน้ ักศึกษาแบง่ กลมุ่ จานวนกลุ่มละ 6 คน ให้รว่ มกันหาความหมายเก่ียวกับประเดน็ ทค่ี รสู ่งั ให้เวลา 30 นาที สะทอ้ นและอภิปรายความคดิ เหน็ นาเสนอความร้ทู ่ไี ด้จากการอภปิ รายกลมุ่
“ครู” หมายถึง ? “อาจารย์” หมายถงึ ? “ครู” และ “อาจารย์” แตกต่างกนั อย่างไรบ้าง ? “ครู” มคี วามสาคญั อย่างไร ? “ครู” มกี ป่ี ระเภท ? อะไรบ้าง ? “ครู” มีบทบาท หน้าท่ี และความรับผดิ ชอบอย่างไรบ้าง ?
Carter V. Good : 1973 “ครู” บุคคลทท่ี างราชการจ้างไว้เพ่ือทาหน้าทใ่ี ห้คาแนะนา หรืออานวยการในการจดั ประสบการณ์การเรียน สาหรับนักเรียน หรือนกั ศึกษาในสถาบนั การศึกษา ไม่ว่าจะเป็ นของรัฐหรือเอกชน
Carter V. Good : 1973 “ครู” บุคคลทมี่ ปี ระสบการณ์หรือมกี ารศึกษามากหรือดี เป็ นพเิ ศษ หรือมีท้งั ประสบการณ์และการศึกษาดี เป็ นพเิ ศษในสาขาวชิ าใดวชิ าหนงึ่ ทสี่ ามารถช่วยทา ให้บุคคลอื่น ๆ เกดิ ความเจริญงอกงามและพฒั นา ก้าวหน้าได้
พจนานุกรมฉบบั ราชบณั ฑติ ยสถานพทุ ธศักราช ๒๕๔๒ “ ครู ” = คุรุ – ครุ (ภาษาบาล)ี = คุรุ (ภาษาสันสกฤต) “ผู้ส่ังสอนศิษย์หรือถ่ายทอดความรู้ให้แก่ศิษย์”
พระราชบญั ญัตกิ ารศึกษาแห่งชาติ พ.ศ. 2542 และท่แี ก้ไข เพมิ่ เตมิ (ฉบับที่ 2) พ.ศ. 2545 มาตรา 4 “ครู” บุคลากรวชิ าชีพซึ่งทาหน้าทหี่ ลกั ทางด้าน การเรียนการสอนและส่ งเสริมการเรียนรู้ ของผู้เรียน ด้วยวธิ ีการต่าง ๆ ในสถานศึกษา ท้งั ของรัฐและเอกชน
“ อาจารย์ ” = อาจารฺย (ภาษาบาล)ี = อาจาริย (ภาษาสันสกฤต) “ผู้ฝึ กมารยาทหรือควบคุมให้อยู่ในระเบยี บวนิ ัย เป็ นผู้รักษาระเบียบ กฎเกณฑ์ต่าง ๆ อาจารย์เป็ นผู้วาง เป็ นผู้ดูแลให้อยู่ในระเบยี บ” พระธรรมโกศาจารย์ : 2529
“อาจารย์ หรือ คณาจารย์” บุคลากรซ่ึงทาหน้าทหี่ ลกั ทางด้านการสอนและการ วจิ ยั ในสถานศึกษาระดบั อดุ มศึกษาระดบั ปริญญาของรัฐและเอกชน พระราชบัญญัตกิ ารศึกษาแห่งชาติ พ.ศ. 2542 และทแี่ ก้ไขเพมิ่ เตมิ (ฉบับท่ี 2) พ.ศ. 2545
ความแตกตา่ งระหว่างคาว่าครู กับ อาจารย์ ครู อาจารย์ บุคลากรวชิ าชีพ บุคลากร การสอนและการวิจัย การเรียนการสอนและส่งเสริมการ เรยี นรดู้ ้วยวิธีการตา่ ง ๆ สถานศกึ ษาระดับอุดมศกึ ษาระดบั ปรญิ ญา ในสถานศึกษา
“ครู” มีความสาคญั อย่างไร ?
กจิ กรรม ใหน้ ักศึกษาแบ่งกลุ่มจานวนกลุ่มละ 5 คน ให้ร่วมกนั ระดมความคดิ เก่ยี วกับประเด็นท่คี รสู ่งั ให้เวลา 15 นาที สะท้อนและอภปิ รายความคิดเห็น
ความสาคญั ของความเป็ นครู “ หากโลกยงั อยู่ย้งั ยืนยง ครูกย็ งั อยู่คง โลกด้วย หากโลกสลายลง ครูอยู่ ได้ฤา ครูและโลกคงม้วย ดบั สิ้นพร้อมกนั ” ยนต์ ชุ่มจิต, 2553
ความสาคญั ของความเป็ นครู สมญานามทเ่ี น้นให้ความสาคญั ของครู ความสาคญั ของครูในฐานะเป็ นวศิ วกรสังคม ความสาคญั ของครูต่อการพฒั นาเยาวชน ความสาคญั ของครูต่อการพฒั นาสังคม ความสาคญั ของครูต่อการพฒั นาการเมืองการปกครอง ความสาคญั ของครูต่อการพฒั นาเศรษฐกจิ ของชาติ ความสาคญั ของครูต่อการส่งเสริมความม่นั คงทาง ศาสนาและวฒั นธรรม
ความสาคญั ของความเป็ นครู “ ...หน้าทข่ี องครูน้ัน เป็ นหน้าทที่ ม่ี คี วามสาคญั ยง่ิ เพราะเป็ นการปลูกฝังความรู้ ความคดิ และจติ ใจ แก่เยาวชน เพื่อทจ่ี ะให้เตบิ โตขนึ้ เป็ นพลเมืองดี และมปี ระสิทธิภาพของประเทศชาตใิ นกาลข้างหน้า ผู้เป็ นครูจึงจดั ได้ว่าเป็ นผู้มบี ทบาทอย่างสาคญั ในการ สร้างสรรค์บันดาลอนาคตของชาติบ้านเมือง... ” พระราโชวาทของสมเด็จพระบรมโอรสาธิราชฯ สยามมกฎุ ราชกมุ าร ในพธิ ีพระราชทานปริญญาบตั ร แก่ผู้สาเร็จการศึกษาจากวทิ ยาลยั ครู ณ อาคารใหม่สวนอมั พร วนั พุธที่ 26 พฤศจกิ ายน พ.ศ. 2523
“... อาชีพครู ถือว่าสาคญั ยง่ิ เพราะครูมบี ทบาท สาคญั ในการพฒั นาประเทศให้เจริญมั่นคง และก่อนทีจ่ ะพฒั นาบ้านเมืองให้เจริญได้น้ัน จะต้องพฒั นาคนซ่ึงได้แก่เยาวชนของชาติ เสียก่อน เพ่ือให้เยาวชนเตบิ โตเป็ นผู้ใหญ่ทมี่ ี คุณค่าสมบูรณ์ทุกด้าน จงึ สามารถช่วยกนั สร้าง ความเจริญให้แก่ชาติต่อไปได้...” พระราโชวาทของสมเดจ็ พระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกมุ ารี ในพธิ ีพระราชทานปริญญาบตั ร แก่ผู้สาเร็จการศึกษาจากวทิ ยาลยั ครู ณ อาคารใหม่สวนอมั พร วนั พุธที่ 18 พฤษภาคม พ.ศ. 2526
“... ความพยายามทจ่ี ะพฒั นาคุณภาพการศึกษาโดยยดึ ผู้เรียนเป็ นสาคญั มีการปฏิรูปการศึกษาด้านต่าง ๆ ทวั่ โลก แต่การทจ่ี ะทาให้เป้าหมาย ท้งั เชิงปริมาณและคุณภาพดงั กล่าวสาเร็จไปได้ ย่อมต้องอาศัย “ครู” เป็ นปัจจยั สาคญั แม้ในปัจจุบันเทคโนโลยจี ะก้าวหน้า ข้อมูลข่าวสาร ไร้พรมแดน แต่กไ็ ม่สามารถทดแทนครูได้ เพราะการศึกษาไม่ใช่เพยี ง การรับรู้ข้อมูลข่าวสารเท่าน้ัน แต่สิ่งสาคญั คือ การฝึ กคดิ การบ่มนสิ ัย ให้แต่ละคนสามารถพงึ่ พาตนเอง และมีนา้ ใจเอือ้ เฟื้ อเผื่อแผ่ต่อผู้อ่ืน ซ่ึงส่วนนีต้ ้องใช้คนสอนเท่าน้ัน ยง่ิ เทคโนโลยกี ้าวหน้าเพยี งใดกย็ งิ่ ต้องการครูทม่ี ีความสามารถมากขนึ้ เพยี งน้ัน ดงั น้ันครูต้องพฒั นา ตนเองให้รู้เท่าทนั โลก จงึ จะสามารถบ่มนิสัยคนในยุคใหม่ได้...” พระราโชวาทของสมเดจ็ พระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกมุ ารี เมื่อคราวเสดจ็ พระราชดาเนิน เป็ นองค์ประธานเปิ ดงานวนั ครูโลกประจาปี 2547 เม่ือวนั ที่ 5 ตุลาคม พ.ศ. 2547 ณ หอประชุมคุรุสภา
สมญานามทเ่ี น้นให้เห็นความสาคญั ของครู 1. ครู คือ นักปฏวิ ตั ใิ นสนามรบทางการศึกษา 2. ครู คือ ผู้ใช้อาวธุ ลบั ของชาติ 3. ครู คือ ทหารเอกของชาติ 4. ครู คือ แม่พมิ พ์ของชาติ 5. ครู คือ กระจกเงาของศิษย์ 6. ครู คือ ดวงประทปี ส่องทาง 7. ครู คือ ผู้สร้างโลก 8. ครู คือ ผู้กมุ ความเป็ นความตายของชาตไิ ว้ในมือ 9. ครู คือ ปูชนียบุคคล 10. ครู คือ วศิ วกรสังคม
1. ครู คือ นักปฏวิ ตั ิ 2. ครู คือ ผู้ใช้อาวุธลบั ในสนามรบทางการศึกษา ของชาติ “ ปฏิวตั ิ ” : ครู เป็ นผู้คอยปลูกฝัง อบรม การเปลยี่ นแปลงระบบ สั่งสอนนักเรียน นักศึกษา ซ่ึง : ครู เป็ นผู้ปรับปรุง เปรียบเสมือนอาวุธลบั ของชาติ เปลยี่ นแปลงการศึกษา ให้เป็ นไปตามท่สี ังคมกาหนด ของชาตบิ ้านเมืองให้ เจริญรุ่งเรืองขนึ้ เปลยี่ นแปลงจากระบบท่ไี ม่ดี ให้เป็ นระบบทดี่ กี ว่าเดิม
3. ครู คือ 4. ครู คือ ทหารเอกของชาติ แม่พมิ พ์ของชาติ : ครู เป็ นบุคคลที่มคี วามเก่ง : ครู เป็ นต้นแบบ หรือเป็ น มคี วามสามารถ เป็ นผู้นาของ แบบอย่างแก่เยาวชน และบุคคล สังคม ของชาตบิ ้านเมือง ทว่ั ไป ท้งั ด้านความรู้และ ในทุกด้าน พฤตกิ รรมต่าง ๆ
5. ครู คือ 6. ครู คือ กระจกเงาของศิษย์ ดวงประทีปส่ องทาง : ครู เป็ นผู้คอยชี้แนะ แนะนา : ครู เป็ นผู้ให้ความรู้ ให้ปัญญา ตกั เตือนศิษย์ให้ต้งั อยู่ในความ แก่เยาวชน เพ่ือให้มีความรู้ ดี ไม่กระทาส่ิงท่จี ะนาความ ความสามารถ รู้ผดิ รู้ถูก รู้ดรี ู้ช่ัว เดือดร้อนมาสู่ตนเอง และ / หรือ ผู้อื่น
7. ครู คือ 8. ครู คือ ผู้กมุ ความเป็ น ผู้สร้างโลก ความตายของชาติไว้ในมือ : ครู เป็ นผู้พฒั นาคนให้มี : ชาติ จะเจริญก้าวหน้า ล้าหลงั ความรู้ ความสามารถ เพ่ือให้ หรือล่มสลาย กเ็ พราะครู เขาเหล่าน้ันไปพฒั นาสังคม ประเทศชาติ และพฒั นาโลก ทอ่ี าศัยอยู่
9. ครู คือ 10. ครู คือ ปูชนียบุคคล วศิ วกรสังคม : ครู เป็ นบุคคลทคี่ วรเคารพ : ครู เป็ นนักสร้าง นักออกแบบ บูชาของศิษย์ และบุคคล นักแก้ไข นักปรับปรุง และ ทวั่ ไปในสังคม นักพฒั นาคน ให้เป็ นไปตาม ทิศทางทีส่ ังคมต้องการ
ความสาคญั ของครูในฐานะเป็ นวศิ วกรสังคม
: ครู ต้องพยายามศึกษาค้นคว้าวจิ ยั เพื่อแก้ปัญหาการเรียนการสอน การปรับปรุงหลกั สูตร ฯลฯ : ครู ได้นาความรู้ทไี่ ด้จากการค้นคว้า ทดลอง ไปใช้ในการเรียนการสอน และ พฒั นาให้ดขี ึน้ เป้าหมาย “การพฒั นาคน” : ครู ต้องออกแบบกระบวนการเรียน การสอนให้เหมาะสม สอดคล้องกบั พืน้ ฐานความสามารถของนักเรียน ฯลฯ
: การให้ความรู้ ความสามารถแก่ผู้เรียน ก่อนท่ีจะออกไปรับใช้สังคม ผลผลติ เป็ น บุคคลทม่ี ีคุณภาพตามทสี่ ังคมต้องการ : เป็ นการสร้างพฤติกรรมของคนให้ เป็ นไปตามรูปแบบทส่ี ังคมส่วนใหญ่ ต้องการ : ครู สามารถควบคุมโรงเรียน สภาพแวดล้อม บรรยากาศน่าอยู่ น่าเรียน เกดิ ความรักใคร่สามคั คี
: ครูจะเป็ นผู้รับผดิ ชอบในการออกแบบ การทดสอบ และดาเนินการทดสอบเอง ตามความเหมาะสม : ครูเป็ นบุคคลสาคญั ในการสร้าง ความสัมพนั ธ์ระหว่างบ้าน และชุมชน : ครู จาเป็ นต้องมีความรู้ ความเข้าใจด้าน การบริหาร เพื่อสร้างความเข้มแข็ง ความเข้าใจอนั ดตี ่อกนั รวมท้งั เตรียม ความพร้อมไปสู่ตาแหน่งบริหาร
: ครูต้องมคี วามสามารถในการแก้ปัญหา ให้คาปรึกษาแก่ศิษย์ รวมท้งั ให้คาปรึกษา แก่ประชาชนในชุมชนข้างเคยี ง สถานศึกษา : ครูต้องรับผดิ ชอบต่อการศึกษา ในการ สร้างคุณภาพของคนเพื่อให้คนไปสร้าง สังคมต่อไป
ความสาคญั การให้ความรู้ในวชิ าการเพ่ือเป็ นพืน้ ฐาน ของครู ในการศึกษาเล่าเรียนหรือการประกอบ ต่อการ อาชีพ พฒั นา เยาวชน การให้ความรู้สึก การให้ความคดิ
ความสาคญั การให้การศึกษาและความรู้แก่ประชาชน ของครู ทวั่ ไป ต่อการ พฒั นา เป็ นผู้นาหรือริเร่ิม สังคม เป็ นผู้ปรับปรุงส่งเสริม เป็ นทปี่ รึกษาให้กบั ชุมชน เป็ นผู้สร้างความต่ืนตวั เป็ นผู้อานวยความสะดวกและ ประสานงาน
ความสาคญั ของครูต่อการพฒั นา การเมืองการปกครอง 1. ให้ความรู้ความเข้าใจแก่เยาวชนและประชาชนทวั่ ไป เกย่ี วกบั ระบบการปกครองของประเทศ 2. ฝึ กหักเยาวชนในสถานศึกษานารูปแบบการปกครอง ประเทศมาใช้กบั การดาเนินกจิ กรรมในสถานศึกษา 3. ครูเป็ นตวั แทนของรัฐในการเชิญชวนให้ประชาชนไปใช้ สิทธ์ิในการเลือกต้งั ผู้แทนราษฎรในระดบั ต่าง ๆ
4. สร้างค่านิยมในระบอบประชาธิปไตยให้แก่ประชาชน โดย ให้ประชาชนเห็นคุณค่าของการทางานในระบบพรรค การเมืองหรือระบบกล่มุ 5. แนะนาประชาชนในท้องถ่ินมิให้เห็นแก่อามสิ สินจ้าง รางวลั หรือการซื้อสิทธ์ิขายเสียงในการเลือกต้งั ตวั แทน ต่าง ๆ
ความสาคญั ของครูต่อการพฒั นาเศรษฐกจิ ของชาติ
ความสาคญั ของครูต่อการส่งเสริมความมนั่ คง ทางศาสนาและวฒั นธรรม ครู เป็ นผู้มบี ทบาทสาคญั ต่อการส่งเสริมความมนั่ คงทาง ศาสนาและวฒั นธรรม โดยให้ความรู้ ความเข้าใจในหลกั ธรรม คาสอน และนาเอาหลกั ธรรมคาสอนไปประพฤตปิ ฏิบัตอิ ย่าง ถูกต้อง “ ครู อาจารย์ ต้องช่วยกนั รักษาและส่งเสริมศาสนา ให้มคี วามมน่ั คง”
สรุป ครูมคี วามสาคญั ต่อสังคม ดงั น้ัน สังคมจงึ ยกย่องครูโดยให้สมญานาม ต่าง ๆ เช่น ครู คือ แม่พมิ พ์ของชาติ ทหารเอกของชาติ กระจกเงาของเดก็ ดวงประทีปส่องทาง วศิ วกรสังคม เป็ นต้น การทคี่ รูได้รับการยกย่องเป็ นวศิ วกรสังคม กเ็ พราะครูมีบทบาทต่อสังคม เช่นเดยี วกบั งานวศิ วกรในฐานะทเี่ ป็ นนักวทิ ยาศาสตร์ประยกุ ต์ได้กระทา คือ เป็ นนักสร้าง นักออกแบบ นักแก้ไข นักปรับปรุง และนักพฒั นาคน ครูมีความสาคญั ต่อการพฒั นาด้านอ่ืน ๆ อกี มากมาย เช่น พฒั นาสังคม พฒั นาการเมืองการปกครอง พฒั นาเศรษฐกจิ และส่งเสริมความมั่นคง ทางศาสนาและวฒั นธรรม เป็ นต้น
กิจกรรม ให้นักศกึ ษาแบง่ กลมุ่ จานวนกลมุ่ ละ 5 คน ให้รว่ มกันระดมความคดิ เกย่ี วกับประเดน็ ท่คี รูส่งั ให้เวลา 20 นาที ส่งตัวแทนออกมานาเสนอหน้าห้อง
ประเด็นการวิเคราะห์ จากพระราโชวาทของสมเดจ็ พระบรมโอรสาธิราชฯ สยามมกฎุ ราชกมุ าร “...ผู้เป็ นครูจึงจดั ได้ว่าเป็ นผู้มบี ทบาทอย่างสาคญั ในการ สร้างสรรค์บันดาลอนาคตของชาติบ้านเมือง... ” ให้นักศึกษาวเิ คราะห์พระราโชวาทดงั กล่าวว่า ครูสามารถ บนั ดาลอนาคตของชาติบ้านเมืองได้อย่างไรบ้าง ตอบเป็ น ข้อ ๆ ให้ชัดเจน
งานทา้ ทายในการเป็นครู มีอะไรบา้ ง ? สาเหตทุ ที่ าให้ครูเกดิ ความเครยี ดในการทางาน ?
กจิ กรรม ให้นกั ศึกษาแบ่งกลุม่ จานวนกลุ่มละ 2 คน ให้รว่ มกนั ระดมความคดิ เก่ยี วกบั ประเด็นท่คี รสู ่งั ใหเ้ วลา 15 นาที สะท้อนและอภิปรายความคิดเห็น
เป็ นผู้มปี ฏิภาณไหวพริบดี ยอมรับฟังความคิดเห็นของศิษย์ มคี วามเมตตากรุณา รู้หลกั จิตวทิ ยาการเรียนการสอน มคี วามอดทน เป็ นอย่างดี มอี ารมณ์ขนั มคี วามรักทจ่ี ะสอนเด็ก ยมิ้ แย้มแจ่มใส รักความยุติธรรม จติ ใจกว้าง ศึกษาหาความรู้อยู่เสมอ ยอมรับในวฒั นธรรมเชื้อชาตขิ องเดก็
นักเรียนชอบก่อกวน นักเรียนมี การมเี วลาไม่พอ ความสงบ ความสามารถ ความเฉื่อยชา หน้าทอ่ี ่ืน ๆ ไม่เท่ากนั ของนักเรียน นอกเหนือการสอน
ขาดการสนับสนุนจากผู้ปกครอง / ชุมชน การไม่มสี ่วนร่วมในการตัดสินใจในหลกั สูตร/การตดั สินใจทางการบริหาร การไม่ได้รับผลป้อนกลบั ทางบวกและขาดการสนับสนุน ความกดดนั ทางด้านเศรษฐกจิ
ครู มีกปี่ ระเภท อย่างไรบา้ ง? ผูเ้ ป็นครู ไดร้ บั อานิสงกอ์ ยา่ งไรบา้ ง?
กจิ กรรม ให้นกั ศึกษาแบ่งกลุม่ จานวนกลุ่มละ 3 คน ให้รว่ มกนั ระดมความคดิ เก่ยี วกบั ประเด็นท่คี รสู ่งั ใหเ้ วลา 15 นาที สะท้อนและอภิปรายความคิดเห็น
1. จาแนกตามลกั ษณะงาน 2. จาแนกตามลกั ษณะคุณธรรม 3. จาแนกตามลกั ษณะอตั ตา (ตวั ตน)
Search
