Ballere Renaissance COMPLIER BY HMSNT
คาํ นํา ศลิ ปะดา นการแสดงอยาง \"บลั เลต\" ทีม่ คี วามงดงาม เพลดิ เพลินทุกคร้ังเมือ่ ไดชมที่ทกุ คนไดเหน็ ในปจ จุบันนนั้ ไดมมี าอยา งยาวนาน และกวา จะมาเปนบลั เลตใน ปจจุบันไดม กี ารพฒั นา ปรบั เปล่ียนเร่ืองราว รูปแบบการแสดงในแตละยคุ สมัยให เหมาะสมกบั สมัยนัน้ ๆ และใหเ กดิ ความสวยงามและสมบรู ณแบบมากท่ีสดุ เพอื่ ใหผ ูท่ีไดอา นหนังสือเลมนี้ไดร ูและทราบถงึ ความยคุ แหง การกําเนดิ บลั เลต ประวัตคิ วามเปน มากวาจะเปนบัลเลต ใ นปจ จุบนั ไดมีอะไรเกิดข้ึนบา ง รวมถึง ลักษณะการแสดงบัลเลต บคุ คลสําคัญของบลั เลต ผูจดั ทาํ จงึ ไดจดั ทาํ หนังสอื เลมน้ี ขึ้นเพ่อื ใหผูอา นไดศ กึ ษาและใหความรูเพ่มิ เติมแกผอู าน หากมีขอ ผดิ พลาดประการ ใด ผูจัดทําขอนอมรับไวแ ละขออภยั มา ณ ที่นีด้ ว ย HMSNT. ผจู ัดทาํ
สารบัญ บทนํา 1 Renaissance 2-5 Beginning 6-12 Performance 14-39 Ballet development 41-45 Ballet treatise 47-51 Costume 53-56 Theater 57-75 Personage 67-78 บรรณานุกรม 80-81
-1- บทนํา การแสดง “บัลโย หรอื บัลเลต ” เปนนาฏศลิ ปแ ขนงหนึ่งท่มี มี าอยา ง ยาวนานหลายศตวรรษ มจี ดุ กําเนดิ มาจากประเทศอติ าลี หลังจากบัลเลต ไ ดถ ูก นําไปเผยแพร กเ็ ปน ท่ียอมรับและไดร ับความนิยมในหลายๆชาติ ใครๆตางก็ ชือ่ ชม และช่ืนชอบการแสดงนี้ บลั เลต เปนการแสดงที่มคี วามพริวไหวของทว งทา ชวนใหนาหลงใหล เมอื่ คณุ ไดด กู ารแสดงแลวเหมอื นถกู มนตสะกดผา นลีลาทา เตนที่สวยงาม แตภ ายใตการเตนท่ที ุกคนไดเหน็ ในปจ จบุ นั น้นั มีเกิดอะไรขนึ้ บา งในอดตี … เรามีคําตอบ จุดเริม่ ตน . พฒั นา . เปนทน่ี ิยม . บัลโย HMSNT. ผจู ดั ทาํ .
-2- Renais
-3- sance
-4- หลงั จากสงครามครเู สดอันยาวนานรว ม 300 ป ไดส ้นิ สดุ ลง ยโุ รปกเ็ ขาสู “สมยั เรเนซองสหรือสมัยฟนฟศู ลิ ปวิทยา” ท่ีแปล วา “การเกิดใหม” เปนยุคตอ จากยคุ กลาง โดยกินเวลาตง้ั แต ราวครสิ ตศตวรรษท่ี 14 ถึง 18 หรอื ประมาณ ค.ศ. 1400-1600
-5- หลงั จากทบ่ี า นเมอื งในทวปี ยโุ รปตกอยใู นความทรดุ โทรม ขาดการทะนบุ ํารงุ รกั ษามาเปน ระยะเวลานาน ในยคุ เรเนซองสช าวยโุ รปเรมิ่ ใหค วามสนใจหนั มาพฒั นาและฟน ฟบู า นเมอื งใหม เพอื่ ใหม คี วามเจรญิ รงุ เรอื งเหมอื นในยคุ กรกี และโรมนั ซงึ่ เปน จดุ เรมิ่ ตน การเปลย่ี นแปลงทางดา น ตา งๆ อยา งคอ ยเปน คอ ยไป ประกอบดว ย การเปลย่ี นแปลงทางวทิ ยาศาสตร ศาสนา การเมอื ง วรรณกรรม ศลิ ปะ และทข่ี าดไมไ ดค อื การแสดงอนั ลาํ้ คา “บลั เลต ”
-6- Begin
-7- nning
-8- \"Ballet\" คาํ วา Ballet มรี ากฐานมาจากภาษาอิตาเลียน คอื BALLARE = to dance BALLO = a dance BALLETO = a little dance แตคําวา Ballet ท่ใี ชกันอยใู นปจจบุ ันเปนคําภาษาฝรงั่ เศส สืบเนื่องมาจากพฒั นาการทาง ประวัตศิ าสตร ท่เี รมิ่ มขี นึ้ ในราชสํานักอติ าลี แตมาเจริญเตบิ โตและไดร ับความนิยมมากใน ประเทศฝรั่งเศส
-9- กําเนดิ บลั เลต บัลเลต เปน ศิลปะการเตน แขนงหน่ึง ทมี่ ีประวตั ิความเปน มายาวนานนบั ศตวรรษ ถอื กําเนิดข้นึ ณ ประเทศอติ าลี อยูในชวงระหวา งยคุ เรเนซองส หรือ ยุคฟนฟูศิลปะวทิ ยาการ บัลเลตใ นยุคแรกเรมิ่ ถือวา เปน กิจกรรมทางสงั คมของ ราชสาํ นักของอิตาลี ท่มี กั นยิ มจดั แสดงโดยขุนนางฝา ยชายเปน สวนใหญ
-10- เนือ่ งจากปจจยั ของเคร่อื งแตง กายท่ีเปนสาเหตทุ ่ีทําใหบัลเลตในยุคแรกเร่มิ นยิ ม จดั การแสดงโดยเหลาขุนนางฝา ยชายเพราะชดุ ของเหลาขุนนางฝายชายน้นั มี ความทะมักทะแมง กระชบั และงายตอ การเคล่อื นไหวมากกวา เหลา ขนุ นางฝา ย หญงิ ที่สวมชดุ เปนกระโปรงสุมขนาดใหญ
-11- ในเวลาตอ มาบลั เลต ไ ดถ ูกแพรกระจายจากประเทศอติ าลไี ปยังประเทศฝรง่ั เศส โดยพระนางเคทเธอรีน เดอ เมดซิ ี ไดนําบลั เลต ไ ปเผยแพรใ นราชสํานกั ของ ประเทศฝรั่งเศส หลังจากไดม ีการอภเิ ษกสมรสกบั เจา ชายเฮนร่ที ี่ 2 แหงฝร่ังเศส พระนางเคทเธอรีน เดอ เมดิซี เปนบตุ รแหงตละกลู เมดซิ ี ซ่งึ เปนตละกูลหนึ่งที่มี ความสาํ คัญในการปกครองประเทศอิตาลใี นขณะน้นั
-12- หลังจากไดมีการเผยแพรบัลเลตไปในราชสาํ นักของประเทศฝรั่งเศสโดยพระ นางเคทเธอรีน เดอ เมดิซีแลว บัลเลตก็ไดรับการพัฒนาใหดียิ่งขึ้นภายใต อิทธิพลของชนชั้นสูงของเธอ พระนางแคทเธอรนี เดอเมดิซี
-13-
-14- Perfor
-15- mance
-16- ลกั ษณก ารแสดงและชุดบลั เลต บลั เลต ถอื กาํ เนิดขนึ้ ในยโุ รปในสมยั เรเนซองสหรือสมัยฟน ฟศู ิลปวทิ ยา ประมาณ ค.ศ.1300-1600 แตการเกิดยคุ ฟน ฟูศิลปะวิทยานนั้ ไมไ ดเ กิดข้นึ พรอ ม กันทุกชาติยุโรป แตเ รมิ่ ที่อติ าลีและแพรมายงั ฝร่ังเศสและอังกฤษแตถึงขณะนั้น อติ าลีก็ดาํ เนนิ ไปถึงชวงกลางของสมัยแลว
-17- ประมาณศตวรรษท่ี 14 บลั เลตราชสํานกั ถอื กาํ เนิดในประเทศอติ าลี ในสมยั ฟนฟูศลิ ปะวิทยา บลั เลต ยคุ แรกไมปรากฏรูปแบบการแสดงท่เี ดนชัดไมว า จะเปนทาทาง เสอ้ื ผา เครื่อง แตงกาย เวทกี ารแสดง แตป รากฎอยูในรปู แบบของกจิ กรรมบันเทิงในราชสาํ นกั อติ าลี ดังนี้ Marquradu มีลักษณะการแสดงเปนขบวนแห นกั แสดงจะหยดุ แสดงตอ หนา แขกผมู ีเกียรติ เพอื่ อา นโครงกลอน เตนราํ Mummers เปน การเลานทิ านสวมหนากาก Interludes เปน การจัดการแสดงที่สมั พันธก ับเมนูอาหารทีจ่ ะรับประทาน เชน การแสดงชุด “The Story of Jason and Golden Fleece” เปน การ กลาวถงึ เจสันผูก ลาหาญของชาวกรกี โรมัน เดนิ ทางไปคน หาขนแกะทองคํา กอน ทจ่ี ะเสริฟอาหารเปน เนื้อแกะยา ง
-18- ศลิ ปะการเตน บัลเลตใ นประเทศอิตาลนี า จะมา จาก 2 เหตุผลหลัก คอื 1. ประเทศอิตาลีเปนประเทศท่ีไดเ ปรยี บทางการคา มากกวาประเทศอนื่ ๆ ใน ทวปี ยุโรปภายหลงั จากจกั รวรรดโิ รมันทีค่ รอบครองยุคกลาง (Middle Age) ใน ยคุ เสอื่ มอํานาจลงทําใหเกดิ สงั คมคนช้นั กลาง และชนชัน้ สูงท่ีมีความร่าํ รวยเพิ่ม มากขนึ้ ซึง่ บรรดาชนชน้ั สูงพากันแสวงหาความรใู หม และเรม่ิ ใหค วามสนใจใน การอุปการะศลิ ปน โดยมีการวาจา งครูสอนเตนรําใหแ กบตุ รหลาน ขนุ นางและ เหลาขา ราช บรพิ ารในสงั กดั ของตนเอง สาํ หรบั การออกงานสังคมเปน การแสดง อํานาจบารมขี องตระกลู 2. ประเทศอิตาลีเคยเปน ดินแดนศนู ยก ลางของอาณาจักรกรกี โบราณมากอ น ทําใหมีความตอ งการฟน ฟูความเจริญรุงเรอื งของอารายธรรมกรกี โบราณขนึ้ มา ใหมอ กี ครง้ั หนึ่ง จงึ สนบั สนุนการฟน ฟูศิลปะวิทยาการตา งๆ ใหเ จริญรุงเรอ่ื งดงั เชนที่เคยมีมาในอดีต โดยมี3 ตระกูลใหญป กครองประเทศ ดังนี้ - ตระกลเู มดิชี แหง เมอื ง ฟลอเรนซ( Medici of Florence) - ตระกูลแดสเตส แหงเมอื ง เฟอรรา รา (D’estes of Ferrara) - ตระกลวู สิ เซนติส แหง เมือง มลิ าน (Viscentis of Milan) ซ่ึงทงั้ 3 ตระกลู ตางก็มคี รสู อน เตน ราํ ประจาํ ตระกูล ครทู ี่มชี ่อื เสียงมาก ทีส่ ดุ ชวงเวลานนั้ คอื โดมเิ นกา แหงเมอื ง เฟอรรารา และ กุคเลียโม อีบริโอ
-19- การแสดงในรูปแบบนาฏยศลิ ปร าชสาํ นกั เรยี กวา คอรท ดานช (Court Dance) แสดงโดยขุนนางชายเทา น้ัน เนื่องจากชว งเวลานัน้ การท่สี ตรีเตนราํ ตอ หนาสาธารณะชนถือเปน สง่ิ ไมเ หมาะสม ถึงแมว าบัลเลต จะเริ่มตน ที่ประเทศ อิตาลี แตป ระเทศท่ีพฒั นาใหก ารเตน บัลเลต เปน ศิลปะที่ไดร ับความนยิ ม คอื ประเทศ ฝร่งั เศส เนอ่ื งดว ยพระแคทเธอรีน เดอ เมดิซี (Catherine de Medici) บุตรีแหงตระกูลเมดชิ ี ซง่ึ เปน ผูหลงใหลศลิ ปะการเตน บลั เลต ไ ดอภิเษกสมรสกบั พระเจา อองรที ี่ 2 (Henri duc D’orle/ans) จึงทาํ ใหบ ลั เลต ราชสาํ นักเขา ไปยัง ประเทศฝรง่ั เศส คอรทดานช (Court Dance) เพอ่ื การเฉลิมฉลองใน ราชพธิ ีอภิเษกสมรสของ กษตั รยิ และเพอื่ ตอ นรบั ราช อาคนั ตกุ ะ แสดงโดยขุนนางชายเทา นน้ั คอรท ดานช (Court Dance)
-20- ในปค รสิ ตศักราช 1573 พระนางแคทเธอรนี เดอ เมดซิ ี ไดจ ดั การแสดง บลั เลต เ พ่อื ตนรับเอกอคั รราชทูตแหง โปแลนด โดยใชชือ่ การแสดงวา Le Ballet des Polonais ซงึ่ เปน การแสดงทว่ี างรากฐานการแสดงบลั เลต เดอร กูร ขน้ึ คร้งั แรกในราชสํานักฝรงั่ เศส ความรุงเรอื งของบลั เลตใ นฝร่ังเศสถกู สนบั สนนุ โดย พระนางแคทเธอรีน เดอ เมดิซี ไดรบั การชวยเหลอื จากครูสอนเตนชาวอิตาเลี่ยน นาม Baldassarino da Belgioso หรือทรี่ จู ักในช่อื ฝรง่ั เศสวา บาลทาซา ร เดอ โบโชเยอ (Balthazar de Beaujoyeux) ทีพ่ ระนางไดเชิญมาจากอิตาลี
-21-
-22- Le Ballet des Polonais มกี ารเตนรําเปนเวลา 1 ชวั่ โมงโดยใชนักแสดงหญิง 60 คน และแตล ะคนเปน ตัวแทนของจังหวัดท่วั ฝรั่งเศส เตน ควบคูดนตรีคําพดู กวเี พลงการประกวดการตกแตง และเคร่อื ง แตง กาย Le Ballet des Polonais
-23- ในปคริสตศกั ราช 1581 พระเจา อองรีท่ี 3 (Henri III) มีการแสดงบลั เลต ราชสาํ นกั ที่เตม็ รูปแบบเปนครั้งแรก เรอ่ื ง บาเล โกมกี เดอ ลา แรน (Ballet comique de la Reine) ณ หองบูรบง (Bourbon) ในพระราชวังลฟู วร (Louvre) แสดงโดยขนุ นางราชสาํ นกั แหงขุนนางแคทเธอรีน เดอ เมดซิ ี เปน การ แสดงบนเวทยี กพนื้ ในหอ ง พระโรง และผชู มการแสดงน่ังอยรู อบเวทีลกั ษณะท่ี นั่งทําเปน ระเบยี งยาว 3 ทิศทาง แบบโรงมหรสพ และสามารถชมไดจ ากชั้นบน ของทองพระโรง
-23-
-24- บาเล โกมีก เดอ ลา แรน (Ballet comique de la Reine) บาเล โกมกี เดอ ลา แรน (Ballet comique de la Reine) ไดโ ครงเร่อื งท่ีตัดตอนจากมหากาพยโอดิสซี(Odessey) ของโฮเมอร (Homer) กวีของชาวกรีก โดยจับตัดตอนท่ีเดินทางไปพบนางแมมด เซอรซีทส่ี าปใหค นกลายเปน สตั ว เนอื้ เรื่องตามทโ่ี บชัวเยอตอ งการ สอ่ื สารคอื นางเซอรซ เี ปรยี บดังธรรมชาตฝิ า ยต่าํ ของมนุษย ตอ งพายแพ แกมเิ นอรว าเทพธดิ าแหงปญญา เรอ่ื งน้แี ฝงดว ยสญั ลกั ษณต างๆ เชน นางพระเจา อองรที ี่ 2 (Henriduc D’orle/ans) เซอรซเี ปนสญั ลักษณ ของความขดั แยง ทางศาสนาระหวางนกิ ายคาทอลิกและนิกาย โปรเตสแตนตใน ประเทศฝรั่งเศสขณะนนั้
-25-
-26- สว นลกั ษณะการแสดงมีการแบง ฉากการแสดงอยา งหลายหลาก เชน การ แสดง ชุดกรอง บาเล มีฟเกอรห รอื รปู ขบวนตา งๆ กวาส่สี บิ แบบ การแสดงใช เวลายาวนานตั้งแต 22 นาิกา ไปสิน้ สุดเวลา 3 นากิ าคร่งึ ของวนั รงุ ขึ้น เน่อื งจากในตอนจบของบาเล โกมีก เดอ ลา แรน นักแสดงบท สาํ คัญๆ ออกมา เตนรํารว มกนั โดยไมม เี นือ้ เร่ือง เรียกการแสดงชุดสดุ ทา ยนีว้ า กรอง บาเล (Grand Ballet) บัลเลตช ุดใหญหรือเรยี กอีกชอ่ื หนงึ่ วา บาเล รวั ยาล (Ballet Royal) บลั เลต ห ลวง ท้ังน้ีเพราะผูแ สดงชุดสุดทายจะมีแตกษัตริย เช้อื พระวงศ และขุนนางเทา นน้ั เปน ชายลวนการแสดงเนนเรื่องแปรแถวเปนสําคัญ มกี ารใช บทกวีและดนตรปี ระกอบการเตน ราํ
-27- ในพระเจาอองรีที่ 3 การแสดงบลั เลตร าชสาํ นักผสมผสานศลิ ปะสาขาตา งๆ ประกอบดวยนาฏกรรม ดนตรี การขบั รอง ขบั บทกวี การแสดงกายกรรม แพน โทไมม การแสดงตลก ฯลฯ ฉากและเคร่อื งแตงกายหรหู ราตระการตา สนิ้ เปลือง คา ใชจา ยมาก โดยจางครูมืออาชพี ชาวอติ าลมี าสอนและกาํ กบั การแสดง เน้อื เร่อื งของบัลเลต ราชสํานกั ในชว งนีน้ ํามาจากนิทานเปรยี บเทยี บ ตํานาน ปรัมปรา เทพนิยายกรกี แตสอ่ื ความหมายเปรยี บเทียบกบั เหตกุ ารณใ นสังคม ขณะน้นั โดยมงุ เพ่อื เทิดพระเกียรตพิ ระราชาบทบาทตัวละครสําคัญในบัลเลต ราชสาํ นัก เชน บทเทพเจา เจานาย พระเอก นางเอก จะใชผูแสดงเปน ชนชน้ั สงู บทบาทรองลงมาอาขใหพวกขาราชกาชบรพิ ารแสดง บทตวั ประกอบ เชน บท สิงสาราสตั ว สมุนปศ าจ ตวั ตลก ฯลฯ จะใชนกั แสดงอาชีพซึ่งไมไดอ อกมาเตน ใน ชว งกรอง บาเล
-28- ชว งปลายศตวรรษที่ 16 - ตน ศตวรรษท่ี 17 พระเจาอองรีที่ 4 (Henri IV) รัชสมัยท่ที รงครองราชย ค.ศ. 1589-1610 มกี ารแสดงบลั เลต ราชสํานกั เร่ืองตางๆในฝรงั่ เศสมากถึง 800 กวาเรื่อง ตาม ปราสาทราชวัง ตลอดจนคฤหาสนขนุ นางนอ ยใหญ ปค.ศ. 1610 ดุก เดอ วอง โดม (Duc de Vendome) จัดการแสดงบลั เลตราชสาํ นักข้นึ รื่อง อาลชนี (Alcine) ในยุคนน้ี าฏยศิลปของชนช้นั สูงชาวอติ าลีเปน ทีน่ ยิ มตามราชสํานกั ตา งๆ ใน ยโุ รป ซง่ึ มีการจา งครนู าฏศลิ ปชาวอิตาลีไวประจําราชสํานกั
-29- อาลชีน (Alcine) การแสดงนมี้ ีจดุ เดนคอื เปนเรื่องแรกท่ีสอดแทรกบทตลก ซ่งึ ภายหลกั บทบาทนมี้ คี วามสาํ คญั ย่งิ ข้นึ เรื่อยๆ ในบัลเลต ร าชสาํ นกั เชน ตอนท่ีอัศวนิ สบิ สองนายถกู แมม ดอลั ซีนสาปใหก ลายเปนส่งิ ตางๆ เชน กระถาง ดอกไม โรงสลี ม ฯลฯ เคร่อื งแตง กายของผูแสดงชว ยส่ือสาร เชน เคร่อื งประดบั ศีรษะทีท่ ําเปน รูป โรงสี ลม เปนตน การแสดงชุดยอยแตล ะชดุ ของบลั เลตราชสาํ นกั เรอ่ื ง อาลซนี มี เนือ้ เรอ่ื ง แตชุดสดุ ทายเปน การเตน ราํ ท่ีไมมเี น้ือเรอ่ื ง ตอมาพระเจา อองรีที่ 4 สวรรคตบัลเลตราชสํานกั ก็ยังดาํ เนินตอ และได รบั ความนยิ มตอไปในรชั สมัยของพระเจา หลุยสท ่ี 13 ในรชั สมัยนีบ้ ลั เลตร าชสํานักไดร บั อิทธพิ ลจากวรรณกรรมท่ปี ระพนั ธโดย กวีอิตาลชี ่ือ ลูโดวิ โก อารีออสโต (Ludovico Ariosto) ผูประพันธเรือ่ ง ออรล ัน โด ฟรู ีโอโซ (Orlando furioso) ออรล นั โด คลัง่ และตอรควาโต ตสั โซ (Torquato Tasso) ผูประพนั ธเ รือ่ ง เกรซู าเลมเม ลเิ บราตา (Gerusalemme liberata) เยรูซาเล็มทไ่ี ดร บั การกอู ิสรภาพ กวีทงั้ สองนยิ มนาํ ตํานานอัศวนิ สงครามครเู สดมาเปนเนอื้ หามากกวา เร่ืองจากเทพนิยายกรีก
-30- พระเจาหลุยสท ี่ 13 ทรงสนับสนนุ การแสดงชนิดใหม คอื บาเล เมโลดรา มาตีก (ballet mélodramatique) คลา ยบาเล ดักซียงของโนแวร ซึง่ จะเกดิ ขึ้น ในศตวรรษตอมา ตรงทีม่ ีการใช องคประกอบตาง ๆ ทางศิลปะเพื่อสอ่ื ความ หมายของการแสดงไดอ ยางมเี อกภาพกลมกลนื การแสดง บาเล เมโลดรามาตีก เร่อื งสาํ คญั คือ บาเล เดอ ลา เดลฟี วรองซ เดอ เรอโน (Ballet de la Délivrance de Renaud)
-31-
-32- บาเล เดอ ลา เดลฟี วรองซ เดอ เรอโน (Ballet de la Délivrance de Renaud) เปนบลั เลต ท ม่ี เี นือ้ เรอื่ งเก่ยี วกบั การปลดปลอ ยเรอโน (1617) ไดร บั อิทธิพล จาก วรรณกรรมอิตาลี จงึ จบั เรอ่ื งเรอโนหรือรนิ ัลโด ซงึ่ เปน อัศวินคนหน่งึ ใน สงครามครเู สดมาสรางเปนการ แสดง ในบัลเลตเรือ่ งนี้ ดกุ เดอ ลุยนรับบทเปน เรอโน (Renaud) อศั วนิ ในสงครามครเู สด เรอโนถกู แม มดอารมีดา (Armida) รายมนตรใหล ุม หลงมวั เมาสุข แตต อ มากส็ ลัดพน มนตรา ตอนจบเปนฉากการ ฉลองชยั ชนะ นาํ โดยพระเจา หลยุ สท่ี 13 ซ่ึงทรงรับบทเปนโกเดอฟรวั เดอ บุยยง (Godefroy de Bouillon) และทรงรบั บทเปน ธาตุไฟดวย อันเปนสัญลักษณแ หง เทพเจาและการชําระจิตวิญญาณให บรสิ ทุ ธิ์ ชว งปลายรชั สมยั พระเจาหลุยสท ี่ 13 พระคารดินลั รเี ชอลีเยอ (Cardinal Richelieu ) นายกรฐั มนตรใี นขณะน้นั ใชบ ลั เลต ราชสํานกั เปน เครอ่ื งมือทางการ เมอื งเพ่ือเสริมอาํ นาจกษตั รยิ โดย อาศัยเร่อื งจากเทพนยิ าย กรีกเพือ่ เปรียบพระ เจาหลุยสท่ี 13 เปน เฮอรคิวลิสบา ง เปน อะพอลโลหรอื สรุ ยิ เทพบา ง (ภายหลัง บทสุริยเทพ เปน บทเดน ของพระเจา หลยุ สที่ 14) บลั เลตราชส านกั เรอื่ งสาํ คัญท่ี พระคารดินลั รีเชอลเี ยอจดั ถวายพระเจา หลยุ สท่ี 13 คือ เร่ือง บาเล เดอ ลา โป รสเปรเิ ต เด ซารม เดอ ลา ฟรองซ (Ballet de la Prospérité des Armes de la France)
-33- บาเล เดอ ลา โปรสเปริเต เด ซารม เดอ ลา ฟรองซ (Ballet de la Prospérité des Armes de la France) เปน บัลเลตท ีม่ ลี กั ษณะเรอ่ื งราวทส่ี ่อื ถงึ ความย่งิ ใหญแ หง กองทพั ฝร่ังเศส แสดง ถึงความสันติสุขของฝร่ังเศส บลั เลต เรอ่ื งน้ี สะทอนถงึ ชัยชนะของฝรั่งเศสตอ สเปน ทง้ั ทางบกและทางทะเล นับเปนคร้ังแรกท่ีสามัญชนท่วั ไปไดมี โอกาสชมบลั เลต ร าชสาํ นกั ผูชมไดร บั แจกเทยี นเพ่อื สองอา นเนือ้ เร่อื งเนอ่ื งจากสถานทคี่ อ นขา ง มืด บัลเลต เ รือ่ งนี้ แสดงในโรงละครทพี่ ระคารด นิ ัลรเี ชอลเี ยอสง่ั ใหส รา งไวท พี่ ระราชวังปาเล-รวั ยาล Palais Royal (เดมิ เรยี กวา ปาเลการดีนาล - Palais Cardinal - ตําหนักพระ คารดนิ ัล) นับเปนโรงละครแหง แรกในปารสี ท่ีใชเวทแี บบโปรซเี นียม (เมื่อสิ้นพระ คารด นิ ลั แลว โรงละครแหงนก้ี ลายเปนทแ่ี สดงละคร ของโมลแี ยร โครงสรา งของโรงละครมีกรอบหนา เวทีทาํ ใหอปุ กรณประกอบฉากดูซบั ซอนและ แนบเนียน สรางภาพดวงตาไดอยางดี ทําใหเ ทคนคิ การสรา งฉากและอุปกรณประกอบ ฉากพัฒนากาวหนา พระคารดนิ ลั รีเชอลเี ยอยงั ไดใ หตดิ ตั้งกลไกตางๆ ไวใ นโรงละคร แหง น้ดี ว ย นกั ออกแบบฉากเปน ชาวอติ าลผี ูม ชี ือ่ เสียง ซ่งึ ชวยพัฒนาศลิ ปะการ ออกแบบฉากบลั เลต ร าชสํานกั ฝรั่งเศส การแสดงบนเวทียกพ้ืน ผูชมอยูตํ่ากวาเวที ทาํ ใหน าฏกรรมท่มี กี ารแปรขบวน (ฟเ กอร) ใชไ มไดผ ลเทาเดิมเพราะมมุ มอง ของผชู ม เปลี่ยนไป ไมสามารถเห็นการแปรขบวนไดถนดั แตเ หน็ ทา เตนบางทา ไดช ัดเจนขึ้น เชน ทา กระโดดตา งๆ ทาตขี ากระทบกันและทาหมุน เปน ตน
-34- กลางศตวรรษที่ 17 นาฏกรรมตาง ๆ ของยคุ ฟน ฟูศลิ ปะวิทยาก็เร่มิ เสอ่ื มความนิยม ซงึ่ ยคุ น้ี รูปแบบเปลยี่ นไปมากจนไมเ หลือเคาเมอ่ื สมัยปลายศตวรรษที่ 16 แลว กูรองต (courante) เปน การแสดงทท่ี ําใหเ ห็นถงึ เทคนิคการเตนรําทีเ่ ปลยี่ นแปลงไปใน ยุคฟนฟูศลิ ปวิทยา คือ เทคนคิ พนื้ ฐานท่ีรบั มาจากอติ าลี ไดพัฒนากลายเปนการ เตนราํ แบบบาโรก ซึง่ เปน เทคนิคของฝรง่ั เศสเองและพระเจา หลุยสท ่ี 14 ทรง เตนกรู องตไ ดอ ยา งยอดเยีย่ ม กูรองต (Courante) การเตนกูรองตต องอาศัย เทคนคิ การผายปลายเทาออก เทคนคิ พนื้ ฐาน การเตน ราํ ของพวกอติ าเล่ียนอาศยั การกา วเทา แบบคูขนานมาโดยตลอดจนถึง ศตวรรษท่ี 17 แมจะมีการผายปลายเทาออกเพ่ือชว ยใหเ ตนรําบางทา ไดสะดวก ขน้ึ แตทีไ่ มเ คยทํากอ นชวงทศวรรษ1620 คือ การผายปลายเทา ออกขณะ เคลอ่ื นทไ่ี ปขา งหนา ชนชน้ั สงู ในราชสํานกั ฝรั่งเศสเรม่ิ เดนิ ผายปลายเทาออกเลก็ นอย เมอ่ื ประมาณปค .ศ. 1620 สนั นษิ ฐานวาเน่อื งจาก สมยั น้นั นิยมสวมรองเทา บตู ท่ีหมุ ข้ึนมาถงึ นอ งและมขี อบดา นบนปากกวางผาย คลา ยระฆังหงาย เรียกวา bucket-top boots ทาํ ใหเดนิ ไมส ะดวกเพราะขอบรองเทา จะปดกนั จึงตอ งเดนิ ผายปลายเทาออกเล็กนอย
-35- บัลเลต ราชสํานักในรัชกาลพระเจา หลยุ สท่ี 14 บัลเลตราชสาํ นกั รุงเรือง ถงึ ขีดสดุ ในรัชสมยั พระเจา หลุยสท ี่ 14 (Louis XIV) เพราะพระเจา หลุยสท ่ี 14 โปรดนาฏยศิลปการแสดงบลั เลตร าชสาํ นกั ของฝรั่งเศสจดั ขึน้ โดยมงุ ผลทางการ เมอื ง แสดงถงึ อาํ นาจของพระราชา ความมั่นคงทางการเมืองและความมง่ั คง่ั ของ ประเทศ การแตงกายในรชั สมัยพระเจาหลยุ สท ่ี 14 และขุนนางชนช้ันสูงเปลี่ยน จากชดุ ผาปกหนาเสรมิ นวม มาเปนชดุ ผา ไหมและซาตนิ ประดับลกู ไมและริบบน้ิ ทั้งยังเร่มิ มกี ารเสรมิ สนรองเทา ขึ้นกวา เดมิ คือ สูงประมาณหนึง่ นว้ิ กวา ๆ ทาํ ให ศนู ยน ํ้าหนกั ตวั โนม ไปขา งหนามากกวา เดิม (คนในยคุ กลางก็เสริมสน แตไมสูง) พระเจาหลยุ สท่ี 14 ทรงรวมแสดงบลั เลตราชสํานกั หลายครัง้ ในบทบาทตา ง ๆ คร้ังแรกสดุ คือ เรือ่ ง บาเล เดอ กาสซองดร (Ballet de Cassandre) บัลเลต เรื่องคสั ซนั ดรา และการแสดงตัวละครบทบาทสาํ คญั ทแี่ ฝงนัยทางการเมืองคือ เรื่อง บาเล เดอ ลา นยุ (Ballet de la Nuit) ท่ที รงแสดงเม่ือปค.ศ. 1653 ทรง แสดงบทเปนเทพอะพอลโลหรือสรุ ยิ เทพ ในตอนจบของเรื่องน้ีบทที่พระเจา หลุยสท ี่ 14 เปน ผเู สดจ็ มาปดเปาความมืดมดิ ทกุ ขเข็ญใหส ิน้ ไป การท่ีพระเจา หลุยสไดร บั บทบาทนีท้ าํ ใหพ ระเจาหลุยสท่ี14 ไดร บั การ ขนานนามวา The Sun King และบลั เลตเ ร่ืองนปี้ ระสบความสําเร็จอยางมาก และไดนํากลบั มาจัดแสดง ซ้ํามากถึง 6 ครั้ง ในสัปดาหถัดมา
-36- บาเล เดอ ลา นยุ (Ballet de la Nuit) การแสดงเรอื่ งนมี้ ีสวมบทบาทสมมติ การใชสัญลักษณทางการแสดง การสรางอํานาจและบารมี ผานบทบาทการแสดง ในบทละครคือผูทที่ าํ การตอ สู เพื่อขบั ไลป ศ าจ ซ่ึงปกครองอยูในอาณาจกั รแหง กลางคนื จนไดชยั ชนะ เนือ้ เร่ือง ในละครไดสอดแทรกเร่ืองของการเมืองในขณะน้ันอยางแนบเนยี น บาเล เดอ ลา นุย มีตัวละครท่หี ลาก หลาย เชน แมมด ภูติ พรายตา ง ๆ ชาวยปิ ซี คนเลีย้ งแกะ ขโมย ขอทาน ฯลฯ เปนตวั ละครท่ีตางยคุ สมัยตา งวฒั นธรรมปะปนกนั มีท้งั เทวดาจากเทพนิยายกรีก วีรบรุ ุษจาก สงครามครเู สด ตวั ละครจากนิทานพืน้ บาน หรอื ตวั ละครเปน ชนชาติตาง ๆ ผสมกันมากมาย ทาํ ใหส ะทอนถงึ รสนยิ มของราช สาํ นกั ยคุ นน้ั ทโ่ี ปรดปรานความหลากหลายและมคี วามหรูหรา Louis XIV in Lully’s Ballet The costume of the soldier The costume of the soldier Royal da la Nuit
-37- การแสดงบัลเลตร าชสํานกั ในยคุ น้ี ลวนเปน ชนชั้นสงู และเปน นักแสดงสมัคร เลน บางครง้ั อาจมี สตรีรว มแสดงดว ย จึงมศี ิลปน หญิงนอ ยกวาชาย เพราะการแสดงตอ หนาสาธารณะยงั นิยมใชบ รุ ษุ แสดง บทตวั ละครสตรี โดยแตงกายเปน สตรี เรียกวา การ แสดงแบบ ออง ตราเวสต(ี en travesti จาแลงกาย) แตไมไ ดห มายความวา ไมมสี ตรี แสดงบลั เลตราชสาํ นกั เลย มหี ลักฐานวาสตรสี ูงศักดเิ์ ตน รําในบัลเลต ร าชสํานัก เชน ใน เรือ่ ง บาเล โกมกี เดอ ลา แรน ทพี่ ระราชนิ หี ลุยสทรงรวมแสดง เม่ือพระเจา หลยุ สท ี่ 14 ทรงเลกิ แสดงบลั เลต (กลา วกันวา เพราะพระวรกาย เจรญิ มากข้นึ ) ในป ค.ศ. 1670 บลั เลตร าชสํานกั ก็เสอ่ื มความนยิ มลง และสิน้ สดุ ยุคทอง ของนักแสดงสมัครเลนท่เี ปน ชน ชน้ั สูง ซ่ึงหมดความสนใจแสดง หลายปก อนจะทรงเลิก แสดง พระเจาหลยุ สไดโ ปรดใหจัดตง้ั สถาบันนาฏศลิ ปแหงแรกขน้ึ เม่อื ปค.ศ. 1661 ชื่อ อะคาเดมี รอยอน เดอ ดอ งส (Academie Royale de la Danse) หรือปจ จุบันคือ สถาบนั ปารีสโอเปรา (Paris Opera) ภายใตการควบคุมดแู ลโดย ปแ อร โบ ชอม ผู อํานวยการคนแรกของสถาบนั และเปน ผทู ่กี ําหนดทาแมบ ทของบัลเลตและนาฏยศพั ท ตางๆ เปน ภาษาฝร่ังเศส
-38- ปลายศตวรรษที่ 17-ตน ศตวรรษท่ี 18 นาฏกรรมตะวนั ตกในชว งหนึง่ รอยกวา ปน้ีเจริญรุงเรอื ง เราเรียกเทคนคิ การเตน ราํ ในชวงน้ี วา บาโรก (Baroque) ตามช่ือประเภทดนตรีที่ใช เทคนิกการ เตนราํ แบบบาโรก เร่ิมพัฒนาข้ึน ในชวงทศวรรษทา ย ๆ ของศตวรรษ 17 และ พัฒนาถึงขดี สดุ ในชว งตนศตวรรษ 18 จากน้นั จึงเสื่อมความนยิ ม ลงไปพรอ มกบั การปฏิวตั ฝิ รั่งเศส ผูมีสวนรวมพัฒนานาฏศิลปบาโรกคอื ชารล-หลุย โบชอง (Charles-Louis Beauchamps) หรือปแ ยร (Pierre Beauchamps) ซึง่ เปนครู นาฏศลิ ปป ระจําราชสํานกั พระเจาหลุยสท่ี 14 และลกู ศษิ ยชือ่ ของชารล -หลยุ ชอ่ื หลุยเปกรู (Louis Pécour 1653 - 1729) บคุ คลผูมสี ว นพฒั นาเทคนิกการ เตนราํ ในยุคน้ีอีกสองคน คือ ราอลู โอเช เฟยเย - Raoul Auger Feuillet (ป . 1650 - 1709) และปแยร ราโม (Pierre Rameau) ซึง่ พมิ พเ ผยแพรบ ันทกึ นาฏกรรมdance notation เรียกวา stenochoregraphy ตอใหยคุ เรเนซองสนัน้ มีเวลาศตวรรษ 14-16 แตบ ทบาทพระเจา หลยุ ส ที่ 14 นั้นเริ่มมีบทบาทในศตวรรษท่ี 16 และยาวนานถงึ ศตวรรษท่ี 18 ซง่ึ ทาํ ให คาบเกย่ี วกับยุคสมยั อืน่ พระเจา หลุยส 14 เปนบคุ คลสาํ คญั ทมี่ ีบทบาทมากใน การแสดงบัลเลตแ ละพัฒนาทาํ ใหบลั เลตไดร บั ความนิยม วางรากฐานของการ เตนท่สี ง ผลถึงปจจุบัน
-39- ปลายศตวรรษที่ 17-ตน ศตวรรษท่ี 18 นาฏกรรมตะวนั ตกในชว งหนึง่ รอยกวา ปน้ีเจริญรุงเรอื ง เราเรียกเทคนคิ การเตน ราํ ในชวงน้ี วา บาโรก (Baroque) ตามช่ือประเภทดนตรีที่ใช เทคนิกการ เตนราํ แบบบาโรก เร่ิมพัฒนาข้ึน ในชวงทศวรรษทา ย ๆ ของศตวรรษ 17 และ พัฒนาถึงขดี สดุ ในชว งตนศตวรรษ 18 จากน้นั จึงเสื่อมความนยิ ม ลงไปพรอ มกบั การปฏิวตั ฝิ รั่งเศส ผูมีสวนรวมพัฒนานาฏศิลปบาโรกคอื ชารล-หลุย โบชอง (Charles-Louis Beauchamps) หรือปแ ยร (Pierre Beauchamps) ซึง่ เปนครู นาฏศลิ ปป ระจําราชสํานกั พระเจาหลุยสท่ี 14 และลกู ศษิ ยชือ่ ของชารล -หลยุ ชอ่ื หลุยเปกรู (Louis Pécour 1653 - 1729) บคุ คลผูมสี ว นพฒั นาเทคนิกการ เตนราํ ในยุคน้ีอีกสองคน คือ ราอลู โอเช เฟยเย - Raoul Auger Feuillet (ป . 1650 - 1709) และปแยร ราโม (Pierre Rameau) ซึง่ พมิ พเ ผยแพรบ ันทกึ นาฏกรรมdance notation เรียกวา stenochoregraphy ตอใหยคุ เรเนซองสนัน้ มีเวลาศตวรรษ 14-16 แตบ ทบาทพระเจา หลยุ ส ที่ 14 นั้นเริ่มมีบทบาทในศตวรรษท่ี 16 และยาวนานถงึ ศตวรรษท่ี 18 ซง่ึ ทาํ ให คาบเกย่ี วกับยุคสมยั อืน่ พระเจา หลุยส 14 เปนบคุ คลสาํ คญั ทมี่ ีบทบาทมากใน การแสดงบัลเลตแ ละพัฒนาทาํ ใหบลั เลตไดร บั ความนิยม วางรากฐานของการ เตนท่สี ง ผลถึงปจจุบัน
-40-
-41- Bal Develo
Search
