✍️ รอบรู้อักขรวิธี การออกเสียงภาษาบาลี โดย สมเด็จพระพุทธชินวงศ์

36 รอบรอู กั ขรวธิ แี ละการออกเสยี งภาษาบาลี ซึ่งเปนหลกั ไวยากรณและหลกั การออกเสียงอยูนั้น ทำใหการศกึ ษาภาษา สนั สกฤต ผเู รยี นสามารถกำหนดวธิ กี ารออกเสยี งอกั ษรไดอ ยา งถกู ตอ ง นักไวยากรณภาษาบาลี พยายามทำการกำหนดวิธีการออกเสียง อักษรในภาษาบาลี โดยอาศัยคัมภีรจากสันสกฤตที่มีอยูกอนแลว ก็การท่ี นกั ไวยากรณไ ดน ำเอาระบบการออกเสยี งทางสนั สกฤตมาใชน ี้ กเ็ นอ่ื งจากวา ภาษาบาลีและภาษาสันสกฤตเปนภาษาท่ีมีความใกลเคียงกันมากทีเดียว ดงั นน้ั ในเวลาออกเสยี งภาษาทง้ั ๒ โดยสว นมากจงึ มคี วามละมา ยคลา ยคลงึ กนั และใกลเ คยี งกนั เพราะเหตนุ น้ั เมอื่ จะทำการศกึ ษาเรอ่ื งฐาน กรณแ ละ ปยตนะ อนั เปน เหตใุ นการออกเสยี งในภาษาบาลี ผศู กึ ษาจำเปน ตอ งสบื คน ในคมั ภรี ส นั สกฤตดว ย ไมว า จะศกึ ษาคน ควา เปน บางสว น บางอยา ง หรอื ศกึ ษาโดยการเปรยี บเทยี บคมั ภรี ส นั สกฤตอยา งใดอยา งหนง่ึ ลำดบั ตอ แตน ี้ จะแสดงตำแหนง และประเภทของฐาน กรณ ปยตนะ พรอ มวธิ อี อกเสยี ง เพอื่ เปน พนื้ ฐานการออกเสยี งภาษาบาลสี บื ไป

รอบรอู กั ขรวธิ แี ละการออกเสยี งภาษาบาลี 37 ฐาน (passive articulators) สถานทเ่ี กดิ - ตำแหนง เสยี ง ___________ ฐาน หมายถงึ สถานทเี่ กดิ หรอื ตำแหนง ของเสยี ง คอื อวยั วะซงึ่ ไม เคลอ่ื นทใี่ นการเปลง เสยี ง อวยั วะเหลา นอ้ี ยทู างดา นบนของชอ งปาก มีรูป วเิ คราะหว า ตฏิ ฐ นตฺ ิ เอตถฺ วณณฺ าติ ฐานํ \"สถานทเี่ กดิ ของอกั ษร ชอื่ วา ฐาน\" ฐานนเ้ี มอ่ื วา โดยประเภทมี ๖ คอื ๑. กณั ฐฐาน ฐานคอ ๒. ตาลฐุ าน ฐานเพดาน ๓. มทุ ธฐาน ฐานปมุ เหงอื ก ๔. ทนั ตฐาน ฐานฟน ๕. โอฏฐฐาน ฐานรมิ ฝป าก ๖. นาสกิ าฐาน ฐานนาสกิ ทงั้ ในภาษาสนั สกฤตและภาษาบาลี กลา ววา อวยั วะภายในปากเปน องคประกอบในการเปลงเสียง คือเมื่อจะออกเสียงอักษรจะตองใชอวัยวะ สว นนน้ั ๆ มลี ำคอเปน ตน เกอื้ กลู ในการเปลง เสยี งนนั้ ดงั นน้ั การเปลง เสยี งกค็ อื การทอี่ วยั วะตา งๆ ภายในรา งกายซงึ่ เกยี่ วขอ งกบั การเปลง เสยี งไดร บั การ สง่ั งานจากสมองและทำงานตามคำสงั่ นน้ั ผลของการทำงานของอวยั วะเหลา น้ี

38 รอบรอู กั ขรวธิ แี ละการออกเสยี งภาษาบาลี อยใู นรปู ของคลนื่ เสยี งซง่ึ แพรอ อกไปในทกุ ทศิ ทกุ ทางจากบรเิ วณปากของ ผพู ดู เมอื่ คลน่ื เสยี งนไ้ี ปกระทบกบั แกว หขู องผฟู ง ผฟู ง กจ็ ะไดย นิ เสยี งนนั้ ฐานคอ หมายถงึ กลอ งเสยี งทอ่ี ยภู ายในลกู กระเดอื กเหนอื หลอดลม จนถงึ ลนิ้ ไก ตามหลกั ภาษาศาสตรแ บง ออกเปน ๒ ฐาน คอื ฐานเสน เสยี ง ซงึ่ ประกอบดว ยเสน เสยี งสองเสน เปน รปู ตวั v และฐานลนิ้ ไก ซงึ่ อยชู ดิ กบั สว นหลงั คมั ภรี น ยาสะและปทรปู สทิ ธปิ กรณก ลา ววา ฐานคอ เปน ตำแหนง ที่ เกดิ ของเสยี ง ๘ เสยี ง คอื อ อา ก ข ค ฆ ง ห ซงึ่ เรยี กวา กณั ฐชอกั ษร แมไ วยากรณส นั สกฤต คอื คมั ภรี ม คุ ธโพธะ (สตู ร ๖) และสทิ ธานตเกามทุ ี (สตู ร ๑๐) กก็ ลา วไวอ ยา งนี้ แตค มั ภรี ป าณนิ ยี ศกึ ษา (คาถา ๑๙) กลา ววา ก วรรค ๕ เสยี ง คอื ก ข ค ฆ ง นนั้ เกดิ ทช่ี วิ หามลู ฐาน คอื ฐานโคนลน้ิ ซง่ึ เทยี บไดก บั ลนิ้ ไกน น่ั เอง ตามหลกั ภาษาศาสตรก ก็ ลา วแยกไวเ ปน ฐานเสน เสยี ง และฐานลน้ิ ไก เนอ่ื งดว ยเสยี ง ก วรรค ออกเสยี งทล่ี น้ิ ไกโ ดยมสี ว นหลงั เปน กรณช ว ยออกเสยี ง สว นเสยี ง อ อา และ ห อกั ษรออกเสยี งโดยอาศยั เสน เสยี ง อยา งเดยี ว มภี าพประกอบดงั น้ี ฐานเสน เสยี ง ฐานลนิ้ ไก

รอบรอู กั ขรวธิ แี ละการออกเสยี งภาษาบาลี 39 ฐานเพดาน (palatal) หมายถงึ สว นบนขององุ ปาก ตามหลกั ภาษา ศาสตรเ รยี กวา ฐานเพดานแขง็ เปน ตำแหนง ทเี่ กดิ ของเสยี ง ๘ เสยี ง คอื อิ อี จ ฉ ช ฌ ญ ย ซงึ่ เรยี กวา ตาลชุ อกั ษร มภี าพประกอบดงั นี้ ฐานเพดาน ฐานปมุ เหงอื ก (alveolar) หมายถงึ บรเิ วณโคนฟน ดา นบน เปน ตำแหนง ทเ่ี กดิ ของเสยี ง ๗ เสยี ง คอื ฏ ฐ ฑ ฒ ณ ร ฬ ซง่ึ เรยี กวา มทุ ธชอกั ษร มภี าพประกอบดงั นี้ ฐานปมุ เหงอื ก

40 รอบรอู กั ขรวธิ แี ละการออกเสยี งภาษาบาลี ฐานฟน (dental) หมายถงึ ฟน บน เปน ตำแหนง ทเ่ี กดิ ของเสยี ง ๗ เสยี ง คอื ต ถ ท ธ น ล ส ซงึ่ เรยี กวา ทนั ตชอกั ษร มภี าพประกอบดงั นี้ ฐานฟน ฐานรมิ ฝป าก (bilabial) หมายถงึ รมิ ฝป ากบนและรมิ ฝป ากลา ง เปน ตำแหนง ทเ่ี กดิ ของเสยี ง ๗ เสยี ง คอื อุ อู ป ผ พ ภ ม ซงึ่ เรยี กวา โอฏฐชอกั ษร มภี าพประกอบดงั นี้ ฐานรมิ ฝป าก

รอบรอู กั ขรวธิ แี ละการออกเสยี งภาษาบาลี 41 ฐานนาสกิ (nasal) หมายถงึ ชอ งจมกู ทลี่ มผา นออกมาทางจมกู โดย ขณะเปลง เสยี งไดม กี ารปด กกั ลม ณ ทใี่ ดทห่ี นงึ่ ในชอ งปากและลมผา นออกไป เฉพาะทางชอ งจมกู เปน ตำแหนง ทเี่ กดิ ของเสยี ง นคิ คหติ มภี าพประกอบดงั น้ี ฐานนาสกิ อกั ษรทเ่ี กดิ ๒ ฐาน ตามทไ่ี ดแ สดงมานี้ เปน การจำแนกอกั ษรทเี่ กดิ ในฐานเดยี ว เชน อ อา เกดิ ทกี่ ณั ฐฐานเปน ตน แตอ กั ษรบางตวั มไิ ดเ กดิ ในฐานเดยี ว ตอ งอาศยั ฐาน ๒ ฐานจงึ จะออกเสยี งได อกั ษรทเ่ี กดิ ๒ ฐาน มี ๔ กลมุ คอื ๑. กณั ฐตาลชุ ะ (เกดิ ทค่ี อและเพดาน) มี ๑ เสยี ง คอื เอ อกั ษร ๒. กณั โฐฏฐชะ (เกดิ ทคี่ อและรมิ ฝป าก) มี ๑ เสยี ง คอื โอ อกั ษร ๓. ทนั โตฏฐชะ (เกดิ ทฟ่ี น และรมิ ฝป าก) มี ๑ เสยี ง คอื ว อกั ษร ๔. สกฏั ฐานนาสกิ ฏั ฐานชะ (เกดิ ทฐ่ี านของตนและนาสกิ าฐาน) มี ๕ เสยี ง คอื ง ญ ณ น ม อกั ษร อกั ษรฐานเดยี วเหลา นน้ั เกดิ ในฐานของตนๆ สว นอกั ษร ๒ ฐาน ตอ ง ผสมฐานทง้ั สองอยา งเขา ดว ยกนั จงึ จะออกเสยี งได กลา วคอื

42 รอบรอู กั ขรวธิ แี ละการออกเสยี งภาษาบาลี เสยี ง เอ เปลง เสยี งออกจากคอและเพดานรว มกนั เสยี ง โอ เปลง เสยี งจากคอและขยบั รมิ ฝป ากไปดว ย เสยี ง ว ตอ งผสมฟน กบั รมิ ฝป าก คอื ใชฟ น บนขยบั มากระทบกบั รมิ ฝป ากลา งเหมอื นเสยี ง v ในภาษาองั กฤษ เสยี งนคิ คหติ เปน เสยี งนาสกิ (nasal sounds) ทมี่ กี ารกกั ลมในชอ ง ปากและลมผา นออกไดเ ฉพาะทางชอ งจมกู สว นปญ จมอกั ษร ๕ ตวั คอื ง ญ ณ น ม เกดิ ทฐี่ านสองแหง คอื เกดิ ทฐ่ี านของตนและนาสกิ าฐาน หมายความวา ในขณะทเี่ ปลง เสยี งจะไมม กี ารปด กกั ลมในชอ งปากและลมผา นออกไดท ง้ั ทาง ปากทางจมกู ตามหลกั ภาษาศาสตรเ รยี กวา เสยี งขน้ึ จมกู (nasalized sounds) โดย ง เกดิ ทค่ี อและจมกู ญ เกดิ ทเ่ี พดานและจมกู ณ เกดิ ทปี่ มุ เหงอื ก และจมกู น เกดิ ทฟี่ น และจมกู ม เกดิ ทร่ี มิ ฝป ากและจมกู มภี าพประกอบ ดงั นี้ การออกเสยี ง ง การออกเสยี ง น การออกเสยี ง ม

รอบรอู กั ขรวธิ แี ละการออกเสยี งภาษาบาลี 43 ฐานพเิ ศษ อรุ ฐาน (ฐานคอื อก) อรุ ฐาน หมายถงึ ฐานคอื อก เปน ตำแหนง ทเ่ี กดิ ของเสยี ง ห อกั ษรท่ี ประกอบกบั ง ญ ณ น ม เชน ปหฺ า (ปญ หา) ตณหฺ า (ตณั หา) นหฺ ารุ (เอน็ ) อมหฺ ากํ (ของเรา) และ ห อกั ษรทอ่ี ยทู า ย ย ร ล ว อกั ษร เชน สงคฺ ยหฺ ติ (ยอ มรวบรวม) วลุ โฺ ห (ลอยไป) ชวิ หฺ า (ลน้ิ ) เปน ตน อรุ ฐานน้ี เปน ฐานทเี่ พมิ่ เขา มาจากฐาน ๖ ประเภท และเปน มตขิ อง อาจารยบ างทา นทไี่ มใ ชส มานฉนั ทข องนกั ไวยากรณท งั้ หลาย อยา งไรกต็ าม การออกเสยี งของชาวไทยและสงิ หลในเรอ่ื งนจี้ ะตรงตามมตแิ รก เชน คำวา ตณหฺ า อา นออกเสยี งวา ตณั หา แตก ารออกเสยี งของชาวพมา จะตรงกบั มตหิ ลงั คอื อา น ออกเสยี งวา ตนั หนฺ า ขอ สงั เกต:- ห อกั ษรทซ่ี อ นกบั ง และ ร อกั ษรไมม ใี ชใ นภาษาบาลแี ละ สนั สกฤต นอกจากน้ี ฬ ทปี่ ระกอบกบั ห กม็ ไี ดบ า ง เชน วฬุ โฺ ห (ลอยไป) แต สนั สกฤตมไิ ดก ลา วไว เพราะตามหลกั ภาษาสนั สกฤตอาจใช ฑ แทน ฬ ไดบ า ง เชน ครฬุ , ครฑุ และอาจใชแ ทน ล ไดบ า ง เชน กาฬปกขฺ , กาลปกขฺ ______________

44 รอบรอู กั ขรวธิ แี ละการออกเสยี งภาษาบาลี กรณ (active articulators) เครอื่ งกระทำเสยี ง ___________ กรณ หมายถงึ เครอ่ื งกระทำเสยี ง หรอื เหตทุ ที่ ำใหเ กดิ การเปลง เสยี ง คอื อวยั วะซงึ่ เคลอื่ นไปประชดิ หรอื ใกลก บั ฐาน อวยั วะเหลา นอ้ี ยทู างดา นลา งของ ชอ งปาก มรี ปู วเิ คราะหว า กรยี นเฺ ต อจุ จฺ ารยี นเฺ ต เอเตนาติ กรณํ (เครอ่ื งออก เสยี ง ชอื่ วา กรณ) กรณน เ้ี มอื่ วา โดยประเภทมี ๔ คอื ๑. ชวิ หามชั มะ ทา มกลางลน้ิ เปน กรณข องตาลชุ อกั ษร ๒. ชวิ โหปค คะ ใกลป ลายลน้ิ เปน กรณข องมทุ ธชอกั ษร ๓. ชวิ หคั คะ ปลายลน้ิ เปน กรณข องทนั ตชอกั ษร ๔. สกฏั ฐานกรณะ มกี รณเ ปน ฐานของตนๆ คอื มกี รณค อื คอ -กณั ฐชอกั ษร มกี รณค อื รมิ ฝป าก -โอฏฐชอกั ษร มกี รณค อื นาสกิ -นคิ คหติ ในเวลาเปลง เสยี งตาลชุ อกั ษร ๘ เสยี ง คอื อิ อี จ ฉ ช ฌ ญ ย ตอ งใช ลน้ิ สว นกลางสมั ผสั กบั เพดานปากจงึ จะออกเสยี งได เมอื่ ออกเสยี งมทุ ธชอกั ษร ๗ เสยี ง คอื ฏ ฐ ฑ ฒ ณ ร ฬ ตอ งใชท ใ่ี กลป ลายลนิ้ สมั ผสั กบั ปมุ เหงอื ก จงึ จะออกเสยี งได เมอื่ ออกเสยี งทนั ตชอกั ษร ๗ เสยี ง คอื ต ถ ท ธ น ล ส

รอบรอู กั ขรวธิ แี ละการออกเสยี งภาษาบาลี 45 ตอ งใชป ลายลน้ิ สมั ผสั กบั ฟน จงึ จะออกเสยี งได ดงั นน้ั ลนิ้ สว นกลาง ทใ่ี กล ปลายลน้ิ และปลายลนิ้ จงึ เรยี กวา กรณ คอื เครอื่ งเปลง เสยี ง หรอื เหตทุ ท่ี ำให เกดิ การเปลง เสยี ง สว นอกั ษรทเี่ หลอื จากน้ี จำนวน ๑๙ เสยี ง คอื อ อา ก ข ค ฆ ง ห อุ อู ป ผ พ ภ ม เอ โอ ว ํ มกี รณค อื ฐานของตน หมายความวา คอ ริมฝปากและนาสิกเปนทั้งฐานที่เกิดเสียงและเปนกรณเครื่องเปลงเสียงไป ดว ยกนั ฐานกบั กรณต า งกนั ทา มกลางลนิ้ เปน ตน ชอื่ วา กรณ เพราะเปน อวยั วะชว ยออกเสยี งอกั ษร ตา งจากฐานคอื ฐานเปน ตำแหนง ทเี่ กดิ ของอกั ษร สว นกรณเ ปน อวยั วะทชี่ ว ย ออกเสียงในเม่ือมีการเปลงเสียงอักษร หมายความวา ในเวลาเปลงเสียง อกั ษรนน้ั นอกจากจะมฐี านคอื ตำแหนง ทอี่ อกเสยี งมลี ำคอเปน ตน แลว ยงั ตอ งมี เครอื่ งมอื ในการออกเสยี งดว ยจงึ จะทำใหอ อกเสยี งได การเกดิ รว มกนั ระหวา งฐานกบั กรณ เมอ่ื เขา ใจความหมายของฐานกบั กรณแ ลว กค็ วรทราบการเกดิ รว มกนั ระหวา งฐานกบั กรณเ หลา นน้ั เปน คๆู กนั ตามสมควร การเกดิ รว มกนั ดงั กลา ว เปนสภาวะท่ีเกิดขึ้นตามธรรมชาติในเวลาเปลงเสียงอักษร กลาวคือทาม กลางลนิ้ เกดิ คกู บั ตาลฐุ าน ใกลป ลายลนิ้ เกดิ คกู บั มทุ ธฐาน ปลายลนิ้ เกดิ คกู บั ทนั ตฐาน ดงั นน้ั เมอื่ เปลง เสยี งฐานกบั กรณเ หลา นน้ั รว มกนั กท็ ำใหเ กดิ เสยี ง จ วรรค, ฏ วรรค และ ต วรรคตามธรรมชาติ หากตอ งการทราบวา ตาลฐุ านอยู ท่ีไหนก็กระดกล้ินสวนกลางกระทบกับเพดานปากออกเสียง จ วรรค

46 รอบรอู กั ขรวธิ แี ละการออกเสยี งภาษาบาลี ก็จะพบตาลุฐานได หรือถาใชสวนท่ีใกลปลายลิ้นสัมผัสกับปุมเหงือกบน เพดานปาก แลว ออกเสยี ง ฏ วรรค กจ็ ะพบมทุ ธฐานไดเ ชน กนั ๑ ๓๔ ๒ ๕ ๖ ๗ ๙ ๑๐ ๑๑ ๘ ๑๒ ๑๔ ๑๓ ๑๕ ๑. ทางแหง นาสกิ , ๒. นาสกิ , ๓. มทุ ธะ, ๔, ตาล,ุ ๕. หนมุ ลู ะ, ๖. โอฏฐะ (บน-ลา ง), ๗. ทนั ตะ, ๘. อคั คะ, ๙. อปุ ค คะ, ๑๐. มชั ฌะ, ๑๑. มลู ะ, ๑๒. ชวิ หา, ๑๓. ทางอาหาร, ๑๔. กณั ฐะ, ๑๕. หลอดลม เพอื่ ใหเ กดิ ความเขา ใจถงึ ระบบการกำหนดฐานและกรณภ ายในปาก ควรดภู าพประกอบดว ย ในภาพขา งตน นี้ แสดงฐานกบั กรณไ วโ ดยละเอยี ด ชดั เจน กณั ฐฐาน ในภาพนต้ี รงกบั คำอธบิ ายในคมั ภรี ก ารกิ า คอื เปน สายเสยี ง (VOCAL CORD) รปู ยาวรสี ามเหลยี่ มคลา ยไขเ ปด ปจ จบุ นั ตำราภาษาศาสตร กลา ววา การเปลง เสยี งกอ ง (โฆสะ) หรอื เสยี งไมก อ ง (อโฆสะ) ขน้ึ อยกู บั

รอบรอู กั ขรวธิ แี ละการออกเสยี งภาษาบาลี 47 สายเสยี งดงั กลา วนเี้ ปน หลกั (Language in The Modern world, ๓๖, The Pronunciation of English. P. ๘ - ๑๐) ฐาน,กรณต อ งอาศยั กนั ตามทกี่ ลา วมาน้ี จะเหน็ ไดว า ฐานอนั เปน ตำแหนง ทเี่ กดิ ของอกั ษร ตอ ง อาศยั กรณเ ปน อวยั วะชว ยออกเสยี ง ลำพงั ฐานอยา งเดยี ว กเ็ หมอื นกบั เรอื ทไี่ มม ี คนพาย ยอมลอยไปตามกระแสนำ้ สุดแตสายนำ้ จะพัดไป แมกรณซึ่งเปน อวยั วะชว ยออกเสยี งกต็ อ งอาศยั ฐานเปน ทเี่ กดิ ลำพงั กรณเ พยี งอยา งเดยี ว กเ็ หมอื นคนไมม เี รอื ซงึ่ ไมส ามารถจะขา มแมน ำ้ ใหญไ ด ดงั นน้ั ฐานกบั กรณ จงึ ตอ งอาศยั กนั และกนั ฐานเปน ตำแหนง ทเ่ี กดิ ในเมอื่ ตอ งการจะออกเสยี ง สว น กรณก ช็ ว ยทำเสยี งนน้ั ใหช ดั เจน ถา ขาดอยา งใดอยา งหนง่ึ กไ็ มส ำเรจ็ ผล ดจุ เรอื กบั คนตา งตอ งอาศยั กนั และกนั จงึ สามารถขา มแมน ำ้ ใหญไ ด ฉะนน้ั ______________

48 รอบรอู กั ขรวธิ แี ละการออกเสยี งภาษาบาลี ปยตนะ (articulation of sounds) วธิ กี ารออกเสยี ง ___________ ปยตนะ หมายถงึ วธิ กี ารออกเสยี ง คอื ความพยายามในการออกเสยี ง หมายถงึ การปด และเปด ฐานกรณเ ปน ตน มรี ปู วเิ คราะหว า ปยตยี เต ปยตนํ (ความพยายาม ชอ่ื วา ปยตนะ) ถา มเี พยี งฐานและกรณ ๒ อยา ง เสยี งกเ็ กดิ ขนึ้ ไมไ ด จำเปน ตอ งมคี วามพยายามในการเปลง เสยี งเกดิ รว มดว ย จงึ จะทำให เกดิ เสยี งได ปยตนะนเี้ มอื่ วา โดยประเภทมี ๔ คอื ๑. สงั วตุ ะ การปด ฐานและกรณ เปน ปยตนะของ อ อกั ษร ๒. ววิ ฏะ การเปด ฐานและกรณ เปน ปยตนะของสระทเี่ หลอื ๓. ผฏุ ฐะ ๗ เสยี ง และ ส ห อกั ษร ๔. อสี งั ผฏุ ฐะ การกระทบฐานและกรณช ดั เจน เปน ปยตนะของ วรรคอกั ษร ๒๕ เสยี ง การกระทบฐานและกรณเ บาๆ เปน ปยตนะของ อวรรค ๔ เสยี ง คอื ย ร ล ว ความพยายามในการออกเสยี งสระและพยญั ชนะ ทา นจำแนกเปน ๔ ประเภท คอื การปด ฐานและกรณ การเปด การกระทบชดั เจน และการกระทบ เบาๆ หมายความวา ในเวลาออกเสยี ง อ อกั ษรจะปด คอทเ่ี ปน ฐานและกรณ

รอบรอู กั ขรวธิ แี ละการออกเสยี งภาษาบาลี 49 สว นในเวลาออกเสยี งสระ อา อิ อี อุ อู เอ โอ จะเปด ฐานและกรณ ดงั นเี้ ปน ตน อยา งไรกต็ าม แมใ นววิ ฏะกม็ คี วามตา งกนั คอื เสยี ง เอ โอ เปด ฐานและกรณ มากกวา เสยี ง อิ อี อุ อู และเสยี ง อา เปด ฐานและกรณม ากกวา เสยี ง เอ โอ ดงั ทปี่ ทรปู สทิ ธฎิ กี าอธบิ ายวา กณฐฺ ชสเรสปุ  เอกาโรการโตป อาการสสฺ ววิ ฏตตฺ ํ ปยตน.ํ ๑ แมใ นสระทเี่ กดิ ในกณั ฐฐาน การเปด ฐานและกรณข อง อา อกั ษรเปน ปยตนะมากกวา เอ และ โอ อกั ษร สำหรบั นคิ คหติ คมั ภรี ป ทรปู สทิ ธมิ ไิ ดแ สดงไว แตใ นคมั ภรี พ าลาวตาร ฎกี าใหม กลา ววา นคิ คหติ นบั เขา ในววิ ฏะ ดงั มขี อ ความวา นคิ คฺ หตี สสฺ ฐานํ นาสกิ า. กรณจฺ สาเยว. ปยตนํ ววิ ฏกณฐฺ ตา.๒ ฐาน (ตำแหนง หรอื สถานทเ่ี กดิ ) ของนคิ คหติ คอื นาสกิ กรณก ค็ อื นาสกิ นน่ั แหละ ปยตนะคอื การเปด คอไว ปยตนะทง้ั ๔ ประการเหลา น้ี กลา วตามมตขิ องปทรปู สทิ ธปิ กรณ สว น คมั ภรี น ริ ตุ ตทปี นนี ำมตขิ องคมั ภรี อ น่ื มากลา ววา รสั สสระทง้ั หมดเปน สงั วตุ ะ ทฆี สระทง้ั หมดเปน ววิ ฏะ (ผฏุ ฐและอสี งั ผฏุ ฐะเหมอื นกนั ) ดงั มขี อ ความวา ๑ รปู .ฎ.ี อธบิ ายสตู ร ๒ ๒ พาลาวตาร. นวฎกี า. หนา ๒๐

50 รอบรอู กั ขรวธิ แี ละการออกเสยี งภาษาบาลี จฬู นริ ตุ ตฺ ยิ ํ ปน สพเฺ พ รสสฺ สรา สวํ ฏุ ํ นาม. สพเฺ พ ทฆี สรา ววิ ฏา นามาติ วตุ ตฺ .ํ ตถา สททฺ สารตถฺ ชาลนิ ยิ ํ กตถฺ จิ สกกฺ ฏค นเฺ ถ จ. อทิ ํ ยตุ ตฺ ตร.ํ สว นในคมั ภรี จ ฬู นริ ตุ ติ รสั สสระทงั้ หมดชอ่ื วา สงั วฏุ ะ ทฆี สระทงั้ หมด ชอ่ื วา ววิ ฏะ ในคมั ภรี ส ทั ทสารตั ถชาลนิ ี และคมั ภรี ส นั สกฤตกเ็ ชน เดยี วกนั มติ นสี้ มควรกวา หมายเหตุ:- คำวา สวํ ตุ บางฉบบั มรี ปู วา สวํ ฏุ ใชไ ดท ง้ั สองแบบ (เมอื่ แปลง ต เปน ฏ กม็ รี ปู วา สวํ ฏุ ในฉบบั ฉฏั ฐสงั คายนามรี ปู ทลี่ ง ตตฺ ปจ จยั วา สวํ ตุ ตตฺ มการสสฺ และ ววิ ฏตตฺ ํ เสสสรานํ แตฉ บบั พมา และฉบบั สงิ หลบางฉบบั มรี ปู วา สวํ ตุ มการสสฺ และ ววิ ฏํ เสสสรานํ เมอ่ื เทยี บดกู บั รปู วา ผฏุ ฐ ํ และรปู วา อสี ผํ ฏุ ฐ ํ ทไ่ี มเ ปน รปู ผฏุ ฐ ตตฺ ํ และ อสี ผํ ฏุ ฐ ตตฺ ํ จงึ ควรมรี ปู ทล่ี ง ต ปจ จยั ใน ภาวสาธนะวา สวํ ตุ ํ และ ววิ ฏํ จงึ จะสอดคลอ งกนั ______________

รอบรอู กั ขรวธิ แี ละการออกเสยี งภาษาบาลี 51 บทที่ ๓ วธิ อี อกเสยี งภาษาบาลี

52 รอบรอู กั ขรวธิ แี ละการออกเสยี งภาษาบาลี อกั ษรเกดิ ฐานเดยี ว กณั ฐชอกั ษรมี ๘ เสยี ง คอื อ อา ก ข ค ฆ ง ห ตาลชุ อกั ษรมี ๘ เสยี ง คอื อิ อี จ ฉ ช ฌ ญ ย มทุ ธชอกั ษรมี ๗ เสยี ง คอื ฏ ฐ ฑ ฒ ณ ร ฬ ทนั ตชอกั ษรมี ๗ เสยี ง คอื ต ถ ท ธ น ล ส โอฏฐชอกั ษรมี ๗ เสยี ง คอื อุ อู ป ผ พ ภ ม นาสกิ ฏั ฐานชอกั ษรมี ๑ เสยี ง คอื นคิ คหติ อกั ษรเกดิ สองฐาน กณั ฐตาลชุ ะ (เกดิ ทค่ี อและเพดาน) มี ๑ เสยี ง คอื เอ กณั โฐฏฐชะ (เกดิ ทค่ี อและรมิ ฝป าก) มี ๑ เสยี ง คอื โอ ทนั โตฏฐชะ (เกดิ ทฟ่ี น และรมิ ฝป าก) มี ๑ เสยี ง คอื ว สกฏั ฐานนาสกิ ฏั ฐานชะ (เกดิ ทฐ่ี านของตนและนาสกิ า ฐาน) มี ๕ เสยี ง คอื ง ญ ณ น ม

รอบรอู กั ขรวธิ แี ละการออกเสยี งภาษาบาลี 53 ตาราง ฐาน, กรณ, ปยตนะ, อกั ษร เมอ่ื เขา ใจฐาน, กรณ และปยตนะดงั ทไ่ี ดก ลา วมาแลว นี้ กค็ วรทราบวา อกั ษรไหนเกดิ ในฐานไหน หรอื เปลง เสยี งโดยใชก รณไ หนเปน เครอื่ งชว ย หรอื มี ปยตนะไหนประกอบรว มกนั ตอ ไปน้ี จะแสดงตารางอกั ษรทเ่ี กดิ คกู บั ฐาน, กรณ ปยตนะ ตามมตทิ ที่ า นไดแ สดงไวใ นคมั ภรี ป ทรปู สทิ ธิ ดงั น้ี ปยตนะ ฐาน กรณะ สังวุตะ วิวฏะ ผุฏฐะ อีสังผุฏฐะ วิวฏะ ห กัณฐะ กัณฐะ อ อา เอ โอ กขคฆง - - - ตาลุ ชวิ หามชั ฌะ - อิ อี เอ จฉชฌญ ย ส - มุทธะ ชิวโหปคคะ - - ฏ ฐ ฑ ฒ ณ ร (ฬ) ํ ทันตะ ชวิ หคั คะ - - ตถทธน ลว โอฏฐะ โอฏฐะ - อุ อู โอ ปผพภม ว นาสิกา นาสิกา - - งญณนม -

54 รอบรอู กั ขรวธิ แี ละการออกเสยี งภาษาบาลี คำชแี้ จง:- อกั ษรทซี่ ้ำกนั ในตารางขา งตน คอื อกั ษรทเ่ี กดิ ได ๒ ฐาน เชน เอ อกั ษร มแี สดงไวใ นกณั ฐฐานและตาลฐุ าน จงึ ควรทราบวา เอ อกั ษร เกดิ ไดใ นฐานทงั้ สองนน้ั สว นอกั ษรทมี่ ฐี านกบั กรณเ หมอื นกนั ในตาราง คอื อกั ษร ที่ไมมีกรณเฉพาะตางหาก แตมีฐานเปนกรณอีกดวย นอกจากนี้คัมภีร ปทรปู สทิ ธิ มไิ ดแ สดงปยตนะของ ฬ และนคิ คหติ ไว แตใ นทน่ี ไี้ ดก ลา ววา ฬ อกั ษรเปน อสี งั ผฏุ ฐเพราะ ฬ อกั ษรมสี ภาพคลา ย ล อกั ษร คอื ใชแ ทนกนั ได เหมอื นในคำวา กาฬปกขฺ , กาลปกขฺ (กาฬปก ษ) ในทน่ี ้ี ทา นมไิ ดแ สดงปยตนะของนคิ คหติ ไว คมั ภรี อ ริ พุ เพทสาขา จดั นคิ คหติ เขา ในววิ ฏะดงั มขี อ ความวา สรานสุ วฺ าโรสมฺ านํ อผฏุ ฐ ํ ฐติ ํ (สระ, นคิ คหติ , และอสุ มุ อกั ษร[คอื ส, ห]เปน ปยตนะทไ่ี มก ระทบ[คอื ปด ]). แมใ น คมั ภรี พ าลาวตารฎกี าใหม หนา ๒๐ กก็ ลา ว นคิ คหติ นบั เขา ในววิ ฏะดงั มขี อ ความในคมั ภรี น นั้ วา นคิ คฺ หตี สสฺ ฐานํ นาสกิ า. กรณจฺ สาเยว. ปยตนํ ววิ ฏกณฐฺ ตา (ฐานของนคิ คหติ คอื นาสกิ กรณก ค็ อื นาสกิ นนั่ แหละ ปยตนะคอื การเปด คอไว) คมั ภรี ป ยตนะวนิ จิ ฉยั (หนา ๑๑) กลา ววา นคิ คหติ นบั เขา ใน ผฏุ ฐะ ปทรปู สทิ ธคิ ณั ฐี (เลม ๑) กลา ววา นคิ คหติ นบั เขา ในนคิ คหติ ปยตนะ ______________

รอบรอู กั ขรวธิ แี ละการออกเสยี งภาษาบาลี 55 วธิ อี อกเสยี ง วธิ อี อกเสยี งกณั ฐชอกั ษร หากไดด ตู ารางทไี่ ดแ สดงมาแลว ขา งตน จะเหน็ วา ในเวลาเปลง เสยี ง กณั ฐชอกั ษร คอื อ อา (เอ โอ) ก ข ค ฆ ง ห จะตอ งเปลง เสยี งทกี่ ณั ฐฐาน๑ โดยอาศยั กณั ฐกรณะเปน กรณ กใ็ นการเปลง เสยี งนน้ั อ อกั ษรเปลง ดว ยสงั วตุ ปยตนะ อา เอ โอ และ ห อกั ษร เปลง ดว ยววิ ฏปยตนะ ก ข ค ฆ ง อกั ษร เปลงดวยผุฏฐปยตนะ อักษรขางตนน้ันเปนอักษรที่จะตองเปลงเสียงที่ กณั ฐฐานโดยอาศยั กณั ฐกรณะเปน กรณ ดงั นนั้ ในเวลาออกเสยี งอกั ษรเหลา นนั้ กเ็ ทา กบั วา ไมม กี ารกระทบลน้ิ เลย ในบรรดาอกั ษรเหลา นนั้ ในเวลาออกเสยี ง อ อา เอ โอ และ ห ไมม กี ารกระทบลนิ้ นน้ั ถกู ตอ ง แตว า ในการออกเสยี ง ก ข ค ฆ ง ในทางปฏบิ ตั จิ ะเหน็ วา มกี ารใชล นิ้ ขอใหล องออกเสยี งดู จะเหน็ วา บรเิ วณโคนลน้ิ จะกระทบกบั บรเิ วณสว นเพดานทา ยใกลก บั ลกู กระเดอื ก ๑ กัณฐฐาน (ฐานคอ) หมายถึง กลองเสียงที่อยูภายในลูกกระเดือกเหนือหลอดลม จนถงึ ลนิ้ ไก ตามหลกั ภาษาศาสตรแ บง ออกเปน ๒ ฐาน คอื ฐานเสน เสยี ง ซง่ึ ประกอบ ดว ยเสน เสยี งสองเสน เปน รปู ตวั v และฐานลนิ้ ไกซ งึ่ อยชู ดิ กบั สว นหลงั เปน ตำแหนง ทเ่ี กดิ ของเสยี ง ๘ เสยี ง คอื อ อา ก ข ค ฆ ง ห หากนบั รวม เอ โอ ซงึ่ เปน อกั ษรทเี่ กดิ สองฐาน คอื กณั ฐตาลชุ ะ และกณั โฐฏฐชะ กร็ วมเปน ๑๐ เสยี ง

56 รอบรอู กั ขรวธิ แี ละการออกเสยี งภาษาบาลี ปจ จบุ นั หนงั สอื ทแ่ี สดงเกย่ี วกบั การออกเสยี งภาษาองั กฤษ เชน (The Pronunciation of English และ Good English) ไดอ ธบิ ายเกยี่ วกบั การออก เสยี งตวั K และตวั G โดยแสดงภาพใหเ หน็ ถงึ การกระทบกนั ระหวา งโคนลน้ิ กบั ดา นทา ยของเพดาน (ดภู าพประกอบ) วธิ อี อกเสยี งตาลชุ อกั ษร ตาลชุ อกั ษร คอื อิ อี จ ฉ ช ฌ ญ ย เกดิ ทตี่ าลฐุ าน๑ โดยมที า มกลางลนิ้ หรอื ชวิ หามชั ฌะเปน กรณ เพราะฉะนน้ั ในเวลาออกเสยี งอกั ษรเหลา นี้ จะตอ ง ออกเสยี งโดยใชล นิ้ สว นกลางสมั ผสั กบั เพดานปาก กใ็ นบรรดาอกั ษรทเ่ี กดิ ๑ ตาลุฐาน = ฐานเพดาน (palatal) หมายถึง สวนบนของอุงปาก ตามหลักภาษา ศาสตรเรียกวา ฐานเพดานแข็ง เปนตำแหนงท่ีเกิดของเสียง ๘ เสียง คือ อิ อี จ ฉ ช ฌ ญ ย หากนบั รวม เอ ซง่ึ เปน อกั ษรทเ่ี กดิ สองฐาน คอื กณั ฐตาลชุ ะ กร็ วมเปน ๙ เสยี ง

รอบรอู กั ขรวธิ แี ละการออกเสยี งภาษาบาลี 57 ทเี่ พดานเหลา นนั้ พงึ ทราบวา อกั ษร จ วรรค เปน ผฏุ ฐปยตนะ คอื ในเวลา ออกเสยี ง สว นทา มกลางลน้ิ กบั เพดานจะกระทบกนั อยา งชดั เจน สว น ย อกั ษร เปนอีสังผุฏฐปยตนะ ในเวลาออกเสียง สวนทามกลางลิ้นกับเพดานจะ กระทบกนั อยา งเบา ๆ สำหรบั อิ อี อกั ษรเปน ววิ ฏปยตนะ (เปด ฐานและกรณ) ดงั นนั้ ในเวลาออกเสยี ง จะตอ งออกเสยี งโดยการเปด ฐาน (ตำแหนง เสยี ง) และกรณ (เครื่องชวยออกเสียง) หมายความวา ออกเสียงดวยการให ทา มกลางลนิ้ และเพดานแยกจากกนั ก็วิธีการออกเสียงตาลุชอักษรใหสวนกลางลิ้นสัมผัสกับเพดาน ปากนนั้ ถอื วา เปน วธิ กี ารทถี่ กู ตอ ง ทง้ั นใี้ นบางครงั้ ในแตล ะประเทศแมจ ะออก เสยี งตา งกนั เชน อนิ เดยี ลงั กา ไทยเปน ตน ออกเสยี ง จ วรรคเปน จ (จะ) ฉ (ฉะ) ช (ชะ) ฌ (ฌะ) ญ (ญะ) แตป ระเทศพมา จะออกเสยี งเปน ซะ ซะ เปน ตน ซงึ่ การออกเสยี งตา งกนั ระหวา ง จ กบั ซะ ดงั นี้ บอกไมไ ดว า ใครออกเสยี ง ถูกตองกวากัน แตที่แนๆ ก็คือ การออกเสียงใหสวนกลางล้ินและเพดาน สมั ผสั กนั คอื วธิ กี ารทถี่ กู ตอ งทส่ี ดุ วธิ อี อกเสยี งมทุ ธชอกั ษร มทุ ธชอกั ษร คอื ฏ ฐ ฑ ฒ ณ ร ฬ เกดิ ทมี่ ทุ ธฐาน๑ โดยมใี กลป ลายลน้ิ หรอื ชวิ โหปค คะเปน กรณ เพราะฉะนน้ั ในเวลาออกเสยี งอกั ษรเหลา นี้ จะตอ ง ออกเสยี งโดยใชท ใ่ี กลป ลายลน้ิ สมั ผสั กบั ปมุ เหงอื ก กใ็ นบรรดาอกั ษรทเ่ี กดิ ๑ มุทธฐาน = ฐานปุมเหงือก (alveolar) หมายถึง บริเวณโคนฟนดานบน เปน ตำแหนง ทเ่ี กดิ ของเสยี ง ๗ เสยี ง คอื ฏ ฐ ฑ ฒ ณ ร ฬ

58 รอบรอู กั ขรวธิ แี ละการออกเสยี งภาษาบาลี ทปี่ มุ เหงอื กเหลา นนั้ พงึ ทราบวา อกั ษร ฏ วรรค เปน ผฏุ ฐปยตนะ คอื ในเวลา ออกเสยี ง สว นใกลป ลายลนิ้ กบั ปมุ เหงอื กจะกระทบกนั อยา งชดั เจน สว น ร อกั ษรเปน อสี งั ผฏุ ฐปยตนะ ดงั นน้ั ในเวลาออกเสยี ง สว นใกลป ลายลนิ้ กบั ปมุ เหงอื กจะกระทบกนั อยา งเบาๆ การออกเสยี ง ฏ วรรคน้ี กลา วกนั วา ชาวพมา ออกไดใ กลเ คยี งทสี่ ดุ ยงิ่ ไปกวา น้ี ถา จะใหต รงกบั ระบบการออกเสยี ง ควรออกเสยี งโดยพยายามใช ทใี่ กลป ลายลน้ิ สมั ผสั กบั ปมุ เหงอื ก จะทำใหก ารออกเสยี งสมบรู ณ หมายเหตุ:- การออกเสยี งอกั ษรทเี่ กดิ ทม่ี ทุ ธฐานน้ี มคี ำกลา วเปน เชงิ กฎเกณฑว า จะตอ งออกเสยี งดว ยการมว นลนิ้ หรอื ตวดั ลน้ิ ขน้ึ แตใ นคมั ภรี  บาลไี มม กี ารระบวุ า จะตอ งมว นลนิ้ ขน้ึ เพราะฉะนนั้ คำกลา วทว่ี า ออกเสยี งดว ย การมว นลน้ิ หรอื ตวดั ลนิ้ ขน้ึ นี้ เปน คำกลา วในคมั ภรี เ ตตตริ ยี เวทสาขา (๒/๓๗) ทกี่ ลา ววา ชวิ หฺ คเฺ คน ปตเิ วยฺ มทุ ธฺ นิ ฏวคเฺ ค (ในการออกเสยี ง ฏ วรรคใหม ว น หรอื ตวดั ปลายลนิ้ ขนึ้ ไปทป่ี มุ เหงอื ก) วธิ อี อกเสยี งทนั ตชอกั ษร ทนั ตชอกั ษร คอื ต ถ ท ธ น ล ส เกดิ ทท่ี นั ตฐาน๑ โดยมปี ลายลน้ิ หรอื ชวิ หคั คะเปน กรณ เพราะฉะนนั้ ในเวลาออกเสยี งอกั ษรเหลา นี้ จะตอ งออกเสยี ง โดยใชป ลายลน้ิ สมั ผสั กบั ฟน กบ็ รรดาอกั ษรทเี่ กดิ ทฟ่ี น เหลา นน้ั พงึ ทราบวา ๑ ทนั ตฐาน = ฐานฟน (dental) หมายถงึ ฟน บน เปน ตำแหนง ทเี่ กดิ ของเสยี ง ๗ เสยี ง คอื ต ถ ท ธ น ล ส

รอบรอู กั ขรวธิ แี ละการออกเสยี งภาษาบาลี 59 อกั ษร ต วรรค เปน ผฏุ ฐปยตนะ (การกระทบฐานและกรณช ดั เจน) คอื ในเวลา ออกเสยี ง สว นปลายลนิ้ กบั ฟน จะกระทบกนั อยา งชดั เจน สว น ส อกั ษร เปน ววิ ฏปยตนะ (เปด ฐานและกรณ) ดงั นน้ั ในเวลาออกเสยี ง จะตอ งออกเสยี ง โดยการเปด ฐาน (ตำแหนง เสยี ง) และกรณ (เครอ่ื งชว ยออกเสยี ง) หมายความ วา ออกเสยี งดว ยการเปด ฐานคอื ฟน และกรณค อื ปลายลนิ้ ใหแ ยกจากกนั นน่ั เอง สำหรบั ล อกั ษรเปน อสี งั ผฏุ ฐปยตนะ (กระทบฐานและกรณเ บาๆ) ดงั นน้ั ใน เวลาออกเสยี ง จะตอ งใหส ว นปลายลนิ้ กบั ฟน กระทบกนั อยา งเบาๆ ขอ สงั เกต:- ส อักษรเปนอักษรท่ีออกเสียงที่ทันตฐาน โดยอาศัย ชวิ หคั คกรณะและอาศยั ววิ ฏปยตนะ การทช่ี าวพมา ออกเสยี ง ส (สะ) เปน ต (ตะ) จะทำใหเสียงน้ีไมไดอาศัยวิวฏปยตนะ แตจะกลับเปนผุฏฐปยตนะ สำหรบั คนอนิ เดยี ลงั กา หรอื ประเทศอน่ื ๆ ออกเสยี งเปน ส (สะ) ซงึ่ ตรงกบั คมั ภรี ท ว่ี า ไวว า เปน อกั ษรทอ่ี าศยั ววิ ฏปยตนะเกดิ วธิ อี อกเสยี งโอฏฐชอกั ษร โอฏฐชอกั ษร คอื อุ อู ป ผ พ ภ ม เกดิ ทโ่ี อฏฐฐาน๑ กบ็ รรดาอกั ษร ทเี่ กดิ ทรี่ มิ ฝป ากเหลา นน้ั พงึ ทราบวา อกั ษร ป วรรค คอื ป ผ พ ภ ม เปน ผฏุ ฐปยตนะ (การกระทบฐานและกรณช ดั เจน) ดงั นน้ั ในเวลาออกเสยี ง จะตอ ง ๑ โอฏฐฐาน = ฐานรมิ ฝป าก (bilabial) หมายถงึ รมิ ฝป ากบนและรมิ ฝป ากลา ง เปน ตำแหนง ทเี่ กดิ ของเสยี ง ๗ เสยี ง คอื อุ อู ป ผ พ ภ ม

60 รอบรอู กั ขรวธิ แี ละการออกเสยี งภาษาบาลี ออกเสยี งโดยใชร มิ ฝป ากบนสมั ผสั กบั รมิ ฝป ากลา ง สว น อุ อู อกั ษรเปน ววิ ฏ ปยตนะ (เปด ฐานและกรณ) ดงั นนั้ ในเวลาออกเสยี ง จะตอ งออกเสยี งโดยการ เปด ฐาน (ตำแหนง เสยี ง) และกรณ (เครอื่ งชว ยออกเสยี ง) หมายความวา ออกเสยี งดว ยการเปด รมิ ฝป ากบนและรมิ ฝป ากลา งนนั่ เอง คำวา โอฏฐฐาน หมายถงึ รมิ ฝป ากบน - ลา ง อกั ษรทง้ั หลายทเี่ กดิ ท่ี โอฏฐฐานนไี้ มม กี รณเ ปน เอกเทศ ฐานกลา วคอื โอฏฐฐานนน่ั แหละชอ่ื วา เปน กรณ จะอยา งไรกต็ าม คมั ภรี อ ตั ถพั พเวทสาขา (๑/๒๕) ไดก ลา ววา โอฏฐ ฏฐ านํ อธโรฏฐํ (ริมฝปากลางเปนกรณของอักษรท่ีเกิดในโอฏฐฐาน) แตคัมภีร ตภิ าสสารตนปกรณซ ง่ึ เปน คมั ภรี ท อี่ ธบิ ายคมั ภรี เ ตตตริ ยี ปาตสิ าขยะกลา ววา อตโฺ รตถโรฏโ ฐ ฐานํ อตุ ตฺ รตตฺ สามยฺ า เอสํ ฐานานํ อธโรฏโ ฐ กรณํ หมายความ วา ฐานของอกั ษรทงั้ หลายมที นั ตฐานเปน ตน ยอ มตงั้ อยสู ว นบนของปากฉนั ใด รมิ ฝป ากบนกค็ วรจะไดช อ่ื วา เปน ฐาน รมิ ฝป ากลา งกค็ วรจะไดช อ่ื วา เปน กรณ ฉนั นน้ั (คอื นา จะนำมาเปรยี บเทยี บกนั ได) วธิ อี อกเสยี ง เอ อกั ษร เอ อกั ษรเปน อกั ษรทเ่ี กดิ สองฐาน คอื กณั ฐฐานและตาลฐุ าน ชอ่ื วา กณั ฐตาลชุ อกั ษร “อกั ษรเกดิ ทคี่ อและเพดาน” อธบิ ายวา เอ เปน สงั ยตุ ตสระ แปลวา สระผสม คอื อ กบั อิ ผสมกนั เปน เอ, อ ตามฐานเดมิ เกดิ ทคี่ อ, อิ ตามฐานเดมิ เกดิ ทเี่ พดาน เมอ่ื อ กบั อิ ผสมกนั เปน เอ แลว เอ จงึ ตอ งเกดิ สองฐานคอื คอและเพดาน และเปน ววิ ฏปยตนะ ดงั นน้ั ในเวลาออกเสยี ง เอ

รอบรอู กั ขรวธิ แี ละการออกเสยี งภาษาบาลี 61 ตอ งเปลง เสยี งออกจากคอและเพดานรว มกนั โดยการเปด ฐานและกรณ จะ สงั เกตไดว า เวลาออกเสยี ง เอ อกั ษร จะมลี มกระทบทค่ี อและเพดาน วธิ อี อกเสยี ง โอ อกั ษร โอ อกั ษรเปน อกั ษรทเี่ กดิ สองฐาน คอื กณั ฐฐานและโอฏฐฐาน ชอ่ื วา กณั โฐฏฐชอกั ษร “อกั ษรเกดิ ทคี่ อและรมิ ฝป าก” อธบิ ายวา โอ เปน สงั ยตุ ตสระ แปลวา สระผสม คอื อ กบั อุ ผสมกนั เปน โอ, อ ตามฐานเดมิ เกดิ ทคี่ อ, อุ ตามฐานเดมิ เกดิ ทร่ี มิ ฝป าก เมอื่ อ กบั อุ ผสมกนั เปน โอ แลว โอ จงึ ตอ งเกดิ สองฐานคอื คอและรมิ ฝป าก และเปน ววิ ฏปยตนะ ดงั นนั้ ในเวลาออกเสยี ง โอ จะตองเปลงเสียงจากคอและขยับริมฝปากโดยการเปดฐานและกรณ จะ สงั เกตไุ ดว า เวลาออกเสยี ง โอ จะมลี มกระทบทค่ี อและรมิ ฝป าก วธิ อี อกเสยี ง ว อกั ษร ว อกั ษรเปน อกั ษรทเี่ กดิ สองฐาน คอื ทนั ตฐานและโอฏฐฐาน ชอื่ วา ทนั โตฏฐชอกั ษร “อกั ษรเกดิ ทฟี่ น และรมิ ฝป าก และเปน อสี งั ผฏุ ฐปยตนะ ดงั นนั้ ในเวลาออกเสยี ง ว อกั ษร ตอ งผสมฟน กบั รมิ ฝป าก คอื ใชฟ น บนขยบั มากระทบ กบั รมิ ฝป ากลา งเบาๆ เหมอื นเสยี ง v ในภาษาองั กฤษ ______________

62 รอบรอู กั ขรวธิ แี ละการออกเสยี งภาษาบาลี วธิ อี อกเสยี งนคิ คหติ นคิ คหติ เปน พยญั ชนะเกดิ ทนี่ าสกิ าฐาน๑ ตอ งประกอบรว มกบั รสั สสระ ๓ เสยี งจงึ จะออกเสยี งได คอื ตอ งเปลง เสยี งสระ อ อิ หรอื อุ กอ น แลว จงึ ออกเสยี งนคิ คหติ ใหเ กดิ ทจี่ มกู ตอ มา ทา นเปรยี บนคิ หติ อาศยั สระนน้ั เหมอื นกบั นกจบั ตน ไม ถา ตน ไมเ ปน ตน ซงึ่ เปน ทจ่ี บั ไมม แี ลว นกกจ็ บั ไมไ ด ฉะนน้ั เสียงนิคคหิตเปนเสียงนาสิก (nasal sounds) ที่มีการกักลมใน ชอ งปากและลมผา นออกไดเ ฉพาะทางชอ งจมกู ดงั นน้ั การออกเสยี งนคิ หติ จงึ ตอ งกดฐานและกรณไ วโ ดยเปลง เสยี งออกทางจมกู เหมอื นนกทเี่ กาะอยบู น ยอดไม เมอ่ื จะบนิ ขน้ึ ไดก ดกงิ่ ไมท อ่ี าศยั อยแู ลว บนิ ขน้ึ ไป เชน การออกเสยี ง กํ ตอ งกดฐานและกรณข อง กํ คอื กณั ฐฐานและกณั ฐกรณะ โดยไมเ ปลง เสยี ง ออกทางปาก แตใ หเ สยี งขน้ึ ไปทางจมกู แลว เปลง ออกทางชอ งจมกู คำอธบิ ายน้ี สอดคลอ งกบั คำอธบิ ายในอรรถกถาพระวนิ ยั วา นคิ คฺ หตี นฺติ ยํ กรณานิ นคิ คฺ เหตวฺ า อวสิ สฺ ชเฺ ชตวฺ า อววิ เฏน มเุ ขน สานนุ าสกิ ํ กตวฺ า วตตฺ พพฺ .ํ ๒ (วิ.อฏ. ๔/๒๔๗) \"พนิ ททุ บี่ คุ คลขม คอื ไม ป ลอ ยฐานและกรณไ วแ ลว กลา วโดยกระทำใหม ี เสยี งขนึ้ จมกู ดว ยปากอนั ไมเ ปด ชอ่ื วา นคิ คหติ \" ๑ นาสกิ าฐาน = ฐานนาสกิ (nasal) หมายถงึ ชอ งจมกู ทลี่ มผา นออกมาทางจมกู โดย ขณะเปลงเสียงไดมีการปดกักลม ณ ที่ใดที่หนึ่งในชองปากและลมผานออกไป เฉพาะทางชอ งจมกู เปน ตำแหนง ทเ่ี กดิ ของเสยี งนคิ คหติ ๒ ว.ิ อฏ. ๓.๕๒๒

รอบรอู กั ขรวธิ แี ละการออกเสยี งภาษาบาลี 63 ขอ ความในอรรถกถานแ้ี สดงลกั ษณะของนคิ คหติ วา พนิ ททุ ก่ี ดฐาน และกรณไ วแ ลว ออกเสยี งโดยไมเ ปด ปาก กลา วคอื ถา เปด ปากออกเสยี งจะทำ ใหม ลี มออกจากปากแลว กลายเปน วมิ ตุ ตะ แตถ า ไมเ ปด ปากออกเสยี งกจ็ ะมี เสยี งขนึ้ จมกู คำวา กรณํ นคิ คฺ เหตวฺ า (ขม ฐานและกรณ) คอื ไมป ลอ ยเสยี ง ออกมาตามฐานและกรณป กติ หมายถงึ การปด ปากนนั่ เอง ดงั คำอธบิ ายใน คมั ภรี ก ารกิ าฏกี าวา นคิ คฺ เหตวฺ านาติ นปิ ปฺ เ ฬตวฺ า. มขุ ํ ปท หติ วฺ าติ วตุ ตฺ ํ โหติ๑ \"คำวา นคิ คฺ เหตวฺ าน แปลวา ขม แลว ความหมายกค็ อื ปด ปากแลว อยา งไรกต็ าม ขอ นไ้ี มไ ดห มายความวา การออกเสยี งนคิ คหติ จะตอ ง ปดปากใหสนิท แตหมายถึงการเปดปากไมกวางและไมใหลมผานปากไป เทา นนั้ ถา ปด ปากสนทิ จะเกดิ เปน เสยี งทม่ี ี มฺ อกั ษรอยทู า ย เชน พทุ ธฺ มฺ สรณม,ฺ ธมมฺ มฺ สรณมฺ เปน ตน ซงึ่ ไมใ ชเ สยี งนคิ คหติ วธิ อี อกเสยี งวคั คนั ตอกั ษร วคั คนั ตอกั ษร คอื ง ญ ณ น ม เปน อกั ษรทเี่ กดิ ทฐ่ี านสองแหง คอื เกดิ ทฐี่ านของตนและนาสกิ าฐานคอื เสยี งนคิ คหติ เกดิ รว มดว ย ชอื่ วา สกฏั ฐาน นาสกิ ฐานชอกั ษร “อกั ษรเกดิ ทฐี่ านเดมิ ของตนและทจ่ี มกู ” หมายความวา ในขณะทเี่ ปลง เสยี งจะไมม กี ารปด กกั ลมในชอ งปากและลมผา นออกไดท ง้ั ทาง ปากทั้งทางจมูก ตามหลักภาษาศาสตรเรียกวา เสียงขึ้นจมูก (nasalized sounds) โดย ง เกดิ ทค่ี อและจมกู ญ เกดิ ทเ่ี พดานและจมกู ณ เกดิ ทปี่ มุ เหงอื ก และจมกู น เกดิ ทฟี่ น และจมกู ม เกดิ ทรี่ มิ ฝป ากและจมกู ๑ กา.ฎ.ี คำอธบิ ายคาถา ๑๐๕

64 รอบรอู กั ขรวธิ แี ละการออกเสยี งภาษาบาลี หมายเหตุ:- หากตอ งการจะทราบวา อกั ษรตวั ใดเกดิ ทจ่ี มกู ไมเ กดิ ทจ่ี มกู กใ็ หล องเอามอื ปด จมกู แลว ออกเสยี งดู ซงึ่ ถา ออกเสยี งไมไ ด กแ็ สดงวา อกั ษรนนั้ เกดิ ทน่ี าสกิ าฐาน หากออกเสยี งไดก เ็ ปน อกั ษรในฐานอนื่ งญ ณน ม

รอบรอู กั ขรวธิ แี ละการออกเสยี งภาษาบาลี 65 รปู ภาพแรกแสดงการออกเสยี ง ง รปู ภาพทส่ี องแสดงการออกเสยี ง ญ รปู ภาพทส่ี ามแสดงการออกเสยี ง ณ รปู ภาพทส่ี แี่ สดงการออกเสยี ง น รปู ภาพทห่ี า แสดงการออกเสยี ง ม เพราะเหตนุ นั้ ในการออกเสยี งวคั คนั ต อกั ษร มใิ ชเ ปน การออกแรงสวด เพอื่ ใหป รากฏฐาน ๒ ฐานแตอ ยา งใด แตเ ปน การออกเสยี งไปตามธรรมชาติ กจ็ ะทำใหอ กั ษรเหลา นน้ั เกดิ ในฐาน ๒ ฐานเอง หมายความวา ลมจะออกทง้ั ชอ งปากและขนึ้ ไปสชู อ งจมกู โดยอตั โนมตั ิ อนง่ึ ในการออกเสยี งวคั คนั ตอกั ษรเหลา นน้ั จะไมส ามารถออกเสยี งพยญั ชนะลว นๆ ได เพราะฉะนน้ั เมอื่ ตอ งการจะออกเสยี งพยญั ชนะเหลา นน้ั จะตอ งนำมา ประกอบกบั สระตวั ใดตวั หนงึ่ แลว จงึ คอ ยออกเสยี ง เพราะฉะนนั้ ในการออก เสยี ง ง ญ ณ น ม อกั ษรใหช ดั เจน จงึ ไมใ ชเ ปน การออกเสยี งเฉพาะพยญั ชนะ เพยี งอยา งเดยี ว แตต อ งเปน การออกเสยี งพยญั ชนะกบั สระเขา ดว ยกนั เชน ในกรณี ถา จะใหแ สดงฐานของเสยี ง ง ใหช ดั ถอ ยชดั คำนน้ั จะตอ ง แสดงเปน ๒ ฐานคอื กณั ฐฐานและนาสกิ าฐาน ทงั้ นเ้ี นอื่ งจากทง้ั ง และ อ อกั ษร ตา งกเ็ กดิ ในกณั ฐฐานดว ยกนั สว นฐานของเสยี ง ญ จะตอ งแสดงถงึ ๓ ฐาน คอื กณั ฐฐาน, ตาลฐุ าน, นาสกิ าฐาน ญ เปน ตาลฐุ านกบั นาสกิ าฐาน สำหรบั อ เปน กณั ฐฐาน, ณ และ น อกั ษรกม็ ฐี านเสยี ง ๓ ฐานเชน เดยี วกนั สว นในกรณขี อง ม อกั ษร มี ๒ ฐาน คอื โอฏฐฐานกบั นาสกิ าฐาน ทงั้ นี้ เนอ่ื งจากฐานของ ม อกั ษรกบั กรณน นั้ เปน สงิ่ ทไ่ี มต า งกนั ดงั นนั้ ในการออกเสยี ง ง ญ ณ น ม จงึ เปน การออกเสยี งทเี่ กดิ ขนึ้ ได ๒ ฐานและ ๓ ฐานพรอ มๆ กนั ไป ______________

66 รอบรอู กั ขรวธิ แี ละการออกเสยี งภาษาบาลี วธิ อี อกเสยี งกล้ำของ ห อกั ษร ห อกั ษรเปน อกั ษรทเ่ี กดิ ทก่ี ณั ฐฐาน (คอ) ในเวลาเปลง เสยี ง ห อกั ษร จะตอ งเปลง เสยี งทก่ี ณั ฐฐานโดยอาศยั กณั ฐกรณะเปน กรณใ นการเปลง เสยี งนน้ั ดงั ทไี่ ดก ลา วมาแลว ขา งตน แตใ นเวลาที่ ห อกั ษรกลำ้ กบั วคั คนั ตอกั ษร คอื ง ญ ณ น ม และอันตัฏฐอักษร คือ ย ร ล ว ห อักษรจะมีฐานที่อุรฐาน เพราะฉะนน้ั เมอ่ื ทำการออกเสยี งพยญั ชนะทกี่ ลำ้ กนั ระหวา ง ห กบั วคั คนั ตะ และอนั ตฏั ฐะดงั กลา วผสู วดจะสงั เกตไดว า มเี สยี งสะเทอื นทหี่ นา อก ซงึ่ ถา ทำ การออกเสยี งอกั ษรสงั โยคดงั กลา วใหช ดั เจน เชน งฺ = (ห อกั ษรทซ่ี อ นกบั ง ไมม ใี ชใ นภาษาบาล)ี หฺ = ปหฺ า (ปญ หา, การถาม) ณหฺ = ตณหฺ า (ตณั หา, ความอยาก) นหฺ = นหฺ ารุ (เอน็ ) มหฺ = อมหฺ ากํ (ของพวกเรา) ยหฺ = สงคฺ ยหฺ ติ (ยอ มรวบรวม) ร=ฺ (ห อกั ษรทซี่ อ นกบั ร ไมม ใี ชใ นภาษาบาล)ี ล = วลุ โฺ ห (ลอยไป) วหฺ = ชวิ หฺ า (ลนิ้ ) จะเหน็ วา เสยี งมไิ ดป รากฏทตี่ ำแหนง อรุ ฐานเลย ขอใหล องออกเสยี ง แลว เอามอื ไปแตะทอ่ี กดู เพราะฉะนน้ั ถา จะออกเสยี งใหอ กั ษรสงั โยคเหลา นนั้ มเี สยี งไปถงึ อรุ ฐาน จะตอ งออกเสยี งพยญั ชนะตวั หนา กบั ตวั หลงั ใหเ รว็ เสมอกนั

รอบรอู กั ขรวธิ แี ละการออกเสยี งภาษาบาลี 67 จงึ จะไดเ สยี งทอี่ รุ ฐาน ในการออกเสยี งกล้ำกนั ระหวา ง ย กบั ห เชน ในกรณี ตวั อยา งวา มยหฺ ํถา ออกเสยี งเปน มยหฺ ํ เฉยๆ อยา งทอี่ อกกนั อยเู ปน ประจำนน้ั ไมใ ชเ สยี งของบาลแี ท ถา เปน เสยี งของบาลแี ทจ ะตอ งออกเสยี งหนกั วา มยหํ ซง่ึ จะทำใหเ สยี งของอกั ษรทก่ี ลำ้ กนั นเี้ กดิ ทอ่ี รุ ฐานได ปจ จบุ นั การออกเสยี งของไทยและสงิ หลเกยี่ วกบั เสยี งทซี่ อ น ห อกั ษร ขา งตน จะคลอ ยตามมตขิ องคมั ภรี ท ว่ั ไปทกี่ ลา ววา ห อกั ษรเกดิ ทคี่ อ เชน คำวา ตณฺหา อาน ออกเสียงวา ตัณ - หา แตการออกเสียงของชาวพมาจะไม ออกเสยี งในลกั ษณะเชน นนั้ แตจ ะคลอ ยตามมตขิ องวทนั ตวิ าทะ คอื อา นออก เสยี งวา ตณั -หนฺ า ดงั นน้ั วธิ อี อกเสยี งในภาษาบาลี จงึ มี ๒ ลกั ษณะ คอื ๑. ไมอ า นกลำ้ ใชใ นกรณี ๔ อยา ง คอื ก. พยญั ชนะสงั โยคเปน วรรคเดยี วกนั เชน อกกฺ (อกั -กะ) อกขฺ (อกั -ขะ) ข. พยญั ชนะสงั โยคเปน อวรรคเหมอื นกนั เชน อยยฺ (อยั -ยะ) ค. พยญั ชนะสงั โยคมวี รรคตา งกนั เชน ภนชฺ (ภนั -ชะ) หนสฺ (หนั -สะ) ฆ. พยญั ชนะสงั โยคมี ห อยทู า ย เชน อสมุ หฺ (อะ-สมุ -หะ) ๒ อา นกลำ้ ใชใ น ๒ กรณี คอื ก. มี ย ร ว อกั ษรอยทู า ย เชน กลยฺ าณ (กลั -ยา-ณะ), จติ รฺ (จติ -ตะ-ระ), กตวฺ า (กตั -ตะ-วา ), อนเฺ วติ (อนั -เว-ต)ิ ข. มี สฺ อกั ษรอยทู า ย เชน ตสมฺ า (ตสั -สะ-หมฺ า)

68 รอบรอู กั ขรวธิ แี ละการออกเสยี งภาษาบาลี การออกเสยี งนนั้ มขี อ ยกเวน อยบู า ง เชน ปหฺ า (การถาม) ไมอ อก เสยี งวา ปย -หา แตอ า นวา ปน -หา คำวา มลิ นิ ทฺ ปหฺ อา นวา ม-ิ ลนิ -ทะ-ปน - หะ แมค ำวา พรฺ หมฺ (พรหม) มกั อา นวา พรฺ มั -ฺ มะ โดยเสยี ง ห หายไปเหมอื น h ในคำวา hour อา นวา (อาว - เวอะ) อนง่ึ คำวา ตสมฺ า ออกเสยี งเปน ตสั -สะ-หมฺ า โดยมี หฺ กลำ้ ทงั้ นเ้ี พอื่ ให ตา งกบั คำวา ตสสฺ มา (อา นวา ตสั -สะ-มา) แมค ำวา สงขฺ ยฺ า กอ็ า นวา สงั -ขะ- หยา เพอื่ ใหต า งกบั คำวา สงขฺ ยา (อา นวา สงั -ขะ-ยา) สว นคำวา สมทุ ทฺ อา นได สองแบบวา สะ-หมทุ -ทะ หรอื สะ-มทุ -ทะ โดยตา งกนั ทอี่ ยา งแรกมเี สยี งต่ำ อยา งหลงั มเี สยี งสงู เนอ่ื งจากอาจออกเสยี งสระได ๓ อยา งโดยเปน เสยี งสงู (อทุ าตตฺ ) เสยี งต่ำ (อนทุ าตตฺ ) หรอื เสยี งกลาง (ผสวฺ รติ ) ดว ยเหตดุ งั กลา ว จงึ สามารถออกเสยี งไดท งั้ ๓ แบบดงั ทก่ี ลา วมาขา งตน ______________

รอบรอู กั ขรวธิ แี ละการออกเสยี งภาษาบาลี 69 บทท่ี ๔ วธิ อี อกเสยี งสวดกรรมวาจา



การออกเสยี งสวดกรรมวาจา๑ เมื่อไดศึกษาเร่ืองอักขรวิธี ประเภทฐาน กรณ ปยตนะของอักษร และวธิ กี ารออกเสยี งตามฐาน กรณ ปยตนะแลว ภกิ ษผุ สู วดกรรมวาจาจะตอ ง พยายามออกเสียงใหถูกตอง จึงจะสามารถสวดกรรมวาจาไดแมนยำและ สละสลวย เกยี่ วกบั เรอ่ื งนี้ พระอรรถกถาจารยไ ดแ นะนำภกิ ษผุ สู วดกรรมวาจา ใหส นใจศกึ ษารเู รอื่ งพยญั ชนะพทุ ธิ (พยญั ชนะเครอื่ งแสดงอรรถ) ๑๐ ประการ ดงั มขี อ ความกลา วไวใ นวนิ ยั อรรถกถาวา สถิ ลิ ํ ธนติ จฺ ทฆี รสสฺ ํ ครกุ ํ ลหกุ เฺ จว นคิ คฺ หตี ํ สมพฺ นธฺ ววตถฺ ติ ํ วมิ ตุ ตฺ ํ ทสธา พยฺ ชฺ นพทุ ธฺ ยิ า ปเภโท.๒ ประเภทพยญั ชนะพทุ ธมิ ี ๑๐ คอื สถิ ลิ , ธนติ , ทฆี ะ, รสั สะ, คร,ุ ลห,ุ นคิ คหติ , สมั พนั ธะ, ววตั ถติ ะ และวมิ ตุ . ๑ คำวา \"กรรมวาจา\" นั้น ในคัมภีรบริวารแยกกรรมวิบัติโดยกรรมวาจาเปน ๒ คือ ญตั ตวิ บิ ตั ิ คอื ความบกพรอ งแหง ญตั ตหิ รอื ความไมถ กู ตอ งแหง ญตั ติ และอนสุ าวนา วิบัติ คือความบกพรองแหงอนุสาวนา หรือความไมถูกตองแหงอนุสาวนา ภิกษุผู สวดกรรมวาจานนั้ สวดญตั ตบิ กพรอ ง หรอื สวดอนสุ าวนาบกพรอ งอยา งใดอยา งหนงึ่ จดั เปน กรรมวาจาวบิ ตั ิ คอื จดั เปน กรรมวบิ ตั โิ ดยกรรมวาจาทงั้ นนั้ ๑ ว.ิ อฏ. ๓.๕๒๒

72 รอบรอู กั ขรวธิ แี ละการออกเสยี งภาษาบาลี สถิ ลิ คอื พยญั ชนะทมี่ เี สยี งหยอ น (เสยี งเพลา) มี ๑๐ เสยี ง คอื ก จ ฏ ต ป, ค ช ท ฑ พ (ดรู ายละเอยี ด หนา ๒๗) ธนติ คอื พยญั ชนะทอ่ี อกเสยี งแขง็ มี ๑๐ เสยี ง คอื ข ฉ ฐ ถ ผ, ฆ ฌ ฒ ธ ภ (ดรู ายละเอยี ด หนา ๒๗) ทีฆะ คอื สระอนั จะพงึ วา โดยระยะยาว มี ๕ เสยี ง คอื อา อี อู เอ โอ (ดรู ายละเอยี ด หนา ๑๑) รสั สะ คอื สระอนั จะพงึ วา โดยระยะสน้ั กงึ่ หนงึ่ แหง ระยะยาว มี ๓ เสยี ง คอื อ อิ อุ (ดรู ายละเอยี ด หนา ๑๐) ครุ คอื สระอนั จะพงึ วา โดยระยะยาว ทเ่ี รยี กวา ทฆี ะ ไดช อื่ วา ครุ เสยี งหนกั แตใ นทน่ี ห้ี มายเอาสระทม่ี พี ยญั ชนะสะกด ซง่ึ เรยี กวา สงั โยค เปน ครุ เชน คำวา พทุ ธฺ รกขฺ ติ ตฺเถรสสฺ นกขฺ มติ (ดรู ายละเอยี ด หนา ๑๕) ลหุ คอื สระอนั จะพงึ วา โดยระยะสน้ั กงึ่ หนงึ่ แหง ระยะยาว ทเี่ รยี กวา รสั สะ ไดช อื่ วา ลหุ เสยี งเบา แตใ นทน่ี หี้ มายเอาสระสน้ั ไมม พี ยญั ชนะสะกด เปน ลหุ เสยี งเบา เชน คำวา พทุ ธฺ รกขฺ ติ เถรสสฺ น ขมติ (ดหู นา ๑๕) นคิ คหติ คอื พยญั ชนะทวี่ า กดเสยี ง เชน คำวา สงฆฺ ํ อปุ สมปฺ ทํ เปน ตน ในคมั ภรี อ รรถกถาบรวิ าร อธบิ ายวา พยญั ชนะทวี่ า หบุ ปากกดฐานและกรณ ไมป ลอ ยทำใหเ สยี งขน้ึ จมกู ประกอบกบั รสั สสระ (ดูรายละเอียด หนา ๒๒) สัมพันธะ คือบทเขาสนธิเช่ือมกับบทอ่ืน (บทติดกัน) เชนคำวา ตณุ หฺ 'สสฺ หรอื ตณุ หฺ 'ิ สสฺ เปน ตน

รอบรอู กั ขรวธิ แี ละการออกเสยี งภาษาบาลี 73 ววตั ถติ ะ คอื บทแยกกนั เชน ตณุ หฺ ี อสสฺ วมิ ตุ คอื อกั ขระทว่ี า ปลอ ยเสยี ง เชน สณุ าต.ุ เอสา ญตตฺ ิ บรรดาพยญั ชนพทุ ธิ (พยญั ชนะเครอื่ งแสดงอรรถ) ๑๐ ประการนนั้ เหตทุ ท่ี ำใหก รรมวาจาเสยี ใชไ มไ ดม ี ๔ สถาน คอื สถิ ลิ ธนติ นคิ คหติ และวมิ ตุ ทเี่ หลอื อกี ๖ คอื ทฆี ะ รสั สะ ครุ ลหุ สมั พนั ธ ววตั ถติ ะ ทา นวา กรรมวาจาไมเ สยี ใชไ ด แตภ กิ ษผุ สู วดกรรมวาจาควรวา อกั ขระนน้ั ๆ ใหถ กู ตอ งตามฐาน กรณ เพอ่ื รกั ษาประเพณอี นั มมี าแลว โดยลำดบั ไมใ หส ญู หาย ดงั นนั้ จะแสดงการ ออกเสยี งสวดกรรมวาจาวา ออกเสยี งสวดอยา งไร กรรมวาจาเสยี และออก เสยี งสวดอยา งไร กรรมวาจาไมเ สยี ดงั น้ี กรรมเสยี เพราะกรรมวาจา ๔ สถาน ๑. ออกเสียงสิถิลเปนธนิต คือ วาพยัญชนะท่ีออกเสียงหยอน (เพลา) เปน พยญั ชนะออกเสยี งแขง็ เชน คำวา สณุ าตุ เม ออกเสยี ง ต เปน เสยี ง ถ วา สณุ าถุ เม หรอื คำวา ปตตฺ กลลฺ ํ เอสา ญตฺติ ออกเสยี ง ต เปน ถ วา ปตถฺ กลลฺ ํ เอสา ญตฺถิ เปน ตน ๑ ๒. ออกเสยี งธนติ เปน สถิ ลิ คอื วา พยญั ชนะออกเสยี งแขง็ เปน พยญั ชนะออกเสยี งหยอ น (เพลา) เชน คำวา ภนเฺ ต สงโฺ ฆ ออกเสยี ง ภ เปน พ, ออกเสยี ง ฆ เปน ค วา พนเฺ ต สงโฺ ค เปน ตน ๑ ๑ สณุ าตุ เมติ วตตฺ พเฺ พ ต-การสสฺ ถ-การํ กตวฺ า \"สณุ าถุ เมติ วจนํ สถิ ลิ สสฺ ธนติ กรณํ นาม. ตถา \"ปตตฺ กลลฺ ํ เอสา ญตตฺ ตี ิ วตตฺ พเฺ พ \"ปตถฺ กลลฺ ํ เอสา ญตถฺ ตี อิ าทวิ จนจฺ \"- ภนเฺ ต สโํ ฆติ วตตฺ พเฺ พ ภ-การ ฆ-การานํ พ-การ ค-กาเร กตวฺ า \"พนเฺ ต สโํ คติ วจนํ ธนติ สสฺ สถิ ลิ กรณํ นาม. (ว.ิ อฏ. ๑.๕๕๒)

74 รอบรอู กั ขรวธิ แี ละการออกเสยี งภาษาบาลี ๓. ออกเสียงวิมุตเปนนิคคหิต คือ วาบทอันจะพึงวาเปดปาก ปลอ ยเสยี ง เชน คำวา สุณาตุ เม วา หบุ ปากกดเสยี งทำใหเ สยี งขน้ึ จมกู วา เปน สณุ นฺตุ เม หรอื คำวา เอสา ญตตฺ ิ วา เปน เอสํ ญตตฺ ิ เปน ตน ๑ ๔. ออกเสียงนิคคหิตเปนวิมุต คือ วาบทอันจะพึงวาหุบปาก๒ ทำใหเ สยี งขนึ้ จมกู เชน คำวา ปตตฺ กลฺลํ วา เปด ปาก ไมท ำเสยี งใหข นึ้ จมกู วา เปน ปตตฺ กลลฺ า เปน ตน ตามทกี่ ลา วมาน้ี จะเหน็ ไดว า นคิ คหติ กบั วมิ ตุ มสี ภาพทต่ี รงกนั ขา ม ดังน้ัน ในเวลาออกเสียงอักษรที่เปนวิมุตจึงตองปลอยฐานและกรณใหพน จากกนั และไมใ หล มขน้ึ จมกู สว นการออกเสยี งนคิ คหติ ตอ งออกเสยี งโดยไม ปลอ ยฐาน๑ และกรณแ ละตอ งใหล มขน้ึ จมกู จงึ จะมเี สยี งชดั เจน เชน การออก เสยี ง ทธฺ ํ ในบทวา พทุ ธฺ ํ ถา ปลอ ยทนั ตฐานและกรณ เสยี งจะออกชดั เจน ทางปาก ทำใหเ สยี งนคิ คหติ กลายเปน วมิ ตุ ไปซงึ่ เปน การออกเสยี งทผ่ี ดิ ๒ สณุ าตุ เมติ ววิ เฏน มเุ ขน วตตฺ พเฺ พ ปน \"สณุ ตํ ุ เมติ กตวฺ า \"เอสา ญตตฺ ตี ิ วตตฺ พเฺ พ เอสํ ญตตฺ ตี ิ วา อววิ เฏน มเุ ขน อนนุ าสกิ ํ กตวฺ า วจนํ วมิ ตุ ตฺ สสฺ นคิ คฺ หติ วจนํ นาม. \"ปตตฺ กลลฺ นตฺ ิ อววิ เฏน มเุ ขน อนนุ าสกิ ํ กตวฺ า วตตฺ พเฺ พ \"ปตตฺ กลลฺ าติ ววิ เฏน มเุ ขน อนนุ าสกิ ํ อกตวฺ า วจนํ นคิ คฺ หติ สสฺ วมิ ตุ ตฺ วจนํ นาม. (ว.ิ อฏ. ๑/๕๕๒) ๑ คำวา \"หบุ ปาก\" นไ้ี มไ ดห มายความวา การออกเสยี งนคิ คหติ จะตอ งปด ปากใหส นทิ แตหมายถึงการเปดปากไมกวางและไมใหลมผานปากไปเทานั้น ถาปดปากสนิท จะเกดิ เปน เสยี งทมี่ ี มฺ อกั ษรอยทู า ย เชน พทุ ธฺ มฺ สรณมฺ เปน ตน ซงึ่ ไมใ ชเ สยี งนคิ คหติ

รอบรอู กั ขรวธิ แี ละการออกเสยี งภาษาบาลี 75 อนึ่ง ในการออกเสียงนิคคหิตเปนวัคคันตวรรคคือ ง ญ ณ น ม ไมถ อื วา เปน วมิ ตุ เพราะเปน การกี ารยิ ะกนั วาทะนเ้ี ปน วาทะของพระอาจารย บางทา น ซงึ่ แทท จี่ รงิ แลว การออกเสยี งนคิ คหติ จะตอ งมคี วามแนน อน จะออก เสยี งเปน วคั คนั ตวรรค คอื ง ญ ณ น ม ไมถ กู ตอ งนกั สรปุ วา ภกิ ษผุ สู วดกรรมวาจาวา ผดิ พลาด ๔ สถานดงั กลา วนี้ ทา นวา ทำกรรมใหเ สยี เพราะกรรมวาจา๑ ดงั นแ้ี ล กรรมไมเ สยี เพราะกรรมวาจา ๖ สถาน ๑. วา ทฆี ะเปน รสั สะ คอื วา สระเสยี งยาวเปน สระเสยี งสนั้ ๒. วา รสั สะเปน ทฆี ะ คอื วา สระเสยี งสนั้ เปน สระเสยี งยาว ๓. วา ครเุ ปน ลหุ คอื วา พยญั ชนะเสยี งหนกั เปน พยญั ชนะเสยี งเบา ๔. วา ลหเุ ปน ครุ คอื วา พยญั ชนะเสยี งเบาเปน พยญั ชนะเสยี งหนกั ๕. วา สมั พนั ธเ ปน ววตั ถติ ะ คอื วา บทเขา สนธเิ ชอ่ื มกบั บทอน่ื เปน บท แยกกนั ๑ อติ ิ สถิ เิ ล กตตฺ พเฺ พ ธนติ ,ํ ธนเิ ต กตตฺ พเฺ พ สถิ ลิ ,ํ วมิ ตุ เฺ ต กตตฺ พเฺ พ นคิ คฺ หติ ,ํ นคิ คฺ หเิ ต กตตฺ พเฺ พ วมิ ตุ ตฺ นตฺ ิ อมิ านิ จตตฺ าริ พยฺ ชฺ นานิ อนโฺ ตกมมฺ วาจายํ กมมฺ ํ ทเู สนตฺ .ิ เอวํ วทนโฺ ต หิ อญฺ สมฺ ึ อกขฺ เร วตตฺ พเฺ พ อญฺ ํ วทต,ิ ทรุ ตุ ตฺ ํ กโรตตี ิ วจุ จฺ ติ (วิ.อฏ. ๑/๕๕๓)

76 รอบรอู กั ขรวธิ แี ละการออกเสยี งภาษาบาลี ๖. วา ววตั ถติ ะเปน สมั พนั ธ คอื วา บทแยกกนั เปน บทเขา สนธเิ ชอื่ ม กบั บทอนื่ สรปุ วา ภกิ ษผุ สู วดกรรมวาจาวา ผดิ พลาด ๖ สถานนี้ ทา นวา กรรมวาจา ไมเ สยี แตภ กิ ษผุ สู วดกรรมวาจา ควรวา อกั ขระนน้ั ๆ ใหถ กู ตอ งตามฐานะ เพอ่ื รกั ษาประเพณอี นั มมี าแลว โดยลำดบั ไมใ หส ญู เสยี ไป๑ สรปุ ใจความแหง อรรถกถาตอนนไ้ี ดว า ภกิ ษผุ สู วดกรรมวาจา วา บท หรอื อกั ขระผดิ พลาดจนเสยี ความ กรรมวาจาเสยี ใชไ มไ ด วา บทหรอื อกั ขระ ผดิ พลาดไมถ งึ เสยี ความ กรรมวาจาไมเ สยี ใชไ ด ดงั นแ้ี ล บทสรปุ เกย่ี วกบั เรอื่ งน้ี ในวนิ ยั มขุ เลม ๓ หนา ๑๐ สมเดจ็ พระมหาสมณเจา กรมพระยาวชริ ญาณวโรรส ไดแ สดงความคดิ เหน็ ไวด งั นวี้ า \"สรปุ ใจความแหง อรรถกถาตอนน้ี วา บทหรอื อกั ขระผดิ พลาดจนเสยี ความ ใชไ มไ ด ผดิ พลาดไมถ งึ เสยี ความ ใชไ ด. แตค ำนเี้ ปน เหตยุ งั ภกิ ษตุ า ง ๑ อติ เรสุ ปน ทฆี รสสฺ าทสี ุ ฉสุ พยฺ ชฺ เนสุ ทฆี ฏฐ าเน ทฆี เมว, รสสฺ ฏฐ าเน จ รสสฺ เมวาติ เอวํ ยาถาฐาเน ตํ ตเทว อกขฺ รํ ภาสนเฺ ตน อนกุ กฺ าคตํ ปเวณึ อวนิ าเสนเฺ ตน กมมฺ วาจา กาตพพฺ า. สเจ ปน เอวํ อกตวฺ า ทเี ฆ วตตฺ พเฺ พ รสสฺ ํ รสเฺ ส วา วตตฺ พเฺ พ ทฆี ํ วทต,ิ ตถา ครเุ ก วตตฺ พเฺ พ ลหกุ ํ ลหเุ ก วา วตตฺ พเฺ พ ครกุ ํ วทต.ิ สมพฺ นเฺ ธ วา ปน วตตฺ พเฺ พ ววตถฺ ติ ํ ววตถฺ เิ ต วา วตตฺ พเฺ พ สมพฺ นธฺ ํ วทต.ิ เอวํ วตุ เฺ ตป กมมฺ วาจา น กปุ ปฺ ต.ิ อมิ านิ หิ ฉ พยฺ ชฺ นานิ กมมฺ ํ น โกเปนตฺ .ิ (ว.ิ อฏ. ๑/๕๕๓)

รอบรอู กั ขรวธิ แี ละการออกเสยี งภาษาบาลี 77 นกิ ายใหก ลา วหาภกิ ษใุ นนกิ ายอนื่ ผวู า อกั ขระไมเ หมอื นพวกตนวา อปุ สมบท ดว ยกรรมวาจาวบิ ตั ิ ไมเ ปน อปุ สมั บนั โดยถกู ตอ งตามพระบญั ญตั ,ิ อนั ทจ่ี รงิ ภาษาของชาตหิ นง่ึ อนั คนอกี ชาตหิ นงึ่ พดู สำเนยี งยอ มไมเ หมอื นของชาตผิ เู ปน เจา ของ อทุ าหรณจ นี ฝรง่ั แขก พดู ภาษาของเราเปน อยา งไรบา ง ไดย นิ แตเ สยี ง ไมเ หน็ ตวั กร็ ไู ดว า ผพู ดู เปน ชาตอิ ะไร โดยทสี่ ดุ ในภาษาของเราเอง พวกเรา ยงั พดู แปรง กนั ไปเหมอื นกนั มสี ำเนยี งของพวกชาวกรงุ เทพฯ กบั ของพวกชาว นครศรธี รรมราชเปน ตวั อยา ง ไมเ ฉพาะภาษาของเรา ภาษาองั กฤษและภาษา อน่ื ยอ มมคี ตเิ ปน อยา งนเี้ หมอื นกนั การพดู ภาษาตา งประเทศได อาจพดู ให เขาฟง เขา ใจได และฟง เขาพดู เขา ใจเองดว ย เราจะรบั รองจนี ฝรงั่ แขกผใู ด ผหู นงึ่ วา พดู ภาษาของเราได ตอ เมอื่ เราฟง คำเขาพดู เขา ใจและเขากเ็ ขา ใจคำ ทเ่ี ราพดู เราจะชมวา เขาพดู ชดั เมอื่ เขาพดู ใกลเ สยี งของชาวเมอื งทเี่ ขามาอยู ภาษาตายคอื หาชาตเิ ปน เจา ของพดู อยมู ไิ ด เชน ภาษามคธทใี่ ชเ ปน บาลี ยง่ิ มี ทางแปรง ไปมาก จงฟง พระมหานกิ าย พระธรรมยตุ พระรามญั พระพมา พระ ลงั กา สวดมนตเ ถดิ เปน อยา งไรบา ง. ผศู กึ ษาพระวนิ ยั เขา ใจคตขิ องภาษาอนั เปน มาอยา งไรโดยธรรมดาแลว พงึ หายตนื่ ในทำนองของตน และพงึ รจู กั นบั ถอื พระนกิ ายอนื่ โดยฐานะอนั ควร\" ______________

มตํ เม ชวี ติ า เสยโฺ ย ชวี โิ ตป อชานโต มตํ หิ ธมมฺ ตาเยว โลเก ชาตสสฺ ชนตฺ โุ น ถาขาพเจาจะมีชีวิตอยูอยางคนโง ก็ขอตายเสีย ดกี วา เพราะวา ความตาย ไมใ ชเ รอื่ งแปลกสำหรบั ผเู กดิ มาในโลก.

วธิ ที ำผงอธิ ะเจ ดว ยพระมลู กจั จายนสตู ร ตำราโบราณ

อาจรยิ า ปาทมาทตเฺ ต ปาทํ สสิ โฺ ส สชานนา ปาทํ สพรฺ หมฺ จารหี ิ ปาทํ กาลกกฺ เมน จ. ศิลปะวิชาน้ันไดมาจากอาจารยสวนหนึ่ง ไดมา จากการศึกษาคนควาเองสวนหน่ึง ไดมาจาก เพ่ือนนักศึกษาดวยกันสวนหนึ่ง ไดมาจากการ ซมึ ซบั จากประสบการณท ย่ี าวนานสว นหนง่ึ .

คมั ภรี อ ธิ ะเจ พระมลู กจั จายนสตู ร๑ —————— โบราณาจารยก ลา ววา การทำผงนนั้ เปน การฝก หดั ทำสมาธอิ ยา งเอกอุ โดยการกระทำพรอ มๆ กนั ทง้ั องค ๓ คอื ทางกายใชม อื ขดี เขยี นตวั อกั ขระ ลงไป พรอ มกบั ทางวาจาซงึ่ บรกิ รรมทอ งบน สตู รและคาถาตา งๆ ๆ พรอ มกบั กริ ยิ าอาการทเ่ี ขยี น ทางใจตอ งสำรวมควบคมุ คมุ เพง เลง็ ตวั อกั ษร มใิ หเ ขยี น ผดิ พลาด นยั วา เปน เครอื่ งลอ ในการฝก หดั ทำสมาธเิ ปน อยา งดี เพราะมใิ ชแ ตจ ะ เขียนอยางเดียว พอเขียนเสร็จบังเกิดข้ึนแลวก็ลบเสีย บังเกิดเปนข้ึนใหม ตอ ไปอกี เกดิ ดบั อยฉู ะนสี้ ลบั กนั ไป จนทา ยทสี่ ดุ ถงึ องคพ ระและลบเขา สญู นพิ พาน เปน อนั จบกนั ไมต อ งมาผดุ มาเกดิ อกี นนั้ คอื เปน การแสดงถงึ ทาง พระกรรมฐานเปน อยา งดี อกี ประการหนง่ึ ชาวพทุ ธไทยเรายงั มปี ระเพณคี วามเชอ่ื วา \"การเรยี น คมั ภรี ม ลู (มลู กจั จายน) นน้ั ไดบ ญุ แรงมากลงตวั เปกหนงึ่ บญุ นน้ั สามารถชว ย ๑ พระมลู กจั จายนสตู รน้ี พระมหากจั จายนะผดู ำรงตำแหนง มหาสาวกเปน ผรู จนาในครง้ั พทุ ธกาล จดุ ประสงคก เ็ พอื่ ธำรงรกั ษาพระพทุ ธวจนะไว มจี ำนวนสตู รทง้ั หมด ๖๗๓ สตู ร เนอื่ งจากแตล ะสตู รนน้ั ไดถ กู รจนาขน้ึ โดยอาศยั พระพทุ ธพจนเ ปน หลกั ดงั นน้ั แตล ะสตู รจงึ คงความขลงั และศกั ดส ทิ ธอ์ิ ยา งยง่ิ ดว ยเหตดุ งั กลา ว โบราณาจารย จงึ นยิ มใชส ตู รในคมั ภรี ก จั จายนะทำผงอธิ ะเจ ในดา นเมตตามหานยิ ม

82 วิธีทำผงอิธะเจ ปอ งกนั มารดาบดิ า หรอื ญาตพิ นี่ อ งมไิ ดต กนรกได และอาจชว ยญาตทิ ตี่ กนรก ใหผ อ นหนกั เปน เบาได ผงดนิ สอพองทใ่ี ชเ ขยี นศพั ทม ลู นน้ั ถอื เปน ผงสริ มิ งคล กม็ ี ความเชอื่ นส้ี ะทอ นใหเ หน็ ความรสู กึ ของชาวพทุ ธไทยทใี่ หค วามสำคญั ตอ การศกึ ษาคมั ภรี บ าลไี วยากรณช นั้ สงู มาก ผงทน่ี ยิ มทำกนั คอื ผงปถมงั ๙ ชนั้ (ผงขน้ั พนื้ ฐาน) ผงปถมงั พระเจา ตรงึ ไตรภพ ผงอติ ปิ โ ส ผงไตรสรณาคมน ผงอธิ ะเจ ผงมหาราช เปน ตน ______________

พระมลู กจั จายนสตู ร 83 กรรมวิธีการทำผงอิธะเจ สทิ ธกิ ารยิ ะ ถา กลุ บตุ รผใู ดจะกระทำผงอธิ ะเจ ตามพระมลู กจั จายน สตู รนี้ พงึ ใหจ ดั เครอ่ื งบชู าคำนบั ครู มดี อกไม ธปู เทยี นอยา งละ ๕ หวั หมู ๑ บายศรปี ากชามสำรบั ๑ เครอื่ งกระยาบวชเทา ทจี่ ะหาได คอื ขนมตม ขาว ขนมตม แดง มะพรา วออ น กลว ยน้ำไทย เงนิ บชู าครอู ยา งตำ่ ๖ สลงึ อยา งกลาง ๖ บาท อยา งสงู ๑๒ บาท แลว เอา กระดานและดนิ สอทจี่ ะกระทำนน้ั วางรวม ไวก บั เครอื่ งบชู านน้ั พงึ จดุ ธปู เทยี นบชู าคณุ พระศรรี ตั นไตร ใหร ะลกึ ถงึ ครผู เู ปน เจา ของตำรานแ้ี ลว จงึ กลา วคาถานมสั การดงั น้ี เสฏฐ ํ ตโิ ลกมหติ ํ อภวิ นทฺ ยิ คคฺ ํ พทุ ธฺ จฺ ธมมฺ มมลํ คณตุ ตฺ มจฺ สตถฺ สุ สฺ ตสสฺ วจนตถฺ วรํ สพุ ทุ ธฺ ํุ วกขฺ ามิ สตุ ตฺ หติ เมตถฺ สสุ นธฺ กิ ปปฺ ํ เสยยฺ ํ ชเิ นรติ นเยน พธุ า ลภนตฺ ิ ตจฺ าป ตสสฺ วจนตถฺ สโุ พธเนน อตถฺ จฺ อกขฺ รปเทเสสุ อโมหภาวา เสยยฺ ตถฺ โิ ก ปทมโต ววิ ธิ ํ สเุ ณยยฺ ฯ องั การะพนิ ทนุ าถงั อปุ ปน นงั พรหมา สะหะปะตนิ ามะ อาทกิ ปั เป สอุ าคะโต ปญ จะปะทมุ งั ทสิ วา นะโมพทุ ธายะ วนั ทะนงั ฯ

84 วิธีทำผงอิธะเจ นะกาโรกกสุ นั โธ โมกาโรโกนาคะมะโน พทุ กาโร กสั สะโปพทุ โธ ธากาโรสริ ิ สกั ยมนุ ี ยกาโรอะรยิ ะเมตตยั โย ปญ จะ พทุ ธา นะมามหิ งั ฯ คาถานน้ี มสั การเสยี ๓ ครงั้ กอ นจงึ ทำ คาถาเสกดนิ สอ สะหะตโิ ก เทวานงั ประสทิ ธพิ รู สวาหะ พทุ ธงั ยาวะชวี งั สะระณงั คจั ฉาม,ิ ธมั มงั ยาวะชวี งั สะระณงั คจั ฉาม,ิ สงั ฆงั ยาวะชวี งั สะระณงั คจั ฉามิ ฯ คาถานใ้ี หเ สกดนิ สอทจี่ ะทำนนั้ เสยี กอ น ______________

พระมลู กจั จายนสตู ร 85 สตู รตงั้ ตวั (สตู ร อธิ ะเจ) อธิ เจตโสทฬหฺ คํ ณหฺ าหถิ ามสา (ภคนิ ิ ดกู รนอ งหญงิ ) ตวฺ ํ อ.เจา คณหฺ าหิ จงถอื เอา (ปย ํ ซงึ่ ความรกั ) ทฬหฺ ํ ใหม น่ั ถามสา ดว ยกำลงั เจตโส แหง จติ รกั อธิ ฐาเน ในทนี่ ี้ ตง้ั สตู รกจั จายนะ ๒ สตู ร ๑. ชนิ วจนยตุ ตฺ ํ หิ (สตู รที่ ๕๒) ๒. ลงิ คฺ จฺ นปิ จจฺ เต (สตู รท่ี ๕๓) อธิ เจตโสทฬหฺ คํ ณหฺ าหถิ ามสา ชนิ วจนยตุ ตฺ ํ หิ สตู รนชี้ อื่ สหี คตกิ อธกิ าร นยั (นยั แหง การตามไปดจุ การตามไปของราชสหี ) ลงิ คฺ จฺ นปิ จจฺ เต อาจารย กจั จายนะ ใหต ง้ั ลงิ คอ นั ควรแกค ำแหง พระอรยิ เจา อธิ เจตโสทฬหฺ คํ ณหฺ าหิ ถามสา อาจารยใ หต งั้ กอ นทจี่ ะมกี ารทำตวั รปู อธิ เจตโสทฬหฺ คํ ณหฺ าหถิ ามสา ดว ยสตู ร กจั จายนะนน้ั อาจารยใ หต ง้ั ตวั ศพั ทโ ดยแยกออกเปน บทๆ ดงั นี้