บรรทัดเหล็ก

หน่วยการเรียนร้ทู ่ี 2 บรรทัดเหลก็ บรรทัดเหล็กเปน็ เครอ่ื งมอื วัดขนั้ พื้นฐานท่นี ิยมใช้กันอย่างแพร่หลาย เน่ืองจากสามารถใช้วัดขนาดของงานได้อย่างรวดเร็วและยังใชเ้ ป็นบรรทดั สาหรบั ขดี ระยะงาน2.1 ลักษณะของบรรทดั เหล็ก ปกติบรรทัดเหล็กสร้างจากแผ่นเหล็กแหนบท่ีอาบผิว หรือเหล็กไร้สนิม มีความหนาไม่เกิน 1 มม.และไม่บางกวา่ 0.3 มม. ความกว้างและความยาวของบรรทัดเหล็กน้ันมีหลายขนาด เพ่ือให้เหมาะสมกับการใช้งาน และบรรทัดเหลก็ ทดี่ ีจะตอ้ งอ่านสเกลไดง้ ่ายและไม่บดิ งองา่ ย ภาพท่ี 2-1 ลกั ษณะของบรรทัดเหล็ก2.2 หลักการแบง่ สเกล และการอ่านค่าของบรรทัดเหล็ก บรรทัดเหล็กได้แบ่งขีดสเกลออกเป็น 2 ระบบ ระบบอังกฤษ ระบบเมตรกิ2.2.1 หลกั การแบ่งสเกลของระบบอังกฤษ มี 4 แบบคอื  1 นิ้ว แบ่งเป็น 8 ช่อง 1 ช่อง เทา่ กับ 1 นิ้ว ระยะ ก. อ่านได้ ระยะ ข. อา่ นได้ 8 ระยะ ค. อา่ นได้ ระยะ ง. อ่านได้ 3 นิว้ ภาพท่ี 2-2 บรรทดั สเกล 1 น้ิวแบ่งเปน็ 8 ชอ่ ง 8 4  1 น้วิ 82 6  3 นิว้ 84 2 5 น้ิว 8

 1 นว้ิ แบ่งเป็น 16 ช่อง1 ช่อง เทา่ กับ 1 นว้ิระยะ ก. อา่ นได้ 16 น้วิระยะ ข. อา่ นได้ 13 นิ้ว 16 นิ้ว 11 นิว้ 16ระยะ ค. อ่านได้ 7 1 16ระยะ ง. อา่ นได้ 2 3 16ภาพที่ 2-3 บรรทัดสเกล 1 น้วิ แบง่ เปน็ 16 ชอ่ ง 1 นิ้ว แบ่งเป็น 32 ชอ่ ง1 ช่อง เทา่ กบั 1 นิ้ว 32 นว้ิระยะ ก. อ่านได้ 3 32ระยะ ข. อา่ นได้ 9 นว้ิ ระยะ ค. อ่านได้ 32 ระยะ ง. อา่ นได้ภาพที่ 2-4 บรรทดั สเกล 1 นว้ิ แบง่ เป็น 32 ช่อง 1 11 นิว้ 32 2 4  2 1 นวิ้ 32 8 1 นว้ิ แบง่ เป็น 64 ชอ่ ง1 ช่อง เทา่ กบั 1 นวิ้ระยะ ก. อ่านได้ 64 นิว้ระยะ ข. อ่านได้ 9 นิ้ว 64 นว้ิ นิ้ว 57 ระยะ ค. อ่านได้ 64 ระยะ ง. อ่านได้ภาพที่ 2-5 บรรทัดสเกล 1 น้วิ แบ่งเปน็ 64 ช่อง 33 1 64 21 64

2.3 หลกั การแบง่ สเกลระบบเมตริกและการอา่ นค่าของบรรทัดเหล็ก มี 2 แบบ คอื  1 ชอ่ งสเกลมคี ่าความละเอียดเทา่ กับ 0.5 มม. ภาพท่ี 2-6 บรรทดั สเกลค่าความละเอยี ดช่องสเกล 0.5 มม.  1 ช่องสเกลมคี ่าความละเอยี ด เทา่ กบั 1 มม.ภาพที่ 2-7 บรรทัดสเกลคา่ ความละเอียดชอ่ งสเกล 1 มม.2.4 การใชบ้ รรทดั เหล็กวดั ช้ินงานหนา้ เทยี บ ก. การวัดเส้นผา่ ศูนย์กลาง ข. การใช้บรรทดั วัดงานบา่ ฉาก ค. การใชบ้ รรทัดพเิ ศษวดั งาน ง. การใช้บรรทัดขอวดั งาน เพราะบ่างานไม่ตงั้ ฉาก ภาพที่ 2-8 การวัดงานโดยเริ่มตน้ จากขอบของบรรทัดเหลก็

2.4.1 เร่ิมตน้ จากจุดอ้างอิงศนู ย์ จากภาพท่ี 2-8 เป็นการวัดชิ้นงานโดยเริ่มต้นจากขอบ หรือขีดศูนย์ (0) ของบรรทัดเหล็ก ในการวัดลกั ษณะของชิ้นงานท่เี ปน็ บา่ หรือเป็นแบบขนั้ บนั ได ภาพท่ี 2-9 การวดั งานโดยใช้จุดเร่ิมท่ไี มใ่ ช่ขอบบรรทัดเป็นจดุ เริ่มต้น 2.4.2 เริ่มตน้ จดุ อา้ งอิงท่ีไมใ่ ช่ขอบของบรรทดั เหลก็ การวัดในกรณีนคี้ วรระวงั การวางบรรทดั เหล็กในระหว่างการวัดวา่ จะตอ้ งขนานกับช้นิ งาน 2.4.3 แนวเล็งในการอา่ นคา่ เม่ือวางบรรทัดเหล็กทาบกับผิวงาน ความหนาของบรรทัดจะทาให้เกิดระยะห่าง ระหว่างผิวงานกับขีดสเกล ซ่ึงระยะห่างนเี้ ป็นเหตุให้วดั ขนาดของชิ้นงานผิดพลาดได้ อันเนื่องมาจากแนวเล็งผิดไป ในภาพท่ี 2-10 ถ้าตอ้ งการวัดระยะ x แนวเลง็ ณ ตาแหน่ง B อนั เปน็ ตาแหน่งที่ถูกต้องจะพบว่าขีด 29 ตรงกับจุดสดุ ท้ายพอดี แต่ถ้าแนวเล็งที่ตาแหน่ง A จะเหน็ ขดี ท่ี 28 ตรง และแนวเลง็ ทตี่ าแหน่ง C จะเห็นขีดที่ 30 ตรง ภาพที่ 2-10 ตาแหนง่ แนวเลง็ ในการอ่านสเกล

ภาพที่ 2-11 การอา่ นค่าตาแหน่งท่ตี อ้ งการวัด สายตาต้องมองตัง้ ฉากกับตาแหน่งที่อ่าน 2.4.4 แนวการวางบรรทดั เหลก็การทาบหรือวางบรรทัดเหล็กลงบนผิวช้ันงานถือได้ว่าสาคัญมาก เพราะหากวางแนวแกนของบรรทัดเหลก็ ไมอ่ ยู่ในแนววัดช้ินงานดงั ภาพที่ 2-12 ขนาดของช้ินงานจะผิดไป  ขนาดระยะนอก X ให้คา่ วัดน้อยทีส่ ุด ถอื ว่าเป็นคา่ ทีถ่ ูกต้อง ภาพที่ 2.12 พท่ี 2-12  สาหรับขนาด  D ให้ค่าวัดโตสุด ถือว่า เปน็ ขนาดเสน้ ผ่าศนู ยก์ ลางที่ถกู ตอ้ ง ภาพท่ี 2.13  ขนาด  d ภายในของชนิ้ งานใช้ค่าวัดโต สุด เป็นคา่ วัดทถ่ี กู ต้องเช่นเดียวกนั ภาพที่ 2.14

ข้อผดิ พลาดและการแก้ไขการวดั และอ่านค่า ลักษณะการวัดไม่ ผลทเี่ กิดข้ึน ลกั ษณะการแก้ไขให้ ข้อควรระวัง1. แนวเล็ง ถูกตอ้ ง ถูกต้อง ค่าวดั ไม่ ถูกต้อง แนวสายตาต้องต้ัง ฉากกับสเกล2. แนวแกน บรรทัดเหล็ก คา่ วดั แนวแกนบรรทัด ชน้ิ งาน ไดม้ ากกวา่ ปกติ เหล็กตอ้ งวางใน3. การวาง แนวแกนช้ินงาน บรรทัดเหลก็ อยา่ ใชแ้ รงกดมาก ค่าวดั ไม่ถกู ต้อง อาจโกง่ งอ ขนาดเหลก็ รอง ต้องมีขนาดพอดี2.5 ข้อควรระวังในการใชบ้ รรทัดเหล็ก 1. อย่านาบรรทัดเหล็กไปวดั ชนิ้ งานทีย่ ังร้อนอยู่ 2. วางบรรทัดเหลก็ ในแนวระนาบเสมอ 3. อย่านาบรรทัดเหลก็ วางปะปนกบั เครื่องมอื คมตดั อื่น ๆ เช่น ตะไบ ดอกสวา่ น ฯลฯ 4. ก่อนการวัดงานต้องลบคมช้ินงานให้เรยี บร้อย 5. ตรวจสอบความสมบรู ณข์ องสเกลกอ่ นใชท้ กุ ครงั้ 6. ทาความสะอาดทกุ ครง้ั กอ่ นและหลงั การใช้งาน