หลักสูตรท้องถิ่น(อริญญา103)

หลกั สูตรท้องถ่ิน ประเพณผี ีขนนา้ โรงเรียนบ้านนาซ่าว สังกัดส้านกั งานเขตพืนทก่ี ารศึกษาประถมศกึ ษาเลยเขต 1 จดั ทา้ โดย นางสาวอริญญา พลิ าทา รหัสนสิ ติ 61105010103 เสนอ ผ้ชู ่วยศาสตราจารย์กิตตชิ ัย สธุ าสิโนบล รายวิชา ปถ341 สงั คมศึกษา ศาสนาและวฒั นธรรมสา้ หรบั ครูประถมศกึ ษา 2 เอกการประถมศึกษา คณะศกึ ษาศาสตร์ มหาวิทยาลัยศรีนครินทรวโิ รฒ

คา้ น้า หลักสูตรเล่มนี้จัดทาขึ้นเพ่ือใช้ในการเรียนการสอนของรายวิชาการพัฒนาหลักสูตรท้องถิ่น ซึ่งมีเนื้อหา สาระท่ีเก่ียวกับการจัดทาหลักสูตรท้องถ่ิน ประเพณีผีขนน้า โรงเรียนบ้านนาซ่าว สานักงานเขตพื้นท่ีการศึกษา ประถมศึกษา เลย เขต 1 เพื่อนาไปประยุกต์ใช้ประกอบการเรียนการสอนของผู้เรียนให้เกิดกระบวนการเรียนรู้ ท้ังภาคทฤษฎีและภาคปฏิบัติ โดยได้มุ่งเน้นให้ผู้เรียนมีความตระหนักถึงความสาคัญของภูมิปัญญาท้องถิ่น รวม ไปถึงสามารถนาไปปรับใช้กับปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียง จึงได้มีการพัฒนาหลักสูตรท้องถิ่น ประเพณีผีตาโขน เพือ่ สืบสานวฒั นธรรมใหค้ งอยตู่ อ่ ไป หลกั สตู รเล่มนสี้ าเรจ็ ลลุ ว่ งไปได้ด้วยดี เนื่องจากได้รับความกรุณาจาก ผู้ช่วยศาสตราจารย์กิตติชัย สุธา สโิ นบล เป็นอาจารย์ประจารายวิชาสงั คมศกึ ษา ศาสนาและวฒั นธรรม สาหรับครปู ระถมศึกษา ท่ีได้ให้คาแนะนา แนวทางในการพัฒนาหลักสูตรท้องถ่ินและขอขอบพระคุณผู้มีส่วนเก่ียวข้องทุกท่านท่ีอนุเคราะห์ให้ข้อมูลด้วยดี ตลอดมา จงึ ขอขอบพระคุณมา ณ โอกาสน้ี ผ้จู ดั ทา

สารบญั ความน้า ..........................................................................................................................................................1 วิสัยทัศน์สถานศกึ ษา……………………………………………………………………………….…………………………………………1 จุดมุง่ หมายในการจดั ทา้ หลกั สูตรทอ้ งถ่นิ .......................................................................................................2 แหลง่ เรยี นร/ู้ ส่อื ประกอบการเรยี น .................................................................................................................2 กิจกรรมการเรยี นรู้..........................................................................................................................................2 การวัดและประเมินผล ....................................................................................................................................2 ประโยชน์ที่คาดว่าจะไดร้ บั .............................................................................................................................2 ทตี่ งั และสภาพชุมชนโรงเรยี นบา้ นนาซ่าว......................................................................................................3 ประวตั ิความเปน็ มาของ ผีขนน้า....................................................................................................................3 โครงสร้างรายวิชาชั้นประถมศกึ ษาปีท่ี 1..........................................................................................................5 คาอธบิ ายรายวิชาชั้นประถมศึกษาปที ่ี 1 ..........................................................................................................6 โครงสร้างรายวิชาช้ันประถมศกึ ษาปีที่ 2..........................................................................................................7 คาอธิบายรายวิชาช้นั ประถมศึกษาปีท่ี 2 ..........................................................................................................8 โครงสรา้ งรายวิชาชัน้ ประถมศึกษาปีท่ี 3..........................................................................................................9 คาอธบิ ายรายวิชาชนั้ ประถมศึกษาปที ่ี 3 ........................................................................................................10 โครงสร้างรายวิชาช้ันประถมศกึ ษาปีที่ 4........................................................................................................11 คาอธบิ ายรายวิชาชั้นประถมศึกษาปที ี่ 4 ........................................................................................................12 โครงสรา้ งรายวชิ าช้ันประถมศึกษาปีท่ี 5........................................................................................................13 คาอธบิ ายรายวิชาช้ันประถมศึกษาปีท่ี 5 ........................................................................................................14

โครงสร้างรายวชิ าชนั้ ประถมศกึ ษาปีที่ 5........................................................................................................15 คาอธบิ ายรายวิชาช้นั ประถมศึกษาปีท่ี 6 ........................................................................................................16 ภาคผนวก .....................................................................................................................................................17 อ้างอิง……………….…………………………………………………………………………………………………………………………...21

1 ความนา้ โรงเรียนบา้ นนาซา่ วได้ทาการปรบั ปรงุ หลักสูตรแกนกลางการศึกษาข้ันพ้ืนฐาน พุทธศักราช 2551 ฉบับ ปรับปรงุ พุทธศักราช 2562 ในกลุ่มสาระการเรียนรู้คณิตศาสตร์ วิทยาศาสตร์ และสาระภูมิศาสตร์ในกลุ่มสาระ การเรียนรู้สังคมศึกษา ศาสนา และวัฒนธรรม เพื่อนาไปใช้ประโยชน์และเป็นกรอบในการวางแผนและพัฒนา หลักสตู รของสถานศกึ ษาและจดั การเรยี นการสอน โดยมีเป้าหมายในการพฒั นาคุณภาพผเู้ รียน ให้มีกระบวนการ นาหลักสูตรไปสู่การปฏิบัติ โดยมีการกาหนดวิสัยทัศน์ จุดหมาย สมรรถนะสาคัญของผู้เรียน คุณลักษณะอันพึง ประสงค์ มาตรฐานการเรียนรู้และตัวช้ีวัด โครงสร้างเวลาเรียน ตลอดจนเกณฑ์การวัดประเมินผล ให้มีความ สอดคล้องกับมาตรฐานการเรียนรู้ เปิดโอกาสให้โรงเรียนสามารถกาหนดทิศทางในการจัดทาหลักสูตรการเรียน การสอนในแต่ละระดับตามความพร้อมและจุดเน้น โดยมีกรอบแกนกลางเป็นแนวทางท่ีชัดเจน เพื่อตอบสนอง นโยบายไทยแลนด์ 4.0 มีความพร้อมในการก้าวสู่สังคมคุณภาพ มีความรู้อย่างแท้จริงและมีทักษะในศตวรรษท่ี 21 หลักสูตรท้องถ่ินเป็นหลักสูตรท่ีสถานศึกษา จัดทาข้ึนตามวัตถุประสงค์ที่เก่ียวกับสภาพปัญหาในชุมชน และสังคม ภูมิปัญญาท้องถิ่น กาหนดให้ผู้เรียนในระดับการศึกษาข้ันพื้นฐานได้เรียนรู้เก่ียวกับเน้ือหาที่เกี่ยวข้อง กบั ทอ้ งถิ่นทต่ี นอาศยั อยู่ ในดา้ นเศรษฐกิจ สังคม ส่งิ แวดล้อม ประเพณี วัฒนธรรม ตลอดจนอาชีพและภูมิปัญญา ท้องถิ่นในด้านทฤษฎี การปฏิบัติทั้งในและนอกห้องเรียน ซ่ึงหลักสูตรผีขนน้า เป็นหลักสูตรท้องถ่ินที่เน้น กระบวนการปฏิบัติเพื่อให้ผู้เรียนเกิดการเรียนรู้ที่หลากหลายจากแหล่งเรียนรู้ ภูมิปัญญาท้องถิ่น หรือปราชญ์ ชาวบา้ นทอ่ี ย่รู อบๆตาบลนาซา่ ว จงึ ทาหลกั สูตรนี้ขน้ึ มา วิสยั ทัศน์หลักสตู รสถานศึกษา หลักสูตรท้องถิ่นโรงเรียนบ้านนาซ่าว เป็นหลักสูตรท่ีมุ่งพัฒนาผู้เรียนทุกคนเป็นบุคคลแห่งการเรียนรู้สู่ มาตรฐานสากลและเป็นมนุษย์ท่ีมีความสมดุลทั้งร่างกาย ความรู้คู่คุณธรรม มีจิตสานึกในความเป็นพลเมืองไทย โดยใชห้ ลกั ปรัชญาเศรษฐกจิ พอเพยี ง

2 จุดมุง่ หมายในการจัดท้าหลักสตู รทอ้ งถนิ่ 1. เพอ่ื นาความรู้ วัฒนธรรมและทรพั ยากรในท้องถิน่ มาจดั กจิ กรรมการเรียนการสอน 2. เพ่อื ใหผ้ ้เู รยี นเห็นคุณคา่ ของวฒั นธรรมประเพณใี นท้องถนิ่ 3. เพื่อให้ผู้เรียนสามารถนาความรู้ไปประยุกต์ใช้ในชีวิตประจาวันโดยมีการยึดหลักปรัชญาเศรษฐกิจ พอเพียง แหล่งเรียนรู้/ส่อื ประกอบการเรยี น 1. ใบความรู้ เกยี่ วกบั ประวตั คิ วามเปน็ มาและความสาคัญของประเพณี 2. แหลง่ เรยี นรใู้ นชมุ ชน เชน่ อบต.นาซ่าว ศาลเจ้าปู่ 3. แหล่งออกแบบและผลิตหน้ากากผีขนนา้ กิจกรรมการเรยี นรู้ 1. ศึกษาขอ้ มลู ความรูด้ า้ นทฤษฎใี นห้องเรียนกบั ผูส้ อน 2. ศกึ ษาจากแหลง่ เรียนรู้ในชุมชน 3. มีการเชิญปราชญ์ชาวบา้ นเข้ามาช่วยสอน 4. ฝกึ ใหผ้ ้เู รยี นไดล้ งมอื ปฏิบตั จิ รงิ การวัดและประเมินผล 1. การสงั เกตพฤติกรรม (แบบสงั เกต) 2. การประเมนิ จากผลงาน (แบบประเมินชิ้นงาน) 3. การประเมินการทางานกลุ่ม (แบบประเมนิ การทางานกลุม่ ) ประโยชนท์ คี่ าดว่าจะได้รบั 1. นกั เรียนไดร้ จู้ กั ภูมปิ ัญญาท้องถิ่นจากแหล่งเรียนรทู้ ั้งในและนอกโรงเรยี น 2. นกั เรยี นเหน็ คุณคา่ รกั ษา หวงแหนประเพณีหรือแหลง่ เรียนร้ใู นชุมชน 3. นักเรียนรู้จักการนามาปรบั ใช้ในชวี ิตประจาวนั โดยมีการยึดหลกั ปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียง

3 ท่ีตังและสภาพชมุ ชนโรงเรียนบ้านนาซา่ ว โรงเรียนบ้านนาซ่าวต้ังอยู่เลขที่ 237 หมู่ 7 ถนน เลย – เชียงคาน ตาบล นาซ่าว อาเภอ เชียงคาน จงั หวดั เลย 42110 มเี นอ้ื ที่ 16 ไร่ 1 งาน 82 ตารางวา มีอาคารเรียนท้ังหมด 3 หลัง จานวนครูทั้งสิ้น 12 คน มี จานวนนกั เรียนทง้ั สน้ิ 243 คน เปิดทาการสอนตงั้ แต่ชั้นอนุบาล 1 ถึงช้นั ประถมศึกษาปีที่ 6 นกั เรียนทีม่ าโรงเรยี นนส้ี ว่ นใหญ่เป็นนักเรียนที่อยู่ในชุมชนบ้านนาซ่าว และหมู่บ้านใกล้เคียง ผู้ปกครอง ส่วนใหญม่ ีฐานะยากจนและมอี าชพี เกษตรกรรม แต่ผู้ปกครองใหค้ วามรว่ มมอื กบั ทางโรงเรยี นเป็นอย่างดี ในทุกๆ กิจกรรมทีโ่ รงเรยี นได้จัดทาข้นึ การละเล่นผีขนน้า เป็นการละเล่นพื้นบ้านท่ีสืบสานกันมายาวนาน ของชาวบ้านนาซ่าว จนนามาจัดทา เปน็ งานประเพณผี ีขนนา้ เพือ่ เป็นการขอฝนในชว่ งฤดทู านา โดยการละเลน่ ผขี นนา้ จะมีการแตง่ ตัวและมีหน้ากาก ท่ีทาจากไม้ง้ิวและมีลวดลายท่ีโดดเด่นเป็นเอกลักษณ์ โรงเรียนได้เห็นคุณค่าและความสาคัญของประเพณีผีขน นา้ จงึ ไดน้ ามาจัดทาหลักสตู รท้องถ่ิน เรอ่ื ง ผีขนนา้ ขึน้ เพอ่ื ฝึกใหส้ อดคลอ้ งกบั แนวพระราชดาริ อีกทั้งนักเรียนได้ ปฏิบัติจริงในเรื่องการทางาน การจัดการ เห็นคุณค่าและมีเจตคติที่ดีต่องาน ตลอดจนรู้จักการนาส่ิงท่ีมีอยู่ใน ท้องถิ่นมาเพิ่มคุณค่า เพิ่มรายได้ ผู้เรียนได้ลองออกแบบตามจินตนาการ รู้จักพึ่งตนเอง ดารงชีวิตอยู่ในสังคมได้ อยา่ งมีความสุขตามปรัชญาเศรษฐกิจพอเพยี ง ประวตั คิ วามเป็นมาของ ผขี นนา้ ผขี นน้า เปน็ การละเล่นพื้นบ้านของชาวนาซ่าว ตาบลนาซ่าว อาเภอเชียงคาน จังหวัดเลย การเล่นผีขน น้าของชาวบ้านนาซ่าวนี้ไม่มีประวัติว่าเล่นคร้ังแรกเมื่อใด แต่ชาวบ้านก็เล่นสืบมาเป็นประเพณีเช่นที่บรรพบุรุษ เคยปฏิบัติมาทุกปี กล่าวคือ บ้านนาซ่าวแต่เดิม ชาวบ้านได้อพยพมาจากฝ่ังซ้ายของแม่น้าโขง เป็นชนกลุ่มน้อย เผ่าไทยพวนโดยอพยพมาหาท่ีทากินตั้งหลักแหล่งเพ่ือทาการเกษตร และเลี้ยงสัตว์ จนมาพบบริเวณที่เหมาะแก่ การตั้งหลักแหล่ง และพ้นื ท่ีอุดมสมบรู ณ์คือ นาซาหวา้ ก็พากันปลูกบ้านสร้างท่ีอยอู่ าศัย และยดึ บริเวณนาซาหว้า เปน็ ทีท่ ามาหากนิ เรื่อยมา พอชุมชนขยายมากขึน้ ก็ยา้ ยบรเิ วณบ้านสองโนน และตัง้ เปน็ หม่บู ้านใหญข่ ึน้ แต่ก่อน

4 หมู่บ้านยังไม่มีท่ียึดเหน่ียวจิตใจคงนับถือผีบรรพบุรุษ ผีปูย่าเท่าน้ัน เป็นประเพณีสืบทอดกันมาต้ังแต่แรก พธิ ีกรรมไหว้ผบี รรพบรุ ษุ นน้ั ชาวบ้านจะมีการรว่ มกนั จัดทาข้นึ โดยเรียกว่า “เลี้ยงบ้าน” กาหนดเอาวันเสร็จส้ิน จากการทาไร่ทานาโดยมี “จ้า” เป็นผู้ทาหน้าที่ส่ือสารระหว่างชาวบ้านกับนางเทียมผู้เป็นร่างทรงของเจ้าปู่ จิร มาณพ และเจ้าปู่ผ่านพิภพ ซึ่งร่างทรงของเจ้าปู่ท้ังสองทาพิธีเข้าทรงกาหนดวันท่ีจะเล้ียงบ้านข้ึน จากนั้น จ้าจะ ไปประกาศบอกชาวบ้านโดยการตะโกนตามสี่แยกหรือท่ีชุมชนหนาแน่นหรือไม่ก็ ใช้วิธีการบอกกล่าวโดยข้ึนไป บอกตามบ้านทุกหลังคาเรือนภายในหมู่บ้าน ว่าในปีน้ีจะกาหนดจัดพิธีการเล้ียงบ้านแล้วให้ชาวบ้านจัดหาข้าว ปลาอาหารและ ของบวงสรวงต่าง ๆ ไปประกอบพิธีกันที่ดอนหอ “ศาลเจา้ ปู่” ของหมู่บ้าน เดิมการบวงสรวงนั้น ผู้ท่ีเป็นรา่ งทรงของเจา้ ปใู่ หญ่ นางดอกไม้ จนั มา เลา่ วา่ การบวงสรวงสตั ว์เลี้ยงภายในบริเวณศาล สัตว์ท่ีนาไปผูก หลักเล้ียงจะตายเองโดยไม่มีการฆ่า ขณะท่ีประกอบพิธีอัญเชิญผีเจ้าปู่และผีบรรพบุรุษต่าง ๆ ให้ลงมากิน เครื่องเซ่น ปัจจุบันไม่นิยมทากันแล้วเพียงแต่นาเครื่องเซ่นพวกข้าวปลาอาหาร และสิ่งของอื่น ๆ ตามที่กล่าวมา ข้างต้นมาประกอบพิธี การทาพิธีบวงสรวงนั้นร่างทรงจะอัญเชิญ วิญญาณของเจ้าปู่เข้าทรงคือ เจ้าปู่ใหญ่ เจ้าปู่ จริ มาณพ และเจา้ ปผู่ ่านพภิ พ รา่ งทรงก็จะข้ึนประจาศาลเจ้า จา้ ก็จะทาพิธโี ดยการประกาศอัญเชิญวิญญาณผีเจ้า ปู่และผีบรรพบุรุษต่าง ๆ ลงมากินเคร่ืองเซ่นตามที่จัดหาไว้ หลังจากเสร็จส้ินพิธีการเลี้ยงผีบ้านก็จะมีการฉลอง ด้วยการร้องราทาเพลง ซ่ึงจะประกอบด้วยนางเทียมร่างทรงเจ้าปู่ นางเทียมร่างทรงคนอ่ืนๆ นางแต่ง จ้าและผู้ มาร่วมพิธีอยา่ งสนกุ สนาน พิธเี ลี้ยงบ้านนี้จะทากันปลี ะคร้ังเท่านน้ั และทากนั ทกุ ปี จุดมุ่งหมายเพ่ือเป็น การตอบแทนบุญคุณ ที่ผีปู่ผีย่า ตลอดจนผีบรรพบุรุษในหมู่บ้าน ได้ปกปักรักษา คุม้ ครองตนและชาวบ้านให้อยเู่ ย็นเป็นสขุ ทามาหากนิ ไดอ้ ยา่ งอุดมสมบูรณ์ ซ่ึงผู้เป็นร่างทรงเจ้าปู่จะเป็นผู้กาหนด พิธีการ ในการทาพิธีเลี้ยงบ้านทุกปี นางเทียม นางดอกไม้ จันมา ร่างทรงเจ้าปู่ใหญ่ และเจ้าปู่จิรมาณพ กับนาง เทียม นางจันดี คาบญุ ยอ ร่างทรงเจ้าปู่ผ่านพิภพ ท้ังสองคนเป็นพ่ีน้องกัน โดยจะมีจ้าช่วยเป็นผู้ทาหน้าที่สื่อสาร นาเร่ืองราวตา่ ง ๆ แจ้งแกช่ าวบ้านเม่อื จะทาพิธเี ลีย้ งบ้านในแต่ละปี การสืบทอดตาแหน่งนางเทียมของทั้งสองคน พ่นี ้องน้ี สืบทอดตาแหนง่ ตามสายตระกูลท่ีเจ้าปู่จะเข้าร่างทรงภายในบ้านนางเทียมท้ังสอง ประกอบด้วย เคร่ือง สักการะเจ้าปู่และอุปกรณ์ทท่ี าพิธคี รบถว้ น

5 โครงสร้างรายวิชา หลักสตู รท้องถนิ่ ผีขนนา้ ชันประถมศกึ ษาปีที่ 1 กลุ่มสาระการเรียนรู้สงั คมศกึ ษา ศาสนา และวฒั นธรรม เวลา 10 ชั่วโมง หน่วยเรยี นรู้ที่ ชื่อหน่วยการเรียนรู้ สาระส้าคญั เวลา (ชั่วโมง) นา้ หนักคะแนน 1 3 20 ประวัติความเป็นมาของการละเล่น“ผี 2 4 50 3 ขนน้า” หรือชื่อเรียกอีกแบบหน่ึงว่า 3 30 แมงหน้างาม “แมงหน้างาม” การละเล่นพ้ืนบ้านท่ีสืบ 10 100 สานกันมายาวนานของชาวบ้านนาซ่าว ต.นาซา่ ว อ.เชยี งคาน จ.เลย ผีขนน้าและผีตาโขนเป็นประเพณีที่ที่จัด อยู่ในจังหวัดเดียวกัน แต่มีความแตกต่าง กันท้ังในด้านความเป็นมา การแต่งกาย ผขี นนา้ VS ผีตาโขน และลักษณะของลวดลายท่ีอยู่บน หนา้ กาก งานประเพณีผีขนน้าจะจัดข้ึนในเดือน พฤษภาคม โดยภายในงานจะมีการจัด กิจกรรมต่างๆท่ีเป็นการรวมหมู่บ้าน งานประเพณีผขี นน้า หลายๆหมู่บ้านในตาบลนาซ่าวมาร่วม กิจกรรมกัน ท้ังการประกวดการฟ้อนรา การแสดงผตี าโขน การจุดบง้ั ไฟ เปน็ ตน้ รวม

6 ค้าอธบิ ายรายวิชา หลักสตู รท้องถิ่น ผีขนน้า ชนั ประถมศึกษาปีท่ี 1 กลุ่มสาระการเรยี นรู้สังคมศึกษา ศาสนา และวัฒนธรรม เวลา 10 ชวั่ โมง ศกึ ษา ความรเู้ บอ้ื งต้นเกีย่ วกบั ความเปน็ มาของการละเล่น“ผขี นน้า” ความแตกต่างระหว่างผีขนน้าและ ผีตาโขนซึ่งเป็นประเพณีท่ีจัดอยู่ในจังหวัดเดียวกัน รวมไปถึงกิจกรรมประเพณีผีขนน้า เพ่ือให้ผู้เรียนได้รู้จักการ เผยแพร่วัฒนธรรมให้นักท่องเทีย่ วทสี่ นใจเขา้ มารว่ มศกึ ษา เปน็ การเพ่ิมรายได้จากประเพณีเหลา่ น้ี โดยใช้ กระบวนการทางานอย่างเป็นระบบ ให้ผู้เรียนได้ฝึกเป็นมัคคุเทศก์ ฝึกความกล้าแสดงออก กล้า พูด กล้าคิด กล้าลงมือทา เห็นความสาคัญและประโยชน์ของการทางานแล้วนามาวิเคราะห์ ค้นคว้า แสวงหา ความรู้ด้วยวิธีการที่หลากหลาย เพื่อให้เกิดความรู้ ความเข้าใจ เกิดทักษะ มีความรับผิดชอบ มุ่งมั่นในการทางาน พึ่งพาตนเอง โดยยึด หลักปรชั ญา เศรษฐกจิ พอเพยี ง ผลการเรยี นรู้ 1. บอกถงึ ประวตั ิความเป็นมาของผีขนนา้ ได้ 2. เหน็ ถงึ ความสาคัญของการจัดประเพณีผีขนน้า 3. ผเู้ รยี นสามารถแยกความแตกต่างระหวา่ งผขี นนา้ และผตี าโขนได้ 4. ผเู้ รียนสามารถสรา้ งวัฒนธรรมให้เปน็ รายได้ จากการสนใจของนักท่องเท่ยี วได้ 5. ผเู้ รียนมพี ื้นฐานในการเปน็ มคั คุเทศก์ มคี วามกล้าแสดงออก รวม 5 ผลการเรยี นรู้

7 โครงสร้างรายวิชา ชันประถมศึกษาปีท่ี 2 หลักสูตรท้องถิ่น ผีขนน้า เวลา 10 ชวั่ โมง กลุ่มสาระการเรียนรู้สงั คมศึกษา ศาสนา และวัฒนธรรม หนว่ ยเรียนรูท้ ี่ ชอื่ หน่วยการเรียนรู้ สาระสา้ คัญ เวลา (ช่ัวโมง) น้าหนักคะแนน 1 วตั ถปุ ระสงค์ของ บุญประเพณีผีขนน้าเป็นพิธีกรรมที่ทา 4 40 ประเพณผี ีขนนา้ เพื่อบอกกล่าวปู่ตา หรือเจ้าปู่ ผีผู้รักษา 2 ภมู บิ ้าน ให้ดแู ลชาวบา้ นเม่ือลงทานา ทา 2 20 ความเช่อื เกย่ี วกบั ไร่ อีกท้ังยังชว่ ยให้ฝนตกต้องตามฤดูกาล ประเพณผี ีขนนา้ ท า ใ ห้ พื ช ผ ล ใ น ไ ร่ น า อุ ด ม ส ม บู ร ณ์ ใ ห้ ผลผลติ ดี ชาวบ้านเชื่อกันว่า “ผีขนน้า” เป็น วิญญาณของสัตว์จาพวก วัว ควาย ที่ ตายไปแล้วยังล่องลอยวนเวียนอยู่ตามที่ เคยอาศัย เพราะมักจะมีคนได้ยินเสียง กระดึงหรือกระด่ิง พบแต่ขนไม่เห็น ตัวตน จึงเรียกวา่ “ผีขนววั ผีขนควาย” ประเพณีผีขนน้าจะเร่ิมตั้งขบวนที่ลาน กฬี า อบต.นาซา่ ว และเดินไปท่ีศาลเจ้าปู่ สถานท่ีสาคัญในการทา ท้ายหมู่บ้านเพื่อทาพิธี ซึ่งเป็นสถานท่ีที่ 3 พิธกี รรม ชาวบ้านใหค้ วามสาคัญและเคารพนับถือ 4 40 100 เปน็ อยา่ งยิ่ง รวม 10

8 คา้ อธิบายรายวชิ า หลกั สูตรท้องถ่นิ ผีขนน้า ชันประถมศกึ ษาปีที่ 2 กลมุ่ สาระการเรยี นรสู้ งั คมศกึ ษา ศาสนา และวฒั นธรรม เวลา 10 ชวั่ โมง ศึกษา ความรเู้ บ้ืองตน้ เกย่ี วกบั วตั ถปุ ระสงคข์ องการจัดประเพณีผีขนน้า ความเชื่อเก่ียวกับประเพณีผีขน น้า สถานท่ีสาคัญในการทาพิธีกรรม เพ่ือให้ผู้เรียนได้เรียนรู้ จนสามารถนาไปประยุกต์ใช้ในการอยู่ร่วมกันใน ชมุ ชนได้ โดยใช้ กระบวนการทางานอย่างเป็นระบบ เห็นความสาคัญและประโยชน์ของการทางานแล้วนามา วเิ คราะห์ ค้นควา้ แสวงหาความรดู้ ้วยวิธกี ารทห่ี ลากหลาย ให้ผเู้ รยี นไดฝ้ กึ เป็นมคั คเุ ทศก์ ฝึกความกล้าแสดงออก เพ่ือให้เกิดความรู้ ความเข้าใจ เกิดทักษะ มีความรับผิดชอบ มุ่งม่ันในการทางาน พ่ึงพาตนเอง สร้าง รายได้จากการเป็นมคั คุเทศก์นอ้ ย โดยยึดหลักปรัชญา เศรษฐกิจพอเพยี ง ผลการเรียนรู้ 1. บอกวัตถปุ ระสงค์ของการจัดประเพณีผขี นน้าได้ 2. บอกถึงความเช่ือเกย่ี วกับประเพณผี ขี นน้าได้ 3. ผู้เรยี นสามารถรูถ้ ึงความสาคัญของสถานท่ตี า่ งๆทีใ่ ชใ้ นการประกอบพธิ ีกรรมได้ รวม 3 ผลการเรยี นรู้

9 โครงสรา้ งรายวชิ า หลักสตู รท้องถ่นิ ผีขนนา้ ชนั ประถมศกึ ษาปีที่ 3 กลมุ่ สาระการเรยี นรู้สังคมศกึ ษา ศาสนา และวัฒนธรรม เวลา 10 ชว่ั โมง หน่วยเรยี นรทู้ ่ี ช่ือหน่วยการเรียนรู้ สาระส้าคัญ เวลา (ช่ัวโมง) น้าหนักคะแนน 1 หน้ากากผีขนน้าจะทาจากไม้ต้นง้ิว ที่มี 4 40 2 หนา้ กาก ลักษณะเป็นไม้เนื้ออ่อน นามาแกะสลัก “ผขี นนา้ ” ให้เป็นรูปหน้า และนาสีมาวาดให้เป็น 3 ลวดลายทม่ี ีเอกลักษณ์ การแต่งกาย ชุดผีขนน้านั้นเป็นชุดเสื้อคลุมกระโปรง 3 30 “ผีขนนา้ ” ยาว ทามาจากเศษผ้าท่ีเหลือใช้ มาตัด แล้วเย็บต่อๆกันให้มีลักษณะเป็นเหมือน ผ้าทข่ี าด แตม่ สี สี นั ทหี่ ลากหลาย การแสดง การแสดงผีขนน้าเป็นการแสดงท่าเต้น 3 30 “ผีขนน้า” เรียกฝน โดยระหว่างทาการแสดงจะมี การฉีดละอองน้าใส่ผีขนน้า เพ่ือเป็นการ แสดงให้เห็นถึงความชุม่ ช่ืน ร่มเย็น รวม 10 100

10 คา้ อธิบายรายวิชา หลักสูตรท้องถ่ิน ผีขนนา้ ชนั ประถมศึกษาปีที่ 3 กลุ่มสาระการเรยี นรูส้ งั คมศกึ ษา ศาสนา และวัฒนธรรม เวลา 10 ชว่ั โมง ศึกษา วิธีการทาหน้ากาก “ผขี นน้า” ลักษณะการแตง่ กาย รปู แบบการแสดง“ผีขนน้า” เพ่ือให้ผู้เรียนได้ ฝึกปฏบิ ัติ ออกแบบผลงาน จนสามารถนาไปประยุกตใ์ ช้ในการทาผลิตภัณฑ์สร้างรายได้ให้กับตนเอง โดยใช้ กระบวนการทางานอย่างเป็นระบบ เห็นความสาคัญและประโยชน์ของการทางานเป็นกลุ่มแล้ว นามาวเิ คราะห์ วางแผน คน้ ควา้ รวบรวมข้อมลู เก่ียวกับการแสวงหาความรู้ด้วยวิธีการทีห่ ลากหลาย เพื่อให้ เกิดความรู้ ความเข้าใจ เกิดทักษะ มีความรับผิดชอบ มุ่งมั่นในการทางาน มีทักษะการทางาน เปน็ กลมุ่ โดยยึดหลักปรชั ญา เศรษฐกจิ พอเพยี ง ผลการเรยี นรู้ 1. บอกวิธีการทาหน้ากาก “ผขี นนา้ ” ได้ 2. ผู้เรียนสามารถอธบิ ายลักษณะการแต่งกายของผีขนนา้ ได้ 3. ผ้เู รยี นสามารถปฏบิ ัติท่าทางในการแสดงผขี นน้าได้ 4. ผเู้ รยี นสามารถตอ่ ยอดการทาหนา้ กากใหเ้ ป็นอาชีพได้ รวม 4 ผลการเรยี นรู้

11 โครงสรา้ งรายวชิ า หลกั สตู รท้องถิน่ ผีขนน้า ชนั ประถมศึกษาปีท่ี 4 กลมุ่ สาระการเรียนรูส้ งั คมศึกษา ศาสนา และวัฒนธรรม เวลา 10 ชว่ั โมง หน่วยเรยี นรทู้ ่ี ชอ่ื หน่วยการเรยี นรู้ สาระสา้ คญั เวลา (ชั่วโมง) น้าหนักคะแนน 1 ประเพณีผีขนน้าเป็นการรวมตัวกันของ 3 20 ความสัมพันธร์ ะหวา่ ง แต่ละหมู่บ้านในตาบลนาซ่าว เพื่อมาทา 2 ชมุ ชนและประเพณผี ขี น กิจกรรมร่วมกัน ทาให้ชาวบ้านได้มา 2 10 3 ร่วมกันออกแบบจัดการแสดง การตัด 5 70 นา้ เย็บชดุ วาดลวดลายบนหน้ากากผีขนน้า ส่งผลให้เกิดความรักและความสามัคคี ผขี นน้ากับวถิ ชี ีวิต กันมากขน้ึ ในช่วงเดือนพฤษภาคมจะเป็นช่วงฤดู การออกแบบหน้ากากผี การทานา ฝนก็มักจะไม่ตกตามฤดูกาล ขนน้า ชาวบ้านจึงได้มีการนาบ้ังไฟมาจุดเพ่ือ เป็นการขอฝน นอกจากนี้ก็ยังเป็นการ น า ผ ล ผ ลิ ต ต่ า ง ๆ ข อ ง ห มู่ บ้ า น ต น เ อ ง มาร่วมแสดงในขบวน เป็นการฝึกออกแบบลวดลายใบหน้าบน หน้ากากของผีตาโขนตามจินตนาการบน กระดาษ เพื่อให้เห็นถึงลักษณะที่เป็น เอกลกั ษณ์ เชน่ ปากที่กว้าง ตาใหญ่ รวม 10 100

12 ค้าอธบิ ายรายวิชา หลกั สูตรท้องถิน่ ผีขนนา้ ชนั ประถมศกึ ษาปีท่ี 4 กล่มุ สาระการเรยี นร้สู งั คมศกึ ษา ศาสนา และวัฒนธรรม เวลา 10 ชวั่ โมง ศึกษา ความสมั พันธร์ ะหว่างชุมชนและประเพณีผีขนนา้ รวมไปถึงผีขนนา้ ที่มคี วามเกีย่ วข้องกบั วถิ ีชีวิต ของคนในชมุ ชน และวธิ ีการออกแบบหน้ากากผีขนนา้ เพื่อใหผ้ ู้เรยี นไดน้ าความรู้ไปพฒั นาต่อยอด จนสามารถ สร้างรายไดใ้ ห้กับตนเองและชุมชนได้ โดยใช้ กระบวนการทางานอย่างเป็นระบบ เห็นความสาคัญและประโยชน์ของการทางานแล้วนามา วเิ คราะห์ วางแผน คน้ คว้ารวบรวมขอ้ มลู เกี่ยวกบั การแสวงหาความรดู้ ้วยวธิ กี ารที่หลากหลาย เพื่อให้ เกิดความรู้ ความเข้าใจ เกิดทักษะ มีความรับผิดชอบ มุ่งม่ันในการทางาน พึ่งพาตนเอง โดยยึด หลักปรชั ญา เศรษฐกจิ พอเพยี ง ผลการเรียนรู้ 1. สามารถบอกความสัมพนั ธร์ ะหว่างชุมชนและประเพณีผีขนน้าได้ 2. ผเู้ รียนสามารถอธบิ ายวิธีการออกแบบหนา้ กากผขี นน้า ได้ 3. ผู้เรียนสามารถออกแบบลวดลายหนา้ กากผขี นน้าตามจินตนาการได้ 4. ผเู้ รยี นสามารถนาความร้เู กีย่ วกบั การออกแบบลวดลายบนหน้ากากไปตอ่ ยอดเพื่อสรา้ งรายได้ รวม 4 ผลการเรียนรู้

13 โครงสรา้ งรายวิชา หลกั สูตรท้องถิ่น ผีขนน้า ชันประถมศกึ ษาปีที่ 5 กลุ่มสาระการเรียนรู้สังคมศกึ ษา ศาสนา และวัฒนธรรม เวลา 10 ชั่วโมง หน่วยเรียนรทู้ ่ี ชื่อหน่วยการเรียนรู้ สาระสา้ คัญ เวลา (ช่ัวโมง) นา้ หนักคะแนน 1 การนาไม้มาแกะสลักโครงหน้าของผีขน 3 30 2 ฝึกทาโครงหนา้ กาก น้า โดยเนน้ ทจ่ี มูกแหลม คางยาว ผีขนน้า และมีเขาอย่บู นหน้ากาก การลงสหี น้ากาก ออกแบบลวดลายของหน้ากากแล้วนาสี 3 30 ผขี นนา้ โปสเตอร์หรือสีน้ามันมาระบายลงบน โครงหน้าให้สวยงาม เปลี่ยนหนา้ กากผีขนนา้ นาหน้ากากผีขนน้ามาออกแบบและ ให้เป็นสนิ ค้า ประยุกต์ให้เป็นสินค้าเพ่ือสร้างรายได้ 3 เช่น พวงกุญแจ สร้อยคอหน้ากากผีขน 4 40 100 นา้ เส้ือผขี นนา้ นาฬิกา เป็นตน้ รวม 10

14 คา้ อธิบายรายวิชา หลกั สตู รท้องถ่ิน ผีขนนา้ ชันประถมศึกษาปที ่ี 5 กลมุ่ สาระการเรียนรสู้ ังคมศึกษา ศาสนา และวัฒนธรรม เวลา 10 ชว่ั โมง ศึกษา วธิ ีการทาโครงหน้ากาก และฝกึ ทาโครงหนา้ กาก การลงสีหนา้ กากผีขนนา้ รวมไปถงึ การเปลย่ี น หนา้ กากผขี นน้าใหเ้ ปน็ สินคา้ เพ่อื ใหผ้ ู้เรยี นไดร้ ้จู ักการต่อยอดผลิตภัณฑ์ให้ดูน่าสนใจ การสรา้ งเวบ็ ไซต์ของ ชุมชน ใหผ้ ู้ซือ้ สนใจท่จี ะซื้อสินคา้ หรือสนใจมาร่วมชมประเพณีไดเ้ ข้ามาศึกษา เปน็ การฝึกให้ผเู้ รยี นได้รจู้ ักการ สรา้ งรายไดจ้ ากสิง่ รอบตวั โดยใช้ กระบวนการทางานอย่างเป็นระบบ เห็นความสาคัญและประโยชน์ของการทางานแล้วนามา วิเคราะห์ วางแผน ออกแบบ คน้ คว้ารวบรวมขอ้ มูลเกี่ยวกบั การแสวงหาความรู้ด้วยวิธีการท่หี ลากหลาย เพื่อให้ เกิดความรู้ ความเข้าใจ เกิดทักษะ มีความรับผิดชอบ มุ่งม่ันในการทางาน พ่ึงพาตนเอง โดยยึด หลกั ปรัชญา เศรษฐกจิ พอเพยี ง ในการเรียนรูแ้ ละนาไปปรบั ใช้ในชีวติ ผลการเรยี นรู้ 1. ผ้เู รยี นสามารถอธิบายวธิ กี ารทาโครงหน้ากาก และฝึกทาโครงหน้ากากได้ 2. ผเู้ รยี นสามารถอธิบายวิธีการลงสีหน้ากากผขี นนา้ ได้ 3. ผ้เู รยี นสามารถต่อยอดหน้ากากผีขนนา้ เพื่อสรา้ งรายไดใ้ ห้กับตนเองได้ 4. ผู้เรยี นสามารถนาส่งิ ของหรอื วัฒนธรรมในทอ้ งถิ่นมาพฒั นาให้เกิดประโยชนไ์ ด้ 5. ผู้เรยี นสามารถสรา้ งเวบ็ ไซต์ได้ รวม 5 ผลการเรียนรู้

15 โครงสรา้ งรายวิชา ชนั ประถมศกึ ษาปที ่ี 6 หลักสตู รท้องถน่ิ ผีขนนา้ เวลา 10 ชั่วโมง กลุม่ สาระการเรียนรูส้ งั คมศึกษา ศาสนา และวฒั นธรรม หนว่ ยเรียนรทู้ ี่ ชื่อหน่วยการเรียนรู้ สาระสา้ คัญ เวลา (ช่ัวโมง) นา้ หนกั คะแนน 1 5 50 การพฒั นาหน้ากากผีขนนา้ ให้เปน็ สินคา้ 2 5 50 สรา้ งรายไดจ้ ากหน้ากาก ทน่ี า่ สนใจของชุมชน โดยมีการวางแผน การตลาด การจดั ทาให้กลุ่มลูกค้าได้รู้จัก สนิ คา้ เช่น การโปรโมทสินค้าผ่านทาง สอ่ื โซเชยี ล การสร้างโลโกผ้ ลติ ภณั ฑ์ วางแผนให้สินค้าสามารถพัฒนา สร้าง จุดเด่นให้น่าสนใจ เพ่ือการตีตลาดท่ี การขยายการตลาด กว้างขึ้น รวมไปถึงสามารถกระจาย รายไดส้ ู่ชมุ ชน ให้มีคุณภาพชวี ติ ท่ีดขี น้ึ รวม 10 100

16 คา้ อธิบายรายวชิ า หลกั สตู รท้องถิ่น ผีขนน้า ชนั ประถมศกึ ษาปีท่ี 6 กลุ่มสาระการเรียนรูส้ งั คมศึกษา ศาสนา และวัฒนธรรม เวลา 10 ชวั่ โมง ศกึ ษา วธิ ีการสรา้ งรายได้ การพัฒนาหนา้ กากผีขนนา้ ให้เปน็ สนิ ค้าท่ีนา่ สนใจของชมุ ชน รวมไปถึง แนวทางในการขยายตลาดสนิ คา้ เพ่ือให้ผูเ้ รียนได้รจู้ ักวางแผนใหส้ นิ คา้ สามารถพัฒนา สร้างจุดเด่นใหน้ ่าสนใจ เพอ่ื การตีตลาดท่ีกว้างขึ้น สามารถกระจายรายไดส้ ู่ชมุ ชน ใหม้ ีคุณภาพชวี ิตทด่ี ีข้ึน โดยใช้ กระบวนการทางานอย่างเป็นระบบร่วมกับการนาเทคโนโลยีมาปรับใช้ เห็นความสาคัญและ ประโยชน์ของการทางานแล้วนามาวิเคราะห์ วางแผน ออกแบบ ค้นคว้ารวบรวมข้อมูลเกี่ยวกับการแสวงหา ความรู้ดว้ ยวิธกี ารทหี่ ลากหลาย เพือ่ ให้ เกิดความรู้ ความเข้าใจ เกิดทักษะ มีความรับผิดชอบ มุ่งมั่นในการทางาน พ่ึงพาตนเอง โดยยึด หลักปรชั ญา เศรษฐกิจพอเพียง ในการเรียนรู้และนาไปปรับใชใ้ นชวี ิต ผลการเรียนรู้ 1. ผูเ้ รยี นสามารถพฒั นาหนา้ กากผขี นนา้ ใหเ้ ป็นสินค้าทน่ี ่าสนใจของชุมชนได้ 2. ผู้เรียนสามารถวางแผนใหส้ นิ ค้าสามารถพัฒนา สร้างจดุ เด่นให้น่าสนใจ เพอื่ การตตี ลาดทกี่ ว้างขน้ึ ได้ 3. ผเู้ รยี นสามารถหาแนวทางในการกระจายรายได้สชู่ ุมชน ให้มคี ณุ ภาพชีวิตท่ีดขี ้ึนได้ รวม 3 ผลการเรียนรู้

17 ภาคผนวก

18 ภาพที่ 1 กจิ กรรมการเดินขบวนผีขนนา้ รอบหม่บู ้าน ภาพที่ 2 กจิ กรรมการเดินขบวนผีขนน้ารอบหมูบ่ ้าน

19 ภาพท่ี 3 กจิ กรรมการเดินขบวนผขี นน้ารอบหมบู่ ้าน ภาพท่ี 4 ลักษณะและลวดลายของหน้ากากผีขนน้า

20 ภาพท่ี 5 ศาลเจา้ ปู่ท้ายหมู่บ้าน ภาพท่ี 6 การแสดงการละเล่นผขี นนา้

21 อ้างอิง เทศบาลตาบลเชียงคาน. (2564). ประเพณผี ีขนนา้ . สืบค้นเมอื่ วันที่ 13 กมุ ภาพนั ธ์ 2564, จาก https://chiangkhan.go.th/public/list/data/detail/id/1738/menu/1173/page/2 โรงเรยี นบ้านนาซ่าว. (2564). หลักสตู รโรงเรยี นบา้ นนาซา่ ว. สืบคน้ เม่อื วนั ท่ี 13 กุมภาพันธ์ 2564, จาก http://nasao.loei1.go.th/khorngsrang-kar-brihar-ngan/khorngsrang-kar-brihar-ngan- wichakar