Kể chuyện gương hiếu thảo

Tö Lé ®éi g¹o ThÇy Tö Lé còng ng−êi n−íc Lç Thê hai th©n th−êng b÷a canh lª1 Th−êng khi ®éi g¹o ®i vÒ Xa x«i tr¨m dÆm nÆng nÒ ®«i vai §Ønh hoa biÓu2 tõ kh¬i bãng h¹c Gãt nam du nhÑ b−íc tang bång3 Xe tr¨m cç, thãc mu«n chung Ngåi chång ch¨n kÐp, ¨n chång v¹c cao Th©n phó quý ng¾m vµo thªm tñi §øc cï lao4 ch¹nh tíi cµng ®au Nµo khi ®éi g¹o canh rau Muèn cßn nh− tr−íc dÔ hÇu ®−îc ru ¤m bäc giËn ngµn thu h·y ®Ó §−îc mét ngµy cam chØ5 cho xong Cho hay d¹ hiÕu kh«n cïng DÉu tam c«ng6 ch¼ng ®æi lßng thÇn h«n1. _______________ 1. Lª: Cßn gäi lµ ho¾c lª, lµ nh÷ng thø rau d¹i, l¸ dµy, hoa mµu lôc. 2. Hoa biÓu: TÊm bia b»ng ®¸ dùng trªn bia mé. 3. Tang bång: XuÊt ph¸t tõ c©u “tang bång hå thØ”, nghÜa lµ cung b»ng c©y d©u, tªn b»ng cá bång, ý nãi chÝ lµm trai. 4. Cï lao: Rót tõ c©u Cöu tù cï lao, nghÜa lµ c«ng cha mÑ. 5. Can chØ: §å ¨n ngon. 6. Tam c«ng: Ba chøc quan lín (Th¸i s−, Th¸i phã, Th¸i b¶o). 99

ChuyÖn kÓ Tö Lé tªn Träng Do, ng−êi ë Êp BiÖn, n−íc Lç. Lµ häc trß suÊt s¾c cña Khæng Tö. Thuë niªn thiÕu, nhµ Tö Lé rÊt nghÌo, cha mÑ tuæi cao søc yÕu nªn bao viÖc nÆng nhäc ®Òu dån lªn vai «ng. Còng may trêi cho «ng søc khoÎ, mÆc dï b÷a b÷a chØ lãt d¹ b»ng c¬m canh rau lª, rau ho¾c - lµ nh÷ng thø rau d¹i mäc hoang trong rõng, nh−ng «ng vÉn lµm viÖc kh«ng biÕt mÖt mái. Buæi s¸ng, «ng thøc dËy thËt sím, chÎ cñi, g¸nh n−íc, nÊu c¬m s¸ng cho cha mÑ xong, «ng ra chî t×m viÖc lµm. Nh÷ng viÖc nhÑ nhµng th× ®· cã ng−êi lµm hÕt c¶ råi. §ang lo l¾ng trong lßng th× thÊy mét ng−êi bu«n g¹o ®ang cÇn ng−êi lµm. Tö Lé mõng l¾m, ch¹y ngay ®Õn xin ®−îc lµm thuª. Ng−êi nµy nh×n «ng nãi: - Ta cÇn t×m ng−êi thËt khoÎ m¹nh ®Ó cã thÓ ®éi g¹o tõ ®©y lªn nói, b¸n cho d©n ë trªn Êy. §−êng xa ®Êy, anh cã lµm ®−îc kh«ng? Tö Lé nghÜ ®Õn cha mÑ ngµy ngµy vÉn ph¶i chÞu c¶nh khæ cùc, kh«ng ®µnh lßng ®¸p ngay: - T«i lµm ®−îc. H·y cø giao viÖc Êy cho t«i. ______________ 1. ThÇn h«n: Sím, tèi. ý nãi sím tèi phông d−ìng cha mÑ. 100

Nãi lµ lµm, «ng cói xuèng v¸c bao g¹o, ®éi lªn ®Çu. Nh÷ng lÇn ®Çu h¬i lo¹ng cho¹ng, vÒ sau «ng quen dÇn, ®éi g¹o trªn ®Çu mµ ®i vÉn b¨ng b¨ng, ai tr«ng thÊy còng ph¶i nÓ phôc. Ngµy nµy qua ngµy kh¸c, Tö Lé cÇn mÉn ®éi g¹o lªn nói, lÊy tiÒn nu«i cha mÑ. VÒ sau, cha mÑ «ng lÇn l−ît qua ®êi. Kh«ng cßn nÆng g¸nh vÒ cha mÑ n÷a, «ng míi nghÜ ®Õn chuyÖn lËp th©n. Vua n−íc Së nghe tiÕng Tö Lé lµ ng−êi trÝ dòng song toµn, l¹i rÊt mùc hiÕu th¶o bÌn mêi vÒ triÒu gi÷ chøc Kh¸ch Khanh. Tr−íc khi ®i, «ng ra mé cha mÑ khãc lãc th¶m thiÕt. Vµo triÒu «ng ®−îc vua Së hÕt søc träng dông, ®i xe th× cã tr¨m cç theo hÇu, ngåi trªn chång nÖm ªm, ¨n nh÷ng mãn ngon vËt l¹. Tuy sèng trong c¶nh giµu sang phó quý xong lóc nµo trong lßng «ng còng nhí ®Õn cha mÑ, nªn nÐt mÆt lóc nµo còng ñ ª kh«ng vui. ¤ng vÉn th−êng ao −íc: - ¦íc g× cha mÑ ta cßn sèng ®Ó ta tËn lßng b¸o hiÕu. NhiÒu khi, thÊy c¶nh nhµ ng−êi \"tø ®¹i ®ång ®−êng\" qu©y quÇn Êm ¸p, «ng l¹i ch¹nh lßng xãt xa: - Ta thµ ®æi lÊy c¶nh giµu sang nµy ®Ó cha mÑ ta sèng l¹i, ta l¹i ngµy ngµy ®éi g¹o, h¸i rau nu«i ng−êi. Cßn h¬n ¨n mét miÕng ngon, lßng l¹i nhí ®Õn cha mÑ quay qu¾t. ¤ng th−êng khuyªn b¶o mäi ng−êi, khi cha mÑ cßn sèng th× nªn g¾ng søc phông d−ìng. NÕu kh«ng, sau nµy cha mÑ mÊt ®i cã muèn b¸o hiÕu còng kh«ng ®−îc n÷a. 101

DiÔm Tö t×m h−¬u nÆn s÷a Ch©u (Chu)DiÔm Tö lµm con rÊt th¶o Trªn hai th©n tuæi l·o niªn cao M¾t trÇn khuÊt nguyÖt mê sao S÷a h−¬u, ng−êi nh÷ng −íc ao tõng ngµy VËt khã kiÕm khèn thay th−êng rèi Ph¶i nghÜ ph−¬ng t×m tèi1 cho ra H−¬u kh« t×m thÊy lét da MÆc lµm s¾c ¸o ®Ó hßa lÉn nhau Chèn non th¼m t×m vµo bÇy løa SÏ dÇn dµ lÊy s÷a nu«i th©n Bçng ®©u gÆp lò ®i s¨n R¾p bu«ng cung tiÔn kh«ng ph©n vËt, ng−êi §em t©m sù tíi n¬i bµy tá Chót hiÕu t×nh nghe râ míi th«i Cho hay chung mét t¸nh trêi M¶nh son còng ®éng ®−îc ng−êi vâ phu. ChuyÖn kÓ Chu DiÔm Tö ng−êi ®Êt Ch©u, cha mÑ «ng vÒ giµ bÞ bÖnh mê m¾t, ch¹y ch÷a thuèc thang m·i vÉn kh«ng khái. Cã ng−êi m¸ch r»ng nÕu uèng _______________ 1. T×m tèi: (tiÕng cæ). NghÜa lµ mµy mß, t×m tßi. 102

s÷a h−¬u th× m¾t sÏ s¸ng l¹i. DiÔm Tö nghe nãi mõng l¾m, quyÕt t©m t×m b»ng ®−îc s÷a h−¬u cho cha mÑ. H−¬u sèng ë trong rõng nhiÒu, nh−ng c¸i khã lµ lµm sao ®Õn gÇn ®Ó v¾t s÷a nã, v× h−¬u rÊt nhanh, chØ mét tiÕng ®éng nhá nã ®· ch¹y biÕn. DiÔm Tö nghÜ m·i, nghÜ m·i, sau t×m ra ®−îc mét c¸ch. CËu ®Õn nhµ mét ng−êi thî s¨n, mua mét bé da h−¬u cßn nguyªn vÑn, sau ®ã vÒ may l¹i råi kho¸c vµo ng−êi, tr«ng thÊy gièng con h−¬u thËt, cËu mõng l¾m. H«m sau, DiÔm Tö dËy tõ s¸ng sím, kho¸c bé ¸o da h−¬u lªn ng−êi, ®i vµo rõng s©u. Ban ®Çu, bÇy h−¬u tr«ng thÊy cËu cßn e dÌ, mét lóc sau, chóng t−ëng ®ång lo¹i thËt míi tiÕn ®Õn quÊn quýt. DiÔm Tö thõa c¬ bãp lÊy s÷a vµo b×nh mang vÒ cho cha mÑ uèng. BÊt ngê mét h«m, DiÔm Tö võa lÊy s÷a xong, ®ang lói hói chuÈn bÞ vÒ th× thÊy mét to¸n thî s¨n tay l¨m l¨m cung tªn gi−¬ng th¼ng vµo bÇy h−¬u. DiÔm Tö ho¶ng hån véi la to lªn: - Chí b¾n, chí b¾n! T«i lµ DiÔm Tö ®©y mµ! Råi nhanh chãng cëi bá c¸i ¸o da h−¬u ra. Nhê thÕ míi tho¸t chÕt. Ph−êng thî s¨n nghe DiÔm Tö kÓ l¹i chuyÖn, ®Òu nh×n DiÔm Tö b»ng con m¾t tr×u mÕn vµ kh©m phôc. 103

L·o Lai lµm trß trÎ con L·o Lai tö ®êi Ch©u cao sÜ Thê hai th©n ch¼ng trÔ ngät bïi Tuæi giµ ®· ®óng bÈy m−¬i Nãi n¨ng ch¼ng chót hë m«i r»ng giµ Khi thong th¶ mÑ cha ngåi tr−íc GhÐ l¨n vµo b¾t ch−íc trÎ th¬ ThÊp cao ®iÖu móa nhën nh¬ Xªnh xang mµu ¸o b¹c ph¬ m¸i ®Çu Chèn ®−êng th−îng1 khi hÇu b−ng n−íc Gi¶ tuång nh− ng· tr−íc thÒm hoa Khãc lªn mÊy tiÕng oa oa T−ëng nh− lªn b¶y, lªn ba thuë nµo Trªn tuæi t¸c tr«ng vµo vui vÎ ¸ng ®×nh vi2 giã thôy m−a xu©n3 Cho hay nh©n tö sù th©n Trong tr¨m n¨m ®−îc mÊy lÇn ngµy vui. _______________ 1. §−êng th−îng: §−êng: phßng, nhµ. Th−îng: trªn §−êng th−îng cã nghÜa lµ nhµ trªn. 2. §×nh vi: S©n vµ cöa phßng the, chØ chç ë cña mÑ cha. 3. Giã thôy m−a xu©n: ChØ sù vui vÎ, kháe m¹nh cña cha mÑ. 104

ChuyÖn kÓ Trong TruyÖn KiÒu, ®o¹n \"KiÒu ë lÇu Ng−ng BÝch\" ®¹i thi hµo NguyÔn Du cã viÕt hai c©u sau ®Ó nãi lªn nçi lßng th−¬ng nhí cha mÑ cña Thuý KiÒu: \"S©n Lai c¸ch mÊy n¾ng m−a Cã khi gèc tö ®· võa ng−êi «m\". §ã lµ NguyÔn Du ®· lÊy tÝch L·o Lai. L·o Lai ng−êi n−íc Së, thêi Xu©n Thu. L·o Lai ®· 70 tuæi mµ cha mÑ h·y cßn m¹nh khoÎ. Th−êng ngµy, «ng hÇu h¹ cha mÑ v« cïng chu ®¸o. §Æc biÖt, kh«ng khi nµo «ng nãi m×nh giµ v× sî cha mÑ ch¹nh lßng. Tr−íc mÆt cha mÑ vÉn nòng nÞu nh− trÎ th¬, ®ßi mÑ lÊy c¸i nä, c¸i kia cho m×nh. Cã h«m, cha mÑ «ng ®ang ngåi nãi chuyÖn ë nhµ trªn, bÊt ngê thÊy mét ng−êi ®Çu tãc b¹c ph¬, mÆc quÇn ¸o sÆc sì ®ñ n¨m mµu, gi¶ lµm ®øa trÎ ch¹y vµo, lóc th× lu«n miÖng h¸t, lóc th× nhón nh¶y lµm trß hÒ. Nh×n kü th× ho¸ ra lµ L·o Lai tö, cha mÑ «ng «m bông c−êi ngÆt nghÏo. L·o Lai thÊy thÕ vui l¾m, l¹i cµng bµy trß ®Ó cha mÑ vui. ¤ng ch¹y ®i lÊy n−íc cho cha mÑ, vµo ®Õn bËc cöa l¹i gi¶ vê tr−ît ch©n tÐ ng·, råi ngåi phÖt xuèng khãc oa oa nh− trÎ lªn ba tuæi... L·o Lai còng ë c¸i tuæi \"gÇn ®Êt xa trêi\", «ng thÊu hiÓu nçi buån cña ng−êi giµ, nªn tuy tãc trªn ®Çu ®· b¹c tr¾ng mµ vÉn ®ãng gi¶ lµm trÎ con lªn n¨m, 105

lªn ba, mong cha mÑ quªn ®i tuæi t¸c ®Ó sèng thËt vui vÎ. §iÒu Êy thËt ®¸ng quý thay! ThËt ®óng lµ: \"Nhën móa häc th¬ ng©y ¸o xanh tr−íc giã bay Hai th©n mõng nhoÎn miÖng Nhµ cöa ngËp vui vÇy\"1. §ång VÜnh b¸n m×nh ch«n cha §êi HËu H¸n cã ng−êi §ång VÜnh Nhµ rÊt nghÌo mµ tÝnh rÊt thµnh ThÊu ch¨ng ch¼ng thÊu trêi xanh Phô tang2 ®Ó ®ã nh©n t×nh cßn chi LiÒu th©n thÕ lµm thuª c«ng viÖc MiÔn cÇu cho thÓ ph¸ch ®−îc yªn Cùc ng−êi thay nhÎ3 ®ång tiÒn §em th©n hiÕu tö b¨ng miÒn phó gia Bçng gÆp kÎ ®µn bµ ®©u ®ã Xin kÕt lµm phu phô cïng ®i DÖt ba tr¨m tÊm lôa thuª Tr¶ xong nî Êy míi vÒ cïng nhau Tíi chèn gÆp bçng ®©u tho¾t biÕn Lµ tiªn c« trêi khiÕn gióp c«ng _______________ 1. Th¬ Hoa B»ng. 2. Phô tang: Tang cha. 3. NhÎ: (tõ cæ) nghÜa nh− nhÐ. 106

Cho hay trêi vèn ë lßng H¸ r»ng cao thÊp ngµn trïng cã xa. ChuyÖn kÓ §êi HËu H¸n, cã mét chµng trai tªn lµ §ång VÜnh, sèng víi cha giµ ë mét ng«i lµng nhá. MÑ §ång VÜnh mÊt sím, nªn chµng rÊt th−¬ng cha. NgÆt nçi, nhµ nghÌo qu¸, ngµy ngµy chµng ch¨m chØ lµm lông kiÕm ¨n nh−ng còng chØ ®ñ cho hai cha con rau ch¸o qua ngµy. Mét ngµy kia, cha §ång VÜnh èm nÆng, råi qua ®êi. §ång VÜnh kh«ng cã tiÒn ®Ó lo ®¸m ma cho cha, chµng ph¶i b¸n m×nh cho mét nhµ phó hé giµu cã trong lµng ®Ó lÊy tiÒn ch«n cha. Lo ch«n cÊt cha xong, chµng ph¶i ®Õn nhµ ng−êi nµy ë ®î lµm c«ng tr¶ nî. Trªn ®−êng ®Õn nhµ chñ, nöa ®−êng thÊy mÖt, chµng ngåi nghØ d−íi mét gèc hoÌ. Bçng thÊy cã mét c« g¸i nhan s¾c mÆn mµ tõ ®©u ®i tíi, hái han chuyÖn trß. Nµng con g¸i nãi: - ThiÕp ë lµng bªn, må c«i tõ nhá, nhê cã nghÒ dÖt lôa, mÉu th©n ®Ó l¹i nªn còng t¹m sèng qua ngµy. Hai ng−êi vui vÎ trß chuyÖn, thÊy rÊt t©m ®Çu ý hîp, bÌn kÕt duyªn vî chång. L¹i hÑn nhau cïng ®Õn nhµ phó hé lµm viÖc, khi nµo xong nî míi lµm lÔ thµnh th©n. 107

Võa hay ®Õn nhµ phó hé, gia nh©n mang t¬ ra sai dÖt lôa. Trong vßng mét th¸ng, c« g¸i ®· dÖt ®−îc 300 tÊm, võa ®ñ ®Ó tr¶ nî. §ång VÜnh trong lßng vui mõng kh«n xiÕt, cïng vî vµo t¹ tõ phó hé. §ång VÜnh vµ c« g¸i vui vÎ ra vÒ, nh−ng thËt bÊt ngê, ®Õn gèc hoÌ h«m tr−íc th× c« g¸i biÕn mÊt. Th× ra, lßng hiÕu cña §ång VÜnh ®· ®éng ®Õn Ngäc Hoµng th−îng ®Õ, Ngäc Hoµng c¶m th−¬ng sai tiªn n÷ xuèng gióp cho ng−êi con hiÕu th¶o mau tho¸t khái c¶nh khæ. Qu¸ch Cù ch«n con H¸n Qu¸ch Cù cöa nhµ sa sót Thê mÉu th©n ch¨m chót mäi bÒ Con cßn ba tuæi biÕt g× B÷a ¨n tõ mÉu th−êng th× bít cho Tr«ng thÊy mÑ b÷a no b÷a ®ãi Víi hiÒn thª than thë khóc nh«i1 MÑ giµ ®· ch¼ng hay nu«i §Ó con chia ngät sÎ bïi sao yªn? Vî chång ta cßn phen sinh ®Î MÑ giµ råi hÇu dÔ ®−îc hai Nãi th«i giät ng¾n giät dµi §µo ba th−íc ®Êt ®Ó vïi t×nh th©m _______________ 1. Khóc nh«i: Nçi niÒm khã nãi. 108

May ®©u thÊy hoµng kim mét hò Ch÷ trêi cho ®Ó râ rµnh rµnh Cho hay trêi khÐo ngäc thµnh1 HiÕu t©m ®©u nì ®o¹n t×nh cha con. ChuyÖn kÓ ë mét lµng nä, cã vî chång Qu¸ch Cù, nhµ rÊt nghÌo. Hai vî chång sèng cïng víi mét mÑ giµ vµ mét con nhá ba tuæi. Tuy ch¨m chØ lµm ¨n, song gÆp n¨m ®ãi kÐm, ®Õn g¹o còng kh«ng ®ñ tiÒn mua. C¶ nhµ bèn miÖng ¨n, b÷a ®ãi b÷a no. Vî chång Qu¸ch Cù th−¬ng mÑ giµ, hÔ kiÕm ®−îc miÕng ngon ®Òu ®Ó phÇn cho mÑ. Bµ l¹i xãt ch¸u, chê vî chång Qu¸ch Cù ®i khuÊt lµ gäi ch¸u vµo nh−êng cho, ®Õn b÷a bµ còng ¨n qua quýt, nhÞn miÖng cho ch¸u. ThÕ lµ bµ cô b÷a nµo còng nhÞn ®ãi. Qu¸ch Cù thÊy mÑ nhÞn ®ãi th× th−¬ng l¾m, nhiÒu ®ªm kh«ng ngñ ®−îc. §¾n ®o m·i míi bµn víi vî: - M×nh ¹. MÑ giµ th× chØ cã mét. Cßn con, cßn ®Î ®øa kh¸c ®−îc. Hay lµ ta... Vî hiÓu ý chång, khãc ngÊt, Qu¸ch Cù còng cÊn c¸, sôt sïi than khãc m·i míi cÇm ®−îc c¸i cuèc ra v−ên, ®Þnh ®µo mét c¸i hè ch«n ®øa con nhá cña m×nh ®Ó mÑ giµ khái chÕt ®ãi. _______________ 1. Ngäc thµnh: XÕp ®Æt ®iÒu vui. 109

ThËt may sao, Qu¸ch Cù võa ®µo ®−îc mÊy nh¸t cuèc, th× cuèc ngay ®−îc mét hò vµng. Trªn hò cã dßng ch÷ \"Trêi cho Qu¸ch Cù, dµnh ®Ó ch¨m mÑ, nu«i con\". Hai vî chång mõng vui kh«n xiÕt, c¸m ¬n trêi phËt th−¬ng t×nh cøu gióp ®Ó vî chång Qu¸ch Cù võa gi÷ trßn ch÷ hiÕu, võa kh«ng ph¹m téi ¸c giÕt con. Kh−¬ng Thi suèi tu«n c¸ nh¶y H¸n Kh−¬ng Thi nhµ cßn l·o mÉu Vî hä Bµng vÑn ®¹o ch÷ tßng MÑ th−êng muèn uèng n−íc s«ng Vî tõng ®i g¸nh thay chång chiÒu c« MÑ th−êng muèn ¨n ®å gái ghÐm Vî chång ®Òu t×m kiÕm ®ñ mïi L¹i mêi L©n mÉu tíi ngåi §Ó båi hÇu mÑ cho vui b¹n giµ Bªn nhµ bçng ch¶y ra suèi ngät Víi n−íc s«ng in mét mµu ngon Lý ng− ngµy nh¶y hay con §ñ trong cung cÊp thÇn h«n th−êng lÒ Rµy thong th¶ bá khi lËn ®Ën Cam tháa lßng d©u thuËn con hiÒn Cho hay gia ®¹o khi nªn §· con hiÒn l¹i ®−îc hiÒn c¶ d©u. 110

ChuyÖn kÓ §êi nhµ H¸n, cã mét chµng trai tªn lµ Kh−¬ng Thi, rÊt cã hiÕu víi mÑ. Kh«ng nh÷ng thÕ, vî cña chµng lµ Bµng thÞ còng hÕt lßng th−¬ng yªu mÑ chång. MÑ Kh−¬ng Thi lµ ng−êi rÊt kü tÝnh vµ sµnh ¨n. Bµ cã hai së thÝch lµ uèng n−íc s«ng vµ ¨n gái c¸. Con s«ng Êy l¹i xa nhµ, song Bµng thÞ ngµy nµo còng quÈy thïng ®i g¸nh n−íc vÒ cho mÑ chång uèng. Cßn Kh−¬ng Thi, ®i lµm vÒ l¹i sÊp ngöa ra s«ng b¾t c¸ lµm gái d©ng mÑ, mµ gái th× bao giê còng ®ñ vÞ. Nªn bµ mÑ thÝch l¾m, vÉn th−êng tÊm t¾c khen hai con khÐo tay. Cã h«m ®i lµm vÒ, Bµng thÞ thÊy mÑ ngåi mét m×nh ë hiªn, nÐt mÆt kh«ng vui, biÕt mÑ ë nhµ mét m×nh kh«ng cã ng−êi nãi chuyÖn nªn buån. Nµng ch¹y ngay sang nhµ hµng xãm, mêi bµ b¹n cña mÑ sang nãi chuyÖn víi mÑ cho vui. Mét s¸ng ngñ dËy, Bµng thÞ theo lÖ th−êng ®Þnh lÊy thïng ®i g¸nh n−íc, bçng nghe thÊy tiÕng n−íc ch¶y rãc r¸ch sau nhµ, ch¹y ra xem th× thÊy mét dßng suèi, n−íc trong v¾t, uèng thö thÊy n−íc m¸t vµ ngät kh«ng kh¸c g× n−íc s«ng. §ang cßn ng¹c nhiªn th× l¹i thÊy hai con c¸ chÐp nh¶y lªn bê. ThÕ lµ vî chång Kh−¬ng Thi kh«ng ph¶i vÊt v¶ mÖt nhäc ®i xa ®Ó g¸nh n−íc vµ ®¸nh c¸ n÷a. Gia ®×nh vèn ®· hoµ thuËn ªm Êm nay l¹i cµng hoµ thuËn h¬n. 111

Th¸i ThuËn l−îm tr¸i d©u nu«i mÑ Chµng Th¸i ThuËn ë sau ®êi H¸n D¹ thê th©n tiÕt lo¹n kh«n lay §−¬ng c¬n khãi löa m©y bay LiÒn n¨m hoang kÐm Ýt ngµy ®ñ no N¬i rõng ruéng kiÕm ®å nu«i mÑ NhÆt qu¶ d©u chia ®Ó lµm hai TÆc ®å ngã thÊy nùc c−êi Hái: sao chia ®Æt ®«i n¬i cho phiÒn R»ng: qu¶ Êy s¾c ®en th× ngät D©ng mÑ giµ gäi chót t×nh con Cßn lµ s¾c ®á ch¼ng ngon C¸i th©n cay ®¾ng d¸m cßn sî chua GiÆc nghe nãi khen cho hiÕu kÝnh B−íc l−u ly mµ g¸nh c−¬ng th−êng TruyÒn qu©n cña tiÔn s½n sµng §ïi tr©u mét chiÕc g¹o l−¬ng mét bÇu Mõng trong d¹ b−íc mau nhÑ gãt VÒ ®Õn nhµ miÕng sèt d©ng qua Cho hay ai còng ng−êi ta BiÕt ®©u ®¹o tÆc còng lµ l−¬ng t©m. ChuyÖn kÓ Th¸i ThuËn må c«i cha tõ nhá, mÑ cËu thñ tiÕt thê chång, kh«ng ®i b−íc n÷a, còng lµ v× th−¬ng Th¸i ThuËn. HiÓu lßng mÑ, cËu l¹i cµng hÕt lßng phông d−ìng mÑ h¬n. 112

Mét n¨m nä, gÆp h¹n mÊt mïa, d©n chóng l©m vµo c¶nh ®ãi kÐm. GiÆc c−íp næi lªn nh− ong. Hai mÑ con Th¸i ThuËn còng chÞu chung sè phËn, nhµ ®· nghÌo l¹i cµng nghÌo h¬n. Trong c¬n lo¹n ly, ch¼ng kiÕm ®−îc c¸i ¨n, cËu bÐ x¸ch giá lªn rõng h¸i d©u vÒ cho mÑ ¨n lãt d¹. Nh−ng cËu l¹i cÈn thËn ®Ó ra hai giá, mét giá ®ùng toµn d©u mµu ®en, mét giá ®ùng toµn d©u mµu ®á. §ang m¶i mª h¸i d©u th× bÊt chît cã mét to¸n c−íp ®i tíi, tªn nµo tªn Êy mÆt mòi d÷ tîn, tªn th× vai v¸c ®¹i ®ao, tªn cÇm kiÕm, bé d¹ng thËt hung d÷. Th¸i ThuËn thÊy thÕ ho¶ng sî, luèng cuèng thÕ nµo lµm ®æ c¶ hai giá d©u. CËu ®Þnh bá ch¹y nh−ng chît nghÜ ®Õn c¶nh mÑ giµ ®ang chÞu ®ãi ë nhµ, bÌn quay l¹i nhÆt. To¸n c−íp ®øng l¹i nh×n cËu bÐ con, tay run cÇm cËp mµ vÉn cè ngåi l¹i, chän tõng qu¶ d©u ®en, ®á ®Ó ra hai giá. Bän c−íp võa ng¹c nhiªn, võa buån c−êi. Mét tªn tiÕn ®Õn hái: - Nµy bÐ con, sao ng−¬i l¹i ph¶i chia d©u lµm hai giá thÕ? Th¸i ThuËn ®¸p: - D©u ®en ngät, ch¸u ®em vÒ d©ng mÑ, cßn d©u ®á chua ch¸u ®Ó dµnh ¨n. Tªn cÇm ®Çu nghe nãi, c¶m ®éng quay sang nãi víi ®ång ®¶ng: - C¸c ng−¬i xem, chó bÐ nµy thËt ®¸ng khen, trong b−íc l−u ly, lo¹n l¹c mµ vÉn gi÷ ®−îc ®¹o c−¬ng th−êng. Bän chóng ta còng ph¶i lÊy ®ã mµ lµm g−¬ng. 113

Døt lêi, h¾n truyÒn lÖnh cho tay ch©n ®em ®Õn mét ®ïi tr©u vµ mét bÇu g¹o lín, l¹i cho mét ng−êi ®i theo mang gióp l−¬ng thùc cho Th¸i ThuËn vÒ nhµ. Th¸i ThuËn mõng rì, vÒ ®Õn nhµ nÊu ngay mét b÷a c¬m thËt ngon d©ng mÑ. ThÕ míi biÕt, con ng−êi ta, dï lµ t−íng c−íp hay ng−êi d©n l−¬ng thiÖn, ®èi víi mÑ cha vÉn ph¶i cã lßng hiÕu th¶o. §inh Lan kh¾c c©y thê cha mÑ H¸n §inh Lan thuë cßn th¬ Êu Bãng th«ng huyªn1 khuÊt dÊu non xanh §Õn khi tuæi ®· tr−ëng thµnh C¶m th«ng s¬n h¶i thiÖt t×nh tr©n cam2 T−ëng dung m¹o kh¾c lµm méc t−îng Cø b÷a th−êng phông d−ìng nh− sanh Khi gèi nÖm lóc c¬m canh MÊy m−¬i n¨m vÉn lßng thµnh tr−íc sau Ph¶i ng−êi vî kÝnh l©u sanh trÔ Thö lÊy kim ch©m kÏ ngãn tay Bçng ®©u giät m¸u ch¶y ngay Ai hay t−îng gç l©u ngµy thiªng sau Khi ®Õn b÷a chång vµo ®Æt lÔ _______________ 1. Th«ng huyªn: ChØ cha mÑ. 2. Tr©n cam: Mãn ¨n ngon. 114

MÆt t−îng tu«n hµng lÖ chøa chan XÐt xem míi biÕt nguån c¬n Næi bïng c¬n giËn r¾p tan d©y t×nh H¸ ph¶i nh©n mµ ®µnh phô nghÜa HiÕu víi t×nh nÆng nhÑ ph¶i c©n Cho hay thµnh gi¶ nªn thÇn Chí r»ng u hiÓn mµ ph©n vong tån1. ChuyÖn kÓ §inh Lan sèng ë thêi nhµ H¸n, cha mÑ ®Òu mÊt sím. §inh Lan lµ ng−êi rÊt cã chÝ. H»ng ngµy, cËu ®i lµm thuª, lµm m−ín, tiÒn cña chØ ®Ó tÝch cãp chø kh«ng tiªu pha g× bõa b·i. TiÒn Êy dïng lµm vèn ®Ó bu«n b¸n, thÕ nªn ®Õn tuæi tr−ëng thµnh «ng còng ®ñ ¨n, ®ñ mÆc. §inh Lan lÊy vî, sinh con, nh−ng «ng vÉn cã nçi khæ t©m trong lßng. Th−êng than thë víi vî con r»ng: - Cha mÑ ta mÊt sím qu¸, c¶ ®êi kh«ng ®−îc nÕm mãn ngon. Ta lµm con, nghÜ ®Õn ®iÒu Êy l¹i ®au lßng. Mäi ng−êi ®Òu xóm l¹i an ñi «ng, nh−ng còng kh«ng lµm «ng v¬i bít nçi nhí th−¬ng cha mÑ. Mét h«m, §inh Lan t×m ®Õn nhµ mét thî kh¾c t−îng ®· giµ, ngµy x−a cã biÕt cha mÑ «ng, ®Æt b¸c _______________ 1. Vong tån: sèng, chÕt. 115

t¹c cho hai pho t−îng cha mÑ b»ng gç quý. T−îng t¹c xong, §inh Lan mang vÒ, kÝnh cÈn ®Æt ë mét phßng riªng, thê phông nh− ng−êi sèng. §Õn b÷a l¹i b−ng m©m lªn, mêi cha mÑ dïng c¬m. Tèi l¹i vµo s¾p ch¨n mµn cho cha mÑ ngñ. Ngµy nµy qua ngµy kh¸c, §inh Lan cø cÇn mÉn thê phông cha mÑ nh− thÕ... Vî §inh Lan b¶n chÊt lµ mét phô n÷ tèt tÝnh, hiÒn hËu, nh−ng sù lÔ b¸i Êy kÐo dµi l©u ngµy nh− thÕ th× sinh ra ch¸n n¶n. Mét h«m, chång ®i v¾ng, ng−êi vî b−ng c¬m vµo, míi lÊy c¸i tr©m cµi ®Çu ®©m vµo tay c¸c bøc t−îng cho bâ ghÐt. Ai ngê, tõ tay t−îng ch¶y ra mét dßng m¸u ®á t−¬i. Ng−êi vî sî qu¸, ho¶ng hån bá ch¹y, chång vÒ còng kh«ng d¸m hÐ r¨ng nãi mét c©u. Buæi chiÒu, §inh Lan vµo th¨m cha mÑ, bçng thÊy trªn mÆt t−îng hai hµng lÖ chøa chan. §inh Lan biÕt lµ cã chuyÖn bÌn gäi vî vµo dß hái, khi biÕt râ sù t×nh, bÌn ®uæi ng−êi vî ra khái nhµ. Lôc TÝch giÊu quýt H¸n Lôc TÝch thuë cßn s¸u tuæi QuËn Cöu Giang ®Õn víi hä Viªn TrÎ th¬ ai ch¼ng yªu khen Quýt ngon bµy s½n tiÓu diªn1 ®·i ®»ng CÊt hai qu¶ giÊu trong tay ¸o _______________ 1. TiÓu diªn: TiÖc nhá. 116

TiÖc ®· tan tõ c¸o lui ch©n Tr−íc thÒm khóm nóm göi th©n V« t×nh qu¶ quýt n¶y l¨n ra ngoµi Viªn tr«ng thÊy mØm c−êi −ím hái: Sao kh¸ch hiÒn mang thãi trÎ th¬? Th−a r»ng: MÑ vèn tÝnh −a Quýt ngon dµnh l¹i ®Ó ®−a mÑ th× Viªn nghe nãi nÓ v× kh«n xiÕt BÐ con con mµ biÕt hiÕu th©n Cho hay phó d÷ thiªn ch©n1 Sanh ra ai còng s½n phÇn thiÖn ®oan2. ChuyÖn kÓ Lôc TÝch lµ mét danh sÜ thêi Tam Quèc. ¤ng lµ ng−êi cã tµi, ®−îc T«n QuyÒn bªn n−íc §«ng Ng« mêi lµm m−u sÜ. Lôc TÝch còng lµ mét ng−êi con rÊt hiÕu th¶o. Håi Lôc TÝch cßn nhá, chØ tÇm s¸u tuæi. Cha cho cËu ®Õn dinh thù cña Th¸i thó Viªn ThuËt ë quËn Cöu Giang ch¬i. Hai cha con ®−îc Viªn ThuËt tiÕp ®·i rÊt nång hËu, Viªn ThuËt còng nh©n ®ã më tiÖc chiªu ®·i. Khi tiÖc tan, gia nh©n b−ng mãn tr¸ng miÖng lªn. §ã lµ nh÷ng tr¸i quýt rÊt t−¬i ngon, qu¶ to trßn mäng n−íc. Nh×n ®Üa _______________ 1. Phó d÷ thiªn ch©n: Sù thËt thµ do trêi phó. 2. ThiÖn ®oan: Khëi ®Çu cña c¸i thiÖn. 117

quýt, Lôc TÝch trong lßng rÊt nhí mÑ. Tr¸i c©y mÑ thÝch nhÊt lµ quýt. CËu nghÜ thÇm: - Ta ph¶i mang vÒ biÕu mÑ míi ®−îc. NghÜ sao lµm vËy, cËu bÐ lÊy hai qu¶ quýt phÇn m×nh, kh«ng ¨n mµ giÊu vµo tay ¸o. §Õn khi c¸o biÖt ®Ó ra vÒ, Lôc TÝch ®øng ë ngoµi thÒm, v¸i chµo mäi ng−êi, kh«ng ngê hai qu¶ quýt trong èng tay ¸o l¨n ra. B¸c Viªn ThuËt míi mØm c−êi, trªu: - \"¤ng kh¸ch quý\" cña t«i, sao l¹i giÊu quýt nh− chó bÐ lªn ba thÕ? Ng−êi cha th× xÊu hæ qu¸, ®Þnh ph¹t cËu bÐ, nh−ng cËu bÐ ®· véi khoanh tay th−a: - Th−a cha, th−a b¸c, v× mÑ con ë nhµ tÝnh thÝch ¨n quýt, con míi dµnh phÇn quýt cña con vÒ lµm quµ cho mÑ. Viªn ThuËt vµ quan kh¸ch ®Òu å lªn, hÕt lêi khen ngîi Lôc TÝch tuy cßn bÐ mµ ®· biÕt hiÕu thuËn. Giang C¸nh câng mÑ ch¹y lo¹n H¸n Giang C¸ch c« ®¬n tõ bÐ B−íc tru©n chuyªn víi mÑ ®ång c−1 §−¬ng c¬n lo¹n l¹c b¬ v¬ Mét m×nh câng mÑ vÈn v¬ däc ®−êng _______________ 1. §ång c−: ë cïng, cïng nhau chÞu khæ. 118

Tõng mÊy ®é chiÕn tr−êng gÆp giÆc GiÆc toan bÒ hiÕp trãc mang ®i Khãc r»ng th©n mÑ l−u ly Tuæi giµ ®¬n chiÕc biÕt th× cËy ai GiÆc nghe nãi ®µnh th«i ch¼ng nì Råi l÷a lÇn qua ë H¹ B× DÊn m×nh g¸nh m−ín lµm thuª MiÔn nu«i ®−îc mÑ qu¶n g× chót th©n Mäi ®å vËt s¾m lÇn ®ñ hÕt ¸ng xu©n phong t−¬i nÐt tõ nhan1 Cho hay nh÷ng lóc gian nan ThËt vµng dÇu mÊy löa nung vÉn vµng. ChuyÖn kÓ Giang C¸ch tù Thø ¤ng, ng−êi L©m Tri, ®êi §«ng H¸n, må c«i cha tõ nhá. Hai mÑ con chµng sèng ë mét lµng nhá. Cuéc sèng cña hai mÑ con tuy vÊt v¶, nh−ng lóc nµo còng rén r· tiÕng c−êi. Buån thay, cuéc cuéc sèng ªm ®Òm Êy kÐo dµi kh«ng ®−îc bao l©u, v× giÆc gi· b¾t ®Çu næi lªn kh¾p n¬i. Lµng nhá cña Giang C¸ch còng chÞu chung sè phËn, kh«ng thÓ sinh sèng ë trong lµng ®−îc n÷a, chµng ph¶i câng mÑ ch¹y lo¹n, t×m n¬i nµo cßn yªn b×nh lµm chç tró ch©n. Trªn ®−êng ®i, hai mÑ _______________ 1. Tõ nhan: NÐt hiÒn tõ cña ng−êi mÑ. 119

con gÆp nhiÒu to¸n giÆc, chóng thÊy Giang C¸ch khoÎ m¹nh, ®Þnh b¾t chµng ®em ®i. LÇn nµo Giang C¸ch còng ph¶i van xin bän chóng: - Th−a c¸c «ng, t«i cßn mét mÑ giµ ph¶i phông d−ìng, nÕu t«i ®i theo c¸c «ng, mÑ t«i sÏ kh«ng n¬i n−¬ng tùa. ThÊy chµng khãc lãc th¶m thiÕt, bän giÆc còng mñi lßng tha cho. Giang C¸ch ®−a mÑ ®Õn ®Êt H¹ B× sinh sèng. Chµng tr»n m×nh ra g¸nh m−ín, lµm thuª, kh«ng qu¶n khã nhäc ngµy ®ªm, mµ còng kh«ng kªu ca mét tiÕng. Cuèi cïng còng dÇn dÇn ®ñ ¨n, råi l¹i s¾m söa cho mÑ ®ñ hÕt c¸c vËt dông cÇn thiÕt. Ng−êi mÑ còng v× con hiÕu th¶o nh− thÕ mµ rÊt vui, khi nµo nÐt mÆt còng lé vÎ t−¬i c−êi. Cßn hµng xãm, l¸ng giÒng th× lu«n ®em Giang C¸ch ra lµm tÊm g−¬ng soi cho con c¸i. Hoµng H−¬ng qu¹t nång Êp l¹nh §êi HËu H¸n, Hoµng H−¬ng chÝn tuæi KhuÊt bãng tõ1 dâi dâi nhí th−¬ng H¹t ch©u kh«n r¸o hai hµng TiÕng hiÒn ®ån dËy trong lµng ®Òu khen Thê nghiªm phô2 cÇn chuyªn khuya sím _______________ 1. Tõ: MÑ. 2. Nghiªm phô: Ng−êi cha nghiªm kh¾c. 120

§¹o lµm con ch¼ng d¸m biÕng khu©y Trêi khi löa h¹ chÇy chÇy Qu¹t trong gèi nÖm h¬i bay m¸t rÇm Trêi ®«ng l¹nh s−¬ng dÇm tuyÕt thÊm Êp h¬i m×nh cho Êm chiÕu ch¨n Nhê con cha ®−îc yªn th©n Bèn mïa kh«ng ph¶i sî tuÇn h¹, ®«ng Khen hiÕu h¹nh c¶m lßng quËn thó BiÓn nªu treo chãi ®á vµng son Cho hay tuæi trÎ mµ kh«n Ngµn x−a sím biÕt ®¹o con mÊy ng−êi. ChuyÖn kÓ §êi HËu H¸n, cã mét cËu bÐ tªn lµ Hoµng H−¬ng, lªn chÝn tuæi th× mÑ mÊt. Hoµng H−¬ng ë víi cha, cha cËu lµ mét ng−êi rÊt nghiªm, l¹i Ýt cã thêi gian ch¬i ®ïa cïng cËu, nªn cËu bÐ tèi ngµy chØ thui thñi mét m×nh. Hoµng H−¬ng rÊt th−¬ng cha, mçi khi mïa hÌ ®Õn, trêi nãng bøc, tr−íc khi cha ®i ngñ, cËu cÇm qu¹t, qu¹t s¹ch h¬i nãng ®Ó cho gi−êng chiÕu ®−îc m¸t ®Ó cha ngñ cho yªn giÊc. Mïa ®«ng ®Õn, nhµ nghÌo ch−a cã lß s−ëi, thêi tiÕt l¹i l¹nh gi¸, buæi tèi Hoµng H−¬ng chui vµo gi−êng n»m mét lóc l©u ®Ó ®Õn lóc cha ®i ngñ th× ®· cã h¬i Êm s½n. Quan Th¸i thó L−u Hé nghe tiÕng Hoµng H−¬ng hiÕu th¶o, rÊt mÕn phôc, bÌn sai ®óc mét tÊm biÓn son ch÷ vµng cho treo tr−íc cöa nhµ. 121

§êi sau nµy cã th¬ ca ngîi cËu r»ng: M¸y x©y nãng l¹nh tù trong lßng Ch¼ng ®Ó trªn ®êi cã h¹, ®«ng Thña Êy quan tõng nªu biÓn râ §em ng−êi lªn chÝn vÏ lµm g−¬ng V−¬ng Th«i nghe sãng khãc må Ngôy V−¬ng Th«i gÆp thêi T©y TÊn V× thï cha l¸nh Èn cao bay Bªn må khãc ®· kh« c©y Trän ®êi ngåi ch¼ng h−íng T©y lóc nµo Khi sÊm sÐt t×m vµo mé mÑ L¹y khãc r»ng: §· cã con ®©y Bëi v× tÝnh mÑ x−a nay Vèn th−êng sî sÊm nh÷ng ngµy giã m−a Nªn coi sãc ch¼ng tõ sím tèi ThÇn ph¸ch an d¹ míi ®−îc an Th−êng khi ®äc s¸ch gi¶ng ®µn Tíi c©u sinh ng· lÖ trµn nh− tu«n NgËp ngõng kÎ cËp m«n1 còng c¶m Thiªn Lôc nga2 ch¼ng d¸m cßn ng©m Cho hay thö lý, thö t©m S− sanh3 còng mèi tõ t©m kh¸c g×. _______________ 1. CËp m«n: ChØ häc trß. 2. Lôc nga: Mét thiªn trong kinh thi. 3. S− sanh: ThÇy vµ trß. 122

ChuyÖn kÓ V−¬ng Th«i ng−êi quËn Doanh L¨ng, ®êi nhµ Nguþ, tù VÜ Nguyªn. ¤ng lµ ng−êi con rÊt mùc hiÕu th¶o. Cha cña V−¬ng Th«i lµm quan nhµ Nguþ, nh©n khi nhµ Nguþ suy yÕu, hä T− M· bªn n−íc TÊn næi dËy, trµn sang th«n tÝnh n−íc Nguþ. Cha cña V−¬ng Th«i bÞ b¾t vµ bÞ Vua V¨n §Õ giÕt chÕt. V−¬ng Th«i ngµy ®ªm phôc bªn mé cha, khãc th¶m thiÕt. N−íc m¾t r¬i xuèng c©y tr¾c b¸ ®iÖp, l¸ c©y kh« hÐo c¶. Tõ ®ã, V−¬ng Th«i ®em lßng c¨m thï nhµ T©y TÊn. C¶ ®êi «ng kh«ng bao giê ngåi quay mÆt vÒ h−íng T©y. (V× nhµ TÊn ë phÝa t©y). MÑ V−¬ng Th«i lóc cßn sèng, lµ mét ng−êi ®¶m ®ang, hiÒn thôc, chØ mçi lçi khi trêi m−a to, sÊm sÐt th× rÊt sî h·i. §Õn khi bµ mÊt, mçi khi trêi m−a cã sÊm chíp, V−¬ng Th«i l¹i ra mé mÑ, quú xuèng mµ khÊn r»ng: - MÑ ¬i cã con ë ®©y råi, mÑ ®õng sî n÷a. V−¬ng Th«i tõ nhá ®· ®−îc cha mÑ cho ¨n häc ®Õn n¬i ®Õn chèn, céng víi b¶n tÝnh th«ng minh, ham häc, nªn kh¾p n¬i xa gÇn ®Òu biÕt tiÕng «ng häc réng, tµi cao. Tµi nh− thÕ, nh−ng «ng nhÊt ®Þnh kh«ng chÞu ra lµm quan víi nhµ TÊn, v× trong lßng vÉn canh c¸nh mèi thï cha. V−¬ng Th«i ë l¹i quª nhµ, më tr−êng d¹y häc. Mçi lÇn 123

gi¶ng bµi cho häc trß, ®Õn thiªn Lôc nga trong Kinh thi, cã c©u: \"Ai ai phô mÉu sinh ng· cï lao\", (Th−¬ng cha mÑ sinh ra ta khã nhäc) th× n−íc m¾t «ng l¹i ch¶y ®Çm ®×a. Häc trß thÊy thÕ ai còng th−¬ng thÇy, b¶o nhau bá thiªn Lôc nga ®i, kh«ng ®äc n÷a. Ng« M·nh trÇn m×nh cho muçi ®èt TÊn Ng« M·nh tuæi th× lªn t¸m Lßng sù th©n kh«ng d¸m khi nhµn Cùc v× gia c¶nh bÇn hµn Cã gi−êng mµ ch¼ng cã mµn phñ che Trêi gÆp buæi ®ªm hÌ nång n· TiÕng muçi bay l¶ t¶ nh− m−a Xãt thay giÊc ngñ mÑ cha §Ó ng−êi chÞu muçi b©y giê lµm sao? NghÜ da thÞt ph−¬ng nµo thay lÊy QuyÕt n»m trÇn muçi mÊy ch¼ng xua §µnh lßng cho muçi ®−îc no §Ó ng−êi yªn giÊc hÇu cho vÑn toµn Tuæi tuy bÐ mµ gan ch¼ng bÐ D¹ ¸i th©n ®Õn thÕ th× th«i Cho hay chÝ tÝnh bëi trêi Nh÷ng ®au trong ruét d¸m nµi ngoµi da. 124

ChuyÖn kÓ Ng« M·nh sèng vµo ®êi nhµ H¸n, sinh ra trong mét gia ®×nh nghÌo khã nªn míi lªn t¸m tuæi mµ cËu ®· biÕt phô gióp cha mÑ lo toan ®ñ viÖc trong gia ®×nh. Cha mÑ Ng« M·nh lµm n«ng, quanh n¨m \"b¸n mÆt cho ®Êt, b¸n l−ng cho trêi\" mµ vÉn ph¶i ch¹y ¨n tõng b÷a. Trong nhµ ch¼ng cã vËt dông g× ®¸ng gi¸ c¶, ngoµi c¸i gi−êng c¶ nhµ n»m chung. Khèn nçi, cã gi−êng mµ l¹i ch¼ng cã mµn. Mïa hÌ ®Õn, tiÕt trêi nãng bøc, cha mÑ cËu lu«n tay qu¹t phµnh ph¹ch mµ må h«i vÉn ch¶y rßng rßng, l¹i thªm nçi khæ vÒ muçi. Chóng kÐo ®Õn hµng ®µn, vo ve nh− s¸o thæi. MÑ Ng« M·nh th−êng phµn nµn: - §i lµm c¶ ngµy vÒ, muèn ngñ mét giÊc yªn còng khã. Ng« M·nh th−¬ng cha mÑ l¾m, kh«ng nì nh×n c¶nh cha mÑ ®ªm ®ªm tr»n träc v× bÞ muçi ®èt. Víi suy nghÜ ng©y th¬ vµ ®¸ng yªu cña mét ®øa bÐ t¸m tuæi, cËu bÐ cëi ¸o ra råi ngåi c¹nh cha mÑ, miÖng lÈm bÈm: - H·y bay l¹i ®©y mµ ®èt ta nµy, ®Ó yªn cho cha mÑ ta ngñ. Qu¶ nhiªn, ®¸m muçi bay sang ®èt Ng« M·nh thËt. MÆc dï rÊt khã chÞu v× bÞ chóng chÝch, ®èt nh−ng cËu bÐ vÉn ngåi im, kh«ng ®uæi chóng ®i. Nhê thÕ mµ cha mÑ Ng« M·nh ®−îc ngñ mét giÊc ngon lµnh. 125

V−¬ng T−êng n»m tuyÕt Ng−êi V−¬ng T−êng còng ra ®êi TÊn Tñi huyªn ®−êng1 sím Èn bãng xa MÑ sau gÆp kÎ chua ngoa TiÕng giÌm thªu dÖt víi cha nh÷ng ®iÒu Lßng cha ch¼ng cßn yªu nh− tr−íc Mµ lßng con ch¼ng kh¸c nh− x−a MÑ th−êng muèn b÷a sanh ng−2 Gi¸ ®«ng trêi l¹nh bÊy giê t×m ®©u Trªn gi¸ ®ãng quyÕt cÇu cho thÊy Cëi ¸o n»m rÐt mÊy còng vui Bçng kh«ng gi¸ lë lµm hai Lý ng−3 may ®−îc mét ®«i mang vÒ B÷a cung cÊp mét bÒ kÝnh thuËn MÑ cha ®Òu ®æi giËn lµm lµnh Cho hay hiÕu c¶m t¹i m×nh DÉu tr¨m giËn lóc h¹ t×nh còng th«i. ChuyÖn kÓ §êi TÊn, cã cËu bÐ tªn V−¬ng T−êng, mÑ mÊt khi cßn nhá xÝu. V−¬ng T−êng sèng víi cha vµ mÑ kÕ. _______________ 1. Huyªn ®−êng: ChØ ng−êi mÑ. 2. Sanh ng−: C¸ t−¬i. 3. Lý ng−: C¸ chÐp. 126

Cha V−¬ng T−êng lµ ng−êi nhu nh−îc, sî vî, l¹i ®−îc bµ mÑ kÕ chua ngoa, th©m hiÓm, th−êng t×m ®ñ mäi c¸ch nãi xÊu cËu tr−íc mÆt cha. Khi th×: - ¤ng nµy, th»ng T−êng nhµ m×nh d¹o nµy l¬ lµ viÖc nhµ l¾m. Lóc th×: - ¤ng ¬i, t«i thÊy th»ng T−êng ®ang lªu læng víi lò trÎ ch¨n tr©u ngoµi ®ång kia k×a. DÇn dÇn, ng−êi cha còng tin lµ thËt, ®em lßng ghÐt bá «ng. V−¬ng T−êng biÕt thÕ, c¾n r¨ng chÞu nçi oan øc, tr−íc mÆt cha vµ mÑ kÕ vÉn vui vÎ nh− th−êng. Mét mïa ®«ng, tiÕt trêi gi¸ l¹nh. Ao hå ®Òu ®ãng b¨ng. MÑ kÕ l¹i ®ßi ¨n c¸ t−¬i, cËu bÐ vui vÎ x¸ch giá vµ cÇn c©u ®i. Nh−ng ra ®Õn n¬i th× thÊy mªnh m«ng mét mµu tr¾ng cña b¨ng. Kh«ng biÕt lµm thÕ nµo, V−¬ng T−êng nghÜ m·i, míi t×m ra mét c¸ch: CËu cëi ¸o ra, n»m xoµi lªn b¨ng gi¸ l¹nh, hi väng h¬i Êm tõ c¬ thÓ m×nh sÏ lµm b¨ng tan. Qu¶ nhiªn b¨ng tan thËt, V−¬ng T−êng b¾t ®−îc hai con c¸ chÐp mang vÒ d©ng mÑ kÕ. §iÒu Êy lµm cho cha vµ mÑ kÕ V−¬ng T−êng c¶m ®éng l¾m, bÌn ®æi giËn lµm vui, l¹i hèi hËn r»ng tr−íc ®ã ®· ®èi xö kh«ng c«ng b»ng víi cËu, thÕ mµ cËu bÐ vÉn mét lßng hiÕu thuËn víi m×nh. Tõ ®ã, c¶ hai «ng bµ ®Òu hÕt lßng yªu quý V−¬ng T−êng. 127

D−¬ng H−¬ng ®¸nh cäp cøu cha TÊn D−¬ng H−¬ng võa m−êi bèn tuæi Cha b−íc ra h»ng ruæi theo cha Mét khi th¨m lóa ®ång xa Chót th©n tuæi t¸c s¾p sa miÖng hïm §au con m¾t ®ïng ®ïng næi giËn N¾m tay kh«ng l©m trËn gi÷a ®−êng Hai tay tr»n däc ®Ì ngang Ra tay chèng víi hæ lang mét m×nh Hïm d÷ ph¶i nh¨n nanh bá ch¹y Hai cha con häp l¹i trë vÒ Cho hay hiÕu m¹nh h¬n uy BiÕt cha th«i ch¼ng kÓ chi ®Õn m×nh. ChuyÖn kÓ Thêi nhµ TÊn, ë mét lµng nhá, cã cËu bÐ tªn lµ D−¬ng H−¬ng. CËu bÐ míi 14 tuæi nh−ng ®· nøc tiÕng lµ ng−êi dòng c¶m, kh«ng nÒ hiÓm nguy, cøu cha tho¸t khái nanh vuèt cäp d÷. C©u chuyÖn nh− sau: Mét h«m, cha cña D−¬ng H−¬ng ®i th¨m ruéng. ¤ng dÆn D−¬ng H−¬ng: - D−¬ng H−¬ng, con ë nhµ häc bµi xong th× gióp mÑ nÊu c¬m nhÐ. Cha ®i ®Õn tr−a cha vÒ. 128

D−¬ng H−¬ng ch¹y véi theo cha, phông phÞu: - Cha, cho con theo víi. Bµi thÇy giao con ®· ®äc thuéc råi. Ng−êi cha vèn chiÒu con, thÊy thÕ th× mØm c−êi, ra chiÒu ®ång ý. Hai cha con cïng ®i, cËu bÐ D−¬ng H−¬ng nh¶y ch©n s¸o, miÖng lÝu lo truyÖn trß. CËu kÓ cho cha nghe nh÷ng trß nghÞch ngîm cña bän trÎ trong líp. Ng−êi cha c−êi ch¶y c¶ n−íc m¾t. N¬i D−¬ng H−¬ng sèng lµ vïng b¸n s¬n ®Þa, v× thÕ muèn ®Õn ruéng, hai cha con ph¶i ®i ngang qua mét khu rõng nhá. Võa rÏ vµo ®−êng mßn, bÊt ngê cã tiÕng gÇm vang, mét con hæ d÷ nh¶y xæ vµo ng−êi cha, ®Þnh qu¾p mang ®i. D−¬ng H−¬ng thÊy thÕ, kh«ng kÞp suy nghÜ g×, cø thÕ tay kh«ng x«ng vµo ®Êm tói bôi con cäp. Råi cËu l¹i c−ìi h¼n lªn l−ng cäp, lÊy tay bÞt m¾t cäp, dïng miÖng c¾n vµo tai, vµo l−ng cäp. Con cäp ®au qu¸ ®µnh ph¶i bá miÕng måi bá ch¹y. Hai cha con D−¬ng H−¬ng tho¸t chÕt, «m nhau quay trë vÒ nhµ lu«n, kh«ng ra ruéng n÷a. D©n lµng biÕt chuyÖn, kÐo ®Õn nhµ D−¬ng H−¬ng, mõng cho hai cha con cËu. Ai còng hÕt lêi khen ngîi cËu bÐ hiÕu th¶o vµ dòng c¶m. 129

Ng« M¹nh T«ng khãc ®Õn khi m¨ng mäc Ng« M¹nh T«ng phô th©n sím khuÊt Thê mÉu th©n ®èc1 thËt kh¨ng kh¨ng Tuæi giµ tr»n träc b©ng khu©ng Khi ®au nhí b¸t canh m¨ng ®ì thÌm Trêi ®«ng tuyÕt ®©u t×m cho ®−îc Chèn tróc l©m ph¶i b−íc ch©n ®i Mét m×nh ngåi tùa gèc tre ¤m c©y mµ khãc n»n n× víi c©y Gi÷a ®Êt b»ng phót gi©y bçng nøt MÊy chåi m¨ng mÆt ®Êt nÈy sinh §em vÒ ®un nÊu b÷a canh ¡n råi bÞnh (bÖnh) mÑ l¹i lµnh nh− x−a M¨ng mïa l¹nh bÊy (b©y) giê míi thÊy §Ó vÒ sau nªn dÈy cá c©y (nhí lÊy cá c©y Cho hay hiÕu ®éng cao dµy T×nh s©u nªn khiÕn cá c©y còng t×nh. ChuyÖn kÓ ë Trung Quèc cã mét gièng m¨ng tre gäi lµ M¹nh t«ng. Cã lÏ, xuÊt ph¸t tõ tÝch Ng« M¹nh T«ng th−¬ng mÑ ®i kiÕm m¨ng. TÝch Êy nh− sau: _______________ 1. §èc: Xem xÐt, coi sãc. 130

Ngµy x−a, cã mét chµng trai tªn lµ Ng« M¹nh T«ng. Cha mÊt sím, hai mÑ con lÇn håi nu«i nhau. MÑ M¹nh T«ng do håi trÎ vÊt v¶ qu¸ nªn vÒ giµ sinh ra nhiÒu bÖnh, quanh n¨m èm yÕu. Mét lÇn bµ trë bÖnh nÆng, kh«ng ¨n ®−îc g×, chØ thÌm ¨n mét b¸t canh m¨ng t−¬i cho ®ì xãt ruét. M¹nh T«ng th−¬ng mÑ, cÇm dao lang thang hÕt c¸nh rõng nä ®Õn c¸nh rõng kia mµ kh«ng sao kiÕm ®−îc ®ät m¨ng nµo. M¨ng kh«ng ph¶i lµ s¶n vËt khã kiÕm, ngÆt mét nçi ®©y l¹i ®ang lµ mïa ®«ng, tiÕt trêi gi¸ l¹nh, tuyÕt phñ kÝn mÆt ®Êt. Ph¶i mÊy th¸ng n÷a, tiÕt trêi Êm dÇn lªn m¨ng míi mäc. M¹nh T«ng nhí l¹i lßng tèt cña b¸c hµng xãm. H«m qua, b¸c ch¹y sang, b¶o: - T«ng µ! Mïa nµy kh«ng cã m¨ng ®©u, hay ch¸u sang b¸c lÊy t¹m Ýt m¨ng kh« vÒ nÊu canh cho mÑ còng ®−îc. Nh−ng M¹nh T«ng muèn tho¶ nguyÖn −íc väng cña mÑ. CËu nhÊt ®Þnh vµo rõng, hi väng sÏ kiÕm ®−îc m¨ng t−¬i. B©y giê biÕt lµm thÕ nµo? C¶ khu rõng ngËp trong tuyÕt, cã mäc thªm hai m¾t n÷a còng kh«ng t×m ®−îc c¸i m¨ng nµo. M¹nh T«ng bông ®ãi, ch©n mái, nh×n ra trêi ®· sÈm tèi bÌn sôp xuèng «m lÊy mét gèc tre bËt khãc. Võa khãc, võa xin: - Tre ¬i h·y cho ta mét ®ät m¨ng, ®Ó ta vÒ nÊu cho mÑ ta ¨n khái bÖnh. M¹nh T«ng võa døt lêi, bçng nhiªn ®Êt ë gèc tre nøt ra, mét ®ät m¨ng tõ tõ nhó lªn. M¹nh T«ng mõng qu¸, quú xuèng c¶m t¹ trêi phËt, råi 131

®µo m¨ng vÒ nÊu cho mÑ ¨n. Bµ mÑ ¨n canh m¨ng, thÊy trong ng−êi dÔ chÞu h¬n, vµi ngµy sau bÖnh còng dÇn dÇn khái. S−u (Du) KiÒm L©u nÕm ph©n S−u KiÒm L©u cã danh TÒ quèc HuyÖn Sµn L¨ng nhËn chøc th©n d©n Tíi nha ch−a kÞp mét tuÇn Må h«i nh− géi t©m thÇn d−êng ®au Treo Ên ruæi vã c©u buån b· VÒ th¨m cha bÞnh ®· hai ngµy NÕm d¬ v©ng cø lêi thÇy Ngät ngµo ®Çu l−ìi chua cay trong lßng ThÊy s¸ch d¹y: bÖnh trung nghi khæ1 ¦íc sao cho bÖnh dò2 míi cam §ªm ®ªm h−íng B¾c triÒu tam Xin ®em t¸nh m¹ng thay lµm th©n cha Lßng cÇu khÈn thÊu tßa tinh tó Ch÷ b×nh an vui thó ®×nh vi3 Cho hay m¸y ®éng huyÒn vi Thay m×nh chuyÖn tr−íc cßn ghi Kim ®»ng4. _______________ 1 BÖnh trung nghi khæ: Lóc bÞ bÖnh mµ ph©n ®¾ng míi kh«ng nguy hiÓm. 2 BÖnh dò: HÕt bÖnh. 3 HuyÒn vi: PhÐp l¹. 4. Kim ®»ng: ChiÕc r−¬ng cã khãa vµng. 132

ChuyÖn kÓ S−u (Du) KiÒm L©u1 lµm quan n−íc TÒ. Víi d©n, KiÒm L©u lµ mét vÞ quan thanh liªm, yªu d©n nh− con. Víi cha mÑ th× hÕt lßng kÝnh hiÕu. ThËt ®óng lµ mét ng−êi tµi ®øc, vÑn toµn. Sau mét thêi gian ë trong triÒu, KiÒm L©u ®−îc bæ chøc tri huyÖn Sµn L¨ng. Tr−íc khi ®i, «ng vÒ nhµ tõ biÖt cha mÑ, lßng vÉn buån v× sím h«m kh«ng ®−îc kÒ cËn cha mÑ giµ. Cha «ng khuyªn: - Con ®õng lo, cha mÑ cßn khoÎ l¾m, nhµ cã viÖc g× ta sÏ cho ng−êi b¸o cho con. §Õn ®ã h·y lµm tèt bæn phËn cña m×nh. Lóc Êy, «ng míi yªn t©m lªn ®−êng. §Õn huyÖn Sµn L¨ng nhËn chøc, ch−a ®−îc m−¬i h«m, lóc nµo lßng «ng còng bån chån lo l¾ng, må h«i to¸t ra nh− t¾m, linh c¶m thÊy chuyÖn kh«ng hay x¶y ra ë nhµ, «ng treo Ên, mét m×nh mét ngùa trë vÒ quª. Qu¶ nhiªn, cha «ng trë bÖnh nÆng hai ngµy nay. ThÇy thuèc giái còng ®· mêi ®Õn, thuèc tèt còng ®· dïng, song cha «ng kh«ng ®ì, vÉn n»m mª man ë trªn gi−êng. KiÒm L©u nãng ruét, hái xem cßn c¸ch g× n÷a kh«ng. Mét danh y nãi víi «ng: - ChØ cßn c¸ch nÕm ph©n th× míi biÕt cã qua khái hay kh«ng. NÕu ph©n cã vÞ ®¾ng th× cã c¬ may, cßn ph©n cã vÞ ngät th× coi nh− tuyÖt mÖnh. _______________ 1. Cã s¸ch chÐp lµ: Søu K×m L©u. 133

KiÒm L©u liÒn nÕm ph©n, thÊy cã vÞ ngät, trong lßng ®au ®ín ßa lªn khãc. Tõ ®ã, mçi ®ªm, «ng ®Òu chÇu vÒ h−íng B¾c ba lÇn, xin mang tÝnh m¹ng cña m×nh ®æi lÊy søc khoÎ cña cha. Bçng mét ®ªm, «ng thiÕp ®i, m¬ thÊy cã ng−êi cÇm mét thÎ vµng, trªn ghi mÊy ch÷ \"Cho ®−îc b×nh an\". S¸ng h«m sau, KiÒm L©u cßn ®ang röa mÆt, ch¶i ®Çu, bçng nghe tiÕng cha gäi. ¤ng mõng qu¸, ch¹y ®Õn phßng cha th× thÊy cha ®· ngåi dËy, ®ang vui vÎ gäi «ng. ThÕ míi biÕt lßng hiÕu th¶o cña KiÒm L©u ®· lµm c¶m ®éng c¶ ®Õn trêi xanh. §−êng ThÞ cho mÑ chång bó s÷a m×nh D©u hä Th«i ai b»ng §−êng ThÞ Th−¬ng mÑ chång niªn kû ®· cao Kh«ng r¨ng ¨n dÔ ®−îc nµo Ngµy ngµy lau ch¶i b−íc vµo th¨m coi LÊy s÷a ngät thay mïi c¬m ch¸o MÊy n¨m trêi ch¼ng g¹o mµ no V× d©u dèc ®¹o thê c« Da måi tãc h¹c (b¹c) bèn mïa nh− xu©n ¥n lßng Êy kh«n phÇn b¸o l¹i Buæi l©m chung dÆn víi hoµng thiªn Xin cho nguyÒn ®−îc nh− nguyÒn DÉu (D©u) d©u ngµy kh¸c l¹i hiÒn nh− d©uN 134

Ai nghe còng r¨n nhau hiÕu kÝnh Cöa Th«i gia h−ng thÞnh ®êi ®êi Cho hay gia kh¸nh l©u dµi B¸u nµo cßn b¸u h¬n ng−êi d©u ngoan. ChuyÖn kÓ Nhµ hä Th«i ë mÐ T©y kinh thµnh, cña ¨n cña ®Ó kh«ng hÕt. Con ch¸u còng rÊt ®«ng, d©u rÓ ®ñ c¶. Trong sè c¸c nµng d©u, th× cã nµng §−êng ThÞ lµ hiÒn ®øc nhÊt. §−êng ThÞ vÒ lµm d©u lóc mÑ chång ®· cao tuæi, søc khoÎ kÐm, ®i l¹i khã kh¨n. HÇu nh− bµ chØ ngåi mét chç. §−êng ThÞ kh«ng lÊy ®ã lµm phiÒn lßng, nµng thùc lßng th−¬ng mÑ chång nh− mÑ ®Î cña m×nh. H»ng ngµy, nµng vµo th¨m bµ cô, ch¶i ®Çu, röa mÆt cho bµ, kÓ cho bµ nghe nh÷ng c©u chuyÖn vui. Råi ®Õn lóc bµ cô yÕu qu¸, kh«ng ¨n ®−îc c¬m. §−êng ThÞ xuèng bÕp, tù tay nÊu ch¸o cho mÑ chång. NÊu xong l¹i mang lªn bãn cho mÑ tõng th×a, råi mét thêi gian sau, ®Õn ch¸o bµ còng kh«ng ¨n ®−îc. Vî chång nµng mêi mét thÇy thuèc cã tiÕng ë kinh thµnh ®Õn th¨m bÖnh, «ng ta còng l¾c ®Çu nãi: - Thuèc b©y giê còng kh«ng gióp Ých g× ®−îc n÷a. ChØ cã t×m ng−êi nµo ®ang nu«i con, mµ ph¶i thËt khoÎ m¹nh cho bµ bó th× may ra... 135

May thay, lóc Êy §−êng ThÞ ®ang ch¨m con nhá, nµng giao con cho vó em, råi ngµy ba lÇn t¾m röa s¹ch sÏ, ®Õn phßng mÑ v¾t s÷a vµo cèc cho bµ uèng. MÊy n¨m rßng, nµng nu«i mÑ chång b»ng c¸ch nµy, bµ cô ch¼ng cã c¬m g¹o g× vµo bông nh−ng da dÎ lóc nµo còng hång hµo, bông kh«ng thÊy ®ãi... §−îc vµi n¨m th× bµ mÊt, khi l©m chung, bµ cÇm tay §−êng ThÞ nãi: - Ta kh«ng biÕt lÊy g× ®Ó b¸o ®¸p ¬n con, chØ cã lêi nguyÖn mong sao cho con ch¸u hä Th«i sau nµy ai còng ®−îc hiÒn ®øc nh− §−êng ThÞ. Con ch¸u trong nhµ nghe lêi bµ cô, vÉn th−êng khuyªn b¶o nhau gi÷ g×n ®¹o hiÕu. Nhµ hä Th«i ®êi ®êi ®−îc h−ng thÞnh. ThÕ míi biÕt con ch¸u hiÕu th¶o- ®ã chÝnh lµ vËt b¸u trong nhµ, kh«ng phóc nµo h¬n phóc Êy. Chu Thä X−¬ng bá quan t×m mÑ Chu Thä X−¬ng lµm quan ®êi Tèng MÑ sinh ra lªn b¶y l×a lßng Lµ v× ®Ých mÉu1 ch¼ng dung §em th©n bå liÔu b¹n cïng n−íc non Mu«n ngµn dÆm mÑ con xa khuÊt _______________ 1. §Ých mÉu: MÑ c¶ (tøc vî c¶ cña bè). 136

N¨m m−¬i n¨m trêi ®Êt b¬ v¬ Sinh con nh÷ng t−ëng cËy nhê C¸i th©n sung s−íng b©y giê mµ chi Bá quan chøc quyÕt ®i t×m tßi NÆng lêi thÒ gi· (nãi) víi gia nh©n: Th©n nµy ch¼ng gÆp tõ nh©n Th× liÒu sèng th¸c víi th©n cho ®µnh Trêi ®©u phô lßng thµnh hiÕu tö Chèn §ång Ch©u bì ngì gÆp nhau NÐt mõng ai vÏ nªn c©u MÑ ®Çu nhuém tuyÕt, con ®Çu hoa r©m §· bâ lóc than ngÇm khãc ngÊm L¹i vÒ nªn trªn Êm d−íi ªm Cho hay m¸u ch¶y ruét mÒm Ch¼ng thêi ai t−ëng cßn t×m ®−îc ®©y. ChuyÖn kÓ Chu Thä X−¬ng ng−êi ®êi Tèng. Cha «ng c−íi hai vî, «ng lµ con vî lÏ. Bµ vî c¶ tÝnh hay ghen, thÊy mÑ «ng xinh ®Ñp th−êng t×m c¸ch g©y sù. Cha «ng tèi ngµy chØ m¶i mª chèn quan tr−êng, kh«ng ®Ó ý g× ®Õn viÖc nhµ nªn mÑ con «ng ph¶i chÞu nhiÒu thua thiÖt. N¨m Thä X−¬ng lªn b¶y, kh«ng chÞu næi ®−îc sù øc hiÕp, mÑ cËu ph¶i bá ®i biÖt tÝch. Bµ ®Þnh mang cËu bÐ theo nh−ng l¹i nghÜ ®Õn c¶nh con cßn bÐ mµ ®· ph¶i cÇu b¬, cÇu bÊt ngoµi ®−êng, 137

kh«ng biÕt ®ãi no thÕ nµo. Bµ ®µnh ®Ó con ë l¹i, døt ¸o ra ®i. Tõ Êy, Thä X−¬ng ë víi cha vµ mÑ c¶, ®−îc cha cho ¨n häc tö tÕ. Sèng trong sù no ®ñ nh−ng trong lßng cËu lóc nµo còng nhí ®Õn mÑ. §êi Tèng ThÇn T«ng, Thä X−¬ng thi ®Ëu, ®−îc bæ lµm quan, nh−ng «ng chØ nhËm chøc mét thêi gian ng¾n råi treo Ên tõ quan. Cha «ng rÊt tøc giËn v× bao nhiªu hi väng «ng ®Òu göi g¾m vµo Thä X−¬ng. Cßn nh÷ng ng−êi xung quanh th× ng¹c nhiªn bµn t¸n x«n xao. Thä X−¬ng vÉn quyÕt lµm theo ý m×nh, «ng vµo tõ biÖt cha: - Con ph¶i ®i t×m mÑ cha ¹! Kh«ng t×m ®−îc mÑ lßng con kh«ng yªn. Cha «ng can ng¨n kh«ng ®−îc, cuèi cïng còng ph¶i ®ång ý. Tªn n« béc th©n tÝn cña «ng còng nãi: - §¹i nh©n, bao nhiªu n¨m kh«ng gÆp biÕt th©n mÉu ë ®©u mµ t×m. ¤ng c−¬ng quyÕt: - NÕu kh«ng gÆp mÑ, ta quyÕt kh«ng vÒ. DÉu cã ph¶i chÕt däc ®−êng ta còng cam lßng. ThÕ råi «ng söa so¹n hµnh trang lªn ®−êng, lang thang kh¾p ®Êt Tèng kh«ng gÆp, «ng sang tËn ®Êt TÇn t×m. Bao n¨m tr«i qua, «ng vÉn m¶i miÕt t×m mÑ. ThËt may, ®Õn ®Êt §ång Ch©u, cã ng−êi th−¬ng m¸ch cho «ng tung tÝch cña mÑ. ¤ng míi gÆp mÑ, ®Õn lóc gÆp nhau, mÑ «ng ®· 80 tuæi, cßn «ng tãc còng ®· hoa r©m. 138

Hoµng §×nh Kiªn ch¨m sãc mÑ TriÒu Nguyªn Hùu cã thÇy T¨ng Trùc Lµ hä Hoµng ngåi chøc sö thÇn ¥n vua ®· nhÑ tÊm th©n PhËn con vÉn gi÷ thê th©n nh− ngµy §å t¾m röa (d¬ bÈn) tù tay lau chuèt ViÖc tÇm th−êng ch¼ng chót ®¬n sai H¸ r»ng sai khiÕn kh«ng ai §em th©n quan tr−ëng thay ng−êi gia n« Chøc nh©n tö ph¶i cho cÇu (cÇn) khæ Cã mÑ cha míi cã m×nh (th©n) ta Cho hay ®¹o ch¼ng ë xa Hay lµm (lµ) hiÕu tö míi ra trung thÇn. ChuyÖn kÓ Hoµng §×nh Kiªn, tù Lç Trùc, hiÖu lµ S¬n Cèc ®¹i nh©n, lµm quan Th¸i sö ®êi Tèng, triÒu Nguyªn Hùu. T¨ng Trùc lµ mét vÞ quan thanh liªm, hiÕu th¶o. Trong phñ cña «ng kh«ng thiÕu gia nh©n nh−ng «ng vÉn lu«n tù tay ch¨m sãc mÑ giµ. Mçi buæi s¸ng, «ng vµo gióp mÑ röa mÆt, ch¶i ®Çu. Cïng mÑ ¨n b÷a ®iÓm t©m. Xong xu«i «ng míi vµo triÒu lµm c«ng viÖc cña m×nh. ChiÒu vÒ, «ng l¹i t¾m röa cho mÑ, quÇn ¸o cña mÑ tù tay «ng giÆt giò, l¹i mang c¶ b« tiÓu tiÖn 139

cña mÑ ®i röa, ng−êi lµm kh«ng ph¶i ®éng ®Õn. ¤ng lµm nh÷ng c«ng viÖc Êy mét c¸ch tù nhiªn kh«ng mét lêi phµn nµn. ¤ng th−êng nãi víi mäi ng−êi: - Cã mÑ cha míi cã th©n ta. V× thÕ ph¶i hÕt lßng b¸o hiÕu cho cha mÑ ®−îc vui lßng. Hoµng §×nh Kiªn thËt ®óng lµ mét bËc trung thÇn hiÕu th¶o. 140

PhÇn kÕt BÊy nhiªu tÝch cæ nh©n vÒ tr−íc C¸ch ngµn x−a nh− t¹c mét lßng KÓ chi kÎ ®¹t ng−êi cïng Lät lßng ai trèn khái vßng di lu©n Buæi c«ng h¹ c¶m th©n giµy ®éi Xa h−¬ng quan gÇn câi th¸nh hiÒn Tr«ng vµo nh÷ng thÑn bãng ®Ìn Muèn l−u gia ph¹m nªn truyÒn quèc ©m. 141

TµI LIÖU THAM KH¶O 1. NhÞ thËp tø hiÕu, Nhµ in X−a- Nay, 1925. 2. Lý V¨n Phøc (1785-1849), t¸c gi¶ Hoa B»ng, Th¨ng Long xuÊt b¶n, 1953. 3. NhÞ thËp tø hiÕu, Hoµng Phñ Ngäc Phan biªn so¹n, Nxb TrÎ, 1994. 4. NguyÔn Tr·i, t¸c gi¶ Hoµi ViÖt, Nxb. V¨n häc, 1998. 6. G−¬ng hiÕu häc, hiÕu th¶o, Quèc Hïng tuyÓn chän, Nxb. ThuËn Ho¸, 1999. 7. Nh÷ng tÊm g−¬ng hiÕu th¶o thêi x−a, TrÇn B¸ ChÝ biªn so¹n, Nxb V¨n ho¸ d©n téc, 2000. 8. Tõ ®iÓn V¨n häc, Nxb. ThÕ giíi, 2004. 9. S¸u m−¬i g−¬ng hiÕu th¶o, hiÕu häc, B¶o Nhi tuyÓn chän, Nxb. Thanh niªn, 2004. 10. G−¬ng hiÕu th¶o cña ng−êi ViÖt x−a, M· Giang s−u tÇm, tuyÓn chän, Nxb. Lao ®éng, 2005. 142

Môc lôc Lêi dÉn Trang 7 PhÇn I 9 14 G¦¥NG hiÕu th¶o cña nh÷ng ng−êi 20 con ®Êt ViÖt 23 - Mai Thóc Loan 27 - Lª Phông HiÓu - Tr−¬ng §ç 36 - NguyÔn Tr·i - Th−¬ng cha ®−a ®Õn ¶i 43 47 Nam Quan 51 - §oµn Tö Quang - TÊm g−¬ng vÒ lßng hiÕu 58 th¶o, hiÕu häc 65 - NguyÔn §×nh ChiÓu th−¬ng mÑ khãc mï m¾t - Tù §øc «ng vua hiÕu thuËn - Ta nhí song th©n - TrÇn BÝch San nhí lêi cha r¨n mÑ d¹y - Phan Béi Ch©u - Lo cho cha mÑ xong míi hiÕn th©n v× n−íc - T¶ Ao tiªn sinh 143

- M−êi l¨m tuæi ®¸nh cäp cøu cha 69 - Chµng c«ng tö hiÕu th¶o 74 - T¹ H÷u §é, ng−êi con hiÕu th¶o 78 - Lª V¨n Tr×nh - ng−êi con ®¹i hiÕu 84 - Hæ phô sinh hæ tö 89 PhÇn II 99 103 nhÞ thËp tø hiÕu 104 108 - Lý V¨n Phøc 112 - Më ®Çu 115 - Lßng hiÕu cña vua ThuÊn ®éng ®Õn trêi ®Êt 119 - Vua V¨n §Õ ®Ých th©n nÕm thuèc 123 - Lßng hiÕu th¶o cña T¨ng S©m 126 - MÉn Tö Khiªn ¸o ®¬n thuËn mÑ 129 - Tö Lé ®éi g¹o 132 - DiÔm Tö t×m h−¬u nÆn s÷a 135 - L·o Lai lµm trß trÎ con 138 - §ång VÜnh b¸n m×nh ch«n cha 141 - Qu¸ch Cù ch«n con 144 - Kh−¬ng Thi suèi tu«n c¸ nh¶y 147 - Th¸i ThuËn l−îm tr¸i d©u nu«i mÑ 150 - §inh Lan kh¾c c©y thê cha mÑ 152 - Lôc TÝch giÊu quýt 155 - Giang C¸nh câng mÑ ch¹y lo¹n 158 - Hoµng H−¬ng qu¹t nång Êp l¹nh - V−¬ng Th«i nghe sãng khãc må - Ng« M·nh trÇn m×nh cho muçi ®èt - V−¬ng T−êng n»m tuyÕt 144

- D−¬ng H−¬ng ®¸nh cäp cøu cha 161 - Ng« M¹nh T«ng khãc m¨ng 164 - S−u KiÒm L©u nÕm ph©n 167 - §−êng ThÞ cho mÑ chång bó s÷a m×nh 170 - Chu Thä X−¬ng bá quan t×m mÑ 173 - Hoµng §×nh Kiªn ch¨m sãc mÑ 176 - PhÇn kÕt 178 145

ChÞu tr¸ch nhiÖm xuÊt b¶n gi¸m ®èc - tæng biªn tËp TS. NGUYÔN DUY HïNG ChÞu tr¸ch nhiÖm néi dung Biªn tËp néi dung: HOµNG MINH T¸M Tr×nh bµy b×a: PHÒNG BI£N TẬP KỸ THUẬT ChÕ b¶n vi tÝnh: Söa b¶n in: §äc s¸ch mÉu: 146