วิชาศาสนพิธีธ.ศ.โท

๐ ÈÒʹ¾¸ÔÕàÅÁèò ¸ ÃÃÁÈ¡ÖÉÒª¹Ñéâ·

ÈÒʹ¾¸ÔÕàÅèÁò ¸ÃÃÁÈÖ¡ÉÒª¹éÑâ· ๑ วชิ า ศาสนพธิ ี เลม่ ๒ บทนเิ ทศ พิธี คือ แบบอย่างหรือแบบแผนต่าง ๆ ที่พึงปฏิบัติในทางศาสนาโดยเฉพาะพระพุทธศาสนา เรียกว่า ศาสนพธิ ี ความจริงเรื่องพิธีเป็นเรื่องทมี่ ีดว้ ยกนั ทกุ ศาสนาและเกิดข้ึนทีหลงั ศาสนา คอื ศาสนาเกิดข้ึนก่อนแลว้ จึงมี พธิ ีต่าง ๆ เกิดตามมาภายหลงั เหตุท่ีเกิดศาสนาพิธีในพระพทุ ธศาสนา ก็เน่ืองมาจากหลกั การของพระพุทธศาสนา ซ่ึงพระพุทธเจา้ ไดท้ รงวางไวต้ ้ังแต่ปี ที่พระองค์ตรัสรู้ เพ่ือให้พุทธสาวกถือเป็ นหลกั ในการออกไปประกาศพระ ศาสนา มีหลกั ทว่ั ๆ ไปวา่ (๑)สอนไมใ่ ห้ทาํ ความชว่ั (๒)สอนให้ทาํ ความดี (๓)สอนให้ทาํ จิตใจให้ผ่องใส เพราะหลกั การท้งั ๓ อยา่ งน้ี จึงเป็นเหตุให้พุทธบริษทั ตอ้ งพยายามเลกิ ละความประพฤตชิ วั่ ทุกอยา่ งจนเต็ม ความสามารถ และพยายามสร้างกุศลสาํ หรับตนให้พร้อมเทา่ ที่จะทาํ ได้ พร้อมกบั พยายามชาํ ระจิตใจให้ผ่องใสอยู่ เสมอ ดว้ ยการพยายามทาํ ตามคาํ สอนดงั กล่าวน้ี เป็ นการพยายามทาํ ความดี เรียกว่าทาํ บุญ พระพุทธองค์ทรงแสดง ทางไวเ้ ป็นหลกั เรียกวา่ บญุ กิริยาวัตถุ มี ๓ ประการ คอื (๑)ทาน (๒)ศลี (๓)ภาวนา บญุ กิริยาวตั ถนุ ้ีเองเป็นแนวทางใหพ้ ุทธบริษทั ไดบ้ าํ เพญ็ บุญตามหลกั การทกี่ ล่าวขา้ งตน้ และเป็นมลู เหตุให้ เกิดศาสนพธิ ีต่าง ๆ ข้ึนเป็นประเพณีนิยม คือ ในเวลาต่อ ๆ มา พทุ ธบริษทั นิยมทาํ บญุ กนั ไมว่ า่ จะปรารภเหตุใด ๆ ก็ ทาํ ใหเ้ ขา้ หลกั ของบญุ กิริยาวตั ถุ ๓ ประการน้ี โดยเร่ิมตน้ ดว้ ยการรบั ศีล ตอ่ ไปกภ็ าวนาดว้ ยการสวดมนตเ์ อง หรือฟัง พระสวดแลว้ ส่งใจไปตาม จบลงดว้ ยการบริจาคทานตามสมควรแก่ศรทั ธา เพราะพุทธบริษทั นิยมการทาํ บุญเป็ น การบาํ เพญ็ ความดี และทาํ ตามในกรณีต่าง ๆ กนั ตามเหตุทปี่ รารภ จึงไดเ้ กิดพิธีกรรมข้ึนมามากมาย เมื่อพธิ ีกรรมใด เป็นที่นิยมและรบั รองปฏบิ ตั ิสืบ ๆ กนั มาจนเป็นประเพณี พธิ ีกรรมน้นั ก็ไดก้ ลายมาเป็นศาสนพิธีข้ึน ดังน้ันนักเรียนจึงจาํ เป็ นต้องศึกษาให้รู้และเข้าใจในเรื่องพิธีกรรมให้ลึกซ้ึงและถ่ีถ้วน ย่ิงศึกษาให้รู้ กวา้ งขวางและละเอยี ดเพียงใด ก็จะเป็นประโยชน์แก่พระศาสนาเพยี งน้ัน เพราะพิธีการแต่ละอยา่ งท่ีเกิดเป็นความ นิยมในพระพุทธศาสนาน้ี ยอ่ มเกิดโดยอาศยั เหตผุ ลและมจี ุดหมาย. ในศาสนพิธีเลม่ ๒ น้ี ท่านไดแ้ สดงพธิ ีไว้ ๔ หมวด คอื ๑. หมวดกศุ ลพิธี ว่าดว้ ยวิธีบาํ เพญ็ กศุ ล ๒. หมวดบุญพธิ ี ว่าดว้ ยพิธีทาํ บุญ ๓. หมวดทานพธิ ี ว่าดว้ ยพธิ ีถวายทาน ๔. หมวดปกิณกะ วา่ ดว้ ยพธิ ีเบด็ เตล็ด คือ เร่ืองทวั่ ๆ ไป หมวดที่ ๑ กศุ ลพธิ ี กศุ ลพิธี คอื พิธีกรรมต่าง ๆ อนั เก่ียวเน่ืองดว้ ยการอบรมความดีงามทางพระพุทธศาสนา ในหมวดน้ี พิธีกรรมส่วนใหญ่เป็นของสงฆท์ จ่ี ะปฏิบตั ติ ามวนั สาํ คญั ทางพระพทุ ธศาสนา รวมท้งั วนั ธรรมดาทวั่ ๆ ไป เพ่ือ ความดีงามตามพระวินยั ท้งั ตวั พระสงฆผ์ ปู้ ฏบิ ตั ิเอง และหมคู่ ณะรวมท้งั พระพทุ ธศาสนาดว้ ย บางอยา่ งกเ็ ป็นจารีต ประเพณี ทพี่ ระสงฆไ์ ดถ้ อื ปฏบิ ตั ิสืบ ๆ กนั มาโดยความเห็นชอบร่วมกนั จนไดก้ ลายมาเป็นประเพณีนิยมของสงฆ์ ในปัจจุบนั โดยแยกออกเป็นประเภทไดด้ งั ต่อไปน้ี คือ

๐ ÈÒʹ¾Ô¸ àÕÅÁèò ¸ ÃÃÁÈÖ¡ ÉÒªéѹⷠ๒. พิธีถอื นิสสยั ๔. พิธีทาํ วตั รสวดมนต์ ๑. พิธีเขา้ พรรษา ๖. พธิ ีทาํ สงั ฆอุโบสถ ๓. พิธีทาํ สามจี ิกรรม ๕. พธิ ีกรรมวนั ธรรมสวนะ ๗. พธิ ีออกพรรษา แนวคำถาม - คำตอบ ๑. กศุ ลพธิ ีคอื อะไร ในหนงั สือศาสนพธิ ีเล่ม ๒ มีก่ีประเภท อะไรบา้ ง ? ๑. กุศลพธิ ี คือ พิธีกรรมอนั เก่ียวเนื่องดว้ ยการอบรมความดีงามทางพระพุทธศาสนา มี ๗ ประเภท คือ ๑. พิธีเขา้ พรรษา ๒. พธิ ีถอื นิสสยั ๓. พธิ ีทาํ สามจี ิกรรม ๔. พิธีทาํ วตั รสวดมนต์ ๕. พิธีกรรมวนั ธรรมสวนะ ๖. พิธีทาํ สังฆอุโบสถ ๗. พิธีออกพรรษา ๒. พธิ ีเขา้ พรรษา พธิ ีทาํ อโุ บสถสงั ฆกรรมและพธิ ีออกพรรษามีความหมายและกาํ หนดกาลไวอ้ ยา่ งไร ? ๒. พธิ เี ข้าพรรษา หมายถึง พิธีท่พี ระสงฆป์ ระชุมพร้อมกนั เพื่อประกอบพิธีอธิษฐานจิตเขา้ อยจู่ าํ พรรษาตลอด ๓ เดือน ปกตกิ าํ หนดวนั แรม ๑ ค่าํ เดือน ๘ พธิ ีทาํ อุโบสถสังฆกรรม หมายถงึ พิธีทพี่ ระสงฆป์ ระชุมพร้อมกนั ในเขต สีมา แลว้ ประกอบพธิ ีทาํ อุโบสถสวดพระปาตโิ มกข์ กาํ หนดวนั อโุ บสถทุกก่ึงเดือน พธิ อี อกพรรษา หมายถึงพิธีที่ พระสงฆป์ ระชุมพร้อมกนั ในเขตสีมา แลว้ ประกอบพธิ ีทาํ ปวารณากรรม ตามพระวนิ ยั กาํ หนดวนั เพญ็ เดือน ๑๑ ซ่ึง ปวารณาแลว้ ตอ้ งรออยรู่ ับอรุณในวนั น้นั อีก ๑ ราตรี ๓. สามีจิกรรมมกี ี่แบบ นิยมทาํ ในโอกาสไหนบา้ ง ? ๓. สามจี ิกรรมมี ๒ แบบ คอื แบบขอขมาโทษ และแบบถวายสักการะ แบบขอขมาโทษนิยมทาํ ในโอกาสตอ่ ไปน้ีคอื ๑) ในวนั เขา้ พรรษา ภกิ ษุสามเณรที่อยวู่ ดั เดียวกนั ควรทาํ สามีจิกรรมตอ่ กนั ตามลาํ ดบั ต้งั แต่ผูม้ ีพรรษามาก ที่สุด ถงึ สามเณร ไม่ควรเวน้ เพอื่ ความสามคั คภี ายในวดั ๒) ในระยะเขา้ พรรษา เร่ิมต้งั แต่วนั เขา้ พรรษา ไปจนถงึ หลงั วนั เขา้ พรรษาประมาณ ๗ วนั ควรทาํ สามีจิกรรมต่อทา่ นทีเ่ คารพนบั ถอื ซ่ึงอยตู่ า่ งวดั ๓) ในโอกาสจะลาจากกนั ไปอยวู่ ดั อื่นหรือถ่นิ อนื่ นิยมทาํ ตอ่ ท่านผูม้ ีพรรษามากกว่าตนในวดั และตอ่ ท่าน ทเี่ คารพนบั ถือทว่ั ไป เป็นการลาจากกนั ส่วนแบบถวายสักการะเป็นการแสดงมทุ ติ าจิต นิยมทาํ ต่อทา่ นทต่ี นเคารพนบั ถอื ในโอกาสท่ที า่ นไดร้ ับ ยศถาบรรดาศกั ด์ิ เป็นการแสดงจิตใจทีพ่ ลอยยนิ ดีใหป้ รากฏ. ๔. การทาํ วตั รสวดมนต์ ถอื เป็นกุศลสมาทานทนี่ ิยมทาํ กนั อยใู่ นหมู่พทุ ธศาสนิกชนโดยทว่ั ไปท้งั ฝ่ ายบรรพชิตและ คฤหัสถน์ ้นั มคี วามมุง่ หมายอยา่ งไร ? ๔. มีความมุ่งหมายเพื่อจะให้จิตใจเบิกบานแจ่มใส ดว้ ยคุณของพระรัตนตรัย และยงั เป็ นอุบายสงบจิตใจมิให้คิด ฟุ้งซ่านในอารมณ์ต่าง ๆ ไดช้ ัว่ ขณะ ทาํ ให้จิตใจสุขุมเยือกเยน็ สาํ หรับบรรชิตยงั มีผลทางพระวินยั ท่ีสามารถปลด

ÈÒʹ¾¸ÔÕàÅÁèò ¸ÃÃÁÈÖ¡ÉÒª¹éÑâ· ๓ เปล้ืองมลทินบางอยา่ งในการบริโภคปัจจยั โดยไม่ทนั ไดพ้ ิจารณา และมีผลในการอนุโมทนาปัจจยั ทานของทายก และเป็นโอกาสให้ไดแ้ ผส่ ่วนกศุ ลของตนแกผ่ อู้ น่ื ดว้ ยจิตอนั บริสุทธ์ิ ๕. วนั ธรรมสวนะคอื อะไร สืบเนื่องมาแต่คร้ังไหน ก่อให้เกิดประโยชน์อยา่ งไร ? ๕. คือ วนั กําหนดประชุมฟังธรรม ท่ีเรียกกันโดยท่ัวไปว่า วันพระ พุทธบริษทั ปฏิบัติสืบเน่ืองกันมาแต่คร้ัง พุทธกาล ก่อให้เกิดประโยชน์คือ เป็นสิริมงคลเกิดสติปัญญา มีคุณค่าเพราะเป็ นเหตุให้ไดร้ ับอานิสงฆจ์ ากการฟัง ธรรม. ๖. การออกพรรษาหมายถึงอะไร ? ๖. การออกพรรษาเป็ นการเรียกโดยทว่ั ไป หมายถึงวนั สิ้นสุดกาํ หนดจาํ พรรษาตามพระวินัยเรียกตามภาษาพระ วนิ ยั ว่า ปวารณากรรม คือ การปวารณารวมกนั ของสงฆท์ อ่ี ยู่รวมกนั มาตลอด ๓ เดือน การทาํ ปวารณากรรมน้ัน คือ ยินยอมให้ว่ากลา่ วตกั เตือนกนั ไดท้ ุกกรณี ทาํ ในวนั ครบ ๓ เดือนตามจนั ทรคติ ตรงกบั วนั เพญ็ เดือน ๑๑ ของทกุ ๆ ปี ในวนั ทรงอนุญาตใหท้ าํ ปวารณากรรมแทนอุโบสถกรรม ๗. กศุ ลพิธีในศาสนพิธีเล่ม ๑ และ เลม่ ๒ มีความมุ่งหมายตา่ งกนั อยา่ งไร ขอฟังความเห็น ? ๗. มคี วามหมายตา่ งกนั คอื กศุ ลพธิ ีของคฤหสั ถผ์ คู้ รองเรือนจะพึงกระทาํ คือ ประพฤติปฏิบตั ิใหถ้ ูกตอ้ งตามระเบยี บ แบบแผน แต่ในศาสนพธิ ีเล่ม ๒ เนน้ หนกั ไปในพธิ ีบรรพชิต. หมวดท่ี ๒ บญุ พธิ ี บุญพิธีในศาสนพธิ ีเลม่ ๑ เป็นหลกั ทวั่ ไป ๒ ประการคือ งานมงคล งานอมงคล แต่ในทน่ี ้ีจะกล่าวถึงพิธีใน ส่วนของพระสงฆ์ เพราะงานน้นั จะสําเร็จดว้ ยดีก็ตอ้ งอาศยั พระภิกษุสงฆ์ ถา้ ภิกษุสงฆ์ผูป้ ระกอบพิธีปฏิบตั ิไม่ถูก หลกั หรือขาดเหตุผลโดยรู้เท่าไม่ถึงการณ์แลว้ อาจเป็นเหตุให้บุญพิธีท้งั หมดคลายความศกั ด์ิ หรือผดิ วตั ถุประสงฆ์ ของฝ่ ายเจา้ ภาพได้ ฉะน้ันเร่ืองบุญพิธีที่ควรศึกษาต่อไปในท่ีน้ีจะนาํ พิธีสงฆ์ในงานทาํ บุญต่าง ๆ มาช้ีแจง โดย ประมวลเป็นหัวขอ้ เร่ือง ๙ เรื่อง คอื ๑. พิธีทาํ บญุ ตกั บาตรเทโวโรหณะ ๒. พธิ ีเจริญพระพทุ ธมนต์ ๓. พธิ ีสวดพระพุทธมนต์ ๔. พิธีสวดพระอภธิ รรม ๕. พธิ ีสวดมาติกา ๖. พิธีสวดแจง ๗. พธิ ีสวดถวายพรพระ ๘. พิธีอนุโมทนากรณีต่าง ๆ ๙. พธิ ีธรรมเทศนา แนวคำถาม - คำตอบ ๑. วนั เทโวโรหณะ เกี่ยวขอ้ งกบั พระพทุ ธเจา้ อยา่ งไร ? ๑. เป็นวนั ทพ่ี ระพทุ ธเจา้ เสดจ็ ลงมาจากเทวโลก หลงั จากเสดจ็ ข้ึนไปจาํ พรรษาอยบู่ นสวรรคช์ ้นั ดาวดึงส์และไดท้ รง แสดงพระอภธิ รรมโปรดพระพทุ ธมารดา เป็นเวลา ๓ เดือน จึงเสดจ็ ลงมาจากเทวโลกมาสู่มนุษยโ์ ลก ทส่ี ังกสั สนคร และตรงกบั วนั มหาปวารณาเพญ็ เดือน ๑๑ ๒. การเจริญพระพทุ ธมนตก์ บั การสวดพระพุทธมนตต์ ่างกนั อยา่ งไร งานข้ึนบา้ นใหม่ งานบุพการี ใชเ้ รียกอยา่ งไร

๐ ÈÒʹ¾¸ÔàÕÅèÁò ¸ ÃÃÁÈ¡ÖÉÒªéѹⷠ๒. การเจริญพระพทุ ธมนต์ หมายถึง การทีพ่ ระสงฆส์ าธยายมนตใ์ นงานมงคล การสวดพระพทุ ธมนต์ หมายถงึ การทพ่ี ระสงฆส์ าธยายมนตใ์ นงานอวมงคล งานข้ึนบา้ นใหม่ ใชค้ าํ ว่าเจริญพระพุทธมนต์ ส่วนงานบพุ การี ใชค้ าํ วา่ สวดพระพทุ ธมนต.์ ๓. คาํ ว่าสวดมาตกิ า และสดบั ปกรณ์ มคี วามหมายต่างกนั อยา่ งไร ? ๓. การสวดมาตกิ า กค็ อื การสวดบทมาตกิ าของพระอภธิ รรม ๗ คมั ภีร์ ซ่ึงมพี ิธีบงั สุกลุ เป็น พิธีสุดทา้ ยเป็นประ เพณีใหพ้ ระสงฆส์ วดในงานทาํ บุญศพอยา่ งหน่ึง เรียกโดยโวหารทางราชการ งานหลวงวา่ สดปั กรณ์ แตร่ าษฎร ทว่ั ไป เรียก สวดมาติกา. ๔. พิธีสวดพระอภิธรรม มกี ่ีอยา่ ง อะไรบา้ ง ทาํ บญุ ๗ วนั ๕๐ วนั เป็นตน้ จดั เขา้ ในอยา่ งไหน ? ๔. มี ๒ อยา่ ง คอื สวดพระอภธิ รรมหนา้ ศพอยา่ งหน่ึง สวดหนา้ ไฟในขณะฌาปนกิจอยา่ งหน่ึง ทาํ บุญ ๗ วนั ๕๐วนั เป็นตน้ จดั เขา้ ในพธิ ีสวดอภิธรรมหนา้ ศพ ๕. พิธีสวดถวายพรพระ มีกี่วธิ ี อะไรบา้ ง มพี ธิ ีสวดในงานเช่นไร ? ๕. มอี ยู่ ๒ วิธี คือ สวดถวายพรพระในกรณีสามญั ๑ สวดถวายพรพระในกรณีพิเศษ ๑ ในงานทาํ บุญถวาย ภตั ตาหารพระ เป็นตน้ ๖. การจดั ให้มีพระธรรมเทศนาอยา่ งท่จี ดั ใหม้ ีอยใู่ นปัจจบุ นั เป็นประเพณีท่สี ืบเนื่องมาอยา่ งไร เพราะเหตุไร ? ๖. เป็ นประเพณีท่ีสืบเนื่องมานานต้งั แต่คร้ังพุทธกาล เพราะถือกันว่า พระพุทธศาสนาจะต้งั อยู่ไดย้ งั ยืนก็เพราะ อาศัยการประกาศเผยแพร่พระพุทธรรม คาํ ส้ังสอนของพระพุทธเจา้ น้ีแหละคือการจดั ให้มีพระธรรมเทศนาใน โอกาสอนั สมควร หมวดท่ี ๓ ทานพธิ ี การถวายทานในศาสนพธิ ีเล่ม ๒ น้ี มี ๑๖ อยา่ ง คือ ๑. พธิ ีถวายสังฆทาน ๙. พธิ ีถวายผา้ อจั เจกจีวร ๒. พิธีถวายสลากภตั ต์ ๑๐. พิธีทอดผา้ ป่ า ๓. พธิ ีตกั บาตรน้าํ ผ้งึ ๑๑. พธิ ีถวายผา้ กฐิน ๔. พธิ ีตกั บาตรขา้ วสาร ๑๒. พธิ ีถวายธูป เทียน ดอกไม้ ๕. พธิ ีถวายเสนาสนะ กฏุ ิ วิหาร ๑๓. พิธีลอยกระทงตามประทีป ๖. พิธีถวายศาลาโรงธรรม ๑๔. พธิ ีถวายธงเพื่อบูชา ๗. พธิ ีถวายผา้ วสั สิกสาฏก ๑๕. พธิ ีถวายเวจกุฎี ๘. พธิ ีถวายผา้ จาํ นาํ พรรษา ๑๖. พิธีถวายสะพาน ยงั มที านพิธีพเิ ศษอีกหลายพิธี แตใ่ นท่นี ้ีจะนาํ เฉพาะทานพิเศษมาแสดงเพิม่ เติมอกี ๕ พิธี คอื ๑. พิธีถวายปราสาทน้าํ ผ้งึ ๒. พิธีถวายโรงอุโบสถ ๓. พธิ ีถวายยานพาหนะ

ÈÒʹ¾¸ÔÕàÅèÁò ¸ÃÃÁÈ¡ÖÉÒªéѹⷠ๕ ๔. พิธีถวายคมั ภีร์พระไตรปิ ฎก ๕. พธิ ีถวายคมั ภีร์พระธรรม แนวคำถาม - คำตอบ ๑. สงั ฆทาน ไดแ้ กท่ านเช่นไร ในคร้งั พระพุทธกาลท่านแบง่ สงั ฆทานไวก้ ่ีประเภท ? ๑. สังฆทาน คอื ทานท่ีอทุ ิศแกส่ งฆ์ มิไดเ้ ฉพาะเจาะจงแกบ่ ุคคล ในคร้ังพุทธกาล ท่านแบ่งสังฆทานไว้ ๗ ประเภท คอื ๑) ถวายแก่ภิกษุและภิกษณุ ี มีพระพุทธเจา้ เป็นประมุข ๒) ถวายแกห่ มู่ภกิ ษุ มีพระพุทธเจา้ เป็ นประมุข ๓) ถวายแก่หมู่ภกิ ษุณี มีพระพุทธเจา้ เป็นประมุข ๔) ถวายแก่หมภู่ ิกษุและภิกษุณี ไม่มีพระพุทธเจา้ เป็ นประมุข ๕) ถวายแก่หมู่ภิกษุ ไม่มีพระพุทธเจา้ เป็นประมุข ๖)ถวายแก่หมู่ภิกษุณี ไม่มีพระพุทธเจา้ เป็ นประมุข ๗) ร้องขอต่อ สงฆใ์ หส้ ่งใคร ๆ ไปรบั แลว้ ถวายแกผ่ ูน้ ้นั . ๒. ในการถวายสังฆทาน นิยมประดิษฐานพระพุทธปฏิมาเป็ นประธานประหน่ึงว่าถวายแก่สงฆ์มีพระพุทธปฏิมา เป็นประมขุ หากเป็นเวลารีบดว่ นจดั ไมท่ นั จึงไมป่ ระดิษฐานพระพทุ ธปฏิมาในพิธีน้นั และถวายสังฆทานดงั น้ี ทาน น้นั ก็ไมเ่ ป็นสงั ฆทานละซี หรือทา่ นเห็นอยา่ งไร จงตอบอา้ งหลกั ? ๒. ทานน้นั ถือเป็นสังฆทานทถ่ี ูกตอ้ ง อา้ งหลกั การถวายสงั ฆทานในศาสนพิธีเลม่ ๒ ขอ้ ที่ (๕) ถวายแก่หมู่ภิกษุ ไม่ มีพระพุทธเจา้ เป็นประมุข (๗) ร้องขอต่อสงฆใ์ หส้ ่งใคร ๆ ไปรบั แลว้ ถวายแก่ผูน้ ้นั . ๓. ทานพธิ ี หมวดท่ี ๓ ในศาสนพิธีเลม่ ๒ กล่าวเร่ืองถวายทานประเภทอาหาร ท่านจาํ แนกไวก้ ่ีอยา่ ง อะไรบา้ ง ? ๓. ท่านจาํ แนกไว้ ๔ อยา่ ง คือ (๑) พธิ ีถวายสังฆทาน (๒) พธิ ีถวายสลากภตั ต์ (๓)พิธีตกั บาตรขา้ วสาร (๔) พธิ ีตกั บาตรน้าํ ผ้งึ . ๔. ผา้ ป่ าคอื ผา้ อะไร ประเพณีการทอดผา้ ป่ ามกี าํ หนดการทอดหรือไม่ ? ๔. ผา้ บงั สุกุลคอื ผา้ ป่าท่ีเป้ื อนฝ่นุ ไมม่ เี จา้ ของหวงแหน เรียกว่าผา้ ป่ า ไม่มกี าํ หนดเวลาการทอด. ๕. ผา้ วสั สิกสาฎก คือผา้ เช่นไร ใครเป็นผูถ้ วาย ใครเป็นผรู้ ับ และผา้ น้ีใครเป็นผถู้ วายเป็นคนแรก ? ๕. คอื ผา้ สาํ หรบั ใชใ้ นเวลาอาบน้าํ ฝน หรืออาบน้าํ ทว่ั ไป ทายกทายกิ าเป็นผถู้ วาย พระภิกษุสงฆเ์ ป็นผรู้ บั นางวสิ าขา ทูลขอต่อพระพุทธเจา้ เพ่ือจะถวายแกภ่ ิกษเุ ป็นคร้ังแรก. ๖. สลากภตั ต์ ไดแ้ ก่ภตั ตเ์ ช่นไร ท่านนิยมทาํ กนั ในเดือนไหน และมีวิธีทาํ อยา่ งไร ? ๖. ไดแ้ ก่ภตั ตาหารท่ที ายกทายกิ าจดั ถวายตามสลาก ในคร้งั พทุ ธกาลโดยไม่มีกาํ หนดกาล แลว้ แต่ศรทั ธาแต่ใน ปัจจบุ นั นิยมทาํ กนั ในเดือนที่ผลไมต้ ่างๆ บริบูรณ์ โดยให้หวั หนา้ ทายกรบั หนา้ ท่ปี ระกาศบอกบญุ หรือ แจกฎีกา เพ่อื ใหร้ ู้กาํ หนดเวลาและสถานที่ เมอื่ ถงึ วนั กาํ หนดก็จดั ภตั ตาหาร พร้อมท้งั ไทยธรรม ซ่ึงมกั ประกอบดว้ ยผลไมฤ้ ดู น้นั ๆ ตามกาํ ลงั ของตน นาํ ไปสู่สถานที่ ทีก่ าํ หนดไว้ แลว้ ทาํ สลากเป็น ๒ ชุด โดยจะเขียนชื่อของพระภิกษุสามเณร ในวดั น้นั ท้งั หมด หรือจะเขียนเป็นหมายเลข ให้ครบตามจาํ นวนของพระภกิ ษสุ ามเณรท้งั หมดกไ็ ด้ ชุดที่ ๑ ใหท้ ายก ทายิกาจบั แลว้ นาํ ไปตดิ ไวท้ ีไ่ ทยธรรมของตน ๆ อกี ชุดหน่ึงให้ภิกษุสามเณรจบั รูปใดจบั ไดห้ มายเลขของใคร ก็ใหผ้ ู้ น้นั ถวายแก่รูปน้นั ดงั น้ี ไดช้ ื่อวา่ ถวายสลากภตั .

๐ ÈÒʹ¾¸ÔàÕÅèÁò ¸ ÃÃÁÈ¡ÖÉÒª¹Ñéâ· ๗. เรื่องการตกั บาตรขา้ วสาร เป็ นประเพณีนิยมทาํ ในยคุ ไหน ในสมยั น้นั มีพระมหากษตั ริยอ์ งคใ์ ดเป็ นผูร้ ิเริ่มและ การตกั บาตรขา้ วสารน้ี จะสงเคราะห์ลงในบญุ กิริยาวตั ถขุ อ้ ใด ขอฟังเหตุผล ? ๗. การตกั บาตรขา้ วสารน้ี เป็นประเพณีที่เกิดข้นึ ในเมืองไทยเรานี่เอง คือสมยั รัตนโกสินทร์ ในรัชกาลท่ี ๕ เพราะมี พระบรมราชาธิบายของพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกลา้ เจา้ อยูห่ ัว ทรงพระราชนิพนธ์ไวใ้ นหนังสือ พระราชพิธี ๑๒ เดือน เป็ นต้นมาแต่อย่างไรก็ตาม การตกั บาตรข้าวสารก็นับเขา้ เป็ นบุญกิริยาวตั ถุ คือ ทานมัย โดยทาํ เป็ น สังฆทานบา้ ง ปาฏิบุคคลิกทานบา้ ง ตามเจตนาของผถู้ วาย. ๘. ผา้ จาํ นาํ พรรษากบั ผา้ อจั เจกจีวร ตา่ งกนั หรือเหมือนกนั อยา่ งไร จงช้ีแจงพอเขา้ ใจ ? ๘. ตา่ งกนั เพราะผา้ จาํ นาํ พรรษา เป็นผา้ ท่อี ยใู่ นเขตกาลทพ่ี ระพุทธองคท์ รงอนุญาตใหภ้ ิกษุรบั ไดภ้ ายในเวลา กาํ หนด ส่วนผา้ อจั เจกจีวร คอื ผา้ จาํ นาํ พรรษาท่ที ายกถวายกอ่ นกาํ หนดกาล. ๙. นกั เรียนคงทราบดีแล้วว่าประเพณีลอยกระทง ท่ีเมืองไทยเราไดน้ บั ถือกนั มาแต่คร้ังโบราณกาล มีประเพณีท่ี บณั ฑิตไดก้ ล่าวไวใ้ นพระสูตรไหนบา้ ง ขอทราบรายละเอียดพอไดค้ วาม ? ๙. สมยั หน่ึงพระพุทธเจา้ เสด็จไปยงั แม่น้ํานมั มทานที พญานมั มทานาคราชอาราธนาให้เสด็จไปสู่นาคพิภพดว้ ย ศรัทธาเล่ือมใส เพื่อจะถวายสกั การะบูชา เพระองคจ์ ึงเสดจ็ ไปแสดงธรรมโปรดพญานาคราชพร้อมท้งั บริวารแลว้ เสด็จกลบั ขณะน้ัน พญานาคไดก้ ราบทูลขอส่ิงที่ระลึกอย่างใดอยา่ งหน่ึงไว้ เพ่ือเป็ นอนุสาวรียท์ ี่กราบไหวบ้ ูชาใน กาลต่อไป พระพทุ ธเจา้ จึงประทานใหต้ ามความประสงค์ โดยประดิษฐานฝ่ าพระบาทไวท้ ร่ี ิมฝั่งแมน่ ้าํ ให้เป็นที่บูชา ของพญานาคสืบมา โดยคตทิ เ่ี ชื่อถอื เร่ืองราวตามทก่ี ลา่ วไวใ้ นปุณโณวาทสูตร เป็นหลกั อา้ ง. หมวดที่ ๔ ปกณิ ณกพธิ ี ขนบธรรมเนียม บางอยา่ งที่ชาวพทุ ธจะตอ้ งปฏิบตั ิ ในการประกอบศาสนพิธีดงั กลา่ วขา้ งตน้ ทีค่ วรศกึ ษามี อีก ๕ อยา่ ง คอื ๑. วิธีสวดมนตไ์ หวพ้ ระของนกั เรียน ๒. วธิ ีไหวค้ รูสาํ หรับนกั เรียน ๓. วิธีจบั ดา้ ยสายสิญจน์ ๔. วิธีบงั สุกุลเป็น ๕. วิธีบอกศกั ราช.                                     