ผู้นำแห่งอนาคต ความรู้ฉบับพกพา

เมื่อเดินส�ำรวจบริเวณรอบๆ และต้ังเต็นท์ไปแล้ว ก็ยังไม่ได้ค�ำตอบซักที เลยลองนอน เอนหลงั บนกองใบไมด้ ู นอนซกั พักกไ็ ด้ยนิ เสยี งกอไผ่ ซ่ึงตอนเลือกท่ตี ้งั เตน็ ทน์ ัน้ คดิ ว่า จะไมเ่ ลอื กบรเิ วณทใี่ กลก้ บั กอไผ่ กลวั เสยี งทม่ี นั เสยี ดสกี นั แตก่ ลบั มาเจอกอไผอ่ ยขู่ า้ งๆ เลยรสู้ กึ วา่ กอไผเ่ หมอื นเราเลย โอนเอน มอี ะไรกระทบหนอ่ ยกเ็ ซนซทิ ฟี อกี อยา่ งทเ่ี หน็ คือ ตอนแรกเราเข้าใจวา่ ไผ่กระทบเสียดสีกันตลอด แต่พอดจู รงิ ๆ แลว้ แต่ละต้นมันมี ก่ิงก้าน มีหนามที่คอยกันไม่ให้เสียดสีหรือปะทะกัน เลยได้ค�ำตอบว่า เราจะอยู่อย่าง ไผ่ คอื อยู่แบบไมแ่ ข็งทื่อ ยดื หยุ่น แต่ก็ป้องกันตนเองได้ … ในคนื น้ัน ตอนนอนเห็นดวง จนั ทร์เตม็ ดวงสะทอ้ นลงมาท่ีต้นไมท้ งั้ ตน้ เปน็ สีทอง สวยมาก รูส้ ึกเหมอื นไดร้ างวัลที่ได้ ค้นพบเปา้ หมาย” 51ผู้นำ� แห่งอนาคต: ถอดบทเรยี นฯ l

1 2 1, 2 “มหาสมทุ รในน้�ำหยดเดียว”

ท�ำงานกับเยาวชน การส่งเสริมคนรุ่นใหม่ ผู้น�ำรุ่นใหม่ หรือเยาวชน เป็นประเด็นที่หลายคนเห็น ความส�ำคญั จะเหน็ ไดว้ า่ มีโครงการมากมายท้งั ของภาครัฐ เอกชน และประชาสงั คมท่ี มเี ยาวชนเปน็ กลมุ่ เปา้ หมาย หลายโครงการมองวา่ การทำ� งานกบั เยาวชน คนรนุ่ ใหม่ มี ความสำ� คญั อยา่ งยง่ิ ตอ่ การสรา้ งสงั คมและภาคพลเมอื งทเี่ ขม้ แขง็ ในอนาคต แมก้ ระนน้ั หลายคนกย็ งั คงมองคนรนุ่ ใหมด่ ว้ ยความเปน็ หว่ งวา่ คนกลมุ่ นไี้ มม่ พี ลงั หรอื ทกั ษะความ สามารถมากพอท่ีจะฝากอนาคตของสงั คมไวไ้ ด้ หรอื อาจจะบน่ อยบู่ ่อยคร้งั ว่า เยาวชน สมัยนใี้ ช้ไมไ่ ด้ ไม่ดีเหมือนคนร่นุ กอ่ น ท่ามกลางความคาดหวัง การเห็นความส�ำคัญ ความผิดหวัง และเสียงวิจารณ์ ทีม่ ตี อ่ เยาวชน คนร่นุ ใหม่อย่างตอ่ เนือ่ ง กลบั ไม่คอ่ ยมกี ารพดู ถงึ วธิ ีคดิ แนวทาง หรอื กระบวนการท�ำงานกับกลุ่มคนเหล่าน้ีมากเท่าไรนัก โครงการผู้น�ำแห่งอนาคตมอง เห็นช่องว่างดังกล่าว จึงได้จัดกิจกรรมเสริมศักยภาพและทักษะต่างๆ ในการท�ำงาน และสร้างการเรียนรู้แก่เยาวชน ในช่ือเวทีการอบรมเชิงปฏิบัติการ “มหาสมุทรในน�้ำ หยดเดยี ว: การสรา้ งภาวะการนำ� จากภายในสภู่ ายนอก” โดยเชญิ กระบวนกรจากองคก์ ร พฒั นาเอกชน ‘ปราวาห์ (Pravah)’ จากประเทศอนิ เดยี ทม่ี ปี ระสบการณย์ าวนานในดา้ น 53ผนู้ ำ� แห่งอนาคต: ถอดบทเรียนฯ l

การเสรมิ ศกั ยภาพภาวะการน�ำแก่เยาวชนและนกั ขบั เคลอ่ื นสังคมที่ทำ� งานกบั เยาวชน ในระดับรากฐานมาเปน็ ผจู้ ดั กระบวนการ องค์กรปราวาห์ได้เสนอมโนทัศน์ใหม่ในการท�ำงานกับเยาวชน เรียกว่า “พ้ืนที่ ที่ 5” (The Fifth Space) กล่าวคือ ชีวิตประจ�ำวันของเยาวชนมักจะอยู่ใน 4 พ้ืนท่ี ไดแ้ ก่ ครอบครวั เพ่ือน สถาบันการศึกษา และพ้ืนทสี่ ำ� หรบั ความบันเทงิ ซงึ่ ลว้ นแต่ถกู จัดสรรให้โดยผู้ใหญ่ จึงมีความจ�ำเป็นอย่างยิ่งท่ีเยาวชนจะต้องมีพ้ืนท่ีของตัวเองเพ่ือ ท�ำให้พวกเขารู้จักและเข้าใจตัวเองมากขึ้น ได้พบประสบการณ์แปลกใหม่ ได้พัฒนา ทักษะชีวิตและความเปน็ ผ้นู �ำ ตลอดจนได้เรียนร้ผู า่ นการลงมอื ท�ำ ในปัจจุบนั ยังไมม่ ี พื้นที่ไหนท่ีเปิดโอกาสให้เยาวชนได้เรียนรู้ทักษะเหล่าน้ีได้ จึงควรจะมีพ้ืนท่ีท่ี 5 ท่ี เยาวชน คนรุ่นใหม่ สามารถค้นหา ลองผิดลองถูก มีประสบการณ์ใหม่ๆ ไตร่ตรอง ใครค่ รวญ เพื่อน�ำไปขบั เคลอื่ นตวั เองและสังคมต่อไป ปราวาหบ์ อกวา่ พน้ื ทเี่ หลา่ นม้ี คี วามสำ� คญั ตอ่ เยาวชนมาก เนอื่ งจากเยาวชนเปน็ วยั หวั เลย้ี วหวั ตอ่ กอ่ นจะเตบิ โตเปน็ ผใู้ หญ่ เปน็ ชว่ งทคี่ วามประทบั ใจและประสบการณ์ ต่างๆ ที่ได้รับจะมีผลอย่างย่ิงต่อการมองโลกและการสร้างความเป็นตัวตนในอนาคต พ้ืนที่ที่ 5 จึงต้องท�ำให้เยาวชน คนรุ่นใหม่รู้สึกปลอดภัยจริงๆ เพื่อพวกเขาจะได้ไม่ หวาดกลวั ท่ีจะเรียนร้แู ละเตบิ โตด้วยตนเอง อย่างไรก็ตาม การจะมีพ้ืนท่ีที่ 5 ได้น้ัน คนที่ท�ำงานกับเยาวชนจะต้องสะท้อน ย้อนมองตนเองก่อนว่าตัวเองมองเยาวชนในฐานะอะไร ปราวาห์จึงให้ผู้เข้าร่วมแสดง บทบาทสมมุติในกิจกรรมหน่ึง เรียกว่า “วิถีแห่งการพัฒนาเยาวชน” โดยให้โจทย์ว่า รัฐมนตรีกระทรวงศึกษาธิการได้เปิดให้คนท�ำงานกับเยาวชนในภาคส่วนต่างๆ เสนอ ความคิดเห็นเกี่ยวกับการเปล่ียนแปลงหลักสูตรการเรียนการสอนในระดับอุดมศึกษา 54 l ผนู้ �ำแห่งอนาคต: ถอดบทเรยี นฯ

แลว้ ใหผ้ เู้ ขา้ รว่ มสวมบทบาทเปน็ ตวั แทนจากภาคสว่ นตา่ งๆ เชน่ ตวั แทนจากกระทรวง แรงงาน จากภาคธรุ กจิ จากองค์กรพัฒนาเอกชน และตัวแทนนักเรยี น เป็นตน้ แสดง ความคิดเห็นตามบทบาทสมมุตทิ ตี่ นเองได้รับ กอ่ นจะชวนให้ผเู้ ข้าร่วมสะทอ้ นว่า สง่ิ ที่ แตล่ ะคนพดู ระหวา่ งทำ� กจิ กรรม เปน็ การมองเยาวชนในฐานะอะไรบา้ ง ซง่ึ ผเู้ ขา้ รว่ มจะ มคี วามเหน็ ท่ีหลากหลายมาก ท้ายที่สุดแล้ว ปราวาห์สรุปว่า คนส่วนใหญ่จะมองเยาวชน คนรุ่นใหม่ อยู่ 3 มุมมอง คือ หน่ึง มองว่าเยาวชนเป็นแรงงานส�ำหรับการพัฒนาเศรษฐกิจ เช่น ความคิดของผู้บริหารสถาบันการศึกษาหลายคนท่ีจัดการศึกษาเพ่ือตอบสนองต่อ ตลาดแรงงาน เป็นต้น สอง มองว่าเยาวชนเป็นปญั หา และต้องไดร้ บั การแก้ไขให้เป็น ไปตามท่ีพวกเขาคิดว่าถูกต้อง โดยไม่ได้ค�ำนึงถึงบริบทแวดล้อมหรือสาเหตุที่ท�ำให้ เยาวชนมพี ฤตกิ รรมทเี่ หน็ วา่ เปน็ ปญั หา สาม มองวา่ เยาวชนเปน็ เครอื่ งมอื ทที่ ำ� ใหผ้ ใู้ หญ่ บรรลเุ ปา้ หมายบางอยา่ ง เชน่ การมองวา่ เดก็ มหี นา้ ทช่ี ว่ ยเหลอื จรรโลงสงั คมในอนาคต เปน็ ต้น แต่กระบวนกรจากปราวาห์เห็นว่า เรายังสามารถมองเยาวชนได้อีกมุมมอง หนึ่ง คือ การมองเยาวชนเป็นศูนย์กลางอย่างแท้จริง ว่าเขาเป็นมนุษย์ที่มีศักยภาพ สามารถเติบโตได้ โดยผู้ท�ำงานกับเยาวชนเป็นคนส่งเสริมให้พวกเขาเติบโตเป็น ผู้นำ� กระบวนกรกล่าวว่า การเปลยี่ นแปลงท่เี กิดขึน้ กับตวั ของเยาวชนนน้ั เปน็ การ เปล่ียนแปลงสังคมท่ีง่ายกว่าความพยายามท�ำให้เยาวชนไปเปลี่ยนแปลงสังคม เนื่องจากคนเรามักจะมีแรงผลักดันในการเปลี่ยนแปลงตนเองให้ดีขึ้น มากกว่าการ เปลยี่ นแปลงสงิ่ ทอี่ ยภู่ ายนอก และเนอื่ งจากทกุ สงิ่ ลว้ นแตม่ คี วามเกย่ี วเนอ่ื งสมั พนั ธก์ นั การเปลี่ยนแปลงตนเองของเยาวชนย่อมทำ� ใหส้ ังคมดขี ้นึ ไปดว้ ยโดยปรยิ าย 55ผู้นำ� แห่งอนาคต: ถอดบทเรยี นฯ l

1 “ปมมนษุ ย์” 2 “เดินตะปู” 3 “จนั ทร์บน่ั แรง (Moon bal)” 12 3

กจิ กรรมฐานกาย กจิ กรรมสว่ นใหญ่ในเวทกี ารเรยี นรู้ของโครงการผนู้ �ำแห่งอนาคต จะเน้นการให้ ผเู้ ข้ารว่ มสะทอ้ นยอ้ นมองตนเอง ครนุ่ คดิ เกีย่ วกบั ชวี ิตและการใช้ชีวติ ทีผ่ ่านมา ท�ำให้ดู เหมือนมแี ตก่ ารนง่ั น่ิง หรอื นง่ั สนทนาแลกเปล่ียนเรยี นรู้กนั เทา่ น้นั แต่ในความเปน็ จริง โครงการให้ความสำ� คัญกบั การจดั กระบวนการเรยี นรูแ้ ละกิจกรรมทใ่ี ช้การเคลือ่ นไหว ร่างกายไม่น้อยไปกว่ากัน แม้ว่าหลายกิจกรรมจะดูเหมือนเป็นการละเล่นเพื่อความ สนุกสนาน แต่ความจริงแล้วล้วนแต่ท�ำให้ผู้เข้าร่วมได้เรียนรู้เก่ียวกับตนเองและผู้อ่ืน มากข้นึ ในหลากหลายแงม่ มุ ทัง้ สิ้น อย่างเชน่ ในเวทีคนรนุ่ ใหม่“ปลกุ พลัง เปล่ียนไทย”(Inspiring Thailand) จะมี การจัดกิจกรรม “บ้านแห่งลมหายใจ” โดยให้ผู้เข้าร่วมยืนอยู่ตรงจุดใดจุดหนึ่งในห้อง กจิ กรรม สมมตุ ิใหเ้ ป็นบ้าน แลว้ มคี นสามคนเปน็ ตวั แทนของ “มิตรภาพ ความรัก และ ความส�ำเร็จ” เดินวนไปมารอบๆ ห้อง โดยกระบวนกรจะใหผ้ ู้เขา้ ร่วมใครค่ รวญว่า ถา้ ตอ้ งเดนิ ทางออกจากบา้ น แตล่ ะคนจะไปตามหาอะไรในสามสง่ิ นี้ เรยี งตามลำ� ดบั ความ สำ� คัญ แล้วออกไปตามหาโดยใชก้ ารแตะตวั แทนของสิง่ เหลา่ น้ันภายในเวลาทก่ี �ำหนด 57ผู้น�ำแหง่ อนาคต: ถอดบทเรียนฯ l

แตม่ ขี อ้ แมว้ า่ ถา้ ออกจากบา้ นแลว้ จะตอ้ งกลน้ั หายใจ ถา้ กลบั บา้ นแลว้ จะเดนิ ออกไปอกี ไมไ่ ด้ และในระหวา่ งการเดนิ ทาง จะมยี กั ษส์ มมตุ คิ อยไลก่ นิ คนโดยการแตะตวั ผเู้ ขา้ รว่ ม ใครถูกยักษ์กินจะต้องออกจากเกมทันที โดยกิจกรรมแบ่งออกเป็นสามรอบ รอบแรก ให้ผ้เู ข้ารว่ มเล่นคนเดียว รอบท่สี องให้ผ้เู ข้ารว่ มจับค่แู ลว้ ผลัดกนั หายใจได้ รอบที่สาม ให้รวมกลุ่ม 5 - 6 คนจบั มอื กันเป็นวงโดยสามารถหายใจได้อยา่ งอสิ ระ ในระหวา่ งการทำ� กจิ กรรม ผเู้ ขา้ รว่ มจะมคี วามสขุ มาก ทกุ คนพยายามวง่ิ ตามหา สงิ่ ทตี่ วั เองตอ้ งการไขวค่ วา้ อยา่ งรวดเรว็ และใหไ้ ดค้ รบทกุ อยา่ ง จนไปรมุ เบยี ดเสยี ดกนั รอบๆ ตวั แทนทั้งสามอย่างหนาแนน่ กจิ กรรมทแ่ี ทบไมต่ อ้ งใชท้ รพั ยากรอะไรเลยนี้ สามารถสรา้ งการเรยี นรไู้ ดใ้ นหลาย มิติ เพราะเปรียบเสมอื นการจำ� ลองสิง่ ทผ่ี ้คู นต้องเผชิญในชวี ติ จริงออกมา เช่น ทำ� ใหผ้ ู้ เขา้ รว่ มเกดิ คำ� ถามกบั ตนเองวา่ ในการไขวค่ วา้ หาสง่ิ ทต่ี อ้ งการนน้ั เราจะมงุ่ ไปขา้ งหนา้ โดยไมแ่ ยแสคนรอบขา้ ง มองไมเ่ หน็ คนอ่ืนเลยหรอื เปลา่ ไม่สนใจว่าระหว่างทางเราจะ ว่ิงชนใครไหม เป็นโอกาสให้แต่ละคนได้คิดใคร่ครวญว่า ส่ิงที่ตนเองต้องการตามหา จรงิ ๆ คืออะไร หรอื อาจจะทำ� ให้มองเหน็ สง่ิ ที่ตนเองตอ้ งการ แต่ยงั ไม่มีความสามารถ ที่จะทำ� ใหเ้ ปน็ จริงได้ แล้วใครค่ รวญกบั มนั เป็นตน้ อีกกิจกรรมหน่ึงคือ “ปมมนุษย์” ในเวทีคนรุ่นใหม่ “ปลุกพลัง เปล่ียนไทย” กระบวนกรจะใหก้ ลุ่มผ้เู ข้าร่วม 15 - 20 คนจบั มือไขวก้ นั เป็นปม แลว้ ให้ทุกคนช่วยกนั แก้ปมโดยหา้ มปลอ่ ยมือออกจากกัน และใหห้ นงึ่ คนในปมนง่ั น่ิงไมเ่ คลอ่ื นไหว กจิ กรรม ดังกล่าวช่วยให้ผู้เข้าร่วมเห็นถึงความจริงของการท�ำงานร่วมกันและหลอมรวมกับคน อ่ืน มองเห็นพฤติกรรมของตัวเองว่าเป็นแบบไหน เช่น เป็นคนชี้น�ำกลุ่มถึงวิธีการแก้ ปัญหาโดยไม่ฟังใคร ท�ำกิจกรรมโดยไม่สนใจว่าเพื่อนจะเม่ือยหรือไม่ เจ็บหรือเปล่า 58 l ผนู้ ำ� แห่งอนาคต: ถอดบทเรยี นฯ

(ในการแก้ปม บางคนจะต้องโดนบิดมือหรือบิดแขน) เม่ือท�ำกิจกรรมจนถึงจุดที่รู้สึก วา่ ไม่มที างออก จะใช้วธิ โี กงหรือเลน่ นอกกติกาหรอื ไม่ แล้วในชีวิตจรงิ เรามีพฤตกิ รรม แบบนบี้ า้ งไหม เปน็ ตน้ รวมถงึ การสรา้ งความเหน็ อกเหน็ ใจผา่ นการรบั ฟงั ความรสู้ กึ ของ คนทต่ี ้องนงั่ เฉยๆ ไม่สามารถขยับตวั ได้ ซง่ึ เปรียบเสมอื นคนท่ถี ูกมองวา่ เปน็ “ปัญหา” ของสงั คมทร่ี สู้ กึ อดึ อดั และเครยี ดว่าเปน็ ตัวถว่ งเพ่อื น ทง้ั ที่สาเหตขุ องปัญหาไมไ่ ดอ้ ย่ทู ี่ คนน่งั เพยี งอยา่ งเดยี ว เพราะมปี มมากมายรดั ร้อยเกย่ี วพนั เช่อื มโยงกนั อย่างแน่นหนา แต่คนที่ขยับไม่ได้ มักจะถูกเพ่งเล็งมากกว่า และท้ายท่ีสุดแล้ว ทุกคนล้วนมีโอกาส กลายเป็นคนท่ีขยบั ไม่ได้ดว้ ยกนั ทงั้ สิน้ ผลอีกประการหน่ึงจากการท�ำกิจกรรมฐานกายต่างๆ คือ ท�ำให้ผู้เข้าร่วมสนิท สนมแน่นแฟ้นกันได้อย่างรวดเร็ว โดยเฉพาะกิจกรรมที่ออกแบบให้ผู้เข้าร่วมต้องผ่าน ความล�ำบากไปด้วยกัน เช่น กิจกรรม “เดินตะปู” ในเวทีการเรียนรู้ภาวะการน�ำเพื่อ การขบั เคลอื่ นสงั คม(Social Facilitation) ครง้ั ท่ี1 ซงึ่ กระบวนกรโรยตะปไู วบ้ นพนื้ หอ้ ง แลว้ ใหผ้ เู้ ขา้ รว่ มจบั คกู่ นั คนเปดิ ตาพาคนปดิ ตาเดนิ ขา้ มสนามตะปไู ปถงึ อกี ฝง่ั หนง่ึ ใหไ้ ด้ อยา่ งปลอดภัยทีส่ ุด หรือกจิ กรรม “จนั ทร์บัน่ แรง (Moon ball)” ทใ่ี หผ้ ู้เข้าร่วมสลบั กันใช้มือตีลูกบอลยางให้ลอยอยู่ในอากาศคนละสองครั้งจนครบทุกคน ซึ่งท�ำให้คนตี บอลเก่งและไม่เก่งจะต้องช่วยกันท�ำให้ทีมไปถึงจุดหมายร่วมกัน ไม่สามารถพึ่งพาแต่ คนเกง่ เพียงคนเดยี วหรอื ไมก่ ่ีคนได้ การที่ผู้เข้าร่วมสามารถข้ามผ่านอุปสรรคต่างๆ ไปด้วยกัน ท�ำให้เกิดความรู้สึก มั่นใจและพลังกลุ่มอย่างมาก มีการสะท้อนว่ากิจกรรมฐานกายเหล่านี้ท�ำให้ผู้เข้าร่วม เรียนรู้ที่จะไว้วางใจเพ่ือน เปิดโอกาสและพ้ืนท่ีให้คนท่ีเราคิดว่ามีทักษะความสามารถ บางอย่างจ�ำกัดได้เรียนรู้ด้วยตัวเอง ไม่มองว่าเขาเป็นอุปสรรคต่อการไปถึงเป้าหมาย 59ผ้นู ำ� แห่งอนาคต: ถอดบทเรียนฯ l

รวมถึงเห็นความส�ำคัญของการเปิดรับฟังความคิดเห็น บางคนยังบอกว่า กิจกรรมท่ี ใช้ร่างกายท�ำให้เกิดการส่ือสารกันภายในทีมท่ีแตกต่างจากเวลาท�ำกิจกรรมพูดคุยกัน ในหอ้ งอกี ด้วย 60 l ผ้นู �ำแหง่ อนาคต: ถอดบทเรยี นฯ

สรุป ขอ้ เสนอแนะ และมองไปข้างหน้า จะเห็นไดว้ ่า กิจกรรมเสริมศกั ยภาพท้งั หมดของโครงการผู้น�ำแห่งอนาคต ล้วน แต่มีความเกี่ยวเน่ืองเชื่อมโยงหรือส่งเสริมให้เกิดภาวะการน�ำ 3 ประการท่ีโครงการ เห็นว่าเปน็ แกนหลักของภาวะการน�ำกระบวนทศั นใ์ หม่ คอื การน�ำรว่ ม (Collective Leadership) การน�ำผ่านการเปลี่ยนแปลงภายในท่ีส่งผลให้เกิดการเปลี่ยนแปลง ภายนอก (Transformative Leadership) และการนำ� โดยเห็นความเชอ่ื มโยงของสิ่ง ต่างๆ จงึ ตระหนกั ถงึ ผลการกระทำ� ของตนเอง (Ethical) ทง้ั สิน้ อย่างไรก็ตาม จากการจัดกิจกรรมต่างๆ ที่ผ่านมา โครงการเห็นว่า “การเห็น ตนเองและเทา่ ทนั ตนเอง” เปน็ รากฐานสำ� คญั ทส่ี ดุ ในการบม่ เพาะภาวะการนำ� กระบวน- ทัศน์ใหม่ ซึ่งจะเกิดข้ึนไม่ได้เลยหากผู้น�ำแต่ละคนไม่มีสติรู้ตัว เท่าทันความคิด และ ตระหนกั ถงึ พฤตกิ รรมของตนเอง หรอื ทเ่ี รยี กกนั วา่ การเจรญิ สติ (Mindfulness) นน่ั เอง ดังน้ัน โจทย์การด�ำเนินกิจกรรมเสริมศักยภาพของโครงการในก้าวต่อไป ก็ คือ การท�ำให้การเรียนรู้ท่ีผู้เข้าร่วมให้การตอบรับอย่างดีสามารถน�ำไปปฏิบัติและ ฝึกฝนตนเองได้อย่างต่อเน่ืองในชีวิตประจ�ำวันด้วย ไม่เพียงแต่เกิดข้ึนในห้องอบรม 61ผ้นู �ำแหง่ อนาคต: ถอดบทเรียนฯ l

เพราะหากผู้น�ำกลับไปใช้ชีวิตอยู่ในบริบทเดิม โดยไม่ได้น�ำสิ่งที่เรียนรู้จากกิจกรรม ไปใช้ในชีวิตประจ�ำวัน พลังที่ได้รับจากการเข้าร่วมกิจกรรมของโครงการก็จะค่อยๆ หมดไป กลายเป็นเพียงการเติมพลังเป็นครั้งคราวส�ำหรับการท�ำงานเท่าน้ัน แต่สิ่งท่ี โครงการคาดหวงั คอื การทบ่ี รรดาผนู้ ำ� เอาภาวะการนำ� กระบวนทศั นใ์ หมไ่ ปสรา้ งความ เปล่ียนแปลงในบรบิ ทรอบตัว จนขยายผลเป็นความเปลีย่ นแปลงในวงกวา้ งในที่สดุ นอกจากน้ี โครงการยังเหน็ วา่ สิง่ ทจี่ ะช่วยสง่ เสรมิ ความเข้มแข็งใหแ้ ก่ผู้น�ำ และ การนำ� เอาภาวะการนำ� กระบวนทศั นใ์ หมไ่ ปใชใ้ นทางปฏบิ ตั จิ รงิ อกี อยา่ งหนงึ่ คอื ความ สามารถในการวิเคราะห์สถานการณ์ทางสังคม ซ่ึงกิจกรรมเสริมศักยภาพท่ีผ่านมายัง ไมไ่ ดเ้ นน้ ยำ�้ มากนกั เนอ่ื งจากมกั จะเกยี่ วขอ้ งกบั การเขา้ ใจมติ ดิ า้ นในของตวั เองมากกวา่ ด้วยเหตุนี้ ในการด�ำเนินการปีถัดไป โครงการผู้น�ำแห่งอนาคตจึงเห็นว่า ควร จะใชแ้ นวคดิ Social Mindfulness (การเจรญิ สตเิ พ่อื สังคม) เปน็ แกนหลักในการขับ เคล่ือนกิจกรรมก้าวต่อไปของโครงการ ซ่ึงนอกจากจะสร้างวิถีแห่งสติเพ่ือสร้างการ เปล่ียนแปลงและการดูแลมิติด้านในของตนเองแล้ว ยังครอบคลุมถึงการน�ำไปใช้ใน การท�ำงานเชงิ สงั คมอกี ด้วย โครงการจึงอาจจะปรับวิธีการด�ำเนินงานให้มีการท�ำงานกับเครือข่ายผู้น�ำอย่าง ใกล้ชิดข้ึน ท้ังการส่งเสริมให้ผู้น�ำที่มาเข้าร่วมกิจกรรมเสริมศักยภาพของโครงการ ปรับใช้ภาวะการน�ำกระบวนทัศน์ใหม่เข้าไปสู่บริบทการท�ำงานของแต่ละคน สร้าง พ้ืนท่ีการเรียนรู้ร่วมส�ำหรับแบ่งปันและสะท้อนประสบการณ์จากการปฏิบัติจริง เพ่ือ ต่อยอดและเสริมสร้างภาวะการน�ำกระบวนทัศน์ใหม่ให้มีความลุ่มลึกข้ึน ตลอดจน ตดิ ตามประเมนิ ผลการเขา้ รว่ มและการนำ� ความรจู้ ากกจิ กรรมเสรมิ ศกั ยภาพไปใชอ้ ยา่ ง ใกล้ชดิ ขึน้ อีกด้วย 62 l ผู้น�ำแห่งอนาคต: ถอดบทเรยี นฯ

เวทกี ารเรยี นรูท้ ง้ั หมดของโครงการผ้นู ำ� แหง่ อนาคตปที ี่ 1 - 2 เวทีเสวนาผู้น�ำแห่งอนาคต (Public Forum) • เวทเี สวนาผู้น�ำแห่งอนาคต ครั้งท่ี 1 “ภาวะการนำ� กระบวนทศั นใ์ หม่เพ่อื ฟื้นฟปู ระเทศ” วันที่ 15 พฤษภาคม 2557 ณ Meeting Room 1 สถาบนั วจิ ัยจฬุ าภรณ์ หลักส่ี กรุงเทพฯ • เวทเี สวนาผู้นำ� แห่งอนาคต ครัง้ ที่ 2 “จิตวิญญาณผ้นู �ำ: กา้ วใหม่ประเทศไทย” วันท่ี 29 สิงหาคม 2557 ณ ห้องแกรนด์ บอลรูม 1/2 โรงแรมอีสติน มกั กะสนั (Eastin Hotel) กรุงเทพฯ • เวทเี สวนาผู้น�ำแห่งอนาคต ครั้งที่ 3 “คนรนุ่ ใหมก่ ับการพฒั นาประเทศ: รือ้ สรา้ งเบ้าหลอมผนู้ ำ� ตอบโจทยส์ งั คมดจิ ติ อล” วนั ที่ 7 ตุลาคม 2557 ณ หอ้ งกมลทพิ ย์ 1 โรงแรมเดอะสโุ กศล กรุงเทพฯ • เวทเี สวนาผู้น�ำแห่งอนาคต คร้ังที่ 4 “Spiritual Intelligence (SQ) and Quantum Leadership” โดย ดานาห์ โซฮาร์ (Danah Zohar) วันท่ี 4 พฤศจกิ ายน 2557 ณ หอ้ งกมลทิพย์ 1 โรงแรมเดอะสโุ กศล กรงุ เทพฯ • เวทีเสวนาผูน้ �ำแห่งอนาคต ครง้ั ที่ 5 “มหาวทิ ยาลยั เถ่ือน พบคนเมือง” วนั ที่ 28 เมษายน 2558 ณ หอ้ งประชุม 301 คณะทันตแพทยศาสตร์ มหาวิทยาลยั มหดิ ล ราชเทวี กรงุ เทพฯ • เวทีเสวนาผู้น�ำแหง่ อนาคต ครง้ั ที่ 6 “รุ่นใหม่ออกฤทธ์ิ คดิ -ทำ� -เปลยี่ น” วนั ที่ 19 มิถนุ ายน 2558 ณ หอศิลปวัฒนธรรมแห่งกรุงเทพมหานคร 63ผ้นู ำ� แหง่ อนาคต: ถอดบทเรยี นฯ l

• เวทีเสวนาผู้น�ำแห่งอนาคต คร้งั ที่ 7 “คนเล็กเปลี่ยนเมอื ง: DIY” วันที่ 14 สงิ หาคม 2558 ณ หอศิลปวฒั นธรรมแห่งกรุงเทพมหานคร • เวทีเสวนาผู้นำ� แหง่ อนาคต ครง้ั ที่ 8 “จรยิ ธรรมกับคนรุ่นใหม่: ใครวา่ (ไม)่ จำ� เป็น” วนั ที่ 11 สิงหาคม 2559 ณ ห้องประชุม 413-414 ชั้น 4 อาคารศูนย์การเรียนรูส้ ุขภาวะ สสส. สาทร กรงุ เทพฯ เครอื ข่ายการเรียนรู้นักวจิ ยั ผนู้ ำ� แห่งอนาคต • การประชุมเชงิ ปฏิบตั ิการเครอื ข่ายนักวจิ ัยผู้นำ� แห่งอนาคต คร้งั ท่ี 1 วันที่ 10 - 12 มิถนุ ายน 2557 ณ บา้ นผหู้ ว่าน อ.สามพราน จ.นครปฐม • การประชมุ เชงิ ปฏบิ ัตกิ ารเครอื ข่ายนักวจิ ยั ผูน้ ำ� แหง่ อนาคต ครงั้ ท่ี 2 “ภาวะผู้น�ำของชมุ ชนแหง่ การเปลยี่ นแปลง: Collective Transformative Community Leadership” วนั ที่ 24 - 26 สิงหาคม 2557 ณ โรงแรมเดอะ รอยัล เจมส์ กอล์ฟ รีสอร์ท อ.ศาลายา จ.นครปฐม • การประชุมเชิงปฏิบัติการเครอื ข่ายนกั วิจยั ผนู้ �ำแหง่ อนาคต ครั้งท่ี 3 วันที่ 15 - 16 พฤศจิกายน 2557 ณ บา้ นผหู้ วา่ น อ.สามพราน จ.นครปฐม 64 l ผนู้ �ำแหง่ อนาคต: ถอดบทเรยี นฯ

เวทีการเรยี นรู้ ณ หอ้ งประชุม 109 สถาบันวจิ ยั ประชากรและสงั คม มหาวทิ ยาลยั มหดิ ล ศาลายา • วนั ที่ 23 กรกฎาคม 2557 “สนทนากบั รศ.ดร.ลอื ชัย ศรีเงนิ ยวง” • วนั ท่ี 18 กนั ยายน 2577 “สนทนากบั อวยพร เขอ่ื นแกว้ ” • วนั ที่ 11 ตลุ าคม 2557 “สนทนากับอาจารย์ประมวล เพ็งจันทร์” เวทีเครอื ขา่ ยการเรียนร้ผู ้นู �ำแห่งอนาคต (CL) ณ สามพราน รเิ วอรไ์ ซด์ อ.สามพราน จ.นครปฐม • เวทีเครือขา่ ยการเรียนร้ผู ู้นำ� แห่งอนาคต คร้ังท่ี 1 วันท่ี 9 - 12 สงิ หาคม 2557 • เวทเี ครือข่ายการเรียนร้ผู ู้นำ� แหง่ อนาคต ครั้งที่ 2 วันท่ี 11 - 14 กนั ยายน 2557 • เวทีเครือข่ายการเรียนรผู้ ู้น�ำแหง่ อนาคต คร้ังท่ี 3 วนั ที่ 21 - 24 มนี าคม 2558 • เวทีเครอื ข่ายการเรยี นรู้ผูน้ ำ� แห่งอนาคต ครง้ั ที่ 4 วนั ที่ 22 - 25 พฤษภาคม 2558 65ผ้นู ำ� แห่งอนาคต: ถอดบทเรียนฯ l

เวทีร่วมเรยี นรู้ผ้นู �ำกระบวนทัศนใ์ หม่ (CLX) ณ สามพราน ริเวอรไ์ ซด์ อ.สามพราน จ.นครปฐม • เวทรี ว่ มเรียนร้ผู ู้น�ำกระบวนทัศนใ์ หม่ ครงั้ ท่ี 1 วันที่ 15 - 17 สงิ หาคม 2557 • เวทีร่วมเรียนรผู้ นู้ �ำกระบวนทศั น์ใหม่ คร้ังที่ 2 วันท่ี 23 - 26 ตลุ าคม 2557 เวทสี ะท้อนการเรียนรูร้ ่วมกัน (Annual Reflection) ณ โรงแรมเฟลิกซ์ ริเวอรแ์ คว รสี อรท์ อ.เมือง จ.กาญจนบรุ ี • เวทีสะทอ้ นการเรยี นร้รู ว่ มกนั (Annual Reflection) วันท่ี 2 - 4 ธนั วาคม 2557 • เวทีสะท้อนการเรียนรู้รว่ มกัน (Annual Reflection) วันที่ 30 พฤศจิกายน - 2 ธนั วาคม 2558 โครงการเสริมศักยภาพภาวะการน�ำเพื่อการขบั เคลอ่ื นสังคม (Leadership Capacity for Social Facilitation) • เวทีการเรียนรเู้ ครอื ข่ายภาวะการนำ� เพ่ือการขับเคลือ่ นสังคม ครง้ั ที่ 1 วนั ท่ี 13 - 16 พฤษภาคม 2558 ณ บ้านอมั พวา รีสอรท์ แอนด์ สปา อ.เมือง จ.สมุทรสงคราม • เวทีการเรียนร้เู ครือขา่ ยภาวะการน�ำเพอื่ การขบั เคลือ่ นสังคม คร้งั ที่ 2 วนั ที่ 1 - 4 กรกฎาคม 2558 ณ บ้านอมั พวา รสี อร์ท แอนด์ สปา อ.เมอื ง จ.สมุทรสงคราม 66 l ผ้นู �ำแหง่ อนาคต: ถอดบทเรยี นฯ

• เวทีการเรยี นรเู้ ครือขา่ ยภาวะการนำ� เพือ่ การขับเคล่อื นสงั คม ครัง้ ท่ี 3 วนั ที่ 23 - 27 กนั ยายน 2558 ณ บา้ นอัมพวา รีสอร์ท แอนด์ สปา อ.เมอื ง จ.สมทุ รสงคราม • เวทีการเรยี นรเู้ ครือข่ายภาวะการนำ� เพื่อการขบั เคลื่อนสังคม ร่นุ ท่ี 2 คร้งั ท่ี 1 วนั ท่ี 2 - 5 ตลุ าคม 2559 ณ บ้านผหู้ ว่าน อ.สามพราน จ.นครปฐม • เวทกี ารเรยี นรู้เครอื ขา่ ยภาวะการนำ� เพื่อการขบั เคลื่อนสงั คม รนุ่ ที่ 3 ครั้งท่ี 1 วนั ที่ 29 พฤศจิกายน - 2 ธนั วาคม 2559 ณ บา้ นผหู้ วา่ น อ.สามพราน จ.นครปฐม • เวทีการเรยี นร้เู ครอื ข่ายภาวะการน�ำเพอื่ การขับเคลื่อนสังคม รุน่ ที่ 2 ครง้ั ที่ 2 วนั ที่ 4 - 7 ธันวาคม 2559 ณ โรงแรมไมด้า จ.กาญจนบรุ ี เครือขา่ ยคนร่นุ ใหม่ “ปลกุ พลงั เปล่ียนไทย” (Inspiring Thailand) • เวทเี ครือขา่ ยคนรุ่นใหม่ “ปลุกพลงั เปลี่ยนไทย” ภาคเหนอื วนั ที่ 24 - 26 กรกฎาคม 2558 ณ โรงแรมเรือนแพ รอยัลปาร์ค อ.เมือง จ.พษิ ณุโลก • เวทเี ครอื ขา่ ยคนร่นุ ใหม่ “ปลุกพลงั เปล่ียนไทย” ภาคตะวันออกเฉียงเหนอื วนั ที่ 7 - 9 สงิ หาคม 2558 ณ โรงแรมราชาวดี รสี อร์ท แอนด์ โฮเทล อ.เมอื ง จ.นครราชสีมา • เวทีเครอื ขา่ ยคนรุ่นใหม่ “ปลุกพลัง เปลี่ยนไทย” ภาคใต้ วนั ที่ 11 - 13 กันยายน 2558 ณ โรงแรมบรรจงบุรี อ.เมือง จ.สุราษฎรธ์ านี • เวทีเครอื ข่ายคนรุ่นใหม่ “ปลุกพลงั เปลยี่ นไทย” ภาคกลาง ภาคตะวนั ออก และภาคตะวนั ตก วนั ที่ 2 - 4 ตุลาคม 2558 ณ โรงแรมเอส.ดี. อเวนวิ เขตบางพลัด กรุงเทพฯ 67ผ้นู �ำแห่งอนาคต: ถอดบทเรยี นฯ l

ผนู้ �ำภาคธรุ กจิ พบผู้น�ำภาคประชาสังคม ณ สามพราน ริเวอร์ไซด์ อ.สามพราน จ.นครปฐม • เวทกี ารเรยี นรู้ “โครงการสมั มนาผ้นู �ำภาคธรุ กิจพบผนู้ ำ� ภาคประชาสังคม: An Inspiring Meeting” วันที่ 20 - 22 สงิ หาคม 2558 • เวทีการเรยี นรู้ “โครงการสัมมนาผ้นู ำ� ภาคธุรกิจพบผ้นู ำ� ภาคประชาสงั คม” วนั ท่ี 3 - 6 สงิ หาคม 2559 สอ่ื รนุ่ ใหม่-ดวงตาใหม่ ปลกุ พลงั สรา้ งสรรค์สื่อ • เวทกี ารเรยี นรู้ “ส่ือรุ่นใหม่-ดวงตาใหม่ ปลุกพลงั สร้างสรรค์สอ่ื ” รนุ่ ท่ี 1 วนั ท่ี 27 - 29 สงิ หาคม 2558 ณ สบายโฮเทล อ.เมือง จ.นครราชสีมา • เวทีการเรยี นรู้ “ส่ือร่นุ ใหม่-ดวงตาใหม่ ปลกุ พลังสร้างสรรคส์ ื่อ” รนุ่ ท่ี 2 วนั ท่ี 29 - 31 ตุลาคม 2558 ณ โรงแรมเดอะ รอยลั เจมส์ กอล์ฟ รสี อร์ท อ.ศาลายา จ.นครปฐม Young Leadership • เวทอี บรมเชงิ ปฏิบตั กิ าร “Young Leadership” รุ่นที่ 1 วันที่ 24 - 26 เมษายน 2559 ณ สามพราน รเิ วอร์ไซด์ อ.สามพราน จ.นครปฐม • เวทีอบรมเชิงปฏบิ ตั กิ าร “Young Leadership” ร่นุ ที่ 2 วนั ที่ 24 - 26 เมษายน 2559 ณ สามพราน ริเวอรไ์ ซด์ อ.สามพราน จ.นครปฐม • เวทีอบรมเชงิ ปฏบิ ตั กิ าร “Young Leadership” ร่นุ ท่ี 3 วันที่ 7 - 9 ตลุ าคม 2559 ณ โรงแรมเดอะ รอยัล เจมส์ กอลฟ์ รีสอรท์ อ.ศาลายา จ.นครปฐม 68 l ผนู้ ำ� แหง่ อนาคต: ถอดบทเรยี นฯ

การอบรมเชิงปฏบิ ตั ิการ “มหาสมุทรในน�้ำหยดเดียว: การสรา้ งภาวะการน�ำจากภายใน สู่ภายนอกแกเ่ ยาวชน” (The Ocean in a Drop: Building Inside-Out Youth Leadership) วนั ที่ 19 - 22 ตลุ าคม 2558 ณ บ้านผ้หู วา่ น อ.สามพราน จ.นครปฐม อบรมเชิงปฏิบตั กิ าร “Leading to think: Socratic Teaching Method” วันท่ี 2 - 4 พฤศจกิ ายน 2558 ณ มลู นธิ ิยุวสถริ คณุ เขตป้อมปราบศัตรูพา่ ย กรุงเทพฯ สัมมนาเชงิ ปฏบิ ัติการ “นกั สือ่ สารสร้างสรรคเ์ พอ่ื การเปล่ียนแปลงสังคม” (Creative Communication for Social Change Workshop) วนั ท่ี 20 – 22 พฤศจกิ ายน 2558 ณ โรงแรมเดอะ รอยลั เจมส์ กอล์ฟ รีสอร์ท อ.สามพราน จ.นครปฐม การอบรมพ้ืนฐานจติ วทิ ยาเชิงกระบวนการ (Process Work) และภาวะการนำ� ณ ปจั จบุ นั ขณะ วนั ที่ 30 มกราคม - 2 กมุ ภาพันธ์ 2559 ณ โรงแรมเดอะ รอยัล ริเวอร์ บางพลัด กรุงเทพฯ การประชมุ วิชาการโครงการผนู้ �ำแหง่ อนาคต “คณุ ธรรม น�ำร่วม และการเปลี่ยนผ่าน: ภาวะผู้นำ� ในภูมปิ ัญญาตะวันออก” วนั ท่ี 13 กมุ ภาพนั ธ์ 2559 ณ โรงแรมพลู แมน คงิ พาวเวอร์ กรงุ เทพฯ 69ผนู้ �ำแหง่ อนาคต: ถอดบทเรียนฯ l

รายละเอียดภาพประกอบ “ถอดบทเรยี นฯ” สุนทรียสนทนา น. 12 1 “ภาวนา” เวทกี ารเรียนรเู้ ครือข่ายภาวะการนำ� เพอื่ การขับเคล่ือนสงั คม คร้งั ที่ 2 วนั ที่ 1 - 4 กรกฎาคม 2558 ณ บ้านอัมพวา รสี อร์ท แอนด์ สปา อ.เมอื ง จ.สมทุ รสงคราม 2 “ใคร่ครวญอยกู่ ับตัวเอง” เวทีการเรียนรูเ้ ครือขา่ ยภาวะการนำ� เพอื่ การขับเคล่ือนสงั คม ครงั้ ท่ี 3 วนั ท่ี 24 - 27 กนั ยายน 2558 ณ คำ� แสด รสี อร์ท จ.กาญจนบุรี การจดั พ้ืนท่ีการเรยี นรู้ น. 16 1 “พื้นทีธ่ รรมชาต”ิ เวทสี ะทอ้ นการเรียนร้รู ่วมกัน (Annual Reflection) วันท่ี 2 - 4 ธนั วาคม 2557 ณ โรงแรมแฟลิกซ์ ริเวอร์แคว รีสอรท์ จ.กาญจนบรุ ี 2 “เวทกี ารเรียนรู้” เวทีอบรมเชงิ ปฏิบตั กิ าร “Young Leadership” ร่นุ ที่ 3 วนั ท่ี 7 - 9 ตลุ าคม 2559 ณ ห้องประชมุ เอเมอรลั โรงแรมโรยลั เจมส์ จ.นครปฐม มองตัวเองเปน็ ฟังเสียงภายใน น. 20 1 “วาดภาพตามฝัน” เวทีเครอื ข่ายคนรนุ่ ใหม่ “ปลกุ พลงั เปลีย่ นไทย” ภาคตะวนั ออกเฉยี งเหนอื วนั ที่ 7 - 9 สิงหาคม 2558 ณ โรงแรมราชาวดี รสี อร์ท แอนด์ โฮเทล จ.นครราชสีมา 2 “สมั ภาษณ์ตัวตน” เวทีการเรียนรู้เครอื ขา่ ยภาวะการน�ำเพ่ือการขบั เคลื่อนสงั คม รุ่นท่ี 2 ครง้ั ท่ี 2 วนั ท่ี 4 - 7 ธันวาคม 2559 ณ โรงแรมไมดา้ จ.กาญจนบุรี 70 l ผู้น�ำแหง่ อนาคต: ถอดบทเรียนฯ

เปิดรบั ความขัดแย้ง น. 28 • “เผชญิ หน้ากับความขัดแย้ง” เวทีเครอื ข่ายคนร่นุ ใหม่ “ปลุกพลัง เปลีย่ นไทย” ภาคใต้ วนั ที่ 11 - 13 กันยายน 2558 ณ หอ้ งบรรจงแกรนดบ์ อลลูน 1 โรงแรมบรรจงบุรี จ.สรุ าษฎรธ์ านี มองเหน็ ราก น. 36 1, 2 “Systems Thinking” เวทกี ารเรยี นรู้เครือขา่ ยภาวะการน�ำเพื่อการขบั เคล่อื นสังคม คร้ังท่ี 2 วนั ที่ 1 - 4 กรกฎาคม 2558 ณ บา้ นอมั พวา รสี อร์ท แอนด์ สปา จ.สมุทรสงคราม ดวงตาใหม่ นวัตกรรม น. 44 1 “การท�ำโครงการเพ่ือสงั คมในมิติทเี่ ข้าถงึ ” เวทีเครือขา่ ยคนรนุ่ ใหม่ “ปลุกพลัง เปลย่ี นไทย” ภาคตะวนั ออกเฉียงเหนือ วันท่ี 7 - 9 สงิ หาคม 2558 ณ โรงแรมราชาวดี รสี อรท์ แอนด์ โฮเทล อ.เมอื ง จ.ขอนแกน่ 2 “เมอ่ื ฉนั เป็นกลอ้ งใสก๊ิง” เวทีการเรียนรู้ “ส่อื รุ่นใหม-่ ดวงตาใหม่ ปลุกพลังสรา้ งสรรค์สอื่ ” ร่นุ ที่ 1 วันท่ี 27 - 29 สิงหาคม 2558 ณ สบายโฮเทล อ.เมอื ง จ.นครราชสมี า พลังของธรรมชาติ น. 48 1, 2 “นเิ วศภาวนา” เวทีการเรียนร้เู ครือขา่ ยภาวะการนำ� เพอ่ื การขับเคลื่อนสงั คม รนุ่ ที่ 2 ครง้ั ที่ 2 วันที่ 4 - 7 ธันวาคม 2559 ณ โรงแรมไมดา้ จ.กาญจนบุรี 71ผนู้ �ำแหง่ อนาคต: ถอดบทเรยี นฯ l

ทำ� งานกบั เยาวชน น. 52 1, 2 “มหาสมุทรในน้ำ� หยดเดียว” การอบรมเชิงปฏิบตั กิ าร “มหาสมุทรในน�้ำหยดเดียว” (The Ocean in a Drop: Building Inside-Out Youth Leadership) วันที่ 19 - 22 ตุลาคม 2558 ณ บ้านผูห้ วา่ น อ.สามพราน จ.นครปฐม กจิ กรรมฐานกาย น. 56 1 “ปมมนษุ ย”์ เวทีเครอื ขา่ ยคนรุ่นใหม่ “ปลุกพลงั เปลี่ยนไทย” ภาคตะวันออกเฉียงเหนอื วันท่ี 7 - 9 สงิ หาคม 2558 ณ โรงแรมราชาวดี รีสอรท์ แอนด์ โฮเทล จ.นครราชสมี า 2 “เดนิ ตะป”ู เวทีการเรยี นรเู้ ครือข่ายภาวะการนำ� เพื่อการขับเคลอ่ื นสงั คม รนุ่ ที่ 2 ครงั้ ที่ 1 วันที่ 2 - 5 ตลุ าคม 2559 ณ บา้ นผู้หวา่ น อ.สามพราน จ.นครปฐม 3 “จันทรบ์ ั่นแรง (Moon ball)” เวทีการเรียนรูเ้ ครือข่ายภาวะการนำ� เพ่อื การขบั เคลื่อนสงั คม ครั้งท่ี 1 วันท่ี 13 - 16 พฤษภาคม 2558 ณ บ้านอมั พวา รีสอร์ท แอนด์ สปา จ.สมทุ รสงคราม 72 l ผนู้ �ำแห่งอนาคต: ถอดบทเรียนฯ