3D ном сургалтын даалгавар

Уусмалын процентын концентрац Жишиг даалгавар -1 Уусмалд агуулагдах ууссан бодисын массын хувийг 100 –ы хувиар илэрхийлэхийг уусмалын процентын концентрац гэнэ. Өөрөөр хэлбэл 100 грамм уусмалд хэдэн грамм уусан бодис агуулж байгаа уусмалын өтгөн шингэний хэмжүүр юм. Дараах даалгаврыг гүйцэтгэнэ үү. Даалгавар: 200 мл усанд 50 грамм хоолны давс уусгажээ. Бэлтгэсэн уусмалын процентын концентрацыг тооцоолно уу. 50 грамм давсаар 25% -ийн хэдэн грамм уусмал бэлтгэж болох вэ? Тооцоог хийнэ үү. 600 грамм масстай 10% -ийн уусмал бэлтгэхийн тулд хэдэн сахарыг хичнээн эзлэхүүн усанд уусгах вэ? Тооцоог хийнэ үү. 100 мл усаар 20% -ийн содын уусмал бэлтгэхэд зарцуулагдах содын массыг тооцоолно уу. Жишиг даалгавар -2 Уусмал дээр ус нэмэхэд уусмалын концентрац буурдаг. Учир нь шинээр үүссэн уусмалд ууссан бодисын масс өөрчлөгдөхгүй. Зөвхөн анхны уусмалын масс нэмж шингэрүүлсэн усны массаар нэмэгддэг байна. Дараах даалгаврыг гүйцэтгэнэ үү. Даалгавар: 300 грамм масстай 10% -ийн уусмалыг 100 мл усаар шингэрүүлжээ. Гарган авсан уусмалын процентын концентрацыг бодож олно уу. 150 грамм 24% -ийн уусмалыг шингэрүүлэн 18% -ийн уусмал бэлтгэжээ. Анхны уусмалыг шингэрүүлэхэд зарцуулагдсан усны эзлэхүүнийг олно уу. 500 мл усаар 16% -ийн уусмалыг шингэрүүлж 8% -ийн уусмал бэлтгэх болов. Хэдэн грамм 16% -ийн уусмал зарцуулагдах вэ? Тооцоолно уу. Сурагч 200 грамм уусмал дээр 50 мл ус нэмж шингэрүүлэв. Түүний бэлтгэсэн уусмалын концентрац 6% байсан бол анхны уусмалын концентрац ямар байсан бэ? Бодож олно уу. Сурагч 5% -ийн 600 грамм уусмал бэлтгэх даалгавар авчээ. Сурагч хэдэн грамм 15% -ийн уусмалыг хичнээн эзлэхүүн усаар шингэлэх вэ? Хариултаа тооцоогоор батална уу. Жишиг даалгавар -3 Давсны уусмалыг өтгөрүүлэх аргын нэг бол уусмал дээр хуурай давс нэмж уусгадаг. Анхны уусмалын масс нэмж уусгасан хуурай давсны массаар нэмэгдэхээс гадна уусмалд агуулагдах давсны масс нь нэмж уусгасан хуурай давсны массаар мөн нэмэгддэг байна. Дараах даалгаврыг гүйцэтгэнэ үү. Даалгавар: 300 грамм масстай 12% -ийн сахарын уусмалд 20 грамм сахар нэмж уусгав. Бэлтгэсэн уусмалын процентын концентрацыг тооцоолно уу. 672 грамм масстай 14% -ийн шүлтийн уусмал дээр хуурай шүлт нэмж 16% -ийн уусмал бэлтгэх болов. Нэмж уусгах шүлтийн массыг бодож олно уу.

80 грамм давсаар хэдэн грамм 17% -ийн уусмалыг 32% болтол өтгөрүүлж болох вэ? Зарцуулагдах уусмалын массыг олно уу. 60 грамм содын уусмалд 15 грамм хуурай сод нэмж уусгажээ. Бэлтгэсэн уусмалын процентын концентрац 26% байсан бол анхны уусмалын процентын концентрацыг тооцоолно уу. 19% -ийн 500 грамм масстай уусмал гарган авахын тулд хэдэн грамм сахарыг хичнээн грамм 10% -ийн уусмалд уусгах вэ? тооцоог хийнэ үү. Жишиг даалгавар -4 Сахарын хоёр өөр концентрацтай уусмалыг холиход бэлтгэсэн уусмалын процентын концентрац хольсон хоёр уусмалын нэгнээс нь бага бол нөгөөгөөс нь их байдаг байна. Дараах даалгаврыг гүйцэтгэнэ үү. Даалгавар: 12.0% -ийн 600 грамм уусмалыг 4.0% -ийн 150 грамм уусмалтай хольжээ. Бэлтгэсэн уусмалын процентын концентрацыг бодож олно уу. 70.0 грамм масстай 20% -ийн уусмалаар 9% -ийн уусмал бэлтгэх болов. 5% -ийн хэдэн грамм уусмал зарцуулагдах вэ? Тооцоог хийнэ үү. Тодорхой концентрацтай 140 грамм масстай сахарын уусмалтай 15.0% - ийн 500 грамм сахарын уусмалыг хольжээ. Бэлтгэсэн уусмалын концентрац 13.0% байссан бол 140 грамм уусмалын концентрацыг тооцоолно уу. 200 грамм 14% -ийн уусмал гарган авахын тулд 10% ба 20% -ийн уусмал тус бүрээс хэд хэдэн граммыг холих вэ? Хариултаа тооцоогоор батална уу. Бодлогын түүвэр /процентын концентрац/ Бодлого-1 100мл усанд 10г сод уусгажээ. Үүссэн уусмалын процентын концентрацыг бодож ол. Бодлого-2 500г масстай 10%-ийн уусмал бэлтгэхэд хэдэн грамм сахарыг хичнээн эзэлхүүн усанд уусгах вэ? Бодлого-3 80г давсаар 25%-ийн хэдэн грамм уусмал бэлтгэж болох вэ? Бодлого-4 10%-ийн уусмал бэлтгэхийн тулд 60г давсыг хичнээн эзэлхүүн усанд уусгах вэ? Бодлого-5 300мл усаар 20%-ийн хэдэн грамм уусмал бэлтгэж болох вэ? Бодлого-6 10%-ийн уусмал бэлтгэхийн тулд 180мл эзэлхүүнтэй усанд хэдэн грамм шүлт уусгах вэ? Бодлого-7 600г масстай 20%-ийн уусмалыг ширгээж хэдэн грамм хуурай давс гарган авч болох вэ? Бодлого-8 1,2г/мл нягттай 15%-ийн уусмалаас 240мл таслан авч бүрэн ширгээв. Гарган авсан хуурай давсны массыг бодож ол. Бодлого-9 40г сахараар 10%-ийн 1,25г/мл нягттай уусмал гарган авчээ. Гарган авсан уусмалын эзэлхүүнийг бодож ол. Бодлого-10 300мл усаар 25%-ийн 1,18г/мл нягттай уусмал гарган авчээ. Бэлтгэсэн уусмалын эзэлхүүнийг бодож ол. Бодлого-11 800мл 1,12г/мл нягттай 5%-ийн уусмал бэлтгэхийн тулд хэдэн грамм шүлтийг хичнээн эзэлхүүн усанд уусгах вэ? Бодлого-12 100грамм масстай 10% -ийн уусмал дээр 50мл ус нэмж шингэрүүлжээ. Үүссэн уусмалын процентийн концентрацыг бод

Бодлого-13 200мл 1,13г/мл нягттай 21% -ийн уусмалыг 100мл усаар шингэлэв. Гарган авсан уусмалын процентын концентрацыг ? Бодлого-14 24% -ийн 300г уусмалаар 5%-ийн уусмал бэлтгэхийн тулд хичнээн эзэлхүүн ус зарцуулах вэ? Бодлого-15 1,15г/мл нягттай 800мл 18% -ийн уусмалыг ашиглан 6%-ийн уусмал бэлтгэжээ. Уусмалыг шингэрүүлэхэд зарцуулагдсан усны эзэлхүүнийг бодож ол. Бодлого-16 14% -ийн уусмал гарган авахын тулд 28% -ийн хэдэн грамм уусмалыг 500мл усаар шингэлж болох вэ? Бодлого-17 1,25г/мл нягттай 32% -ийн уусмалаас хичнээн эзэлхүүнийг таслан авч, 200мл усаар шингэлвэл 8%-ийн уусмал үүсэх в Бодлого-18 500г уусмалыг 200мл усаар шингэлж 8% -ийн уусмал гарган авчээ. Анхны уусмалын концентрацыг бодож ол. Бодлого-19 840мл 1,11г/мл нягттай уусмал дээр 160мл ус нэмж холив. Үүссэн уусмалын концентрац 2% байсан бол анхны уусмалын концентрац ямар байсан бэ? Бодлого-20 5% -ийн 600г уусмал гарган авахын тулд хэдэн грамм 12% ийн уусмалыг хичнээн эзэлхүүн усаар шингэлэх вэ? Бодлого-21 16%ийн 560г уусмал бэлтгэхийн тулд 32% -ийн 1,2г/мл нягттай уусмалаас хичнээн эзэлхүүн таслан авч усаар шингэлэх вэ? Зарцуулагдах усны эзэлхүүнийг тооцоол. Бодлого-22 500г масстай 12%-ийн сахарын уусмалд 60г сахар нэмж уусгав. Үүссэн уусмалын концентрацыг бодож ол. Бодлого-23 300мл 1,08г/мл нягттай 8% -ийн давсны уусмал дээр 100г давс нэмж уусгажээ. Гарган авсан уусмалд агуулагдах давсны массын хувийг бодож ол. Бодлого-24 400г 8% -ийн шүлтийн уусмалаар 20% -ийн уусмал бэлтгэжээ. Зарцуулагдсан шүлтийн массыг тооцоол. Бодлого-25 480мл 1,02г/мл нягттай 4% -ийн уусмал дээр хэдэн грамм сод нэмж уусгавал уусмал дахь содын агууламж 16% болтлоо өсөх вэ? Бодлого-26 18% -ийн уусмал гарган авахын тулд хэдэн грамм 10% -ийн давсны уусмалд 50г давсыг нэмж уусгах вэ? Бодлого-27 80г шүлтийг 6% -ийн 1,09г/мл нягттай хичнээн эзэлхүүн уусмалд уусгавал уусмалын концентрац нь 8% болох вэ? Бодлого-28 100г содын уусмалд 20г содыг нэмж уусгахад 26% -ийн уусмал үүссэн байна. Анхны уусмалын концентрац ямар байсан бэ? Бодлого-29 1,13г/мл нягттай 200мл уусмалд 40г давс нэмж уусгажээ. Хэрэв үүссэн уусмалын концентрац 24% байсан гэвэл анхны уусмалын концентрацыг бодож ол. Бодлого-30 600г 14% -ийн уусмал гарган авахын тулд хэдэн грамм сахарыг хэдэн грамм 10% -ийн сахарын уусмалд уусгах вэ? Бодлого-31 1,21г/мл нягттай 800мл 22% -ийн уусмал бэлтгэхийн тулд Хичнээн эзэлхүүн 1,16г/мл нягттай 14% -ийн шүлтийн уусмалд хэдэн грамм хуурай шүлтийг уусгах вэ?

Бодлого-32 10% -ийн 60г уусмалыг 3% -ийн 180г уусмалтай хольжээ. Үүссэн уусмалын процентын концентрацыг бодож ол. Бодлого-33 22% -ийн 1,18г/мл нягттай 200мл уусмалыг 8% -ийн 1,12г/мл нягттай 300мл уусмалтай хамт холив. Гарган авсан уусмалын массын хувийг тооцоол. Бодлого-34 100г масстай 20% -ийн уусмалыг хэдэн грамм 6% -ийн уусмалтай холиход 9% -ийн уусмал үүсэх вэ? Бодлого-35 100мл 1,15г/мл нягттай 12% -ийн уусмалаар 16% -ийн уусмал бэлтгэхэд хичнээн эзэлхүүн 1,18г/мл нягттай 22% -ийн уусмал зарцуулагдах вэ? Бодлого-36 200г масстай нэгэн уусмалтай 15% -ийн 400г уусмалыг хольжээ. Үүссэн уусмалын концентрац нь 18% байсан гэвэл анхны уусмалын концентрацыг бодож ол. Бодлого-37 200мл эзэлхүүнтэй 1,13г/мл нягттай нэгэн уусмалыг 300мл 1,16г/мл нягттай 25% -ийн уусмалаар үйлчилж 19% -ийн уусмал гарган авчээ. Анхны уусмалын концентрац ямар байсан бэ? Бодлого-38 800г 14% -ийн уусмал гарган авахын тулд 20% ба 10% -ийн уусмал тус бүрээс хэд хэдэн граммыг таслан авч холих вэ Бодлого-39 1,17г/мл нягттай 18% -ийн 600мл уусмал бэлтгэхэд 24% ба 12% - ийн уусмал тус бүрээс хичнээн эзлхүүн зарцуулагдах вэ? Холих уусмалын нягт харгалзан 1,2г/мл ба 1,14г/мл болно. Уусмалын молийн концентрац Жишиг даалгавар -1 1 литр уусмалд агуулагдах ууссан бодисын молийн тоо хэмжээг уусмалын молийн концентрац гэнэ. Дараах даалгаврыг гүйцэтгэнэ үү. Даалгавар: 20 грамм натрийн гидроксидоор 500 мл уусмал бэлтгэжээ. Бэлтгэсэн уусмалын молийн концентрацыг тооцоолно уу. 400 мл эзлэхүүнтэй 0.25 моль/л концентрацтай уусмал бэлтгэх болов. Зарцуулагдах хүнсний сод (NaHCO3) –ын массыг бодож олно уу. 40.8 грамм масстай цайрын хлорид жигнэн авч 0.1 моль/л концентрацтай уусмал бэлтгэв. Бэлтгэсэн уусмалын эзлэхүүнийг олно уу. Жишиг даалгавар -2 Сурагчид 1.14 г/мл нягтай 20% -ийн хүхрийн уусмал ба 1.16 г/мл нягтай 15% - ийн калийн гидроксидын уусмалаар шинээр уусмал бэлтгэх болжээ. Дараах даалгаврыг гүйцэтгэнэ үү. Даалгавар: 20% -ийн хүхрийн хүчлийн уусмалаас 100 мл таслан авч, 500 мл багтаамжтай хэмжээст колбонд уусмал бэлтгэжээ. Бэлтгэсэн уусмалын молийн концентрацыг бодож олно уу. 600 мл 1.5 моль/л концентрацтай уусмал бэлтгэх болжээ. 20% -ийн хүхрийн хүчлийн уусмалаас хичнээн эзлхүүнийг таслан авах вэ? Тооцоог хийнэ үү. 15% -ийн калийн гидроксидын уусмалын молийн концентрацыг олно уу.

Бодлогын түүвэр /молийн концентрац/ Бодлого 1. 33,3г масстай кальцийн хлоридоор 600мл уусмал бэлтгэжээ. Гарган авсан уусмалын молийн концентрацыг бодож ол. Бодлого 2. 800мл эзлэхүүнтэй 0.25 моль/л концентрацтай уусмал бэлтгэхийн тулд хэдэн грамм марганц (KMnO4) хэрэгтэй вэ? Бодлого 3. 104.4г масстай барийн нитратаар 0.2 моль/л концентрацтай хэчнээн эзлэхүүн уусмал бэлтгэх вэ? Бодлого 4. 2.5М –ийн 400мл уусмал бэлтгэхэд хэдэн грамм зэсийн байван (CuSO4∙5H2O) зарцуулагдах вэ? Бодлого 5. 41.76г масстай калийн сульфатаар 800мл уусмал бэлтгэжээ. Гарган авсан уусмалын молийн концентрацыг бодож ол. Бодлого 6. 34% -ийн 200мл 1.173г/мл нягттай давсны хүчлийн уусмалаар 600мл уусмал бэлтгэв. Гарган авсан уусмалын молийн концентрацыг бодож ол. Бодлого 7. 400мл 1.5М –ийн уусмал бэлтгэхийн тулд 48% -ийн 1.38г/мл нягттай хүхрийн хүчлийн уусмалаас хэчнээн эзлэхүүн уусмал зарцуулагдах вэ? Бодлого 8. 25мл 54% -ийн натрийн гидроксидын 1.58г/мл нягттай уусмалаар 8моль/л концентрацтай 1.12 г/см3 нягттай уусмал бэлтгэхэд зарцуулагдах усны эзлэхүүнийг бодож ол. Бодлого 9. 60.8г масстай төмөр (II) -ийн сульфатаар 1.5моль/л концентрацтай хэчнээн эзлэхүүн уусмал бэлтгэж болох вэ? Бодлого 10. 1.4моль/л концентрацтай 400мл уусмал бэлтгэхэд 30% - ийн 1.18г/мл нягттай хэчнээн эзлэхүүн азотын хүчлийн уусмал зарцуулагдах вэ? Бодлого 11. 1.52г/мл нягттай 48% -ийн натрийн гидроксидын уусмалын молийн концентрацыг бодож ол. Бодлого 12. 32% -ийн 1.24г/мл нягттай хүхрийн хүчлийн уусмалын молийн концентрацыг бодож ол.

Бодисын уусах чанар Жишиг даалгавар -1 100 грамм усанд хамгийн ихээр уусах бодисын массыг уусах чанар гэнэ. Энэ нь тухайн температурт тогтмол байна. Жишээ нь: 30өС –д мөнгөний нитратын уусах чанар 216 грамм байдаг. Харин 10өС –д 167 грамм байна. Бодисын тухайн температурт усанд хамгийн ихээр ууссан байх уусмалыг ханасан уусмал гэнэ. Өөрөөр хэлбэл энэ үед бодисын талст уусах ба үүсэх үзэгдэл тэнцвэрт оршино. Дараах даалгаврыг гүйцэтгэнэ үү. Даалгавар: Мөнгөний нитратын ханасан уусмалын процентын концентрацыг 10өС –д тооцоолно уу. 250 мл усаар 10өС –д хэдэн грамм ханасан уусмал бэлтгэж болох вэ? Хариултаа тооцоогоор батална уу. 270 грамм мөнгөний нитратаар 30өС –д ханасан уусмал бэлтгэжээ. Зарцуулсан усны эзлэхүүнийг бодож олно уу. 10өС –д буй 106.8 грамм ханасан уусмал дээр 50 грамм мөнгөний нитрат нэмээд давсыг уустал халаав. Халуун уусмалыг 30өС хүртэл хөргөөхөд хэдэн грамм мөнгөний нитрат тунадасжих вэ? Тооцоог хийнэ үү. 30өС –д бэлтгэсэн 252.8 грамм ханасан уусмалыг 10өС –ийн температур хүртэл хөргөв. Талсжсан давсны массыг тооцоолно у Жишиг даалгавар -2 Цагаан өнгийн нунтаг зэсийн сульфат (CuSO4) –ыг халуун усанд уусгаад хөргөхөд уусмалд цэнхэр өнгийн таст үүсчээ. Энэ тастыг зэсийн байван (CuSO4 ∙5H2O) гэдэг. Зэсийн сульфатын уусах чанар 10өС ба 60өС –д харгалзан 17 ба 40 байдаг бол дараах даалгаврыг гүйцэтгэнэ үү. Даалгавар: 10өС –д зэсийн байвангийн уусах чанарыг тооцоолно уу. 60 грамм нунтаг зэсийн сульфатыг 10өС –д бэлтгэсэн 300 грамм масстай зэсийн сульфатын ханасан уусмал дээр нэмж уустал халаав. Үүссэн уусмалын температурыг анхны температур хүртэл хөргөөхөд хэдэн грамм зэсийн байван талсжин буух вэ? тооцоог хийнэ үү. 60өС –д бэлтгэсэн 100 ханасан уусмалыг 10өС хүртэл хөргөхөд буух тунадасны массыг бодож олно уу. Бодлогын түүвэр /уусах чанар/ Бодлого1.Аммоны хлоридын уусах чанар 100С –д 33.2 г байдаг. 100С –д хэдэн грамм давсыг 50мл усанд уусгавал энэ давсны ханасан уусмал үүсэх вэ? Бодлого2.300С –д хүнсний содын уусах чанар 11.1 гэвэл 200мл усаар хэдэн грамм хүнсний содын ханасан уусмал бэлтгэх вэ? Бодлого3. Калийн гидроксидын 200С дэх уусах чанар 112 бол 56г масстай калийн шүлтээр 200С –ийн температурт ханасан уусмал бэлтгэхэд хичнээн эзэлхүүн ус зарцуулагдах вэ?

Бодлого4.Калийн иодидын уусах чанар 100С –д 136 байдаг. 100С температурт 68г калийн иодидоор хэдэн грамм ханасан уусмал бэлтгэж болох вэ? Бодлого5.100С –д буй аммоны хлоридын 66.8г масстай ханасан уусмал дээр хэдэн грамм аммоны хлорид нэмж халаагаад 200С –д ханасан уусмал бэлтгэж болох вэ? (NH4Cl –ийн уусах чанар 100С-д 33.2 ба 200С –д 37.2 болно.) Бодлого6.Калийн гидроксидын 424г масстай 200С –д буй ханасан уусмалыг 100С хүртэл хөргөхөд хэдэн грамм калийн гидроксид талсжин буух вэ? (KOH –ийн уусах чанар 100С ба 200С –д харагалзан 103 ба 112 болно.) Бодлого7.800С –д буй зэсийн сульфатын 234г масстай ханасан уусмалыг 100С хүртэл хөргөөжээ. Гарган авсан уусмалд талсжин буусан зэсийн байван(CuSO4∙5H2O) –ийн массыг бодож ол. (100С ба 800С –д зэсийн сульфатын уусах чанар харгалзан 17 ба 56 болно.) Бодлого8.Калийн нитратын 83.6г масстай 600С –д бэлтгэсэн ханасан уусмалыг 100С хүртэл хөргөөд тунадасжиж буусан калийн нитратыг шүүжээ. 100С –д буй гарган авсан ханасан уусмалын массыг бодож ол. (KNO3 –ийн уусах чанар 10 ба 600С –д харгалзан 22 ба 109 болно.) Бодлого9.1000С –д бэлтгэсэн натрийн сульфатын 711г масстай ханасан уусмалыг 200С хүртэл хөргөөж тунадасжиж буусан глауберын давс(Na2SO4∙10H2O)-ыг шүүжээ. Шүүгдэс болох 200С –д буй натрийн сульфатын ханасан уусмалын массыг бодож ол. (200С ба 1000С –д натрийн сульфатын уусах чанар харгалзан 19 ба 42.2 болно.) Бодисын томьёо тодорхойлох Жишиг даалгавар -1 Дараах бодисуудын химийн томьёог тогтоож бичнэ үү. Хан боргоцойн үнэртэй нэгэн органик бодисын найрлаганд 66.67% нүүрстөрөгч, 11.11% устөрөгч болон 22.22% хүчилтөрөгч массын хувиар тус тус агуулагддаг. Энэ нэгдлийн уурын гелитэй харьцуулсан нягт 36 бол химийн томьёог тогтооно уу. Байгаль дээр зэс олон янзын эрдэс хэлбэрээр газрын хөрсөнд агуулагддаг. Тэдгээрийн нэг болох А эрдэс найрлагандаа нүүрстөрөгч – 5.41%, устөрөгч – 0.90%, хүчилтөрөгч – 36.04% агуулдаг. Зэсээр баялаг энэ эрдсийн томьёог тодорхойлно уу. Биологийн идэвхт нэгэн органик нэгдэл найрлагандаа нүүрстөрөгч – 40.00%, устөрөгч – 6.67% болон хүчилтөрөгч – 53.33% -иар тус тус агуулдаг. Энэхүү нэгдлийн харьцангуй молекул масс нь 180 бол молекул томьёог тогтооно уу. Бодлогын түүвэр /томьёо тодорхойлох/ Химийн найрлагандаа 42.8% нүүрстөрөгч, 57.14%-ийн хүчилтөрөгч агуулсан нэгдлийн томъёог тодорхойл. Нэгэн давсны найрлаганд натри-43.4%, нүүрстөрөгч-11.32% , хүчилтөрөгч -45.28% агуулагддаг бол энэ давсны томъёог тогтоо.

Химийн найрлагын массын 34.59%-ийг натри 23.31%-ийг фосфор , 42.1%- ийг хүчилтөрөгч эзэлдэг . Энэ давс ямар томъёотой в 21.9% хөнгөнцагаан, 11.38% азот, 65.1% хүчилтөрөгч , 1.62% устөрөгч агуулсан нэгдлийн томъёог тогтоо. Гурван элементээс бүрдсэн стронцийн хоёр давсанд химийн анализ хийхэд 1-р давсны найрлагад стронци-50.29% ,хүчилтөрөгч-9.14% 2-р давсны найрлаганд стронци-46.07 % хүчилтөрөгч 16.75% эзэлж байв. Анализад ямар хоёр давс авсныг тогтоо. Гурван элементээс бүрдсэн натрийн хоёр давсанд химийн анализ хийхэд 1-р давсны найрлагад натри-42.07% ,хүчилтөрөгч-39.03% 2-р давсны найрлаганд натри-34.59% хүчилтөрөгч 42.1% эзэлж байв. Анализад ямар хоёр давс авсныг тогтоо. Нүүрстөрөгч ба устөрөгчөөс тогтсон 3.84г нэгэн нэгдлийг шатаахад 10.56г нүүрстөрөгч (IV)-ийн оксид 8.64г ус үүсчээ. Энэ нэгдлийн томъёог тогтоо. Нэгэн нүүрсустөрөгчийн 10.08г масстай дээжийг шатаахад 31.68г нүүрстөрөгч (IV)-ийн оксид 12.96г ус үүсчээ. Энэ нэгдлийн томъёог тодорхойл. Найрлагандаа нүүрстөрөгч, устөрөгч агуулсан 12.48г масстай органик бодисыг шатаахад 42.24г нүүрсхүчлийн хий (CO2) 8.64г ус үүссэн бол энэ ямар томъёотой нэгдэл вэ? Нэгэн давсны найрлаганд кальцийн хлорид 38.14% ус 61.86% агуулагддаг бол энэ талст устын томъёог тодорхойл. Нэгэн талст гидратыг улайтгахад 79.52г натрийн сульфат, 100.8г ус болон задарсан бол энэ давсны томъёог тогтоо. А давс кали, хлор, хүчилтөрөгч гэсэн 3 элементээс тогтдог. 24.5г А давсыг өөр бодистой холилгүйгээр халааж задлахад задрал дараах хоёр янзаар зэрэг явагджээ. давс үүссэн бөгөөд энэхүү давсны найрлаганд кали, хлор, хүчилтөрөгч агуулагддаг. Хэрэв А давсны томъёо KСlO3 бол B давсны томъёог тогтоож холбогдох урвалын тэгшитгэл бичиж тэнцүүл. А, B элементүүд хоорондоо нэгдэж Х нэгдлийг үүсгэдэг. А элементийн атомын валентийн (гадаад давхрааны) электроны тоо В элементийн атомын электрон давхрааны тоотой тэнцүү. Хэрэв А элементийн атомын цөмийн цэнэгийн тоо B элементийн атомын цөмийн цэнэгийн тооноос 7 дахин бага бол А, B ямар элемент болохыг тодорхойлж Х нэгдлийн томъёог ол. Хоёр валенттай нэгэн металлын ханасан уусмал дахь давсны агуулга 28% байдаг. Уг уусмалаас тодорхой хэмжээтэй авч 4.2г хуурай давсыг нэмж өгөхөд 11.33г долоон молекулт устай талст давс тунадасжсан бол ямар металлын сульфат байсан вэ?(температур тогтмол гэж үзнэ.) Хоёр валенттай нэгэн металлын хлоридын ханасан уусмал дахь давсны агуулга 27.13% байдаг. Уг уусмалаас тодорхой хэмжээтэй авч 71.03г хуурай давсыг нэмж өгөхөд 89.06г масстай хоёр молекул устай талст давс

тунадасжсан бол ямар металлын хлорид байсан вэ? (температур тогтмол болно.) 50г масстай магнийн суурьлаг карбонат ба магнийн сульфатын уст талстын холимог өгөгджээ. Уст талст нь 51.22% ус агуулдаг бөгөөд магнийн суурьлаг карбонат (МgОН)2CO3 усанд уусдаггүй. Холимогт 40 мл ус нэмэхэд магнийн сульфатын 10%-ийн уусмал үүссэн бол анхны холимогийн бүрэлдэхүүнийг тодорхойл. Кали, манган, хүчилтөрөгчөөс тогтсон 9.48г давсыг халааж задлахад 0.96г хүчилтөрөгч ялгарч хуурай үлдэгдэл гарчээ. Үлдэгдэлд хийсэн задлан шинжилгээгээр түүнд 2.61г манган (IV)-ийн оксид өөр нэг анхны давстай химийн найрлагаараа ижил давс байгааг тогтоосон бол шинэ давсны томъёог тодорхойлж холбогдох урвалын тэгшитгэл бичиж тэнцүүл.( Анхны давсны найрлага KMnO4 болно.) Урвалын тэгшитгэлээс тооцоо хийх Бодисын масс хадгалагдах хууль: Урвалд орсон болисуудын массын нийлбэр урвалаас үүссэн бодисуудын массын нийлбэртэй тэнцүү. aA + bB = dD + eE гэсэн урвалын хувьд: m_A+m_B=m_D+m_E болно. Харин дурын урвалын хувьд: ∑▒m_(урвалд орсон бодис) =∑▒m_(урвалаас үүссэн бодис) Энгийн бүхэл тоон харьцааны хууль: Урвалд оролцож буй бодис бүрийн молийн тоон харьцаа ямагт энгийн бүхэл тоон харьцаатай байна. Учир нь химийн урвалын хувьд ямарч атом задрахгүй бас ямарч атом шинээр үүсдэггүй. aA + bB = dD + eE гэсэн урвалын хувьд: ν_A/a= ν_B/b= ν_D/d= ν_E/e болно. Авогадрогийн хууль: Ижил нөхцөлд буй ижил эзлэхүүн бүхий ямар ч хийнүүдийн хувьд тэдгээрийн тоо хэмжээ нь ямагт тэнцүү байдаг. Ижил нөхцөлд буй хий байдалтай бодисын хувьд: V_A=V_B=V_D=V_E бол v_A=v_B=v_D=v_E иймд V_A/a= V_B/b= V_D/d= V_E/e болно. Нэмэлт мэдээлэл: NA –Авогадрогийн тоо NA = 6.02∙1023 ширхэг /атом, молекул, ион/ ������ –молийн тоо хэмжээ 1моль = NA байна. ν=m/M болно. M – молийн масс. Тухайн бодисын химийн найрлагаас хамаарсан тогтмол тоо. VM – хэвийн нөхцөлд буй ямарч хий байдлтай бодисын эзлэхүүн. VM = 22.4л/моль болно. Иймд ν=V/V_M байна. Жишиг даалгавар -1 26г масстай металл цайрыг илүүдэл давсны хүчлээр үйлчилжээ. Энэ урвалд зарцуулагдсан хлортустөрөгчийн массыг бодож олно уу. Энэ урвалаас үүссэн цайрын хлорид гэсэн давсны массыг бодож олно уу. Энэ урвалаар үүссэн устөрөгч хийн эзлэхүүнийг хэвийн нөхцөлд тооцоолно уу.

Жишиг даалгавар -2 36.5% -ийн 200 мл эзлхүүнтэй давсны хүчлийн (ρ=1.18г/мл) уусмал дээр илүүдэл цайр нэмж уусгав. Энэ урвалд орсон цайрын массыг бодож олно уу. Энэ урвалаас үүссэн цайрын хлорид гэсэн давсны массыг бодож олно уу. Энэ урвалаар үүссэн устөрөгч хийн эзлэхүүнийг хэвийн нөхцөлд тооцоолно уу. Гарган авсан уусмалд агуулагдах давсны концентрацыг бодож олно уу. Жишиг даалгавар -3 36.5% -ийн 200 мл эзлэхүүнтэй давсны хүчлийн (ρ=1.18г/мл) уусмал дээр тодорхой масстай цайр нэмж уусгав. Урвалаар хэвийн нөхцөлд 13.44л хийн бүтээгдэхүүн үүссэн гэвэл: Урвалд орсон цайрын массыг бодож олно уу. Энэ урвалаас үүссэн давсны массыг бодож олно уу. Гарган авсан уусмалд агуулагдах бодисын хэмжээг массын хувиар илэрхийлнэ үү. Жишиг даалгавар -4 24% -ийн 250 мл эзлэхүүнтэй давсны хүчлийн (ρ=1.17г/мл) уусмал дээр хэсэг цайрыг нэмж уусгав. Гарган авсан уусмалд шинжилгээ хийхэд цайрын хлорид массын 12% -иар агуулагдаж байгаа нь тогтоогджээ. Урвалд орсон цайрын массыг бодож олно уу. Энэ урвалаар үүссэн устөрөгч хийн эзлэхүүнийг хэвийн нөхцөлд тооцоолно уу. Гарган авсан уусмалд агуулагдах давсны хүчлийн процентын концентрацыг бодож олно уу. Жишиг даалгавар -5 24% -ийн 250 мл эзлэхүүнтэй давсны хүчлийн (ρ=1.17г/мл) уусмал дээр хэсэг цайрыг нэмж уусгав. Гарган авсан уусмалд шинжилгээ хийхэд давсны хүчлийн массын 10% -иар буурсан байгаа нь тогтоогджээ. Урвалд орсон цайрын массыг бодож олно уу. Энэ урвалаар үүссэн устөрөгч хийн эзлэхүүнийг хэвийн нөхцөлд тооцоолно уу. Гарган авсан уусмалд агуулагдах давсны процентын концентрацыг бодож олно уу. Жишиг даалгавар -6 24% -ийн 100 мл эзлэхүүнтэй давсны хүчлийн (ρ=1.17г/мл) уусмал дээр хэсэг 19.5г масстай нэгдэлдээ хоёр валент үзүүлдэг нэгэн металлыг бүрэн уусгав. Урвалын дүнд хэвийн нөхцөлд 6.72л хий ялгарчээ. Урвалд орсон металлыг тодорхойлно уу. Гарган авсан уусмалд агуулагдах ууссан бодисын хэмжээг массын хувиар илэрхийлнэ үү. Жишиг даалгавар -7

Зэсийн иодат (Cu(IO3)2)-ын уусмалын концентрацыг тогтоох зорилгоор 30 мл уусмал дээр натрийн иодидын 0.1 М-ын хүчиллэг уусмалаас 20 мл-ийг нэмжээ (Урвал I). Урвал явагдаж дууссаны дараа уусмалын өнгө улаан хүрэн (А дан бодис) болсон бөгөөд 0.0239 г цэнхэр өнгийн (Б бодис) тунадас буув. Шүүгдэс дээр хартугалганы нитратын уусмалаас илүүдлээр нэмэхэд (Урвал II) 0.1152 г шар өнгийн (В бодис) тунадас буусан бөгөөд уусмалын өнгө өөрчлөгдсөнгүй. Урвал I ба II-ын тэгшитгэлийн бичиж тэнцүүлнэ үү. А, Б, В бодисуудын томьёог бичиж нэрлэнэ үү. Анхны уусмалын молийн концентрацыг тооцоолно уу. Бодлогын түүвэр /элементийн хими ба урвалын тэгшитгэлээс тооцоо хийх/ 50г масстай шохойн чулууг халааж задалжээ. Шохойн чулууны найрлаганд 95%-ийн кальцийн карбонат мөн үл задрах хольц агуулагддаг. а) Хэдэн грамм кальцийн оксид гарган авсан вэ? б) Задарлаар х.н.-д ямар эзлэхүүнтэй нүүрсхүчлийн хий үүссэн бэ? 8.1г масстай үл мэдэгдэх металлыг хүчилтөрөгчөөр бүрэн исэлдүүлж 15.3г масстай оксид гарган авчээ. Энэхүү металл нэгдэлдээ гурван валент үзүүлсэн бол энэ ямар металл болохыг тодорхойл. 6.72г масстай төмөрийг хлорын ууранд улайтгажээ. Төмөр бүрэн урвалд орсон гэвэл хэдэн грамм төмөр (III)-ийн хлорид үүссэн 4г устөрөгч 4г хүчилтөрөгч харилцан үйлчилэхэд хэдэн грамм ус үүсэх вэ? 10г төмөрлөг кальци 20г шингэн бромтой харилцан үйлчилэхэд урвалын эцэст хэдэн грамм ямар бүтээгдэхүүн үүсэх вэ? 14.4 г масстай хөнгөнцагааныг 22.4г хүхэртэй хамт хайлшлахад үүсэх хольцон дахь хөнгөнцагааны сульфидийн цулын хувийг бодож ол. 4г бром илүүдэл устөрөгчтэй харилцан үйлчилэхэд 2.62г бромтустөрөгч үүссэн бол бүтээгдэхүүний гарцыг тодорхойл. 11.2г масстай төмөрийг илүүдэл хүхэртэй хамт хайлшилжээ. Үүссэн бүтээгдэхүүнд химийн анализ хийхэд 13.2г төмөр (II)-ийн сульфид байгаа нь тогтоогдсон бол энэхүү урвалын гарцыг тодорхойл. Тодорхой масстай төмөрлөг магнийг хүчилтөрөгчөөр исэлдүүлэхэд 18.4г масстай магнийн оксид үүсчээ. Хэрэв энэ урвал 92%-ийн гарцтайгаар явагдсан гэвэл а) Анх хэдэн грамм магнийг исэлдүүлсэн бэ? б) Хэвийн нөхцөлд хэдэн литр хүчилтөрөгч зарцуулагдах вэ? 5.6г масстай хүхэр ба нүүрстөрөгчийн холимогийг бүрэн шатаахад 15.2г хүхэр (IV)-ийн оксид ба нүүрстөрөгч (IV)-ийн оксидын холимог үүсчээ. Анхны холимогийн найрлагыг цулын хувиар илэрхийл. Лити ба магнийн 4.02г холимогийг азотоор дүүргэсэн битүү саванд хийж улайтгахад 5.7г масстай нитридүүдийн холимог үүсчээ. Анхны холимогийн найрлагыг массын хувиар илэрхийл. Кальци ба хөнгөнцагааны карбидийн 28.8г холимогийг усаар үйлчлэх үед ялгарсан хийн устөрөгчтэй харьцуулсан нягт 11.75 байсан бол анхны холимогийн агуулгыг тодорхойл.

Перит (FeS2) ба төмөр (II) –ийн сульфидийн 52г холимогийг шатаахад 16.8л хий х.н.-д ялгарчээ. Анхны холимогийн найрлага ямар байсан вэ? Массаар илэрхийл. Зэс ба төмөрийн 60г холимогийг бүрэн хлоржуулжээ. Хэрэв анхны холимог дахь зэсийн агууламж массаар 53.3%-ийг эзэлдэг гэвэл үүссэн бүтээгдэхүүн дэх зэс (II)-ийн хлорид, төмөр (II)-ийн хлоридийн массын хувийг тодорхойл. 22.12г калийн перманганатыг халаахад 21.16г хатуу холимог үүсчээ. Калийн перманганат (KMnO4)-ийн задарлыг массын хувиар илэрхийл. Кальци хөнгөнцагааны 18.8г масстай холимогийг илүүдэл нүүрстэй хамт улайтгав. Үүссэн бүтээгдэхүүн бодисыг шингэрүүлсэн давсны хүчлээр боловсруулах үед 11.2 л хий х.н.-д ялгарав. Эх холимгийн бүрэлдэхүүний хувийг ол. Зэсийн нитрат болон нунтаг зэсийн холимгийг улайтгасны дараа нийт масс нь 45.45%-иар буурсан бол Явагдах урвалын тэгшитгэл бичнэ үү. Зэс бүрэн урвалд орсон эсэхийг тооцоолно у. Анхны холимгийн найрлагыг тодорхойлно уу. Нэгэн үл мэдэгдэх А металлыг илүүдэл хүчилтөрөгч дотор шатаахад Б бодис үүсдэг.Давсны хүчилд Б бодисыг уусгах үед В, Г гэсэн хоёр шинэ бодис үүсч ус ялгардаг.В болон Г бодис хоёулаа найрлагандаа А элементийг агуулдаг.Г бодис А металлтай харилцан үйлчлэх үед В бодис үүсдэг бол А-Г бодис тус бүрийн томьёог бичнэ үү. Явагдсан урвалын тэгшитгэлүүдийг бичнэ үү. Металл натри болон нэрмэл ус ашиглан нүүрснээс хэрхэн натрийн карбонат гарган авч болох вэ? Урвал явагдах нөхцлүүдийг тодорхойлон явагдах урвалын тэгшитгэлүүдийг бичнэ үү. 5 грамм нүүрснээс хичнээн грамм натрийн карбонат гарган авч болохыг тооцоолно уу. Давсны хүчилтэй харилцан үйлчилдэггүй үл мэдэгдэх оксид ЭО2 болон марганцын (IV) оксидийн 8.24 г холимгийг илүүдэл давсны хүчлээр үйлчлэх үед хэвийн нөхцөлд 1.344 л хий ялгарчээ. Өөр нэгэн туршилтын явцад марганцын (IV) оксид ба үл мэдэгдэх оксидийн молийн харьцаа 3:1 болох нь тогтоогдсон бол үл мэдэгдэх оксидийн томьёог тодорхойлж холимог дахь түүний массын хувийг тооцоолно уу. А давсны усан уусмалд калийн гексацианоферрат (III) буюу улаан цусан давс нэмэхэд цэнхэр өнгийн тунадас буудаг.А давсны уусмал руу барийн хлоридын уусмал нэмэхэд хүчилд уусдаггүй цагаан тунадас буудаг бол А давсны томьёог тогтооно уу. Б давсны уусмалыг идэмхий натрийн уусмалтай хольж хөнгөнцагаан нэмээд буцлах хүртэл нь халаах үед аммиак ялгарсан.Б давс дөлний өнгийг шараар буддаг бол Б давсны томьёог тогтооно уу.Хуруу шилэн дэх илүүдэл А давсны усан уусмалыг Б давсны концентрацтай уусмалтай хольсон.Дараа нь хуруун шилийг налуу байрлалд барин хуруу

шилэн дэх давсны уусмалын хольц руу концентрацтай хүхрийн хүчлийг шилний хана дагуулан дусал дуслаар болгоомжтой нэмсэн. Хуруун шилэнд урвал явагдаж улаан хүрэн өнгийн цагираг үүссэн бол явагдах бүх урвалын тэгшитгэл бичиж бүтээгдэхүүнийг нэрлэнэ үү. Бодисуудыг зөөвөрлөх үед хэсэг шил сав хагарч иод, барийн сульфат, төмрийн (III) оксид, натрийн сульфат зэрэг хатуу бодисуудын холимог үүссэн бол хольц дахь бодис бүрийг цэврээр нь ялгах аргуудыг тайлбарлана уу. Дараах урвалуудын баруун хэсгийг гүйцээн бичнэ үү. 2KBr + MnO2 + 2H2SO4 → Al2S3 + 8HNO3 сул → 5H2S + 2KMnO4 + 3H2SO4 .→ 2FeCl3 + 3Na2S → 2FeBr2 + 3Cl2 → Ba(HSO3)2 + 2KOH → 3CuO + 2NH3 → (NH4)2HPO4 + 3KOH → KHCO3 + Ca(OH)2 → Ba(HCO3)2 + NH4HSO4 → Нэгдэлдээ хувирмал валент үзүүлдэг нэгэн металлын А оксидыг 4200С температур хүртэл халаахад В болон С гэсэн хоёр оксид үүсгэдэг. В оксид нь 6000С хүртэл халаахад хүчилтөрөгч ялгаруулан С оксид үүсгэн задардаг. А, В болон С оксидуудад металлын массын хувь харгалзан 86.62%, 90.67%, 92.83% болно. А болон В оксидын дулааны задралын урвалын тэгшитгэл бичиж оксид дахь М металлыг тогтооно уу. А, В, С оксидын томьёог тогтооно уу. А оксид давсны хүчлийн концентрацтай халуун уусмалтай А оксид идэмхий натрийн концентрацтай халуун уусмалтай А оксид хүхэрлэг хийтэй В оксид шингэрүүлсэн азотын хүчилтэй В оксид идэмхий натрийн концентрацтай халуун уусмалтай харилцан үйлчлэх урвалын тэгшитгэл бичнэ үү. II валенттай металл, МеСО3-ын 8г холимгийг илүүдэл давсны хүчлээр үйлчлэв. Энэ үед хэвийн нөхцөлд 1720мл хий ялгарав. Энэ хийг шохойн усан дундуур нэвтрүүлэхэд 5г тунадас буужээ. Холимогт байгаа металлын нэрийг нэрлэж, холимгийн бүрэлдэхүүнийг олно уу. Нэгдэлдээ II болон III гэсэн валент үзүүлдэг 2 металлын 5.4г холимгийг шингэрүүлсэн хүхрийн хүчлээр үйлчлэхэд 0.45 моль нэг хий ялгарчээ. 1-р махбодын атом цул хоёрынхоос 3 дахин бага бөгөөд холимог дахь атомуудын тооны харьцаа 3:1 бол энэ ямар металлууд вэ? Хоёр металлаас тогтох хайлшнаас дээж авч 3 тэнцүү хэсэг хуваав. Нэгдэх хэсгийг давсны хүчилд уусгахад 1.792л устөрөгч ялгарав. Хоёр дахь хэсгийг их концентрацтай шүлтийн уусмалаар үйлчлэхэд 1.344л устөрөгч ба уусдаггүй тунадас үүссэн бөгөөд энэ нь авсан дээжийн 52 хувьтай тэнцэх масстай байв. Гурав дахь хэсгийг хүчилтөрөгч дотор шатаахад 3.53г оксидон холимог үүссэн бол хайлшийн найрлаганд ямар ямар металлууд орсон бэ?

Анхны авсан дээжний массыг олно уу. /Металлын исэлдлийн зэрэг тогтмол болно./ 22.8 грамм нэгэн давс агуулсан уусмалыг хоёр тэнцүү хэсэгт хуваажээ. Нэг дэх хэсэг дээр илүүдэл натрийн карбонатын уусмал хоёр дахь хэсэг рүү барийн хлоридийн уусмалаас нэмжээ. Хүчиллэг орчинд үүссэн тунадасыг шүүж жигнэхэд нэгдэх саванд 5.2 грамм хоёр дахь саванд 23.3 грамм тунадас үүссэн бол ямар давс байсан бэ? 26грамм нэг валенттай хоёр металлын гидроксидын уусмал дундуур 16.5 грамм нүүрсхүчлийн хийг карбонат үүстэл нэвтрүүлжээ. Гарган авсан карбонатуудыг ялгаж тогтмол жинтэй болтол нь улайсгахад 30.25 грамм болжээ. Металлуудын харьцангуй атом массуудын харьцаа 3.286-тай тэнцүү бол анхны хольцын найрлага болон гидроксидын эзлэх хувийг олно уу. Кальцийн фосфоридоос 36.4 граммыг авч гидролизод оруулахад кальцийн гидроксид ба фосфорт устөрөгч үүсчээ. Үүссэн фосфорт устөрөгчийг шатаахад үүссэн фосфорын (V) оксидыг 50 мл 25% (р=1.28г/мл) натрийн шүлтийн уусмалд уусгахад хэдэн процентын ямар давсны уусмал үүсэх вэ? Зэсийн нитрат задрахад үүссэн зэсийн (II) оксидыг ангижруулахад үүссэн бүтээгдэхүүнийг фосфорын (V) оксидтой хоолойгоор нэвтрүүлэн шингээхэд түүний масс 3.6 граммаар нэмэгдсэн бол ангижирсан зэсийг улайтгахад 88% (р=1.8г/мл)-ийн хүхрийн хүчлийн уусмал хэдэн мл хэрэгтэй вэ? Задарсан зэсийн нитратын массыг олно уу. 8г аммонийн нитратыг задлахад ус ба азотын (I) оксид үүсчээ. Мөн түүнтэй тэнцүү хэмжээний азотын хүчлийн 60% (d=1.37)-ийн уусмалд 16г нэр үл мэдэх металлыг уусган гаргаж авсан бөгөөд энэ урвалаар бас Mе(NO3)2 гэсэн давс үүссэн бол энэ металлыг нэрлэж зарцуулагдсан азотын хүчлийн эзэлхүүнийг ол. Хэрэв анх авсан металлаас тэр хэмжээгээр нь авч усаар үйлчлэхэд үүссэн уусмалаар нь илүүдэл нүүрсхүчлийн хий нэвтрүүлбэл хичнээн хэмжээний давс үүсэх вэ? II валенттай нэгэн металлын ижил молийн карбонат, нитрат, сульфат агуулсан холимгийг хүчтэй улайсгахад холимгийн жин 45.6 граммаар буурчээ. Холимог өөр ямар нэгэн бодисын хольцгүй бөгөөд түүнд агуулагдах металл нийт давсны массын 30% болж байв. Давс тус бүрийн массыг олно уу. Дараах урвалуудын зүүн хэсгийг гүйцээн бичнэ үү. 1. ……………. → 4NO2 + O2 + 2H2O 2. ……………. → 5S↓ + 2MnSO4 + K2SO4 + 8H2O 3. ……………. → NO + FeCl3 + NaCl + H2O 4. ……………. → Co(OH)2↓ + 2Al(OH)3↓ + 2KCl 5. ……………. → CuS↓ + BaSO4↓ + 4NH3↑ 6. ……………. → CaHPO4↓ + BaHPO4↓ + 2H2O 7. ……………. → BaSO3↓ + Na2SO3 + 2H2O 8. ……………. → Ag2S↓ + NaNO3 + HNO3 9. ……………. → C6H5─ COOK + 4 MnO2↓ + + K2CO3 + KOH + 2H2O 10. …………….→2Fe2O3 + 2FeCl3

Эрдэс берилл найрлагандаа 31.28% цахиур, 53.63% хүчилтөрөгч болон хөнгөнцагаан, берилли агуулдаг. Эрдсийн томьёог тогтооно уу. Эрдэс берилл дэх цахиур ба хүчилтөрөгчөөс тогтсон анионы бүтцийг харуулна уу. Азот болон устөрөгчийн холимгийг катализаторын оролцоотой контактын аппарат дундуур нэвтрүүлэхэд түүний нягт 45% хүртэл өссөн. Хэвийн нөхцөлд урвалын дараах 7.5 литр хийн холимгийг 171 мл 8%-ийн (q=1.05 г/мл) ортофофорын хүчлийн уусмал дундуур нэвтрүүлэхэд үүссэн уусмал дахь бодисуудын массын хувийг олно уу. Илүүдэл хүхэрлэг хийг калийн перманганатын уусмал дундуур нэвтрүүлэхэд 4.9%-ийн хүхрийн хүчлийн уусмал үүссэн бол калийн перманганатын уусмалын анхны концентрацыг олно уу. Үелэх системийн нэг бүлэг, нэг үед оршдог хоёр элемент бие биетэйгээ нэг элементийнх нь массын хувь 25.6%-тай тогтвортой ганц бинар нэгдэл үүсгэдэг. Энэ нэгдэл усанд уусдаг бөгөөд түүний уусмал дундуур хий байдалтай аммиак нэвтрүүлэхэд агаарт алгуурхан бараантдаг цагаан тунадас буудаг бол элементүүдийг нэрлэж, бодисын томьёог тодорхойлж холбогдох урвалын тэгшитгэл бичнэ үү. Хурц үнэртэй 2 өнгөгүй хийг чийглэг орчинд халаахад ус болон хатуу байдалтай дан бодис үүсгэн өөр хоорондоо урвалд ордог. Хэвийн нөхцөлд 3 литр хийн холимгоос 4.29 грамм дан бодис үүсдэг бол ямар урвал явагдсан болохыг тооцооны тусламжтай тодорхойлно уу. 0.69г натри ба 0.80г хүхрийн бүрэн харилцан үйлчиллээр үүссэн бүтээгдэхүүнийг болгоомжтойгоор усанд уусгав. Бэлтгэсэн 50мл уусмалын молийн концентрацыг бодож ол. Гарган авсан уусмалтай харилцан үйлчлэх бромын массыг хамгийн багад тооцоол. Нүүрстөрөгч (II) –ийн оксид ба хлорын холимог нь хүчилтөрөгчөөс хөнгөн бөгөөд халаасан катализатор дээгүүр нэврүүлэхэд 60% -ийн гарцтайгаар фосген үүссэв. Урвалын дүнд үүссэн холимог нь хүчилтөрөгчөөс хүнд байсан гэвэл анхны холимог дох хлорын эзэлхүүний хувийг бодож ол. 8.7г масстай металлын хүчилтөрөгчтэй нэгдэл илүүдэл нүүрсхүчлийн хийтэй харилцан үйлчилж хатуу А бодис ба В хийг ялгаруулав. А бодисыг усанд уусгаад барийн нитратын уусмалаас илүүдлээр нэмэхэд 9.85г тунадас буужээ. В хийг улайссан зэс бүхий хоолой дундуур нэвтрүүлэхэд хоолойн масс 4.00 граммаар нэмэгджээ. Анхны нэгдлийн томъёог тогтоо. Устөрөгч ба азотоос тогтсон гелигээс 5% -иар хөнгөн холимгийг халаасан катализатор дээгүүр нэвтрүүлсний дараа аммиак үүсч, гелигээс хүнд холимог болов. Явагдсан урвалын гарцыг тодорхойл. Хоёр шилэн аяганы эхний аяганд 100г 18.25% -ийн давсны хүчил, нөгөө аяганд 100г 16% -ийн зэсийн сульфат хийж дэнсийг тэнцүүлжээ. Давсны хүчилтэй аяганд 2г кальцийн карбонат нэмсэн бол тэнцвэрийг хадгалахын тулд нөгөө аяганд ямар масстай төмөр нэмэх вэ? Төмөр(II) –ийн нитрат ба мөнгөнусны нитратын холимгийг улайтгахад аргонаас 10%-иар хүнд хийн холимог үүссэн бол хатуу холимгийн масс хэд дахин буурсан бэ?

20 гр жинтэй зэс ялсыг мөнгөн усны ( II ) нитратын давсны уусмалд хэсэг хугацаагаар дүрэхэд ялтасны жин нь 2,74 гр-аар нэмэгджээ.Дараа нь ялтсыг уусмалаас гаргаж халаахад зэс ялтас анхныхаа байдалд эргэж орсон бол түүний жин ямар болсон вэ ? 40 гр жинтэй төмөр ялтсыг зэсийн нитратын уусмалд хэсэг хугацаагаар дүрэхэд түүний жин 43 г болтлоо нэмэгдсэн байна.Тэгвэл хэдэн гр төмөр уусмалд шилжсэн вэ ? 15 %-ийн 200 г зэсийн сульфатын уусмалд 8 г төмөр хавтагыг хэсэг хугацаанд байлгасны эцэст масс нь 8,8 г ыолов.Урвалын дараа уусмалд байх зэсийн сульфатын массын хувийг ол . 10 гр масстай нэгэн металлыг мөнгөны нитратын уусмалд хийхэд хэсэг хугацааны дараа металлын масс 18 гр болсон.Нитратын найрлага дахь металлын и.з +2 бол ямар металл байсан вэ ? Нэгэн металл хавтанг 5%-ын 800гр масстай хар тугалганы нитратын уусмалд хийгээд хэсэг хугацааны дараа гарган авч жигнэхэд хавтагын жин 14,2 гр нэмэгдэж, уусмалын массын хувь 0,88% байв. Нитрат дахь металлын исэлдлийн зэрэг +2 бол металл хавтагыг ол. 14,5 гр кадмийн талстгидрат Cd(NO3)2 *4H2O агуулсан уусмалд цайр хавтагыг дүржээ. Хэсэг хугацааны дараа хавтгыг уусмалаас гаргаж угааж хатаагаад жигнэхэд масс нь 0,94 гр-аар нэмэгдсэн байв. Уусмалыг кадмийн (Cd(NO3)2 *4H2O) ба цайрын (Zn(NO3)2 *6H2O) талстгидратууд үүсэх хүртэл ууршуулжээ. Талстгидратуудын үлдэгдлийн найрлагыг тодорхойл. 140,8 г масстай зэс хавтагыг мөнгөний нитратын уусмал дотор хэсэг хугацаанд байлгасны дараа масс нь 171,2 г болсон байв.Үүнийг уусгахад азотын хүчлийн 32 хувийн уусмал ( d=1,2 г\\см3) хичнээн мл хэрэгтэй вэ ? 7,32 г кадмийн хлорид агуулсан уусмалд цайр хавтгыг дүржээ. Хэсэг хугацааны дараа хавтагын масс 1,645 г-аар нэмэгдсэн байв.Уусмалд үүссэн давсны найрлага ба кадмийн ялгаралтын хувийг тодорхойл. вэ ? Зэсийн байвангийн уусмалд кадми хавтагыг дүрж хэсэг хугацаанд байлгасны дараа масс нь 3 гр-аар багасжээ.Уусмалд шилжсэн кадмийн массыг ол. З,2 гр усгүй зэсийн сульфат ба 6,24 г усгүй кадмийн сульфат агуулсан уусмалд цайр хавтагыг дүржээ.Хэрэв зэс ба кадмийг уусмалаас бүрэн түрэхэд цайр хавтаг дээр хичнээн кадми ба зэс ялгарахыг тодорхойл. Дугаарласан 8 хуруу шил дараах нэгдлүүдийн сулруулсан уусмал байв. Үүнд: хартугалганы нитрат, никелийн нитрат, зэсийн сульфат, төмөр (III)-ийн сульфат, натрийн сульфат, натрийн карбонат, натрийн гидроксид, аммиак болно. Дараах өгөгдөлд үндэслэн аль дугаартай хуруу шилэнд ямар нэгдлийн уусмал байгааг тогтооно уу. Уусмал 3 нь 1, 2, 4, 6, 7, 8 дугаартай уусмалуудтай урвалд орж тунадас үүсгэх ба илүүдэл хэмжээтэй уусмал 1-д уусдаг. Уусмал 6 нь 1, 2, 3, 7 дугаартай уусмалуудтай урвалд орж тунадас үүсгэх ба эдгээрийг илүүдлээр нэмэхэд уусахгүй болно. 1, 2, 7 дугаартай уусмал метилоранжийн өнгийг өөрчилдөг. 4

ба 5 дугаартай уусмалыг 1, 2, 7 дугаартай уусмалтай холиход үүссэн тунадсууд нь илүүдэл хэмжээтэй уусмал2-д уусдаг. Явагдсан бүх урвалын тэгшитгэлийг бичнэ үү. 2150 мл багтаамжтай дундаа тусгаарлагч бүхий битүү тагласан шилэн саванд хэвийн нөхцөлд төмөр (II)-ийн сульфатын 50 мл уусмал, натрийн гидроксидын 100 мл уусмал тус тус байв. Температур тогтмол байх нөхцөлд тусгаарлагчийг авахад бодисууд бүрэн урвалд орж, хэсэг хугацааны дараа саван дахь даралт 0.9 атм болтлоо буурчээ. Явагдах химийн урвалын тэгшитгэлийг бичиж, холихын өмнөх бодисуудын уусмалын молийн концентрацыг тус тус тооцоолно уу. Лабораторт янз бүрийн бодисын усан уусмал бүхий дугаартай 5 колбо байв. Колбо тус бүр дээр “Калийн иодид”, “Калийн карбонат”, “Давсны хүчил”, “Калийн иодид”, “Барийн гидроксид” гэсэн шошго хадсан байсан боловч бүх шошгыг андуурч наасан байжээ. 1 ба 2-р колботой уусмалуудыг холиход хий ялгарч байсан бол 1 ба 3-р колботой уусмалуудыг холиход цагаан тунадас үүсч байв. Даалгавар: Колбо бүрт ямар бодисын уусмал агуулагдаж байгаа вэ? Урвалын тэгшитгэлийг бичин, ямар нөхцөлд урвал явагдахыг тэмдэглэнэ үү. Өгсөн бодисуудыг ашиглан өөр ямар ямар урвал явуулж турших боломжтой вэ? Лабораторт 3% юмуу 7%-ийн массын хувьтай мөнгөнус (II)-ны нитратын уусмал байв. Уусмалын концентрацыг тодорхойлохын тулд 325 г энэ уусмал руу 2.43 г магнийн утас нэмжээ. Урвал явагдаж дууссаны дараа тунадсыг ялган авч, мөнгөнусны уурыг бүрэн алга болтол нь инертийн хийн орчинд улайсгав. Дараа нь тунадсыг жигнэхэд анхны магнийн массаас 2 дахин бага болсон байжээ. Даалгавар: Анх авсан мөнгөнус (II)-ны нитратын уусмалын концентрац хэд байсан бэ? Явагдах урвалын тэгшитгэлийг бичнэ үү. Хартугалганы нитратын задрах урвалаар үүссэн хий байдалтай бүтээгдэхүүн натрийн гидроксидын уусмалтай бүрэн урвалд орж, урвалаас үүссэн бүтээгдэхүүн нь хүчиллэг орчинд калийн перманганатын 0.02 М концентрацтай 25 мл уусмалтай урвалд оржээ. Анх хичнээн грамм хартугалганы нитрат авсан бэ? Химийн лабораторт металл бари, кали, цайр, зэсээс тогтсон дээжийг шинжлэв. Дээжийг усанд уусгах үед хэвийн нөхцөлд 672 мл хий ялгарав. Усанд уусаагүй үлдэгдлийг шүүж шүүгдэсэнд нь натрийн сульфатын уусмалыг илүүдлээр нэмэх үед 0.233 г хүчил шүлтэнд уусдаггүй тунадас буув. Анхны дээжийг усанд уусгах үед ялган авсан тунадасыг натрийн шүлтээр үйлчлэх үед 224 мл хий хэвийн нөхцөлд ялгарч 0.32 г металл уусалгүй үлдэв. Анхны дээж дэх металл тус бүрийн массын хувийг олно уу.

Металл барийг усанд уусгах үед үүссэн уусмал дундуур техникийн содыг давсны хүчлээр үйлчлэх үед ялгарсан хийг нэвтрүүлэв. Энэ үед үүссэн уусмалд уг металлын 5.91 г дундын давс, 5.18 г хүчиллэг давс үүссэн байсан бол металл барийгаас хэдэн граммыг усанд уусгасан бэ? 6.4г улайтгасан нунтаг зэсийн дээгүүр 80% -ийн гарцтайгаар хүчилтөрөгчийг нэвтрүүлж гарган авсан зэс (II) –ийн оксидыг тодорхой масстай 20% -ийн хүхрийн хүчлийн уусмалд уусгажээ. Үүссэн уусмалыг 00С хүртэл хөргөөхөд таван молекул уст талст давс талсжив. Энэ температурт ханасан уусмалын цулийн хувь 25% бол талсжсан давсны массыг бодож ол. Калийн нитрат (V) ба хлорат (V) –ын 6.49г холимгийг манган (IV) –ын оксидын байлцаатайгаар хий бүрэн ялгарч дуустал халаажээ. Энэ хийг халаасан зэс бүхий хоолой дундуур нэвтрүүлж, үүссэн бүтээгдэхүүнийг 53.1мл 19.6% -ийн (ρ=1.13) хүхрийн хүчлийн уусмалд уусгав. Үүссэн уусмалыг саармаглахад 25мл 1.6моль/л концентарцтай NaOH –ын уусмал зарцуулагдав. Анхны холимгийн найрлагыг массын хувиар илэрхийлж, ялгарсан хийн эзлэхүүнийг хэвийн нөхцөлд бодож ол. Хатуу бодис Б-г халааж, дээгүүр нь А хийг нэвтрүүлэхэд хатуу цагаан бодис В ба өнгөгүй шингэн Г үүсдэг. Эдгээр бодисууд бүгд устай харилцан үйлчилдэг. Б бодисыг усанд уусгахад Д ба Е хүчлүүд үүсдэг. А бодисыг усанд уусгахад ангижруулагч шинж чанартай тогтворгүй хүчил Ж үүсдэг. Г бодис усанд уусахад Д ба Ж үүсдэг. Д бодис усыг шингээхдээ их хэмжээний дулаан ялгаруулж, Е хүчлийг үүсгэдэг. Хэрвээ мөнгөний нитратаар үйлчлэхэд 0.1 моль Д бодис нь 14.35 гр тунадас, Е бодис шар өнгийн тунадас өгдөг бол ямар бодисуудын тухай өгүүлж байна вэ? А, Б, В, Г, Д, Е, Ж бодисуудыг нэрлэж урвалын тэгшитгэлүүдийг бичнэ үү. Дугаарласан (1-5) хуруу шилнүүдэд натрийн сульфат, натрийн карбонат, барийн нитрат, хар тугалганы нитрат, кальцийн хлоридуудын уусмал байжээ. Хэрвээ эдгээр уусмалуудыг хоооронд нь холиход (2) нь (1), (3), (4)-тэй цагаан тунадас, (5) нь (1), (3), (4)-тэй цагаан тунадас, (3) нь (4)-тэй цагаан тунадас үүсгэдэг бөгөөд (1) нь (3) ба (4)-тэй, (2) нь (5)-тай тунадас өгдөггүй. Гэхдээ (2) ба (4)-ыг хольж эхлэхэд шууд тунадас буудаггүй. (3) ба (4)-ийг холиход буусан тунадас нь халаахад уусдаг бол аль хуруу шилэнд ямар бодисууд байсан бэ? Явагдсан урвалын тэгшитгэлүүдийг бичиж тайлбарлана уу. Давсны хүчилд уусдаггүй 0.9554 гр органик биш бодисыг шингэрүүлсэн азотын хүчилтэй буцалгаж уусмалд шилжүүлжээ. Үүссэн уусмалыг ууршуулаад хуурай үлдэгдлийг нь улайтгахад цагаан утаа ялгаран гарч 0.7950 гр бодис үлджээ. Энэхүү үлдэгдлийг шингэрүүлсэн давсны хүчилд уусгаж калийн иодидын уусмалаас илүүдлээр нэмжээ. Ялгарсан иодыг титрлэхэд 20 мл 0,05N натрийн тиосульфатын уусмал зарцуулагджээ. Хэрвээ улайтгахад үүссэн хуурай үлдэгдлийн давсны хүчлийн уусмал дээр аммиакын уусмалыг нэмэхэд уусмалын өнгө өөрчлөгддөг бол анхны бодисыг нэрлэж урвалын тэгшитгэлүүдийг бичнэ үү.

Дугаарласан 4 хуруу шилэнд натрийн гидроксид, хүхрийн хүчил, нарийн сульфат, фенолфталейны уусмалууд байжээ. Өөр урвалж үл хэрэглэн эдгээрийг хэрхэн ялган таних вэ? 2.3 гр масстай нэгэн металлыг хүчилтөрөгч дотор шатаажээ. Шаталтын бүтээгдэхүүнийг 10%-ийн 200 гр давсны хүчилд бүрэн уусгав. Илүүдэл хүчлийг саармагжуулахад идэмхий натрийн 10%-ийн 86 гр уусмал зарцуулагджээ. Дараа нь мөнхүү хэмжээний масстай металлыг агаарт шатааж бүтээгдэхүүнийг давсны хүчлийн 10%-ийн 200 гр уусмалд уусгав. Энэ тохиолдолд илүүдэл хүчлийг саармагжуулахад натрийн гидроксидын 10%-ийн 52.5 гр уусмал зарцуулагдсан гэвэл доорх тооцоог хийнэ үү. Анх ямар металл хүчилтөрөгчийн дортор шатсан бэ? Хоёр туршилтын үр дүнг харуулсан урвалын тэгшитгэлийг бичиж тэнцүүлнэ үү. Шаталтын бүтээгдэхүүнийг давсны хүчлээр үйлчилж гарган авсан бодисуудын массыг бодож олно уу. Нэр хаяггүй таван саванд калийн гидроксид, хөнгөнцагааны сульфат, натрийн карбонат, аммоны хлоридуудын усан уусмал ба давсны хүчил байжээ. Нэмэлт урвалж ашиглахгүйгээр аль саванд ямар бодис буйг хэрхэн илрүүлэх вэ? Танд хангалттай хуруу шил ашиглах боломжыг өгсөн бол тохиромжтой хувилбарыг дэвшүүлж, явагдах урвалын тэгшитгэлийг бичнэ үү. Х давсны ногоовтор өнгийн уусмал барийн нитратын усан уусмалтай харилцан үйлчилж хүчилд уусдаггүй цагаан өнгийн тунадас үүсгэдэг. 2.78 гр давсаар бэлтгэсэн уусмалыг тэнцүү хэсэгт хуваагаад эхний хэсгийг илүүдэл натрийн гидроксидын уусмалаар үйлчэхэд агаарт харладаг ногоовтор өнгийн тунадас буужээ. Тунадасыг салгаад түүнийг агаарт улайтган 30%-ийн хүчилтөрөгч агуулсан 0.4 гр масстай бодис гарган авав. Хоёр дах хэсэг нь хүхрийн хүчлээр хүчиллэгжүүлсний дараа 0.02 моль/л концентрацитай 50см3 калийн перманганатын уусмалтай урвалд ордог. Х давсыг тодорхойлж, явагдсан урвалын тэгшитгэлүүдийг бичиж хариултаа тооцоогоор батал. Калийн иодидын уусмалд уусгасан 5мл 0.02 М-ийн иодын уусмалыг 0.01М натрийн тиосульфатын А уусмалаар титрлэжээ. Тэгвэл доорх тооцоог хийнэ үү. Титрлэлтэнд хичнээн эзэлхүүн 0.01М-ийн натрийн тиосульфатын уусмал зарцуулагдсан бэ? А уусмалаас 10 мл дээж авч 0.08М-ийн калийн перманганатын уусмалаар шүлтлэг орчинд титрлэхэд 10 мл зарцуулагдсан бол тооцоонд үндэслэн явагдсан урвалын тэгшитгэлийг бичнэ үү. Натрийн тиосульфат ба сульфитыг агуулсан В уусмалаас 10 мл дээж авч 0.02М-ийн иодын уусмалаар титрлэхэд 20 мл зарцуулагджээ. Сульфит ионы титранттай харилцан үйлчлэх урвалын тэгшитгэлийг бичнэ үү. Мөн 10 мл В уусмалыг калийн перманганатын 0.08М-ийн уусмалаар шүлтлэг орчинд титрлэхэд 21.25мл зарцуулагджээ. Сульфит ионы титранттай харилцан үйлчлэх урвалын тэгшитгэлийг бичнэ үү.

Иод болон калийн перманганатын титрлэлтийн үр дүнд үндэслэн В уусмал дахь сульфит болон тиосульфит ионуудын молийн концентрацийг олно уу. Үртэс байдалтай магни , хөнгөнцагаан , цагаантугалга 3-ын холимог байсан. Холимгоос 0.75 г авч давсны хүчилтэй урвалд оруулахад 0.784 л устөрөгч х.н-д ялгарсан. Мөн дээрхитэй адил хэмжээний дээжийг шатаахад 1,31 г оксидууд үүсчээ. Тэгвэл өгөгдсөн холимог дахь металл тус бүрийн процентийн найрлагыг бодож ол. Хаяггүй дөрвөн хуруу шилэнд зэс ( II ) – ийн оксид , төмөр ( III ) –ийн оксид , мөнгө , төмрийн нунтаг байв. Эдгээр бодисуудыг зөвхөн ганц урвалж хэрэглэн хэрхэн ялган таних вэ? ( гадаад байдлаар нь ялгахгүй.) Дугаарласан 10 хуруу шилэнд зэсийн оксид , бертолетийн давс , манганы диоксид , мөнгөнусны оксид , хоолны давс , хүхэрт төмөр , хартугалганы исэл , оюу , шохой , хлорт зэс байжээ. Хэрвээ ( 2 ) ба ( 9 ) – нь хар, ( 3 ) ба ( 10 ) нь цагаан, ( 6 ) – нь ногоон, ( 7 ) нь шар өнгөтэй бөгөөд ( 2 ), ( 4 ), ( 5 ), (8 ) нэгдлүүд нь усанд уусдаггүй , ( 6 ) нь усанд уусдаг . Давсны хүчлээр үйлчлэхэд (1), (5), ( 8 ) нь уусдаг, ( 1 ), ( 5 ), ( 9), ( 10 ) – аас хий ялгардаг.Тэгэхдээ (1), (10) –аас нэг төрлийн хий ялгардаг. ( 8 ) бодисын давсны хүчлийн давсны уусмал нь дөлийг тоосгон улаан өнгөөр , ( 2 ) - ын уусмал нь ногоон өнгөөр тус тус буддаг . (1 ), ( 5), ( 7 ), ( 8 ) нь халаахад задардаг бол аль хуруу шилэнд ямар бодис байсан бэ? Кальцийн гидрокарбонат агуулсан хатуу усан дээр 30.4 гр ( II ) валенттай төмрийн сульфат дээр нэмж агаараар үлээлгэсэн . Илүүдэл хүхрийн хүчлийг саармагжуулах зорилгоор 1.36 г аммиак бүхий уусмал нэмжээ. Үүссэн тунадасыг улайсгасан . Тунадасны найрлага ба массыг бодож ол. ( CaSO4 – г бүрэн тунадасжсан гэж үзнэ.) Бертолетийн давс ба манганхүчлийн калийн давс оролцсон 3 г масстай холимгийг улайтгахад , 27 ˚ С , 740 мм. м.у.б даралтанд 0.5056 л хий ялгарчээ. Энэхүү холимгийн дээрхи хэмжээний масстай дээжийг хүчиллэг орчинд титрлэхэд 20 мл 0.55 н төмрийн ( II ) сульфатын уусмал зарцуулагджээ. Хэрвээ анхны холимогт дээрхи 2 бодисоос гадна идэвхигүй хольц оролцсон бол , найрлагыг тодорхойл Найрлагандаа Ag → 80% ; N →10.4 % агуулсан мөнгөний давсыг бромоор үйлчилжээ. Тэгэхэд хий ялгарсан ба уг хийн агаартай харьцуулсан нягт нь 1.8 байв.Тэр хийг 5 % - ийн халуун H2SO4 –ийн уусмал дундуур нэвтрүүлсэн .Уусмалыг хөргөхөд өнгөгүй талст бодис үүссэн байна. Уусмал хүчиллэг орчинтой байсан . Үүссэн өнгөгүй талст бодисоос 0.02 гр дээж авч , 10 % - ийн 5 мл H2SO4 ба 5 мл ус нэмсэн . Тэр хольцоо 0.0055 м KMnO4 –ийн уусмалаар цайвар ягаан болтол нь титрлэв. Анализыг 3 удаа хийсэн . Титрлэлтийн дундаж нь 11.54 мл байсан . Дараахь даалгаврыг гүйцэтгэ. Мөнгөний давсны томьёог ол. Явагдсан урвалын тэгшитгэлийг бич. Үүссэн талст бодисын томьёог тодорхойл . Үүссэн хийн шүлт , устөрөгч , бромтой урвалд орсон тэгшитгэлийг бич.

Зэсийн (II) оксидоос 12граммыг авч 1.7 гр А хийгээр ангижруулахад 9.6гр зэс, 2.7 гр ус ба 1.4 гр идэвхээр муу Б хий ялгарчээ. А хийн томьёог илэрхийл. Хүхэр ба фосфорын 6.3 гр холимгийг илүүдэл азотын хүчлээр халаалттай үйлчилжээ. Ингэхэд 24.64 гр хүрэн өнгөтэй хий хэвийн нөхцөлд ялгарчээ. Ялгарсан хийг 6.5 %-н калийн гидроксидын уусмал дундуур нэвтрүүлжээ. Уусмалд үүссэн калийн нитрат ба калийн нитрит хэдэн хувь агуулагдах вэ? Хэвийн нөхцөлд байгаа 1м3 эзлэхүүнтэй нүүрстөрөгчийн оксидуудын (холимгийг устөрөгчтэй харьцуулсан нягт нь 16) 56 кг 1%-н калийн гидроксидын уусмалд нэвтрүүлжээ. Ямар давс хичнээн хэмжээгээр үүссэн бэ? Натри ба хөнгөнцагааны 5.48гр амальгамыг давсны хүчлийн хүрэлцэх хэмжээний уусмалаар үйлчлэхэд хэвийн нөхцөлд 1.12л устөрөгч ялгарчээ. Уусаагүй үлдсэн бодисуудыг уусмалаас авч жигнэхэд 4.02 гр байв. Амальгамын найрлагыг процентоор тодорхойл. Зэс, хөнгөнцагаан, хартугалга, цайраас тогтсон 6.47гр хайлшийг 50%-н азотын хүчлээр үйлчилж бүрэн уусгаж үүссэн уусмал дээр хүхрийн хүчлийн уусмалаас нэмэхэд 3.03гр А бодис үүсчээ. Уусмалыг шүүж шүүгдэс дундуур хүхэртустөрөгчийг нэвтрүүлэхэд үүссэн тунадасыг агаарт улайсгахад 3.2гр Б бодисын тунадас үүсчээ. Шүүгдэсийг илүүдэламмиакаар үйлчлэхэд аморф байдалтай Б бодис үүссэн ба түүнийг улайсгахад масс нь 1.53 болжээ. Хайлшийн найрлагыг процентоор тодорхойл. Хоёр металлын нитратуудын (усгүй) 4,95гр холимгийг улайсгажээ. Халаалтыг 10000С хүргэсний дараа 1атм даралтанд 6.26л эзлэхүүнтэй хийн бүтээгдэхүүнүүд байсан ба мөн усанд сайн уусдаг хуурай үлдэгдэл 1,38гр байв. Усанд ууссан үлдэгдлийн уусмал сул шүлтлэг урвалыг өгч байсан бол анх ямар нитратуудын холимог байсан бэ? Гурван хийн холимгийг натрийн шүлтийн уусмал дундуур нэвтрүүлэхэд нэг нь түүнд уусаж А бодис ус үүсгэдэг. Дээрх холимгийг давсны хүчлийн уусмал дундуур нэвтрүүлэхэд нэг нь шингээгдэж Б бодис үүсгэдэг. Уг холимгийг усан дундуур нэвтрүүлэхэд хоёр нь шингээгдэж В бодис үүсгэдэг бол А, Б, В ямар бодисууд вэ? Үүссэн гурван бодисын массын харьцаа 1.98:1:1.48 байдаг. Хийн холимгийг шатаахад хоёр хоорондоо харилцан үйлчилдэг гэж үз. Газрын шүлтийн металлыг хоёр хэсэг болгон хуваажээ. Нэг хэсгийнх нь жин нөгөө хэсгийнхээс 2дахин бага байв. Бага жинтэйг нь усанд хийжээ. Энд 2гр зэсийн (II) оксидыг металл болтол ангижруулахад шаардагдах хэмжээний устөрөгч ялгарчээ. Металлын их хэсгийг хоолойд тавьж хлорыг нэвтрүүлэн халаажээ. Гарган авсан хатуу бодисыг усанд уусгаж үүссэн уусмалд хүхрийн хүчлийг нэмэхэд 11.65гр тунадас үүсчээ. Ямар металлыг авсан бэ? 32гр жинтэй металл утсыг халааж нэр үл мэдэх хий дотор хийхэд улайсч шатжээ. Шаталтын дүнд үүссэн II валенттай металлын давсны уусмал дундуур хүхэртустөрөгчийг нэвтрүүлэхэд 48гр хар тунадас үүсчээ. Утсыг ямар металлаар хийсэн бэ. Анх авсан утсыг бүрэн шатаахад зарцуулагдсан

хийг гаргаж авахад хэдэн грамм манганы хоёрч оксид ба 36.5% ын (d=1,192г/мл) давсны хүчлийн хэдэн миллилитр уусмал хэрэгтэй вэ? 100мл нэрмэл ус бүхий 2 шил аяга авч, 1-р аяганд 2гр жинтэй хатуу бодис А-г, 2-р аяганд мөн 2гр жинтэй хатуу бодис Б-г тус тус хийжээ. Шил аягууд дахь бодисууд бүрэн урвалд орж, ижил эзлэхүүнтэй В-г ялгаруулжээ. Дээрхи урвалуудаас үүссэн хоёр уусмал дундуур хэвийн нөхцөлд 1.12 л нүүрсхүчлийн хийг нэвтрүүлж урвалууд бүрэн явагдаж дууссаны дараа тэнцүү жинтэй давснууд тус тус үүсжээ. Шил аягатай уусмалууд дундуур дахин 1,12л нүүрсхүчлийн хийг нэвтрүүлэхэд 1-р шил давсны жин 1.62 дахин ихсэн харин 2-р давсны жин өөрчлөгдөөгүй бол А, Б, В бодисуудыг тодорхойлж холбогдох урвалын тэгшитгэлүүдийг бич.

Атом ба элемент Жишиг даалгавар -1 VIIA бүлгийн элементүүдийг галогенууд гэдэг. Тэдгээрийн металлтай нэгдсэн нэглийг металлын галид (MeHaln) гэнэ. Усан уусмал дах галид ионыг мөнгөний нитратаар таньдаг. Байгаль дээр элемент хлор 35Cl (75.77%), 37Cl (24.23%) гэсэн изотопууд оршдог. Үелэх системд тавигдах элемент хлорын харьцангуй атом массыг зууны нарийвчлал (0.00) –тайгаар тооцоолно уу. Үелэх системд элемент бромын харьцангуй атом массыг 80 н.н. гэж тэмдэглэдэг бол 79Br ба 81Br гэсэн изотопуудын байгальд тархах хувийг тодорхойлно уу. Элемент фтор, иодын 19F, 127I гэсэн изотопууд байгальд 100% -иар тархдаг байна. Эдгээр элементүүдийн бусад изотопууд нь тогтворгүй бөгөөд амархан задардаг. Жишээ нь 18F изотопын хагас задарлын үе нь 1.83 цаг болно. 18F –ын задарлын тогтмолыг бодож олно уу. 18F → 18O + e+ + ve гэсэн урвалаар задардаг бол 4,5 грамм 18F дээжинд фторын атомаас 2 минутын дараа хэдэн грамм үлдэхийг тооцоолно уу. Уусмал дах галид ион тус бүрийг таних урвалын тэгшитгэлийг бичиж, тунадасны өнгийг тодорхойлно уу. Дараах тэмдэглэгээ бүхий жижиг хэсгүүдийг бүрдүүлж байгаа эгэл бөөмсийн тоог хүснэгтэнд нөхөж бичнэ үү. F- 35Cl+ 81Br I ... ... ... Протон ... ... ... ... ... Нейтрон . . . . . . Электрон . . . . . . Элемент иодын атомын электронт бүрхүүлийн бүтцийг томьёолж бичнэ үү. Фторын атомын хоёр ба гурван шатны иончлолын нийлбэр энерги 5050 кж/моль ба 11090 кж/моль болно. Фторын атомын эхний гурван шатны иончлолын тэгшитгэлийг бичнэ үү. Фторын атомын гуравдугаар шатны иончлолын энергийг олно уу. 238U –аас 214Pb үүсэх хүртэлх 8 шатны гинжин урвалын бүдүүвчээс шат бүрийн задарлыг тогтооно уу. (_^238)U □(→┴( 1 ) )(_^234)Th □(→┴( 2 ) )(_^234)Pa □(→┴( 3 ) ) (_^234)U □(→┴( 4 ) )(_^230)Th □(→┴( 5 ) )(_^226)Ra □(→┴( 6 ) ) (_^222)Rn □(→┴( 7 ) )(_^218)Po □(→┴( 8 ) (_^214)Pb ) α–задарлын дугааруудыг бичнэ үү. β–задарлын дугааруудыг бичнэ үү. 6.00 грамм масстай судалгааны дээжийн масс 5.88 грамм болтлоо хорогджээ. Чөлөөлөгдөн гарсан энергийг тооцоолно уу. / кЖ / Жишиг даалгавар-2

VIA бүлгийн элементүүдийг халогенууд гэдэг. Хүчилтөрөгч нь урвалын идэвхитэй металл биш бөгөөд ихэнхи элементүүдийг исэлдүүлдэг. Хүхэр нь байгальд ихэнхидээ сульфид, сульфатын эрдэс байдлаар оршдог. Байгаль дээр элемент хүчилтөрөгч 16О (99.76%), 17O (0.048%), 18O (0.192%) гэсэн изотопууд оршдог. Үелэх системд тавигдах элемент хүчилтөрөгчийн харьцангуй атом массыг зуун мянганы нарийвчлал (0.00000)- тайгаар тооцоолно уу. Үелэх системд элемент хүхрийн атом массыг 32 н.н гэж тэмдэглэдэг бол 32S ба 34S гэсэн изотопуудын байгальд тархах хувийг тодорхойлно уу.( 33S- 0.75%, 36S-0.02% болно.) Элемент селен, телурын 78Se, 128Te гэсэн изотопууд байгальд 100%-иар тархдаг байна. Мөн 35S-ийн изотоп нь нь цацраг идэвхитэй тул тогтворгүй бөгөөд амархан задардаг. Жишээ нь 35S изотопын хагас задарлын үе нь 87 өдөр болно. 35S-ийн задралын тогтмолыг бодож олно уу. 35S+α→39Ar гэсэн урвалаар задардаг бол 4.2 грамм 35S дээжинд хүхрийн атомаас 90 өдөрийн дараа хэдэн грамм үлдэхийг тооцоолно уу. Уусмал дахь сульфид, сульфит, сульфат ион тус бүрийг таних урвалын тэгшитгэлийг бичиж, тунадасны өнгийг тодорхойлно уу. Дараах тэмдэглэгээ бүхий жижиг хэсгүүдийг бүрдүүлж байгаа эгэл бөөмсийн тоог хүснэгтэнд нөхөж бичнэ үү. Протон O-2 33S+4 79Se Te …… … … Нейтрон … … … … Электрон … … … … Элемент теллурын атомын электронт бүрхүүлийн бүтцийг томьёолж бичнэ үү. Хүхрийн атомын хоёр ба гурван шатны иончлолын нийлбэр энерги 3260 кж/моль ба 6650 кж/моль болно. Хүхрийн атомын эхний гурван шатны иончлолын тэгшитгэлийг бичнэ үү. Хүхрийн атомын гуравдугаар шатны иончлолын энергийг олно уу. 235U –аас 211Pb үүсэх хүртэлх 8 шатны гинжин урвалын бүдүүвчээс шат бүрийн задарлыг тогтооно уу. (_^235)U □(→┴( 1 ) )(_^231)Th □(→┴( 2 ) )(_^231)Pa □(→┴( 3 ) ) (_^227)As □(→┴( 4 ) )(_^223)Fr □(→┴( 5 ) )(_^219)At □(→┴( 6 ) ) (_^215)Bi □(→┴( 7 ) )(_^215)Po □(→┴( 8 ) (_^211)Pb ) α–задарлын дугааруудыг бичнэ үү. β–задарлын дугааруудыг бичнэ үү. 12.00 грамм масстай судалгааны дээжийн масс 11.76 грамс болтлоо хорогджээ. Чөлөөлөгдсөн энергийг тооцоолно уу. /кЖ/ Бодлогын түүвэр /атом ба элемент/ 〖(_^14)С〗^-ын цацраг идэвхит изотопын хагас задралын үе 5730 жил (цацраг идэвхит задралаар 0.16 МэВ энергитэй β туяа ялгаруулдаг) болно.

Модноос авсан дээж 72%-ын (_^14)С агуулж байсан бол модны насыг тодорхойлно уу. /1М=〖10〗^6, 1эВ=1.602*〖10〗^(-19)ж/ (_^237)Np -ийн хагас задралын үе 2.39 өдөр, (_^239)Pu -ийн хагас задралын үе 24 жил байдаг.Ижилхэн 1минутын турш 1µг (_^237)Np ба (_^239)Pu -ийн задарсан атомын тоог тооцоолно уу. /1µ=〖10〗^(-6)/ Цацраг идэвхит изотоп, (_^90)Sr цөмийн урвалаар агаарт алдагддаг бөгөөд хагас задралын үе 28.1жил болно. Организм 1.0мг (_^90)Sr шингээсэн гэвэл организмд энэ хэмжээ 18 жил ба 70 жилийн дараа тус тус ямар хэмжээтэй (_^90)Sr байх вэ? (_^24)Na -ийг амьд организмын натрийн балансыг хянахад хэрэглэдэг. Организмд анх байсан(_^24)Na -ийн агуулга 0.05 мг, түүний задрах урвал организмд 24.9 цагийн турш явагдаж (_^24)Na -ийн агуулга 0.016мг болтлоо багассан бол хагас задралын үеийг тооцоолно уу. Доорхи тохиолдол бүрээс эх ба охин нуклидыг хооронд нь харгалзуулж, задралын хэлбэрийг (α эсвэл β) заана уу. Эх нуклидууд: a) 60Co b) 90Sr c) 226Ra d) 137Cs e) 212Po Охин нуклидууд: 1) 90Zr 2) 137Xe 3) 214Rn 4) 222Rn 5)137Ba 6) 60Ni 7) 60Fe 8) 208Pb 9) 90Y Дараах хүснэгтэнд аль нь α-задрал, аль нь β-задрал болохыг харгалзах нүдэнд тэмдэглэнэ үү. α-задрал β-задрал (_^226)Ra →(_^222)Rn (_^222)Rn→(_^218)Po (_^218)Po→(_^214)Pb (_^214)Pb→(_^214)Bi (_^214)Bi→(_^214)Po (_^214)Po→(_^210)Pb (_^210)Pb→(_^210)Bi (_^210)Bi→(_^210)Po (_^210)Po →(_^206)Pb N (дээж дэхь атомын тоо) нь A (цацраг идэвхит чанар) –тай шууд хамааралтай (A = λ*N). λнь цацраг идэвхит задралын тогтмол ба хагас задралын үетэй дараах тэгшитгэлээр холбогддог. λ = ln2 / T1/2. Цацраг идэвхит чанарыг бекюрел (Bq) нэгжээр хэмждэг. /1Bq=1задрал* 〖сек〗^(-1)/

Хагас задралын өгөдлүүдийг ашиглан дараах нэгдлүүдийн цацраг идэвхит чанарыг (ГBq-ээр) тооцоолно уу. a) 1.3141г 226RaCl2 b) 1.0 мг 90Sr(NO3)2 c) 0.5 мг 137CsNO3 T1/2(226Ra) = 1612жил, T1/2(90Sr) = 29жил, T1/2(137Cs) = 30 жил Нэгэн дээжний цацраг идэвхит чанарыг 27.7 ГBq гэж туршилтаар тогтоожээ. Дээжийг битүүмжилсэн саванд 163 өдөр байлгасан байна. Энэ хугацаанд үүсэх атомын тоог олно уу. Химийн кинетик Жишиг даалгавар 1 Урвалын хурдыг олох А + 2Б = АБ2 урвалын хувьд А бодисын анхны концентрац 5 моль/л, Б бодисын анхны концентрац 8 моль/л тус тус байсан бөгөөд урвал явагдаж эхэлснээс 10 минутын дараа А бодисын концентрац 2 моль/л болсон бол урвалын хурдыг А, Б, АБ2 бодисуудын хувьд олж, моль/л∙мин ба моль/л∙с нэгжээр илэрхийл. 2NaOH + H2SO4 = Na2SO4 + 2H2O гэсэн саармагжих урвалын үед натрийн гидроксидын анхны концентрац 0.5 моль/л ба хүхрийн хүчлийнх 0.4 моль/л тус тус байв. Урвал явагдаж эхэлснээс хойш 5 секундын дараа шүлтийн концентрац 0.1моль/л болсон гэвэл урвалын хурдыг натрийн гидроксид, хүхрийн хүчил ба усны хувьд бодож олоод моль/л∙мин ба моль/л∙с нэгжээр илэрхийл. H2 + Cl2 = 2HCl урвалаар хлортустөрөгчийн үүсэх хурд нь 0.5моль/л∙с болно. Урвал эхлэхэд устөрөгч ба хлорын анхны концентрацууд нь 5.0 моль/л ба 6.0 моль/л байсан бол урвал эхэлсээр эхний 6 секунд тутам дахь урвалын системийн найрлагыг ол. Жишиг даалгавар 2 Масс үйлчлэлийн хуулийг хэрэглэх G + 3L = GL3 урвалын хувьд масс үйлчлэлийн хуулийг бичиж G бодисын концентрацийг 4 дахин нэмэгдүүлэх L бодисын концентрацийг 2 дахин бууруулах G ба L бодисуудын концентрацийг тус бүр 2 дахин нэмэгдүүлэх G бодисын концентрацийг 10 дахин нэмэгдүүлээд, L бодисын концентрацийг 3 дахин бууруулахад тус бүр урвалын хурд хэрхэн өөрчлөгдөхийг тооцоолно уу. С(хат) + О2(хий) = CO(хий) урвалын хувьд хүчилтөрөгчийн концентрацийг 5 дахин нэмэгдүүлж, нүүрсний концентрацийг 2 дахин бууруулбал урвалын хурд хэрхэн өөрчлөгдөх вэ? Жишиг даалгавар 3 Вант Гоффын дүрмийг хэрэглэх

Хэрвээ урвалын хурдны температурын коэффициент нь 2 бол урвалын температурыг 200С – 400С болтол нэмэгдүүлэх үед урвалын хурд хэд дахин өөрчлөгдөх вэ? Урвалын хурдны температурын коэффициент нь 3 үед урвалын температурыг 1200С –ээс 700С болтол бууруулах үед урвалын температур хэрхэн өөрчлөгдөх вэ? Урвалын орчны температурыг 400С –ээс 700С болгон өөрчлөх үед урвалын хурд нь 5моль/л∙с байснаа 1280моль/л∙с болж өөрчлөгдсөн бол урвалын хурдны температурын коэффициентыг бодож олно уу. Жишиг даалгавар 4 Нийлмэл бодлого 1000С температурт аммиак синтезлэх (N2+3H2 ↔ 2NH3) урвалын тэнцвэр тогтсон үед [N2] = 20 моль/л, [H2]=25 моль/л, [NH3] =4 моль/л байсан бол: Даалгавар: Бодисуудын анхны концентрацийг тодорхойлно уу [N2] = , [H2]= , [NH3] = Энэ урвалын тэнцвэрийн тогтмолыг бодож олно уу. Хэрэв шулуун урвалын хурдны тогтмол К1= 3.07 сек-1 бол буцах урвалын хурдны тогмтолыг бодож олно уу. Энэ урвалыг 2500С температурт явуулахад устөрөгчийн концентрац 1 моль/л болтлоо буурдаг бол энэ температурт тэнцвэрийн тогтмол хэрхэн өөрчлөгдөх вэ? Аммиак синтезлэх урвалын температураас хамаарах коэффициент /Вант-Гоффын коэффициент/ хэд байх вэ? Урвалын идэвжлийн энергийг бодож олно уу. 1000С болон 2500С-д урвалын Гиббсийн энергийн өөрчлөлтийг тодорхойлж харьцуулан дүгнэлт гаргана уу. Хүснэгтэд аммиакын синтезийн урвалын үе дэх сонгомол катализаторуудын идэвхжлийн энергид нөлөөлөх тоон утгууд өгөгджээ. Тэгвэл эдгээр катализаторуудын аль нь урвалыг 1000С-2500С хүртэл халаасантай тэнцэх хэмжээний үйлчлэл үзүүлж чадах вэ? Тооцоогоор баталн а уу. Катализатор C Sn Au Pt Pd ΔEa, кЖ 27.4 34.8 40.0 41.5 48.8 2500С-д системийн даралт 180 КПа байсан бол энэ температур дахь урвалын даралтаар илэрхийлэгдсэн тэнцвэрийн тогтмолыг тодорхойлж, урвал явагдах чиглэлийг тодорхойлно уу. Жишиг даалгавар 5 200С- систем дэх бодисуудын концентрац нь [A]=1 моль/л, [B]=4 моль/л, [C]=6 моль/л байв. Даалгавар: Энэ температур дахь урвалын тэнцвэрийн тогтмолыг тооцоолно уу.

Тэнцвэр тогтохоос өмнөх [А] -ийг тооцоолно уу. Энэ температур дахь урвалын гарцыг тооцоолно уу. Тэнцвэрийн үе дэх бүтээгдэхүүн үүсэх урвалын хурдыг тооцоолно уу. Шулуун урвалын хурдны тогтмол k=0.5 болно. Системийн температурыг 700С хүртэл халаахад шулуун урвалын хурд 32 дахин өссөн бол урвалын хурдны температурын коэффициентыг тооцоолно уу. Жишиг даалгавар 6 aX + bY + cZ → 2U + E гэсэн урвалын хурдыг 250С –д судалсан туршилтын үр дүнд үндэслэн тооцоог хийнэ үү. № [X] (M) [Y] (M) [Z] (M) Урвалын хурд (М/с) 1 2,8 1,4 0,2 2,8∙10-2 2 2,8 2,8 0,2 5,6∙10-2 3 5,6 1,4 0,2 2,8∙10-2 4 2,8 1,4 0,4 11,2∙10-2 Даалгавар: X бодисын концентрацаас хамаарсан урвалын хурдны эрэмбийг олно уу. Y бодисын концентрацаас хамаарсан урвалын хурдны эрэмбийг олно уу. Z бодисын концентрацаас хамаарсан урвалын хурдны эрэмбийг олно уу. aX + bY + cZ → 2U + E гэсэн урвалын хурдны эрэмбийг тооцоолж урвалын хурдны тэгитгэлийг бичнэ үү. aX + bY + cZ → 2U + E гэсэн урвалын хурдны тогтмолыг олно уу. Энэхүү урвалын хурдны температурын коэффициент 3 бол системийн температурыг 450С хүртэл халаасны дараах урвалын хурдны тогтмолыг олно уу. Химийн термодинамик Жишиг даалгавар 1 2C2H2(x) + 5O2(x) = 4CO2(x) + 2H2O(x) урвал нь 270С-д явагдсан бол дараах хүснэгтэн мэдээллийг ашиглан даалгаврыг гүйцэтгэнэ үү. Бодис ΔH0үүс, кж/моль ΔH0шат, кж/моль ΔS0үүс, ж/моль ΔG0үүс, кж/моль Тэнцвэрийн үеийн концентраци, М O2(x)0 0 205.20 0.01 моль/л C2H2227.4-2512.4 200.9209.90.02 моль/л CO2(x -393.5 0 213.8-394.4 0.01 моль/л H2O(x) -241.8 0 188.8-228.6 0.01 моль/л Даалгавар: Урвалын дулааны илрэл ΔН-г үүсэхийн стандарт энтальпийн утгыг ашиглан тооцоолно уу. Урвалын дулааны илрэл ΔН-г шатахын стандарт энтальпийн утгыг ашиглан тооцоолно уу. Урвалын термохимийн төрлийг тодорхойлно уу.

Урвалын эмх замбараагүй байдлын илрэл ΔS-г үүсэхийн стандарт энтропийн утгыг ашиглан тооцоолно уу. Урвалын термодинамик боломж буюу ΔG-г үүсэхийн стандарт Гиббсийн энергийн утгыг ашиглан тооцоолно уу. Урвалын термодинамик боломж буюу ΔG-г урвалын энтальпи болон энтропийн утгыг ашиглан тооцоолно уу. Урвалын Гиббсийн энергийн өөрчлөлтийг ашиглан урвал өөрөө аяндаа явагдах эсэхийг тодорхойлно уу. ΔG = ΔH – T*ΔS байдгыг ашиглан урвал өөрөө аяндаа явж эхлэх температурыг тодорхойлно уу. Масс үйлчэлийн хуулийг ашиглан тэнцвэрийн шулуун урвалын хурдыг тодорхойлно уу. / шулуун урвалын хурдны коэффициент К=0.05/ Масс үйлчэлийн хуулийг ашиглан тэнцвэрийн үеийн буцах урвалын хурдыг тодорхойлно уу. / урвалын хурдны коэффициент К=0.2/ Хэрэв ацетилен /C2H2/-ийн концентрацийг 2 дахин ихэсгэвэл шулуун урвалын хурд хэрхэн өөрчлөгдөх вэ? Хэрэв энэ урвалыг 570С-д явуулбал урвалын хурд хэрхэн өөрчлөгдөх вэ? / урвалын хурдны температурын коэффициент γ = 2/ Урвалын тэнцвэрийн тогтмол К-г олно уу. Хэрэв урвалын тэнцвэрийг бүтээгдэхүүн үүсэх талруу шилжүүлэхийг хүсвэл системийн дараах параметрүүдийг хэрхэн өөрчлөх вэ? Даралт - Температур - Эзэлхүүн - Жишиг даалгавар 2 CH4(x) + 2O2(x) = CO2(x) + 2H2O(x) урвал нь 270С-д явагдсан бол дараах хүснэгтэн мэдээлийг ашиглан даалгаврыг гүйцэтгэнэ үү. Бодис ΔH0үүс, кж/моль ΔH0шат, кж/моль ΔS0үүс, ж/моль ΔG0үүс, кж/моль Тэнцвэрийн үеийн концентраци, М CH4(ш) -74.6 -802.5 186.3-50.5 0.4 моль/л O2(x)0 0 205.20 0.1 моль/л C2H2227.4-2512.4 200.9209.90.2 моль/л CO2(x -393.5 0 213.8-394.4 0.1 моль/л H2O(x) -241.8 0 188.8-228.6 0.1 моль/л Урвалын дулааны илрэл ΔН-г үүсэхийн стандарт энтальпийн утгыг ашиглан тооцоолно уу. Урвалын дулааны илрэл ΔН-г шатахын стандарт энтальпийн утгыг ашиглан тооцоолно уу. Урвалын термохимийн төрлийг тодорхойлно уу. Урвалын эмх замбараагүй байдлын илрэл ΔS-г үүсэхийн стандарт энтропийн утгыг ашиглан тооцоолно уу. Урвалын термодинамик боломж буюу ΔG-г үүсэхийн стандарт Гиббсийн энергийн утгыг ашиглан тооцоолно уу.

Урвалын термодинамик боломж буюу ΔG-г урвалын энтальпи болон энтропийн утгыг ашиглан тооцоолно уу. Урвалын Гиббсийн энергийн өөрчлөлтийг ашиглан урвал өөрөө аяндаа явагдах эсэхийг тодорхойлно уу. ΔG = ΔH – T*ΔS байдгыг ашиглан урвал өөрөө аяндаа явж эхлэх температурыг тодорхойлно уу. Масс үйлчэлийн хуулийг ашиглан тэнцвэрийн шулуун урвалын хурдыг тодорхойлно уу. / шулуун урвалын хурдны коэффициент К=0.005/ Масс үйлчэлийн хуулийг ашиглан тэнцвэрийн үеийн буцах урвалын хурдыг тодорхойлно уу. /урвалын хурдны коэффициент К=0.02/ Хэрэв ацетилен /CH4/-ийн концентрацийг 3 дахин ихэсгэвэл шулуун урвалын хурд хэрхэн өөрчлөгдөх вэ? Хэрэв энэ урвалыг 470С-д явуулбал шулуун урвалын хурд хэрхэн өөрчлөгдөх вэ? / урвалын хурдны температурын коэффициент γ=3/ Урвалын тэнцвэрийн тогтмол К-г олно уу. Хэрэв урвалын тэнцвэрийг бүтээгдэхүүн үүсэх талруу шилжүүлэхийг хүсвэл системийн дараах параметрүүдийг хэрхэн өөрчлөх вэ? Даралт - Температур - Эзэлхүүн - Жишиг даалгавар 3 1/2N2(хий) + O2(хий)→ NO2(хий) ∆H = 33 кЖ N2(хий) +2O2(хий) → N2O4(хий) ∆H = 11 кЖ Дээрхи термохимийн тэгшитгэлийг ашиглан даалгаврыг гүйцэтгэнэ үү Даалгавар: 9,2 грамм NO2 үүсэхэд шингээгдэх дулааныг тооцоолно уу. 2,75 кЖ дулаан шингээгдэхэд үүсэх N2O4 –ын массыг тооцоолно уу. Стандарт нөхцөл дэх 2NO2(хий) → N2O4(хий) гэсэн урвалын ∆H0–ийг тооцоолно уу. 23 грамм NO2 –оос N2O4 үүсэхэд ялгарах дулааныг тооцоолно уу. Жишиг даалгавар 4 Кальцийн хлоридын уусмал уруу натрийн карбонатын уусмал нэмэхэд явагдах термохимийн тэгшитгэл нь: CaCl2 + Na2CO3 → CaCO3 + 2NaCl ΔH°урв = 12.9 кЖ∙моль-1 Урвалаар 20 грамм кальцийн карбонат үүсэхэд шингээгдэх дулааныг тооцоолно уу. Хүснэгтэн мэдээллийг ашиглан энэ урвалын стандарт энтропийн утгыг тооцоолно уу. CaCl2 Na2CO3 CaCO3 NaCl ΔS°урв /Ж∙моль-1∙K-1/ 56.6 61.8 91.7 115.4 Энэ урвалын Гиббсийн чөлөөт энергийн өөрчлөлтийг стандарт нөхцөлд тооцоолно уу.

Термодинамикийн хувьд энэ урвалын явагдаж эхлэх температурыг тооцоолно уу. Жишиг даалгавар 5 Этаны дегидрогенжих урвалын хувьд дараах термодинамик өгөгдөл өгчээ. Даалгавар: Этаны дегидрогенжих урвалын тэгшитгэлийг бичнэ үү. 900 К температурт дегидрогенжих урвалын тэнцвэрийн тогтмолыг тооцоолно уу. Этилены гидрогенжих урвалын энтальпийн өөрчлөлтийг тооцоолно уу. Этаныг катализатор дээгүүр нэвтрүүлэн дегидрогенжих урвалыг явуулсан бол урвалын холимгийн найрлагыг процентоор илэрхийлэн тооцоолно уу. Тэнцвэр тогтсон систем дэх холимгийн нийт даралт 101.3 кПа болно. 600 К температурт этаны дегидрогенжих урвалын тэнцвэрийн тогтмол 3. -6 бол температурыг 900 К-ээс 600 К болгон бууруулахад тэнцвэр хэрхэн өөрчлөгдөх вэ? Жишиг даалгавар 6 Зэсийг концентрацтай азотын хүчлээр үйлчилжээ. Ялгарсан хийг цуглуулаад нягтыг нь 1 бар даралтанд хэмжихэд 25өС болон 35өС температурт харгалзан 3.130 г/л, 2.840 г/л байв. Ялгарсан хийн нягт эхний нөхцөлд ямар байхыг тооцоолно уу. Таны тооцоо яагаад туршилтын үр дүнтэй зөрж байгаа шалтгааныг урвалын тэгшитгэлээр илэрхийлж бичнэ үү. Хэмжилт хийх явцад ялгарсан хийн хүрэн өнгө 25өС -аас 35өС температурт шилжихэд тодорч байсан бол эдгээр температур дах Кр –г тус тус тооцоолно уу. Тухайн температур бүр дэх ΔGө –ийн утгыг олно уу. Явагдсан урвалын ΔHө ба ΔSө -ийн утгыг бодож олно уу. Бодлогын түүвэр /химийн урвалын кинетик ба термодинамик/ Нэгэн химийн урвал дараах тэгшитгэлийн дагуу явагддаг 3A+B= A_3 B Хэрэв А бодисын концентрацийг гурав дахин нэмэгдүүлэх тохиолдолд урвалын хурд хэрхэн өөрчлөгдөх вэ? Хэрэв урвалын хурдны температурын коэффициент 3 бөгөөд 300С-д урвалын хурд 0.1 моль/сек бол 500С-д урвалын хурдыг бодож ол. Хэрэв урвалын хурдны температурын коэффициент 2 бөгөөд 300С-д урвалын хурд 0.02 моль/сек бол 600С-д урвалын хурдыг бодож ол. Хэрэв нэгэн урвал 400С температурт 200С температурт явагддагаасаа 4 дахин хурдан явагддаг бол урвалын хурдны температурын коэффициентийг бодож олно уу.

Цуухүчлийн ангидридаас цуухүчил үүсэх урвалын хурдны тогтмол 150С температурт 0.0454 мин-1, цуухүчлийн ангидридын анхны концентраци 0.5 моль/л байсан бол цуухүчлийн концентраци 0.1 моль/л болсон үед дээрх урвалын хурд ямар байх вэ? Хэрэв азотын диоксидын үүсэх урвалын явагдах савны эзэлхүүнийг 3 дахин багасгавал урвалын хурд хэрхэн өөрчлөгдөх вэ? Пенциллины задрах урвалын хурдны тогтмол 360С температурт 6*10-5 сек-1, 410С температурт 1.2*10-5 сек-1 бол дээрх урвалын температурын коэффициентийг бодож ол. Урвал 500С-д 2 минут 15 секундын дотор явагдаж дуусав. Хэрэв урвалын хурдны температурын коэффициент нь 3-тай тэнцүү бол 700С-д дээрх урвал ямар хугацаанд явагдаж дуусах вэ? 100С-450С-ийн температурын нөхцөлд этилацетатын шүлтээр задрах гидролизын урвалын идэвхжилийн энергийг бодож ол. (γ=1.9) / ln⁡〖 K_2/K_1 =(E_u*∆T)/(R*T_1 T_2 ) 〗/ 250С-550С-ийн температурын завсарт устөрөгчийн хэт ислийн задрах урвалын идэвхжилийн энерги 75.4кж/моль энэ урвалын хурдны температурын коэффициентийг бодож ол. / ln⁡〖K_2/K_1 =(Еа*∆T)/(R*T_1 T_2 ) 〗/ 2980К температурт явагдах нэгэн катализын урвалын идэвхжилийн энерги 4кж/моль –оор буурсан бол энэ урвалын хурд хэрхэн өөрчлөгдсөн бэ? 2980К температурт явагдах I эрэмбийн нэгэн урвалын үргэлжлэх хугацаа 15.4 цаг байв. Энэ урвалд катализаторыг хэрэглэн урвалын идэвжилийн энергийг 15000 ж/моль-оор бууруулсан бол дээрх урвалын үргэлжлнх хугацаа хэрхэн өөрчлөгдөх вэ? 2NO(хий) + O2(хий) = NO2(хий) гэсэн эргэх урвалд тэнцвэр тогтсон үед [NO] = 0.2 моль/л, [O2] = 0.3 моль/л, [NO2] = 0.4 моль/л бол дээрх урвалын тэнцвэрийн тогтмолыг бодож ол. 250С-д аммиакын нийлэгжих урвалын тэнцвэрийн тогтмол 2-той тэнцүү байв. Анхны холимог дахь 10 моль/л устөрөгчийн 75% нь аммиак болон хувирсан бол анхны 3л хийн холимогт хэдэн моль азот байсан бэ? Синтезийн хийн үүсэх (C(хатуу) + H2O(хий) = CO(хий) + H2(хий) ) урвалын дулааны илрэл стандарт нөхцөлд 131.3 кж/моль, энтропийн өөрчлөлт 133.6 ж/моль*K бол тэнцвэрийн концентрациуд [H2O] = 0.2 моль/л, [CO] = 0.3 моль/л, [H2] = 0.4 моль/л нь байх үеийн температурыг бодож ол. 〖∆G〗 _урв= -RT ln⁡K Шоргоолжны альдегидын үүсэх (CО(хий) + H2(хий) ↔ HCHO(хий) ) урвалын дулааны илрэл стандарт нөхцөлд -129000 кж/моль, энтропийн өөрчлөлт -333 ж/моль*K. 2980K температурт тус бүр 2 моль/л нүүрстөрөгчийн дутуу исэл болон устөрөгч авсан бол тэнцвэр тогтсон систем дэх бодисуудын концентрацийг бодож ол. 〖∆G〗_урв= -RT ln⁡K 0.3 моль/л азот болон 0.4 моль/л устөрөгчийг битүү саванд катализаторын оролцоотой нийлэгжүүлэхэд аммиакын концентраци 30

секундын дотор 0.12 моль/л болсон бол энэ урвалын хурдны тогтмолыг бодож ол. 370С-ийн температурт хүчиллэг орчинд явагдах саахарын гидролизын урвалын идэвхжилийн энерги 102 кж/моль байснаа ферментийн оролцоотой 35 кж/моль болтлоо буурсан бол урвалын хурд хэд дахин нэмэгдэх вэ? Этаналийн уурыг хүчилтөрөгч дотор шатаахад 441.7кДж дулаан ялгарч, 14.96л (102кПа даралт ба 33өС) хүчилтөрөгч урвалд ороогүй үлдсэн байна. Анхны холимгийн найрлагыг массын хувиар илэрхийл. Нүүрстөрөгч (IV) –ийн оксид, усны уур ба этаналийн уурын үүсэхийн дулаан харгалзан 393,5кДж/моль, 241.8кДж/моль ба 166.4кДж/моль болно. Халаалтын дор тодорхой температурт 36г цууны хүчил ба 7.36г 100% - ийн этанолын холимогт хүхрийн хүчлийн байлцаатайгаар тэнцвэр тогтжээ. Энэхүү холимгийг илүүдэл барийн хлоридоор үйлчлэхүйд 4.66г тунадас буудаг. Харин илүүдэл калийн гидрокарбонатаар үйлчлэхэд 12.1л нүүрстөрөгч (IV) –ийн оксид х.н. –д үүсдэг байна. Мөнхүү температурт халаалтын дор 150г цууны хүчил ба 200мл 90% ийн (0.82г/мл) этанолийн холимогт хүхрийн хүчлийн байлцаатай тэнцвэр тогтоход үүсэх холимог дох нийлмэл эфирийн тоо хэмжээг бодож ол. A (ХИЙ ) + B(ХИЙ ) = C (ХИЙ ) + D (ХИЙ ) гэсэн тэнцвэрт оршиж байгаа урвалын тэнцвэрийн тогтмол 4 байжээ. 1 моль А, 1 моль В бодис урвалд орж тэнцвэр тогтох үед бодисуудын концентраци ямар болох вэ? 0.72 моль SO2 ба 0.71 моль SO3 агуулсан битүү саванд 0.49 моль NO2 нэвтрүүлэхэд дараах тэнцвэр тогтжээ. Өгсөн температурт урвал явагдсанаар 0.39 моль NO үүссэн бол тэнцвэрийн тогтмолыг тооцоолно уу. Тэнцвэр тогтсон системд 1 моль SO2 нэмсний дараа дахин тэнцвэр тогтсон бол тэнцвэр тогтсон систем дэх хийн агуулгыг тооцоолно уу. шингэн ус үүсдэг.Өгсөн нөхцөлд этаны шатахын стандарт энтальпийн өөрчлөлт нь -1560.5 кЖ/моль бол хүснэгтийн өгөгдлийг ашиглан дараах даалгаврыг гүйцэтгэнэ үү. Химийн бодис Химийн холбоо Холбооны энерги, кЖ/моль CO2(x) -393.5 C-C 347 H2O(ш) -285.8 H-C 413 H-O 464 O=O 495 Даалгавар: Явагдах урвалын тэгшитгэлийг бичнэ үү. Этаны үүсэхийн стандарт энтальпийг тооцоолно уу. C=O холбооны энергийг олно уу.

Хэрэв урвалын стандарт Гиббсийн энергийн өөрчлөлт -1467.5 кЖ/моль бол урвалын стандарт энтропийн өөрчлөлтийг тооцоолно уу. Харьцуулан тайлбарлана уу. Озон нь азотын диоксидтой харилцан үйлчлэхэд дараах урвал явагддаг. - -168 Ж/К Даалгавар: Хэрэв О3(x), N2O5(x)-ийн үүсэхийн стандарт энтальпи харгалзан 143, 11 кЖ/моль бол NO2(x)-ийн үүсэхийн стандарт энтальпийг тооцоолно уу. Урвалын стандарт энтропийн өөрчлөлтөөс юуг дүгнэж хэлж болох вэ? температурт урвалын стандарт Гиббсийн энергийн өөрчлөлтийг олно уу. Дээрх урвалын аяндаа явах чанар температураас хамаарч хэрхэн өөрчлөгдөхийг тогтоож, тайлбарлана уу. Дараах хүснэгтийн өгөгдлийг ашиглан дээрх урвалын эрэмбийг тогтоож, хурдны хуулийн илэрхийллийг бичнэ үү. NO2(x), M O3(x), M Анхны хурд, M/c 0.0015 0.0025 -8 0.0022 0.0025 -8 0.0022 0.0050 -7 Хурдны хуулийн илэрхийллээс урвалын хурдны тогтмолыг олж, нэгжийг бичнэ үү. Урвалын механизмыг тайлбарласан дараах 2 механизм өгөгджээ. Энэ урвалын хурдны хуулийн илэрхийлэлд аль механизмд тохирох вэ? 1-р механизм 2-р механизм удаан Урвалын хурд температураас хамаарч хэрхэн өөрчлөгдөх вэ? Шалтгааныг тайлбарлана уу. Бөмбөгдөгч цох. Энэ цох өөрийгөө хамгаалахдаа устөрөгчийн хэт оксид, гидрохиноноос тогтсон холимгийг ялгаруулдаг. Урвалын дүнд эвгүй үнэртэй хинон үүсдэг бөгөөд хий цацсан орчимд 100өС хүртэл халдаг байна. Дараах мэдээлэлд үндэслэн даалгаврыг гүйцэтгэнэ үү. Гидрохиноны устөрөгчийн хэт оксидоор исэлдэх урвалын тэгшитгэлийг бичнэ үү. Энэ урвалын дулааны илрэлийг тооцоолно уу. Урвалын дулааны илрэлийг хэмжихэд уусмалын температур 25ө -аас 100өС хүртэл нэмэгдсэн бол уусмал дах гидрохиноны процентын концентрацыг тооцоолно уу. (Уусмалын дулаан багтаамж нь усны хувийн дулаан багтаамжтай тэнцүү гэж үзнэ.)

Гидрохиноноос хинон болтлоо исэлдэх урвалаас гадна нэмэлт экзотерм урвалын тусламжтай уусмалд явагдах урвалын дулааны илрэлийг тооцоолно уу. Мөнгө нь азотын хүчилд NO ялгаруулан уусчээ. Урвалын тэгшитгэлийг хүснэгтэд өгөгдсөн ионыг үүсгэн бичнэ үү. Хүснэгтийн өгөгдлийг хэрэглэн энэ урвал нь стандарт нөхцөлд термодинамикийн хувьд явагдах боломжтой эсэхийг тодорхойлно уу. Стандарт нөхцлийн температур 298 К болно. Мөнгөтэй ижил нөхцөлд алт азотын хүчилд уусдаггүй болохыг тооцоогоор харуулна уу. ΔHө, кЖ/моль ΔSө, Ж/моль∙К ΔGө, кЖ/моль Ag(хат.) 42,7 Ag+(уусм.) 105,9 77,1 N2(хий) 191,5 NO-3(уусм.) -206,6 -110,5 NO(хий) 90,3 210,6 H2(хий) 130,6 O2(хий) 205,0 H+(уусм.) 0 0 H2O(шинг.) -285,9 69,9 Eө(Ag+/Ag) = 0,8 B Eө(Au3+/Au) = 1,42 B урвалын хурдны тогтмол 295К температурт 1.60∙10– тогтмол ба температурын хоорондох хамаарлыг Аррениусийн тэгшитгэлээр илэрхийлбэл: Үүний: k – урвалын хурдны тогтмол; А – температураас үл хамаарах экспоненциал тогтмол; Еа – идэвхжилийн энерги (Дж/моль); R – хийн универсаль тогтмол; Т- температур (K) болно. Даалгавар 26.2 грамм нитрозилхлоридыг усаар үйлчилхэд 19.84 кДж дулаан ялгарсан гэвэл дараах хүснэгтэн мэдээлэлд үндэслэн анхны урвалын дулааны илрэлийг тоцоолж, термохимийн тэгшитгэлийг бичнэ үү. Бодисын томъёо HNO2(уусмал) H2O(шингэн) HCl(уусмал) Q0үүсэх (кДж/моль) 115.9285.8167.1 Бодисын томъёо N2(хий) O2(хий) NO(хий) Eатомчлал (кДж/моль) 945.3498.4631.6 Тэнцвэр тогтсон системийн дараах хүчин зүйлсийг өөрчилхөд тэнцвэр хаашаа шилжих вэ? Температурыг нэмэгдүүлэхэд Системд хлорыг нэмэхэд

Даралтыг бууруулахад Хэрэв эргэх урвалын идэвхжилийн энерги 93.1 кДж/моль бол 473К температурт системийн шулуун урвалын хурдны тогмолыг бодож олно уу. 473К температурт системийн буцах урвалын хурдны тогтмол 7.6∙10–5 л/моль∙с бол энэхүү температурт системийн тэнцвэрийн тогтмолыг тооцож олно уу. Электролиз Жишиг даалгавар 1 Мөнгөний нитратын усан уусмалын электролизийг үл уусдаг анодтой явуулж 3А гүйдлийн хүчтэй цахилгаан гүйдлийг 25минутын турш нэвтрүүлэхэд катод дээр 4.8г мөнгө ялгарчээ. Мөнгөний цахилгаан химийн эквивалентыг тооцоолно уу. гарцыг тус тус тооцож олно уу? Жишиг даалгавар 2 Никелийн (II) нитратын усан уусмалын идэвхгүй электродтой явагдах электролизын үед 44.8л эзэлхүүнтэй хий (х.н) ялгарчээ. Хүчилтөрөгчийн гарц 100% , никелийнх 80% бол гарган авсан никелийн массыг олно уу. Жишиг даалгавар 3 Натрийн хлоридын 10%-ийн 20г уусмалыг электролизоор бүрэн задлахад онол ёсоор хичнээн кулон цэнэг зарцуулагдаж, хичнээн хэмжээний ямар ямар бодис ялгарах вэ? Жишиг даалгавар 4 Зэс хөнгөнцагаан хоёрын 20грамм жинтэй хайлшийг өтгөн азотын хүчилд уусгаж үүссэн уусмалд электролиз явуулахад анод дээр 2.8 литр хий ялгарчээ. Металлын азотын хүчилтэй урвалд орох урвалын тэгшитгэлийг бичнэ үү. Электролизод орсон давсны массыг олно уу. Анхны холимгийн найрлагыг олно уу. Нэгдүгээр урвалаар ялгарсан азотын диоксидын эзэлхүүнийг олно уу. Жишиг даалгавар 5 Калийн хлоридийн 5%-ийн p=1.05г/мл нягттай 100мл уусмалд 8А хүчтэй гүйдлийг 1цаг 10минутын турш нэвтрүүлэхэд үл уусдаг анод дээр 2.34л эзэлхүүнтэй (х.н-д) хий ялгарчээ. Электролиз бүрэн явж дууссаны дараах уусмал дахь бодисын массын хувийг бодож ол. Жишиг даалгавар 6 Натрийн хлоридын усан уусмалын электролизийн дүнд 6.72л хлор (х.н)д ялгарав.Электролизийн дараа уусмалын масс 80г байв.Үүссэн уусмал дахь натрийн гидроксидын массын хувийг процентоор тодорхойл. Жишиг даалгавар 7 Үл уусдаг анод бүхий электролизорт 12%-ийн 200г зэсийн сульфатын уусмал хийж электролиз явуулжээ. Анод дээр хэвийн нөхцөлд 3.36л хий ялгарах үед

электролизыг зогсоож 16%-ийн 50г идэмхий натрийн уусмалыг нэмэхэд үүсэх уусмалын процентын концентрацийг ол. Жишиг даалгавар 8 Зэсийн байвангийн усан уусмалын электролизийн үед катодын жин 8.0г- аар нэмэгджээ. Анод дээр хичнээн эзэлхүүн ямар хий (х.н) ялгарч , уусмалд хэдэн грамм хүхэр хүчлийн зэсийн давс задарсан бэ? Жишиг даалгавар 9 Алтны (III) ба мөнгөн усны (II) нитратын хольц агуулсан 120мл уусмал дундуур 0.9А гүйдлийг 120 минутын турш нэвтрүүлэхэд катод дээр 5.99г масс бүхий металлуудын хольц ялгарав. Давс тус бүрийн электролизийн урвалын тэгшитгэлийг бич. Хэрэв катод дээр ямар нэгэн хий ялгараагүй болон электролиз явагдсаны дараа уусмал металлын ионыг агуулаагүй байсан бол анхны уусмал дахь давснуудын моляр концентрацийг ол. Жишиг даалгавар 10 Натрийн гидроксидын хайлмалын электролизийг 2500А гүйдэл нэвтрүүлж , 1кг натрийг гарган авахад ямар хугацаа шаардагдах вэ? Гүйдлээр ялгарсан бодисын гарц 35% болно. Мөн хэдэн литр хүчилтөрөгч ялгарсан бэ? Жишиг даалгавар 11 Бертолетын давс ба калийн хлоридын 197г холимгийг халааж задлахад 149г үлдэгдэл үүснэ. Энэ үлдэгдэл электролизд орно. Электролизоор ялгарсан хийтэй хичнээн хэмжээний цахиур урвалд орох вэ? Анхны холимгийн найрлагыг ол. Жишиг даалгавар 12 Органик биш бинар нэгдлийн 6.30г хайлшид электролиз явуулав. Анод дээр 3.36л устөрөгч анод дээр ялгарсан бол электролизод орсон нэгдлийг тодорхойлно уу. Усан уусмалд энэ урвал хэрхэн явагдах вэ? Урвалын тэгшитгэлийг бичнэ үү? Жишиг даалгавар 13 Үл уусах электрод бүхий угсраа холбосон электролизын хоёр саванд адил жинтэй барийн хлорид, калийн сульфат агуулсан уусмалууд хийж электролиз явуулахад нэгдүгээр саванд анод дээр 11.2л (х.н) нэгэн хий ялгарсан үед электролизийг зогсоож, хоёр саван дахь уусмалуудыг хольжээ. Ямар найрлагатай ямар масстай тунадас үүсэх вэ? Бодлогын түүвэр /электролиз/ Натрийн хлоридын уусмалын электролизийн дүнд 20г натрийн гидроксид агуулсан уусмал гарган авчээ.Электролизийн явцад анод дээр ялгарсан хийг 1.1г/мл нягттай 665мл калийн иодидын усан уусмал дундуур нэвтрүүлэв.Энэ үед буусан тунадасны массыг ол. 2. 375мл эзэлхүүнтэй 25%-ийн 1.28г/мл нягттай натрийн гидроксидын уусмал агуулсан электролизер дундуур цахилгаан гүйдэл нэвтрүүлжээ. Хэсэг хугацааны дараа гүйдлийг зогсоов. Хэрвээ электролизийн дүнд анод дээр 56л

хий ялгарсан бол цахилгаан гүйдлийг зогсоосны дараах уусмалд агуулагдаж байгаа натрийн гидроксидын концентрацийг ол. (30.76% NaOH) Цайрийн сульфатийн 15%-ийн 256.2 гр масстай уусмал дундуур 12А хүчтэй гүйдлийг 1 цагийн турш нэвтрүүлээд гүйдлийг 1 цагийн турш нэвтрүүлээд электролизийг зогсоожээ. Дараах мэдээллийг тооцоондоо ашиглан даалгаврыг гүйцэтгэнэ үү? Бодисын томьёо ZnSO4 Zn O2 H2SO4 Бодисын молийн масс 161 65 32 98 Бодисын эквивалент масс 80.5 32.5 8 49 Даалгавар: Электролизд зарцуулсан цэнэгийн хэмжээг килоКуланоор илэрхийлнэ үү. Хэрэв гүйдлийн гарц 90% бол катод дээр ялгарсан цайрийн массыг олно уу. Үүссэн уусмалын массыг олно уу. Хэрэв үүссэн уусмалын нягт 1.2 гр/мл бол уусмал дах хүхрийн хүчлийн нормал концентрацыг олно уу. Зэсийн сульфатын 10%-ийн (d=1.1г/мл) 1454.6 мл уусмал бүхий электролизын сав дундуур цахилгаан гүйдэл нэвтрүүлж хэсэг хугацааны дараа гүйдлийг салгажээ. Электролизын дараа үлдсэн уусмалд А хийг илүүдлээр нэвтрүүлжээ. А хийг илүүдэл хүчилтөрөгчийн дотор шатаах үед бромын усыг өнгөгүй болгодог Б хий ба ус хоёр үүсдэг. Анод дээр ялгарсан хийн эзэлхүүн, катод дээр зэсийг уусгахад зарцуулагдах азотын хүчлийн 60%-ийн (d=1.37г/мл) уусмалын эзэлхүүнийг олно уу. Хөнгөнцагааны оксидын электролизийг бал чулуун анодтой явуулж анод дээр ялгарсан хийг кальцийн гидроксидын уусмалд дундуур нэвтрүүлэхэд 48.6г масстай кальцийн гидрокарбонат үүсчээ. Электролитийн дүнд үүссэн хөнгөнцагаан хичнээн хэмжээний төмрийн (III) оксидыг ангижруулах вэ? Нэг валенттай металлын оксидын массын 17%-ийг хүчилтөрөгч эзэлдэг.Тэр металлын суурь /M a(OH)b/-ийн 20%-ийн 750 мл (нягт =1.2г/мл ) уусмалд электролиз явуулжээ. Анод дээр хэвийн нөхцөлд 112 литр хий ялгарах үед электролизыг зогсоов. 1.Металлын гидроксидын Mea(OH)b томьёог олно уу . 2.Анхны уусмал дахь металлын гидроксидын массыг олно уу. 3.Электролизын дараа үлдсэн уусмалын процентын концентрацыг олно уу. Цагаан алтан электрод бүхий цуваа холбосон хоёр электролизийн сав дундуур тасралтгүй хутгалтын дор 3цагийн турш 8.935 А гүйдлийг нэвтрүүлэв.Электролзороор нэгэнд нь 2моль/л концентрацитай төмөр(III)-ийн хлоридийн 0.5л уусмал хийсэн байжээ. Электролизийн дараа уусмал тус бүрээс нь хичнээнэ хэмжээтэй ямар ,ямар бодис ялгарах вэ? Гүйдлийн гарц 100% болно.

Цагааналтан электродуудтай угсраа холбосон электролизийн хоёр савны нэгэнд натрийн хлоридын 11.7 %-ийн (d=1.08г/мл) 185.2мл уусмал, нөгөөд нь зэсийн сульфатын 0.8М-ийн (d=1.14г/мл) 250мл уусмалыг тус тус хийж, 7.24 А хүчтэй гүйдлийг 20 цагийн турш нэвтрүүлжээ. Электролиз явж дууссаны дараа савнууд дахь электролитуудыг хооронд нь хольж, гарсан уумалыг 70 C хүртэл хөргөжээ. Үүссэн бодисын энэхүү температурт ханасан уусмалын массын хувь нь 0.071 байдаг гэвэл савны ёроолд ямар бодис хэчнээн хэмжээтэй тунасан бэ? 0.1775 гр А бодис 0.85 гр В бодис агуулсан 1 л уусмалыг цагаан алтан шонтой электролизын саванд хийж уусмал дундуур 0.1 А хүчтэй тогтмол гүйдлийг 8 минутын турш гүйлгэв. Энэ үед катод дээр 0.0537 гр жинтэй нэг дан бодис С, анод дээр 0.01763 грамм жинтэй D хий ялгарав. Электролиз явуулсны дараа уусмалд А ба В хоёр бодисоос өөр ямар ч ууссан бодис байгаагүй, харин А бодисын масс 0.0883 грамм, В бодисынх 0.867 грамм болжээ. А, В, С, D бодисуудыг нэрлэж, электролизын үед явагдсан урвалын тэгшитгэлүүдийг бичээд эхний уусмалд байсан В бодисын молийн концентрацийг ол. Калийн сульфатын хайлмалын электролизын тэгшитгэл aK2SO4↔ bX+cY+O2 бол : Электролизын дараа натрийн сульфатын массын хувь 12,19 % болов. Өгөгдлийг ашиглан X, Y бодисыг олж тэгшитгэлийг бичнэ үү. 34.8г хайлмал давсны электролизоор ялгарах Х бодисын массыг ол. Хүчилтөрөгчийн тоо хэмжээг тус тус тооцоолно уу. 20 гр натрийн сульфатыг 180 мл усанд уусгаад электролиз явуулжээ . Электролизын дараа натрийн сульфатын массын хувь 12.19 % болов. Өгөгдлийг ашиглан Электролизын дараах уусмалын массыг ол. Электролизоор задарсан усны массыг ол. 50600Па даралт 200C температурт электродууд дээр ялгарсан нийт хийн эзлэхүүнийг тооцоол. 50г хоёр валенттай металлын нитрат агуулсан уусмал инерт электродтой электролизд оров.Энэ үед анод дээр хэвийн нөхцөлд хэмжсэн 2.24л хүчилтөрөгч ялгарч ,катод дээр металл тунадасжин суужээ.Энэ металл нь хүчлээс устөрөгчийг түрдэггүй боловч мөнгөн усыг түүний давсны уусмалаас нь түрж чаддаг.Электролиз явагдсаны дараа уусмалын масс 184г байсан бол нитратын томьёог тогтоож , электролиз явагдахын өмнөх ба явагдсаны дараах уусмал дах нитратын массын долийг тус тус тодорхойл. Хромын (III)-ийн нитратын уусмалын электорлизоор катод дээр 26г хром ялгарчээ. Анод дээр ямар хэмжээтэй бодис, хэдий хэмжээтэй ялгарсан бэ? Катод дээр ялгарсан хромыг хлорын орчинд бүрэн шатааж үүссэн давсыг усанд уусгасан. Энэ уусмал дээр натрийн гидроксидийг уусмалаас анх

үүссэн тунадас уустал аажим нэмжээ. Натрийн гидроксидын 40%-ийн уусмал (p=1.4г/см3)-аас их хэдэн мл зарцуулагдсан бэ? 20г масстай калийн сульфатыг 150мл усанд уусгаж уусмал бэлтгээд электролиз явуулав.Электролизийн дараа калийн сульфатын уусмалын концентраци 15% байсан бол 200С температур ба 101325н/м2 даралтын үед ямар эзэлхүүн хийнүүд ялгарсан бэ? Мөнгөн усны (II) ба таван молекул устай зэсийн (II) сульфатын 8.44г хольцыг электролизд оруулж металлыг бүрэн тунадасжуулав.Электролит руу 11,2% -ийн 1.11г/мл нягт бүхий натрийн гидроксидын уусмалаас 22.5мл – ийг нэмэхэд үүссэн уусмал нь 0.625моль/л концентрацитай 16мл давсны хүчилтэй урвалд оржээ. Хольц дах давсуудын моль ба дээр заагдсан эзэлхүүнтэй давсны хүчлийн уусмал бэлтгэхэд шаардагдах хийн эзэлхүүнийг хэвийн нөхцөлд тодорхойл. Цагаан өнгийн нэг талст бодис А-ын усан уусмалын электролизоор тус бүрийн молекул нь хоёр атомаас тогтсон Б, В хий байдалтай бодисууд ялгарчээ.Энэ хоёр хий хоорондоо нэгдэж БВ гэсэн томьёотой хий байдалтай бодис үүсгэдэг.Энэ бодисыг хатуу байдалтай тэр А бодис дээр өтгөн хүхрийн хүчлээр үйлчлэн гарган авдаг бол А, Б, В бодисыг нэрлэж электролизын үеийн исэлдэн ангижрах процесс, явагдах урвалын тэгшитгэлийг электрон тооцооны аргаар тэнцүүл. Зэсийн сульфатын 18%-ийн (d=1.2г/мл) 74.1мл уусмал, натрийн хлоридийн 26%-ийн (d=1.2г/мл) 75мл уусмал бүхий хоёр электролизийн сав дундуур цахилгаан гүйдэл нэвтрүүлж, электролиз дууссаны дараа I, II электролиз дахь саванд гарсан уусмалуудыг нэг саванд хийжээ.Энэ үед үүссэн давсны найрлагыг тодорхойл. I, II электролизын сав дахь электролизын бүтээгдэхүүний хэмжээг ол. Нэгэн үл мэдэгдэх хоёр валенттай металлийн хлоридийн 20 гр хайлмал давсны дундуур 10А хүчтэй гүйдлийг 10 минутын турш нэвтрүүлж электролиз явуулахад катод дээр 1.24 гр метал ялгарав. Даалгавар: Үл мэдэгдэх металлийн молийн массыг ол. Анод дээр ялгарсан хлорын массыг бодож ол. Электролизд орсон давсны массыг ол. Электролизд ороогүй давсны массыг ол. Задраагүй давсны массын хувийг ол Калийн хлоридын 5%-ийн 1.05 гр/мл нягттай 851.43мл уусмалд хэсэг хугацааны турш электролиз явуулахад үл уусдаг анод дээр хэвийн нөхцөлд 11.2 л хий ялгарав. Анхны уусмалд агуулагдаж буй калийн хлоридын массыг ол. Анод дээр ялгарсан хлорын массыг ол. Уусмалд үүссэн калийн гидроксидын массыг ол. Давс бүрэн задарсаны дараа электролизод орсон усны массыг ол.

Электролиз бүрэн явагдаж дууссаны дараах уусмал дахь калийн гидроксидын массын хувийг ол. Калийн хлоридын 10%-ийн 262 г масстай уусмал дундуур 18 А гүйдлийг 1 цагийн турш нэвтрүүлээд электролизийг зогсоожээ.Дараах мэдээллийг тооцоондоо ашиглан даалгаврыг гүйцэтгэнэ үү. Бодисын томьёо KCl Cl2 H2 KOH Бодисын молийн масс М( г/моль) 74.5 71 2 56 Бодисын эквивалент масс Э( г/экв*моль) 74.5 35.5 1 56 Электролизд зарцуулсан цэнэгийн хэмжээг килоКулоноор илэрхийлнэ үү. Хэрэв гүйдлийн гарц 90% бол анод дээр ялгарсан хлорын массыг олно уу. Үүссэн уусмалын массыг олно уу. Хэрэв үүссэн уусмалын нягт 1.2 г/мл бол уусмал дахь калийн гидроксидийн нормаль концентрацыг олно уу. 500мл 4.6%-ийн 1.05г/мл нягттай натрийн гидроксидийн уусмалыг агуулсан электролизер дундуур цахилгаан гүйдлийг нэвтрүүлжээ. Хэсэг хугацааны дараа электролизер дахь натрийн гидроксидын концентраци 10% болов. Электродууд дээр ялгарсан хийнүүдийн эзэлхүүнийг тодорхойл. Электролизийн дараах үлдсэн уусмалд азотын хүчлийг фосфороор исэлдүүлж гаргаж авсан фосфорын хүчлийг нэмжээ. Азотын хүчлийг фосфороор исэлдүүлэхэд хэвийн нөхцөлд 11.2л азотын (II) оксид ялгарсан бол үүссэн давсны найрлага ба массыг ол. Хромын (III)-ийн нитратын уусмалаас электролизын үед 20.8г хром ялгарчээ. (Катод дээр устөрөгч ялгараагүй). Анод дээр хичнээн эзэлхүүн (хэвийн нөхцөлд) ямар бодис ялгарах вэ? Ялгарсан хромыг давсны хүчилд уусгаж, уусмал руу шүлтийн уусмалыг нэмж агаарт хэсэг хугацаанд байлгав. Дараа нь тунадасыг бүрэн уустал шүлтийн уусмалыг илүүдлээр нэмж өгөхөд координацийн тоо нь 4-тэй тэнцүү хромын комплекс нэгдэл үүснэ гэж үзээд явагдах бүх урвалуудын тэгшитгэлийг бич. Урвалд шаардагдах 40%-ийн натрийн гидроксидын уусмалын (p=1.4г/мл) хамгийн бага эзэлхүүн ол. Нэгэн үл мэдэгдэх хоёр валенттай металын хлоридын 20 гр хайлмал давсны дундуур 10 А гүйдлийг 10 мин турш нэвтрүүлэхэд электролизын катод 1.24 гр металл ялгарав. Үл мэдэгдэх металлын молийн массыг ол . Анод дээр ялгарсан хлорын массыг ол . Электролизод орсон давсын массыг ол . Электролизод ороогүй давсны массыг ол. Задраагүй давсны массын хувийг ол. Натрийн хлоридын 0.5 молийн 400 мл давсны уусмал дундуур 8A хүчтэй гүйдлийг 2 цагийн турш нэвтрүүлэв.

Натрийн хлорид электролизд бүрэн ороход үл уусдаг анод дээр хэдэн грамм хлор ялгарах вэ ? Тийм хэмжээнийн хлор ялгарахад зарцуулагдах цахилгааны тоо хэмжээг А*цаг-аар ол. Цаашид усны электролиз явагдахад зарцуулагдах цахилгааны тоо хэмжээг А*цаг-аар ол. Электролизод орсон усны массыг ол . Эхний электролизоор ялгарсан нийт хийн массыг ол . Үүссэн натрийн гидроксидын массыг ол. Анхны уусмалын нягтыг 1.1 гр/мл гэвэл электролиз бүрэн явагдаж дууссаны дараах уусмал дахь натрийн гидроксидын массын хувийг ол. 10.2 г хоёр суурьтай нэгэн карбон хүчил А-ийн калийн давсны усан уусмалын электролизоор анод дээр найрлагандаа нүүрстөрөгч бүхий 6.72л (х:н) Б ба В хийн холимог үүсчээ. Энэ хийн холимгийг натрийн гидроксидын уусмал дундуур нэвтрүүлэхэд эзэлхүүн нь 2.24литрээр багасч, В хий (гелитэй харьцуулсан нягт нь 6.5) үлджээ. А хүчлийг халааж задлахад цагираг ангидрид үүсдэг, В хий мөнгөний ислийн аммиакийн уусмалтай харилцан үйлчилж цагаан тунадас үүсгэдэг бол А, Б, В бодис тус бүрийг тогтоож бүтцийг зурж үзүүл. Өөр өөр давсны уусмал агуулсан цуваа холбосон электролизын 3 сав дундуур 1,93А хүчтэй тогтмол гүйдлийг 1цаг 6,67минутын турш нэвтрүүлжээ. Электролизын дүнд катодууд тус бүр дээр 2, 6150гр; 8,6296гр ; 2,5224гр масстай 3 өөр металл ялгарчээ. Эдгээр металлуудыг нэрлэ. Уусмал дах ионы тэнцвэр Материал балансын нөхцөл: материал балансын мөн чанар нь тусгаарлагдсан системд явагдаж буй урвалын үед өгөгдсөн хэлбэрийн атомын тоо, масс хадгалагдах хууль ёсоор (∑▒〖м_i=∑▒m_j 〗) өөрчлөгдөхгүй байх дээр үндэслэгдэнэ. Жишээ5: Хурган чихний хүчлийн уусмалын материал балансын илэрхийллийг бич. Бодолт: Хурган чихний диссоциацийн үр дүнд уусмалд нс2о4 с_2 о_4^(2-), н+ ионууд ба н2с2о4-н молекул байна. 〖 С〗_(с_2 о_4^(2-) )=[н_2 с_2 о_4 ]+[〖нс〗_2 о_4^- ]+[с_2 о_4^(2-) ] Өгөгдсөн системд Н-н атомын тоо өөрчлөгдөхгүй гэвэл хурган чихний хүчлийн уусмалын материал балансын илэрхиилэлийг дараах хэлбэрээр бичиж болно. 〖сн〗^+=[н^+ ]+[〖нс〗_2 о_4^- ]+2[н_2 с_2 о_4^ ] Цахилгаан саармаг нөхцөл: Нэгж эзэлхүүнд байгаа нэмэх цэнэгийн тоо цэнэг хадгалагдах хууль ёсоор сөрөг цэнэгийн тоотой тэнцүү. Цахилгаан саармаг нөхцлийг ерөнхий тэншитгэлээр бичвэл: ∑_(i=0)^n▒〖z_i c_i=0〗

Жишиг даалгавар 1 нитрат калийн усан уусмалын цахилгаан саармаг нөхцлийн илэрхийллийг бич. Бодолт: нитрат калийн усан уусмалд k^+,〖〖NO〗_3〗^- усны диссоциацаас үүссэн H_3 O^+,〖OH〗^- ионууд оршино. Иймд цахилгаан саармаг нөхцлийн илэрхийллийг бичвэл. [K^+ ]+[H_3 O^+ ]-[〖NO〗_3^- ]-[〖OH〗^- ]=0 Жишиг даалгавар 2 Хлорид барийн усан уусмалын. цахилгаан саармаг нөхцлийн илэрхийллийг бич. Бодолт: энэ тохиолдолд уусмалд хоёр ба нэг цэнэгтэй ионууд байгааг харгалзах хэрэгтэй. Хоёр цэнэгтэй ионы конц-ыг 2 дахин эхэсгэх шаардлагатай. Хлорид барийн диссоциацад барийн ионоос хоёр дахаин их хлорид үүснэ. Иймд: [〖Ва〗^(2+) ]+[Н_3 О^+ ]=2[〖Cl〗^- ]+[〖OH〗^- ] Жишиг даалгавар 3 рн-6 үед 1.25∙〖10〗^(-3)М нүүрсний хүчлийн уусмалын карбонат ионы тэнцвэрийн үеийн конц-ыг ол. Бодолт: нүүрсний хүчлийн уусмалын материал балансын илэрхийлэл. С_(〖СО〗_3^(2-) )=[Н_2 〖СО〗_3 ]+[〖НСО〗_3^- ]+[〖СО〗_3^(2-) ] Уг хүчлийн диссоциацийн тогтмолын лавлахын илэрхийллийг үндэслэн карбонат ионы тэнцвэрийн конц-ыг гидро-карбонат ион, нүүрсний хүчлийн тэнцвэрийн концентрацыг илэрхийлж тооцоно. 〖 Н〗_2 〖СО〗_3↔Н^++Н〖СО〗_3^- К_(Н_2 〖СО〗_3 )=([Н^+ ]∙[〖СО 〗_3^- ])/[Н_2 〖СО〗_3 ] К_(Н_2 〖СО〗_3 )=4.5∙〖10〗^(-7) Н〖СО〗_3^-↔Н^++〖СО〗_3^(2-) К_(〖НСО〗_3^- )=([Н^+ ]∙[〖СО〗 _3^(2-) ])/[Н〖СО〗_3^- ] К_(〖НСО〗_3^- )=5∙〖10〗^(-11) С_(〖СО〗_3^(2-) )=[〖СО〗_3^(2-) ]+([Н^+ ]∙[〖СО〗_3^(2-) ])/К_[Н〖СО〗_3^- ] +([Н^+ ]∙[〖СО〗_3^(2-) ])/(К_(Н〖СО〗_3^- )∙К_(Н_2 〖СО〗_3 ) )=[〖СО〗_3^(2-) ]∙(1+[Н^+ ]/К_[Н〖СО〗_3^- ] +[Н^+ ]^2/(К_(Н〖СО〗_3^- )∙К_(Н_2 〖СО〗_3 ) )) [〖СО〗_3^(2-) ]=С_(〖СО〗_3^(2-) )/(1+[Н^+ ]/К_[Н〖СО〗_3^- ] +[Н^+ ]^2/(К_(Н〖 СО〗_3^- )∙К_(Н_2 〖СО〗_3 ) ))=(С_(〖СО〗_3^(2-) ) 〖∙К〗_(Н〖СО〗_3^- )∙К_(Н_2 〖СО〗_3 ))/([Н^+ ]∙[Н^+ ]∙К_(Н_2 〖СО〗_3 )+〖∙К〗_(Н〖СО〗_3^- )∙К_(Н_2 〖СО〗 _3 ) )=(1,25∙〖10〗^(-3)∙4,5∙〖10〗^(-7)∙5∙〖10〗^(-11))/((1∙〖10〗^(-6) )^2+1∙〖10〗 ^(-6)∙4,5∙〖10〗^(-7)+4,5∙〖10〗^(-7)∙5∙〖10〗^(-11) )=1,9∙〖10〗^(-8) М Хүчтэй хүчил ба суурийн усан уусмалын орчинг тооцох Хүчтэй хүчил ба сууриуд нь усан уусмалдаа бүрэн иончлогдоно. Иймээс f_(H^+ )≈f_(OH^- )≈1 тул a_(H^+ )≈[〖H_3 O〗^+ ]≈C_HA a_(OH^- )≈[OH^- ]≈C_KtOH pH= -lg⁡[〖H_3 O〗^+ ]=-lgC_HA [H^+ ]=K_w/C_KtOH

pOH=-lg⁡[OH^- ]=-lgC_KtOH [OH^- ]=K_w/C_HA Жишиг даалгавар 1 0.01М давсны хүчлийн уусмалын рН-г ол. Бодолт: [〖H_3 O〗^+ ]= C_HCl=0.01M=10^(-2) pH= -lg10^(-2)=2 Жишиг даалгавар 2 0.01М натрийн гидроксидын уусмалын рН-г ол. Бодолт: [OH^- ]=C_NaOH= 0.01M=10^(-2) [〖H_3 O〗^+ ]=K_w/([OH^-])=(10^(-14))/(10^(-2) )=10^(-12) M pH=-lg⁡〖10^(-12) 〗=12 Жишиг даалгавар 3 10-8М давсны хүчлийн уусмалын рН-ийг ол. Бодолт: энэ нь хүчтэй хүчлийн их шингэрүүлсэн уусмал тул усны иончлолыг тооцох хэрэгтэй. Иймээс хүчлийн усны иончлолын үр дүнд үүсэх протоныг тооцож, цахилгаан саармаг нөхцөлийн тэгшитгэлийг бичиж тооцоолно. HCl⇌H^++ Cl^- H_2 O⇌H_3 O^++ OH^- [〖H_3 O〗^+ ]=[Cl^- ]+ [OH^- ] HCl нь хүчтэй хүчил тул [Cl^- ]=C_HCl болно. [〖H_3 O〗^+ ]=[Cl^- ]+[OH^- ]= C_HCl+K_w/([〖H_3 O〗^+]) 〖[H_3 O^+]〗^2-C_HCl [H_3 O^+ ]-K_w=0 [H_3 O^+ ]=(-1.0∙〖10〗^(-8)+√(1.0∙10^(-16)+4∙1.0∙〖10〗^(-14) ))/2=1.05∙〖10〗^(-7) pH=-lg⁡[H_3 O^+ ]=-lg⁡〖1.05∙〖10〗^(-7) 〗=7-0.02=6.98 Хэрэв усны иончлолыг тооцохгүй бол pH=-lg〖10〗^(-8)=8 байна. Сул хүчлийн уусмалын орчинг тооцох Энд хоёр тохиолдолоор тооцно. Үүнд: а. α<5 үед [HAn]=C_HAn тул K_HAn=〖[〖H_3 O〗^+]〗^2/C_HAn [H_3 O^+ ]=√(K_HAn∙C_HAn ) буюу pH= 1/2 (pK_HAn+pC_HAn) б. α>5 үед [HAn]≠C_HAn тул [H^+ ]=(-K_HAn+√(〖(K_HAn)〗^2 +4K_HAn∙C_HAn ))/2 тэгшитгэлээр бодож болно. Жишиг даалгавар 1 0.1М цуугийн хүчлийн уусмалын рН-г ол. Бодолт. α=√(K_(CH_3 COOH)/C_(CH_3 COOH) )=√((1.76∙〖10〗^(-5))/〖10〗^(- 1) )∙100%=1.32% Энэ нь 5%-иас бага тул [CH_3 COOH]=C_(CH_3 COOH)=0.1M байна. Иймээс [H_3 O^+ ]=√(K_(CH_3 COOH)∙C_(CH_3 COOH) )=√(1.76∙〖10〗^(-5)∙〖10〗^(-1) )=1.32∙〖10〗^(-3) M pH=-lg⁡〖1.32∙10^(-3) 〗=3-lg⁡1.32=2.88 Жишиг даалгавар 2 0.1М фосфорын хүчлийн уусмалын рН-г ол.

Бодолт: K_1=7.08∙〖10〗^(-3),K_2=6.17∙〖10〗^(-8),K_3=4.68∙〖10〗^(-13) ба K_1>K_2>K_3 тул иончлолын тогтмолыг 1-р шатаар авна. α=√(K_(H_3 PO_4 )/C_(H_3 PO_4 ) )∙100%=√((7.08∙〖10〗^(-3))/〖10〗^(-1) )∙100%=27% Энэ нь 5%-иас их тул [H_3 PO_4]≠C_(H_3 PO_4 ) болж [H^+ ]=(-K_(H_3 PO_4 )+√((K_(H_3 PO_4 ) )^2+4K_(H_3 PO_4 )∙C_(H_3 PO_4 ) ))/2= (-7.08∙10^(-3)+√((7.08∙〖10〗^(-3) )^2+4∙7.08∙10^(-3)∙10^(-1) ))/2=2.33∙〖10〗^(-2) M pH=-lg⁡2.33∙10^(-2)=2-lg⁡2.33=1.63 Харин шингэрүүлсэн хүчлийн уусмалд үед уусгагчийн иончлолыг тооцож, цахилгаан саармаг нөхцлийн тэгшитгэлийг ашиглаж дараах томьёогоор олно. [H^+ ]=√(K_HAn∙C_HAn+K_w ) Жишиг даалгавар 3 -4 фенолын уусмалын рН-ийг ол. Бодолт: фенол нь маш сул хүчиллэг орчин үзүүлдэг. K_(C_6 H_5 OH)=1.0∙10^(-10) [H^+ ]=√(K_HAn∙C_HAn+K_w )=√(1.0∙10^(-10)∙1.0∙10^(-4)+1.0∙10^(-14) )=1.41∙10^(-7) M pH=-lg⁡〖1.41∙10^(-7) 〗=6.85 Сул суурийн уусмалын орчинг тооцох Энд α<5% үед [OH^- ]=√(K_KtOH∙C_KtOH ) [H^+ ]=K_w/√(K_KtOH∙C_KtOH ) буюу pH=pK_w+1/2(pK_KtOH-pC_KtOH) Харин α>5% үед [OH^- ]=(-K_KtOH+√(〖(K_KtOH)〗^2 +4K_KtOH∙C_KtOH ))/2 томьёогоор тус тус бодож олно. Жишиг даалгавар 1 0.1М аммиакийн уусмалын рН-г ол. K_(NH_4 OH)=1.76∙〖10〗^(-5) Бодолт: NH3 нь сул суурь тул [NH_3 ]=C_(NH_3 )=10^(-1) M болж [H^+ ]=K_w/√(K_(NH_3∙C_(NH_3 ) ) )=(10^(-14))/√(1.76∙10^(-5)∙10^(-1) )=7.52∙10^(- 12) M, pH=-lg⁡〖7.52∙10^(-12)=12-lg⁡7.52=11.12〗 Жишиг даалгавар 2 0.1М ацетат натрийн уусмалын рН-ийг ол. K_(CH_3 COOH)=1.75∙10^(-5) Бодолт: CH_3 COO^-+ H_2 O⇌CH_3 COOH+OH^- Лавлахад ацетат ионы суурилагийн тогтмол нь байхгүй тул цууны хүчлийн тогтмолоор бодно. K_(CH_3 COO^- )=K_w/K_(CH_3 COOH) =(10^(-14))/(1.75∙10^(-5) )=5.71∙10^(-10) Энэ нь маш сул суурь юм. Иймээс усны иончлолыг тооцох ёстой боловч уусмалын концентраци их тул иончлолыг тооцолгүй дараах хялбар тэгшитгэлээр бодно. [H^+ ]=K_w/√(K_(CH_3 COO^-∙C_(CH_3 COO^- ) ) )=(10^(-14))/√(5.71∙10^(-10)∙10^(- 1) )=1.32∙10^(-9) M

pH=-lg⁡〖1.32∙10^(-9)=9-lg⁡1.32=8.8〗 Хүчил ба суурийн усан биш уусмалын рН-ыг тооцох Энд математикийн аппаратын хувьд хүчил ба суурийн усан уусмалын рН- ийг бодохын нэгэн адилаар дурын уусгагч дахь хүчил суурийн рН-ийг олдог. Үүний тулд лавлахаас холбогдох уусгагчийн автопротолизын тогтмол ба өгөгдсөн уусгагч дахь хүчил, суурийн уусмалын иончлолын тогтмолыг авч ашиглавал зохино. Жишиг даалгавар 1 -3М шоргоолжны хүчлийн этилийн спиртэн дэх уусмалын рН-ийг ол. Бодолт: HCOOH+C_2 H_5 OH ⇌C_2 H_5 OH_2^++ HCOO^- K_(HCOOH,C_2 H_5 OH)=([C_2 H_5 OH_2^+ ]∙[HCOO^-])/([HCOOH])=7.08∙〖10〗^(- 10) α=√(K_(HCOOH,C_2 H_5 OH)/C_HCOOH )=√((7.08∙〖10〗^(-10))/〖10〗^(-3) )∙100%=0.1% тул дараах томьёогоор бодно. [H^+ ]=√(K_HAn∙C_HAn )=[C_2 H_5 OH_2^+ ]=√(K_(HCOOH,C_2 H_5 OH)∙C_HCOOH )=√(7.08∙〖10〗^(-10)∙10^(-3) )=8.41∙10^(-7) M pH=-lg⁡〖8.41∙〖10〗^(-7) 〗=7-lg⁡8.41=6.08 болно. Жишиг даалгавар 2 0.01М ацетат натрийн метилийн спиртэн дэх уусмалын рН-ийг ол. Бодолт: CH_3 COO^-+ CH_3 OH⇌CH_3 COOH+CH_3 O^- K_(CH_3 OH)=[CH_3 OH_2^+ ][CH_3 O^- ]=2.0∙〖10〗^(-17) ба K_(CH_3 COOH,CH_3 OH)^a=2.0∙10^(-10) лавлахаас авав. K_(CH_3 COO^-,CH_3 OH)^b=K_(CH_3 OH)/(K_(CH_3 COOH,CH_3 OH)^a )=(2∙〖10 〗^(-17))/(2∙〖10〗^(-10) )=1.0∙〖10〗^(-7) α=√((K_(CH_3 COO^-,CH_3 OH)^b)/C_(CH_3 COO^- ) )=√(〖10〗^(-7)/〖10〗^(-2) )∙100%=0.3% тул дараах томьёогоор бодно. [H^+ ]=[CH_3 O^- ]=√(K_(CH_3 COO^-,CH_3 OH)^b∙C_(CH_3 COO^- ) )=√(10^(- 7)∙10^(-2) )=3.16∙10^(-5) M pH=-lg⁡〖[CH_3 O^- ]=-lg⁡〖3.16∙10^(-5) 〗=5-lg⁡〖3.16=4.5 〗 〗 pK_(CH_3 OH)=-lg⁡〖K_(CH_3 OH) 〗=-lg⁡〖2∙10^(-17) 〗=17-lg2=16.7 pH=pK_(CH_3 OH)-lg⁡[CH_3 O^- ]=16.7-4.5=12.2 Давсны гидролизын уусмалын тогтмол, зэрэг ба орчинг тооцох Давсны ионууд усны гидроксил ба гидроксоны ионтой харилцан үйлчлэлцэж, муу иончлогддог хүчил буюу суурь (хүчиллэг давс) үүсгэх солилцох, урвалыг давсны гидролиз гэнэ. Гидролизын тооны талыг гидролизын тогтмол ба зэрэг гэдэг хэмжигдэхүүнээр илэрхийлдэг. Энд 4 тохиолдол байдаг. А. Сул хүчил, хүчтэй сууриас үүссэн давсны гидролиз

K_г=K_w/K_HAn ; h=√(K_w/(K_HAn∙C_давс )) [OH^- ]=√((K_w∙C_давс)/K_HAn ) pOH=7-1/2 pK_HAn+1/2 pC_(давс ) зэрэг томьёонуудаар тооцно. Энд, K_г- гидролизын тогтмол, K_w- усны ионы үржвэр, C_давс- давсны уусмалын молийн концентраци, K_HAn- хүчлийн иончлолын тогтмол, h- гидролизын зэрэг. Б. Хүчтэй хүчил ба сул сууриас үүссэн давсны гидролиз K_г=K_w/K_KtOH h=√(K_w/(K_KtOH∙C_давс )) [H^+ ]=√((K_w∙C_давс)/K_KtOH ) pH=7+1/2 pK_KtOH-1/2 pC_(давс ) томьёонуудаар тооцно. Энд, K_KtOH - суурийн иончлолын тогтмол В. Сул хүчил ба сул сууриас үүссэн давсны гидролиз K_г=K_w/(K_KtOH∙K_HAn ); h=√(K_w/(K_KtOH∙C_давс )); [H^+ ]=√((K_w∙K_HAn)/K_KtOH ) pOH=7-1/2 pK_HAn+1/2 pK_(KtOH ) Жишиг даалгавар 1 0.1М натрийн гидрофосфатын уусмалын гидролизын зэргийг ол. Бодолт: Na_2 HPO_4+ H_2 O⇌NaOH+NaH_2 PO_4 HPO_4^(2-)+ HOH⇌OH^-+H_2 PO_4^- Лавлахаас 2-р шатны тогтмол K_(HPO_4^(2-) )=6.17∙10^(-8) авна. h=√(K_w/(K_(HPO_4^(2-) )∙C_(Na_2 HPO_4 ) ))=√((10^(-14))/(6.17∙10^(-8)∙10^(-1) ))∙100%=0.126% Жишиг даалгавар 2 0.1М калийн гидрокарбонатын уусмалын гидролизын тогтмол ба рН-ийг ол. Бодолт: KHCO_3+ H_2 O⇌H_2 CO_3+ KOH K_г=K_w/K_(H_2 CO_3 ) =(10^(-14))/(4.3∙10^(-7) )=0.23∙10^(-7)=2.3∙10^(-8) [OH^- ]=√(K_г∙C_давс )=√(2.3∙10^(-8)∙10^(-1) )=4.8∙10^(-5) pH=14-pOH=14-lg⁡[OH^- ]=14-lg⁡〖4.8∙10^(-5) 〗=14-4.32=9.68 Жишиг даалгавар 3 Хэрэв калийн цианидын K_г=1.58∙10^(-5) бол 0.1М энэ давсны уусмалын гидролизын зэрэг ба рН-ийг ол. Бодолт: KCN+H_2 O ⇌KOH+HCN CN^-+ HOH ⇌HCN+OH^- K_г=K_w/K_HAn =1.58∙10^(-5)=(10^(-14))/K_HAn K_HAn=K_HCN=(10^(-14))/(1.58∙10^(-5) )=0.63∙10^(-9) h=√(K_w/(K_HCN∙C_KCN ))=√((10^(-14))/(0.63∙10^(-9)∙10^(-1) ))∙100%=1.26% [OH^- ]=C∙h=0.1∙0.0126=0.00126=1.26∙10^(-3) pH=14-pOH=14-lg⁡[OH^- ]=14-lg⁡〖1.26∙10^(-3) 〗=14-2.9=11.1 Жишиг даалгавар 4 0.1M натрийн фосфатын уусмалын гидролизын зэрэг ба 3-р шатны иончлолын тогтмолыг ол. Бодолт: Na_3 PO_4+ H_2 O ⇌NaOH+Na_2 HPO_4

PO_4^(3-)+ HOH⇌OH^-+ HPO_4^(2-) K_г=K_w/K_(PO_4^(3-) ) =(10^(-14))/(4.68∙10^(-13) )=0.21∙10^(-1)=2.1∙10^(-2) h/(1-h)=√(K_w/(K_(H_3 PO_4 )∙C_(Na_3 PO_4 ) ))=√((10^(-14))/(4.68∙10^(-13)∙10^(-1) ))=0.462 h=0.462-0.462h 1.462h=0.462 h=0.462/1.462=0.32∙100%=32% pH=1/2 (pK_(H_2 PO_4^- )+pK_(HPO_4^(2-) ) )=1/2 (-lg6.17∙10^(-8)+(-lg4.68∙10^(-13) ))=1/2 (7.21+12.33)=9.8 Буфер уусмалын орчинг тооцох Анализ химид буфер уусмалыг тогтмол рН-тай уусмалын орчин бий болгох зорилгоор хэрэглэдэг. Буфер уусмал нь сул хүчил ба түүний давсны холимог буюу сул суурь ба түүний давсны холимогоос тогтдог. Буфер уусмалд дараах тэнцвэр тогтоно. HAn+H_2 O ⇌H_3 O^++ An^- An^-+ H_2 O ⇌HAn+OH^- Иймээс уусмал дахь [HAn]=C_HAn;[An^- ]=C_(An^- ) болох ба эндээс хүчлийн диссоциацийн тогтмолын тэгшитгэлийг бичвэл: K_HAn^a=([H_3 O^+ ][An^-])/([HAn]) болох ба өмнөх орлуулгыг хийж [H_3 O^+ ]-ийг олбол: [H_3 O^+ ]=K_HAn^a∙C_HAn/C_(An^- ) болно. Буфер уусмалын орчинг илэрхийлбэл: a_(H^+ )=K_HAn∙C_HAn/C_давс буюу pH=pK_HAn-lg⁡〖C_HAn/C_давс 〗 a_(〖OH〗^- )=K_KtOH∙C_KtOH/C_давс буюу pOH=pK_KtOH-lg⁡〖 C_KtOH/C_давс 〗 Жишиг даалгавар 1 0.1М цууны хүчил болон 0.1М натрийн ацетатаас тогтсон буфер уусмалын рН- ийг ол. Бодолт: [H_3 O^+ ]=K_HAn^a∙C_HAn/C_(An^- ) =1.75∙10^(-5)∙0.1/0.1=1.75∙10^(-5) M pH=-lg⁡〖1.75∙10^(-5) 〗=5-lg⁡〖1.75=4.76〗 Жишиг даалгавар 2 0.1М аммиак, 0.2М аммонийн хлоридоос тогтсон буфер уусмалын рН-ийг ол. Бодолт: [OH^- ]=K_(NH_3)^b∙C_(NH_3 )/C_(NH_4^+ ) =1.76∙10^(- 5)∙0.1/0.2=0.88∙10^(-5) [H^+ ]=K_w/([OH^-])=(10^(-14))/(0.88∙10^(-5) )=1.14∙10^(-9) M pH=-lg⁡〖1.14∙10^(-9)=9-lg⁡〖1.14=8.96〗 〗 Хүчтэй суурь / хүчлийг буфер уусмал дээр нэмэхэд рН нь уусмал дахь хүчил болон давсны үлдэгдлийн концентрацийн өөрчлөлтөөс болж өөрчлөгддөг. Тиймээс буфер уусмалын багтаамжийг дараах томьёогоор илэрхийлдэг: π=(dC_b)/dpH=-(dC_a)/dpH HAn; An^- агуулсан хольцын материалын балансын тэгшитгэлийг бичвэл: C_буф=[HAn]+ [An^-] болох ба хүчлийн диссоциацийн тэгшитгэлийг бичвэл:

K_HAn^a=([H^+ ][An^-])/([HAn]) эндээс: [An^- ]=(K_HAn^a∙C_буф)/(K_HAn^a+[H^+ ] ) болно. dC_b=[An^- ] гэж үзээд dpH-р дифференциаль авбал: π=(dC_b)/dpH=2.303∙(K_HAn^a∙C_буф∙[H^+ ])/(K_HAn^a+[H^+ ])^2 болно. Хэрэв pH=pK_HAn^a; C_HAn=C_(An^- ) үед буфер уусмалын хамгийн дээд багтаамжид хүрнэ. Жишиг даалгавар 3 1л 0.01М цууны хүчил, 0.01М цуухүчлийн натрийн давснаас тогтох буфер уусмал дээр 1.0 -3М давсны хүчил нэмэхэд уусмалын рН хэрхэн өөрчлөгдөх вэ? Бодолт: давсны хүчил нэмээгүй үеийн уусмалын рН-ийг олбол: [H_3 O^+ ]=K_HAn^a∙C_HAn/C_(An^- ) =1.75∙10^(-5)∙0.01/0.01=1.75∙10^(-5) M pH=-lg⁡〖1.75∙10^(-5) 〗=5-lg⁡〖1.75=4.76〗 Давсны хүчил нэмэх үед: C_буф=[CH_3 COONa]+[CH_3 COOH]=0.01+0.01=0.02M Ийм их концентрацитай буфер уусмалын хувьд буферын багтаамжийг дараах томьёогоор тооцно. π=(dC_b)/dpH=2.303∙(K_HAn^a∙C_буф∙[H^+ ])/(K_HAn^a+[H^+ ])^2 =2.303∙(0.02∙1.75∙10^(-5)∙1.75∙10^(-5))/(1.75∙10^(-5)+1.75∙10^(-5) )^2 =1.15∙10^(-2) рН-ийн өөрчлөлтийг тооцвол: ∆pH=(∆C_HCl)/π=-0.001/(1.15∙10^(-2) )=-0.087 Давсны хүчил нэмсэний дараа буфер уусмалын рН: pH=4.75-0.087=4.66 Энэ бодлогыг буфер уусмалын багтаамжийн томьёог ашиглалгүй бодож болно. =1.75∙10^(-5)∙(1.1∙10^(-2))/(0.9∙10^(-2) n(HAn)=n(An^-)=CV=0.01∙1=1.0∙10^(-2) моль -3М давсны хүчил нэмэхэд: n(HAn)=0.01+1.0∙10^(-3)=1.1∙10^(-2) моль n(An^- )=0.01-1.0∙10^(-3)=0.9∙10^(-2) моль [H_3 O^+ ]=K_HAn^a∙C_HAn/C_(An^- ) )=2.13∙10^(-5) M pH=-lg⁡〖2.13∙10^(-5)=5-lg⁡〖2.13=4.66〗 〗 Муу уусдаг нэгдлийн уусмал дахь тэнцвэр Гетероген системийн тэнцвэр нь аналитик химийн чанарын ба тооны анализад хэрэглэгддэг үндсэн ухагдахууны нэг бөгөөд энэ тохиолдолд зөвхөн ионт нэгдлүүдийн тэнцвэрийн асуудлыг авч үзнэ. Уусахын үржвэрийг илэрхийлэх арууд Хэрэв усан уусмал дахь урвал нь mA+nB=AmBn хэлбэртэй тэгшитгэлээр илэрхийлэгдэж буй тохиолдолд уусахын үржвэр 〖УҮ〗^Т=a_A^m∙b_B^n томъёогоор илэрхийлэх бөгөөд энэ тохиолдолд 〖УҮ〗^Т нь уусгагчийн шинж чанар, температур ба даралт зэрэг хэмжигдэхүүнээс хамаарахгүй уусмалын ионы хүч (μ=0) үеийн термодинамик уусахын үржвэр гэнэ. Хэрвээ усан уусмал

дахь (тунадасжих-уусах) урвалын тэнцвэрийн тогтмол нь тэнцвэрийн концентрациар илэрхийлэгдэж байвал бодит уусахын үржвэр (〖УҮ〗^Б) гэх ба энэ нь ионы хүчээс хамаарах бөгөөд термодинамик уусахын үржвэртэй дараах томъёогоор холбогдоно. 〖УҮ〗^Б=[A]^m∙ 〖[B]〗^n=(a_A^m∙b_B^n)/(f_A^m∙f_B^n )=〖УҮ〗 ^Т/(f_A^m∙f_B^n ) Аливаа тунадсны уусах чанар (S) нь 1л уусмал дахь молийн тоогоор илэрхийлгэдэх ба дээрхи урвалын хувьд дараах томъёогоор бодож олдог. S=√(m+n&(〖УҮ〗_AmBn^Т)/(m^m∙n^n )) Харин дээрхи томъёог илэрхийлэхдээ уусахын үржвэрийг ямар тогтмолоор (〖УҮ〗^Т,〖УҮ〗^Б,〖УҮ〗^н) илэрхийлэхээс хамаарч дээрхи томъёонуудаас зөв сонголт хийх хэрэгтэй. Тунадасны уусалт ба уусахын үржвэр нь химийн анализад чухал ач холбогдолтой ухагдахууны нэг бөгөөд уусахын үржвэрийг ашиглаад анализын тунадасжих урвалын чиглэлийг урьдчилан мэдэж болохоос гадна тунадаснаас уусмалд, уусмалаас тунадасанд ямар ионуудыг шилжих боломжтойг тогтоож болдог. Жишээ нь: а. 〖УҮ〗^Т=a_A^m∙b_B^n (ханасан уусмал үүсэх нөхцөл) б. 〖УҮ〗^Т<a_A^m∙b_B^n (тунадас үүсэх нөхцөл) в. 〖УҮ〗^Т>a_A^m∙b_B^n (тунадас уусах нөхцөл) Жишиг даалгавар 1 Хэрвээ 〖УҮ〗_(〖CaC_2 O〗_(4 ))^Т=2.29∙〖10〗^(-9) бол уул давсны уусах чанарыг ол. Бодолт: Уул давсны уусахын үржвэр бага учраас μ=0 гэж үзээд C_2 O_4^(2-), HC_2 O_4^-нь маш сул суурь тул C2O42- + H2O = HC2O4- + OH- HC2O4-+ H2O = H2C2O4 + OH- өрсөлдөгч урвалуудыг тооцохгүй учраас f_(C_2 O_4^(2-) )=f_(〖Ca_2〗^(2+) )=1,∝_(C_2 O_4^(2-) )=1 болж уусах чанар нь S=C_(〖Ca_2〗^(2+) )=C_(C_2 O_4^(2-) )=[〖Ca_2〗^(2+) ]=[C_2 O_4^(2-) ]=a_(〖 Ca_2〗^(2+) )=a_(C_2 O_4^(2-) ) буюу S=√(〖УҮ〗_(〖CaC_2 O〗_(4 ))^Т )=√(2.29∙〖10〗^(-9) )=4.78∙〖10〗^(-5)M Жишиг даалгавар 2 0.01М MgCl2-ын уусмалаас рН-ийн ямар утганд Mg(OH)2 байдлаар тунадасжих вэ? Бодолт. Уусахын үржвэрийн дүрэм ёсоор [Mg2+][OH-]2 > 〖УҮ〗_(〖 Mg(OH)〗_2)^Т үед тунадасжих ёстой. Бодолтыг хялбарчлах зорилгоор f_(Mg^(2+) )=f_(〖2OH〗^- )≈1 гэвэл 〖УҮ〗_(〖Mg(OH)〗_2)^Б≈〖УҮ〗_(〖Mg(OH) 〗_2)^Т=[Mg^(2+) ] 〖[OH^-]〗^2 болох ба эндээс [OH^- ]=√((〖УҮ〗_(〖Mg(OH)〗_2)^Т)/[Mg^(2+) ] )=√((1.12∙〖10〗^(-11))/(1.0∙〖10〗 ^(-2) ))=3.35∙〖10〗^(-5) M pOH = -lg[OH-] = 5 - lg3.35 = 4.48; pH = 14 - 4.48 = 9.52;