หน่วยที่ 1 ความรู้เบื้องต้นเกี่ยวกับบัญชีและกฎหมายที่เกี่ยวข้อง

ครูกัณชราพร ยกย่งิ

คำอธบิ ำยรำยวชิ ำ รหัสวิชา 20200–1002 ชื่อวชิ า การบญั ชีเบื้องต้น 1 1-2-2 จุดประสงค์รายวชิ า เพื่อให้ 1. มีความเข้าใจหลกั การ วิธีการและขนั้ ตอนการจดั ทา บญั ชีสา หรับกิจการเจ้าของคนเดียวประเภทธุรกิจบริการ 2. มีทกั ษะปฏิบตั ิงานบญั ชีเบือ้ งต้นตามหลกั การบญั ชีท่ีรับรองทว่ั ไป สาหรับกิจการเจ้ าของคนเดียวประเภท ธรุ กจิ บริการ 3. มีกิจนสิ ยั มีระเบียบ ละเอียดรอบคอบ ซือ่ สตั ย์ มีวินยั ตรงตอ่ เวลา และมีเจตคติท่ีดีตอ่ วชิ าชีพบญั ชี สมรรถนะรายวชิ า 1. แสดงความรู้เกี่ยวกบั หลกั การและวิธีการบญั ชีสาหรับกิจการเจ้าของคนเดียวประเภทธรุ กิจบริการ 2. ปฏบิ ตั ิงานบญั ชีสาหรับกิจการเจ้าของคนเดียวประเภทธุรกิจบริการตามหลกั การบญั ชีท่ีรบั รองทว่ั ไป คาอธิบายรายวชิ า ศึกษาและปฏิบตั ิเกี่ยวกบั ความหมาย วตั ถปุ ระสงค์และประโยชน์ของการบญั ชี ข้อสมมติทางบญั ชี ความหมายของสินทรัพย์ หนีส้ ิน และสว่ นของเจ้าของตามแม่บทการบญั ชี สมการบญั ชี การวิเคราะห์รายการค้า การบนั ทกึ รายการค้าตามหลกั การบญั ชีที่รับรองทว่ั ไปของธุรกิจบริการเจ้าของคนเดียว ในสมดุ รายวนั ทวั่ ไป สมดุ เงินสด 2 ชอ่ ง ผา่ นรายการไปบญั ชีแยกประเภท งบทดลอง กระดาษทาการชนิด 6 ช่อง งบการเงิน ปรับปรุง ปิด บญั ชี และสรุปวงจรบญั ชี



สาระสาคัญ ความรู้เบือ้ งต้นเก่ียวกับการบัญชีและกฎหมายที่เก่ียวข้องเป็นเรื่ องของความรู้ เบือ้ งต้น ผ้ทู ่ีจะศกึ ษาวชิ าการบญั ชีเบือ้ งต้นควรทราบเพื่อเป็นแนวทางในการศกึ ษาในหน่วย ตอ่ ไป เร่ิมตงั้ แตค่ วามหมายของการบญั ชี วิชาชีพบญั ชี ข้อสมมติทางบญั ชี พระราชบญั ญตั ิ การบัญชี จรรยาบรรณของผู้ประกอบวิชาชีพบัญชี รูปแบบองค์กรธุรกิจ และการเขียน ตวั เลขตามหลกั บญั ชี เป็นต้น

สภาวิชาชีพบญั ชีในพระบรมราชปู ถมั ภ์: การบญั ชี หมายถึง ศิลปะของการเก็บ รวบรวม บนั ทกึ จาแนก และทาสรุปข้อมลู อนั เก่ียวกบั เหตกุ ารณ์ทางเศรษฐกิจในรูปตวั เงิน ผลงานขนั้ สุดท้ายของการบญั ชีคือ การให้ข้อมลู ทางการเงิน ซึ่งเป็นประโยชน์แก่บุคคล หลายฝ่ายและผ้ทู ี่สนใจในกิจกรรมของกิจการ Stan Snyder (CPA and expert bean counter): การบญั ชี คือ การบนั ทกึ การ สรุปการรายงาน และการวิเคราะห์ธุรกรรมทางการเงิน (Accounting is the art of recording, summarizing, reporting and analyzing financial transactions) สมาคมผู้สอบบัญชีรับอนุญาตแห่งประเทศสหรัฐอเมริกา (The American Institute of Certified Public Accountants: AICPA): การบญั ชี คือ การบนั ทกึ การจดั หมวดหมู่ และการสรปุ ในลกั ษณะที่มีนยั สาคญั ในด้านของการเงิน การทาธุรกรรม และ เหตกุ ารณ์เกี่ยวกบั ความเป็นจริงทางการเงินและแสดงผลออกมา (Accounting is the art of recording, classifying and summarizing in a significant manner and in terms of money, transactions and events which are in fact at least of a financial character and interpreting the results thereof)

ความหมายของการบัญชี สรุปได้ดงั นี ้ 1. การจดบันทึกรายการค้า คือ การรวบรวมข้อมูลเก่ียวกับเหตุการณ์ต่าง ๆ ทางเศรษฐกิจในรูปของตวั เงินเพ่ือบนั ทึกในสมดุ บันทึกรายการ โดยเร่ิมตงั้ แต่สมดุ บันทึก รายการขนั้ ต้นอาจบันทึกด้วยมือ หรือบนั ทึกด้วยเคร่ืองคอมพิวเตอร์ อาจใช้ โปรแกรมชุด สานกั งานหรือโปรแกรมสาเร็จรูปบญั ชีกไ็ ด้ 2. การจาแนกหมวดหมู่ คือ การจดั ประเภทรายการค้าออกเป็นหมวดหม่โู ดย หลกั การบญั ชีสามารถจดั ได้ 5 หมวด การจดั ประเภทรายการค้าออกเป็นหมวดหมจู่ ะทาให้ รายการค้าประเภทเดียวกันหรือเหมือนกันรวมอยู่ที่เดียวกัน ทาให้การค้นหาและการ ประมวลผลทาได้สะดวกรวดเร็ว และลดข้อผดิ พลาด 3. การสรุปผล คือ การสรุปผลการดาเนินงานและฐานะการเงินของกิจการ ณ รอบระยะเวลาบญั ชีหน่ึง อาจเป็นรายเดือน รายไตรมาส ราย 6 เดือน หรือรายปี แต่ตาม กฎหมายกาหนดไว้ว่าต้องสรุปผลหรือปิดบญั ชีอยา่ งน้อยปีละครัง้ หรือรอบระยะเวลา 12 เดือน 4. การตีความหมาย คือ การนาผลสรุปที่ได้ไปตีความหมายเพื่อเป็นข้อมลู ประกอบการตดั สนิ ใจของผ้ทู ี่เกี่ยวข้อง

วตั ถปุ ระสงค์ของการบญั ชี มีดงั นี ้ 1. เพื่อบนั ทกึ รายการค้าท่ีเกิดขนึ ้ 2. เพื่อให้เจ้าของกิจการทราบฐานะการเงิน ณ วนั ใดวนั หนึง่ (พจิ ารณา จากสนิ ทรัพย์หนีส้ ิน และสว่ นของเจ้าของ) และผลการดาเนินงานของกิจการ (พจิ ารณาจากรายได้และคา่ ใช้จ่าย) 3. เพ่ือปอ้ งกนั การทจุ ริต การถกู ยกั ยอก และการสญู หายของสินทรัพย์ 4. เพื่อเป็นข้อมลู ในการตดั สินใจลงทนุ /ขยายกิจการของเจ้าของกิจการ 5. เพ่ือเป็นข้อมลู ในการตดั สนิ ใจให้สนิ เช่ือ/เครดติ ของสถาบนั การเงนิ 6. เพื่อให้เป็นไปตามข้อบงั คบั /ข้อกาหนดของกฎหมาย 7. เพื่อประกอบการคานวณภาษีเงนิ ได้

ประโยชน์ภายในกจิ การ 1. ทาให้เจ้าของกิจการ/ผู้บริหารสามารถควบคุมดแู ลสินทรัพย์ ของกิจการไมใ่ ห้เกิดการทจุ ริต 2. ทาให้เจ้าของกิจการ/ผู้บริหารทราบผลการดาเนินงานและ ฐานะการเงินของกิจการ 3. ทาให้เจ้าของกิจการ/ผ้บู ริหารสามารถกาหนดนโยบายในการ วางแผน การควบคมุ และการตดั สนิ ใจ 4. ชว่ ยในการตรวจสอบและหาข้อผิดพลาด

ระบบบญั ชีค่เู กิดขนึ ้ ในประเทศอิตาลี โดย ลกู า ปาซิโอลิ (Luca Pacioli) นกั คณิตศาสตร์ชาวอิตาเลียน เกิดในปี ค.ศ. 1445 ที่ Sansepolcro ใน Tuscany ประเทศ อิตาลี ค.ศ. 1494 ลกู า ปาซิโอลได้จดั พิมพ์หนงั สือเชิงคณิตศาสตร์ ช่ือ “Summa de Arithmetica, Geometria,Proportioniet Proportionalita„ (The Collected Knowledge of Arithmetic, Geometry, Proportion and Proportionality) เนือ้ หาสว่ นหน่ึงของ หนงั สอื เลม่ นีไ้ ด้กลา่ วถงึ หลกั การบญั ชีคู่ (Double Entry Accounting) โดยกาหนดศพั ท์ คาวา่ Debito และ Credito เป็นพืน้ ฐานของคาวา่ เดบิต (Debit) และเครดิต (Credit) ตามหลกั การบญั ชีคู่ หนงั สอื ดงั กลา่ วได้รับการยอมรับวา่ เป็นตาราวิชาการบญั ชีในระบบ บญั ชีค่เู ลม่ แรกของโลกและถูกแปลเป็นภาษาเยอรมนั รัสเซีย ดตั ช์ องั กฤษ และภาษา อ่ืน ๆ ในเวลาต่อมา เป็นท่ียอมรับและถือปฏิบตั ิกนั มาจนถึงปัจจุบนั ลกู า ปาซิโอลิจึง ได้รับการยกยอ่ งให้เป็นบิดาแหง่ การบญั ชี (The Father of Accounting)

การบัญชีในประเทศไทย เริ่มมีมาตัง้ แต่สมัยกรุงศรีอยุธยา ในช่วง พ.ศ. 2193-2231 ตรงกบั สมยั สมเด็จพระนารายณ์มหาราช ในสมยั นนั้ ประเทศไทยได้มีการ เจริญสมั พนั ธไมตรีกบั กลมุ่ ประเทศทางยโุ รปได้มีการจดั ทาบญั ชีขนึ ้ เลม่ แรก คือ บญั ชี เงินสด และถือปฏิบตั ิตอ่ กนั มาจนกระทง่ั ถงึ สมยั กรุงรัตนโกสนิ ทร์ ต่อมาประเทศไทยได้มีการเปลี่ยนแปลงการปกครองในวันที่ 24 มิถุนายน พ.ศ. 2475 ส่งผลกระทบต่อสภาวะเศรษฐกิจโดยรวมอันนาไปสู่การออกประมวล รัษฎากรจัดเก็บภาษี เงินได้ บุคคลธรรมดาและภาษี เงินได้ นิติบุคคล (ตาม พระราชบญั ญัติการบญั ชี พ.ศ. ๒๔๘๒) และเริ่มมีการศึกษาวิชาการบญั ชีเป็นครัง้ แรกในสมยั รัชกาลที่ 5 พระองค์ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้บรรจเุ ร่ืองการบัญชีเป็น สาขา 1 ใน 8 อยา่ งของชนั้ ประโยค 2 ซง่ึ เป็นชนั้ เรียนสงู สดุ ของการเรียนในสมยั นนั้ แต่ เป็นการจัดทาบัญชีเกี่ยวกับการเงินเท่านัน้ ยังไม่ใช่หลักการบัญชีคู่ ต่อมาหลัง สงครามโลกครัง้ ท่ี 1 รัชกาลท่ี 6 ทรงโปรดฯ ให้คดั เลือกและสง่ บตุ รข้าราชการไปเรียน ทางด้านพาณิชย์และบญั ชีที่ประเทศองั กฤษและโปรดฯ ให้ตงั้ โรงเรียนพาณิชยการขนึ ้ 2 แห่ง คือ วดั สามพระยาและวดั แก้วฟ้า โดยมีการสอนบญั ชีค่ขู นึ ้ เป็นครัง้ แรกโดยใช้ สมดุ บญั ชี 3 เลม่ คือ สมดุ บญั ชีเงินสด สมดุ รายวนั และสมดุ บญั ชีแยกประเภท

คานิยามของวิชาชีพบัญชีตามพระราชบญั ญัติวิชาชีพบญั ชี พ.ศ. ๒๕๔๗ หมายถึง วิชาชีพในด้านการทาบญั ชี ด้านการสอบบญั ชี ด้านการบญั ชีบริหาร ด้านการวางระบบบญั ชี ด้านการบญั ชีภาษีอากร ด้านการศึกษาและเทคโนโลยีการบญั ชี ทัง้ นีใ้ นภายหน้าหากเห็นว่ามี บริการเก่ียวกับการบัญชีด้ านใดที่มีความสาคัญ รัฐมนตรีว่าการ กระทรวงพาณิชย์อาจออกกฎกระทรวงกาหนดบริการเกี่ยวกบั การบญั ชี ด้านนัน้ เพ่ิมเติมขึน้ ในคานิยามวิชาชีพบัญชีก็ได้ เช่น การตรวจสอบ ภายใน เป็นต้น

อาชีพของนักบญั ชีแบ่งตามประเภทของธุรกจิ และลักษณะงาน คอื 1. การบัญชีสาธารณะ คือ การทาบญั ชีของนกั บญั ชีที่ประกอบอาชีพ ส่วนตวั โดยจัดตงั้ สานักงานขึน้ มาและรับทางานทางด้านการบญั ชีท่ัวไป งานที่ เก่ียวกบั การสอบบญั ชีการวางระบบบญั ชี การยืน่ ชาระภาษีเงินได้ เป็นต้น 2. การบัญชีธุรกิจ คือ การทาบญั ชีของนักบญั ชีในกิจการหรือใน หน่วยงานธุรกิจ เช่น กิจการเจ้าของคนเดียว ห้างห้นุ ส่วน บริษัทจากัด หรือบริษัท มหาชนจากดั โดยเป็นพนกั งานประจาหรือลกู จ้างในตาแหน่งตา่ ง ๆ เชน่ พนกั งาน บญั ชี สมหุ ์บญั ชี ผ้อู านวยการบญั ชี ผ้ตู รวจสอบภายใน โดยได้รับผลตอบแทนเป็น เงินเดอื นประจา 3. การบัญชีส่วนราชการ คือ การทาบญั ชีของนกั บญั ชีในหน่วยงาน ราชการที่ไมไ่ ด้แสวงหาผลกาไร การบญั ชีสว่ นราชการแตกตา่ งจากธรุ กิจเอกชน คือ งานบัญชีส่วนราชการจะต้ องปฏิบัติตามกฎระเบียบท่ีกรมบัญชีกลาง กระทรวงการคลัง ได้วางไว้ และทุกหน่วยงานราชการจะต้องยึดปฏิบัติให้ เป็น แนวทางเดยี วกนั

หน่วยงานท่เี ก่ียวข้องกับวิชาชีพบัญชีมีหลายหน่วยงาน ได้แก่ 1. สภาวชิ าชีพบญั ชี 2. กรมสรรพากร 3. กรมพฒั นาธรุ กิจการค้า 4. หน่วยงานอื่น ๆ ที่เก่ียวข้องกับวิชาชีพบัญชี เช่น สานักงาน คณะกรรมการกากบั หลกั ทรัพย์และตลาดหลกั ทรัพย์ ตลาดหลกั ทรัพย์แห่ง ประเทศไทย ธนาคารแห่งประเทศไทย กระทรวงการคลงั กรมศลุ กากร กรม สรรพสามติ

ข้อสมมติทางบัญชีเป็นข้อกาหนดส่วนหนึ่งในแม่บทการบญั ชีของ สภาวิชาชีพบญั ชีแม่บทการบญั ชีกาหนดขนึ ้ เพื่อเป็นการวางแนวคดิ พืน้ ฐานใน การจดั ทาและนาเสนองบการเงินแก่ผ้ใู ช้งบการเงินท่ีเป็นบคุ คลภายนอก แม่บทการบัญชีไม่ใช่มาตรฐานการบญั ชีและไม่ได้มีไว้เพ่ือกาหนด มาตรฐานในการวดั มลู คา่ หรือการเปิดเผยข้อมลู สาหรับการบญั ชีเรื่องใดเรื่อง หน่ึงโดยเฉพาะ แม่บทการบญั ชีจึงไม่สามารถใช้ หกั ล้างมาตรฐานการบญั ชีที่ ประกาศใช้เฉพาะเรื่องได้ แม่บทการบญั ชีอาจมีข้อขดั แย้งกบั มาตรฐานการบญั ชีท่ีมีอยู่ ในกรณี ดงั กลา่ วให้ถือปฏิบตั ิตามมาตรฐานการบญั ชีท่ีประกาศใช้

มาตรฐานการบัญชี คือ หลกั การบญั ชีและวิธีปฏิบตั ิทางการบญั ชี ท่ีรับรองทวั่ ไป ประกอบด้วย คานิยาม กฎเกณฑ์ และวิธีปฏบิ ตั ิทางการบญั ชี จดั ทาโดยสภาวิชาชีพบญั ชีในพระบรมราชูปถัมภ์การจดั ทามาตรฐานจะมี คณะกรรมการผู้ทรงคุณวุฒิ มีความรู้ ความสามารถ และประสบการณ์ ร่วมกนั จดั ทาโดยการศกึ ษาและพฒั นาภายใต้สภาวะแวดล้อมทางเศรษฐกิจ กฎหมายสงั คม และการเมืองอย่างมีเหตมุ ีผลจนเป็นที่ยอมรับและนามาใช้ เป็นหลกั หรือแนวทางในการปฏิบตั ิงานทางการบัญชีให้เป็นไปในทิศทาง เดยี วกนั ตวั อยา่ งมาตรฐานการบญั ชี

หน่วยงานท่ีเก่ียวข้องกับวิชาชีพบัญชี 2 หน่วยงาน ได้ กาหนดจรรยาบรรณของผ้ปู ระกอบวิชาชีพบญั ชีไว้เพื่อเป็นแนวทางให้ ผ้ปู ระกอบวิชาชีพบญั ชีพงึ ปฏิบตั ิ หน่วยงานแรก คือ กรมพฒั นาธุรกิจ การค้าโดยบญั ญัติอยู่ในพระราชบญั ญัติวิชาชีพบญั ชี พ.ศ. ๒๕๔๗ หมวด ๗

ในการประกอบธุรกิจอาจดาเนินงานได้หลายรูปแบบขึน้ อยู่กับปัจจัย หลายอย่าง เช่น เงินทุน ลักษณะของธุรกิจ วิธีการดาเนินธุรกิจ ความรู้ ความสามารถ ประสบการณ์ และความพึงพอใจของผ้ปู ระกอบธุรกิจ รูปแบบ ของธรุ กิจในประเทศไทยแบง่ ออกเป็น 2 ประเภท ดงั นี ้ 1. เป็ นนิตบิ ุคคล คือ จดทะเบยี นจดั ตงั้ ตามกฎหมาย ได้แก่ 1.1 ห้างห้นุ สว่ นสามญั จดทะเบยี นและห้างห้นุ สว่ นจากดั 1.2 บริษัทจากดั และบริษัทมหาชนจากดั 1.3 องค์กรธุรกิจจดั ตงั้ หรือจดทะเบียนภายใต้กฎหมายเฉพาะ 2 ไม่เป็ นนิตบิ ุคคล คอื ไมต่ ้องจดทะเบียนจดั ตงั้ ตามกฎหมาย แตอ่ าจ ต้องจดทะเบียนตามพระราชบญั ญตั ิทะเบยี นพาณิชย์ ได้แก่ 2.1 กิจการร้านค้าเจ้าของคนเดียว 2.2 ห้างห้นุ สว่ นสามญั



ตวั เลขทางบญั ชีส่วนใหญ่จะเป็นจานวนเงิน การเขียนตวั เลขควรเขียนให้ ถกู ต้องตามหลกั บญั ชีเพ่ือปอ้ งกนั การทจุ ริตและการผิดพลาด คาแนะนาในการเขียน ตวั เลขตามหลกั บญั ชี มีดงั นี ้ 1. เขียนให้ชดั เจน อา่ นงา่ ย ขนาดไม่เล็กจนเกินไป 2. ถ้าตวั เลขเป็นจานวนเงินตงั้ แต่ 3 หลกั ขนึ ้ ไป ให้ใสเ่ คร่ืองหมายจลุ ภาคคนั่ เช่น 2,000 50,000 1,000,000 เป็นต้น 3. ถ้าเขียนตัวเลขเรียงกันหลายแถวต้องเขียนให้หลักตรงกัน หากมีเศษ สตางค์ให้ใสจ่ ดุ คนั่ ระหวา่ งบาทและสตางค์ 4. ถ้าเขียนตวั เลขลงในช่องจานวนเงินให้เขียนชิดเส้นด้านขวา หากไม่มีเศษ สตางค์ให้ใสเ่ คร่ืองหมาย – ลงในชอ่ งสตางค์ 5. เขียนจานวนเงินเป็นตวั อกั ษรกากบั ยอดรวมทกุ ครัง้ 6. การแก้ไขตวั เลข ห้ามใช้ยางลบหรือนา้ ยาลบคาผิด แตใ่ ห้ขีดฆ่าและเขียน ตวั เลขที่ถกู ต้องพร้อมลงลายมือช่ือกากบั ไว้

1. Accounting 2. Accounting Framework 3. Accounting Standard 4. Accrual Basis 5. Business Accounting 6. Classifying 7. Credit 8. Debit 9. Department of Business Development 10. Double Entry Accounting 11. Federation of Accounting Professions 12. Going Concern 13. Governmental Accounting Interpreting 14. Public 15. Accounting 16. Purpose of Accounting 17. Recording 18. Summarizing 19. The Father of Accounting The Revenue Department