✍️©️

คำไวอาลย ท่านพระครุสุนทรธรรมรส เบ็๋นผู้ที่ขำพเจำใหกวามเการพแล น์บถือมาเบนเวลานาน เมื่อมาด่วนมรณภาพลงในวยซึ่งยิงไม่สมควร เช่นนั้ ขำพเจำจึงเบนผู้หนึ่ง ซึ่งมีความอาลํยและอาวรณเบ็1นอนมาก ท่านพระครูสุนทรธรรมรสนึ่ เบนที่เการพและน์บถึอของช ชลบุรีโดยท่วไป ขำพเจ่าได้รู้จํกกบท่าน ตงแด่ครํ้ง์ท่านยิงจำพรรษ ที่วก-ราษฎร์บำรุง จำหวํคชลบุรี ท่านเบนผู้ที่เป่ยมไปควยเมตตาธรรม ยมแยม แจ่มใส พักทายปราศร'ยิก*,บทุก ๆ คนไม่เลือกช1นวรรณะ อีกท1ง ไหค,วามช่วยเหลือแก่ผู้,ทไดทุกข์ยากไม่เลือกหนา จะเหนว่ามีผูไปขอ ความช่วยเหลือและเยี่ยมเยียนท่านไม่ขาด นบว่าท่านไคปฏิบฅหนา โปรดสิตวโลกโดยแท้ ท่านทำความเจริญไหแก่ทุกวดทีท่านไปจำพร อยู่ ท่านได้อุทิศเวลาเพื่อพุทธศาสนาโดยไม่คำนึงถึงความเหนือยยาส พวกเราชาวชลบุรีรวมท8ง์ขำพเจ่าควย เมื่อไดทราบว่าท่านพระกรู สุนทรธรรมรส ซึงขณะน”นไค้เบนเจาอาวาสวดนอก ไดอาพาธเบนโรค ไตพิการเร้อรง ด่างรู้สึกเบ็1นห่วงกน เพราะอาการของโรคนึ่ ยากที บำบัดใหหายเบนปกติไค้ มีผู้ที่เการพนับถือ'ในบัว'ท่าน และศิษยานุศิษ ไปเยี่ยมเยียนท่านอยู่เสมอมิไคขาด เพื่อเบ็นกำลำใจและแนะนำ ขำพเจำก็ไค้ไปเยี่ยมท่านหลายกรง และถือโอกาสแนะนำให้ท่านพักผ่อน ร่างกายเสียบัาง บางกรง์ท่าน'ไม่อยู่ที่วด ขำพเจ่าไคทราบว่าท่านรบน

ทีโน่นบางที่นี่บำง ถึงแม้ว่าจะอยู่วํด ก็คูเหมือนจะมีเว มาก มกจะมีผู้มาขอความช่วยเหลือท่านอยู่เสมอ จึงเห็นไค้ว่าท่ พรอมควยคุณธรรมและปฏิบไว้หนำที่ของท่านอย่างสมบูรณ์ ถึง อยู่ในอาการบ่1วยไขและอ่อนเพลียก็ตาม มรณภาพของท่านพระครูสุนทรธรรมรส ทำให์ชาวชลบุรี เศร้าสลดใจเบนอนมวก คุณธรรมและความดีที่งหลายย่อมจะปราก สายตาของชาวชลบุรีโดยท่วไป ฉะนน ขอกุศลผลบุญที่ท่านไคสร้าง ไว้ จงดลบนดาล [หดวงวิญญาณที่บริสุทธผุคผ่องของท่าน จงไปส่ แห่งสุคติในสไ)ปรายภพโนน เทอญ. นายแพนย (อำนวย ถาวรชิตต์ อำนวยพรการแพทย์

อาลยแค่ท่านอาจารย เมื่อ'ไค้,รบหนังสือของพระคุณเจา พระอธิการชยยุทธ อสิญาโน ท่านเจาอาวาส'ว0คนอก อำเภอเมือง จงหวคชลบุร ขอบทความ อำ 1ว อาลย อำสคุคี ลงวนท่ ๓0 พฤศจิกายน ๒๕๑๔ เพอนำไปพิมพลง ในห'แงลืออนุสรณ ซึงคณะกรรมการจะไค้วคพิมพเพืคแวค ในงานพระ ราช,ทานเพลิงศพของท่านอา'จารยพระครูชุนท'รธรรมรส อคีฅเจาอาวาส วคนอก รองเจาคณะอำเภอเมืองชลบุรี ในวนท่ ๓0 มกราคม ๒๕๑๕ กระผม'ร้สึก'ว่าเบนเกียรฅิแก่กระผมเบนอย่างยง ท่ คณะกรรมการอนม พระคณเจา พระอธิการชยยุทธ อสญาโน เบนประธาน ไคมอบทมาย ให้ จึงขอนม\"สการมาควยความเคารพอย่างสูงยง โดยที่กระผมไคมารบรา,ชการอยูท่วงน,ว0ท่^ลบุรนเทนเวสานา มากพอสมควร คงแฅ คุลาคม ๒๔๙® จนกระทงบววุบนน นบไคเทน บื่ที่ ๒๕ และกระผมได้รู้พัท่านอาจารย์บุญเรือง (พระครูบุญเรือง หรือ พระครสุนทรธรรมรส) มานานไม่อำกวา ๒๐ ท ชอเสยงของทานเบน ที่เลื่องลอก,นในความเบนผู้มีเมตตา1กุ5ณ.อเย่างสุ-(เท่อ'ชาวบานที่ได้ไป'ขอ ความช่วยเหลืออนุเกราะห ในบญหาทุกทาง ที่ท่านช่วยไค้ โดยเฉพ ความเจ็บไซ้ไค้บ่1วยด่าง บุ ควยโรคดี*1รพค สาหรบเดกททานอาจารย ท่านช่วยได้ก็ช่วยทุกกรงไป มิน'เคยปฏิเสธ จนกิฅกิศพที่เตื๋องลือจริง บุ ในการรํกษาเด็กควยยาไทย ที่งนตั้งแต่กระผมรู้จํกท่านมาจนกระทั่งท่

^๓๘) ถงแก่มรณภาพควยโรคไต แมทางการแพทย์บจจบํนสมยใหม่นก็,ช่วย ใ3ใได้ ซึงก็เบ่นทีน่าเสียดายเบนอย่างย็่งของการสญเสียท่ โดยยงไม่ถึงกราวจะควร เพราะท่านยิงเบนผู้อยู่ ไนวินํยแ เคร่งกรด ท่งไคํส่รางสรรค์ความเจริญให้แก่พุทธศาสนา ในคำนอื่ เบนอเนกประการควยความเอา!จุ!ส่ที่คํเลิศ จนปรากฏแก่ปร ทวหนากน กุศลใด พุ ที่ท่านอาจารย์ไดใส์รำงสรรค์ และเบึนทานแ ประชาชน ในระหว่างยงมีชีวิตอยู่กคงจะส่งให้ท่านยิๅจุๅร ลำเลิศในภพหนาเบ็นแน่แท้ และควยญาณวิถีใดที่ท่านอาจารย์ สามารถทราบไค้ กขอให้ได้ริบกุศลผลบุญที่ง์หลายดวย เทอญ. อุสม ชินดาวณิค (นายแพทย์อุดม จนดาวฌค) นายแททย์นิเสษผู้ฮำนว30ารโรวพยาบาลชล

กำไวอาลย ในทระคณทานนระครูสุนทรธร'3มรส พระกรสุนทรธรรมรส อคฅเจาอาวาสวกมกก เบนพระรูปหนง ที่หาไกใเากในพระพุทธสาสมาที่ใพุหมมี เพราะเบนทีทราบกมโกยทว Iป ว่า ไม่ว่าท่านจะอยู่วคบ ท่านเบน,ที่พึ่งของพระภิกษุสามเณ.'รในวด น1น \"I ไค้ดี ฅลอค'จนประชาชนโดยไม่เลือก'ชน'วรรณะ ในยามเจ็บไข้ ได้บ่!วยท่านช่วยร*กบา [นดานพฒนา กไค้ชวยสรรสรางลาว?วคลุบงใ1'1 พระศาสนาและทางราชการเบ็,นอย่างด เบนผูนำมาซงความเลอมใส ครา'ใธาของผู้ได้คบทาสมากมกบ,ท่าน และทีสำกญอีกประกาวบนง คอ มุ่งอบรมส*งสอนกุลบุครกุลขิคาของประชาชนบ่'บ่ไค้มีโอลาสอกษาเลา1รยน ในดานศีลธรรมจรรยา ที่โรงเรียนพุทธศาสนาวนอาทิคย์บี่บ่างณ์อ้1ช็, ริเรีมจ*คฅํ้ง็ขั้น ก็โดยมุ่งหวำเพื่อความเบนพลเมืองคีของบ่ น*นเอง คำยคณงามความคบ'คานไค3ยาเห'น!!มว คงปราก!]แกสายคาชอง ประชาชนอยู่ขณะนนน จึงเบ็่นที่อาฒัอาวรณ์ของพื่ท่องชาวชลบุ^ห นอย ในเมื่อท่านไคมาด่วนวาลไป ข8'เพเจาจงขอแสคงความอาลยมา ณ โอกาสน เฉลิม{{กด ปาลกะวงส์ ล* อยชิยา (นไยเฉธมสิ’ถด ป)อกะวงศ์ณ อยุ*ย!) ศึกษาธิการจำหว*ดชลบุรี

กำไวอาลํย ท่านพระกรูสุนทรธรรมรส เบ็1นเจ่าอาวาสองค์'หนึ่ง ขาพเจาเการพ'!.เบถอฅลอคมาตงแฅ่ไค้รู้จกญั.1ท'าน ท่านเบ็1นผ้ท สมกบอยูในสมเาแพศ เบนที่รกใคร่นบถือของกนท'วไป อีกที่ รกสวยรกงาม ชอบสรางสรรก ไม่ว่าจะไปอย่ทีใดกมํกจุะไปทำกา)ๅ กแน จะเหนไความอนุสรญ,ทีทานได้ทำไว้บุกแท่ง เมือได้ทราบว่า ลงIIกใว่4)ฎไ,ภๅพใที่,ใ4 6ไ]ใพ1วิากๆลา30ย1ใ4ศาง!]ว^!,ใๅกึ ทร3 ^ ใใท?า!]ช ลวงหนากอนจะออกเคVเทางแล,ววาไมมVเนทางจะ,ชวยทๅไ4 ก็ย์งอคใวหาย และอานัยท่านไม่ได้ เมรุที่'ท่านได้ทุ่ม!,ทอำลิงอายและกว กอสรางชนไวอยางสวยงาม เบนทบุ น!]ได้ว่าสวยกว่าว'ดอื่นในขล ก็ได้กลายเบนที่ \"I ท่านจะฅองใชมนเอง เนองจากเหกุของการมรญ/]าพของทา'นพระกรนนเนึ๋องมาจา [รกไตอกเสบเรอรง การเขียนเล่าเรองเกยวนับโรกนพอเบ็1นนั จะเบนประโยชนแกบุกกลทวไปไดบาง ควยเหตุนเมอทานพระอธิการ ชยยุทธ ยิสิญาโณ เจาอาวาสวกนอก ซึงเบนผู้รบหนำที่พระอธิ จากท่าน ไค้มีหนังฒืขอบทกวามและกำไว้อานัยเที่อทำ หนงสืยิเพอแจกในงานศพของท่าน นัเพเจ’าจึงมีกวามยินด้และเ อย่างยี่ง ท่านพระครูสุนทรธรรมรส ได้ฒ้บืวยนัวยอาการไอี ปวค ๆ เมื่อย ๆ บนเอวค’านซ้าย แต่แรกท่านก็คิดว่าเที่นั[อีท่

ก็ไค้หายารํบประทานเอง แฅ่ก็'ไม่หาย และในทีสุดท่านก็ไค้ม'1ปรึ ขำพเจำ ภายหลวจากการตรวจบสสาวะก็พบว่าบสสาวะของท่'1นมีไข่ขาว และมีเม็ดโลหิตขาว ซึ่งในกนปกคิจะไม่มี จึงไค้ให้การวินิจฉยว่ โรคไคอกเสบ ภายหดังไค้ร'บคำท่านเข2ารกษาในโรงพยาบาส ไคครวจ เสือคและอย่างอื่น พุ เพมเฅิม ทำใหทราบว่าสมรรถภาพชองไอของบาแ เสื่อม ในกรงแรกก็ไม่มากนิก พอไต้รบการรกบาอาการค่าง ๆ กาพุสา และกดับว8คไค้ แค่สมรรถภาพของไอทีเสือมแลวไม่เอยอชึแเอย มแฅ ค่อย พุ เลวลง พุ อย่างชา พุ แค่สมำเสมอ ภายในระยะเวลาบ่ระแาณ ๓ บ หดังจากการบวยกรํ้งแรก สมรรถภาพของไอเลวสงวแกงบอุอ ไแระยะ เวลาเหล่านื่ท่านคำงเขาออกโรงพยาบาลนิบอรงไบ,กวแ ใ0แร-ย\"บอง ำ เนื่องจากพิษของส์งค่าง พุ ทีดังกางอยูในว่างอายIมสามารถขบถา1ยอ ไค่อย่างปกฅทางไค ทํๅให้เบ่นพิษคออวยวะทกอสรางเบอโสบอแส^บ^ ให้ท่านมีโลหฅจางอย่างรุนแรง ค่องทำการถายเลออกแบองง อวน มากถ่ายเสือคแล่วิก็ค้'ขนเพยง'ชำ ๒'-๓ เคอนก็กลบเบนอก กลบ^ป กดับมาเช่นนื่จนที่สุคถึงแก่มรณภาพ เนื่องจากอวำวะสำอญ ๆ อย เช่นหำใจ สมอง กถกพิษ'ทดังกางใแเสอคทาใ'หเสยสมรรถภาพไท่อวย อาจมีสงดัยว่าเหคุใอจึงไม่ใช่ ไอเบียม บจจบแแการโชไอเบยม ในค่างประเทศแพร่'หลาย,พอ,สแอ'วร แค่เฉพาะใแบ่ระเบศบ1จุรถ-]อยาง มาก พุ เช่นในอเมรกาซึ่งผลิอเอร์อง 44 ไอเบียม บเอง ถึง™ไบ้ผู้บวย ซอ'ไว้เบนของส่วนอำและ,บ0งไอ็ถึองไแบาน โคยไค้รบการแแะแาจุาก แพ'ทยไค'ช่วย,ให้ผูบวย'ที่'ไอเสื่อมสมรรถภวพมีอายยืนยาวด่อไปได้ระยะห^

สำหรบ [นเมืองไทย เกรื่องมือ'ไฅเทีย3รย*งมือยู่นอยมาก ไม่พ ตองการ และค่าใช้จ่ายก็ยงแพงเหลือเกิน คิดโดยเฉลี่ยแลว เครืองไฅเทียมกร8โ3หนึ่งจะ;ก็องเสียค่า!ช้จ่าย เฉพาะค่าขอ บรการระตกไมตำกวากรงละ ๕-๖ พนบาท ทงนเพราะเราย*งทำอะไร เองเม่ได้เลย ตองสํง้จากต่างประเทศที่ง์นน เครื่องไตเทียมเ ราการาวแสนบาท คนทีจะใชใกรองไตเทียมที่เบ็๋นโรคไตเสื่อมสม77ก นจะตองใชฅลอด โป สวนมากระตองทำชำกนแทบทกอาทีตย ไปตสอต ไม่ ใช่'ว'าทำกรงหนึ่ง แค่วสบายไปได้นาน ^ เบนเดือน โรงพยาบาลใหญ่ \"I ใช้เฉพา2ในรายที่เสื่อมสมร'รถภาพเพียง แก้ไขใช้ไตเทียมพอ'ให้อนัตรายผ่านพน'ไปช่ค่ระยะหนึ่ง ขึนทำหนาทื่อย่างเดิมไค้ก็ไม่ตองอาคยไฅเทียมอีก การทำคร ตองใช้เลือดเบ็'นจำนวนหลาย *1 สต7 และไม่ใช่ค่าบ่ลอด โนตางประเทศกนใชมการกกบาตมาก เขาผกสอนกนจนเขาใจุดืเท่าน พยาบาล แลวจึงให้ไปทำกนเองตามบำนได้ อาจมคนบางคนสงสยวๅสมํยนเขากาตตเปลิยนอกยว*;ก'น1ทีค ระผาตดเปลยน โตบางโมไคหรอ ชอนีตอบค่าเบนหนทาง เดียวที่ แพทยหว*งมาก'ที่สุด ผลแห่งการผ่าฅํดเปลี่ยนไฅดีกค่ๅเปลี่ยนห ตบ เปลี่ยนปอด กล่าวคือผูบวยอยู่ได้นานกว่าที่ทำมาแลํค่ใน กนที่อยู่นานทีสุดสำหรบการผ่าตดเปลี่ยนไตที่ อยู่ไค้นานท แต่รายนเบนรายพิเศษ เพราะผู้ที่บริจาคไตให้นนเบ็นพี่นองฝาแฝตช ไข่เคียว ( หน\"าฅาเหมือนกน เพศเดียวกน ) กบผู้ทีๅย เนอหนังม้

(๔๓) เหมึอนกนมากแทบไม่มีปฏิกิริยาต่อกํ'น ส่วนรายอื่น \"I ที่ได้ผลนอยกว่า นไ;ใช้ไคของญาติพี่นองหรือพ่อแม่ ซึ่งย*งดีกว่าของคนอื่นที่ไม่ใช่ญ พวกเหล่านั้ที่มีชีวิฅอยู่ได้นานที่สุดอยู่ได้ประมาณ ๓ บ1 การที่ไม่ได้ผล เค็มที่นนเพราะว่างกายของเรานนมีปฏิกิริยาต่อส่งแปลกปลอม และจะ เกิคส่งซึ่งทำลายส่งแปลกปลอมนน ทำให้เนั้อของคนอื่นที่เอาเปลี ไปค่อย ‘ก เที่เอยเน่าไปในที่สค การเปลี่ยนหำใจคนที่ย*งไม่ได้ผลสมบรณ ก็เบนเพราะเหคุเคยวกน มิใช่เพราะเทคนิคในการผ่าตคไม่ดี ปกติกนเรามีไฅ ๒ ช่าง ๓ต'ดออกเสีย © ช่าง อีกช่างสามารถ จะทำงานเพี่มขั้นอีกเท่าหนึ่งได้อย่างสบายไม่เคือดรอน ผู้บืวยท้เบ ของไคช่างเดียวเช่นเบนนึ่วในไต หรือไตเบนถุงนำหรือถุงหนอง แล ต*ดไฅออกเสียช่างนึ่น มีชีวิตอยู่ได้น่บเบนสิบ ‘สุ บีโดยไม่มีอาการอะไร ในขณะนึ่มีข่าวดีที่วงการแพทยไทยเราม่ริมจะลงมอใ!แเรองการ ผ่าต*คเปลี่ยนไตแลว แต่ย’งอยู่ในระยะเร็่มแรกเตมด ท*งนีเพราะราย ละเอียดการทำน8นยุ่งยากมากกว่าที่คิดมากมาย ผู้บ่วยและผูจะเสยสละได จะตองถกตรวจ,ชีวะเคมีของเลือดอย่างพิส1คารด'สา!ยสิบชนิด ซ่งเครองมอ เครื่องใช้แต่ละชนิดลวนแลว แต่ตองเบนเก?ยิงม®1จเดมและราดา แดง แทบที่ง์นน ท้นีกลบมาถึงเรื่องโรกไดอก เราจะทราบไคอยางไรจา เราเบา'เ โรคไต ส่งซึ่งเบ็1นอาการน่าสงส่ยว่าจะเบ็นไรดไดมีอยู่ ๒- ๓ ยิ^าง ๑. บวม คนทีเบ็๋นโรคไดอาจมการบจม! การบวมนนมกจะบจม ที่บริเวณหน็าหรือหนงดากอ'แ สวนมากจะเบนดอน'''®า ำ ด'แาเอ'แ ผด

(๔๔) มกจะบวมที่เท่า กบการบวมทเกิดจากสาเหตุอื่นเช่นโรคหวใจ พรอมฒัเหนื่อยง่าย ๒. บสสาวะขุ่น หรอมสเลอด ปกติบสสาวะคนมว้เจะท่องใส เสมอ เมือบสสาวะใหม่ \"I ลีจะเหลืองหรือขาวไม่ค่อยสำค่ณ แค่ก่าช อองแสดงถึงกวามผิดปกติ ท่องเอาไปตรวจค่วยกลองจุลท'คน์ จึงจ ว่าขุ่นเพราะอะไร 'แค่ถคืบสสาวะใส่หมอไว้ที่งท่างคืน เช่าพ กลายมีสำลีอยู่ อาจจะไม่ผิดปกติ เบนแค่เพียงบสสๅวะมีถเท มากก็เบ็นได้ บสสาวะที่มีเลือดปนเล็กนอยก็อาจมีสีจาง ^ เหมือนน ลางเนือ ถามากทเห็นชํค่ ๓. การปวด ปกติไฅมีที่อยู่ของมนอยู่บริเวณบนเอว ค่ ทางหลง ใต้กระดูกซีโครงซี่สุดทคืยและมีท่อไดซึ่งนำบสสาวะทอด ยํงกระเพาะบสสาวะซึ่งอยู่บริเวณหวเหน่า การปวคที่เกี่ มีการปวดราว’ไปตามทางเดินของท่อ'ไตและลง’ไปที่กระเพาะบสสาXหรื ร้าวไปถึงลูกอณฑะหรือหนำขา การที่จะรู้ไค้แน่ว่าใช่หรือ การตรวจอย่างอื่น ๆ ประกอบอีกหลายอย่าง รวมที่งการเอกซเรย์ ตรวจเลือดและอื่น \"I ๔. มกอนคลำ ใดบริเวณบ*นเอว ท่องรีบปรึกษาแพทย์ ผู้ที่มีไข้และบสสาวะขุ่นมกจะแสดงถึงการอกเสบของได จะด รีบรกษาเลียให้ถูกทาง ไตอาจจะไม่เลียสมรรถภาพมาก จะอาจกสํบ สภาพปกติได้

นอกจากนํ้นยํงมีอาการอื่น ฯ อีก ซึ่งแพทย์เท่านนจ วินิจ'ฉํย'ว่าควร'จะปภิบํฅิอย่างไร อ่าผู้อ่านบทความน้จะไค้รบความรู้เกี่ยวถีบโรคไฅบ่างเล ก็ศึ ขาพเจำขออุทศบุญ กุศลนํ้นทํ้งสนแค่พระศรสนทรธรรม■รส ซึ่ง ถึง มรณภาพไปแลว อ่าจะมีญาณวิถีใคไค้ทราบ ขอให้ท่านไค้รบและประสบ สุข ในสมปรายภพ?ไวยเทอญ นายแห}!ยสุกร สบสงาน ผู้อำนวย การโรงพยาบาลสมเด็จ ณ ศ?ราชา

กำสคด ของทุกอย่างจะเบนวทถุหรือร่างกายของคนก็คึ เมื่อ๓คขั้นแล่วจะตองมีการแปรเปลี่ยนสภาพคบสลาย ไปตามกาล ฉะนนคนเรา จงทำคี เหมือนค*งที่'ท่าน พระครูสุนทรธรรมรส ไค้ปฏิบํตและพ'ฒนาวคนอกขณะ มืชีวิตอยู่,,เน แม้ล่งขารไดเปลี่ยนสภาพไปแล่ เกียรติคุณย่งดงกองอยู่ในห3รู่ประชาชน และรู้สึกมี ความอาล่'ยอย่างยง. ยรรยง วงส์สวรรค์ ( นายยรรยง วงศ์สวรรค์) ซี)๓ ธใ4วากิ3ย่ ๒(^๑๔

ไว'อาลย 44 คนดตาย คลายไทรรม ตองลมหท อาลไ?รก ระลกอย มิร้หาย ฯ’, ท่านพระกรสุนทรธรรมรส อกีฅเจ่าอาวาสวกนอก อำเภอเมึอง จงหวคชลบรี สม'ยเมึอมชี'วกอยู่ และกรงยงจำพรรษาท่วกราษฎรบำร อไแบนสำนักเดิมของท่านนน ขำพเจำกบภรรยา มกไปมาหาสู่และวิสาสะ กบท่านเสมอ เพราะเลื่อมใสในปฏิปทาและอํธิยานัยที่แช่มขํอย เรียบ รอยของท่าน ถึงคราวทำบุญที่บานก็นิมนต์ ไดของมาควยกวามรำลึกถึง ก็นำไปถวาย แม้เมื่อภรรยาของขำพเจำถึงแก่กรรมไบ่แลว ขำพเจำเอง ก็ย์'งไปนมสการ นัวยกวามคุ้นเกยและเคารพเนือง ๆ ต่อมาทราบว่าไป เบ็1นเจำอาวาสว'ดเสม็ด อำเภอเมองชลบุร ก็ ใปเยียมนมสการ แลเหน ว'คพํฒนาสะอาดสะอาน สราง!รงเรยนประช เบาสเบนอ เก1รดกถ เ ภ-' เพี่อให์ก็ลบดรกลธิดาเลาเรยนต่ก'^\"1 มิผูกรท'แา เลอมเสไดนาบุกรหลาน 'เ[ๅ]บววิแรย,นอยกบทานบหนงกเบา'เช ในวนมาก นบวาทานไดไปสงเสรม สร1างกวามรงเรืองไหก'บ'วดเปนอยางดยง แดดใยกวาม เมแนนอน เมอ ทางวิดนอกเกกวางจากเจ'าอาว ใสลงอก กเสยอ^.1นวอนไมได จาไจลา จากวดเสม็ด ปฏิบฅใหดามคำรองขอ พฤติการณ์นํ้นัาคูเพี่ยงผิวเผิ ความหมายไคทลายนัย แต่เมื่อพิจารณา'ให้ซงเ•เลว ย่อมเบนการแสดง ถึงภมิธรรมภาย'ใน1วิด'ใจ'โคยเฉ'ะ'ข'องท่านว่า “ นัดจาก ” ผืกใจไม่อานัย ไม่ฅดในวฅถุหรือบุกกลแนันังม็^ฅธ^ ทะง ๆ ที่นัดเสม็ดแแส็ไอ้จดพ

(๔๘) ด่พอสมควร!แล-ว สามารถใหความสุขสบายสำนรบ่ท่านไต่ดลอดไปไ ครงกบคำวา กินในบ่วง แต่ดายนอกบ่วง” คือเสียสละสชส่วน หรอสุขพอประมาณนนเสย เพือวิบูลยสุขส่วน•สมปรๅยิกผลสี!!ไป การมรณภาพของท่าน1ขิงเบ็1นที่เสียดายและ0'ๅลํยิถึงโคยทวก!1 บคนทางวดพรอมควยคณะคิษยานุกิ'!5(ยและทๅนที'เคารพน'บ จกได้-ร่วมใจก*นข์ดการบ่าเพ็ญกศลพระราขทานเพลิงศพถวาย ในวนที มกราคม ๒๕๑๕ น ขาพเจาขออนุโมทนาสาธุการ และพร็อมนึ่ อำนาจบุญกุฮลที่ไค้ร่วมใจกนกระทำบำเพ็ญเบนที่ปรากฏ ขอจ พลวบจจยแต่ท่านพระกรสุนทรธรรมรส เพื่อสำเร็จุประโยชมืใ ภพ สมมโนปณธานปรารภของท่านท!งVเลายจุงทกปร^)ๅๅร เช็ฮ ชนานพ (เชอ ชน!น)•เ) หองอาหารนพรตน์ บางปลาสรอย อำเภอเมืองชล!!ร

กำไวอ้าลขเ เละสกุก เนื่องในงานพระราชทานเพลิงศพ,ท่านพระครุสุนทรธร'ร:มรส ซึ๋งผมร*กและเคารพอย่างสูง ใ,น^า'นะ'ที่ผมใกล้,ชิดสนิทสนมมาเบ็น เวลายาวนาน รู้สึกว่าท่านไลัประกอบกรณียกิจ ในดำนลังฆกิจ อย่างครบถวน โดยไดํสรางความเจริญอย่างมากมายสุดพรรณนา ในดำนขำราชการ พ่อดำ ประชาชน ท1งไทยและจีน เคารพ เลื่อมใส ในอ*ชฌาศ'ยไมฅรี ท่านพระคุณเจามีค,วามสามารถพิเศ'ษใ'น'ก,ารปร1ะชาสมพนร และสามารถสขำงส้มพนธ.ภาพ!แก่,บุ'กคลา'า'ว่ไป เมือท่านจ'1ก เ-ป ใม กลับ หลับไม่ตื่น น'!นไม่มี ผมขอสคดีพระคุณเจ่าอย่างใจจ นายดรุณ ย้าหนหงส์ (นายดรฌ อำทันพงศ) ผ้จํดการ ธนาคารไทยพ*ณนา จำ'ลัด สาขาชลบุรี

หร^ครูสุนทรส!รม7สที่เคๅ1-มมํ'1เฎึ0 สาใ-Iรบกระผมเธงม,กวามเกๅ-รพ และนมถือในดำท่านพระกรมาก ตงแต่กรงท่านอยู่วดราษฏ7บำรุง เพราะเย้นพระที'ถืกวามเก็อเท่ คนทไปหาทาน เมอพูดถงกวามเบนผู้!จุการีแลำ ผมอยากจุะเท่ เมื่อครงได้รู้จกกบท่านคร^เ7ก เมื่อประม-,ณ๓๐ ทีมาแลำ มื่งดำกระฒ เองเบนโรก'ทองขืนท’อังเพ้อเบ็'นป7•ะจุา ไค้ทำการรกษา ทางแผนท่ มาเบนเวลานานหลายแห่งจุนคุ้นเคยกบ!รงพยาบาลแทบทุก โรงในก เทพ ๆ ก็ไม่หาย ครํ้ง์หลํงสุดโรคกำเริบขนาดแน่นหน2'าอกจุนท่ก จะตายก็ขอให้ไปตายทีวดเถิด เพราะใกล้วคหน่อยวะ'!ถิ'!บํถิาบๅกในก ผงหรือเผาก็ไค้ ไปหาท่านอาจุารก็บุญจึง ขณะนนอยู่วดราษฎร๔ ไปกึงแลวท่านอาจารมื่บุญยิงไม่รบการรี!ๅษา ก็กึงเซซังไปหา บุญเรอง ฃึงขณะนVอ่านเบนกิษยำองท่านอๅจุๅรยษุผูจึง ท'านอ เมตตาถามทกดูและจบถือไปคู แลำก็เขียนฉลากยา!หๆปเอียดยา ก^ ไค้ยามาแล'วก็ฅํ'เกินเพียงกร5'งแรกก็กูกก*บํ!7กจนอี!จุขนาดทุค เทวดาเขำแลำ ก็ไปส่งข่าวท่าน ๆ บอกว่าอย่าเท่งค้ใจุนกเล กนไปอกรอยหมอจึงจะหาย แต่เมื่อทินไปประมาณ 60 กว่าหมอ !รก มนรูยาเสยแลวทินไปก็เฉย ท่านก็ไค้เมฅดาเปลี่ยนยาอีกและก ไปอย่างนนเอง ขนาดฝากผีกบท่านพระกรูแลำ แด่ท่านไม1รีป พูดว่าใครจะฝากใครกนแน่ ควยความที่'ได้รบกวาม1อีน,จากปาน

(๕®) ลังกล่าวมาแลว ขึงมีความเการพนบถือท่านมากคลอดท8งครอบกร้ว์ กรง ทนึงเมื่อ ๑ ๐ กว่าบี่มาแส่ว ผมต1งแสดงไต่ล่งทางภากเหนือจึงไม่มีผู้ใหญ่ อยู่ร้าน ลูกชายคนเล็กบวยท่านก็ได้เมตตาไปพยาบาลร้กบาให้ จนกลบ ท่านทางบ้านเล่าให้พง จึงเพื่มความเคารพนบถือท่านขั้นอีกเบนทวีคูณ ฅะงแค่นไเต่อ ๆ มา ปวารณาต่วกํบท่านว่ามีธุระใช้สอยเรื่องรถหรืออื่น\"] ให้เรียกใช้ได้ และท่านมีกิจการบางอย่างจะฅองเรียกไปปรึกษาเสมอ จน ในครง ท่านบวยนํ้ก็ไค้รบใช้ท่านคลอดมา จนเมื่อก่อนจะมรณภาพก็รบ ท่านไปส่งโรงพยาบาลรามาธิบอี เพื่อถนอมนํ้าใจท่าน เผื่อว่าเมื่อใจก แลวอาจตานทานโรคได้ และอนิจจาเอย เมื่อใปรกษาฅำที่กรุงเทพ ๆ น1นก็ทรงก*บทรุดเท่านนไม่ดีขั้นเลย ในที่สุดท่านก็ฅองจากพวกเราไปเสีย ก่อนที่อายุยิงไม'สมควร จึงเบึนที่อาลัยแก่ทุก ‘ๆ คนทิคุ้นเคยกบท่านเบน อ”นมาก ควยกรรมดีที่ท่านไค้กระท่าไว้แลวขอจงเบนพสวบจจย นิ'' วิญญาณท่านพระครูที่'รกและเการพยื่งจงไปสู่สุคติใน'สมป'รายภพ คว 4ทอญ. ขอถวายความอาลํยและเคารพอย่างย่-า นายฉำ อินทรโมษิต แท่งก้นเอ■ะหานิช

หลวงพึ่ที่เคารหย้1 หลวงพี่ เมื่อกรงยำเบนกฤห์สถท่านเบ็๋นบุตรที่ดี คุณแม่ เบ็นนองทีดีของพี่ ‘คุ เบนพี่ที่ตีของนอง ‘คุ ท่านไม่เกยน เกอกรอน แล\"กรามเสยนๅยนาส'างศกาะกลเลย ลวนแฅนำบ่'7\"!ยชน์ และความดมาสู ทานเบนคนมีเมตตาอารีต่อญาดิมิด7สหายเบนอย่างด เมื่อได้เข8ามาส่ใฅ้ร่มเงาแห่งกาสาๅพํสฅ7 ท่านก็เบนสาว พระบรมศาสดา คือไค้ฅํ้ง์ใจศึกษาเล่าเรียน และปฏิปดีตามพระธรรม เบ็นอย่างดี และไค้ทำคุณประโยชน์ให้แก'พระศาสนาเธ็เนอย ควย ท่านเบนพระลูกชายที่ดีชองบิดามารกๅ ดีอ ไค้ชกชรนใ มารดาเข8าวดปฏิบฅธรรมจุนชีวิตหาไม่ พห้อมกVแนก็ไค้แนะนำให้ นองมคว เมสน [จ [นการประพบุตปแบตธรรมเชนเดียูรก้น ท่านเบืนพระทื่ดีของประชาชน กอช่วยสงเคราะห์คำยกๅรแนะ และชกจูงผู้ที่ยงไม่เลื่อมใสในพระพุทธศาสนๅ ให้มีกรามเฐ่อมใส ความเลื่อมใสอยู่แลำ ก็ให้มีกรามเลื่อมใสมีง ‘คุ ^น'ไป หลวงพี่ ผู้มีพระคุณได้จากไปอย่างไม่มีวนกฒั จึงยำ สลดใจเบนอย่างยื่ง

(๕๓) ควยจิฅรำลึกในพระกุณอย่างสูงของท่าน ขอแสคงกวามกคญณู กฅเวทิคา ขอให้ควงวิญญาณของหลวงพี่ท่าน จงไปสถิฅอย่ในสูคฅิภพ คำยเถิค จากน่อง ชำร่ำ แสงทรู “ พฤษภกาสร อกกญชรอนบ่ลดบ่ลง โททนต เสนงคง สำค'ญหมาย ในกายม นรชาตวางวาย มลายสินทงอินทรย สถิตย่ทำ แต่ชวด ประด!]ไว ในโลกา,,

บานิมพาน วนองการที ๒๒ มิถุนายน ๒๕®๔ ฅรงก*บจํนแรม ๑๔ กํ่ เดือน ๗ เบน'วนอุโบสถ และเบนวาระที่ขกุพเจำแสดงพระปาแโม การลงอุโบสถสงฆกรรมเรมเวลา ๑๗.0๐ น. เบนเวลาปกติเสมอ หลง จากเสร็จพิธีสงฆกรรมแลว เวลาประมาณ ๑๘.๔๕ น. ขาพเจ่าไค้-รบ หนงสอดวนจาก กุนเอารมแเ ศรโภค ซงมขอความเพียงล่น‘กุ ว่า “ใหืทาน'ชยยุทธ-พระทองสุก มาพบด่วน มาทํ้ง์สององค์” ขอค เพยงสน ‘กุ เทานทาใหขาพเจุารูทีมา จึงรบวอนล่งงาน/)ๅยในว*ติ' ^ระ เรยกแทกซรบมุงหนาเขากรุงเทพ ๆ ออกเดินทางเวลาประนาณ ๑๙.๓0 น. นั่งมาใ'นรถระหว่างทาง ในใจก็ไฅ้แด่ภาวนาว่า “ขอใ ชาพเจาไคสนทนาแล\"เทนการหาย [จของทานอาจุๅรยเม็เหครกุเลค•ด่กุย ” กุกระยะทรถวงมากไดแคภาวนาอยูเชน1น1 และดเหมอนว่ารถจะวิ1ง เหลือเกิน หํว้ยใจของขำพเจำมุ่งอยากให้ถึงโรงพยาบาลเร็ว ‘กุ ที่สุคก็มา ถงโรงพยาบาลรามาธบดเวลา ๒®.๔๕ น. ฅามเวลานาฬิกาที่อยู กระเ!]า ชาพเจารีบขืนลิฟทไปส่ชน ๗ ของโรงพยาบาล พบกณอารม นั่งรออยู่ ไคบอกว่าท่านกำลงหลบ ก่อนหลบไคแด่บ่นว่ากลวว่ จะเดินทางมาไม่ทน ดํงนนขำพเจำไคตรงเขกุไปคท่านอาจุๅรย์ที่1 เห็นว่ากำลงหลบจริง ‘กุ จึงไต่ออกมานั่งรออยู่นอกหองดํว่ย ระทกระคนไปกบการกุยกนเพิฐรอเวลาไปพลๅง จนกระท'งเวลาล่วงเลย ไป ๒๒.0 0 น. เศษ ๆ ขาพเจาไดิเขำ’ไปนั่งรออยู่ที่ขกุง

(๕๕) ธย่างเงยบ \"I เมอนาฬิกาบอกเวลา ๒๓.0 0 น. เศษ เล็กน้อย ท่านอาจารย์ ไค้ลืมตาขั้นมา และข่าพเจ่าไดยกมือขั้นไหว้ ท่านอาจารย์ไคถามข่าพเจ่ ว่า ยุทธมาถึงนานแลวหรือ ข่าพเจ่าฅอบว่า มาถึงเมื่อเวลา ๓ ทุ่มเศษ ‘ๆ ท่านถามต่อไปอีกว่า พระสุกมาควยหรือเปล่า ข่าพเจ่ากอบว่ามา แต่ น้งอยู่ขำ-งนอก ท่านจึงให้ไปเรียกเข่ามาพรอมหน้ากน และ,ให้โทรศพ ไปเรียก พ.ฅ.ท. อมพร และคุณนายสุพรรณ ไชยลาโภ มาพบด่วนควย ขณะนนมีอยู่คำยกไเท8งหมดคือ คุณอารมณ พระทองสุก ท่านอาจารย์ และข่าพเจ่า ท่านอาจารย์ไดลุกขั้นน์งแลวหนหน้ามาทางฟ้าพเจ่าแลวพูค ว่า “ยุทธมีอะไรสงส'ยในใจใหถามเสีย พรุ่งนเราจะไม่ไคคุยกนอีกแลว” ควยใจจริงของข่า'พเจ่าที่ไค้เห็นกิริยาอาการฅลอคทงคำพูดน1แ ท่านในคืนนนแลว คิดว่าท่านอาจารย์คงไม่ถึงแก่มรณภาพเบนแน่แท้ และอีกประการหนึ่งกอปรนั่งท่านได้ผ่านเหตุการณ์อนหนำ คื ตำมากร8งหนึ่งแล่ว่กลไ-เมาพูดไค้อี มีกิริยาอาการอีฅิดต่อกนพนเวลาถึง สองวนเช่นนึ่ จึงทำใหแน่ใจว่าตองรอดพนการมรณภาพเบ็่นแน่ จึงไค้ ตอบท่านไปว่า “ไม่มือะไรหรอกครบ อีกวนสองวนท่านอาจารย์ก็หาย กลไ]วำได้” ท่านก็บอกว่าอย่าพูคอย่างน้น่ มีอะไรสงนั่ยในใจกให้ เสีย ขำพเจ่าก็.ไต่แต่นั่งนึ่งอยู่ ท่านจึงไต่ส้อนขำพเจ่า กำสอ มีนั่ง กำสอน กำนั่ง กำเฅอน เบนไปนั่งส่วนตำ และส่วนรวม คำน เบนส่วนรวมนั่น ไดน้ก่เหตุการณ์ภายในวด นั่งใหปกกรองดูแลพระ ภิกษุสามเณรให้เรียบรอย ระเบียบการงานต่าง ๆ ที่เกี่ยวกบการปกค เกี่ยวกไการประพฤติปปิบตา'องพร*'ภิกพูน1•น1,ร ทานบอกวาใดทาไว อีแลว ให้คำเนินรอยตามและ-รกษาระณ์ยบ'ใว้ให้อี กลก การก่อสร่าง

(๕๖) ท่านบอกว่าให้ทำตามแบบแปลนที่ไควางไว้ ให้ค่อยทำค่อยไ ผลงานที่ได้ทำไว้ค็วย กำสอนที่เบนส่วนตวนน ได้แก่สอนใ รู้จกวิธีการปกครองในอนาคตว่า นั้วไหนร่าย ให้ตคนวนนทํ้ง ให้ร ผูทีชอบทำตนเกินกว่าหน,าที่ จะทำให้ยุ่งเสียระเบียบการ คำสํง้ไดแก่ส่งให้รสษาพระพุทธรูปบชาที่ได็มอบให้เมื่อ ๒๕©๔ ส่งว่าให้ร,กษาพระพุทธรูปองกนไว้ไห้คี บอกว่าเบน หลวงเตีย (พระชลธารธรรมวาที ชิง ปภงฺกโร) มอบให้เมื่อสม*ยที่ ใค้รบยศเบนพระสมหเมืออย่ว่คราษกรบำรง กำเตือน, ท่านได้เต # —— I พระศาสคาฅรสอย่างนี ผู้หญิงนนเราตคขาดจากเขาไม่ได้ จำเ พึงพาอาศยเขา แต่เราก็ตองระจ่ง ยุทธ ตองระว์งให้ด้นะ พุ พุ ท่า ซ์า พุ พุ อยู่อย่างนหลายครั้ง จนได้ยินข็าพเจ่าตอบรบว่าครบ พยายามระว'ง แลวน'นแหละท่านจึงไค,'พูคเตึอนถึงเรื่องอื่นที่ ส่วนฅวบ่าง ส่วนรวมบ่าง ซึ่งข่าพเจ่าจะนำมาเขียน'ไว้ใน ขอจดบ่นทึกไว้ในควงใจ แลวประดิษฐ์ไวบนเทียร ๆ ขณะที่กำลงพูดอยู่กบขๆพเจ่านน พยิคี พ,ต.ท. อมพรและคุ สุพรรณ ไชยลาโภ เขำมาถึง ท่านก็ถามว่า อ*ม่พรมาแล่วหรือ สพราน มาควยหรอเปลา เมอทงสองทานรบวามา ทานอาจารยก็บอกว่า ที่เรี มานกไมมอะไรม เก คออยากจะมอบงาชางใหคหนงเพอ!.บ่น1ทีาเะลึกตอเบ แทนคุณงามความค งาชางนนราคานอย แต่คุณงามกวามดีของอ่ม่พ7 และสุพรรณนนมีมาก ไม่มีอะไรจะทคแทน ขอมอบงาชางให้เบนที่ระถึ ท่านพูคต่อไปว่าทำไมสุพรรณพูดเสียงอย่างที่'!ม่สบา ยห

( ๕๗ ) สุพรรณกรบว่าไม่สบาย เม่นหวิด แลวท่านก็ใท่อารมณเอาสมุด ขนมา บนทึกกำสอนของท่านเพื่อนำไปสอนลูก \"I เช่น บอกว่า ใหสอนลูก รกพ่อร*กแม่'ใ,หมาก.‘มุ แลวจะเบนลูกประเสริ^สุด, ริกลูกอย่าฅามใจลูก เกินไปน,ก จะเสียใจภายหชัง ๆลๆ เบนตน ขณะที่พูดกนอยู่นนมี กินท1งหมด คือ พ.ต.ท. อมพร คุณนายสุพรรณ ไชยลาโภ คุณอารมณ สิริโภค พระทองสุก และขำพเจ่า ขณะพูดกนอยู่นน โทรศพที่ในท่ พยาบาลไค้ดิงขน ท่านไดถามว่า โทรศพท์ที่ไหน ขำพเจ่าไดตอบว่า โทรศพท์ของโรงพยาบาล แล่วิท่านก็พูดเดือน'ว่า มีอะไรสงชัยในใจก ให้ถามเสีย ฉนจะตายใน ๓ ทุ่มนํ้แล่ว ซึ่งทำให้ท1ง์หมดสงชัย (เพร ขณะน8นเบึนเวลาตี ๐๒.๐๐ น. แลว โดยที่ขำพเจ่าหาไค้รู้ไม่ว่าเวลา ๓ ทุ่มของวนต่อมาท่านไดมรณภาพจริง) คืนนนพูดกนจนกระท่งนาฬิกา ตีบอกเวลา ๐๔.๐๐ น. ของวนใหม่ นางพยาบาลได้เข่ามาบอกว่า อย่า รบกวนกนไขมากนก ท1ง์หมดจึงไดพากนออกมานอกท่อง ก่อนออกมา ไค้ช่วยกินประคองให้ท่านอาจารยลงนอน เมื่อท่านลงนอนแลว ท่านได้ สวดมนต์บทอภิธรรม ๗ คมภร ควยเสียงอนดิง พ้งชัด เบนชันว่า คืน แห่งการทรง'จำของชัาพเจาก็'ใด,คราฅ:รึง1มา'จน'กระท'งทุกวน'น ท่ายสุดแห่งการลิชิดศึษย ขอให้วิญญาณของท่านอาจารยไค้ไป จุติในสุคติภพ เสวยสุขในทิพยสถานนน ๆ ดำสง ดำสอน และกำเตือน ดินใดทึทานอาจารยไดใหไว ศบยจะยดมนถอมนในวจแะนน พู ตราบ เท่ากาลอวสาน บแเกคลใด พู ทศบยไดปร*กอบขน*กุกครง ขอบุญกุศล นน พู จงเบนผลสำเร็จแก่ท่านอา10ารยดวย จากสิษธ ๐๒

บนทึก?ๆวาม}ารง-รำของศิษยร่น ^©0 โดย สํทธิโชก ศรีเจรี^ ขาพเจารู้จกท่านพระครูสุนทรธรรมรสนาคณเต่ขำพเธุ่ๅรั คอเมอประมาณ ๒0 บมาแลว สมยนนท่านยิง์จุๅพรรษๅอย่ที่ว่ นารุง ชอเสยงเกยรฅคุณของทานแพรหลาอ [นหมชาวพทธอย่างกว่า ขวางควยอธยาศย!มฅรอนตงๆเมดูอ.3ท่าน ความสภาพ เรียบรีอย อ่อนโ และเสยสละของท่านเบนบจจยอินืสำกญที่ท้าให้ท่านเบนที่เการพน ของผู้พบเห็นท\"วไป และที่ประทบ■เหาพเจุำจุนไม่ม่ว่นคืมเคือนไปได นน คือเมตตาธรรมยินประเสริฐของท่าน กล่าวคือเมื่อประนาณ ๑๐ เศษมาแลว ขณะที่ท่านยิงจำพรรษาอยู่ที่ๅดราษฏร^ารุงน^ ไทยที่มีสรรพคุณสูงไว้รักษาญาติโยม คนยากจุนไว้พึ่พึ่ง ไม่ว่าเย หรือเด็กหลายขนาน ส่วนใหญ่จุะเบนยาสำหรับเด็ก ท่านใท้ความ เหลืออนุเคราะห์โดย'ไม่เล่อกชนๅรรณะและไม่เลือกกาลเวลา ไม่ว่า มดดกคน หนาวรอนอยางใด ถามกนมาขอยาท่านหรือขอรีองให้ท่าน ไปดูอาการ และรกษา เขให้แลว ท่านจุะฅองไปรักษาให้ดงปรารก โคยไมค 1นงถงความลำบากส่วนตน และไม่ประสงค์ทรพด็อ่นเดเพึ่นกๅร ตอบแทนแต่อย่างใด ในตอนคึกของคืนวนหนึ่ง ผู้หญิงชาวจุนซึ่ บำนขำพเจ5พารองเรียกมารคาข่าพเจำ แลวบอกว่า ๓ของเขาฏี0ๅก ไข้สูง ไม่ทราบว่าจะทำอย่างไรคึ ขอให้มารคาขำพเจุำไปรี^

(๕๙) ขำพเจำตื่นและคิดตามมารดาของฑ้พเจำไปบำแของผู้หญิงจีนกนนน คืนนนอากาศหนาวเย็นเพราะฝนตกไม่หยดมาคงแต่หำกํ่า เมื่อไปถึง ขำพเจ่าเห็นเด็กอายุ'ไม่เกิน ด บ นอน‘แงรู้สึกมีอาการโทรมควยพิษไข้ อาเจียนและมีอาการช”กกระตุกเบ็๋นระยะ ฯ มารคาขำพเจ่าบอกให้ขำพเจ่า ไปคามท่านพระกรูเรืองมาเร็ว ขำพเจ่ายืนลำเลเหมือนไม่แน่ใจว่าในเวลา นนควรจะไปตามท่านมาหรือไม่ และยี่งฝนตกพรำ ๆ ดึกดื่นเช่นน5น ยี่งเพื่มกวามไม่แน่ใจให้ขำพเจ่าเบี่นทวีคูณ จนกระท'งมารคาขำพเจ่าพูด ซาเบ้นกร่ง์ที่สอง ขำพเจ่าจึงแน่ใจว่าควรหรือไม่ควรก็ตองไปคามค ของมารดาให้ไค้ ขำพเจ่าวีงกล”บบานกวาจกรยานสองลอรืบบนไปถึงว ราษฎร์อย่างรวดเร็ว ภาพของเด็กและแม่ที่น่าสงสารเช่นน8น ทำให้ ขำพเจ่าลืมความหนาวเย็นของเม่คฝนทีปะทะใบหนาจนหมดสิน เมอเขา เขฅว่ดขำพเจ่าร้สึกวำเวงใจอย่างบอกไม่ลูกจะกลากไม่ไข่ จะกลวกไมเชิง รีบตด,ใจเขำ'ไปเคาะประตู'ไม้ลำบานใหญ่น'น้า'กุฎี'ท่านพระ'กรู แข่งกบเสียง เห่าหอนของหมาหลายสิบต่วจนพงไม่ไค้สรรพ สกครู่จึงมีแสงไฟปรากฏ ในหองของท่านพระกรู แลวร่างของท่านซึ่งห่มจีวรนลาม ๆ ก็เดิ เบ้ดประฅให้ขำพเจาเขาไปขางในสอบกามสาเหคูกาว โปพบทานกกกาละ ควยอาการอินสงบ เมื่อได้เรืองจากขาพเจาแลว ทานพูดควยนาเสยง แสคงความอ่อนโยนกระทงขำ,พแจ่าลืม1กวามหวาดวิคก ซงมกอนหนาน\"น จนหมดสนวา ใหขาพเจากลบ โปกอน และเตรยมตมนาใหเคอกไวหนง หมำ เมื่อท่านเตรียมยาเสรจแลวจะรบอามไม่ ควยความคใจขาพเจารบ ลาท่านคว2าจ่กรยานบนกลบบาน ทงความมืดและหนาวเหน็บไว้เบั้องหลง นึกไนใจว่าภาระกิจของขาพเจาใม1อ'แม'หหมกสนแลว แตทานพระครูวิ*/

(๖0) มาอยางไรเลา ? มนดกเกินกว่าจะหาสามลอน’ง้มาไค้ ชาพเจ็าไผ่ เมอมาถงขๅพเจารบจุคการคามทีทๅนกรู^งีไทุ' กอยอย่ไม่ท่นนำเคือ ขาพเจาเห็นท่านเกินเข'าชายกามาหยุคยืนหุบร่มซึ่งIชกค8วยนาฝนอ สนท เมอทานเขามา [กลแสง [ฟส่องให้เหนจวรบๅงส่วนของท่านข่มค้ น!ฝน ทานพ'ระกรูมายืนนิงห่างจากทีเคืกน*นึ่นอนอย่บเระม สายคา'จบอยู่ทีร่างของเค็กอย่างพินิจพิเกราะห' ข็าพเจ2ามองเห็นนา ชเยผาเหลองไหลนองพืน แค่ท่านคู เหมือนไม่สน ใจุกํบสี่งที่เกิกข ทานเลย สหนาของทานคูสงบและมีกวามระมดระวง รบผิดชอบยงน์ก ทำให้บรรยากาศ[นขณะนนเงียบงนเหมือนเด้มไปควยกๅๅมเก^า ทาน หยิบยาทบรรจุในกลองขนาคค่าง ทุ ออกมาจากย่ามทลายกล่องเทลงบน ผามอและนบเมคยาลง 1นโกรงขนาคเของ สายคาวบอยทีร่างของเคืกไม่ ขาคระยะขาพเจพำ,ไค้-ว่าสายคาของท่านพระกรูครู่น1น ฉๅย แสงแห เมคคาเหลอจะสุกประมาณไค ริมผปากของทำนขมบขมิบเทมือแท่ดูงม]บ1ท์ อะไรสกอย่างหนึ่ง ถาขาพเฑ้ทายไม่ผิคกงจะเบนบทแผ่เมคคาเบนแน เหคุการณในกนนนกผานไป เคกกนนนรอคพนมือมจจราชไปไค้ควย เมฅคาธรรม และกวามเสียสละของท่านพระกรูอย่างอเนกป7ะกาว เอิบ'ไ มาจนทุกวนนึ่ และหญิงจีนกนนนก็หนมาทำบุญทุกวนพระ ทุกวนนึ่คุจกน เหตุการณในกืนนนผ่านไป ๑0 บเศษแลว แค่กณธ อนสูงส่งของท่านพระกรู ยิงไม่ลืมเลือนไปจากกวามทรงจำของ แค่อย่างใด คอมาเมอวนท ๑๕ กรกฎๅกม ๒๕๑0 ขาพเจาไค้อปสมบท ณ วกนอกซงขณะนนทานพระกรเปนเจาอาวาส และไคเบนพระอนสๅวนา

จารย์ในพิธีอุปสมบทของขาพเจ่า เร็1อชาพเจ่าบวชแล่วไค้'จำพรรษาอยู วคนอกนน, อยู่ในความปกครองคูแลของท่านตลอดมาจนกระทํง้ลา สิกขาบท ขทีพเจารึงขอเล่าถึงพระคุณของท่านทีมีฅ่อขำพเจาไว้พอสํ ณ ที่นํ้ควย กล่าวคือ ท่านพระกร ซี่งฅ่อไปนํ้ขำพเจ็าจะใช้กำว่า ท่าน อาจารย์เบ็่นกนมีระเบียบ และริกษาระเบียบไค้อย่างเคร่งควิด เบ็นค ที่มีกวามกฅํญฌกคเวทีเบ็๋นยอด ชอบศึกษาหาความรู้แล่วินำมาล่งสอน อบรมศิษย์อย่างไม่รู้จก เหน็ด เหนื่อย เย้นคนชอบสร่างสรรค์สี่งคีงา เบนอนุสรณ์ และไม่ยอมปล่อยเวลาให้ล่วงเลยไปเปล่าประโยชน์ มีความ เมฅตากรุณา วิริยะ อุตสาหะ ยากจะหาโครเสมอเหมือนได้ ท่านมีความ ปรารถนาอย่างแรงกล่าที่จะอบรมล่งสอนคนให้เบ็นคนคไม่'ว่า'จะ เบน'พ เณร อุบาสก อุบาสิกา แม้จนกระท\"งเด็กวด ขำพเจ’าย่งจำขอความ เขียนควยสีนามนบนแผ่นกระจกคู้ใส่หนังสือของท่านจารึกขอ เชิงเปรียบเทียบไว้ว่า “ หินท1งแท่งยิงแสรํง์ทำให้หว่าในว่ เบนสงห้โตได้สหิทไม่ผิดแผน จะสอนคนให้ด้แห้ม่แปลน ยิงยากแสนยิงกว่าแหวะแกะสงนใด ” การยิบรมสงสอนของทานสาหรบพระบวช [หมนนทานใชเวลาสอ น่ ควยฅวเอง'ใน'โบสถ'ภายหต์งสว'ดม'นค์ทำว’ต'รเชาเสร็จแท่ว้ทุเลวน ข่™ห่ ลํงเกฅเห็นท่านอาจารย์,ห'ยิบหนังสือเก่า ๆ จนสีของกระดาษคลำเบน' นาตาลขนมา ก่อนจะเบี่ตอ่านท่านทีธง๓มือพนมทางพระบ่ระธ

(๖๒) โบสถ แลวยกมือพนมมีหนำสือเล่มนนอยู่ในมือท1งสองขำงหนหน็าไปบาง วดราษฎรบำรุง ซึงขาพเจำทราบภายหลำวำหนังสือเล่มนนเบ็1นตำราข หลวงเฅี่ยที่มอบให้ท่านอาจารย์ไว้ก่อนมรณภาพ ชออบรมสงสอ ท่านอาจารยสวนมากเบนเรื่องพร2คุณของบิคามารดา และกวามกค*ญผ กฅเวทีต่อบิดามารดา ท่านอาจารยอ่านขอความในหนังสือบำง อ ริบายควยปากเปล่าบาง รวมเวลาแลวประมาณครึงซ่วโมงบกว*น โดยม เหตุการณ อุทาหรณ ขอบญญฅ ทำทางดานศีลและดานธรรมดๅบค่ก่น ไปไม่ชำซาก ท่านพยายามปรํบขอแนะนำสำสอนของคนและเหตุการ สมยก่อนเขำกบกนและเหตุการณ์สมยบจจุบVIค้โคยไม่เกอเขิน แ ความศร'ท่ธาในงานอบรมสำสอนอย่างลึกซึง ประกอบควยกิริยามารยาบ อนนิมนวลน่าเลื่อมใสเซ่นว่านน ทำให้พวกเราเขำใจกำสำสอนอบ ไค้แม่นยำอย่างประหลาด ท่านพยายามกล่าวเนนให้เห็นถึงพระกุ มารคาบิดาฅามที,ปรากฏ'ในพระสูตร'ว'าเบ็1นปูชนียบุกคลของบุฅรธ ตรง พระคุณของทำนเหลือลนพนวิสำทีจะพรรณนาได้ครบกำน สม1ดี พระสมมาสมพุทธเซ่าทรงประมวล'ไว้เบน ๕ สถาน คือ ล. ปาปา นิวาเรนฺต หามบุตรธิดากระทำความช่วต่าง ทุ ส ให้รูจกความช'ว และโทษของทุกขอนเบึนผลของความซ่ว และให ละเวนเสียมิให้ปร ะพฤติ ๒. กลฺาเณ นิเวเสนติ ให้ดงอยู่ในกวามดี สำสอนชแจงใ รู้’จกความดีและความสุขความเจริญอนเบ็1นผลของความดี ผีกหด กิริยาวาจาเรียบรอย มือธยาคำอ่อนโยน มีสมมาคารวะ ทำคนให้1บ็น ที่รกใคร่เอ็นดูของผู้อื่น

๓. สปป สิกขาฝนติ ให้ศึกษาศิลปวิทยา อไแบนทางที่จะ ให้เถิกความรู้ความฉลาค และความสามารถในกิจการต่างๆ ทีจกเบน เครื่องหาเลยงชีพ และจะให้เบนกนดีในการต่อไป ถาท่านสอนเองได้ ท่านก็สอน ถ้า'ไม่สามารถสอนเองไคท่านก็พยายามหาผู้รู้'ให้ช่วยสอน หรือส่งให้เล่าเรียนในสถานที่เล่าเรียนนํ้น ๆ ตามกำล่งที่ท่านจะทำได้ ๔. ปฏิรู ฝน ทาเรน สํโยเชนติ จดให้มีคู่กรองที่สมควร คือ เมื่อบุตรธิดามีอายุ มีความรู้ความสามารถพอที่ครองบ่านเรือน เลั้ยงตัวเอง'ได้ และถาเห็นสมควร ท่านเลือกหาคู่กรองผู้มี;เานะที่สมคว ก่นให้ เพื่อบุตรธิดาจะได้อย่เบนสุขและสบสกุลใบ้มความเา1ริ^ตอ &. สมเย ทายชชํ นิยยาเทนุติ มอบทร้พย์ให้ในเวลา สมควร ตามกำล่งความสามารถ เช่น ให้เบนค่าเล่าเรียนเพืออุป ให้มีความเฉลืยวฉลาด ให้เบี่นทนสำหรบเบ็๋นกำล่งต1งฅวเอง เพื่อ ให้มีหลืก1'านดีม่งกํงคว1ยทรพย^สิ1^ ท่าฬอาจารยยงสงสอน1หIVเนเพร^ศุถ4วิ)นิป็เ.13%1ควยIV!ฅุแสVสาร\" ต่างๆ ทุกวน และยกกำสํง้สอนของพระผู้มีพระภ^เช่าไมบทพรหมฃีฅร ซึ่งยกเบนนิกเขปบท เบ้ว่า พรหมาติ มาตาบตโร บ่พฺพา จรยาต วุจฺจเร อาหุณยฺยา จ บ่ตตาพํ บ่ชาย อนุ'กร!'บ่'กาฯ แปลความว่า มารดาบิดาท่านกล่าวว่าเบ็่นพรหมเ^นนุ และเบนอาหุเนยบุคคลของนุตร®ดา เพราะเบ็นคู่อนุเอราะหนุฅร™™

(๖๔) ตนดงนี ท่านจึงไค้นามว่าเบ็1นพร-พรหมของบุตรริดๅ เพราะเบน คุณธรรมเสมอควยพระพรหม โย มาตริ บตริวามจุใจ ธมเมน โปสติ อเธว นิ ปสํสนฺติ เปจุจ สคเค ปโมทติ ฯ บุคคลใคเลยงมารดาบิดาตามธรรม คอ หนำที บํณฑิตท8ง์หลาย ย่อมสรรเสริญผู้นน'ในโลกนํ ผู้นนละโลกนั้ไปแลว ย่อมบนเท้งใน ดงนํ้ การบํฏิบติบำรุงมารดาบิดาเบนเครืองแสดงว่าบฅรเบนคนด มอุณานิสงสเบ็นประธุกษ เบ็1นอุดมมงคล คือ มีก'วามสุขครามเจุริน] อย่างสูงสุดคงพระพุทธสุภาษิตที'ว'า มาตาบตุอปฏฐๅน์ เอตมม มุตตมํ การบำรุงมารคาบิดาเบ็นิมงคลอนสูงสุด บุตรธิดาที่ดี'จึงตองป'ระกอบดรยล'กษณะ ๒ ประการ คื0 ๆฅญฌูรูอุบํการะคุณของทาน ๒. กฅเวทตอบแทนสนองคน)1'ท่าน สมด พุทธสุภาษิตที'ว่า นิมิฅฺฅํ สาธุรูปาน์ กตณฺณู กตเวทิตา แปลว เบึนผู้กฅํญฌูและกตเวทีเบ็๋นเครื่องหมายของคนดี การคอบแทนสนอง บิดามารคานน พระบรมศาสดาทรงแสดงไว้ในสิคาลสูตร ๕ สถาน คือ ®. ภโต เนส ภรสฺสาม ท่านเลียงมาแลวดีองเลํ้ยงคอบแท ท่าน คือ พยายามเลํ้ยงคูท่านมิให้ตองอดอยากคามสมควรแดีค กำลงบญญา และกำลงทรพยของตน ถึงท่านจะเบนผู้บริบรณไม่ดู'ดสน ไม่'จำตองเลํ้ยง ก็ควรหาโอกาสเลยงท่านตามสมควรที่'จะหาได้ เสา

(๖๕) หรือทำอาหารที่ดีและแปลกมาให้ท่าน คอยดูแลท่านยามเจ็บ'ไข้ หรือ มีธุระกิจไม่ว่าง ๒. กิจปี เมสิ ภรสสาม ช่วยทำกิจของท่าน หรือหาผ สมควรให้ทำแทน อย่าให้ท่านทองเหน็ดเหนื่อยโคยไม่จำเบี1น การใค ท่Iานทำ0ก9า^ งVIเวยVงไV! ม่Iส่0าเร6*่จก๘ิวVบท0่Iาท*1่อ เหเ๘สร่จเร่ยบรอย รบภ3าระบV่.ารงรกษา ส์งทื่ได้ก่อสร่างไว้ให้ถาวร และทนุบำรุงให้เจริญขั้น ๓. ก-ลวํสํ รเปสสามิ ดำรงวงศตระกลของท่านไว้ คือทำคน ให้เบึนกนดีควยความรู้ ควยความประพฤติและควยกวามสามารถใน กิจการ พยายามปฏิบฅฅนไห้เบ็1นลูกที่ดีที่พ่อแม่ปรารถนา คือ เบ็1น อภิชาฅบุตร ผู้เจริญควยคุณธรรม ๔. ทายชชํ ปฏิปชชามิ ประพฤติตนให้เบนผู้ที่สมค ทรํพยมรคกจากท่าน อย่าประพฤฅกนเบนกนผลาญทรพย ฅองรูจกหา และรู้จทัเกิบหอมรอมริบให้เบนผู้บริบูรณ์'พ่วยททิพย์ รู้จกป ใช้จ่ายทรํพย และรจกถอเยิาปร”ใยชนจากนราาย ไมตระหน ไมสุรุย สุร่ายพุ่เมเพ่อย ๕ เปตานํ กาลกตานํ ทกขิณํ อนุปฺป ทาสุ สามิ เม ล่วงลบ’ไปแล,ว่เพ่มทกษิณาทานเพื่อ'ท่าน ได้แก่ทำบุญอุทิศส่วนบ ท่านตามกาลสมย เชน เมอถงวนตายชวง '''วนถนาบุญอุทศสวนกุคลไม ให้หรือทำให้ในวนสงกรานต์ หรือชนบใหม่เมินค้น ตามกำล่งสามา เบนการแสคงความ1เบ,นบูก1ตญ^กตเวทอ^ยู1',สม®

(๖๖) บุตรธิคาผู้,ทำหน้าที่เหล่!นบริบูรณ์ นบว่าหาได ก็เบ็นเพียงได้ชื่อว่าเบึนลกที่ดีเท่านน หาได้ชื่อว่าได้ตอบแทนสนองค ท่านให้เสร็จสนไม่ เพราะมารดาบิดามีคุณมากมายสุดจะพรรณนา ยากที บุตรธิดาจะทคแทVเคุณให้หมดสั้นได้ ต่อเมื่อได้ช*'กนำม ตงอยู่ในคุณธรรมมีศร*ทธาในบวรพุทธศาสนาจึงจะได้ชื่อว่าสนองคุณ เต็มที่ ตามที่ขำพเจ*าได่ยักมงคลสูตรบทดงกล่าวขำงก็น ชื่นกล่าว ณ ควยเหตุท่ขาพเจาระลึกอยู่เสมอว่า ในสม’ยที่ท่านอาจารย์มีช ท่านอาจารย์มีความปรารถนาอย่างแรงกล่าที่จะปลกผง อบรมล่ง ศิษยทุกคนตระหนกถึงพระคุณของมารคาบิดา และพยายามทดแท พระคุณท่านเสียในเมอโอกาสย’งมี เพราะระยะเวลาแห่งการทำค ในชีวิตของเรานื่สนนก หากปล่อยให้ล่วงเวลาไปจนท่านล่วงล่บไป แมจะทำบุญอุทิศส่วนกุศลไปนบกี่รอยล่านบาท ก็หาเทียบเท่า กฅญณูกฅเวทีต่อท่านโดยสมื่าเสมอเมื่อท่านย’งมีชีวิฅอยู่ไม่ ตระหนกดีว่าท่านอาจารย์เบนผู้มีกวามกฅญณกตเวทีอย่างแรงกล่ พยายามปลูกผงคุณธรรมยินสูงส่งนื่ให้กบศิษย์อย่างไม่รู้จกเหน็ดเ ตลอดชีวิตของท่าน เกิดประโยชน์กํบบรรดาศิษย์ทวหน็าเบ็่นเ ประการ บ*'งเกิดกวามสุข กวามเจริญในครอบกร*วิต่าง ทุ เพราะ;บรรดา ศิษยของท่านอาจารยแต่ละกนย่อมเบนส่วนในศรอบกร”วิด่างทุ เบนท่ง์ ชองพ่อแม่ เบนทํ้ง์นองของพี' เบนที่งํ้ พี่ของนองเบ็'นท8ง ส และเบนท*งพ่อของลูก เมื่อได้รบการอบรมล่งสอนที่ดีจากท่านก

(๖๗) บริบุรณด้วยศีล อไแบึนขอหำมและธรรมอไแบนขอปฏิบํคครบถวนเบน อย่างคีแลำ ย่อมเบนลูกที่คีของพ่อแม่ เบนนองที่ดี เบนพี่ที่คี เบึนสา ที่ดี และเบนพ่อที่คี เกิดประโยชน์เกิดความสุขต่อครอบครำทุกครอ ทิวหนำ และเกิดประโยชน์ต่อประเทศชาติเบ็่นส่วนรวม พระคุณของท่านอาจารย์ที่ไค้กรุณาอบรมส่งสอนศิษย์ยำ มายหลายเหคุหลายประการ ยากที่ขำพเจ่าจะพรรณนา ณ ที่นั้ไค้หมด การ ที่ขำพเจ่าด้อ์งสญเสียท่านอาจารย์ไปในเวลาอ,นไม่สมค'รรเ,ช่,นนท่า ชำพเจ่าร้สึกเหมือนกบว่าขำ,พเจ่าไค้สุญเสียผู้ที่’พึง ทีระลึกอ้นสำกญไป ที่เหลืออย่น1ไเคือคุณความที.ของ,ท่านทีจารึ'กอยู่ I'นค'วามทร-งจำของซา, ไม่รู้เลือน หากวิญญาณอนบริสุทธและสงบชองท่านอาจารย์จ-1กษม สำราญดำยบุญบารมท้ทาน''ไดสรางไว้ ณ สรวงสวรรคอนเบนทสุคด สํมปรายภพโคก็คาม ขอท่านอาจารยไคไปรดรบรุกงความระลกกง คุณคุณากรของ,ท่าน'จากศิษย์ผู้น์1คำ1ยเทอ1ญ-

ถอยแถลงจากก::มการ'ๅหงาน ท่านพระกรูสุนทรธรร!:รส ถึงแก่มรณภาพ เมื่อก่นที่ ๒๔ มิถุนายน ๒๕@๔ เวลา ๒®.๔๕ น. ที่โรงพยาบาลรามาธิบคี ก่งหวด พระนคร ควยโรคไกอกเสบเร้อร'ง คณะศิษย์พรอมควยญาติแล!ผู้ เการพนบถือ โด้นำศพของท่านมาตงํ้ที่กุฎี!หญ่ก่ดนอก โคยผลดกนเบ็นเจาภาพบำเพญกุคล สวดอภิธรรมทุกคืน ก1ง์แต่วนเท มกุน']ยน ๒๕©๔ ถง วนทิ ๓0 กรกฏิาคม ๒๕๑๔ หล’งจากน8นก็มีการ บำเพ็ญกุศลสวดอภิธรรมต่ออีกทุกวนธรรมสวน! รวมการบำเพ็ญก สวดอภิธรรมที่งํ้หมค ๖0 คืนควยก่น มรณภาพชองทานพระครูสุนทรธรรมรส โดยงโทเกิดกวามเศรำ โศกและกวามอ''เลยแก่พุทธบริษํทแล!สนธรรมิกของท'านนที่นอย่างมาค ค่า'ที่ท่านเบนพระภิกษุผู้มีอาวุโสสูงท่านหนึ่ง และมีบุคล อธยากียอนละมุลละไม เมื่อท่านไดอีพบปะวิสาสะก่บผู้ทนึ่งผู้!ดแลา จะสร่างความนิยมและศร'ท่ธาโนตัวท่าน'ให้1กิคก่บผู้นึ่โแสม0 ปร มีพุทธคาสนิกชนในก่งหวดชลบุรีและก่งทวดโกล้เคืยง เการพนบก เบนจำนวนมาก ในดานของการกรองบรรพชิตเพศวิสํท่ ปรากกว่า เบนพระภิกษุคัวอ.ย่างท่านหนึ่งที่กรองคนคัวยพรหมจุรร ผ่องเบ็นอย่างย้ง ในคานการปฏิบํติงาน'ในฐานะเจำอาๅๅส ท่าน'!1ต

I (๖๙) ปกครองวดที่ท่านรบผิคชอบควยการเอาใจใส่ มีการอบรมบ่มนิสไเลูกว'ด ให้มีจริยาวิฅรอ'นิงคงาม ควรแก่การล'กการบูชาของเหล่าพุทธศาสนิกชน และขณะเดียวกนท่านไคบูรณะปฏีสํงขรณสี่งสลํกหกพ*งภายในวดใหอยู่ สภาพดีและสคใส สงใดที่ว''คย'งขาดแคลนอยู่ ท่านจะชกชวนพุท ศาสนิก'ชนร่วมก*นสรางขํ้นค*งประ'จิกษ'พยาน คือ เมรุ และศาลาอ'นิสวย งามที่ปรากฏแก่สายคาของบุคคลท'วไป ยงมีงานที่สำคํญของท่านอีกชั้นหนึ่ง ที่ท่านต สาธารณชนหวือประเทศชาติ คืองานศูนยศึกษาพระพุทธศาสนาวินิ อาทิคย์วํกนอก ท่านพระกรูเบึนผู้ที่สนใจงานค่านเยาวชนมาก ท่านมี ความปรารถนาอย่างแรงที่'จะเห็นเยาวชนประพฤติตนเบน1กนเ■ร!ขบรอย อย่ในโอวาทของบิดามารดาหรือลูปกกรอง และเชเวลาว่างในสิง ทีเบน ประโยชน'แก่คนเองและกรอบกริว ท่านไดขออนุญาตกรมการคาสนา จดฅง์ศนย์ศึกษาพุทธศาสนา,วนอา'ทิฅย์,ขั้นบ่มึ่'อวน'ที่ ๒๕ ๆลา™ ๒๕®๐ เพื่อ'ใหเบน'ที่สำหรบเยาวชน'ไก่มาร*บ่การอบรม'หาความรู้ วิชาคานพุ ศาสนาเบืองคน และขณะเคยวกนเยาวชนจกใดรบการอบรมเนเรอง จรรยามรรยาทและคลธรรมอกด,าย กรมการศาสนาไคอนุมคให1 'านคง ศนยศึกษาพุทธศาสนาเมือวนที ๏๓ สิงหาคม ๒๕®® นบเบนศุนย อนดบที่ ๗๐ นบ'จนถึงบจจุบันน โรงเรยนพุทธศาสนาวินิอาทิ นอกได้คงมาฌ็่นเวลา ๕ บแล,ว มีเยาวชนจบการศึกษาไป คน การดำเนินงานชองคนย ก เค้เบินไปโดยคณะกรรมการบรหาร 0๒ คน

(๗ว) คณะกรรมการมีอายุงาน ล บี่ และมีการเลือกต1งกนทุก \"I ฏีเ ในเดือน ธนวากม งานของคูนยๆ นอกจากจะมีโรงเรียนสอนพุทธศาสนาเบนห แลว รังมีกิจกรรมอื่น พุ อกมาก ก่อนทท่านพระครูสุนทรธรรมรสจุ)ะมรณภาพ ท่านไค้มี!กรงการณ สริางอาคารของคูนย่ ๆ ซงเบนคึกคอนกรีค ๒ ชน ชนบนเบ็1นหองเร ๔ หอง เบนที่สำหรบเยาวชนใช้เรียนพระพุทธศาสนาในวนอาท สำหรบวนธรรมดา เบ่นทีสำหริบพระภิกษุสามเณรคึกษาธรรมะ ชนล เบนหองโถงใช้สำหรับเบ็นห่ยิงประชุมพื่งปาฐกถา ซึ่งรัด เบนกรงกราว โคยคูนย ๆ จะอาราธนาพระภิกษุผู้ทรงคุณวุฒิ หรือเช วิทยากรมาแสดงธรรมปาฐกถา เบ็'นที่น่าเสียดายที่ความตายไคมาพ ชาตรองทาน[หจากไปเสยกอนทอาคารคนยศภษๅพบ![ศาสนารินอาทิตย์ จะสำเร็จ อย่างไรก็ตามกณะกรรมการของคูนที่ๆ ก็มีปฏิธานแน่วแน่ที่จุ ดำเนินการก่อสรัางอาการคูนยศึกษา ๆ ให้เสรีจุ)!คยเร็ว คุณงามกวามดีของท่านพระครูสุนทรธรรมรส ไม้มีผู้เขียน และพรรณนาไวเบนจานวนมากแลว จงขอยคึคำปรารภควยการขอบ พระคุณท่านผู้มีเกียรติที่งํ้หลาย ที่งในวงการราชการ ทหาร และพ่อกา ประชาชน ที่ได้ช่วยเหลืองานพระราชทานเพลิงศพของท่าน ให้สำเร็จไปควยดี ขอไห้อานิสงสแห่งกุศลกรรมที่ท่านพระคร ธรรมรสได้เพียรบำเพ็ญมาฅลอคอายุรัย กบอานิสงส์ของการบำเพ ต่าง พุ ที่คณะศิษย์ ญาติผู้ที่เการพนับถือท่าน ตลอดจนเพื่อนสห

ไค*กระทำมาดงแฅ่ท่านมรณภาพจนพระราชทานเพลิงศพ จงเบี่นผลให้ วิญญาณของท่านพระกรูสุนทรธรรมรสไปสู่สุกฅิสมปรายภพ สมกวาม ปรารถนาของท่านท1ง์หลายทุกประการ คณะสรรมดารจดงานทระราชทานเทลิงชท VIระครูสุนทรธรร*)รส อคีฅเจ่าอาวาส'ว'คนอก จ่งหวดชลบุรี

รายนานเชาภา'นสืรูคทร*:0ฏิฏิรูรู}{ฏทิ^0รูๅย Vก่นอาจารยฬระ!ครูสุนทเฐรร}(รส (นญเรึยิง สรรรณ) อดต!ชาอาว!สรูดนยิ0 รองเจาคณะอำเกอ(บอง จงบว่ดชลบร นบแต่วนมรณภาพไปดงน ๏. ๒๕ มิ.ย. ๑๔ คณะพระภิกษุ-สามเณร ว’ตนอก ๒. ๒๖ มิ.ย. ©๔ สามเณรดน!! เจริญศรี ๓. ๒๗ มิ.ย. ©๔ นายองอาจุ นางปราณีต ขจร'ไชยกล และญาติมิตร ๔. ๒๘ มิ.ย. ©๔ คณะองเด็กเซ็ง ชลบุรี ๕. ๒๙ มิ.ย. ๑๔ คณะศิษย์รุ่นบี! ๒๕®© ๖. ๓0 มิ.ย. @๔ คณะศิษย์'ชุดตง'ทุน “สหธรรมิกานุสรณ'' ๗. ๑ ก.ค. ©๔ ธนาคารแห่งเอเชีย ๆ สาขาชลบุรี ๘. ๒ ก.ก. ©๔ พลฅรีศิริ คุณหญิงอำไพ สิริโยธิน และญาติมิตร ๙. ๓ ก.ก. ๑๔ คณะซินแส ซอยสวนพลู พระนคร ๑๐. ๔ก.ก.®๔ คณะศิษย์วดเสม็ด รุ1นบ๒๕0๖-๒๕0๙ ๑®. ๕ ก.ก. ๑๔ นายประวิง นางนอม นากสิน/ @๒. ๖ ก.ก. ©๔ พ.ต.ท.จำเนียร คุณนายอารีย์ศรี เรืองวุฒิ บุฅรหลาน ๑๓. ๗ ก.ก. ๑๔ โรงนำปลาจุฅรสงวน ชลบุรี 6) 0เ . ๘ ก.ก. ๑๔ คุณอำพน สูตรมงคล คุณบุญเลยง วงศ์ติรๅฒินี

๑๕ ๙ ก.ก. ๑๔ กุณดรุณ คุณสกล อำพนพง(ๆ แสะชาวกณ\"ธนาคาร ทยพฌนา ชลบุรี ๑'3 . ๑0 ก.ก. ๑๔ คณะร่วมใจจากธนะพร ๑๗. ๑๑ ก.ก. ๑๔ คุณนายจินดา บํวทรพย ๑๘. ๑๒ ก.ค. ๑๔ แม่ชืน สรอยสน และคณะแสนสข ชลบุรี ๑๙. ๑๓ ก.ค. ๑๔ นายก.1ุย”นาง'ห'กุย แซ่ลี ๒๐. ๑๔ ก.ก. ๑๔ นายจิงอ่ว นางโสภณา แซ่ต8ง ๒๑. ๑๕ ก.ก. ๑๔ นายเทศ มีสุข และมิตรสหาย ๒๒. ๑๖ ก.ก. ๑๔ คุณสำราญ ทวีทร่พย์ ๒๓. ๑๗ ก.ก. ๑๔ คณะศิษย์รุ่นบี1 ๒๕๑๓ ๒๔. ๑๘ ก.ก. ๑๔ คณะศิษย์รุ่นบี่ ๒๕๑๐ ๒๕. ๑๙ ก.ก. ๑๔ คณะรานคารอบ บุ วคนอฺก และคณะอบาสิกา วดเทพพุทธาราม ๒๖. ๒๐ ก.ค. ๑๔ คณะซอยเสริมสนฅิ (สะพานหลวง) ชลบุรี ๒๗. ๒๑ ก.ก. ๑๔ พระครูศรสตตคุณ เจ็าคณะตำบลสํฅหีบ วํดสํตหีธ) ชลบุรี ๒๘. ๒๒ ก.ก. ๑๔ หลงจ๊จือ เพียรประสิทธ และญาติมิตร ๒๙. ๒๓ ก.ก. ๑๔ นายประสงก นางนิภา เนื่องจำนงก์ ๓๐. ๒๔ ก.ก. ๑๔ แม่ประยง กุลชล ไทยพิพฌน์ ชลบุรี ๓๑. ๒๕ ก.ก. ๑๔ พ.ต.ท. อมพร คุณนายสุพรรณ ไชบลาโภ

(๗๔) ๓๒. ๒๖ ก.ก. ๑๔ จือเมียะ จืยเทง จือเยียน แซ่สอ และญาฅิ ๓๓. ๒๗ ก.ก. ๑๔ นายสุธี นางสมจิกฅ ศรีเจรีญ ๓๔. ๒๘ ก.ก. ๑๔ นายประสาน เสมอวงษ แสะญาติมิตร ๓๕. ๒๙ ก.ก. ๑๔ คุณบุญอยู่ ธงศรีเจริญ คุณริรฅน์ คุณเลิศ วีระมน และคณะอ่างศิลา ชลบุรี ๓๖. ๓๐ ก.ก. ๑๔ คณะกรรมการวิดนอก ศูนย์ศึกษาพุทธศาสนา วนอาทิตยวิดนอก และมูลนิธิสุนทรธรรมรส ๓๗. ๖ ส.ก. ๑๔ กนเะศษย ๔ รน ๒๕๑๐ — ๑๑ — ๑๒— ๑๓ ๓๘. ๑๔ ส.ก. ๑๔ คุณเบญจมาศ ประภากมล คุณสมรํฅน จิตรสมุทร ๓๙. ๒๐ ส.ก. ๑๔ พระธรรมโกศาจารย เจ่าคณะจิง์หวิดชลบุรี คณะญาติโยมวิดราษฎรบารง ๔๐. ๒๘ ส.ก. ๑๔ นางอิม คิรีโภค และบุตรธิดา ๔๑. ๔ ก.?]. ๑๔ คณะกรอาจารย และน,กเรียนโรงเรียนการช่ารสต ชลบุรี ๔๒. ๑๒ ก.?]. ๑๔ อาจารย์กิตติวฑโฌภิกขุ พ.ต.ท. อมพร คุณนาย สุพรรณ ไชยลาโภ ๔๓. ๑๙ ก.ย. ๑๔ คุณประมวล โกสินทรจิตต์ และญาติ ๔๔. ๒๗ ก.ย. ๑๔ นายสมาน นางประเทือง เอ็งเจริญ ๔๕. ๔ ก.ก. ๑๔ คณะพี่นอง และญาติมิตร ๔๖. ๑๒ ก.ก. ๑๔ คณะผลพิบูลย์ ชลบุรี

๔๗. ๑๘ ฅ.ก. ©๔ จินคา-อาภรณ์-เกษร-จารุวรรณ-ควงใจ ๔๘. ๒๖ ต.ก. ๑๔ คณะศิษย์รุ่นบี! ๒๕๑๔ ๔๙. ๒ พ.ย. ๑๔ คุณพิทยา คุณสมศรี น์ยวฌน์ ๕๐. ๑๐ พ.ย. ๑๔ ปลิดอุทโ] อาจารย์เหมือนมาศ จนฅเศรณี ๕๑. ๑๗ พ.ย. ๑๔ คุณณรงค์ สุทธิกลพาน็ช ๕๒. ๒๕ พ.ย. ๑๔ คุณบรรจง คุณทองมวน สมบูรณ์ทวิ'พย์ ๕๓. ๒ ธ.ก. ๑๔ พระอธิการใช่ และอุบาสิกาวดปาลิไลยวน ชลบุรี ๕๔. ๑๐ ธ.ก. ๑๔ คุณชลอ (มุ่ยเอ็ง) ทองเค็มรกษา ๕๕. ๑๖ ธ.ก. ๑๔ คณะศิษย์หญิง วคนอก ชลบุรี ๕๖. ๒๔ ธ.ค. ©๔ นายเสริม จินฅเศรณี และบฅรธคา ๕๗. ๓๑ ธ.ก. ๑๔ พ.ฅ.ท. อมพร คุณนายสุพรรณ ไชยลาโภ ๕๘. ๘ ม.ก. ๑๕ แม่อ่อง โสวรรณะ และบุตรธิดา ๕๙. ๑๕ ม.ก. ๑๕ พระใบฎีกาแต่ง อุปสนโต ว*คนอก ชลบุรี ๖๐. ๒๓ ม.ก. ๑๕ พระอธิการชโ]ยทธ อสิญาโณ เจาอาวาสวคนอก ชลบุรี

!- ‘. - .1:. . 1 4

ทํศ้นาจรทางนาของคณะโบราณคดี วนท ๒๘ พฤศจิกายน V'!.ศ. ๒๕®๔ ศาลตราจารย หม่อมเจาสภํทรดิศ ต็ศกล ทรงนิหนธ ในการทิศนาจรกร8งน็จะลงเรือที่ท่ามหาราชขั้นไปตามลำแม่น เจ้าพระยาทางทิศเหนือ ในช1นดินจะขั้นไปตามผึงคะวนตกก่อนแลว จึงจะล่องกลบลงมาทางผึงตะวนออก จะได้ชมจดต่าง ๆ ดิงต่อไปนคือ วิดคฤหบด ว้คคฤหบดีต6งอยู่ริมแม่น1,1เจ้าพระยาผึงตะว'นตกใต้บศ้านปูน พระยาราชมนตร (ภ่) ตนสกุลภมรมนคร เบนผูสรางขนใหมในสมย รํชกาลที่ ๓ พระบาทสมเด็จพระน\"ง'.กลำ'.จ้าอยู่หจได้พระราช พทธรปพระแทรกกำ ซงทรงได้มาแฅเมองเวยงจนทนไปไจ'■บนพระ ประธาน เกี่ยวกิบพระพุทธรูปพระแท'รกกำ''า!ขอ,นำ'พร1ะนิพนธของสม'.ด กรมพระยาตารงราชานภาพมาลง'ไจตงตอ'ไบ่นท® พระพุทธรปสาคสุา 1ชิฌบาIIฅIช^]สาบ)ชา'3กิ01ม0\\)1ว!!จ้)จแใา‘แ และIทป็ง!]ททางทะวณออ ใ/!ลา!!ทเว^ป็จ้)0 113ท)ท!,!!ะทเใาชิ’\"5บ่ลวาว ใาป็ใทิ10ล!บ่ป็!เ1แยาแเ)าIข0ล

1®3 ชางโคยประวคิบาง สรางขึน[นเขคลานชางแค่เมือยงเบนประเ ศรสฅนากนหุฅบาง พระพุทธรูปท๊สรางทางเขฅลๅนชั๊ๅงมืฤเรี ผมือช่างลาวพงขาว มคฅโบราณอยางหนง เกิคขึนเ,นเขคลานชๅง เนืองควยพระ พุทธรูปและ กคนนเกยวของสืบมาถึงค่านานทา•ะพทธรปเมือมาอย่ กรูงเทพ ๆ วิงควรนากคนนมาแสคง[วควย กอพวกชาวลานขางเขือ ถือกนแค่โบราณว่า พระพุทธรูปส0ๅก่ญย่อมมื “ผี” อือเทวคๅรกบ พุกพระองก์ ผู้ปฏิบคิบูชาวิาฅองเซ่นสรวงผีที่รีกษาพระพุทธรูปคม เพราะถาผนนเม!คกวามพอโว กอาวบนคาลโหเกค/]ยอนครายคาง พุ หรออกอยางหนง ถาผทรกษาพระพุทธรปต่างพระองกเบนอริกห ถาและเอาพระพุทธรูปนนเวโกลกน กมกเกคภยอนคราอคว^มืๅๅๅาา กน เลยขคเอืองถึงผู้ปฏิบฅบชา คงนื กฅทกลาวมา มาปรากฏิขน!5นกรุงเทพ ๆ กรงแรกในร'ชกๅลที ๑ เมื่อพระบาทสมเค็จุพระพุทธยอคพาจุฬๅโลก ทรงสร2ๅงวคพระ รฅนศาสคาราม โปรคให้เชิญพระแก่วมรกคมาประค่ษเๅนเนื0 ๒๓๒๗ กรงนนโปรคให้เชิญพระบางอนเบนพระส0ๅกญกู่เมืองห พระบาง แลวคกไปเบนของพระเจ2ๅกรุงกริสฅนากนหุคอย่ ณ เมือง เวียงจนทน์ พระองค์ได้ทรงเชิญลงมาก!!พระแกรมรกฅ เมื่ธเสด้จ จอมพล'ไปตีได้เมืองเวียง'จนทน์กร*งกรุงธนบุวี แลรเชิญ ธนบุรีควยกนกบพระแกวมรกต เขามาประดิษฐานไวี!นพระฎุโบสถ4 พระศรีรตนศาสดาราม เจ่านนทเสน บุตรพระเจำลานชางกย่บบรค

๓ ทูลว่า ผีซึงรกษาพระแกวมรกต ก*บผีซึ่งร*กษาพระบางเบ็นอริ พระพุทธรูป ๒ พระยิงคนนอยู่ควยกนในทีใต ม่กมีเหตุภไเอ'นตราย อางอุทาหรณแต่เมือกรงพระแกวมรกตอยู่เมืองเชียงใหม่ กรุงศรีส*ฅ คนหุฅก็อยู่เยนเบนสุข ครํ้นพระเจ้าไชยเชษ^าเชิญพระแกวมรกตจ เมืองเชียงใหม่ไปไว้คิวยก*นกบพระบางที่เมืองหลวงพระบาง เมืองเชียง ใหม่ก็เบ็นขบถต่อกรุงศรีสฅนาคนหุต แลวพม่ามาเบียดเบียน จนต ■ยายราชธานีลงมาต8งอยู่ ณ เมืองเวียงจนทน์ คร1นเชิญพระบางลงมา เมืองเวียงจนทน์กไ]พระแคิวมรกตคิวยกนอีก ก็เกิดเหตุจลาจลต่าง บานเมือง’ไม่ปกติมาจนเสียเมืองเวียง-จนทนแก่กองท*พกรุงธนบุรี ครน เชิญพระแกวมรกตก*บพระบางลงมาไว้คิวยกนในกรุงธนบุรี ไม่ชาก็เก เหตจลาจล ขออย่าให้ทรงประติษฏีานพระบางก*บพระแกวมรกตไว้ควย กน พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดพ้าจุฬาโลกทรงพระราชดำริว่า พระ บางก็ไม่ใช่พระพุทธรปซึ่งมืคิกษณะงาม เบนแต่พวกชาวศรี กนหฅนไ)ถือกน จึงโปรดให้ส่งพระบางคืนขั้นไปไว้ ณ เมืองเวียงจ กรนถึงร*ชิกาลที่ ๓ เจ้านครเวียงจนทน์ (อนุ) เบนขบถ สมเด็ บวรราชเจ้ามหาศกดิพลเสพย เสดจเบนจอมพลยกชนไปปราบปราม พวกชาวเวียงจ*นทน์พาพระบางหนีไป ได้แต่พระพุทธรูปพระองก์อน แต่ก็หาเชิญลงมากรุงเทพ ฯ ไม่ ครนเจาพระยาบดนทรเดชาชนไปตด ตามเจ้าอนคร*งหลง ไดพระบางกบพระแทรกคาพระขิเนสมอลงมา กรุงเทพฯ พระบาทสมเด็จพระน*ง้เกล็าเจ้าอยู่หว โปรดให้เช ประดิษ^าน'ไว้ตาม'วตนอกพระ'ม■คง คิวยทรงรงเกียจตามคฅิที่ถือกน

(5! มาแตกยิน ถงรชกาลที ๔ พระบาทสมเดจพระ!)1นเกล่าเจาอย่ห่ พระราชปรารภว่า วคบวรสถานสุทธาวาสพี่!นพระบวรราช'บีงย*ง พระประธาน ทรงสืบทาพระโบราณ ได้ทรงทราบว่าพระเสริมอยู่ที เมองหนองคาย จึงให้เชิญลงมา ครนทอดพระเนตรเห็นก็โปรดพ พุทธสกษณะ จึงประดิษฐานไว้ในทองพระโรง ย*งหาไค้เชิญไปต เบนพระประธานวคบวรสถานไม่ ในกร1งนํ้น พระบาทสมเด็จพระ เกลาเจาอยูหว ทรงสรางพระอารามขืนใหม่หลายพระอาราม มีว ปทุมวน เบ็นตน โปรดให้สืบหาพระพุทธรูปโบราณทางแขวงลานช็ ไดมาอกหลายพระองค แต่คนทํงหลายมกกล่าวร*งเกียจุ)ตามคต ลานชางอยูใม่สิน เบนตนว่า บี!ใดฝนแลงก็ม'ก'โทษก*น'ว่าเพราะเชิ พระลานชางเขามา จึงพระราชทานแยกยายไปประดิษฐานไว้ตาม พระอารามต่างๆ มกอยู่นอกพระนครเบนพํ้น ครนถึงบมะเมีย พ. ๒๙0© เกิดคาวหางฝนแล่งและความ'ไข้เนื่องก่นถึง ๓ บี! เส หลายโทษว่า เพราะพระมางกลบลงมาอยู่ในกรุงเทพ ๆ พระบ สมเด็จพระจอมเกลาเจาอยู่หว ทรงพระราชดำริอย่างเดียวกนก‘ป บาทสมเด็จพระพุทธยอดพ้าจุหาโลก จึงโปรดให้เชิญพร ะบว2^ างขั ยงเมืองหลวงพระบางแต่นํ้นมา ” พระพุทธรูปที่มาแต่ป ชางยงอยู่ในกรุงเทพๆ ทุกวนน มีรายพระองค์ด*งต่อ’ไปนํ้กือ พระเ บจจุบนเบ็นพระประธานอยู่ในพระวิหารว*'ดปทุมวน พระแทรกคำ เบนพระประธาน ณ ว'ดคฤหบดี พระฉนสมอเบ็๋นพระจีนบจุจุบนอย ทีวดอปสรสวรรค์ พระ'ใสเบนพระประธาน'ในพระอุโบสถ'ว่ดิปทุม'มีน

๕ พระแสนเมืองมหาชไ]อยู่ในพระอุโบสถบิดปทุมวนเช่นเดียวกน พ แสนเมืองเชียงแทงอยู่'ในพระอุโบสถว'ดหงส์ร*ตินาราม พระอินท แปลงอย่ในพระวิหารวดเสนาสน จงหวดพระนครศรีอยุธยา และ พระอรุณอยู่ในพระวิหารบิดอรุณราชวราราม พระแทรกกำเบนพระพุทธรูปสมฤทธปางมารวิชไ หนาตก กบิ-’,ง ๔๕ เซนติเมตร บึ้จจุบินประติษ^านอยู่ในปราสาทชำลองภาะ พระอุโบสถบิดคฤหบดี มืพระสาวกประนมมืออยู่สองขาง ลกษณะ องค์'พระยิงคงเบ็่นแบบเชียงแสนรุ่น!แรกอยู่'มาก คือพระองค์ก่อนขา อวบอวน พระอระนน แฅมชายวิวรยาวและประทบ!แงข'ภสมาธราบ มิใช่ข”ดสมาธิเพชร เหตุน”นกงเบนพระพุทธรูปแบบเชยงแสมรุม,'1'’'สง ตอนต*น อายราวพทธศตวรรษที ๒0 — ๒® ในพระอุโบสถหลงมยง คงมพระพทธรปสมฤทธิประทบมงปางมงงวชยสมยสุโขทยอก ๒ องค อย่ที่มุมทางทิศตะว'นฅกเนิยงใค้ แต่ผีมอไมสูงามมก พระอุโบส หลงนสร*วิงคร*งรชกาลที่ ๓ ค์'งกล่าวมาแลว มีจิตรกรรมฝาผมงยํงคง เหคืออยู่บาง แต่คืยากทิจะทราบไดีว่าวาศเกี่ยวคบเงื่องอะไร พร วิหารกำลงซ่อมออู หน งสออางอึง 9. หำนานพระอารามหลวง พ.ศ. ๒๔๙๕ ๒. ตำนานพระพุทธรูปสำคม พระนิพนธ์สมเค็จุกรมพระยา คา รง ราชามุมาพ พ ^๔๙\"'

๖ าคบวรม!คล (ว่ดลิ!ขบ) วดบวรมงคลเบ็๋นพระอารๅมหลจุงชํ้นิดรี ชนราชวร ทงอชูรมผงตะวนตกของแม่'นํ'ๅเ1จุาพระยา1กล้กบจุดคกุหบด เบ็่น Iบราณอาจสรางมานลวฅงแต่สมยอยุธยๅหรอกร'งกรุงธนบุรี เดิมช วาวดลงขบ คาว่าลงขบนีบางท่านก็สนนิบฐานว่าอาจุกลา ลุงขบ ซึงเบนชือของผู้ที่ได้สรวิงว่ดํก็ชื่นด1'3แท่แรก ในสมยรชกาลก กรุงรอนโกสนทร มชาวรามญอพยพเขามาพึงพระบรมโพธิสมภาร มาก และกงจะไค้มาดวิ3หล'กแหล่งลงมากพ0สมอๅรใน1นํเวณว่ดํกิ น กรมพระราชวงบวรมหาเสนานุรกษ (ว’งหนาในร'ชกาลก็ เฎ จงได้ทรงสถาปนาพระอารามนั้ใทม่ก็ง์พระอาราม และปร ใหมวาวดบวรมงคล การสถาปนาดงกลาวคงกระทำขืนระหว่า7 ๒๓๕๒-๒๓๖0 ในระหว่างที่พระองค์ทรงดำรงดำแหน่ง อุปราชอยู่ สึงที่พระองค์ทรงก่อสรวิงและยวิ3กงเหล่00ยู่จุนก็ ก็มี เช่น พระอุโบสถก่ออิฐล่อปูน พระพุทธรูปปูนบนปางมาร ชงเบนพระประธานในพระอุโบสถ สงจุากฐานลงพระรอม 0*.๔๕ เมด มีพระอครสาวกอยู่ ๒ ขาง วิหารคดรอบพระอุโบสถและพระพุ ปูนบนภายใน ๑0๘ องก เบ็นพระพุทธรูปปางมารวิช'ยก็งสน เจดียประจำมุมพระอุโบสถ ๔ คาน หอระฆงใหญ่ค์ง์อยู่หนำพระอุ คานใต ๑ หอ หอระฆงเล็กตงอยู่ในหมู่กุฎีสงฆ์ 6 หอ แล สวดมนฅในหมูกุฏิสงฆ ในขภเะนนวดบวรมงคลไดเบนวดส่จุนกลาง สำหรบพระสงฆ์ผืายรามญนิกาย

๓) ในสม่ยร'ชกาลที่ ๓ ปรากฏว่ามืพระภิกษุชาวราม*ญผ้หนึงชือ ว่าซายซึ่งเบึนภาษาราม*ญ แปล'ว่านํ้าผํ้ง เกิดในเมืองราม’ญ (ประเ มอญ) และบวชมาแก่เมืองราม’ญ ไดโขำมาพำน*กอยู่ที่ว*ดบวรมงคลน และได้ร'บสมณศ’กด็เมื่นพระสุเมธมุนี (ซาย พุทฺธวํโส) ท่านผู้นีได้ เบ็่นพระอาจารย์,ของพระบาทสมเด็จพระวิอมเกลำเจา'อ'รู่1เาวเ.มีอกร*ง์,ยง ทรงผนวชอยู่ เรื่องมีอยู่ว่าพระบาทสมเด็จพระจอมเกลำ ๆ เมื่อกรง ยงทรงพระยศเบนสมเด็จเจ่าพำมงกุฎไค้เสด็จออกทรงผนวชในสม ร’ชกาลที่ ๒ เมื่อ พ.ศ. ๒๓๖ต' และในมื่นไแองพระบาทสมเด็จ พระพุทธเลิศทลำนภาลยก็เสด็จสรรรกด พระบาทสมเด็จพระน่งเกล เจาอยหว [ดเสดวิฃนเสวยราชสมบด ใ,'!ระองกจงกงทรงผนวชดอม ! เมื่อทรงผนวชแลวได้เสด็จไปประทบอยู่วคมบาธาๆ และค่อม''จึง เสด็จไปจำพรรษาอย่ ณ วคสมอราย (คอวดราชาธวาส) แลวจง เสด็จกล*บมาประทบย1งวดม'หาธาดุอกกรงบนง (นระยะนทรงเบนวา พระพุทธศาสนา'ในขถ-เะน*นีกำลงเกราบมอง เพราะผูทบวชเรยนมไค เขำ'ใจ'ในหล’กธรรม เพํยงแค่ปฏิบัด็กนมาอย่างไรก็บ่ฏิบ้ด้ไบ่ฅามน ในเวลากลางวนวนหนีง พระองค์จึงได้เสด็จเขำไบ่ไนพระธุไบ มหาธาตุ ทรงบูชาพระรดนหริยและอาทิาชเทพยดา แลํรทรงคงล กํรํย่าธํษ3านว่า,“ขำพเขำนีขออุทิศต่อ'พระผู้มีพระภาศ ออกบวชควย ความเชื่อความเลื่อมใส มิได้เพ่งต่ออามิสสงนนี่งฺส'3ไค มีลาภ 11ศ สรรเส9ญ เบนคน ถาวงศ์บรรพชาอุปสมบทที่1นี่0งมาแด็พระ ทศพลย*งมอยู่ ณ ประเทศไค ทิศไค ขอใบ้ประสบทรื0ไค้ทินช่าท

๘ ในสามวนหรอเจดวน ถาไม่เบนดงนน ขำพเจาก็จุ่กเขา'ใจว่าศาสน นนสินแลว ก็จะสึกเบ็นฆราวาสไปรทีษๅศีล ๕ ศีล ๘ ตามสมควร บ่ววกฎวาในเวลาต่อมาไม่ชาพระองกกไค้ทรงพบกํบพระสุเมธมุน ( ซาย ) แหงวดลงขบนี ไค้ทรงพอพระท'ยยอมร'บน'บถือพระสุเมธม เบนพระอาจารย ศึกษาพระธรรมวินยตลอดจุนพระไตรบิ1ฏิกอย แตกฉาน และใน พ.ศ. ๒๓๖๘ กํไค้ทรงก่อต่งพระสงฆคณะธรรมยฅิก- นกายขึน สมเด็จเจาพามงกุฎไค้เสค็จุไปมาหาสู่กบพระสุเมธม บางคราวกมาประทํบอยูวดบวรมงคลเบ่นเวลๅนๅน จุนถึงกบ!ปรดไห สรางฅาหนก'Iวหลงหนงเพอเบนทีประทบนงมขํวกราว ตำหน'กน ชาวบานเรยกกนวา เกงพระจุอม บจจุบนกงเหลอแต่กำแพงที ลอมรอบ ฅวตำหนกภายในน8นไค้รํ้อสรทีงไหต่เสียแลที ในสมยรชกาลที ๔ พระบาทสมเดจุพระจุอมเกลิ'ๅเจุๅ พอเสด็จขึนเสวยราชย์ แลทีก็ได้ทรงบูรณะวทีบวรมงคลนีเ ๒๔©® กล่าวกนว่าในระยะนีไค้มีการสรทีงพระ1จุทีย์ทรงหงสๅว (มอญ) ขนทางด่านหน้าว,คทางทิศตะวนออก เบ็!นพระเจดีย์ให ๑ องก เลก ๘ องก ต่งอยู่บน^านเดียวกิน ต่อมาสภาพการณ์ของวดไค้ร่วงโรยลงเบนลิาต่‘ป ไน ๒๔๖๒ พระอุบาลีกุณูปมาจารย์ (จุนทร์) เจทีอาวาสวดบรมท ในขณะนน’ได้รบเบ็1นธุระ บุรณะปฏิสทีขรณทีเละเปลี่ยนแปลงจุ รามญนกายมาเบนวด'ในธรรมยุตกนกายตราบจุนก'ระทงบจุจุบนน