SPANISH FLU FEBRUARY 1918 - APRIL 1920 19 18 BY ASCLEPIUS
PREFACE เนื่องจากปจั จุบนั ประเทศเกือบทกุ ประเทศในโลก ตอ้ งเผชิญกับ สถานการณก์ ารแพร่ระบาดของเชือ้ ไวรัสโควิด-19 ซ่งึ จากการศึกษาคน้ ควา้ ข้อมูลพบวา่ ในอดีตเมื่อ 100 กว่าปที ่แี ล้ว มเี หตกุ ารณก์ ารเกิดโรคระบาด เชน่ เดียวกับโรคโควดิ -19 ได้แก่ โรคระบาดไขห้ วัดสเปน ซ่ึงพบวา่ มีลกั ษณะ การเกดิ และการแพร่กระจายคลา้ ยๆกบั โรคโควิด-19 หากหนงั สือเล่มนี้มคี วามผดิ พลาดประการใดทางคณะ ผู้จัดทำขออภยั มา ณ ท่ีน้ี ก
SPANISH FLU ย้อนไปในในปี1918ได้เกิดวิกฤตการณด์ า้ นสขุ ภาพที่หนักหนามาก ทส่ี ดุ ในประวัตศิ าสตรจ์ ากเช้ือไวรสั ทม่ี ีนามวา่ “ไข้หวัดสเปน” ความว่นุ วาย ทางการเมืองจากสงครามโลกครง้ั ท่ี1 ทำให้สถานการณ์ย่ิงแยล่ ง มกี ารแพร่ ระบาดถงึ 3ระลอก มีผไู้ ด้รับผลกระทบ500กวา่ ลา้ นคนทั่วโลก และเสยี ชวี ติ กว่า40ลา้ นคน ทำให้เป็นวกิ ฤตการณท์ ี่มีผ้คู นเสยี ชวี ิตมากทีส่ ดุ คร้ังหนงึ่ ใน ประวัติศาสตร์มนุษย์ จากการสืบค้นขอ้ มลู ต่างๆพบวา่ ไขห้ วดั สเปนมีลักษณะการเกดิ และ การแพรก่ ระจายคล้าย “โควิด-19” หรอื เรียกอีกช่อื ว่าเชอ้ื ไวรัสโคโรน่า 2019 ไขห้ วัดสเปนถือเป็นเรอ่ื งลม้ เหลวของการจัดการภาครฐั ทีป่ กปิดข้อมลู นำไปสู่ ความไม่วางใจและมุง่ คำนึงถงึ ผลประโยชน์ของการทหารเป็นหลักซงึ่ มีความ คล้ายคลงึ กับสถานการณใ์ นประเทศไทยตอนนี้ หนงั สอื เลม่ น้จี ะเปน็ เหมอื นเครอื่ งยอ้ นเวลาพาคนอ่านไปในยุค สถานการณ์โรคระบาดปี ค.ศ 1918 โรคระบาดใหญ่ทม่ี าพรอ้ มๆกับสงครามจะ ฝากบทเรยี นอะไรให้มนษุ ยชาติ ความสญู เสียจากการไม่โปร่งใสจากรฐั บาล จะส่งผลอยา่ งไร สงิ่ นน้ั อาจจะเปน็ บทเรียนอันมคี ่าให้กับสถานการณโ์ ควิด-19 ในปัจจุบันทำให้เรารบั มือกับการแพร่ระบาดของโควิด-19ไดด้ ีมากข้ึน ข
CONTENTS Chapter I จดุ เริ่มต้นเช้ือรา้ ย 4 Chapter II ถอดบทเรียนความเชือ่ มโยงวกิ ฤตสขุ ภาพ 9 จาก 1918 สู่ 2019 Chapter III การระบาด 20 Chapter IV เชอ้ื รา้ ยส่สู ยาม 31 Chapter V ผลกระทบระยะยาว 46 Chapter VI จุดสิ้นสดุ เช้ือร้าย 58 บรรณานุกรม 64 ค
The History of “SPANISH FLU” 1
2
Chapter I : จดุ เร่ิมต้นของวิกฤต 3
จุดเรม่ิ ต้นเชอ้ื ร้าย 1918 ยอ้ นไปเมอ่ื 102 ปี ในปี ค.ศ.1918 ไดเ้กดิ เหตกุ ารณไ์ ขห้ วดั ใหญ่ระบาดครง้ั แรกในโลก ทเ่ี รยี กว่า ไขห้ วดั ใหญ่สเปน (Spanish flu) หรอื ไขห้ วดั สเปน ซง่ึ เป็นช่วงเวลาทโ่ี ลกกาลงั เกดิ สงครามโลก ครงั้ ท่ี 1 โดยโรคไขห้ วดั สเปน มสี าเหตุมาจากเช้อื ไวรสั ซง่ึ ในช่วงทม่ี กี ารระบาดนนั้ วทิ ยาการทางการแพทยย์ งั ไมก่ า้ วหนา้ ทาใหไ้ มส่ ามารถทาการศึกษาหาสาเหตุ และ ยาตา้ นไวรสั ไดส้ าเรจ็ อย่างทนั ทว่ งที ประกอบกบั มกี ารปกปิดขา่ วของกองทพั และ ประเทศต่างๆ ทเ่ี หมอื นย่งิ ทาใหเ้ช้อื และเร่งใหไ้ วรสั ระบาดอย่างเงยี บๆ และแพร่ ระบาดไปทวั่ โลกอย่างรวดเรว็ ครอบงาตงั้ แต่อนิ เดยี ไปในหมเู่ กาะแปซฟิ ิกทห่ี า่ งไกล ในระยะเวลาเพยี ง18เดอื น การระบาดครงั้ นนั้ มนุษยย์ งั ไมร่ ูว้ า่ เช้อื โรคชนิดน้คี อื อะไร โดยคาดวา่ เป็นการตดิ ต่อโดยตรงจากนกสูค่ น แต่นกั วจิ ยั บางคนสนั นิษฐานว่า เช้อื น่าจะฟกั ตวั ในตวั กลางอยา่ งหมู ก่อนจะตดิ ต่อมาสู่คน 4
รู้หรอื ไม่? ช่อื ไขห้ วัดสเปน แต่ ไม่ได้มีตน้ กำเนิดในประเทศ สเปนดงั่ ชอื่ ท้งั น้โี รคไขห้ วัดสเปน ไม่ไดเ้ รม่ิ ต้นในประเทศสเปนอย่างชื่อ แต่ ในชว่ งเวลานน้ั ประเทศในแถบยโุ รปกำลงั มีศกึ สงคราม หลายประเทศจงึ ตัดสนิ ใจปดิ ขา่ ว เพกิ เฉยต่อการระบาดของโรค ทำให้ไม่มกี ารเตรียมการ รับมือ ไมม่ ีการเตรียมเวชภณั ฑ์ ที่สำคัญประชาชนสว่ นใหญ่ไม่รูว้ ่าถึงเวลาแล้ว ทตี่ ้องป้องกันตวั สว่ นสเปนนน้ั เป็นประเทศที่ไม่ได้เขา้ ร่วมสงครามโลกคร้งั ที่ 1 กเ็ ลยมีข่าวเร่อื งการระบาดออกจากประเทศสเปนเปน็ ประเทศแรก ทำให้ ไขห้ วดั ชนดิ นี้ถูกเรียกเหมาเอาว่าเปน็ Spanish flu ดง่ั ในกรณเี ดียวกันกบั ตน้ ตอการแพร่ระบาดของโควิด-19 เคยมกี ารเรยี กช่อื โรคนว้ี า่ ไวรัสอฮู่ ัน่ หรอื ไวรัสจากจนี ซงึ่ เปน็ การระบทุ ่ีมาของเชอ้ื ร้ายน้ี ท่ัวโลกต่างตีตราว่าชาวจีนคือ สาเหตแุ ละต้องรบั ผดิ ชอบต่อเร่ืองท่เี กิด 5
ไข้หวัดสเปน ระบาดอยนู่ านกวา่ 18 เดือน ท่ัวโลกมีผู้ติดเชื้อสูงถึง ร้อยละ 20-40 ของประชากรโลก และส่งผลให้มีคนตายราว 40-50 ล้านคน เฉพาะในประเทศสหรัฐอเมริกามีผเู้ สียชีวติ กวา่ 5 แสนคน มากกวา่ อตั ราการ ตายจากการระบาดใหญ่ของกาฬโรค หรือ Black Death ท่ีเกดิ ขึ้นในยุค กลางของยโุ รป ระหว่าง ค.ศ. 1347-1351 เรียกได้ว่าผูป้ ว่ ยในสหรฐั อเมรกิ ามี มากถึง 1 ใน 4 ของประชากรท้ังประเทศ เป็นเหตุให้พืน้ ทแ่ี ทบทุกซอกทุกมุม ในโรงพยาบาลเต็มไปดว้ ยเตียงคนไข้ โดยเฉพาะเมืองฟิลาเดล์เฟีย (Philadelphia) ซ่งึ ช่วงทีเ่ ริ่มต้นระบาดได้มีการรวมตัวของผ้คู นจำนวนมาก เนือ่ งจากการจดั งานโปรโมตพนั ธบตั รสงคราม ทำให้เมืองนมี้ ผี ตู้ ดิ เช้อื ราว 75,000 คน ส่วนองั กฤษเองกไ็ ม่น้อย มปี ระชากรถึง 250,000 คนต้องตาย จาก ไข้หวดั สเปน ซง่ึ ส่วนใหญเ่ ป็นคนหนุ่มสาว และผู้ท่ีมสี ขุ ภาพแข็งแรง 6
*คาแนะนาดา้ นสาธารณสุขจากภาพขา่ วปจั จุบนั พ.ศ. 2461 นวิ เฮเวน CT 7
สาเหตสุ าคญั อกี ประการทไ่ี ขห้ วดั ใหญ่สเปนสามารถระบาดไปทวั่ โลก อย่างรวดเรว็ ก็เพราะ “สงคราม” และสงครามนนั้ กเ็ ป็นสงครามระดบั โลก เมอ่ื เกดิ สงคราม เช้อื โรคไดแ้ พร่กระจายไปกบั พลทหารทเ่ี ดนิ ทพั ไปประจาการตามเมอื ง ต่างๆ ทวั่ โลก มกี ารรวมตวั เพอ่ื เฉลมิ ฉลองชยั ชนะ และเมอ่ื สงครามยตุ ิ หายนะจงึ เร่มิ ตน้ ข้นึ เมอ่ื พลทหารเหลา่ นนั้ ไดก้ ระจายเช้อื โรคกลบั ไปแพร่ระบาดยงั บา้ นเกดิ ของ ตนเอง เรยี กไดว้ า่ จานวนพลทหารทเ่ี สยี ชวี ติ ในสมรภูมริ บยงั ไมม่ ากเท่าเสยี ชวี ติ เพราะไขห้ วดั สเปน สาหรบั ประเทศไทยเวลานน้ั ตรงกบั สมยั รชั กาลท่ี 6 ประเทศไทยมี ประชากรประมาณ 9 ลา้ นคน คาดการณว์ า่ ตวั เลขผูเ้สยี ชวี ติ ดว้ ยโรคไขห้ วดั ใหญ่ สเปนน่าจะอยู่ทห่ี ลกั หมน่ื ถงึ แสนคน หลงั จากการระบาดอย่างหนกั และยงั หาสาเหตุไมไ่ ด้ วธิ กี ารเดยี วทจ่ี ะ ป้องกนั คอื การใส่ หนา้ กากอนามยั ตามเมอื งต่างๆ เร่มิ มกี ารแจกจ่ายหนา้ กากเพอ่ื เป็นการชะลอการแพร่เช้อื เคยมภี าพถ่ายเก่าๆ ในพพิ ธิ ภณั ฑบ์ นั ทกึ ไวแ้ ละเหน็ ไดช้ ดั วา่ แมแ้ ต่ในสนามมวย คนดูก็ตอ้ งใสห่ นา้ กากทกุ คน หรอื การจะข้นึ รถรางสาธารณะ ก็ตอ้ งใส่หนา้ กากเทา่ นน้ั และสภากาชาดเองกเ็ ร่งผลติ หนา้ กากแจกจา่ ยใหก้ บั พลเมอื งนบั แสนๆ ช้นิ 8
Chapter II : ถอดบทเรยี นความ เชื่อมโยงวิกฤตสุขภาพจาก 1918 สู่ 2019 9
ถอดบทเรียนไข้หวดั สเปนสู่โควิด-19 สบื เน่ืองจากการระบาดของเชอ้ื ไวรัสโคโรนาสายพนั ธุ์ใหม่ หรอื โค วดิ -19 นั้น ไม่ใชค่ ร้ังแรกของการเกิดโรคระบาด แต่หากยอ้ นไปเมอื่ 102 ปี หรือปี ค.ศ.1918 ได้เกิดเหตุการณไ์ ขห้ วัดใหญ่ระบาดคร้งั แรกในโลก ท่ี เรยี กวา่ ไข้หวดั ใหญ่สเปน (Spanish flu) หรือ ไข้หวดั สเปน โควิด-19 เป็นไวรสั ชนิดใหม่ จะส่งผลกระทบต่อคนสูงอายเุ ปน็ พเิ ศษ ในขณะท่ีไข้หวัดสเปนนน้ั มักสง่ ผลกระทบคนอายุระหว่าง 20-30 ปี ท่มี รี ะบบ ภมู คิ มุ้ กันแขง็ แรงด้วยซำ้ แต่ดเู หมือนมาตรการการรับมอื ในส่วนรัฐบาลและ ประชาชนเพ่ือป้องกนั การระบาดของโรคกลบั ดคู ล้าย ๆ กัน ในปี ค.ศ. 1918 รัฐบาลได้มีการสร้างระบบโฆษณาวา่ โรคไขห้ วดั สเปนเปน็ เพียงไขห้ วัดธรรมดา แตห่ ลายคนสงสัยว่าหากเปน็ ไข้หวัดธรรมดา จะครา่ ชวี ตี ผู้คนได้มากมายไดอ้ ยา่ งไร นำไปส่คู วามไมว่ างใจในรฐั บาล และมี ข้อถกเถยี งวา่ ภาครัฐปดิ บงั ขอ้ มูลเพราะ พยายามซ่อนการกลับมาของไข้ราก สากใหญ่ และในเยอรมนั ประชาชนคิดวา่ รัฐบาลใชโ้ รครา้ ยเพื่อปิดบงั วา่ ประชาชนกำลังอดอยากล้มตายเพราะสงคราม 10
บทเรยี นขอ้ แรก : ความไมโ่ ปร่งใสของรฐั บาลจะทาใหส้ ถานการณแ์ ย่ลง ความโปร่งใสของรฐั บาลมคี วามจาเป็น รฐั บาลควรเปิดเผยขอ้ มลู ตาม ความจรงิ การปกปิดหรอื พยายามเปลย่ี นแปลงขอ้ มลู ซง่ึ จะนามาสูค่ วามไม่ไวว้ างใจ ในภายหลงั สง่ิ ทน่ี ่าสนใจกวา่ นนั้ คอื เรากาลงั เผชญิ สถานการณเ์ ดยี วกนั ในปี 2021 เมอ่ื ประชาชนตง้ั ขอ้ สงสยั เกย่ี วกบั การปกปิดขอ้ มลู ของรฐั กระทงั่ ตอนน้ี ความไม่ ไวว้ างใจทว่ี า่ ก็ยงั เป็นเร่อื งทา้ ทาย การสอ่ื สารยุคใหมผ่ า่ นโซเชยี ลมเี ดยี ยง่ิ ทาให้ ประเดน็ น้ยี ากข้นึ กวา่ เดมิ เพราะประชาชนสามารถรบั ขอ้ มลู จรงิ และเทจ็ ปะปนกนั ได้ ตลอดเวลา การไดร้ บั ขอ้ มลู ทผ่ี ดิ หรือความเขา้ ใจทผ่ี ดิ พลาดมคี วามอนั ตรายมาก พอๆ กบั เช้อื ไวรสั 11
ขา่ วกรงุ เทพธุรกจิ 7 เมษายน 2564 12
Sanook.com 15 สงิ หาคม 2564 13
รฐั บาลไมค่ วร ปกปิดขอ้ มูล บทเรยี นจาก1918 14
บทเรยี นทส่ี อง : ไวรัสไรพ้ รมแดน การแพร่ระบาดของโรครา้ ยคอื ไวรสั นนั้ ไม่มพี รมแดน ไม่วา่ คณุ จะเป็นใครมาจากไหน จะรวยหรือ จะจน จะเป็นหมอหรอื รฐั บาลต่างตดิ โรคน้ีแมแ้ ต่ผูน้ ารฐั อย่างพระเจา้ จอรช์ ท่ี 5 แหง่ สหราช อาณาจกั รหรอื วูดโรว์ วลิ สนั ประธานาธบิ ดสี หรฐั ฯ ต่างติดโรคน้ี อยา่ งไรก็ตามความไม่เท่าเทยี ม ในการเขา้ ถงึ การรกั ษาพยาบาลกม็ แี นวโนม้ ทจ่ี ะเกดิ ข้นึ ในระดบั ทอ้ งถน่ิ ระดบั ชาติ และ ระดบั โลก ในขณะทเ่ี ราเหน็ ประเทศทร่ี า่ รวยทส่ี ุดกาลงั ด้นิ รนต่อการแพร่ระบาดของโควดิ -19 คงไมใ่ ช่เรอ่ื ง ยากหากตอ้ งจนิ ตนาการวา่ วกิ ฤตการณน์ ้ี จะทวคี วามรนุ แรงข้นึ แค่ไหนในประเทศทอ่ี ยูใ่ น สถานการณค์ วามขดั แยง้ ดงั่ ในประเทศอนิ เดยี และไทยในตอนน้ี 15
ใหญค่ ้าฟ้ า กไ็ ม่อาจหนไี วรสั บทเรยี นจาก1918 16
บทเรยี นทต่ี อ้ งเรยี นต่อไป โรคระบาดในปี 1918 เป็นวกิ ฤตดา้ นสุขภาพทน่ี าไปสู่การพฒั นาระบบสาธารณสุขอกี มากมายใน เวลาต่อมา อนั ทจ่ี รงิ แนวทางและกลยุทธ์ิหลายอยา่ งเช่น การใหค้ วามรูด้ า้ นสุขภาพ การเฝ้า ระวงั การกกั ตวั รวมไปถงึ การการปรบั ปรงุ ระบบสุขาภบิ าล และการปรบั ปรุงองคค์ วามรูด้ า้ น การแพร่ระบาดของเช้อื ไขห้ วดั ใหญ่ ไดร้ บั การพฒั นาข้นึ มากหลงั จากนน้ั พรอ้ มการตระหนกั ถงึ การทางานอย่างหนกั ของบคุ คลากรทางการแพทย์ หน่ึงศตวรรษผ่านไป ความเสยี สละของหมอ พยาบาล และเจา้ หนา้ ทท่ี กุ ทา่ นก็ยงั เป็นทป่ี ระจกั ษ์ ในระหวา่ งการแพร่ระบาดหนกั ของโควดิ -19 17
การทางานของหมอ จะเป็นทปี่ ระจกั ษ์ ตลอดไป บทเรยี นจาก1918 18
19
Chapter III : การระบาด 20
พยาบาลสวมหน้ากากผา้ ขณะรักษาผู้ปว่ ยในวอชงิ ตันดซี ี 21
การระบาด ของการระบาดใหญข่ องไข้หวดั ใหญใ่ นปี 1918 ไดก้ วาดลา้ งโลกโดยมี ผู้เสยี ชีวิต 100 ล้านคน ทำใหเ้ ปน็ การระบาดของโรคตดิ เชอื้ ทีร่ ้ายแรงทส่ี ดุ ตลอดกาล ผ่านไปหน่งึ ศตวรรษ ความรู้ของเราเปล่ียนไปอยา่ งไร และยังตอ้ ง ทำอะไรอีกเพือ่ ที่จะเอาชนะไขห้ วัดใหญ่? บางทสี ิ่งทนี่ ่ากลัวท่ีสุดของการ ระบาดใหญข่ องไข้หวัดใหญ่ในปี 1918 อาจเป็นความลึกลบั ของสาเหตุ คำวา่ \"ไข้หวัดใหญ\"่ มาจากคำภาษาอติ าลีทห่ี มายถึง \"อทิ ธพิ ล\" ซึง่ ยืนยนั ถึงทฤษฎี ทางโหราศาสตรข์ องตน้ กำเนดิ ครัง้ หน่ึงเราเคยคิดว่าโรคนี้เกดิ จากการรวมตัว กนั ของดาวพฤหัสบดีและดาวเสาร์ ทฤษฎีอน่ื ๆ ได้แก่ ซากสตั ว์ท่ีเน่าเป่อื ย แผน่ ดนิ ไหว ภูเขาไฟระเบดิ และ \"น้ำทไี่ หลออก\" ท่ีปลอ่ ยสู่อากาศจากสว่ นลึก ของโลก เจ้าหนา้ ทีส่ าธารณสุขคนหนึง่ เขยี นไวท้ ่ามกลางการโจมตี คนไม่มี ความคิดในปี 1892 นกั จุลชวี วิทยาสองคนทที่ ำงานในเบอร์ลินได้ค้นพบ แบคทเี รียชนดิ ใหม่ที่เรยี กว่า Bacillus influenza และอ้างวา่ เป็นสาเหตุของ ไข้หวัดใหญ่ แต่พวกเขาคดิ ผดิ แบคทเี รยี มอี ยู่อย่างแนน่ อนในผู้ท่ีตกเปน็ เหยอ่ื ไข้หวดั ใหญ่ แตก่ ็ไมใ่ ช่สาเหตขุ องไข้หวัดใหญ่ แทนทีจ่ ะเปน็ อยา่ งน้ัน พวกมนั เปน็ เชื้อก่อโรครองที่บุกรกุ ร่างกายซ่ึงระบบภมู คิ ้มุ กันถูกครอบงำด้วยส่ิงที่เรารู้ ว่าตอนน้ีเป็นไวรัสไข้หวดั ใหญ่ แบคทีเรยี ไมไ่ ด้ทำให้เกดิ โรคไขห้ วัดใหญ่มากไป กว่าการที่นกแรง้ วนเปน็ วงกลมทำใหก้ วางตายเพราะหมาปา่ โค่น แต่ในไมช่ า้ ก็ เหน็ ไดช้ ดั วา่ สาเหตุของไข้หวัดใหญเ่ ปน็ สง่ิ ที่มขี นาดเล็กกว่าแบคทเี รยี มาก และในปี 1939 กล้องจลุ ทรรศนอ์ ิเล็กตรอนทีป่ ระดษิ ฐข์ น้ึ ใหมไ่ ด้จบั ภาพแรก ของไวรสั ไม่นานหลงั จากน้ัน นกั วทิ ยาศาสตรไ์ ด้แยกโรคไข้หวดั ใหญ่ วนั น้เี รา รูร้ หสั พันธกุ รรมของมันแล้ว โครงสร้างโปรตนี ภายนอกของมนั เป็นอยา่ งไร 22
และมนั บกุ รุกเซลลป์ อดท่ีแขง็ แรงและสบื พันธุอ์ ย่างไร ความก้าวหนา้ เหล่าน้ี ในความรูข้ องเราเก่ยี วกับไวรัสนนั้ เปน็ เร่อื งทน่ี า่ เหลือเช่อื โดยไม่ทราบสาเหตุ ของไข้หวดั ใหญ่ จงึ เป็นไปไมไ่ ดท้ ่จี ะสร้างวัคซีนป้องกันไขห้ วัดใหญ่ แต่สงิ่ น้ี ไมไ่ ด้หยดุ นักวทิ ยาศาสตร์และแพทยไ์ มใ่ ห้ทำอะไรเพื่อต่อสู้กบั การระบาด ใน ปี 1919 Edward Rosenow จาก Mayo Clinic ไดจ้ ดั ทำวคั ซีนทมี่ ีแบคทีเรีย ห้าชนิดท่แี ยกได้จากเสมหะและปอดของผู้ปว่ ยไข้หวัดใหญใ่ น Rochester และแจกจา่ ยออกไปถึง 100,000 คน ที่ Tufts College Medical School ในบอสตนั นักพยาธิวิทยา Timothy Leary (ซง่ึ หลานชายและคนชือ่ เดียวกัน จะกลายเปน็ นักจติ วทิ ยาทม่ี ชี ่อื เสยี งและทดลองประสาทหลอน) ไดผ้ ลิตวัคซีน ผสมของตัวเองโดยใชส้ ายพันธ์จุ ากโรงพยาบาล Chelsea Naval จมกู ของ พยาบาลท่โี รงพยาบาล Carney และหอผปู้ ่วยทีต่ ิดเช้ือ ของคา่ ยเดเวนส์ เลีย รีผสมตัวอยา่ งเหลา่ นีเ้ ข้าดว้ ยกัน เพาะเล้ยี งบนจานวนุ้ แล้วฆา่ เชื้อ วัคซนี ของ เขาถูกส่งไปยังซานฟรานซิสโก ซง่ึ มีผฉู้ ีดวัคซนี อย่างน้อย 18,000 คน แน่นอน ไม่มีวัคซีนใดทไี่ ด้ผลจรงิ เพราะพวกมนั ตัง้ เปา้ ผู้กระทำผิดผิด วนั นเี้ รามีวคั ซีนป้องกันไขห้ วดั ใหญ่แล้ว แต่ยังห่างไกลจากความสมบรู ณแ์ บบ ตอ้ งมีการอปั เดตในแตล่ ะฤดูกาลและแม้ในปีท่ีดีก็ใช้งานไดไ้ มเ่ กนิ 50 เปอรเ์ ซ็นต์ของเวลา ประสทิ ธผิ ลแตกต่างกนั ไปในแตล่ ะผู้ปว่ ย จากประชากร ส่ปู ระชากร และในแต่ละปี มบี างกลุ่มท่ีมคี วามเส่ียงที่จะเกดิ โรคแทรกซอ้ น จากไขห้ วดั ใหญ่และควรไดร้ บั การฉีดวคั ซีนในแต่ละปี ไดแ้ ก่ เด็ก ผูส้ งู อายุ ผู้ ท่ีมโี รคประจำตัวเร้อื รังหรอื ระบบภูมิคมุ้ กันออ่ นแอ และสตรีมีครรภ์ แต่วคั ซีนดูเหมอื นจะไม่ไดช้ ว่ ยอะไรมากสำหรับผูใ้ หญท่ ีม่ สี ุขภาพแขง็ แรง อยา่ งดที ีส่ ดุ จะชว่ ยลดความเส่ียงต่อโรคไขห้ วดั ใหญ่จาก 2 เปอร์เซ็นต์เหลือ 23
เพยี ง 1 เปอร์เซ็นต์เท่านน้ั ดงั นนั้ การแสวงหาวัคซนี ปอ้ งกันไขห้ วัดใหญท่ ี่ดีขนึ้ จึงดำเนนิ ตอ่ ไป จากศกั ด์สิ ิทธิ์จะเปน็ วัคซีนทคี่ รอบคลุมทุกสายพันธ์ทุ ีเ่ ป็นไป ไดข้ องไขห้ วดั ใหญ่และจำเป็นตอ้ งไดร้ ับเพียงครง้ั เดยี วและไม่ใช่ทุกปดี งั ที่ เปน็ อย่ใู นขณะนี้ ห้องแล็บวิจัยหลายสบิ แหง่ ท่ัวโลกกำลงั ทำงานเพอื่ สรา้ งส่งิ ท่ี เรยี กวา่ วัคซีนสากลนี้ จนถึงขณะนี้ยังไม่ประสบความสำเร็จ ไวรัสไขห้ วดั ใหญ่ มคี วามชำนาญมากเกนิ ไปในการเปล่ียนการปลอมตัว เหลอื อกี ก้าวหนึ่งของ ความพยายามของเราในการทำใหเ้ ป็นกลางดว้ ยวัคซีนฉดี ครัง้ เดยี วเหมาะกบั ทุกคน ศตั รู ปรอท. เปลือกไม้. การนองเลอื ด น่คี ือการแทรกแซงทาง การแพทย์บางส่วนทีแ่ พทยใ์ ช้ระหวา่ งการระบาดของไขห้ วัดใหญใ่ นปี 2461 วธิ ีกวนประสาทและพลกิ ทอ้ ง การเจาะเลือด การระบายเลือดในร่างกายและ ด้วยเหตนุ ้ี ตามทฤษฎแี ลว้ สารพิษและโรคเปน็ การปฏบิ ตั ทิ างการแพทย์ กระแสหลักมานานกว่า 2,000 ปี ยังคงใช้รักษาผู้ปว่ ยไข้หวัดใหญไ่ ด้อยา่ งนา่ ทึ่ง แพทย์ชาวอังกฤษทำให้ผู้ป่วยเลือดออกเม่ือไข้หวดั ใหญพ่ ดั ผา่ นค่ายทหาร ของพวกเขาดว้ ยผลลัพธ์แหง่ ความหายนะ “จนถงึ ตอนน้ี” พวกเขาเขยี นวา่ “เราไม่พบสง่ิ ใดที่มอี ทิ ธิพลอยา่ งแท้จริงต่อการเกดิ โรค” และจากนัน้ ส่ิงน้ี: \"Venesection ลม้ เหลวในการใหป้ ระโยชน์แก่ผปู้ ่วย เหมือนกันในช่วงเวลาสน้ั ๆ แม้ว่าเราอาจไม่ได้ใช้การรกั ษานีเ้ ร็วพอ\" แพทย์ ชาวองั กฤษได้ลองใชก้ ารผา่ เสน้ เลือด (venesection) ซ่ึงเปน็ ศัพท์ทาง การแพทย์สำหรับการเจาะเลือด แต่ก็ไมไ่ ด้ผลบางที พวกเขาคิดว่า เพราะ พวกเขาพยายามทำชา้ เกินไปในช่วงทเ่ี กดิ โรคน้ี สำหรบั อาการคลน่ื ไส้และ อาเจียน ซ่ึงเปน็ อาการทั่วไปของไขห้ วัดใหญ่ แพทย์ Arthur Hopkirk แนะนำ ใหด้ ื่มแชมเปญแห้งในปริมาณเลก็ น้อย “ไม่มที างเลือกใดที่ดไี ปกว่าหลังจาก 24
การโจมตขี องไข้หวดั ใหญ่” เขาเขยี นว่า “ดกี วา่ fiz ท่ดี ี” สำหรับไข้ แพทย์ท่ดี ี แนะนำใหใ้ ชย้ าระบาย เชน่ แมกนีเซียทมี่ ีชอื่ ชวนชืน่ ชม กรณไี ข้หวัดใหญ่ รุนแรงต้องใหย้ าระบายทรี่ นุ แรง เช่น คาโลเมล ซ่ึงทำมาจากปรอทคลอไรด์ แนน่ อนวา่ ปรอทมีความเปน็ พษิ สูง เรามาไกลมากแลว้ ขณะน้เี รามียา ปฏิชีวนะซึ่งไม่ได้กำหนดเปา้ หมายไปที่ไวรัสไข้หวัดใหญ่ แตส่ ามารถรกั ษาโรค ปอดบวมจากแบคทีเรียทุตยิ ภูมิที่บางครัง้ ตามมาได้ โรคปอดบวมเหลา่ นคี้ ือ สาเหตุการเสียชีวิตสว่ นใหญใ่ นช่วงการระบาดของโรคในปี 2461 สำหรบั ผู้ท่ี ป่วยหนกั เรามีห้องไอซยี ู และมีโฆษณายาตา้ นไวรัสจำนวนมาก เชน่ โอเซล ทามเิ วยี ร์ หรือท่ีรจู้ ักกันดีในชอ่ื ทามฟิ ลู เป้าหมายเหลา่ นมี้ งุ่ เปา้ ไปท่โี ปรตนี บน พนื้ ผิวของไวรสั ไขห้ วัดใหญ่เพือ่ ป้องกนั ไมใ่ ห้แพรก่ ระจาย และเปน็ สว่ นหน่งึ ของ Strategic National Stockpile ซงึ่ พรอ้ มทจ่ี ะนำไปใชใ้ นกรณีทเี่ กิดโรค ระบาด แตพ่ วกมันยังห่างไกลจากประสทิ ธิผล หลักฐานท่ดี ที ีส่ ุดทเ่ี รามคี ือทำ ใหอ้ าการของโรคไขห้ วดั ใหญ่สัน้ ลงไดป้ ระมาณหนึง่ วนั และข้อมูลบรรจุภณั ฑ์ ท่ี FDA กำหนดระบวุ ่า Tamiflu ไมไ่ ดแ้ สดงเพื่อลดการตดิ เชือ้ แบคทเี รียท่ี เกย่ี วข้องกับไขห้ วัดใหญห่ รือการรักษาตวั ในโรงพยาบาล หลังจากศตวรรษ แห่งความกา้ วหนา้ ทางการแพทยแ์ ละวิทยาศาสตร์ ไข้หวัดใหญ่ยังคงเยาะเย้ย เรา ขณะนีเ้ รามีความเข้าใจอย่างลึกซงึ้ เกย่ี วกบั ไวรสั แต่ยงั ขาดทั้งวคั ซีนและ ยาตา้ นไวรัสทีม่ ปี ระสทิ ธภิ าพอยา่ งแทจ้ รงิ คำถามคือ เราจะมีเวลาสำหรบั การ ระบาดใหญ่คร้ังตอ่ ไปอยา่ งหลีกเลี่ยงไม่ได้หรอื ไม่? 25
26
27
ปี ค.ศ.1918 เชอ้ื ไวรสั ปี ค.ศ.1918 หรือ แพร่กระจายไปทวั่ อเมรกิ าได้ พ.ศ.2461 เช้ือไวรสั แพร่กระจายไปท่ัว อยา่ งไร อเมริกาได้อยา่ งไร การแพร่ระบาดของเชือ้ ไวรัสในปี ค.ศ.1918 หรือ พ.ศ.2461 ซ่งึ มากกว่าการเสียชวี ติ ของทหารในสงครามโลกครัง้ ที่ 1 และ สงครามโลกคร้งั ที่ 2 รวมกนั โดยได้เร่มิ ข้นึ ในสหรัฐอเมรกิ า Camp Funston เกดิ ข้นึ ในห้องนอนของทหาร 12 คน พบว่ามี จำนวนทหาร 28
ทป่ี ่วยพรอ้ ม ๆ กนั ถงึ 7 คน ซง่ึ ตรงประเทศไทย ในปีพ.ศ. 2461 โดยความแหง้ แลง้ มอี ยู่ทวั่ ไป ไมม่ ตี น้ ไมเ้กดิ ข้นึ จากเดมิ ทเ่ี คยเป็นประเทศทม่ี กี ารเล้ยี งสตั ว์ มี ฟารม์ เล้ยี งสตั วร์ วมถงึ หมู เคยเล้ยี งมากถงึ 30,000 ตวั อกี ทงั้ ยงั เป็นเสน้ ทางของ นกบนิ ของนกอกี 17 สายพนั ธ์ รวมถงึ นกกระเรยี นเนินทรายและเป็ดนา้ ซง่ึ นกั วทิ ยาศาสตรใ์ นปจั จบุ นั เขา้ ใจวา่ เป็นไวรสั ไขห้ วดั นก โดยไวรสั ไขห้ วดั ใหญ่ใน มนุษย์ สามารถแพร่ระบาดในสุกรไดเ้ช่นกนั และเมอ่ื ไวรสั นกและไวรสั ของ มนุษยแ์ พร่เช้อื ในเซลลห์ มตู วั เดยี วกนั ยนี ทแ่ี ตกต่างกนั ของพวกมนั สามารถ สบั เปลย่ี นและแลกเปลย่ี นกนั ส่งผลใหเ้กดิ ไวรสั ตวั ใหม่ ซง่ึ เกดิ การระบาดของ ไขห้ วดั ใหญ่ในเดอื นมกราคม ซง่ึ เป็นการระบาดทร่ี นุ แรงมาก คนสว่ นใหญ่ทวั่ ประเทศมอี าการลากรปิ หรอื ปอดบวม ต่อมาไดล้ กุ ลามไปยงั ค่ายทหารอน่ื ๆ ใน สหรฐั อเมรกิ าค่ายขนาดใหญ่ 24 จาก 36 แห่งมกี ารระบาดทาใหม้ คี นป่วยหลาย หมน่ื คน ก่อนทโ่ี รคน้รี ะบาดไปต่างประเทศ ในขณะเดยี วกนั โรคน้กี แ็ พร่กระจายไปยงั ชมุ ชนพลเรอื นของสหรฐั ฯ ซง่ึ ไวรสั ไขห้ วดั ใหญ่กลายพนั ธุอ์ ยา่ งรวดเร็ว ระบบภมู คิ มุ้ กนั ไมเ่ คยพบมาก่อน เขา้ สู่ ประชากรและแพร่กระจายไปทวั่ โลก โดยปกติแลว้ ไวรสั ไขห้ วดั ใหญ่ตามฤดูกาล จะจบั กบั เซลลใ์ นระบบทางเดนิ หายใจสว่ นบนเท่านน้ั นนั่ คอื จมกู และลาคอ ซง่ึ เป็นสาเหตทุ แ่ี พร่ระบาดไดง้ า่ ย โดยเซลลท์ ต่ี ดิ เช้อื ไวรสั ทร่ี ะบาดใหญ่ในปี พ.ศ. 2461 แพร่เช้อื ไดง้ า่ ย แต่ยงั อยูล่ กึ เขา้ ไปในปอด ทาลายเน้อื เยอ่ื และมกั นาไปสู่ โรคปอดบวมจากไวรสั และแบคทเี รยี 29
อีกทั้งจากการศึกษาอืน่ ๆ ในปี 1917 ระบวุ ่ามตี ้นกำเนิดในสหรัฐฯ เช่นกัน โดยนักภูมคิ มุ้ กันวทิ ยาชาวออสเตรเลียและผไู้ ด้รับรางวลั โนเบล Macfarlane Burnet พบว่าโรคนี้เรม่ิ ตน้ ในสหรฐั อเมรกิ าและแพร่กระจาย ไปยงั ฝรัง่ เศส โดย Camp Funston เป็นพ้ืนท่ที ่ีการระบาดใหญ่มานาน แล้ว โรคระบาดนก้ี ินเวลาเพยี ง 15 เดือน แต่เปน็ การระบาดของโรคท่ี ร้ายแรงท่ีสดุ ในประวัตศิ าสตร์ของมนษุ ย์ โดยคร่าชีวติ ผู้คนไประหวา่ ง 50 ล้านถึง 100 ลา้ นคนทัว่ โลก แต่เหน็ ได้ชัดว่าโรคระบาดใหญ่ครา่ ชีวิตผู้คน ในหน่ึงปีมากกวา่ โรคเอดสท์ ่ีคร่าชวี ติ ผคู้ นไปใน 40 ปี มากกวา่ กาฬโรคที่ ครา่ ชีวิตผคู้ นไปในศตวรรษ ผลกระทบของการระบาดใหญ่ในสหรัฐฯ เน่ืองจากการแพทย์ไมท่ ันสมยั ทำให้ชาวอเมริกันประมาณ 670,000 คนเสียชวี ติ ในปพี .ศ. 2461 นักวทิ ยาศาสตร์บางคนยังเช่ือวา่ “ไมแอสมา” เปน็ ตวั การแพรร่ ะบาดของ ไข้หวัดใหญ่ ในปัจจุบันผ้เู ชยี่ วชาญด้านสาธารณสขุ ระดบั ช้ันนำมักจัด อันดับไขห้ วดั ใหญ่ว่าเป็นภัยคุกคามดา้ นสุขภาพ “ทก่ี ำลงั เกิดข้ึนใหม่” ที่ อนั ตรายทสี่ ดุ ทีเ่ ราเผชิญอยู่ จากความเรว็ ทางด้านคณิตศาสตร์ อารยธรรมสามารถหายไปได้อยา่ ง ง่ายดาย ซึ่งโรคไข้หวัดใหญก่ ด็ เู หมือนจะหายไป ความไม่สบายใจยังคงมอี ยู่ แตไ่ ด้รับความชว่ ยเหลือจากความรู้สกึ สบายท่มี าพร้อมกบั การสน้ิ สดุ ของ สงคราม การจราจรกลับสู่ถนน โรงเรียน และธุรกจิ ต่างๆ เปิดขึ้นอีกครัง้ สงั คมกลบั สสู่ ภาวะปกติ 30
Chapter IV : เชื้อรา้ ยสู่สยาม 31
สมเดจ็ พระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจา้ ฟา้ ยุคลฑิฆัมพร กรมหลวงลพบุรรี าเมศวร์ อปุ ราชมณฑลปักษ์ใต้ ในชว่ งทีไ่ ข้หวัดสเปนเริ่มเขา้ มาระบาดในไทยช่วงน้ันตรงกบั รัชกาลท่ี6 มกี ารระบาดหลกั หมืน่ ถึง แสนคน ยังไมม่ วี ัคซนี ต้านโรควธิ กี ารเดยี วท่จี ะป้องกันคอื การใส่ หน้ากากอนามัย เร่ิมมีการ แจกจา่ ยหน้ากากเพ่ือเป็นการชะลอการแพรเ่ ชอื้ เคยมีภาพถ่ายเกา่ ๆ ในพิพธิ ภัณฑ์บันทกึ ไวแ้ ละ เหน็ ไดช้ ัดวา่ แม้แต่ในสนามมวย คนดกู ต็ อ้ งใส่หน้ากากทกุ คน หรอื การจะขน้ึ รถรางสาธารณะก็ ตอ้ งใสห่ น้ากากเทา่ น้นั และสภากาชาดเองก็เร่งผลติ หน้ากากแจกจา่ ยใหก้ ับประชากร 32
โดยไข้หวดั สเปนไดเ้ ริม่ ระบาดในพ้ืนท่ภี าคใตก้ อ่ นชว่ งเดือนตลุ าคม 2461ซง่ึ ชว่ งเวลาทไ่ี ขห้ วัดสเปนท่เี ปน็ โรคใหม่ไดเ้ ริม่ จู่โจมเขา้ มาซ้ำเติม ในไทยช่วงเวลานั้นเป็นช่วงเวลาเดียวกันทตี่ รงกับคนไทยทกุ คนกำลัง ทกุ ขร์ ะทมกบั ฝีดาษหรอื ไข้ทรพิษพอดีจงึ ทำให้พบคนป่วยหนกั มากขึ้น เรอื่ ยๆจนลุกลามมาถงึ พระนคร และตอ่ มาวันท่ี 27 ตลุ าคม พทุ ธศักราช 2461 กระทรวงนครบาล แผนกสขุ าภิบาล จงึ มปี ระกาศ ใจความตอนหน่ึงวา่ “กรมสขุ าภิบาลจะได้จดั ให้เจ้าพนกั งาน มาทำ การปลูกป้องกันไขท้ รพษิ ใหแ้ ก่ราษฎรตามบ้าน แต่บัดน้ี ปรากฏว่า มีผู้ เป็นไข้หวัด (อนิ ฟลูเอนซา) แพร่หลายขนึ้ ในเขตกรงุ เทพมหานคร สมควรงดเวน้ การปลูกป้องกันไขท้ รพิษ ในเขตท้องท่ีอำเภอนางเล้ิง ชว่ั คราว จนกว่าจะไดป้ ระกาศตอ่ ไป”ผู้ลงนามในขณะนนั้ คือ มหา อำมาตย์เอกพระยายมราช เสนาบดี ไขห้ วดั สเปนเกิดจากเชอื้ ไวรัสโคโรนาชนิด A (H1N1) ท่มี า คล้ายกับไขห้ วดั นก และโรคโควิด-19 คอื มีการแพร่เช้ือจากสตั ว์มาสู่ คน และมีอาการคล้ายกบั ไข้หวัดทัว่ ไป คือ มีอาการ ไข้ ไอ จาม คลืน่ ไส้ ปวดเม่อื ตามร่างกาย และท้องเสีย สำหรับในประเทศไทย มกี ารบันทึกในราชกจิ จานเุ บกษา ลงวันที่ 27 กรกฎาคม พ.ศ. 2462 เล่มที่ 36 หน้าท่ี 1193 สรุปความว่า มีผู้ติดเช้ือ ทวั่ ประเทศไทยประมาณ 2,300,000 คน โดยมีการสรปุ แยกตาม มณฑลการแบง่ การปกครองในตอนน้นั ทัง้ หมด 17 มณฑล คือ 33
มณฑล จงั หวดั ประชากร ป่วยเป็น เสยี ชวี ติ รวม ไข้หวัด (คน) (คน) สเปน (คน) พายัพ เชยี งใหม่ เชียงราย 805,787 147,794 12,204 แม่ฮ่องสอน และลำพูน มหาราฎร์ แพร่ นา่ น และลำปาง 546,944 89,735 5,907 นครไชยศรี นครปฐม สุพรรณบุรี และ 343,963 128,412 1,138 สมทุ รสาคร คน ราชบุรี ราชบรุ ี เพช็ รบ์ รุ ี (เพชรบรุ )ี 465,080 123,018 1,887 กาญจนบรุ ี สมทุ รสงคราม และประจวบครี ขี ันธ์ นครศรธี รรมราชสงขลานครศรธี รรมราชและ525,394 125,422 4,314 พทั ลุง นครราชสมี า นครราชสีมา 590,612 151,953 5,900 ไชยภูมิ (ชยั ภูมิ) และ บุรรี ัมย์ นครสวรรค์ นครสวรรค์ ตาก ไชยนาท 359,978 102,984 2,465 (ชยั นาท) อุไทยธานี (อุทยั ธานี) และกำแพง เพ็ชร์ (กำแพงเพชร) 34
มณฑล จังหวัด ประชากร ปว่ ยเปน็ เสยี ชวี ติ ปราจิณบุรี รวม ไข้หวดั (คน) พิศณุโลก (คน) สเปน (คน) ปัตตานี ฉเชงิ เทรา (ฉะเชิงเทรา) 401,972 170,062 2,094 สรุ าษฎร์ ปราจณิ บุรี (ปราจนี บรุ ี) อยุธยา นครนายก ชลบรุ ีและกระบิ นทร์บรุ ี พิศณโุ ลก (พษิ ณุโลก) 394,323 66,462 2,172 เพช็ รบ์ ูรณ์ (เพชรบูรณ์) สวรรคโลก อตุ รดิฐ (อตุ รดิตถ)์ ศโุ ขทัย (สโุ ขทยั ) หลม่ ศักด์ิ และพิจติ ร์ (พิจติ ร) ปตั ตานี สายบรุ ี นราธวิ าส 302,870 113,691 3,500 และยะลา สุราษฎร์ หลงั สวน และ 185,106 64,649 2,097 ชุมพร พระนครศรอี ยุธยา ลพบรุ ี 681,533 257,733 3,447 สิงห์บุรี อา่ งทอง ประทุม ธานี (ปทมุ ธานี) และธัญญ บรุ ี 35
มณฑล จงั หวดั ประชากร ปว่ ยเปน็ เสียชีวติ รวม ไข้หวดั (คน) จนั ทบรุ ี (คน) สเปน (คน) ภูเก็ต ร้อยเอ็จ จนั ทบุรี ระยอง และตราด 149,377 35,724 1,076 อุบล อุดร ภูเก็ต ระนอง ตรัง สตูล 244,919 47,318 1,972 ตะก่วั ป่า กระบี่ และพังงา รวม ร้อยเอ็จ (ร้อยเอ็ด) 690,523 157,762 9,968 มหาสารคาม และกาฬสินธุ์ อบุ ล ขขุ ันธ์ และสรุ นิ ทร์ 970,715 362,141 11,442 อดุ ร นครพนม เลย 818,470 182,802 8,640 ขอนแก่น สกลนคร และ หนองคาย 8,478,566 2,317,662 80,223 36
หลังจากน้นั ในชว่ งปลายปี พ.ศ. 2462 โรค ไข้หวดั ใหญ่สเปนค่อยๆ ลดการระบาดลงในชว่ ง และหายไปในปลายปี พ.ศ. 2463 โดยมี สมมตฐิ านวา่ ไวรัสไดก้ ลายพันธจ์ุ นความรนุ แรง ของมนั ค่อยๆ ลดลง ประกอบกับภูมิคมุ้ กันของ มนษุ ยท์ ี่มีวิวฒั นาการข้ึนจนสามารถตอ่ ตา้ นไวรัส ในร่างกายได้ ด้วยข้อสนั นิษฐานนี้ หากมองในแง่ ดี โรคโควิด-19 กอ็ าจจะคลายความรุนแรงไดเ้ ม่อื เวลาผา่ นไปสกั ระยะ 37
ร.6 น 7.11/2 เร่ือง ไข้หวัด (อนิ ฟลเู อนซา) มเี ร่อื งแจกยา 38
39
40
41
42
43
44
45
Chapter V : ผลกระทบระยะยาว 46
Search
