สื่อการสอน อาหารและโภชนาการที่เหมาะสมกับวัย

ชุดกิจกรรมการเรียนรู้ชดุ ที่ 5 อาหารท่ีเหมาะสมกบั วัย จดุ ประสงคก์ ารเรียนรู้ ชดุ ท่ี 5 อาหารทเ่ี หมาะสมกบั วยั 1. อธบิ ายหลักการเลือกรับประทานอาหารทีเ่ หมาะสมกับวยั รุ่นได้ 2. ออกแบบเมนูอาหารทเี่ หมาะสมกับวยั 3. วเิ คราะห์ปัญหาสุขภาพจากการรบั ประทานอาหารของวัยร่นุ ได้ 4. เหน็ ความสําคัญของการเลอื กกนิ อาหารท่ีเหมาะสมกบั วัย 5. อธิบายข้อมูลโภชนาการบนฉลากผลิตภัณฑ์อาหารได้ 6. บอกแนวทางในการเลอื กใชผ้ ลิตภัณฑ์เสรมิ อาหารสาํ หรับวยั รนุ่ ได้ 7. วเิ คราะห์อาหารทเี่ หมาะสมเฉพาะกลมุ่ บุคคล 8. แนะนําอาหารแกก่ ลมุ่ บุคคลซ่งึ ร่างกายมีความตอ้ งการแตกตา่ งจากบคุ คลกล่มุ อืน่ ๆ 9. ตระหนักถึงความสําคญั ของการเรยี นรู้เรื่องอาหารเฉพาะกลุม่ บคุ คล 10. อธบิ ายเกยี่ วกบั โภชนบัญญัติ 9 ประการได้ 11. ปฏบิ ตั ิตนตามหลักโภชนบญั ญตั ิ 9 ประการได้ 12. เห็นความสาํ คัญของการรบั ประทานอาหารตามโภชนบัญญตั ิ 9 ประการ 13. อธบิ ายเกย่ี วกบั ธงโภชนาการได้ 14. ปฏบิ ัตติ นตามหลกั การรับประทานอาหารตามธงโภชนาการได้ 15. เหน็ ความสาํ คญั ของการรับประทานอาหารตามธงโภชนาการ 1

ชดุ กจิ กรรมการเรียนร้ชู ดุ ท่ี 5 อาหารที่เหมาะสมกบั วัย คาชแ้ี จง การใช้ชดุ กิจกรรมการเรยี นรโู้ ดยใชก้ ระบวนการเรยี นรู้ แบบสืบเสาะหาความรู้ 5E (Inquiry Cycle) การใช้ชดุ กจิ กรรมการเรยี นรโู้ ดยใชก้ ระบวนการเรียนรูแ้ บบสบื เสาะหาความรู้ 5E (Inquiry Cycle) เร่ือง การเจริญเตบิ โตและพัฒนาการของมนุษย์ กล่มุ สาระการเรียนรู้สุขศกึ ษาและพลศกึ ษา ช้ันมธั ยมศึกษาปีท่ี 1 ซ่ึงมที ้งั หมด 6 ชดุ ชุดนเ้ี ป็นชุดกิจกรรมการเรยี นรูโ้ ดยใช้กระบวนการเรยี นรูแ้ บบสบื เสาะหาความรู้ 5E (Inquiry Cycle) ชุดท่ี 5 อาหารที่เหมาะสมกับวัย ขอใหน้ ักเรียนไดป้ ฏิบัตใิ นการ เรียนร้ตู ามคาํ แนะนาํ เป็นลําดับขน้ั ตอนดงั น้ี 1. นกั เรยี นควรศกึ ษาจดุ ประสงคก์ ารเรียนรใู้ หเ้ ข้าใจ 2. กอ่ นทจ่ี ะศึกษาเนอ้ื หาในชุดกิจกรรมการเรียนรโู้ ดยใชก้ ระบวนการเรียนรู้แบบสบื เสาะหา ความร5ู้ E (Inquiry Cycle) นกั เรยี นจะตอ้ งทําแบบทดสอบกอ่ นเรยี น เพื่อเปน็ การประเมินความรู้ พนื้ ฐานและตรวจคาํ ตอบจากเฉลยในภาคผนวก 3. นกั เรยี นควรมคี วามซอ่ื สตั ย์และตง้ั ใจในการเรยี นร้เู พ่อื พัฒนาตนเองไดอ้ ยา่ งสมวัย ดาํ เนินกิจกรรมตามลาํ ดบั กิจกรรมและฟังคาํ แนะนาํ จากครู โดยการจดั กิจกรรมการเรยี นรตู้ าม กระบวนการเรยี นรแู บบสบื เสาะหาความรู้ 5E (Inquiry Cycle) 4. ร่วมอภิปรายและสรุปองค์ความร้จู ากการปฏบิ ตั กิ จิ กรรมทกุ กิจกรรม 5. ทาํ แบบฝกึ หดั เพือ่ ทบทวนความรู้จากชุดกิจกรรมการเรียนรโู้ ดยใชก้ ระบวนการเรยี นรู้แบบสบื เสาะหาความรู้ 5E (Inquiry Cycle) และตรวจคาํ ตอบจากเฉลยในภาคผนวก 6. เม่อื ทําการศึกษาครบทกุ เรอ่ื งในชดุ กจิ กรรมการเรยี นรโู้ ดยใช้กระบวนการเรียนรู้แบบสบื เสาะหาความรู้ 5E (Inquiry Cycle) แลว้ นักเรยี นจะตอ้ งทําแบบทดสอบหลังเรียน เพื่อเป็นการทดสอบ ความรทู้ ่ไี ดร้ ับจากชดุ กจิ กรรมการเรียนรโู้ ดยใช้กระบวนการเรยี นรแู้ บบสืบเสาะหาความรู้ 5E (Inquiry Cycle) และตรวจคําตอบจากภาคผนวก 7. หากนักเรยี นยังไมเ่ ข้าใจเนอื้ หาเร่อื งใดเรอื่ งหนง่ึ สามารถอา่ นทบทวนเนื้อหาในเร่ืองนั้น ๆ จนกว่าจะเข้าใจ 2

ชดุ กจิ กรรมการเรียนรชู้ ดุ ท่ี 5 อาหารทเี่ หมาะสมกับวัย แบบทดสอบกอ่ นเรยี น ชุดกิจกรรมการเรียนรู้โดยใช้กระบวนการเรยี นรู้แบบสืบเสาะหาความรู้ 5E (Inquiry Cycle) เร่ือง การเจรญิ เติบโตและพัฒนาการของมนุษย์ กลมุ่ สาระการเรียนรู้สุขศกึ ษาและพลศกึ ษา ชั้นมธั ยมศึกษาปที ่ี 1 ชดุ ที่ 5 อาหารทเ่ี หมาะสมกับวัย คาช้ีแจง 1. แบบทดสอบฉบับน้ี มจี าํ นวน 10 ขอ้ ใชเ้ วลา 10 นาที คะแนนเตม็ 10 คะแนน 2. ให้นักเรียนเลือกคาํ ตอบทีถ่ ูกตอ้ งท่สี ดุ โดยเขยี นเคร่อื งหมาย  หนา้ ข้อท่ีถกู ต้อง 1. เพราะเหตุใดสตรมี คี รรภ์จงึ ตอ้ งการสารอาหารในปรมิ าณเพิ่มขน้ึ ก. เพราะต้องใชพ้ ลงั งานมากกวา่ คนปกติ ข. เพือ่ การเจรญิ เตบิ โตของทารกในครรภ์ ค. เพอ่ื ปูองกนั การหวิ บ่อย ง. เพ่ือให้มนี ํา้ หนกั เพิ่มขน้ึ 2. ใน 1 วนั นักเรียนควรรับประทานอาหารในขอ้ ใดมากท่ีสดุ ก. นมสด ข. เน้ือสัตว์ ค. ผกั ผลไม้ ง. ขา้ วหรือก๋วยเตีย๋ ว 3. ขอ้ ใดเป็นการรับประทานอาหารทเี่ หมาะสมกบั วัย ก. รบั ประทานอาหารครบ 5 หมู่ทกุ วัน ข. รบั ประทานอาหารแบบเดมิ ซา้ํ กนั ทุกวนั ค. เลือกรบั ประทานอาหารเฉพาะทตี่ นเองชอบ ง. รับประทานของหวานหลงั อาหารคาวทกุ มื้อ 4. อาหารในขอ้ ใดท่บี คุ คลทุกวยั ควรหลกี เลยี่ ง ก. นา้ํ อดั ลม ข. ผักสเี หลือง ค. เครอื่ งในสัตวป์ ีก ง. ผลไมท้ ร่ี สเปรี้ยว 3

ชดุ กิจกรรมการเรียนร้ชู ุดที่ 5 อาหารท่ีเหมาะสมกบั วัย 5. ไอโอดีนมคี วามสาคญั ตอ่ การเจริญเติบโตของวัยรุ่นอย่างไร ก. รา่ งกายเจริญเตบิ โตสมวัย ไมแ่ คระแกร็น ข. ใหพ้ ลงั งานแก่ร่างกายสาํ หรบั ทํากจิ กรรม ค. ชว่ ยในการดดู ซมึ วิตามินแก่รา่ งกาย ง. ชว่ ยปูองกนั โรคโลหิตจาง 6. อาหารในข้อใดท่ีนักเรยี นควรเลือกรบั ประทานมากที่สดุ ก. กุ้งแชน่ ้ําปลา ข. สม้ ตาํ ปปู ลารา้ ค. ข้าวขาหมตู ดิ มัน ง. ขนมจีนแกงเขียวหวานไก่ 7. ขอ้ ใดกล่าวเก่ียวกบั การรับประทานอาหารที่เหมาะสมกบั วยั ไดถ้ ูกต้อง ก. การรบั ประทานอาหารใหไ้ ดร้ บั สารอาหารอย่างใดอย่างหนง่ึ ซ่ึงแตกตา่ งกันไปในแต่ละวัย ข. การรับประทานอาหารในปริมาณและสัดสว่ นตามความตอ้ งการของคนแตล่ ะวัย ค. การรบั ประทานอาหารตรงเวลาในทุกวนั ของแตล่ ะวยั ง. การรับประทานอาหารอยา่ งเดยี วในแตล่ ะม้อื 8. น้องพลอยเพงิ่ คลอดได้ 1 สปั ดาห์ อาหารที่เหมาะสมกับน้องพลอย คือขอ้ ใด ก. โจ๊กหมู ข. กล้วยสกุ บด ค. นา้ํ นมมารดา ง. ขา้ วต้มปลา 9. รายการอาหารในขอ้ ใดที่นักเรยี นควรเลือกรบั ประทานใน 1 ม้ือ ก. สเตก๊ ไก่ ขนมปงั กระเทยี ม นมสด ข. ซปุ หน่อไม้ ยาํ วนุ้ เส้น นาํ้ อัดลม ค. ปลาททู อด น้ําพรกิ กะปิ ผกั ลวก ขา้ วสวย ง. แฮมเบอรเ์ กอร์ มนั ฝรง่ั ทอด นาํ้ กาแฟเยน็ 10. ข้อใดไม่ใช่สาเหตทุ บ่ี คุ คลแต่ละวยั ตอ้ งการอาหารแตกตา่ งกนั ก. กจิ กรรมในชวี ิตประจาํ วนั ข. การเจรญิ เติบโตและสกึ หรอของร่างกาย ค. การอยใู่ นสภาพแวดล้อมท่ีแตกต่างกนั ง. ความสามารถของระบบยอ่ ยอาหารของรา่ งกาย 4

ชดุ กจิ กรรมการเรียนรชู้ ดุ ที่ 5 อาหารทเี่ หมาะสมกบั วัย ใบความรู้ เรื่อง การเลอื กรับประทานอาหารทเ่ี หมาะสมกบั วัย อาหาร (Food) คอื สง่ิ ท่ีเรารับประทานได้โดยปลอดภยั และใหส้ ารอาหารต่างๆทีเ่ ปน็ ประโยชน์ ตอ่ รา่ งกาย สารอาหาร (Nutrient) คือ สารท่ีเปน็ องค์ประกอบในอาหาร เป็นสารทร่ี า่ งกายสามารถใช้ ประโยชน์ในการดาํ รงชวี ติ จาํ แนกตามองคป์ ระกอบทางเคมเี ป็น 6 ประเภท คอื โปรตีน คาร์โบไฮเดรต วิตามิน ไขมัน เกลือแร่ และนาํ้ การบรโิ ภคอาหารท่ถี กู ตอ้ งเหมาะสมตามความตอ้ งการของรา่ งกาย จะทาํ ให้รา่ งกายได้ สารอาหารครบถ้วน มกี ารเจริญเติบโตสมวัยและมสี ุขภาพดี โดยปริมาณสดั สว่ นของอาหารทรี่ ่างกาย ตอ้ งการจะแตกต่างกนั ไปในแต่ละวัย แต่ละบคุ คล ดังนี้ 1. วยั ทารก วัยกอ่ นเรียน วยั เรยี น ภาพที่ 1 วัยทารก ที่มา http://www.momypedia.com/wiki-4-15/ ภาพที่ 2 วัยกอ่ นเรียน ทมี่ า http://webboard.sanook.com/forum/?topic=3460663 1. วัยทารก เป็นวยั ทม่ี ีพฒั นาการและการเจริญเติบโตอย่างเห็นไดช้ ดั เจน ทารกควรไดร้ บั นม มารดาเพียงอย่างเดยี วตงั้ แต่แรกเกิด - 6 เดือน หลงั จากน้ันนมมารดาจะกลายเป็นอาหารเสรมิ อาหารจะมี ความสาํ คัญไม่น้อยกว่านมมารดา เพราะอาหารจะชว่ ยสรา้ งเสรมิ พัฒนาการดา้ นรา่ งกายและดา้ นสตปิ ญั ญา 2. วัยก่อนเรียน เปน็ วัยที่พัฒนาการต่อเนื่องจากวยั ทารก จนรา่ งกายแข็งแรงสามารถ ยนื เดนิ ว่งิ หรือมพี ฒั นาการในด้านอ่ืน ๆ ซึง่ เปน็ ระยะสรา้ งพื้นฐานของสุขภาพ วัยนจ้ี งึ ควรไดร้ ับอาหารอยา่ ง เพยี งพอตามความต้องการของร่างกาย 5

ชุดกจิ กรรมการเรียนรชู้ ดุ ที่ 5 อาหารท่ีเหมาะสมกับวัย 3. วัยเรียน ถา้ เด็กในวัยน้ขี าดสารอาหาร หรอื ได้รบั สารอาหารไม่เพยี งพอจะมีโอกาสเป็นโรค ขาดสารอาหารไดม้ าก เพราะเด็กวัยนี้จะสนใจการเลน่ มาก จนไมส่ นใจหรือไม่อยากรับประทานอาหาร ซ่ึงจะทาํ ให้ การเจริญเตบิ โตชะงกั ลงได้ ภาพที่ 3 วยั เรยี น ทีม่ า http://www.real-parenting.com/Article/11135 วัยทารก วัยก่อนเรยี นและวยั เรียน โดยรวมเรยี กวา่ “วัยเดก็ ” เป็นชว่ งท่มี พี ัฒนาการ ในทกุ ดา้ น จึงมีความจาํ เป็นต้องได้รบั สารอาหารใหเ้ พียงพอกับความตอ้ งการของรา่ งกาย ดงั น้ี 1. อาหารที่ให้สารอาหารโปรตนี จากสตั ว์ ไดแ้ ก่ นม ไข่ เนอื้ ทกุ ประเภท และอาหารทใี่ ห้ สารอาหารโปรตีนจากพชื เชน่ เมลด็ ถ่วั ต่าง ๆ 2. อาหารที่ให้พลงั งาน ไดแ้ ก่ แปูง นํา้ ตาล ไขมัน แตไ่ มค่ วรด่มื เครื่องดืม่ ทมี่ ีรสหวานหรอื นาํ้ อดั ลม เพราะจะทาํ ให้ความต้องการรบั ประทานอาหารลดนอ้ ยลงและทําให้ฟนั ผุ 3. อาหารทีใ่ ห้วติ ามนิ และเกลอื แร่ ไดแ้ ก่ ผักและผลไม้ทมี่ กี ากใยอาหาร 4. อาหารท่ีมสี ารไอโอดนี ควรรบั ประทานเป็นประจาํ เพราะชว่ ยสรา้ งเสรมิ การเจริญเตบิ โต ของร่างกายและพัฒนาสมอง อาหารทม่ี ีสารไอโอดนี สูง เชน่ อาหารทะเล เกลอื เสรมิ ไอโอดนี 6

ชดุ กจิ กรรมการเรียนรชู้ ุดท่ี 5 อาหารที่เหมาะสมกบั วัย 2. วัยรุน่ ช่วงวัยรุ่นตอนต้นเป็นช่วงท่ีร่างกายเกิดการเปลี่ยนแปลงอย่างชัดเจน พัฒนาการระยะนี้จึง ต้องการสารอาหารเพ่ือไปสร้างฮอร์โมนเพศให้ร่างกายเจริญเติบโตเต็มที่ อีกทั้งยังต้องการสารอาหารไป เสรมิ สร้างกระดูก ความแข็งแรงของกล้ามเนื้อและโครงสร้างของรา่ งกายใหส้ มส่วน ถา้ ได้รบั สารอาหาร ไม่ครบ ร่างกายจะเจริญเติบโตช้าหรือแคระแกร็นได้ ส่วนวัยรุ่นตอนปลายเป็นระยะที่ร่างกายมีพัฒนาการ ด้านความสูงเป็นระยะสุดท้าย ถ้าได้รับสารอาหารไม่เพียงพอ ร่างกายจะหยุดพัฒนาการทําให้มีความสูง น้อยกวา่ เพือ่ นในวยั เดียวกันอยา่ งเหน็ ได้ชัด อาหารท่เี หมาะสมกับวยั ร่นุ วัยรุ่นเป็นวัยท่ีร่างกายต้องการพลังงานและโปรตีนจํานวนมาก แต่ความต้องการสารอาหารจะ แตกต่างกันในเพศหญิงและชาย โดยในวัยรุ่นหญิง ร่างกายต้องการสารอาหารท่ีให้พลังงานวันละ 1,600 - 1,850 กโิ ลแคลอรี ส่วนวัยรุน่ ชาย ร่างกายต้องการสารอาหารทใ่ี หพ้ ลงั งานวันละ1,700 - 2,300 กิโลแคลอรี อาหารท่วี ยั รนุ่ ควรรับประทาน ในประมาณทเ่ี พียงพอนั้น มดี งั น้ี 1) ควรด่ืมนมวันละ 1 – 2 แกว้ อาจเป็นนมวัวหรอื นมถัว่ เหลอื งก็ได้ สาํ หรับวัยรุน่ ทม่ี นี ้าํ หนกั เกนิ ควรดม่ื นมจดื หรอื นมพรอ่ งมนั เนย แต่ไม่ควรด่มื ในขณะทอ้ งว่าง ควรดื่มหลังมอื อาหาร หรอื รับประทานอาหารวา่ ง รว่ มไปกบั การด่ืมนม 2) รับประทานเนอ้ื สตั วช์ นิดตา่ ง ๆ ให้เพียงพอ เนื้อสัตว์เปน็ อาหารชนดิ หน่งึ ในจําพวก อาหารทเ่ี ชอ่ื กันวา่ บํารุงสมอง วัยร่นุ ควรได้ รบั ประทานอาหารพวกเนอ้ื สัตว์ ซ่ึงรวมถึงอาหาร ทะเล โดยเฉพาะปลา เนอื่ งจากไม่มีไขมันมาก และเนอ้ื สัตว์ เชน่ หมู วัว ท่ีไม่ติดมนั มากประมาณ 9 ช้อนโต๊ะตอ่ วัน นอกจากน้ี วัยรุ่นควร รบั ประทานอาหารทะเลอย่างนอ้ ยสัปดาหล์ ะ 1-2 ครง้ั และรับประทานเครอ่ื งในสัตวอ์ ยา่ งนอ้ ย สัปดาหล์ ะ 2 ครง้ั ภาพท่ี 4 โปสเตอรบ์ อกสัดสว่ นปริมาณนํา้ และความตอ้ งการของรา่ งกาย ท่มี า http://www.lovefitt.com/healthy-fact/ 7

ชุดกจิ กรรมการเรียนร้ชู ดุ ท่ี 5 อาหารท่ีเหมาะสมกบั วัย 3) รับประทานไข่ได้วันละ 1 ฟอง แต่สําหรับวัยรุ่นท่ีเป็นโรคอ้วน หรือมีน้ําหนักเกิน ควร รบั ประทานเฉพาะไข่ขาว และหลีกเลี่ยงขนมท่ีทําจากไข่แดง เช่น ทองหยอด ทองหยิบ ฝอยทอง เพราะใน ไขแ่ ดงนั้นจะมคี อเลสเทอรอลสูง สําหรับผู้ที่ไม่มีปัญหาคอเลสเทอรอลสามารถบริโภคไข่แดงได้ตามปริมาณ ดังกลา่ ว ซึง่ ในขณะเดยี วกนั กค็ วรมีการออกกําลงั กายอยา่ งสม่ําเสมอ โดยจะช่วยให้การใช้คอเลสเทอรอลใน ร่างกายเปน็ ไปดว้ ยดี ไมส่ ะสมมากจนเป็นปญั หาตอ่ สุขภาพ ซึง่ ทางทด่ี ีควรรบั ประทานไขส่ ุกเพราะย่อยง่าย ภาพท่ี 5 โปสเตอร์สขุ ภาพด.ี ..ประโยชน์และสดั สว่ นการรับประทานไข่ ที่มา http://www.anamaimedia.com/result.php?q=category&id=4 8

ชดุ กจิ กรรมการเรียนรู้ชุดที่ 5 อาหารทเี่ หมาะสมกบั วัย 4) รบั ประทานพชื ผักผลไม้ต่าง ๆ ใหเ้ พียงพอ ผกั สีเขียวมีใยอาหารที่ช่วยในการขับถ่ายโดยการ นําคอเลสเทอรอลและสารพิษที่ก่อให้เกิดมะเร็งบางชนิดออกจากร่างกาย ซ่ึงจะช่วยลดการสะสมของ สารพิษเหล่าน้ัน ผักจะช่วยในการเจริญเติบโตและเสริมสร้างให้ร่างกายทุกระบบทํางานได้ตามปกติ ผักที่ ควรรบั ประทาน เช่น ผกั บุ้ง ผกั คะน้า ตาํ ลงึ ฟกั ทอง แครอต มะเขอื เทศ หรือผกั ชนดิ อน่ื ตามแตจ่ ะชอบ โดย ควรรบั ประทานผักทกุ มือวนั ละประมาณ ¾ - 1 ถว้ ยตวง ควรรับประทานผลไม้สดตามฤดูกาลวันละ 1-2 ครั้ง หรือม้ือละ ½ - 1 ผล และควรหลีกเลี่ยง ผลไม้ท่ีมีรถหวานจัด เช่น ทุเรียน มะม่วงสุก เป็นต้น หรือรับประทานเพียงเล็กน้อย เพราะถ้าหาก รับประทานผลไม้ท่มี ีรสหวานจัดมากเกินไป อาจทําให้เป็นโรคอ้วนได้ ภาพท่ี 6 โปสเตอรบ์ อกประโยชนข์ องอาหารตามความหลากสตี า่ ง ๆ ทม่ี า http://infographic.kapook.com/view74562.html 9

ชุดกจิ กรรมการเรียนรชู้ ุดที่ 5 อาหารทีเ่ หมาะสมกบั วัย 5) รับประทานอาหารประเภทแป้งให้พอเหมาะกับความต้องการ ข้าวที่จะให้สารอาหารแก่ ร่างกายได้ดที ส่ี ดุ คือ ข้าวกล้อง หรอื ข้าวขัดสีแตน่ ้อย ควรหุงแบบไม่เชด็ นํ้าหรอื นึ่ง ซึ่งวัยรุ่นควรรับประทาน ข้าวประมาณวันละ 5 - 6 ถ้วยตวง โดยโภชนาการบัญญัติ 9 ประการ ข้อท่ี 1 ได้กําหนดไว้ว่า ให้ รับประทานข้าวเป็นอาหารหลักสลับกับอาหารประเภทแปูงเป็นบางมื้อ เช่น ก๋วยเต๋ียว บะหมี่ ขนมปังที่ทํา จากเมลด็ ข้าวสาลี ธญั พชื ต่าง ๆ ขา้ วโอต๊ ข้าวโพด เปน็ ต้น ภาพที่ 7 ตวั ชว่ ยในการลดนา้ํ หนกั ได้อย่างปลอดภยั ทม่ี า http://www.lovefitt.com/healthy-fact/ 10

ชดุ กจิ กรรมการเรียนรูช้ ุดท่ี 5 อาหารท่เี หมาะสมกบั วัย 6) รับประทานอาหารที่ให้ไขมันพืชและไขมันสัตว์ให้พอเหมาะ ไขมันที่ได้จากพืชและสัตว์จะให้ พลังงานแก่ร่างกาย และเป็นตัวละลายวิตามินเอ ดี อี และเค แต่ต้องรับประทานไขมันในปริมาณท่ี พอเหมาะ ถ้ารับประทานไขมันในปริมาณท่ีมากเกินความต้องการของร่างกาย และรับประทานเป็นประจํา จะทาํ ใหไ้ ขมันสะสมอยู่ในร่างกายโดยเฉพาะหลอดเลือด ซ่ึงก่อให้เกิดไขมันท่ีเรียกว่า คอเลสเทอรอลอุดตัน ในเส้นเลือด โรคหัวใจขาดเลือด และโรคอื่น ๆ ตามมาได้ โดยวัยรุ่นควรรับประทานไขมันในปริมาณที่ พอเหมาะไม่ควรเกิน 3 ช้อนโตะ๊ ต่อวัน ปัญหาสขุ ภาพจาการรบั ประทานอาหารของวัยรนุ่ พฤติกรรมในการรับประทานอาหารของวัยร่นุ มีผลตอ่ สุขภาพเป็นอย่างมาก เน่ืองจากมีพฤตกิ รรม การรับประทานอาหารทไ่ี ม่ถูกต้อง ไม่ว่าจะด้วยสาเหตุจากความเคยชนิ หรือความมีอิสระในการเลอื ก รับประทานอาหาร อาจนําไปสู่ปัญหาสุขภาพต่าง ๆ ได้ ดังนี้ 1) การรับประทานอาหารไม่เป็นเวลาและงดอาหารบางม้ือ วัยรุ่นควรรับประทานอาหาร ใหค้ รบทงั้ 3 มือ้ คอื มือ้ เช้า กลางวัน และเย็น และควรรับประทานอาหารให้ตรงเวลา เพราะร่างกายต้องใช้ พลังงานจากอาหารเพ่ือปฏิบัติกิจกรรมต่าง ๆ ในชีวิตประจําวัน ในกรณีที่รับประทานอาหารไม่เป็นเวลา กระเพาะอาหารจะทําการหล่งั นํ้าย่อยออกมาโดยที่ยังไมไ่ ด้รับประทานอาหาร นํา้ ย่อยซงึ่ มฤี ทธิ์เป็นกรด จะกัดผนงั กระเพาะอาหาร ทําให้เกิดเป็นแผลได้ และยังมีผลทาํ ให้ร่างกายขาดสารอาหารด้วย ส่วนการงดอาหารมือเช้าหรือมื้อกลางวัน จะทําให้ร่างกายขาดพลังงานท่ีจะปฏิบัติภารกิจต่าง ๆ ซ่ึงมีผลต่อประสิทธิภาพของการเรียนหรือการทํางาน เนื่องจากวัยรุ่นต้องการพลังงานจากอาหารเพ่ือทํา กิจกรรมทั้งการใช้ความคิดและการปฏิบัติ ดังน้ัน อาหารเช้า และอาหารกลางวันถือว่าเป็นส่ิงท่ีสําคัญ ที่จาํ เปน็ ต่อสมอง และการเจริญเตบิ โต 2) การรับประทานอาหารรสจัด เช่น เค็มจัด เผ็ดจัด หรือเปรี้ยวจัด เหล่าน้ีจะทําให้เกิดการ ระคายเคืองต่อเย่ือบุทางเดินอาหาร โดยเฉพาะในกระเพาะอาหาร ซ่ึงมีผลทําให้การย่อยอาหารไม่เป็นไป ตามปกติ อาจมีอาหารทอ้ งอืด และปวดทอ้ ง ยกตัวอยา่ งเช่น อาหารที่มีรสเค็มจัดจะมีเกลือโซเดียมคลอไรด์ ซ่ึงถือเป็นอันตรายต่อไต ทําให้ไตต้องทํางานหนักและมีผลทําให้ไตเสื่อมได้ นอกจากน้ีในเกลือโซเดียม คลอไรดย์ ังเป็นสาเหตทุ ที่ ําให้เกดิ โรคความดันโลหติ สูงอีกด้วย ดงั นัน้ นกั เรยี นจึงควรเลือกรับประทานอาหาร ท่ีไมม่ รี สจดั มากเกนิ ไป เพอื่ สุขภาพที่ดีของนกั เรียนเอง 3) การรับประทานอาหารสุก ๆ ดิบ ๆ การใช้เนื้อสัตว์ต่าง ๆ ไม่ว่าจะเป็นเน้ือปลา เน้ือหมู เนือ้ ววั หรอื อาหารจาํ พวกแหนมสดในการประกอบอาหาร เช่น อาหารจําพวกลาบ ก้อย นํ้าตก ซ่ึงปรุงโดย ไม่สุกนั้น อาจทําให้เกิดโรคพยาธิต่าง ๆ ได้ เพราะในเนื้อสัตว์ที่ใช้ประกอบอาหารนั้นอาจมีพยาธิอาศัยอยู่ เช่น พยาธิใบไม้ พยาธิตัวจี๊ด เป็นต้น ซึ่งมีอันตรายต่อสุขภาพมาก ด้วยเหตุน้ีนักเรียนจึงควรปรับเปลี่ยน พฤติกรรมการรับประทานอาหารสุก ๆ ดิบ ๆ ดังกล่าว มารับประทานอาหารท่ีปรุงสุกใหม่ ๆ เพื่อการมี ภาวะโภชนาการทีด่ ี 11

ชุดกิจกรรมการเรียนร้ชู ุดท่ี 5 อาหารทีเ่ หมาะสมกับวัย เกร็ดน่ารู้ อาหารเชา้ กับสุขภาพ จากการศึกษาพบวา่ อาหารเชา้ จดั เป็นอาหารมือสําคัญท่ีสุดเม่ือเทียบกับอาหาร มอื้ อ่นื ๆ ทง้ั นี้เน่อื งจากในช่วงระยะเวลาท่หี ่างจากอาหารม้ือเยน็ เม่ือวานถึงม้ือเช้าวันน้ี จะนานมาก จึงมีผลทําให้ปริมาณสารอาหารต่าง ๆ ในเลือด เช่น ปริมาณนํ้าตาลในเลือด เป็นต้น ซึ่งเป็นแหล่งพลังงานที่สําคัญของร่างกายมีปริมาณลดน้อยลง นอกจากน้ียังพบว่า เกรด็ นา่ รู้ อาหารเชผ้าู้ทกี่ไบั มส่ไุขดภ้ราับพประทานอาหารม้ือเช้าน้ัน จะทําให้เลือดไหลเวียนไปเล้ียงสมองได้ไม่เพียงพอ จากกาโรดศยกึ มษีผาพลบทวํา่าใอหา้รห่าารงเกชา้าจยัดขเปาน็ดอคาวหาามรมพอื รส้อาคมัญในทกส่ี ุดาเรมทือ่ ําเทงยี าบนกับกอาารหเารรียมนอื้ อรนื่ ู้สๆึกทเฉงั้ นื่อเ้ียนชอื่ งาจาแกลใะนไชมว่ ่ง ระยะเวลาท่หี างจากกรอะาปหรารี้กมรือ้ะเเยป็นรเมา่ เือ่ ทว่าานทถคี่ ึงวมรอื้ เชา้ วนั น้จี ะนานมาก จึงมีผลทาให้ปริมาณสารอาหารต่าง ๆ ในเลือด เช่น ปริมาณน้าตาลในเลอื ด เปน็ ตน้ ซึ่งเปน็ แหล่งพลงั งานท่ีสาคญั ของรา่ งกายมีปรมิ าณลดน้อยลง นอกจากนีย้ ังพบว่า ผู้ท่ี ไมไ่ ด้รับประทานอาหารม้อื เช้าน้ัน จะทาใหเ้ ลือดไหลเวยี นไปเล้ียงสมองได้ไม่เพยี งพอ โดยมผี ลทาให้ร่างกายขาดความ พร้อมในกาดรทางาน การเรียน รู้สึกเฉ่ือยชา และไม่กระปรก้ี ระเปรา่ เทา่ ทีค่ วร ภาพท่ี 8 โปสเตอร์ความรู้เกี่ยวกับการรบั ประทานอาหารมอ้ื เชา้ ที่มา http://infographic.kapook.com/view74558.html 12

ชุดกจิ กรรมการเรียนรู้ชดุ ที่ 5 อาหารที่เหมาะสมกับวัย 4) การด่ืมน้าอัดลมเป็นประจา น้ําอัดลมโดยส่วนมากประกอบไปด้วย น้ํา น้ําตาล แก็สคาร์บอนไดออกไซด์ สารแต่งสี กล่ิน รส และคาเฟอีน ซึ่งเป็นสารกระตุ้นเพียงเล็กน้อย โดยใน 1 แก้ว ของน้ําอัดลมจะประกอบไปด้วยน้ําตาลประมาณ 8-12 ช้อนชา ซึ่งหากได้ด่ืมเป็นประจําร่างกายจะได้รับ ร่างกายจะได้รับน้ําตาลมาก ทาํ ให้มีระดบั น้าํ ตาลในเลอื ดสูงขึ้น อันจะนําไปสู่การเกิดโรคขาดสารอาหาร โรคฟนั ผุ และโรคอว้ นได้ ภาพที่ 9 โปสเตอร์แสดงสดั สว่ นปริมาณนา้ํ ตาลในนํา้ อัดลมแตล่ ะชนิด ทม่ี า http://infographic.kapook.com/view74523.html 5) การรับประทานอาหารจานด่วน (Fast Food) ในปัจจุบันวัยรุ่นจํานวนมากนิยม รับประทานอาหารจานด่วน เช่น พิซซ่า แฮมเบอร์เกอร์ แซนด์วิซ โดนัท มันฝรั่งทอด เป็นต้น ซ่ึงส่วนใหญ่ แล้วอาหารจานด่วนเหล่านี้ทํามาจากแปูงและน้ําตาล มักใช้น้ํามันหรือเนยในการทําให้สุก และแปูงที่ใช้ ทาํ ก็มักจะเปน็ แปูงขาวทผ่ี า่ นการขดั สหี รอื ผ่านกรรมวิธีต่าง ๆ ซึ่งขจัดสารอาหารที่จําเป็นต่อร่างกายออกไป ทําให้คณุ ประโยชน์ทไ่ี ด้จากอาหารเหลา่ นีจ้ งึ มีนอ้ ยเม่ือเปรียบเทยี บด้านคณุ คา่ ของอาหารและราคา การรับประทานอาหารเหล่าน้ีบ่อย ๆ อาจก่อให้เกิดการขาดสารอาหารบางประเภท เช่น เกลือแร่ วิตามิน อาหารกากใย เป็นต้น อีกทั้งอาหารจานด่วนเหล่านี้ยังมีไขมันสูงและมีรสเค็ม ซึ่งเป็นอันตรายต่อสุขภาพดัง ที่ได้กล่าวแล้วขา้ งตน้ 13

ชุดกจิ กรรมการเรียนรู้ชดุ ท่ี 5 อาหารท่เี หมาะสมกบั วัย 6) การรับประทานอาหารจุบจิบ รับประทานจุ การรับประทานอาหารจุบจิบหรือการ รับประทานจุโดยไม่พิจารณาถึงคุณค่าของอาหารและปริมาณอาหารที่ร่างกายควรได้รับในแต่ละวัน จะทําให้ร่างกายได้รับอาหารบางชนิดมากเกินไป เช่น อาหารกรุบกรอบจะมีแปูงและน้ําตาลมาก ซ่ึงการเตรียมก็จะผ่านการทอดโดยใช้นํ้ามัน เพราะฉะน้ันร่างกายก็จะได้รับอาหารจําพวกแปูงและน้ําตาล รวมถึงเกลือมากเกินความต้องการ อันจะนําไปสูก่ ารเปน็ โรคอ้วน ซ่ึงมีผลทําให้เกิดโรคอื่น ๆ ตามมาได้ เช่น โรคเบาหวาน โรคหัวใจ ดังนัน้ วยั รุ่นจงึ ควรจะสรา้ งนิสยั และพฤติกรรมในการรับประทานอาหาร โดยไมร่ ับประทานจุบจิบ และไมร่ บั ประทานมากเกนิ ไป เพราะไม่เชน่ น้ันแล้วการรบั ประทานอาหารที่ไม่ถกู ต้อง จะมีผลตอ่ ตัวเรา เม่ือถงึ วยั ผ้ใู หญ่ ดังคาํ กลา่ วที่วา่ “รบั ประทานอยา่ งไร ไดอ้ ย่างน้ัน” “You are what you eat” ภาพท่ี 10 โปสเตอรใ์ ห้ความรู้เก่ยี วกับการรบั ประทานอาหารตามกรปุ๊ เลือด เพ่ือสขุ ภาพทด่ี ี ทม่ี า http://infographic.kapook.com/view73682.html 14

ชุดกิจกรรมการเรียนรู้ชดุ ที่ 5 อาหารทเ่ี หมาะสมกับวัย 3. วยั ผู้ใหญ่ วัยนจี้ ะเปน็ ช่วงระยะทร่ี ่างกายหยุดการเจริญเตบิ โตแล้วแตย่ ังตอ้ งการสารอาหารโปรตนี เพ่ือนาํ ไปซอ่ มแซมสว่ นท่สี ึกหรอของร่างกาย เช่น เนอื้ สัตว์ ไข่ ถัว่ เมลด็ แห้ง และต้องการอาหาร ทใี่ หค้ าร์โบไฮเดรต เชน่ ขา้ ว แปูง เพือ่ นําพลังงานไปใช้ในการทาํ งานประกอบอาชพี รวมทัง้ อาหารหมอู่ น่ื ใหค้ รบ 5 หมู่ เช่นเดยี วกับวัยอนื่ ๆ 4. วยั ผูใ้ หญ่ ผูส้ ูงอายุ หมายถึง บคุ คลท่ีมีอายุตัง้ แต่ 60 ปีขึ้นไป วัยน้ีจะเป็นช่วงท่ีร่างกายมีความเส่ือมถอยลง ระบบต่างๆในร่างกายทํางานด้อยลง สารอาหารที่ได้รับน้ันเพื่อนําไปซ่อมแซมส่วนที่สึกหรอ ความต้องการ สารอาหารในวัยน้ีต้องได้รับการเอาใจใส่เป็นพิเศษ เพราะถ้าได้รับน้อยหรือมากเกินไปจะทําให้เกิดโทษต่อ รา่ งกาย เช่น แคลเซยี มได้รบั น้อยเกนิ ไปจะทําให้เกิดโรคกระดกู พรนุ ไขมัน ไดร้ ับมากเกินไปจะเกิดการ อดุ ตันในเสน้ เลือด แต่หากได้รบั น้อยเกินไปจะทําใหผ้ อม ผิวหนงั ตกสะเก็ดแหง้ ภาพท่ี 11 การเปลยี่ นแปลงทางดา้ นรา่ งกายของผ้สู งู อายุ ทมี่ า http://haamor.com/th/ ภาพที่ 12 กจิ กรรมการออกกําลงั กายท่เี หมาะสมของผ้สู งู อายุ ทม่ี า http://chonthichaa.blogspot.com/2013/09/9.html 15

ชุดกิจกรรมการเรียนรชู้ ดุ ที่ 5 อาหารที่เหมาะสมกับวัย ผู้สูงอายุควรได้รับอาหารให้ครบ 5 หมู่ แตค่ วรควบคุมดา้ นปรมิ าณ โดยใหร้ บั ประทานแตน่ อ้ ย ในแตล่ ะมือ้ และเปน็ อาหารที่ยอ่ ยงา่ ย อาหารออ่ นๆ ที่มรี สไมจ่ ดั ผลไมท้ มี่ ีใยอาหาร เช่น มะละกอ สม้ ตลอดจนน้าํ ผลไม้สดๆ หรือซุป เช่น ซุปแครร์ อต ซปุ ฟกั ทอง ซุปลกู เดือย ภาพที่ 13 การรบั ประทานอาหารในสดั ส่วนปริมาณทเ่ี หมาะสมจะชว่ ยใหม้ ีภาวะโภชนาการท่ดี ี ท่ีมา http://www.health2click.com/articles/42093899/ ข้อแนะนาในการบรโิ ภคอาหารสาหรับผสู้ ูงอายุ คอื 1. อาหารท่ใี ห้โปรตนี ควรรบั ประทานไข่วันเวน้ วนั ถา้ หากไมไ่ ด้รบั สารอาหารโปรตนี ชนิดอน่ื และ ดื่มนมอย่างน้อยวันละ 1 แก้ว สว่ นโปรตีนจากเน้ือสตั ว์ควรรับประทานให้นอ้ ยลงเพราะยอ่ ยยาก 2. ไขมนั ควรรับประทานน้าํ มันจากพืช เช่น นํ้ามนั ราํ ขา้ ว นาํ้ มนั ดอกทานตะวัน นํา้ มันจากถ่วั เหลอื ง 3. คารโ์ บไฮเดรต ควรรบั ประทานให้น้อยลงและลดปริมาณน้ําตาลด้วย 4. อาหารท่ีใหก้ ากใย เช่นผกั และผลไม้ ควรรับประทานใหม้ ากขน้ึ เพ่ือช่วยในการขบั ถา่ ย หรือการเกดิ มะเรง็ ในลําไสใ้ หญ่ 5. นา้ ควรดื่มน้ําอยา่ งนอ้ ย 8 แก้ว ในแต่ละวัน ควรงดกาแฟ ชา รวมทงั้ เครอื่ งดื่มทีม่ ีแอลกอฮอล์ 16

ชดุ กิจกรรมการเรียนรูช้ ดุ ท่ี 5 อาหารท่ีเหมาะสมกบั วัย 5. สตรมี คี รรภ์ ความต้องการสารอาหารจะเพิ่มขึ้น เพราะต้องบํารุงทารกที่อยู่ในครรภ์ด้วย สารอาหารท่ีจําเป็น ต่อร่างกายของมารดาและทารกในครรภ์ ได้แก่ ธาตุเหล็กที่ช่วยสร้างเสริมโครงสร้างของทารก และเพ่ือ บํารุงเลือดของมารดาและทารก สารไอโอดีนที่ช่วยพัฒนาสมองของทารกหากได้รับไม่เพียงพอจะทําให้ ทารกปัญญาอ่อนได้ ภาพที่ 14 สตรีมีครรภ์ควรรบั ประทานอาหารทม่ี แี คลเซยี มสงู ที่มา http://www.pregnancysquare.com/aboutmom/food-pregnant/103/ 6. นักกฬี า เป็นกลุ่มบุคคลที่ต้องการสารอาหารที่ช่วยในการสร้างพลังงานเพิ่มความอดทนของร่างกาย เช่น คาร์โบไฮเดรตและโปรตีนที่ช่วยในการสร้างเสริมกล้ามเน้ือมากกว่าคนทั่วไป เพราะมีการสูญเสียพลังงาน มากกว่า นกั กฬี าต้องใชพ้ ลงั งาน ใช้ความอดทน อาหารทีร่ ับประทานจะมคี วามแตกตา่ งจากนักกีฬาประเภท ที่ตอ้ งใช้ความรวดเรว็ วอ่ งไว เพราะการทํางานของกลา้ มเนื้อ หรือระบบในร่างกายต้องใช้พลังงานมากน้อย แตกตา่ งกัน ความจาํ เป็นทตี่ ้องได้รบั สารอาหารจงึ ตา่ งกนั ภาพที่ 15 นกั กฬี าต้องการอาหารทใี่ หพ้ ลังงานและสร้างเสรมิ กล้ามเนอื้ ท่ีมา http://www.lovefitt.com/tips-tricks 17

ชุดกจิ กรรมการเรียนรูช้ ุดที่ 5 อาหารที่เหมาะสมกับวัย 7. ผู้ปว่ ย ผู้ปุวยแต่ละโรคจะมีข้อจํากัดหรือข้อห้ามเรื่องอาหารแตกต่างกัน เช่น ผู้ปุวยโรคความดันโลหิต จะงดอาหารประเภทรสเค็ม ผู้ปุวยโรคเบาหวานจะงดอาหารประเภทรสหวาน ดังน้ันผู้ปุวยจะต้อง รับประทานอาหารใหถ้ ูกตอ้ งตามทแ่ี พทยแ์ นะนํา เพ่ือปูองกันไม่ให้โรคแสดงอาการหรือมีความรนุ แรง มากขึน้ อาหารเป็นสิง่ จาํ เปน็ ในการดาํ รงชีวติ การรับประทานอาหารในปรมิ าณสัดสว่ นทเ่ี หมาะสม กับเพศ วยั สภาพร่างกาย จะส่งผลดตี อ่ การเจรญิ เติบโตและสขุ ภาพของบุคคลแต่ละวยั ภาพท่ี 16 ผ้ปู วุ ยควรรับประทานอาหารตามแพทยแ์ นะนําเพ่ือปอู งกนั ไม่ให้เกิดโรค ที่มา http://xn--m3c7g.blogspot.com/ 18

ชุดกิจกรรมการเรียนรชู้ ุดท่ี 5 อาหารท่เี หมาะสมกับวัย แบบฝึกหดั ท่ี 1 คาชแี้ จง ใหน้ ักเรยี นตอบคาํ ถามให้ถูกต้อง (10 คะแนน) 1. อาหารหมายถงึ อะไร ......................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................... 2. การรับประทานอาหารที่ถูกหลกั โภชนาการจะสง่ ผลตอ่ รา่ งกายอยา่ งไร ......................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................... 3. ภาวะโภชนาการดีหมายถึงอะไร ......................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................... 4. ภาวะทพุ โภชนาการหมายถึงอะไร ......................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................... 5. ภาวะโถชนาการเกินหมายถงึ อะไร ......................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................... 19

ชดุ กจิ กรรมการเรียนรู้ชดุ ท่ี 5 อาหารทเ่ี หมาะสมกับวัย 6. ใหน้ ักเรยี นอธบิ ายหลกั การเลือกอาหารทเ่ี หมาะสมกบั วัยเดก็ ......................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................... 7. ให้นกั เรยี นอธบิ ายหลักการเลือกอาหารทีเ่ หมาะสมกับวัยรุน่ ......................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................... 8. ใหน้ ักเรียนอธบิ ายหลกั การเลอื กอาหารที่เหมาะสมกับวัยผู้ใหญ่ ......................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................... 9. ให้นักเรยี นอธิบายหลักการเลือกอาหารทเ่ี หมาะสมกบั วยั สูงอายุ ......................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................... 10. ให้นักเรยี นอธิบายหลักการเลอื กอาหารทีเ่ หมาะสมกบั นักกีฬา ......................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................... 20

ชดุ กิจกรรมการเรียนร้ชู ดุ ที่ 5 อาหารท่เี หมาะสมกับวัย แบบฝึกหัดที่ 2 คาช้แี จง ให้นกั เรียนเลอื กคําตอบทถี่ กู ต้องทส่ี ุด โดยเขียนเครอื่ งหมาย  หนา้ ขอ้ ทถ่ี ูกต้อง (10 คะแนน) 1. อาหารทีเ่ หมาะสาหรบั ทารกวยั 4 เดอื นคือข้อใด ก. นา้ํ นมแม่ ข. ข้าวบด ค. เนอื้ ปลาบด ง. ไข่แดงต้มสกุ ผสมแกงจดื 2. สารอาหารท่ีมคี วามสาคัญสาหรบั วยั ทารกคือ ขอ้ ใด ก. พลังงานและโปรตีน ข. ไขมันและเกลือแร่ ค. คารโ์ บไฮเดรต ง. ไขมันและคาร์โบไฮเดรต 3. ข้อใดไมถ่ ูกต้องเกยี่ วกบั การจดั อาหารในผใู้ หญ่ ก. ควรได้รบั ผลไมส้ ดทุกวัน ข. ควรไดร้ ับอาหารทมี่ รี สหวานจดั ค. ควรหลีกเลีย่ งอาหารย่างทไ่ี หมเ้ กรยี ม ง. ควรได้รบั เน้ือสัตวป์ ระเภทปลาทะเล 2 ครัง้ ตอ่ สัปดาห์ 4. รายการอาหารในขอ้ ใดเปน็ อาหารทเ่ี หมาะสาหรบั ผสู้ ูงอายมุ ากทส่ี ุด ก. ต้มผกั กาดดอง ไข่พะโล้ ทับทิมกรอบ ข. ราดหนา้ ทะเล ไข่เจยี ว ข้าวเหนยี วมะมว่ ง ค. สเตก็ ปลา ไกส่ ะเต๊ะ ทุเรยี นกวน ง. ขา้ วต้มปลา สลดั ผักทูนา น้าํ ผลไม้สด 5. อาหารประเภทใดทีย่ อ่ ยงา่ ยและมีคณุ คา่ ทางอาหารมากทสี่ ุด ก. เนื้อปลา ข. เนอื้ ววั ค. เนื้อไก่ ง. เครื่องในสตั ว์ 21

ชุดกจิ กรรมการเรียนรูช้ ดุ ที่ 5 อาหารท่เี หมาะสมกบั วัย 6. รายการอาหารใน 1 วนั ขอ้ ใดเหมาะสมกบั เด็กในวัยเรียนมากทีส่ ุด ก. โจก๊ หมูใส่ไข/่ ก๋วยเตีย๋ วผดั ซีอว้ิ /ขา้ วแกงเขยี วหวานหมู ข. นํา้ เต้าห้/ู ปาท่องโก๋/ยาํ วุ้นเส้น ค. ขา้ วตม้ กุ้ง/ส้มตาํ /ขา้ วหมกไก่ ง. ข้าวไข่เจยี ว/ข้าวขาหม/ู ไข่ต๋นุ 7. ขอ้ ใด ไมใ่ ช่ วิธีการปอ้ งกนั โรคเบาหวาน ก. ควบคมุ น้ําหนักไม่ใหอ้ ้วน ข. ออกกาํ ลงั กายอย่างสมํา่ เสมอ ค. ตรวจดรู ะดับนาํ้ ตาลในเลือดทกุ ปี ง. รบั ประทานแต่อาหารประเภทแปงู นํา้ ตาล และไขมนั 8. หลักการจัดอาหารสาหรบั ผ้สู งู อายคุ วรคานงึ ถงึ เรื่องใดเปน็ อนั ดบั แรก ก. เนน้ วติ ามนิ สูง ข. เปน็ อาหารทีย่ อ่ ยง่าย ค. เน้นผักและผลไม้สด ง. เป็นอาหารทม่ี ไี ขมันสงู 9. พฤติกรรมใดที่เสีย่ งตอ่ การเปน็ โรคความดนั เลือดสงู ก. รบั ประทานอาหารรสเคม็ จดั ข. รบั ประทานอาหารรสหวานจัด ค. รบั ประทานอาหารรสมนั มาก ง. รับประทานอาหารรสเผด็ จัด 10. ในช่วงวยั รุน่ ร่างกายตอ้ งการสารอาหารประเภทใดมากท่สี ุด ก. นมสด ข. น้าํ อดั ลม ค. อาหารกึ่งสําเร็จรปู ง. อาหารประเภทฟาู สตฟ์ ดู 22

ชุดกิจกรรมการเรียนร้ชู ุดที่ 5 อาหารท่ีเหมาะสมกับวัย ใบความรู้ เรอ่ื ง โภชนบญั ญตั แิ ละธงโภชนาการ โภชนบญั ญตั ิ เป็นขอ้ ปฏิบตั กิ ารบริโภคอาหารเพ่ือสุขภาพที่ดขี องคนไทย 9 ประการ ดงั น้ี 1) รับประทานอาหารให้ครบ 5 หมู่ แต่ละหมู่ให้หลากหลาย และหม่ันดูแลนํ้าหนักตัว ร่างกายคนเราตอ้ งการสารอาหารตา่ ง ๆ อย่างครบถว้ น ซ่ึงไมม่ อี าหารชนดิ ใดชนิดเดยี วที่ใหส้ ารอาหาร ต่าง ๆ ครบในปริมาณที่ร่างกายต้องการได้ จึงจําเป็นต้องรับประทานอาหารให้หลากหลายครบท้ัง 5 หมู่ เพื่อให้ได้สารอาหารต่าง ๆ ครบถ้วนและเพียงพอแก่ความต้องการของร่างกาย ซึ่งต้องคํานึงถึงสัดส่วน ปริมาณของอาหารให้พอดีเหมาะสมกับนํ้าหนักตัว เพราะน้ําหนักตัวจะบ่งบอกถึงสุขภาพ จึงหมั่นดูแล น้ําหนักตัวโดยใช้วิธีวัดดัชนีมวลกาย (Body Mass Index : BMI) เพ่ือควบคุมและดูแลภาวะโภชนาการ ให้เหมาะสม ภาพท่ี 17 การรบั ประทานอาหารครบทง้ั 5 หมูใ่ นสัดสว่ นทพ่ี อเหมาะชว่ ยใหม้ ีภาวะโภชนาการทด่ี ี ทม่ี า http://pondzxzx.wordpress.com/category/ 2) รบั ประทานข้าวเปน็ อาหารหลัก สลับกบั อาหารประเภทแปูงเป็นบางม้ือ ข้าวเป็นอาหารหลัก ของคนไทยที่ให้พลังงาน ซ่ึงควรรับประทานข้าวท่ีขัดสีแต่น้อยและสลับกับอาหารประเภทแปูงอ่ืน ๆ เช่น ก๋วยเตี๋ยว ขนมปงั เผือก มัน เป็นตน้ 23

ชดุ กิจกรรมการเรียนรูช้ ดุ ท่ี 5 อาหารท่เี หมาะสมกับวัย 3) รับประทานพืชผักให้มากและรับประทานผลไม้เป็นประจา พืชผักและผลไม้ นอกจากจะให้ วิตามนิ แร่ธาตุ และใยอาหารแล้ว ยังมีสารอ่ืน ๆ ท่ีช่วยปูองกันไม่ให้ไขมันไปเกาะตามผนังหลอดเลือดและ ทําใหเ้ ยือ่ บุของเซลลร์ วมถึงอวยั วะต่าง ๆ แขง็ แรงอกี ดว้ ย 4) รับประทานปลา เนอ้ื สัตวไ์ มต่ ดิ มัน ไข่ และถ่วั เมล็ดแห้งเป็นประจา - เนอ้ื สตั ว์ทกุ ชนิดมีโปรตนี แต่ควรรับประทานชนดิ ไมต่ ิดมนั เพอ่ื ลดการสะสมของไขมัน ในรา่ งกาย และควรรบั ประทานปลาอยา่ งสมา่ํ เสมอ - ไข่ เปน็ อาหารโปรตีนท่หี าซื้องา่ ย ซ่ึงในช่วงวัยรนุ่ ควรรับประทานเปน็ ประจาํ - ถั่วเมลด็ แห้งเปน็ แหล่งโปรตนี ทด่ี ี ควรรับประทานสลับกบั เน้ือสัตวเ์ ป็นประจํา ภาพท่ี 18 อาหารทใี่ หโ้ ปรตีน ทมี่ า http://kapook.com ภาพที่ 19 อาหารทีม่ โี ปรตนี ชว่ ยในการเจรญิ เติบโต ทม่ี า http://www.gettyimages.com/ 5) ด่มื นมใหเ้ หมาะสมตามวัย นมมโี ปรตีน วิตามนิ บี และแคลเซยี ม ซ่ึงสําคัญตอ่ การเจริญเติบโต และการเสริมสร้างความแข็งแรงให้กระดูกและฟัน จึงเหมาะสมกับบุคคลทุกวัย แต่สําหรับคนอ้วนควรดื่ม นมพรอ่ งมันเนย 6) รับประทานอาหารท่ีมีไขมันแต่พอควร ไขมันจะให้พลังงานและความอบอุ่นแก่ร่างกาย ทั้งยังช่วยดูดซึมวิตามิน เอ ดี อี เค แต่ไม่ควรรับประทานมากเกินไป เพราะจะทําให้อ้วนและเกิดโรคอ่ืน ๆ ตามมาได้ ซึง่ ได้รบั ไขมนั อ่ิมตัวจากสัตว์ และได้รับอาหารท่มี ีคอเลสเทอรอลมากเกินไป จะทาํ ใหม้ ี คอเลสเทอรอลในเลือดสูง และเสี่ยงต่อการเป็นโรคหัวใจ โรคความดันโลหิตสูง จึงควรรับประทานอาหาร ประเภทต้ม น่งึ ย่าง อบ เพ่ือชว่ ยลดปรมิ าณไขมนั ในอาหาร 24

ชุดกิจกรรมการเรียนรชู้ ุดท่ี 5 อาหารทเ่ี หมาะสมกับวัย 7) หลีกเล่ียงการรบั ประทานอาหารรสหวานจัดและเค็มจัด การรับประทานอาหารรสหวานจัด จะทําให้ได้พลังงานเพ่ิมข้ึนในร่างกาย ซ่ึงอาจก่อให้เกิดโรคอ้วนได้ สําหรับอาหารรสเค็มจัดก็เสี่ยงต่อภาวะ ความดันโลหติ สงู หรือโรคไต 8) รับประทานอาหารที่สะอาดปราศจากการปนเปื้อน การรับประทานอาหารที่สะอาดปรุงสุก ใหม่ ๆ มีการปูองกันเช้ือโรคและแมลงวัน โดยการบรรจุในภาชนะท่ีสะอาด มีอุปกรณ์หยิบจับท่ีถูกต้อง ย่อมทําใหป้ ลอดภยั จากการเจ็บปวุ ย และรา่ งกายได้รับประโยชนจ์ ากอาหารอยา่ งเตม็ ที่ 9) งดหรือลดเคร่ืองดื่มท่ีมีแอลกอฮอล์ การดื่มเคร่ืองด่ืมที่มีแอลกอฮอล์เป็นประจําจะทําให้ ร่างกายมีสมรรถภาพการทํางานท่ีลดลง ขาดสติ และทําให้เกิดอุบัติเหตุได้ง่าย รวมทั้งสูญเสียทรัพย์สิน เงินทอง เสี่ยงต่อการเป็นโรคตับแข็ง แผลในกระเพาะอาหารและลําไส้ โรคมะเร็งหลอดอาหาร โรคขาด สารอาหาร ตลอดจนเสียชีวิตได้ในท่ีสุด ดังนั้นเราควรจึงงดหรือลดเคร่ืองดื่มที่มีแอลกอฮอล์ และไม่ขับขี่ ยานพาหนะในขณะมนึ เมา ภาพที่ 20 เคร่ืองดม่ื ทม่ี ีแอลกอฮอล์เส่ียงตอ่ การเกดิ โรคตบั แข็ง ที่มา http://DekD.com 25

ชุดกจิ กรรมการเรียนรชู้ ดุ ท่ี 5 อาหารทเ่ี หมาะสมกับวัย ธงโภชนาการ เป็นสัญลกั ษณท์ สี่ อ่ื ใหค้ นไทยเข้าใจถึงปริมาณและความหลากหลายของอาหาร ท่ีควรรบั ประทานเพื่อใหม้ สี ุขภาพดตี ามหลกั โภชนบัญญตั ิ 9 ประการ โดยเนน้ ให้ “กนิ พอดแี ละ หลากหลาย” มีลักษณะเป็นธงสามเหลีย่ มแบบธงแขวนเอาปลายแหลมลง โดยแสดงกลุ่มอาหารในแตล่ ะ กล่มุ ให้เหน็ ภาพที่ชัดเจน บอกสดั ส่วน ปริมาณ และความหลากหลายในการรับประทานอาหารแตล่ ะกลุ่ม มากน้อยตามพ้ืนท่ใี นแตล่ ะวัน เพือ่ ให้ได้สารอาหารตา่ ง ๆ ครบถ้วน โดยดา้ นบนจะเน้นให้รบั ประทานมาก และปลายธงข้างล่างจะเนน้ ให้รับประทานนอ้ ย ๆ ดังแสดงในภาพ ภาพท่ี 21 การรบั ประทานอาหารในสดั สว่ นปริมาณที่เหมาะสมจะทาํ ใหม้ ภี าสะโภชนาการทด่ี ี ทีม่ า http://nutrition.anamai.moph.go.th/temp/publication/tong1.jpg 26

ชดุ กจิ กรรมการเรียนร้ชู ดุ ท่ี 5 อาหารที่เหมาะสมกบั วัย ชั้นที่ 1 กล่มุ ขา้ ว – ควรรบั ประทานในปริมาณมากท่ีสดุ โดยจะใหส้ ารอาหารหลัก คือ แป้ง คารโ์ บไฮเดรต ช้นั ท่ี 2 กลุ่มพชื ผกั ควรรับประทานในปรมิ าณมากรองลงมา เพื่อได้วติ ามินแรธ่ าตุ และผลไม้ และกากใยอาหาร ชั้นท่ี 3 กล่มุ เนื้อสตั ว์ ควรรับประทานในปรมิ าณพอเหมาะพอดี เพื่อใหไ้ ด้โปรตีน เหลก็ ถว่ั ไข่ และนม และแคลเซยี ม ช้ันท่ี 4 กลุ่มน้ามนั ควรรับประทานแตน่ ้อยเท่าทจี่ าํ เปน็ นา้ ตาล เกลือ ภาพที่ 22 พรี ะมิดโภชนาการมีประโยชนต์ ่อการเลอื กรับประทานอาหารในปรมิ าณท่เี หมาะสม ที่มา http://www.gettyimages.com/ 27

ชุดกิจกรรมการเรียนรู้ชุดที่ 5 อาหารท่เี หมาะสมกบั วัย สารอาหารที่วยั รนุ่ ควรไดร้ บั ในแต่ละวนั วัยรุ่นควรไดร้ ับสารอาหารอย่างครบถ้วนทั้ง 5 หมู่ และเพยี งพอตอ่ ความตอ้ งการของรา่ งกาย ในแตล่ ะวัน โดยในอาหาร 1 อย่างน้ัน อาจประกอบไปด้วยสารอาหารทีเ่ ป็นประโยชนต์ ่อร่างกายมากกวา่ 1 ชนิด ซงึ่ สารอาหารในแตล่ ะวันทค่ี วรได้รับ มดี งั นี้ ประเภทของ แหล่งอาหาร ประโยชน์ ปริมาณสารอาหารท่ี สารอาหาร ควรได้รบั ในแตล่ ะวนั ขา้ ว แปูง นํา้ ตาล คารโ์ บไฮเดรต เผือก และมนั 1. ใหพ้ ลังงานและความอบอ่นุ แก่ วัยรุ่นต้องใช้พลงั งาน ร่างกาย ซึ่งคาร์โบไฮเดรต 1 กรมั ให้ โดยเฉล่ยี วันละ พลงั งานประมาณ 4 แคลอรี่ 2,000-3,300 แคลอร่ี 2. ชว่ ยใหร้ ่างกายสามารถนําโปรตีน ถ้าหากใชพ้ ลังงาน ไปใช้ประโยชนไ์ ดโ้ ดยการสลายเพื่อ มากขน้ึ ด้วย ซึ่งวัยรุน่ ทาํ ให้เกดิ พลังงานเม่อื ร่างกายไดรับ ควรจะได้รับ คารโ์ บไฮเดรตน้อย ซงึ่ มปี ระโยชนต์ ่อ คาร์โบไฮเดรตวนั ละ คนท่ตี ้องการลดควมอว้ นและ ประมาณ 4-6 กรัม รบั ประทานขา้ วน้อยลง ต่อน้ําหนกั ตัว 1 3. ใชเ้ ปน็ พลงั งานสํารองของร่างกาย กิโลกรัม เพราะถา้ รา่ งกายไดร้ ับสารอาหาร จาํ พวกคาร์โบไฮเดรตมากเกินไป สว่ นทเ่ี กนิ จะเปล่ยี นเปน็ ไขมนั สะสม ไวใ้ ชเ้ มือ่ รา่ งกายขาดแคลน สารอาหารทใ่ี ห้พลังงาน 4. เปน็ องค์ประกอบทีส่ าํ คัญของตับ ซ่งึ ตบั เป็นอวัยวะที่สําคญั ของร่างกาย ในการกาํ จดั สารพิษในเลอื ด ภาพท่ี 23 อาหารทใ่ี หพ้ ลังงานและสรา้ งเสริมกลา้ มเนอื้ ท่ีมา http://www.gettyimages.com/ 28

ชุดกิจกรรมการเรียนรู้ชุดที่ 5 อาหารท่เี หมาะสมกบั วัย ประเภทของ แหล่งอาหาร ประโยชน์ ปรมิ าณสารอาหารท่ี สารอาหาร ควรไดร้ บั ในแตล่ ะวัน โปรตีน เนอ้ื สตั วต์ ่าง ๆ ไข่ นม 1. สรา้ งความเจริญเติบโตและ วยั รนุ่ ต้องการโปรตนี และถัว่ เมล็ดแห้ง ซ่อมแซมส่วนที่สกึ หรอให้แกร่ ่างกาย วันละประมาณ (โปรตนี ที่ได้จากสัตว์ 2. ใหพ้ ลังงานแกร่ า่ งกาย ซึ่งโปรตีน 1.2-2.1 กรัมต่อ จะมีคุณค่าทาง 1 กรัมใหพ้ ลงั งาน 4 แคลอรี น้ําหนกั ตัว 1 กโิ ลกรมั โภชนาการมากกว่า 3. สรา้ งนา้ํ ยอ่ ย ฮอรโ์ มน หรอื ของพลังงาน โปรตนี ทไ่ี ดจ้ ากถว่ั และภมู คิ มุ้ กันโรคให้แกร่ า่ งกาย ท้ังหมดทไ่ี ดจ้ าก เหลอื งและผลิตภณั ฑ์ 4. ช่วยรักษาความสมดุลของนํา้ อาหารใน 1 วนั จากถ่ัวเหลอื ง) ในหลอดเลอื ด เนอื้ เยอื่ และเซลล์ ส่วนเด็กทารก 5. ชว่ ยรักษาความสมดลุ ของสภาพ หญงิ มคี รรภ์ ความเป็นกรดและด่างภายในร่างกาย หญงิ ให้นมบุตร ผปู้ วุ ย นักกฬี าหรอื ผู้ทีใ่ ช้กาํ ลังมาก ควรไดร้ ับโปรตีน ในปรกิ มาณท่ี มากกวา่ ปกติ ภาพท่ี 24 อาหารในกล่มุ โปรตีนชว่ ยซอ่ มแซมสว่ นท่ีสึกหรอ ที่มา http://www.gettyimages.com/ 29

ชดุ กิจกรรมการเรียนรูช้ ดุ ที่ 5 อาหารท่ีเหมาะสมกบั วัย ประเภทของ แหล่งอาหาร ประโยชน์ ปรมิ าณสารอาหารที่ สารอาหาร ควรได้รบั ในแตล่ ะวัน ไขมนั ไขมันตา่ ง ๆ จากพืช 1. ใหพ้ ลังงานแกร่ ่างกาย ซ่ึงไขมนั วัยรนุ่ ตอ้ งการไขมนั สตั ว์ เชน่ นาํ้ มันถัว่ 1 กรัมใหพ้ ลงั งานประมาณ 9 แคลอรี วันละประมาณ เหลือง นา้ํ มันงา 2. ชว่ ยใหค้ วามอบอ่นุ แกร่ ่างกาย 1 กรัมต่อน้ําหนักตวั นา้ํ มันมะพรา้ ว น้ํามนั 3. ช่วยปูองกันการกระทบกระเทอื น 1 กิโลกรัม หรือ หมู (ไขมนั ทไี่ ดจ้ ากพชื ของอวัยวะภายในรา่ งกาย ประมาณรอ้ ยละ จะมคี ุณคา่ ทาง 4. ละลายวติ ามิน เอ ดี อี และเค 15-20 ของพลงั งาน โภชนาการมากกวา่ เพ่ือให้ร่างกายดูดซึมวติ ามินเหลา่ นี้ ทั้งหมดทไ่ี ด้จาก ไขมันท่ไี ด้จากสัตว์) เขา้ สูร่ า่ งกาย อาหารใน 1 วนั 5 เปน็ ส่วนประกอบทส่ี ําคญั ของ สาํ หรบั ผู้ท่ีใช้กาํ ลัง อวยั วะบางอย่างของรา่ งกาย เช่น มาก ควรได้รับไขมนั เนอื้ สมอง เส้นประสาท เปน็ ตน้ ในปรมิ าณทมี่ ากกวา่ 6. เปน็ พลงั งานสํารองของรา่ งกาย ปกติ ถ้าร่างกายขาดพลงั งานจาก คาร์โบไฮเดรตก็จะเอาไขมนั ที่สะสม ไวต้ ามเน้อื เยอื่ ตา่ ง ๆ ของร่างกายไป ใช้แทน 7. กรดไขมนั บางชนดิ เป็นสิ่งจาํ เป็น สําหรบั การเจรญิ เติบโต การสบื พนั ธุ์ และชว่ ยปอู งกนั ผิวหนงั อักเสบบาง ชนดิ ได้ ภาพที่ 25 อาหารในกลมุ่ ไขมนั ชว่ ยใหร้ า่ งกายอบอนุ่ ควรรับประทานในสดั สว่ นทน่ี อ้ ย ทม่ี า http://www.gettyimages.com/ 30

ชดุ กิจกรรมการเรียนรู้ชดุ ท่ี 5 อาหารทเี่ หมาะสมกบั วัย ประเภทของ แหล่งอาหาร ประโยชน์ ปรมิ าณสารอาหารที่ สารอาหาร ควรไดร้ บั ในแต่ละวนั วิตามนิ ท่ลี ะลาย 1. ช่วยในการเจริญเตบิ โต วิตามิน ในไขมนั ไดแ้ ก่ ของรา่ งกาย เป็นสารอาหารทไี่ ม่ให้ แบ่งเปน็ 2 - วติ ามนิ เอ พบมากใน 2. ชว่ ยใหร้ ่างกายทํางานได้ พลงั งานและไมช่ ่วย ประเภท ตับ ไข่แดง ปลา พชื ผัก ตามปกติ สร้างเน้อื เยอ่ื ของ - วติ ามนิ ดี พบมากใน 3. ช่วยเสริมสร้างภมู ติ า้ นทานโรค รา่ งกายโดยตรง ปลา ไขแ่ ดง นมเปรยี้ ว ให้แกร่ ่างกาย ร่างกายจึงต้องการ และร่างกายสามารถ วติ ามนิ ในปรมิ าณ สร้างวติ ามินดีขนึ้ เองได้ น้อย แต่วติ ามินก็มี ภายในผิวหนงั ความจาํ เป็นตอ่ เม่อื ร่างกายถูกแสงแดด รา่ งกายมาก - วติ ามินอี พบมาก เพราะถ้าขาดวติ ามิน ในเนย นม นาํ้ มันพืช ไข่ ชนดิ ใดชนดิ หน่งึ แดง เมลด็ เปลอื กแข็ง อาจทาํ ใหเ้ กิดโรค ผกั สเี ขยี ว ต่าง ๆ ได้ -วติ ามินบี พบมาก ในถั่วชนดิ ตา่ ง ๆ ธญั พชื เน้ือสตั ว์ - วิตามินซีมอี ยใู่ นผลไม้ และผกั ชนิด ต่าง ๆ ภาพท่ี 26 อาหารในกลุ่มวติ ามนิ ชว่ ยลดการเกดิ โรคมะเร็งลําไสใ้ หญไ่ ด้ ที่มา http://wonderfulhealth.blog.com/ 31

ชุดกจิ กรรมการเรียนร้ชู ดุ ท่ี 5 อาหารทเ่ี หมาะสมกบั วัย ประเภทของ แหลง่ อาหาร ประโยชน์ ปริมาณสารอาหารที่ สารอาหาร ควรไดร้ ับในแต่ละวนั เกลือแร่ - แคลเซยี ม เป็น 1. ชว่ ยเสรมิ สรา้ งและซอ่ มแซม เป็นสารอาหารทไี่ มใ่ ห้ มอี ยหู่ ลายชนดิ สารอาหารท่ีมีอยใู่ นนม โครงสรา้ งของรา่ งกาย เช่น กระดกู พลังงานและความ ซ่ึงรา่ งกายมี ผลติ ภณั ฑ์จากนม ฟนั เลอื ด เปน็ ต้น อบอุน่ ต่อร่างกาย ความตอ้ งการ ไขแ่ ดง ถ่วั เมลด็ แหง้ 2. ช่วยควบคมุ การทาํ งานของ ถึงแม้จะตอ้ งการใน เกลอื แรแ่ ตล่ ะ ผักใบเขียว ปลาเลก็ ปลา อวัยวะตา่ ง ๆ ของร่างกายให้ ปรมิ าณนอ้ ยแต่กข็ าด ชนิดมากน้อย นอ้ ยท่ีรับประทานได้ เปน็ ไปตามปกติ ไม่ได้ แตกต่างกัน ทงั้ ตวั ในทนี่ ี้จะกล่าวถึง - ฟอสฟอรสั เปน็ เฉพาะเกลอื แร่ สารอาหารท่มี ีอยใู่ นนม ทีม่ ีความจาํ ผลิตภัณฑจ์ ากนม ถ่วั เป็นมาก เมลด็ แห้ง ตอ่ รา่ งกาย - เหล็ก มีอย่ใู นตับ หวั ใจ เลือด เน้ือววั ไขแ่ ดง ถ่วั เมลด็ แหง้ ผักใบเขยี ว เปน็ ต้น - ไอโอดีน มอี ยใู่ นเกลือ ทะเล และสตั วท์ ะเลทุก ชนิด เช่น ปลา ปู กุง้ หอย - โซเดียม มอี ยู่ในเกลอื และสว่ นผสมของเกลือ เชน่ น้ําปลา กะปิ ภาพที่ 27 อาหารทชี่ ่วยในการเสรมิ สร้างและซ่อมแซมโครงสร้างของร่างกาย ท่ีมา http://rocc1.mod.go.th/sub_etc_%20eateat.html 32

ชดุ กจิ กรรมการเรียนรู้ชดุ ที่ 5 อาหารท่ีเหมาะสมกบั วัย ประเภท ประโยชน์ ปริมาณสารอาหารทคี่ วรไดร้ ับ ของสารอาหาร ในแต่ละวนั น้า 1. ชว่ ยใหร้ ่างกายมคี วามช่มุ ชืน้ ทําให้ เน่ืองจากรา่ งกายมีการสญู เสยี นํา้ อยู่ ผิวพรรณเปล่งปล่งั สดชน่ื ตลอดเวลาจากการขบั ถ่ายของเสยี ออก 2. เป็นสว่ นประกอบของเซลล์ในร่างกาย จากรา่ งกาย เช่น เหง่ือ ปสั สาวะ อจุ จาระ 3. ช่วยในการยอ่ ยและดดู ซึมอาหารเข้าสู่ เปน็ ตน้ รา่ งกายยงั ตอ้ งการน้ําเพ่อื ชดเชย ร่างกาย สว่ นทสี่ ญู เสียไป ปกติคนเราควรจะด่ืมน้ํา 4. ช่วยขบั ของเสียออกจากรา่ งกาย เชน่ วนั ละ 8-10 แก้ว ถ้าร่างกายขาดน้าํ หรอื เหง่ือ ปสั สาวะ เปน็ ต้น สญู เสยี นํา้ ประมาณร้อยละ 20 ของน้ําทมี่ ี 5. ช่วยควบคมุ อุณหภมู ขิ องรา่ งกายไมใ่ ห้ อยูใ่ นร่างกายจะกอ่ ใหเ้ กดิ อนั ตรายตอ่ เปลี่ยนไปตามสภาวะแวดลอ้ ม ร่างกายได้ 6. ชว่ ยรกั ษาความเป็นกรด – ดา่ ง ของเลือด และความสมดลุ ของเกลือ ในรา่ งกาย 7. ช่วยนาํ อาหารและออกซเิ จนไปเล้ียง ส่วนต่าง ๆ ของรา่ งกาย 8. ช่วยในการหล่อเลีย้ งอวัยวะตา่ ง ๆ ใหเ้ คล่ือนไหวได้ดี และปอู งกนั การกระทบ กระเทือน เชน่ น้ําทีห่ ลอ่ เล้ียงในลูกตา ชอ่ งหวั ใจ ช่องปอด และไขขอ้ ตา่ ง ๆ ภาพท่ี 29 น้ํากบั การใชช้ วี ิตประจาํ วัน ภาพท่ี 28 เราควรดม่ื น้าํ เพื่อให้ความสดช่ืนแกร่ า่ งกาย ทม่ี า http://thai.whitemedia.org ทม่ี า http://women.horoworld.com/20708 33

ชุดกิจกรรมการเรียนรู้ชดุ ที่ 5 อาหารทเ่ี หมาะสมกับวัย แบบฝกึ หดั ท่ี 3 คาชแ้ี จง ให้นักเรียนตอบคาํ ถามต่อไปน้ีให้ถกู ต้อง (10 คะแนน) 1. ขอ้ ใดไม่จัดอยู่ใน 1 ใน 9 ของโภชนบญั ญัติ 9 ประการ ก. กินพืชใหม้ าก ข. ด่ืมนาํ้ วนั ละ 6 – 8 แก้ว ค. กนิ ขา้ วเป็นอาหารหลัก ง. กนิ อาหารที่มีไขมนั แตพ่ อควร 2. สารอาหารใดทไี่ ม่ใหพ้ ลังงานแต่ร่างกายขาดไมไ่ ด้ ก. ไขมนั ข. โปรตีน ค. คาร์โบไฮเดรต ง. วิตามนิ และเกลอื แร่ 3. ถา้ ร่างกายขาดสารอาหารใดแล้วจะส่งผลทาให้ไมส่ ามารถนาวิตามินเอ ดี อี และ เค ไปใชไ้ ด้ ก. ไขมัน ข. โปรตนี ค. คาร์โบไฮเดรต ง. วิตามนิ และเกลอื แร่ 4. สารอาหารโปรตนี มปี ระโยชนอ์ ยา่ งไรตอ่ รา่ งกาย ก. ให้ความอบอนุ่ แก่ร่างกาย ข. ช่วยให้รา่ งกายมภี มู ติ า้ นทานโรค ค. ซอ่ มแซมส่วนทส่ี กึ หรอของรา่ งกาย ง. เป็นแหลง่ พลังงานสํารองของรา่ งกาย 5. ตามหลักโภชนาการ สารอาหารกลุ่มใดควรรบั ประทานในปริมาณทรี่ องลงมาจากกล่มุ ข้าว-แปง้ ก. กล่มุ นํา้ มัน และน้าํ ตาล ข. กลุม่ พชื ผกั ผลไม้ ค. กลมุ่ เน้ือสตั ว์ ถวั่ ไข่ และนม ง. ควรรบั ประทานอาหารทกุ กลุม่ ในจาํ นวนท่ีเท่ากัน 34

ชุดกิจกรรมการเรียนรชู้ ดุ ที่ 5 อาหารทเี่ หมาะสมกับวัย 6. ข้อใดคอื ประโยชน์ของน้า ก.ชว่ ยในการมองเห็น ข. สรา้ งกระดูกให้แขง็ แรง ค. สร้างกล้ามเน้อื แก่รา่ งกาย ง. ควบคมุ อณุ หภูมิของร่างกาย 7. สารอาหารประเภทใดชว่ ยสรา้ งเสรมิ ความตา้ นทาน โรคใหแ้ กร่ ่างกาย ก. ไขมนั ข. โปรตนี ค. วิตามิน ง. คาร์โบไฮเดรต 8. ขอ้ ใดใหค้ วามหมายของธงโภชนาการไดด้ ที ส่ี ุด ก. เป็นส่ิงท่บี อกรายการอาหารสาํ หรบั ทารก ข. เป็นสง่ิ ท่บี อกวา่ อาหารชนดิ ใดไมม่ ปี ระโยชน์ ต่อรา่ งกาย ค. เปน็ สิ่งทบ่ี อกวธิ กี ารประกอบอาหารทถี่ กู หลักอนามยั ง. เปน็ สิง่ ทบ่ี อกชนิดและปรมิ าณอาหารทค่ี วรไดร้ ับในแตล่ ะวนั 9. ข้อใดเปน็ ความหมายของคาว่า โภชนบญั ญัติ ก. ส่งิ ท่รี ับประทานเขา้ ไปแลว้ มีประโยชน์ตอ่ ร่างกาย ข. ข้อปฏบิ ัตใิ นการรบั ประทานอาหารเพอ่ื สขุ ภาพทดี่ ีของคนไทย ค. วิทยาศาสตร์ประยุกต์สาขาหนึ่งทวี่ ่าด้วยเรอื่ งต่าง ๆ ทีเ่ กี่ยวกับอาหาร ง. เครอื่ งมือที่จะช่วยอธิบายและทําความเข้าใจโภชนบัญญตั ิ 9 ประการ 10. บคุ คลในข้อใดไมป่ ฏิบตั ติ นตามหลักโภชนบัญญตั ิ ก. กาญจน์ ด่ืมนมทกุ วัน วนั ละ 2 แก้ว ข. กิ่ง ไมร่ ับประทานผกั และผลไม้ทกุ ชนิด ค. แกว้ รบั ประทานอาหารท่หี ลากหลายและครบท้ัง 5 หมู่ ง. กอ้ ย เลือกรับประทานอาหารท่ีสดสะอาดปราศจาก การปนเปอ้ื น 35

ชดุ กิจกรรมการเรียนรูช้ ุดที่ 5 อาหารทีเ่ หมาะสมกับวัย แบบฝกึ หดั ท่ี 4 คาชแี้ จง ให้นักเรียนศึกษาเร่ืองโภชนบัญญตั ิ จงเขียนแผนผังความคิดในประเด็น “การรบั ประทาน อาหารเพอื่ สุขภาพท่ีดี” (10 คะแนน) การรบั ประทาน อาหาร เพอ่ื สุขภาพที่ดี 36

ชดุ กิจกรรมการเรียนร้ชู ุดที่ 5 อาหารที่เหมาะสมกับวัย แบบฝกึ หดั ท่ี 5 คาช้แี จง ให้นักเรียนศึกษาหวั ข้อ “กนิ ถูกหลกั กบั ธงโภชนาการและปิรามดิ อาหาร” จงตอบคําถาม ต่อไปน้ี (10 คะแนน) 1. ธงโภชนาการและปริ ามิดอาหารเกีย่ วขอ้ งกบั การกนิ อาหารอย่างไร .......................................................................................................................................................................... .......................................................................................................................................................................... 2. บอกประเภทของอาหารท่ีแสดงในธงโภชนาการ 37

ชดุ กิจกรรมการเรียนรชู้ ุดท่ี 5 อาหารทีเ่ หมาะสมกับวัย 2.1 อาหารประเภทใดควรรบั ประทานในปรมิ าณมากทส่ี ุด .................................................... เพราะ........................................................................................................... การรับประทานอาหารประเภทนมี้ ากเกนิ ไปจะมีผลต่อรา่ งกาย คือ.................................................................. .......................................................................................................................................................................... 2.2 เพราะเหตใุ ดจงึ จดั ผกั ผลไม้ อยใู่ นชนั้ เดยี วกนั เพราะ................................................................................................................................................................ 2.3 เพราะเหตใุ ดจึงควรรบั ประทานผกั มากกว่าผลไม้ เพราะ................................................................................................................................................................ 2.4 เพราะเหตุใดควรรับประทาน นาํ้ มัน น้าํ ตาล เกลือ ในปรมิ าณนอ้ ยเทา่ ทจ่ี าํ เป็น เพราะ................................................................................................................................................................ 38

ชุดกิจกรรมการเรียนร้ชู ดุ ท่ี 5 อาหารที่เหมาะสมกับวัย ใบความรู้ เรอ่ื ง ฉลากบนผลิตภัณฑ์อาหาร ฉลาก หมายถึง รูปรอยประดิษฐ์ เครื่องหมาย หรือข้อความใด ๆ ท่ีแสดงไว้ท่ีอาหารภาชนะ บรรจุอาหาร หรือหีบหอ่ ของภาชนะท่บี รรจอุ าหาร ในการเลือกซื้อผลิตภัณฑ์ต่าง ๆ ส่ิงสําคัญคือผลิตภัณฑ์น้ันต้องมีฉลากที่ระบุข้อมูลและ รายละเอียดที่เป็นประโยชน์ต่อผู้บริโภคในการประกอบการตัดสินใจเลือกซ้ือ ซึ่งทางสํานักงาน คณะกรรมการอาหารและยา หรือ อย. กระทรวงสาธารณสุข ได้ออกกฎหมายและข้อกําหนดในเรื่องของ ฉลาก โดยเฉพาะฉลากบนผลติ ภัณฑ์อาหาร ทัง้ น้เี พื่อเป็นการคมุ้ ครองผบู้ ริโภคให้ผูบ้ รโิ ภคไดอ้ ่านฉลาก และรับรถู้ งึ คณุ ประโยชน์ ข้อดี ข้อระวัง ตลอดจนคําเตอื น ในการเลือกซ้อื ผลติ ภณั ฑ์ต่าง ๆ เพอ่ื มาใชบ้ ริโภค 1. ผลิตภณั ฑอ์ าหารทีต่ อ้ งมีฉลากตามประกาศกระทรวงสาธารณสุข ผลิตภัณฑ์อาหารท่ีต้องมีฉลากตามประกาศกระทรวงสาธารณสุข ฉบับท่ี 174 พ.ศ. 2543 เร่ือง “ฉลาก” กําหนดให้อาหารควบคุมเฉพาะ อาหารท่ีกําหนดคุณภาพหรอื มาตรฐาน อาหารทีร่ ฐั มนตรปี ระกาศ ให้เป็นอาหารท่ีต้องมีฉลาก และอาหารอื่นท่ีนอกเหนือจากอาหารกลุ่มดังกล่าวข้างต้น เป็นอาหารที่ต้องมี ฉลาก 2. ข้อมลู โภชนาการบนฉลากผลิตภัณฑอ์ าหาร ขอ้ มูลโภชนาการ หมายถึง รายระเอียดต่าง ๆ ของผลิตภัณฑ์อาหารท่ีผู้ผลิตและผู้นําเข้าหรือส่ัง เข้าจะต้องแจง้ รายละเอียดนั้นต่อสํานักงานคณะกรรมการอาหารและยา (อย.) ซ่ึงข้อมูลดังกล่าวจะปรากฏ อยู่บนฉลาก การรู้จักอ่านเข้าใจความหมายของข้อมูลทางโภชนาการ จะช่วยให้สามารถตัดสินใจเลือกซื้อ ผลติ ภณั ฑอ์ าหารได้อย่างถกู ต้อง และปลอดภยั ภาพที่ 30 การเลือกซื้ออาหารตอ้ งดูฉลากเปน็ สําคญั ท่ีมา http://www.phu-best-design.com/packaging-page-52.html 39

ชุดกิจกรรมการเรียนรูช้ ุดที่ 5 อาหารท่เี หมาะสมกบั วัย เราสามารถสังเกตข้อมูลท่ีแสดงในฉลากได้ โดยดูข้อมูลการแสดงฉลากอาหารท่ีจําหน่ายโดยตรง ต่อผู้บริโภค ตามประกาศของสํานักงานคณะกรรมการอาหารและยา (อย.) และประกาศกระทรวง สาธารณสุข เว้นแต่จะได้รับการยกเว้นไม่ต้องระบุข้อความหนึ่งข้อความใดซึ่งข้อมูลท่ีต้องแสดงบนฉลาก อาหารนน้ั มีดังน้ี  ข้อมลู ที่ตอ้ งแสดงบนฉลากอาหาร  1. ช่อื และประเภทหรือชนิดของอาหาร และเลขสารบบอาหาร (ถ้าม)ี 2. ชือ่ และทตี่ ้ังของผผู้ ลติ หรอื ผู้แบ่งบรรจุ สาํ หรบั อาหารทผ่ี ลติ ในประเทศอาจแสดงรายชื่อและ ทต่ี ง้ั ของสาํ นักงานใหญข่ องผู้ผลติ หรือของผู้แบง่ บรรจกุ ไ็ ด้ หากเป็นอาหารที่นําเขา้ ตอ้ งมชี ือ่ ท่ตี งั้ ของผู้ นําเข้า และประเทศผผู้ ลิต แลว้ แตก่ รณี 3. ปริมาณสทุ ธขิ องอาหารเปน็ ระบบเมตรกิ - อาหารทเ่ี ป็นของแข็งใหแ้ สดงนํา้ หนักสุทธิ - อาหารท่ีเปน็ ของเหลวให้แสดงปริมาตรสุทธิ - อาหารทีม่ ีลักษณะครง่ึ แขง็ ครง่ึ เหลว อาจแสดงเป็นน้าํ หนักสทุ ธิ หรือปรมิ าตรสทุ ธกิ ไ็ ด้ - อื่น ๆ แสดงเป็นน้ําหนักสุทธิ 4. ส่วนประกอบท่สี าํ คญั เป็นรอ้ ยละของน้ําหนกั โดยประมาณ เรียงตามลาํ ดับปริมาณมากไปนอ้ ย เว้นแต่ - อาหารที่มเี นือ้ ท่ขี องฉลากทง้ั แผ่นนอ้ ยกว่า 35 ตร.ซม. แตท่ ้ังนี้จะต้องมขี ้อความแสดง สว่ นประกอบท่ีสาํ คัญไวบ้ นหีบหอ่ ของอาหารนั้น - อาหารที่มีสว่ นประกอบทสี่ ําคญั แตเ่ พียงอยา่ งเดียว โดยไม่รวมถงึ วตั ถเุ จอื ปนอาหาร วตั ถุ แตง่ กลิ่นรส วัตถุปรุงแตง่ รสอาหาร หรือสผี สมอาหารทเี่ ป็นส่วนผสม 5. ข้อความวา่ “ใชว้ ตั ถกุ ันเสยี ” (ถา้ มีการใช้) 6. ข้อความว่า “เจอื สีธรรมชาต”ิ หรอื “เจอื สสี ังเคราะห”์ (ถ้ามีการใช)้ แลว้ แต่กรณี 7. ข้อความว่า “ใช้.....เป็นวตั ถุปรุงแต่งรสอาหาร” (ท่เี ว้นไว้คือช่ือของวัตถุปรุงแตง่ รสอาหารทใ่ี ช)้ 8. ข้อความว่า “ ใช้......เปน็ วตั ถุท่ีให้ความหวานแทนนาํ้ ตาล” (ทเ่ี ว้นไว้คอื ช่ือของวตั ถทุ ใี่ หค้ วาม หวานแทนน้าํ ตาลทใี่ ช้) 9. ขอ้ ความว่า “แตง่ กลนิ่ ธรรมชาต”ิ แต่งกลิน่ เลยี นแบบธรรมชาต”ิ “แตง่ กลิน่ สังเคราะห”์ “แต่ง รสธรรมชาต”ิ หรอื “แต่งรสเลยี นแบบธรรมชาติ” (ถา้ มกี ารใช้) แลว้ แต่กรณี 10. วนั เดือนและปีท่ีผลติ เดอื นและปีทีผ่ ลิต วันเดอื นและปที ห่ี มดอายุ หรอื วันเดือนและปีที่ อาหารยงั มีคณุ ภาพหรอื มาตรฐานดี โดยมีข้อความว่า “ผลิต” “หมดอายุ” หรือ “ควรบรโิ ภคก่อน” กาํ กบั ไวด้ ้วยแล้วแตก่ รณี ดงั นี้ - อาหารที่เกบ็ ไวไ้ ดไ้ มเ่ กนิ 90 วัน ใหแ้ สดงวนั เดอื นและปที ีห่ มดอายุ - อาหารที่เกบ็ ไวไ้ ด้เกนิ 90 วนั ใหแ้ สดงวันเดือนและปที ผ่ี ลติ หรอื วันเดือนปีทหี่ มดอายุ - อาหารบางชนดิ สาํ นักงานคณะกรรมการอาหารและยาจะกาํ หนดใหแ้ สดงท้ังวันเดอื นและปี ท่ีผลติ และวันเดือนและปที ห่ี มดอายุ บนฉลาก 40

ชุดกจิ กรรมการเรียนรู้ชุดท่ี 5 อาหารท่ีเหมาะสมกับวัย 11. คําแนะนําในการเกบ็ รกั ษา (ถา้ มี) 12. วธิ ีปรงุ เพอื่ รบั ประทาน (ถา้ มี) 13. วิธีใช้และข้อความท่ีจําเป็นสําหรับอาหารที่มุ่งหมายจะใช้กับทารกหรือเด็กอ่อนหรือบุคคล กลุ่มใดไวโ้ ดยเฉพาะ 14. ขอ้ ความทส่ี าํ นักงานคณะกรรมการอาหารและยากําหนดให้ต้องมี สําหรับอาหารที่สํานักงาน คณะกรรมการอาหารและยาประกาศ กําหนด เช่น นมผงขาดมันเนย ต้องแสดงคําว่า “อย่าใช้เลี้ยงทารก” นาํ้ มันดิบ ตอ้ งแสดงคําวา่ “ห้ามรบั ประทาน” เปน็ ต้น หมายเหตุ อาหารอื่น ๆ ที่นอกเหนือจากอาหารกลุ่มท่ี 1-3 น้ัน ต้องแสดงข้อความอย่างน้อย ตาม ขอ้ 1,2,3,4 ระบุไวบ้ นฉลาก ภาพที่ 31 ก่อนซื้อผลิตภัณฑ์อาหารต้องดูฉลากและลักษณะของผลิตภัณฑ์อย่างละเอยี ด ที่มา http://www.phu-best-design.com/packaging-page-52.html 41

ชุดกิจกรรมการเรียนรชู้ ุดที่ 5 อาหารทเ่ี หมาะสมกบั วัย  ฉลากโภชนาการ ….. รู้ไวไ้ ดป้ ระโยชน์  1. ดูท่ี “หนว่ ยหน่วยบรโิ ภค” ถ้ารับประทาน ตามปริมาณท่ีระบุไวใ้ น “หนง่ึ หนว่ ยบรโิ ภค” ก็จะได้รับพลังงานและสารอาหารตา่ ง ๆ ตาม ขอ้ มลู ทแ่ี สดงใน “คณุ ค่างทางโภชนาการต่อ หนง่ึ หนว่ ยบริโภค” 2. ถา้ ตอ้ งการทราบวา่ อาหารท่รี บั ประทาน เข้าไปนั้นให้พลังงานเท่าไร และให้สารอาหาร อะไรบา้ ง ให้ดตู รง “คุณค่าทางโภชนาการ ต่อหนงึ่ หนว่ ยบรโิ ภค” 3. ถ้าตอ้ งการทราบวา่ เมอ่ื รบั ประทานอาหาร นนั้ แล้วจะไดร้ ับสารอาหาร เช่น ไขมนั แคลเซยี ม ฯลฯ คดิ เปน็ รอ้ ยละเทา่ ไรของ ปรมิ าณทีแ่ นะนาํ ใหด้ ทู ี่ “รอ้ ยละของ ปริมาณที่นาตอ่ วัน” ภาพท่ี 32 ตวั อยา่ งฉลากโภชนาการ 4. ถา้ รบั ประทานอาหารหมดทง้ั กลอ่ ง กจ็ ะ ท่ีมา http://www.bloggang.com/viewdiary ไดร้ บั พลงั งานและสารอาหารเทา่ กบั จาํ นวนตัว เลขทแี่ สดงอยู่ใน “คุณค่าทางโภชนาการตอ่ หน่ึงหน่วยบริโภค” โดยต้องสังเกตจาํ นวน หนว่ ยบรโิ ภคต่อกลอ่ งดว้ ย ถา้ ระบตุ ัวเลข เท่ากบั 1 กจ็ ะไดร้ ับพลังงานและสารอาหาร เท่ากับจาํ นวนตวั เลขทแ่ี สดงอยใู่ น “คุณค่าทาง โภชนาการตอ่ หน่ึงหนว่ ยบรโิ ภค” แต่ถ้าระบุ ตัวเลขมากว่า เช่น ระบวุ า่ “จาํ นวนหน่วย บรโิ ภคตอ่ กลอ่ ง : 5” ก็จะไดร้ บั พลังงานและ สารอาหารต่าง ๆ ถงึ 5 เท่าของตัวเลขทีแ่ สดง ในคณุ ค่าทางโภชนาการต่อหน่งึ หน่วยบรโิ ภค 42

ชดุ กิจกรรมการเรียนรูช้ ดุ ที่ 5 อาหารท่เี หมาะสมกบั วัย  ฉลากโภชนาการ ….. รไู้ วไ้ ดป้ ระโยชน์  ภาพท่ี 33 ตัวอยา่ งฉลากโภชนาการ ทีม่ า http://www.foodsafetymobile.org/knowledge.php?uid=239 43

ชุดกจิ กรรมการเรียนรชู้ ดุ ที่ 5 อาหารท่เี หมาะสมกบั วัย  ฉลากโภชนาการ ….. ร้ไู ว้ได้ประโยชน์  ภาพท่ี 34 ตวั อยา่ งฉลากโภชนาการ ที่มา http://www.foodsafetymobile.org/knowledge.php?uid=239 44

ชุดกิจกรรมการเรียนร้ชู ดุ ที่ 5 อาหารท่เี หมาะสมกบั วัย  ฉลากโภชนาการ ….. ร้ไู ว้ไดป้ ระโยชน์  ภาพท่ี 35 ตวั อยา่ งขอ้ มูลโภชนาการ ที่มา http://www.foodsafetymobile.org/knowledge.php?uid=239 45

ชุดกิจกรรมการเรียนรชู้ ดุ ท่ี 5 อาหารทเี่ หมาะสมกับวัย 3. เลขสารบบอาหารในเครอ่ื งหมาย อย. เลขสารบบอาหาร คือ เลขประตําตัวผลิตภัณฑ์อาหาร 13 หลัก แสดงอยู่ภายในกรอบ เครอ่ื งหมาย อย. โดยถกู นํามาใชแ้ ทนตวั อกั ษรและตวั เลขในกรอบเครื่องหมาย อย. แบบเดิม ซ่ึงเลขสารบบ อาหารน้ีจะระบุข้อมูลสําคัญเกี่ยวกับสถานท่ี และข้อมูลผลิตภัณฑ์อาหารที่ครบถ้วนมากกว่าเคร่ืองหมาย อย. แบบเดิม ช่วยให้เจ้าหน้าทีต่ ิดตามตรวจสอบได้ง่ายข้ึน โดยส่วนใหญ่เลขสารบบอาหารจะปรากฏอยู่บน ฉลากของอาหารควบคุมเฉพาะ อาหารกลุ่มท่ีกําหนดคุณภาพหรือมาตรฐาน และอาหารกลุ่มที่ต้องมีฉลาก แต่ก็จะมีอาหารบางชนิดที่อยู่ในกลุ่มดังกล่าว อาทิ เกลือบริโภค ฯลฯ และอาหารกลุ่มที่มีระดับความเส่ียง ตํ่ามาก ได้แก่ อาหารอ่ืนท่ีอยู่นอกเหนือจากกลุ่มข้างต้น เช่น น้ําตาลทราย เคร่ืองเทศ ฯลฯ ท่ีฉลากไม่ต้อง แสดงเลขสารบบอาหาร เพียงแค่ผู้ผลิตปฏิบัติให้ถูกต้องตามที่กฎหมายอนุญาตในปี พ.ศ. 2544 กําหนด เทา่ นนั้ สาํ หรบั รายละเอียดของเลขสารบบอาหาร 13 หลกั น้ี จะแบ่งกลุ่มออกเปน็ 5 กลมุ่ ดังน้ี กลุ่มท่ี 1 ประกอบด้วยเลขสองหลกั หมายถึง จงั หวัดท่ตี ง้ั ของสถานท่ผี ลิตอาหารหรอื นําเข้า อาหาร โดยใช้ตวั เลขแทนอักษรยอ่ ของจังหวดั เชน่ 12 หมายถึง นนทบรุ ี กล่มุ ที่ 2 ประกอบดว้ ยเลขหน่งึ หลัก หมายถึง สถานะของสถานทผี่ ลติ อาหารหรอื นาํ เขา้ กลุ่มที่ 3 ประกอบด้วยเลขหา้ หลัก หมายถงึ เลขสถานทผี่ ลิตอาหารหรอื เลขสถานที่นําเข้า อาหาร ทีไ่ ดร้ บั อนุญาตและปี พ.ศ. ท่อี นญุ าต ภาพท่ี 36 เครอื่ งหมาย อย. และความหมาย กลุม่ ท่ี 4 ประกอบดว้ ยเลขหนง่ึ หลัก หมายถึง ท่ีมา http://www.thaibio.com หนว่ ยที่ออกสารบบอาหาร /index.php?route=news/news&news_id=143 กลุ่มที่ 5 ประกอบด้วยเลขส่ีหลกั หมายถึง ลาํ ดับทขี่ องอาหารทีผ่ ลิต หรอื นาํ เขา้ ของ สถานท่แี ตล่ ะแห่งแยกตามหนว่ ยงานที่เป็นผู้ อนญุ าต เชน่ 0099 แทนลาํ ดับที่ 99 46

ชุดกิจกรรมการเรียนร้ชู ดุ ที่ 5 อาหารทเ่ี หมาะสมกบั วัย แบบฝกึ หัดท่ี 6 คาช้แี จง ใหน้ กั เรียนเลอื กคาํ ตอบที่ถกู ตอ้ งทส่ี ุด โดยเขียนเคร่ืองหมาย  หนา้ ข้อท่ีถูกตอ้ ง (10 คะแนน) 1. กอ่ นการเลอื กซ้อื ผลติ ภณั ฑ์อาหารใดๆ ส่ิงแรกท่ีควรทา คอื ก. การอา่ นฉลากผลิตภณั ฑ์อาหาร ข. เลอื กอาหารที่มียห่ี ้อดงั ๆ ค. เลอื กอาหารทม่ี รี สชาตอิ ร่อย ง. เลอื กอาหารที่มรี าคาไม่แพงมาก 2. เคร่ืองหมาย “อย.” บนฉลากผลิตภณั ฑอ์ าหาร หมายถึง ขอ้ ใดต่อไปนี้ ก. แสดงถงึ ชนิดของอาหาร ข. แสดงถงึ วนั เดือนปที ผี่ ลิตหรือวนั เดอื นปที ่ีหมดอายุ ค. เครอื่ งหมายท่ีแสดงวา่ อาหารนั้นได้ผา่ นการอนุญาตจากสํานกั งานคณะกรรมการอาหารและยา ง. แสดงถงึ สว่ นประกอบที่สาํ คญั ของอาหาร 3. วัน เดือนปที หี่ มดอายุ บนฉลากผลติ ภัณฑ์อาหาร มขี ้อดีอย่างไร ก. บอกว่าอาหารนน้ั มีการผลิตมานานเท่าใด ข. บอกอายขุ องอาหารซึ่งยังคงปลอดภัยตอ่ การบริโภค ค. หลกี เล่ียงการบรโิ ภคอาหารทห่ี มดอายุแลว้ ง. ถูกทกุ ขอ้ 4. ฉลากโภชนาการ หมายถึง ข้อใดต่อไปน้ี ก. แสดงขอ้ มลู โภชนาการ ได้แก่ ปรมิ าณนา้ํ ตาล ไขมนั และโซเดยี ม ทาํ ใหผ้ ้บู ริโภคเลือกรบั ประทาน ที่เหมาะสมได้ ข. แสดงขอ้ มูลชือ่ และทีต่ ้ังของผู้ผลติ ค. แสดงวนั เดอื นปที ่ีหมดอายุ ง. แสดงคาํ เตือนตา่ ง ๆ ท่ีอาจก่ออันตรายแกผ่ ู้บรโิ ภค 47

ชุดกิจกรรมการเรียนรู้ชุดที่ 5 อาหารท่ีเหมาะสมกับวัย 5. กลมุ่ คนใดตอ่ ไปน้ี ไม่ควรรับประทานอาหารทมี่ ีฉลากโภชนาการระบวุ า่ “ปรมิ าณไขมนั โคเลสเตอรอล และคาร์โบไฮเดรตสูง” ก. เดก็ วยั เรียน ข. หญิงตงั้ ครรภ์ ค. ผทู้ ่เี ปน็ โรคอว้ น ง. วยั รนุ่ 6. กลุ่มคนใดต่อไปน้ี ไม่ควรรับประทานอาหารท่ีมีฉลากโภชนาการระบุว่า “ปริมาณโซเดยี มสงู ” ก. เดก็ วัยเรียน ข. ผูท้ เี่ ป็นโรคความดันโลหิตสูง ค. วัยร่นุ ง. ถกู ทกุ ข้อ 7. ขอ้ ใดคอื ประโยชน์ของฉลากโภชนาการ ก. เพิ่มความสวยงาม ข. ทําให้ทราบข้อมลู การผลติ ค. ทาํ ใหท้ ราบแหลง่ ผลิต ง. ทาํ ให้ทราบคณุ คา่ ทางโภชนาการ 8. กรอบการแสดงขอ้ มลู โภชนาการของอาหารบนฉลาก เรียกวา่ อะไร ก. ขอ้ มูลสารอาหาร ข. ขอ้ มูลฉลากอาหาร ค. กรอบขอ้ มูลโภชนาการ ง. กรอบขอ้ มลู สารอาหาร 9. \"กินครัง้ ละ\" เป็นปรมิ าณท่ผี ูผ้ ลติ แนะนาให้ผบู้ ริโภคกนิ คือความหมายของอะไรบนฉลาก ก. ปริมาตรของอาหาร ข. วิธกี ารรับประทาน ค. หนึง่ หนว่ ยบริโภค ง. คาํ แนะนาํ 10. ในข้อมลู ท่ีบังคับสารอาหารอะไรท่ีต้องระวงั ไม่ให้กินมากเกินไป ก. โปรตีน ไขมัน และน้าํ ตาล ข. โคเลสเตอรอล โซเดียม ไขมันอิม่ ตวั และนํ้าตาล* ค. โคเลสเตอรอล และน้ําตาล ง. โคเลสเตอรอล เกลือแร่ ไขมันอม่ิ ตัว และนํ้าตาล 48

ชดุ กจิ กรรมการเรียนร้ชู ุดที่ 5 อาหารที่เหมาะสมกบั วัย แบบฝึกหดั ที่ 7 คาชี้แจง ให้นักเรียน พิมพต์ ัวเลขลงในช่องวา่ ง เพอ่ื ตอบคําถามวา่ ตัวเลขทป่ี รากฏอยบู่ นฉลากอาหารนนั้ หมายถงึ อะไร (10 คะแนน) 1.หมายเลข หมายถงึ เครื่องหมาย อย.และเลขทะเบียน 2. หมายเลข หมายถึง ข้อความระบุ 3. หมายเลข หมายถึง ช่อื และท่ีตั้งของผูผ้ ลติ 4. หมายเลข หมายถงึ สว่ นประกอบสําคญั 5. หมายเลข หมายถึง ชื่ออาหาร 6. หมายเลข หมายถึง วันเดือนปีทผ่ี ลิต / วันเดอื นปีท่ีหมดอายุ 7. หมายเลข หมายถงึ ปรมิ าตรสุทธิ 8. หมายเลข หมายถึง วธิ ใี ช้ 49

ชดุ กิจกรรมการเรียนรู้ชุดที่ 5 อาหารที่เหมาะสมกับวัย แบบฝึกหดั ท่ี 8 คาช้ีแจง ให้นักเรียนอา่ นฉลากยาที่กาํ หนดให้ เสร็จแลว้ ตอบคําถามเก่ยี วกับฉลากยาประเภทน้ีใหถ้ กู ตอ้ ง (5 คะแนน) 1. ยานค้ี อื ยาชนดิ ใด ก. ยาแก้ไอ ข. ยาแก้ปวด ค. ยาแกแ้ พ้ ง. ยาระบาย แกท้ อ้ งผูก 2. วิธชี นดิ น้ีเป็นยาประเภทใด ก. ใช้ดม ข. ใชร้ บั ประทาน ค. ใชท้ าบริเวณท่ีมอี าการ ง. ใช้หยอดบรเิ วณทเ่ี ปน็ แผล 3. ยาชนิดน้มี ีวธิ รี ับประทานที่ถกู ตอ้ งคอื ก. รบั ประทานเมือ่ จําเปน็ ข. รับประทาน คร้งั ละ 450 มิลลกิ รัม ค. รบั ประทาน ครั้งละ 60 แคปซูล วนั ละ 1 คร้ัง ง. รับประทาน ครง้ั ละ 2 – 3 แคปซลู วนั ละ 1 ครง้ั 50