Πελοποννησιακός πόλεμος

ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΗ ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ ΤΩΝ ΤΠΕ Επιμόρφωση Β1 Επιπέδου ΤΠΕ Σχεδιασμός του διδακτικού σεναρίου: «Ο πελοποννησιακός πόλεμος» Υπεύθυνη εκπαιδευτικός ΠΕ70: Τσελίγκα Αρετή 2η περίοδος: Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση, 2017 – 2018, Χίος

Περιεχόμενα1. Τίτλος εκπαιδευτικού σεναρίου 32. Τάξη/εις 33. Εμπλεκόμενες γνωστικές περιοχές 34. Συμβατότητα με το ΑΠΣ και το ΔΕΠΠΣ 35. Διδακτική/ές ενότητα/ες 36. Γνώσεις και πρότερες ιδέες ή αντιλήψεις των μαθητών 37. Σκοπός και στόχοι 48. Διδακτική προσέγγιση (θεωρητική και μεθοδολογική) 59. Εργαλεία εφαρμογής (κατηγορία λογισμικού-συνδυασμός κατηγοριώνλογισμικού και η σημασία τους στην ανάπτυξη της μάθησης) 610. Εκτιμώμενη διάρκεια 611. Προτεινόμενη πορεία διδασκαλίας 612. Περιγραφή και αιτιολόγηση του σεναρίου (προστιθέμενη παιδαγωγικήαξία) 713. Επιμέρους δραστηριότητες (ανά φάση υλοποίησης)1η φάση (2 διδακτικές ώρες) 82η φάση (2 διδακτικές ώρες) 113η φάση (4 διδακτικές ώρες) 164η φάση (2 διδακτικές ώρες) 2014. Φύλλα εργασίας 2315. Πρόσθετες πληροφορίες (Επεκτασιμότητα σεναρίου) 2916. Αξιολόγηση (διαμορφωτική και τελική) 2917. Καταληκτικές επισημάνσεις-Παρατηρήσεις-Κριτική 2918. Πηγές-βιβλιογραφία 30 2

ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΣΕΝΑΡΙΟ1. Τίτλος διδακτικού σεναρίου: Ο πελοποννησιακός πόλεμος2. Τάξη/εις: Δ’ τάξη δημοτικού3. Εμπλεκόμενες γνωστικές περιοχές Εμπλέκονται οι γνωστικές περιοχές της Ιστορίας (μελέτη ιστορικών γεγονότων σχετικών με το συγκεκριμένο θέμα), Γεωγραφία (προσανατολισμός στο χώρο με παραλληλισμό σύγχρονων και χαρτών της τότε εποχής) , Μαθηματικά (υπολογισμός διάρκειας πολεμικών γεγονότων και χρόνου που πέρασε από τον «Χρυσό Αιώνα»), Γλώσσα (καλλιέργεια προφορικού και παραγωγή γραπτού λόγου), Εικαστικά (δημιουργική εικαστική έκφραση μαθητών), ΤΠΕ (αναζήτηση πληροφοριών διαδικτυακά, χρήση λογισμικού Mindomo, Padlet, Animoto)4. Συμβατότητα με το ΑΠΣ και το ΔΕΠΠΣ Μέσα από στοχευμένες δραστηριότητες, που προτείνονται σε αυτό το σενάριο, αναδύεται η σημασία της ιστορικής σκέψης και της ιστορικής συνείδησης μελετώντας το ιστορικό πολεμικό γεγονός, αυτό, του Πελοποννησιακού πολέμου. Είναι πολύ σημαντική η κατανόηση της έννοιας του χρόνου και η χρήση σχετικών όρων καθώς και ο συσχετισμός γεγονότων της κλασικής εποχής με αντίστοιχα, σημερινά γεγονότα επιχειρώντας και δυνητικές γενικεύσεις (π.χ. πόλεμος στη Συρία). Η καλλιέργεια της ιστορικής συνείδησης αφορά στην αξιολόγηση και κατανόηση της συμπεριφοράς των ανθρώπων σε συγκεκριμένες καταστάσεις (π.χ. Αλκιβιάδης και Περικλής, συμπεριφορά Σπαρτιατών έναντι των ηττημένων Αθηναίων, ανάμειξη Περσών) και τη διαμόρφωση αξιών και στάσεων που οδηγούν στην εκδήλωση υπεύθυνης συμπεριφοράς στο παρόν και το μέλλον. Μέσα από τα παραθέματα αναδύονται οι αξίες της δημοκρατίας και της ελευθερίας καθώς και η διαφορά μεταξύ των εννοιών «συμμαχία» - «ηγεμονία», «εμφύλιος πόλεμος».5. Διδακτική/ές ενότητα/ες Ενότητα 3: «Ο Πελοποννησιακός Πόλεμος», Κλασικά Χρόνια, βιβλίο μαθητή, σελ. 78 – 906. Γνώσεις και πρότερες ιδέες ή αντιλήψεις των μαθητών Λαμβάνεται υπόψη η προϋπάρχουσα ψηφιακή κουλτούρα των μαθητών (επαρκής γνώση χειρισμού ηλεκτρονικού υπολογιστή και εμπειρία στη χρήση των παρακάτω προγραμμάτων: Padlet, Mindomo, Animoto, 3

περιήγησης στο διαδίκτυο (π.χ. Google Chrome) και του εκπαιδευτικού λογισμικού «Ιστορία Γ’-Δ’».7. Σκοπός και στόχοι ΣΚΟΠΟΣ: Οι μαθητές μέσα από την εκπαιδευτική αξιοποίηση των ΝΤ (εκπαιδευτικό λογισμικό, λογισμικό γενικής χρήσης και διαδίκτυο) καθώς και συμβατικού υλικού (βιβλίο και χάρτες) να αντιληφθούν την ιστορική σημασία του γεγονότος του Πελοποννησιακού πολέμου μέσα από συμμετοχικές μεθόδους, διερευνητικές δραστηριότητες που θα ευνοούν τη λειτουργία της ενσυναίσθησης. a. Ως προς το γνωστικό αντικείμενο i. Να γνωρίσουν τις αιτίες που προκάλεσαν τον πελοποννησιακό πόλεμο ii. Να γνωρίσουν τα σημαντικότερα γεγονότα από το τέλος του Πελοποννησιακού πολέμου ως την «Ανταλκίδειο ειρήνη» iii. Να κατανοήσουν την έννοια «εμφύλιος πόλεμος» iv. Να προβληματιστούν πάνω σε πιθανά αποτελέσματα εμφύλιων πολέμων v. Να γνωρίσουν τα σημαντικότερα γεγονότα του πολέμου και να κατανοήσουν τους λόγους της μεγάλης του διάρκειας b. Ως προς τη διαδικασία μάθησης i. Να αναγνωρίζουν τις βασικές αξίες της δημοκρατίας και ελευθερίας και να τις υιοθετούν στης καθημερινές πρακτικές τους ii. Να συνεργάζονται σε μικρές ομάδες για την επίλυση των προβλημάτων και εκτέλεση δραστηριοτήτων iii. Να καλλιεργήσουν την κριτική σκέψη και τον μεταγνωστικό αναστοχασμό c. Σε σχέση με τις ΤΠΕ i. Να αναζητούν πληροφορίες διαδικτυακά με τη χρήση ετικετών, λέξεων – κλειδιών ii. Να αξιολογούν τις πληροφορίες και να επιλέγουν τμήμα αυτών έπειτα από κριτική σκέψη iii. Να επιχειρήσουν σύνθετες αναζητήσεις κάνοντας χρήση των τελεστών «ΚΑΙ» και «Ή» iv. Να δημιουργούν φακέλους και να αποθηκεύουν αρχεία εικόνων μέσα σε αυτούς 4

v. Να ονομάζουν τόσο τα αρχεία όσο και τους φακέλους vi. Να αναζητούν τα αρχεία που έχουν αποθηκεύσει στους φακέλους vii. Να αξιοποιούν τους εννοιολογικούς χάρτες για να εμβαθύνουν, να κατανοήσουν και να οργανώσουν το πληροφοριακό υλικό viii. Να αξιοποιούν τη δυνατότητα του βίντεο που προσφέρει το λογισμικό Animoto ix. Να μορφοποιούν την επιφάνεια στο ψηφιακό λογισμικό Padlet και να το αξιοποιούν ως ψηφιακό πίνακα ανακοινώσεων x. Να εκτυπώνουν το κείμενο που έχουν γράψει στο σημειωματάριο από το λογισμικό «Ιστορία Γ’ – Δ’»8. Διδακτική προσέγγιση (θεωρητική και μεθοδολογική) Το σενάριο «Ο πελοποννησιακός πόλεμος» βασίζεται στις αρχές του εποικοδομητισμού (constructivism) με τους μαθητές να κατασκευάζουν ενεργά τη γνώση προκειμένου να κατανοήσουν τον κόσμο που τους περιβάλλει – εμπειρίες. Ακόμα, στηρίζεται και στην κοινωνικοπολιτισμική θεωρία του Vygotsky. Δίνεται έμφαση στη μαθησιακή διαδικασία, στα γνωστικά εργαλεία που χρησιμοποιούνται, στην αλληλεπίδραση με τους άλλους και στο κοινωνικοπολιτισμικό περιβάλλον που λαμβάνει χώρα. Μέσα από τις δραστηριότητες του σεναρίου και τη γενική του φιλοσοφία, υπογραμμίζεται η ανάγκη καλλιέργειας και ανάπτυξης του κριτικού αναστοχασμού, η υιοθέτηση συνεργατικών και συμμετοχικών μεθόδων καθώς και η διεπιστημονική προσέγγιση της γνώσης. Επίσης, το ιστορικό γεγονός του πελοποννησιακού πολέμου προσεγγίζεται μέσω της ενσυναίσθησης και των εμπειριών που πιθανά έχουν τα παιδιά τα οποία καλούνται να μπουν στη θέση τρίτων, να αλληλεπιδράσουν με αυτούς σε έναν χώρο φανταστικό κατανοώντας, έτσι, τα ιστορικά γεγονότα. Οι δραστηριότητες χαρακτηρίζονται από μια επιθυμία μεταβολής του τρόπου σκέψης που διαθέτει ο καθένας, των συναισθημάτων του και των συμπεριφορών του. Επιδιώκεται η τροποποίηση της εικόνας που έχουμε για τον εαυτό μας, τους άλλους και τον κόσμο που μας περιβάλλει, στοιχεία που αποδίδονται στη μετασχηματίζουσα μάθηση, θεωρητική προσέγγιση που συναντάται κυρίως στην εκπαίδευση ενηλίκων. Ακόμα, το σενάριο καλεί τους μαθητές να αναπτύξουν το συλλογισμό τους μέσω δράσεων και δραστηριοτήτων που υποστηρίζουν τη στοχαστική μάθηση μέσω της Τέχνης (Artful Thinking). 5

Λόγω του ότι εργαζόμαστε από τη αρχή της χρονιάς σε ομάδες, η μέθοδος που προτείνεται είναι η μαθητοκεντρική με τον μαθητή να συμμετέχει ενεργά στην οικοδόμηση της γνώσης. Ακολουθούνται συμμετοχικές και ομαδοσυνεργατικές μέθοδοι με την εκπαιδευτικό να αλληλεπιδρά και να συνεργάζεται με τα παιδιά. Η εκπαιδευτικός καθοδηγεί τους μαθητές όταν κρίνει ότι είναι απαραίτητο ή εφόσον το ζητήσουν τα ίδια. Η παραπάνω διαδικασία στοχεύει όχι μόνο στην οικοδόμηση της γνώσης, από την πλευρά του μαθητή αλλά και στην ολόπλευρη ανάπτυξη της προσωπικότητάς του και των διαφόρων δεξιοτήτων που διαθέτει προκειμένου ο ίδιος να ερευνήσει και να ανακαλύψει νέα δεδομένα.9. Εργαλεία εφαρμογής (κατηγορία λογισμικού-συνδυασμός κατηγοριών λογισμικού και η σημασία τους στην ανάπτυξη της μάθησης) i. Λογισμικό Padlet γνωστό ως «Κοινόχρηστος τοίχος» το οποίο ευνοεί την κοινωνική αλληλεπίδραση, την ενεργό συμμετοχή και συνεργασία. ii. Λογισμικό Mindomo, εργαλείο εννοιολογικής χαρτογράφησης όπου τα παιδιά θα δημιουργούν εννοιολογικούς χάρτες προκειμένου να οργανώσουν το υλικό τους. iii. Λογισμικό Αnimoto, εργαλείο δημιουργίας βίντεο/ παρουσιάσεων. Πρόκειται για ένα ιδιαίτερα εύχρηστο εργαλείο τόσο κατά τη συλλογή υλικού όσο και στην εφαρμογή/ υλοποίησή του. Μέσα από αυτό δίνεται το έναυσμα για συζήτηση και για παραγωγή προφορικού λόγου καθώς και η δυνατότητα διαμοιρασμού του μέσω των κοινωνικών δικτύων. iv. Εκπαιδευτικό λογισμικό «Ιστορία Γ’-Δ’» το οποίο μπορεί να προσφέρει θετικά στη μεταξύ των μαθητών επικοινωνία. v. Εκπαιδευτικές διαδικτυακές πύλες: http://photodentro.edu.gr (Πελοποννησιακός πόλεμος: Οι συμμαχίες/ Προτομή του Περικλή/ Από τη συμμαχία της Δήλου στην Αθηναϊκή ηγεμονία) vi. Μηχανή αναζήτησης στο διαδίκτυο, www.google.gr10. Εκτιμώμενη διάρκεια: 10 διδακτικές ώρες11. Προτεινόμενη πορεία διδασκαλίας a. Προετοιμασία-Χώρος υλοποίησης-Οργάνωση τάξης και σαφής αναφορά στο ρόλο μαθητή, διδάσκοντα και ΝΤ Ως χώρος υλοποίησης του σεναρίου προτείνεται η αίθουσα διδασκαλίας. Τα θρανία είναι ήδη οργανωμένα σε ομάδες ώστε να 6

μπορούν να εργαστούν τα παιδιά. Ένα χαρακτηριστικό, ακόμα, που διαθέτει η αίθουσα είναι ο ήδη υπάρχων εξοπλισμός της με ηλεκτρονικούς υπολογιστές. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα οποιαδήποτε εργασία χρειαστεί να γίνει σε υπολογιστικό περιβάλλον, να μπορεί να υποστηριχθεί σε παράλληλο χρόνο, χωρίς την αλλαγή αίθουσας. Η αρχική σύνθεση των ομάδων, ωστόσο, διαφοροποιείται. Τα παιδιά μοιράζονται σε τέσσερις ομάδες τριών ατόμων η κάθε μία. Η κάθε ομάδα αναλαμβάνει ξεχωριστό ρόλο. Η πρώτη ομάδα είναι το σώμα των διπλωματών. Η δεύτερη αποτελείται από μέλη της πελοποννησιακής συμμαχίας ενώ η τρίτη από μέλη της αθηναϊκής συμμαχίας. Η τελευταία ομάδα εκπροσωπεί τους Πέρσες. Τα μέλη της κάθε ομάδας αναλαμβάνουν τους εξής ρόλους: Πρόεδρος/ Συντονιστής, Γραμματέας και Εκπρόσωπος Τύπου. Τα ΦΕ, που δίνονται από την εκπαιδευτικό, είναι ξεχωριστά για κάθε ομάδα ώστε ένα θέμα να διερευνηθεί από περισσότερες από μία οπτικές. Συζητιούνται και συμπληρώνονται ομαδικά. Η εκπαιδευτικός έχει ήδη προεπιλέξει τις δικτυακές πύλες που θα επισκεφθούν τα παιδιά, τις ιστοσελίδες που θα διερευνηθούν, έχει ετοιμάσει τα Φύλλα Εργασίας (ΦΕ) που θα μοιραστούν στις ομάδες και έχει προχωρήσει σε πρόβλεψη πιθανών απροόπτων και εξελίξεων (π.χ. οι επιλεχθείσες ιστοσελίδες δεν είναι επισκέψιμες τη συγκεκριμένη ημέρα, δεν υπάρχει πρόσβαση στο ίντερνετ λόγω έργων ή κακοκαιρίας, επάρκεια μελανιού στον εκτυπωτή και χαρτονιών κά.). Ο ρόλος που αναλαμβάνει είναι ενισχυτικός, ενθαρρυντικός, καθοδηγητικός και παρεμβαίνει μόνο όταν κρίνει πως είναι απαραίτητο ή της ζητηθεί για την καλύτερη συνεργασία στις ομάδες. b. Απαιτούμενη υλικοτεχνική υποδομή i. Τρεις ηλεκτρονικοί υπολογιστές, ένας για κάθε ομάδα ii. Συνοδευτικό εκπαιδευτικό λογισμικό «Ιστορία Γ’ – Δ’» iii. πρόσβαση στο διαδίκτυο iv. εκτυπωτής v. χαρτοπίνακας με χαρτί σεμιναρίου12. Περιγραφή και αιτιολόγηση του σεναρίου (προστιθέμενη παιδαγωγική αξία) Η όλο και περισσότερο αυξανόμενη από την κοινωνία απαίτηση για αλφαβητισμό στις ΤΠΕ καθιστά απαραίτητο έναν συνολικό σχεδιασμό 7

ένταξης της πληροφορικής στην εκπαιδευτική διαδικασία από την πρώτη κιόλας βαθμίδα της εκπαίδευσης (Κόμης, 1998). Στόχος της εισαγωγής και εκπαιδευτικής αξιοποίησης των ΤΠΕ κατά την εκπαιδευτική διαδικασία είναι να προσφέρει σύγχρονους τρόπους και μεθόδους, συμπληρωματικές στην εκπλήρωση του εκπαιδευτικού έργου. Οι μαθητές χρησιμοποιούν τον υπολογιστή ως γνωστικό – διερευνητικό εργαλείο αναζητώντας πληροφορίες και επικοινωνώντας. Σύμφωνα με το Διαθεματικό Ενιαίο Πλαίσιο Προγραμμάτων Σπουδών (ΔΕΠΠΣ), «Το μαθησιακό περιβάλλον στο οποίο εμπλέκονται όλες οι αισθήσεις και αναπτύσσεται η επικοινωνία δημιουργεί τις καλύτερες δυνατές συνθήκες οικοδόμησης της γνώσης. Στη δημιουργία του περιβάλλοντος αυτού συμβάλλουν, εκτός των συμβατικών μέσων, και οι νέες τεχνολογίες. Έτσι, η χρήση ενός κατάλληλου εκπαιδευτικού λογισμικού μπορεί αφενός να διευρύνει τα όρια μιας αναπαράστασης και αφετέρου να δώσει τη δυνατότητα πολλαπλής αναπαράστασης μίας έννοιας με την ταυτόχρονη εξέλιξη (σε διαφορετικά πλαίσια) ενός φαινομένου ή γεγονότος. Οι προτεινόμενες δραστηριότητες απαιτούν προσδιορισμό της ερευνητικής μεθοδολογίας και οριοθέτηση του σκοπού και του στόχου της ιστορικής έρευνας. Ο μαθητής παύει να είναι παθητικός δέκτης της ιστορίας, αντιθέτως, συμμετέχει ενεργά και ουσιαστικά στην παραγωγή και οικοδόμηση της ιστορικής γνώσης.13. Επιμέρους δραστηριότητες (ανά φάση υλοποίησης) 1η φάση (2 διδακτικές ώρες) Δίνεται ένα ΦΕ στις ομάδες το οποίο και θα συμπληρώσουν ομαδικά. Ακολουθώντας τις οδηγίες του ΦΕ, αναζητούν στην εκπαιδευτική δικτυακή πύλη του Φωτόδεντρου, http://photodentro.edu.gr, λήμματα σχετικά με την αθηναϊκή συμμαχία/ηγεμονία. Επιλέγοντας αυτό που τους ζητάται, και ακολουθώντας τις εσωτερικές της εφαρμογής οδηγίες, θα βρεθούν μπροστά σε έναν διαδραστικό χάρτη που απεικονίζει τις πόλεις της αθηναϊκής και πελοποννησιακής συμμαχίας. 8

Πατήστε στο παρακάτω link: http://photodentro.edu.gr/aggregator/lo/photodentro-lor-8521-9314Διερευνώντας τον χάρτη θα απαντήσουν στην πρώτη δραστηριότητα του ΦΕ.Ακολουθεί η παρουσίαση πληροφοριακού υλικού από slideboomσυναδέλφου (Αιτίες και αφορμές Πελοποννησιακού Πολέμου) .Στην επόμενη δραστηριότητα του ΦΕ τους ζητάται να καταγράψουν τηναιτία και την αφορμή του πελοποννησιακού μετά την παρακολούθηση τωνγεγονότων. Την απάντησή τους καταγράφουν συμπληρώνοντας έναν νοητικόχάρτη στο περιβάλλον του εργαλείου εννοιολογικής χαρτογράφησης όπουτα παιδιά θα δημιουργούν εννοιολογικούς χάρτες για να οργανώσουν τιςπληροφορίες που έχουν συλλέξει, Mindomo. 9

Από το σημείο αυτό και έπειτα, η επόμενη δραστηριότητα λαμβάνει υπόψητην ξεχωριστή ταυτότητα της κάθε ομάδας. Έτσι, οι διπλωμάτες θαδιαφοροποιηθούν σε σχέση με τις υπόλοιπες ομάδες. Στόχος όλων τωνομάδων, ωστόσο, είναι να καταγράψουν, να αναδείξουν και ναπαρουσιάσουν το προφίλ της ομάδας τους, τις επιδιώξεις τους και τιςκινήσεις τους βάσει του πληροφοριακού υλικού που έχουν στη διάθεσήτους. Θα εργαστούν στο περιβάλλον του Padlet. 10

Τα αποτελέσματα της έρευνας κάθε ομάδας θα παρουσιαστούν στηνολομέλεια. Θα δοθεί χρόνος να διατυπωθούν πιθανά ερωτήματα από τιςυπόλοιπες ομάδες και να συζητηθούν τα αποτελέσματα. Πατήστε στον παρακάτω σύνδεσμο: https://padlet.com/ar3monacat/xy73xgwroq5n2η φάση (2 διδακτικές ώρες)Οι ομάδες εξακολουθούν να εργάζονται στον υπολογιστή. Δίνεται το ΦΕ καιακολουθούν τις αναγραφόμενες οδηγίες.Στα ΦΕ (ξεχωριστά για κάθε ομάδα) παρουσιάζονται διάφορες πηγές πουαναφέρονται σε πρόσωπα και χώρους πρωταγωνιστές του πολέμου. ΟΑλκιβιάδης, ο Περικλής, ο Λύσανδρος, οι Αθηναίοι πολίτες εμφανίζονται σταπαραθέματα και διερευνώνται από τις ομάδες.Στόχος των ομάδων είναι να ζωγραφίσουν αυτό που διερευνούν και ποιοφαντάζονται ότι θα είναι το τέλος του πολέμου. Τα έργα των ομάδωνψηφιοποιούνται και απεικονίζονται στον καμβά του Padlet, εργαλείο πουευνοεί την κοινωνική αλληλεπίδραση, την ενεργό συμμετοχή και συνεργασίατων παιδιών. Κατά την παρουσίαση στην ολομέλεια, συζητούν καιυποθέτουν ποια θα είναι η έκβαση του πολέμου. 11

Πρόβλεψη πιθανής έκβασης του πελοποννησιακού πολέμου, Κατερίνα Σ, Γιάννης Μ, Ευγενία Ξ. 12

Αλκιβιάδης: https://padlet.com/ar3monacat/hwhn2npei3b7 Περικλής: https://padlet.com/ar3monacat/tcn78nazmywk 13

Λύσανδρος: https://padlet.com/ar3monacat/m7pofp9b8ijtΑθηναίοι πολίτες: https://padlet.com/ar3monacat/yvrtfgf6bzun 14

Έπειτα, προχωρούν στην επόμενη δραστηριότητα όπου θα μελετήσουν τηνπαρουσίαση και θα καταγράψουν τις κινήσεις της κάθε συμμαχίας και ταγεγονότα/ φάσεις του πελοποννησιακού πολέμου.Στόχος κάθε ομάδας, την τελευταία ώρα, είναι να καταγράψει και ναοργανώσει τη φάση του πολέμου που έχει αναλάβει και να παρουσιάσει τοπλαίσιό της. Με το τέλος των παρουσιάσεων όλων των ομάδων θα συντεθείη ιστοριογραμμή του πελοποννησιακού πολέμου. Ζωγραφίζουν τις φάσειςκαι δημιουργούμε ένα βιντεάκι στο περιβάλλον του Animoto, εύχρηστουεργαλείου για τη δημιουργία βίντεο μέσα από το οποίο δίνεται το έναυσμαγια συζήτηση και για παραγωγή προφορικού λόγου καθώς και η δυνατότηταδιαμοιρασμού του μέσω των κοινωνικών δικτύων. Το βίντεο θαενσωματώσουν στο Padlet τους. Το βίντεο των παιδιών: https://www.youtube.com/watch?v=Nve0yE-gn6c 15

3η φάση (4 διδακτικές ώρες)Οι ομάδες επιστρέφουν στο χώρο όπου έχουν αποφασίσει νασυνεργαστούν. Η πορεία που θα ακολουθήσουν διαμορφώνεται, και πάλι,μέσα από το ΦΕ που τους δίνεται. Θα απαντήσουν στις δραστηριότητες τουΦΕ σύμφωνα με την ταυτότητά τους. Μελετούν τα παραθέματα και το υλικόπου έχουν. Σκέφτονται, συζητούν και συμπληρώνουν τις δραστηριότητέςτους. Στόχος είναι να αναδυθούν οι πληροφορίες που αφορούν τηντελευταία φάση (τι έγινε με τη λήξη του) του πελοποννησιακού πολέμουμέσα από την ενσυναίσθηση. Εργάζονται στον ψηφιακό πίνακαανακοινώσεών τους, στο περιβάλλον του Padlet, εργαλείου που ευνοεί τηνκοινωνική αλληλεπίδραση, την ενεργό συμμετοχή και τη μεταξύ τουςσυνεργασία. Πελοποννησιακή συμμαχία: https://padlet.com/ar3monacat/xafg7jivd6r1 16

Αθηναϊκή συμμαχία: https://padlet.com/ar3monacat/v93040xwwwhu Διπλωμάτες: https://padlet.com/ar3monacat/u11jr4mezvo9 17

Πέρσες: Πέρσες: https://padlet.com/ar3monacat/ahro3g2truc0Τέλος, τις πληροφορίες που αφορούν στη λήξη του πολέμου, θα τιςχρησιμοποιήσουν μεταγνωστικά για να αντιληφθούν τη βαρύτητα που έχειένας πόλεμος, σαν γεγονός, στην ανθρωπότητα. Πελοποννησιακή συμμαχία:https://padlet.com/ar3monacat/3ho6m01bsgdc 18

Αθηναϊκή συμμαχία: https://padlet.com/ar3monacat/7fp9b40vu5sl Διπλωμάτες: https://padlet.com/ar3monacat/n1n1xbqidyvj 19

Πέρσες: https://padlet.com/ar3monacat/q8eh6lsxwijbΘα ακολουθήσει παρουσίαση των εργασιών τους από τους εκπροσώπουςτύπου των ομάδων στην ολομέλεια. Τέλος, οι ομάδες, θα συμπληρώσουν μετη βοήθεια των γραμματέων, τον εννοιολογικό χάρτη του μαθήματος.4η φάση (2 διδακτικές ώρες)Την τελευταία διδακτική ώρα, οι ομάδες θα εργαστούν στο λογισμικό«Ιστορία Γ’-Δ’», θα πλοηγηθούν και θα επιλέξουν τη δραστηριότητα 9, στοτμήμα των προσωπικοτήτων της Αρχαίας Ελλάδας. 20

Θα ανοίξουν το σημειωματάριο, θα συζητήσουν και έπειτα θα γράψουν τηναπάντησή τους και ακολούθως θα την εκτυπώσουν. Απαραίτητηπροϋπόθεση είναι να την παρουσιάσουν οι εκπρόσωποι τύποι των ομάδωνστην ολομέλεια.Οι μαθητές παρακολουθούν το βίντεο «Πελοποννησιακός πόλεμος». Τουςδίνεται ένα ΦΕ όπου καλούνται να αναπαραστήσουν τις φάσεις του σε κόμικ 21

και συζητώντας να καταλήξουν σε ένα συμπέρασμα σχετικό. Όλες οι ομάδες θα παρουσιάσουν τις εργασίες τους καθώς και τα συμπεράσματά τους. Τα κόμικ συγκεντρώνονται και τα παιδιά δημιουργούν ένα βίντεο στο ψηφιακό εργαλείο Animotο. Διαμοιράζεται ο τελικός σύνδεσμος στο blog του σχολείου όπου και κοινοποιείται. Προσπέλαση συνδέσμου, 16/3/2018Το τελικό βίντεο των παιδιών: https://www.youtube.com/watch?v=2503H1tCnJ4 22

14. Φύλλα εργασίας Πελοποννησιακός Πόλεμος (κεφάλαιο 25)Δραστηριότητα 1Πληκτρολογήστε τη διεύθυνση του συνδέσμου photodentro.edu.gr. Στην αρχική σελίδα πουθα σας βγάλει, στην εσωτερική αναζήτηση, πληκτρολογήστε τον όρο «πελοποννησιακόςπόλεμος». Στα αποτελέσματα της αναζήτησης, αναζητήστε και επιλέξτε αυτό που έχει τίτλο«Πελοποννησιακός πόλεμος (Οι συμμαχίες)»Επιλέξτε πάνω στο εικονίδιο και περιηγηθείτε στην εφαρμογή. Αφού παρατηρήσετε πολύκαλά και πειραματιστείτε στο διαδραστικό χάρτη, μετρήστε και καταγράψτε στονπαρακάτω πίνακα ποιες πόλεις ανήκαν στην αθηναϊκή και ποιες στην πελοποννησιακήσυμμαχία.Αθηναϊκή Συμμαχία Πελοποννησιακή Συμμαχία 23

Δραστηριότητα 2Επιλέξτε τον παρακάτω σύνδεσμο ο οποίος θα σας οδηγήσει στο περιβάλλον του ψηφιακούεργαλείου Mindomo. Παρακολουθήστε την παρουσίαση και συμπληρώστε προσεκτικά τηναιτία και την αφορμή του πελοποννησιακού πολέμου. Στο τέλος, εκτυπώστε τονεννοιολογικό χάρτη που ολοκληρώσατε.Δραστηριότητα 3Καλείστε να επιλέξετε τον παρακάτω σύνδεσμο που θα σας οδηγήσει στο περιβάλλον τουψηφιακού εργαλείου Padlet. Στον πίνακα ανακοινώσεων που θα δείτε, μελετήσετε το υλικόπου έχει αναρτηθεί.Η κάθε ομάδα θα συζητήσει και θα απαντήσει στις παρακάτω ερωτήσεις.ΠΡΟΣΟΧΗ! Χρειάζεται να έχετε κατά νου ότι θα πρέπει να υποστηρίξετε την ταυτότητα καιτην ιδιότητά σας. Οι διπλωμάτες θα σκεφτούν ως διπλωμάτες, οι Πέρσες ως Πέρσες, ταμέλη της αθηναϊκής συμμαχίας θα υποστηρίξουν τα συμφέροντά τους και τα μέλη τηςπελοποννησιακής συμμαχίας τα δικά τους.Αφού ολοκληρώσετε την έρευνά σας, θα ακολουθήσει η παρουσίαση και η συζήτηση τωναπαντήσεών σας. 24

Πελοποννησιακός Πόλεμος (κεφάλαιο 26)Δραστηριότητα 1Καλείστε να επιλέξετε τον παρακάτω σύνδεσμο που θα σας οδηγήσει στο περιβάλλον τουψηφιακού εργαλείου Padlet πατώντας πάνω στο όνομα της προσωπικότητάς σας. Στονπίνακα ανακοινώσεων που θα δείτε, μελετήσετε το υλικό που έχει αναρτηθεί και το οποίοαφορά σε μία ξεχωριστή προσωπικότητα ή ομάδα ανθρώπων που διαδραμάτισανσημαντικό ρόλο κατά τη διάρκεια του πολέμου.Η κάθε ομάδα θα συζητήσει και θα απαντήσει στις παρακάτω ερωτήσεις.ΠΡΟΣΟΧΗ! Διατηρήστε την ιδιότητά σας (διπλωμάτες, μέλη αθηναϊκής καιπελοποννησιακής συμμαχίας, Πέρσες) και προσπαθήστε να μελετήσετε την προσωπικότηταπου παρουσιάζεται στο Padlet σας.Αφού ολοκληρώσετε την έρευνά σας, θα ακολουθήσει η παρουσίαση και η συζήτηση τωναπαντήσεών σας.ΠερικλήςΠεριγράψτε τον Περικλή με βάση τα όσα αναφέρει ο Πλούταρχος.Πώς σχολιάζετε τα λόγια που είπε στους φίλους του; Τι δηλώνουν για την κατάσταση πουζουν οι Αθηναίοι;Έχουν ελπίδες οι Αθηναίοι να κερδίσουν τον πόλεμο;ΑλκιβιάδηςΠεριγράψτε τον Αλκιβιάδη με βάση τα όσα είχαμε διαβάσει στην ιστορία της Μ. Αγγελίδου.«Ο δρόμος ο πολύς». Αν δεν θυμάστε, ανατρέξτε στη Βιβλιοχώρα και βρείτε το!Παρακολουθήστε τα βίντεο. Θα προσθέτατε κάτι στην περιγραφή του Αλκιβιάδη;Πώς κρίνετε την απόφασή του να εκστρατεύσουν εναντίον των Συρακουσών;Έχουν ελπίδες οι Αθηναίοι να κερδίσουν τον πόλεμο; 25

ΛύσανδροςΑν ήσασταν στη θέση του Λυσάνδρου, τι θα κάνατε; Θα επιτιθόσασταν πρώτοι σε ανοιχτήμάχη ή θα ακολουθούσατε το παράδειγμα του Λυσάνδρου;Πώς κρίνετε το γεγονός ότι οι Σπαρτιάτες ζήτησαν χρήματα από τους Πέρσες για ναενισχύσουν το ναυτικό τους;Έχουν ελπίδες οι Σπαρτιάτες να κερδίσουν τον πόλεμο;Αθηναίοι πολίτεςΠώς φαντάζεστε ότι ένιωθαν οι Αθηναίοι κλεισμένοι για αρκετό καιρό στα Μακρά τείχη;Ποιες σκέψεις σας έρχονται στο μυαλό; Ποια συναισθήματα γεννιούνται;Έχουν ελπίδες οι Αθηναίοι να κερδίσουν τον πόλεμο παρά τη δύσκολη θέση στην οποίαβρίσκονται;Τώρα, φανταστείτε με βάση το υλικό που έχετε στη διάθεσή σας, ποιος πιστεύετε ότι θαείναι ο νικητής του πολέμου; Ποιοι θα βγαίνανε νικητές; Ποια τα συναισθήματα τωννικητών; Οι χαμένοι τι θα είχαν χάσει; Γιατί θα θρηνούσαν;Τα έργα σας ανεβάστε τα στα Padlets σας και διαμοιράστε τα στις υπόλοιπες ομάδες ώστενα ενημερωθούν για την απόφαση που πήρατε και το προϊόν στο οποίο καταλήξατε.Δραστηριότητα 2Βρείτε την τελευταία δραστηριότητα στο Padlet σας με τίτλο «Οι κυριότερες φάσεις τουπολέμου» και παρακολουθήστε την παρουσίαση. Ζωγραφίστε τις φάσεις του πολέμου.Αποθηκεύστε τα έργα σας στον κεντρικό υπολογιστή και φτιάχνουμε όλοι μαζί τηνιστοριογραμμή του πελοποννησιακού πολέμου σε βίντεο. Χρησιμοποιήστε το ψηφιακόεργαλείο δημιουργίας βίντεο, το Animoto.Η κάθε ομάδα, στο τέλος, να κοινοποιήσει στο Padlet της, τη διεύθυνση του βίντεο. 26

Πελοποννησιακός Πόλεμος (κεφάλαιο 27)Δραστηριότητα 1Καλείστε να επιλέξετε τον παρακάτω σύνδεσμο που θα σας οδηγήσει στο περιβάλλον τουψηφιακού εργαλείου Padlet. Στον πίνακα ανακοινώσεων που θα δείτε, μελετήσετε το υλικόπου έχει αναρτηθεί.Συνεργαστείτε και συμπληρώστε τον εννοιολογικό χάρτη του μαθήματος αφότουπαρακολουθήσετε την παρουσίαση. 27

Δραστηριότητα 2Μετά από 30 χρόνια πολέμου, ένας νέος εμφύλιος κάνει την εμφάνισή του.Πώς σκοπεύετε να το αντιμετωπίσετε; Βρείτε επιχειρήματα με τις ομάδες σας.Μελετήστε και το συμπληρωματικό υλικό που βρίσκεται στο Padlet.Βρείτε ομοιότητες με τον πόλεμο στη Συρία που μαίνεται τόσα χρόνια.Στο τέλος, η κάθε ομάδα θα βρει την δική της εργασία όπου και θα παρουσιάσει τις σκέψειςτης.Σώμα ΔιπλωματώνΑθηναϊκή συμμαχίαΠελοποννησιακή συμμαχίαΠέρσες 28

15. Πρόσθετες πληροφορίες (Επεκτασιμότητα σεναρίου) Στην τρίτη φάση, μπορεί η δραστηριότητα 9 του λογισμικού να αντικατασταθεί με την παρακάτω «Φανταστείτε ότι έχετε τη δυνατότητα να πάρετε συνέντευξη με έναν από τους πρωταγωνιστές του πελοποννησιακού πολέμου. Ποιον θα διαλέγατε; Τι ερωτήσεις θα του κάνατε;» όπου τα παιδιά θα επιχειρηματολογούσαν και έτσι θα έρχονταν σε επαφή με αυτό το κειμενικό είδος (σύνδεση με το γνωστικό. αντικείμενο της Γλώσσας) Στην τέταρτη και τελευταία φάση, αντί να δημιουργήσουν κόμικ, θα μπορούσαν μέσω του θεατρικού παιχνιδιού και τις ήδη διαμορφωμένες ομάδες τους να προχωρούσαν στην αναπαράσταση του πελοποννησιακού πολέμου (σύνδεση με τη Θεατρική Αγωγή).16. Αξιολόγηση (διαμορφωτική και τελική) Ο εκπαιδευτικός μπορεί να αξιολογήσει διαμορφωτικά τους μαθητές καθ’ όλη τη διάρκεια της εκπαιδευτικής διαδικασίας. Αναλαμβάνει καθοδηγητικό και ενισχυτικό ρόλο ενθαρρύνοντας τα παιδιά να εργάζονται ομαδικά και να λειτουργούν με σεβασμό ο ένας απέναντι στον άλλον, περιφερόμενος από ομάδα σε ομάδα. Αποσκοπεί στην ανατροφοδότηση των μαθητών και στην παρατήρηση τυχόν παρερμηνεύσεων τις οποίες αντιλαμβάνεται ως ευκαιρία για τροποποίηση της διδασκαλίας και λύση των δυσκολιών. Μέσα από τα ΦΕ και τον συνολικό τρόπο εργασίας τους, δίνεται η δυνατότητα στον/στην εκπαιδευτικό να σχηματίσει μία σφαιρική αντίληψη για τον/την κάθε μαθητή/τρια. Στην τέταρτη φάση του σεναρίου, επιχειρείται η τελική αξιολόγηση των μαθητών με τρόπο εικαστικό (δημιουργία κόμικ) καθώς και μέσα από την τελική τους παρουσίαση τονίζοντας και πάλι ότι αυτοσκοπός δεν είναι η αξιολόγηση αλλά η λειτουργικότητα και η προσφορά του κάθε μαθητή μεμονωμένα στην ομάδα του, η ενίσχυση της αυτοπεποίθησης και η καλλιέργεια της αντίληψης ότι το προϊόν της συλλογικής εργασίας υπερτερεί της ατομικής.17. Καταληκτικές επισημάνσεις-Παρατηρήσεις-Κριτική Οι μαθητές συνδιαμορφώνουν τους όρους και τον τρόπο της διδασκαλίας. Παράγουν γνώση, σκέπτονται κριτικά και μεταγνωστικά, συζητούν και συναποφασίζουν με την ομάδα τους για την επίλυση ενός προβλήματος καθώς και για τις τελικές τους παρουσιάσεις. Συμμετέχουν ενεργά στην οικοδόμηση της γνώσης με τον εκπαιδευτικό να αναλαμβάνει ρόλο συντονιστή, ενισχυτή, καθοδηγητή και υπεύθυνο για την τήρηση του χρονοδιαγράμματος. 29

Η εκπαιδευτική πράξη είναι μία δυναμική διαδικασία που επιτελείται σεσυγκεκριμένο χρόνο, μεν, κάτω από μεταβλητές συνθήκες, δε. Χρειάζεται ναλάβουμε υπόψη τις ιδιαίτερες συνθήκες που διαμορφώνονται κάθε φοράκαι να είμαστε προετοιμασμένοι ότι κάποια δραστηριότητα, κάποια φάσημπορεί να μην κυλήσει σύμφωνα με τον αρχικό μας σχεδιασμό και να μηνανταποκρίνεται σε αρχικές μας, και πάλι, προσδοκίες. Εκεί, καλούμαστε ναακολουθήσουμε τη ροή, να συνεκτιμήσουμε τα νέα δεδομένα και ναεπανασχεδιάσουμε μαζί με τους μαθητές μας τη συνέχεια.18. Πηγές-βιβλιογραφία Ενδεικτική βιβλιογραφίαΚόκκος Α.(2005). Θεωρητικό Πλαίσιο και Προϋποθέσεις Μάθησης. Τόμος Α’.Πάτρα:ΕΑΠΚολιάδης Ε. (2007). Θεωρίες Μάθησης και Εκπαιδευτική Πράξη. Αθήνα.Βασίλης Κόμης, (2004). Εισαγωγή στις εκπαιδευτικές εφαρμογές τωνΤεχνολογιών της Πληροφορίας και των Επικοινωνιών. Αθήνα: Εκδόσεις ΝέωνΤεχνολογιώνΛιντζέρης, Π. (2009). Θεωρία της Μετασχηματίζουσας Μάθησης:Δυνατότητα για μια κριτική και χειραφετική στροφή στην πρακτική τηςεκπαίδευσης ενηλίκων. Στο: Δ. Βεργίδης, & Α. Κόκκος (Επιμ.), ΕκπαίδευσηΕνηλίκων, διεθνείς προσεγγίσεις και ελληνικές δομές (σελ. 94 – 123). Αθήνα:ΜεταίχμιοΥΠΕΠΘ, (2003). Παιδαγωγικό Ινστιτούτο, Διαθεματικό Ενιαίο ΠλαίσιοΠρογραμμάτων Σπουδών Ιστορίας, σ.184. Αθήνα.Δικτυογραφίαhttps://www.academia.edu/5169903/Εικονικό Μουσείο: Μιαενσυναισθητική προσέγγιση του ιστορικού γίγνεσθαιhttps://jmokias.webnode.com/Εποικοδομισμόςhttp://www.history.com/topics/ancient-history/peloponnesian-war/videos/the-peloponnesian-war 30

http://photodentro.edu.gr/Ο πελοποννησιακός πόλεμος (συμμαχίες)https://prezi.com/5amkk-ztrttp/25-26-/#http://www.slideboom.com/presentations/698029/Πελοποννησιακόςπόλεμος, αιτίες κι αφορμές του πολέμουhttp://www.slideboom.com/presentations/822005/Ο πελοποννησιακόςπόλεμος, οι κυριότερες φάσεις του πολέμου.http://www.slideboom.com/presentations/821626/Η ηγεμονία της Σπάρτης 31

Σε αυτό το βιβλίο, παρουσιάζεται το διδακτικό σενάριο «Οπελοποννησιακός πόλεμος», στα πλαίσια της επιμόρφωσης Β1κατά το έτος 2017 – 2018. Το σενάριο βασίστηκε στην αντίστοιχηενότητα της Ιστορίας της Δ’ δημοτικού.Η ιστορία προσεγγίζεται διαφορετικά, εμπλέκοντας και κάνονταςχρήση, στην εκπαιδευτική διαδικασία, τη λειτουργία τηςενσυναίσθησης. Σύγχρονα περιστατικά εμφανίζονται για ναδιαπιστώσουμε τη σχετικότητα του χρόνου και την ομοιότητα ήκαι διαφορά των γεγονότων στο πέρασμά του.Καλή σας ανάγνωση! 32