คำ�ำ นำ�ำ หนังั สือื เล่ม่ นี้�้ จัดั ทำ�ำ ขึ้้�นเพื่�อ่ ให้ผ้ ู้�้ อ่่านได้้ทราบข้อ้ มููลเกี่่�ยวกัับ สงครามร้้อยปีี โดยคณะ ผู้้�จััดทำ�ำ ได้้ศึึกษาผ่่านแหล่ง่ ความรู้ต้� ่า่ งๆ และแหล่ง่ ความรู้�้ จากเว็บ็ ไซต์์ต่า่ งๆ ซึ่ง� หนัังสืือเล่ม่ นี้้� จะมีีเนื้้อ� หาเกี่่ย� วกับั สภาพสังั คมยุุคกลาง สาเหตุุสงครามร้้อยปีี สงครามครั้ง� สำำ�คัญั การ เปลี่่�ยนแปลงหลัังสงคราม พระเจ้า้ เฮนรีีที่่� 5 และโจนออฟอาร์ก์ เพื่่�อให้ผ้ ู้�้ อ่า่ นมีีความเข้า้ ใจ เกี่�่ยวกับั สงครามร้้อยปีี มากยิ่่�งขึ้้�น และในหนังั สืือเล่่มนี้้�นำำ�เสนอในรููปแบบที่่�น่่าสนใจ มีีภาพ ประกอบให้ผ้ ู้�้ อ่่านได้้เห็็นภาพจริิง ประกอบการเรีียนรู้�ไ้ ด้้ดีียิ่�ง่ ขึ้น�้ คณะผู้�จ้ ัดั ทำ�ำ หวังั เป็็นอย่่างยิ่ง�่ ว่า่ การจััดทำำ�หนัังสืือเล่่มนี้�้จะมีีข้้อมููลที่่เ� ป็็นประโยชน์์ไม่่ มากก็็น้อ้ ยต่อ่ ผู้้�ที่�สนใจเรื่�องสงครามร้้อยปีี คณะผู้จ�้ ัดั ทำำ�
บทนำ�ำ สงครามร้้อยปีี (Hundred Years’War) การต่่อสู้�ร้ ะหว่่างอังั กฤษและฝรั่�งเศสเพื่่�อ การสืืบทอดบััลลัังก์์และชิิงมงกุฎุ ราชวงศ์ฝ์ รั่ง� เศส เกิิดขึ้�้นหลายชั่ว� อายุคุ นซึ่่�งใช้เ้ วลานานกว่่า 100 ปีี ตั้ง� แต่ป่ ีีค.ศ.1337 ถึงึ ปีคี .ศ.1454 เกีียรติิยศอัันยิ่ง่� ใหญ่แ่ ละชื่�อเสีียงของฝรั่�งเศส กำำ�ลังั ต่่อสู้เ�้ พื่อ่� อำำ�นาจสููงสุดุ ที่่ก� ำ�ำ ลังั ทวีีความรุนุ แรงขึ้น้� ด้ว้ ยปััญหาที่่ซ� ัับซ้้อน ในปีีค.ศ.1346 สงครามกำำ�ลัังลุกุ เป็็นไฟอีีกครั้ง� ทั้้�งยัังเกิิดกาฬโรคคร่า่ ชีีวิิตผู้้�คนไปมาก เป็น็ ที่่ต� กใจแก่ช่ าว ฝรั่ง� เศสจนทำ�ำ ให้้พ่่ายแพ้้ยับั เยิิน ถููกอัังกฤษยึึดเมือื งท่า่ คาเลส์แ์ ละยึึดเป็็นที่่ม�ั่�นบนแผ่่นดิิน ในปีคี .ศ.1415 สงครามร้้อยปีถี ููกเว้้นช่ว่ งจากการแย่ง่ อำำ�นาจการปกครองบ้า้ งเมือื งกัันเอง ของราชวงศ์์ฝรั่ง� เศส และมีีการขอความช่่วยเหลืือจากอัังกฤษ แต่่กลัับถููกราชวงศ์์อังั กฤษ ขึ้�้นครองบััลลัังก์์แทนในปีีค.ศ.1419 และในที่่�สุดุ ฝรั่�งเศสสามารถขัับไล่ท่ ััพอังั กฤษและยังั เปิดิ ทางให้้องค์์รััชทายาทยึึดครองเมืืองแรงส์์ นัับเป็็นจุุดเปลี่่ย� นในสงครามร้้อยปีี จน สามารถยึึดครองฝรั่�งเศสคืนื ได้้เกืือบทั้้�งหมด จึึงเป็น็ อัันสิ้้�นสุดุ สงครามร้้อยปีี
สารบัญั 1 34 สภาพสังั คมยุคุ กลาง 41 สาเหตุุการเกิิดสงครามร้้อยปีี 51 สงครามครั้ �งสำำ�คััญ 62 การเปลี่่�ยนแปลงหลัังสงคราม 70 พระเจ้้าเฮนรีีที่่� 5 78 Joan of Arc บรรณานุุกรม
สภาพสังั คมยุุคกลาง 1
จุดุ เริ่�ม่ ต้น้ ของ ยุุคกลาง (Middle Ages) เกิิดขึ้น�้ จากการล่่มสลายของกรุุง โรมในคริิสต์ศ์ ักั ราช 476 ภูมู ิิทัศั น์ท์ างการเมืืองและวััฒนธรรมของยุโุ รปเปลี่ย�่ นแปลง อย่่างมากหลังั จากการล่ม่ สลายของกรุงุ โรมกลุ่�มคนจำ�ำ นวนหนึ่่ง� รอดมาได้จ้ ากการล่่ม สลายของกรุงุ โรม คืือ คริิสตจัักร ผู้�้ ปกครองดั้�งเดิิมเป็น็ จำำ�นวนมากและประชาชนอื่่น� ๆ และได้ม้ ีีการเปลี่่�ยนไปนับั ถืือศาสนาคริิสต์ท์ างตอนเหนือื ของเทืือกเขาแอลป์์, กลุ่่�มคนเจอร์์ มานิิก(Germanic) คืือ ชาวแฟรงก์์ ได้ก้ ่อ่ ตั้้ง� อาณาจัักรอันั เกรีียงไกรขึ้้น� พวกเขา สนับั สนุุนศาสนาคริิสต์์ให้ม้ ีีความเข้้มแข็็งอย่่างยิ่ง�่ ใหญ่่ในยุุโรป ในคริิสต์์ศักั ราช 486 ผู้�้ นำำ�ชาวแฟรงก์์ ชื่�อโคลวิิสที่่� 1 และชนชาวแฟรงก์ไ์ ด้บ้ ุกุ ดิิน แดนกอลแห่่งโรมันั (ปััจจุุบััน คืือ ฝรั่ง� เศส อาจรวมถึึงเบลเยี่�ยมด้้วย) เขาพิิชิิตกองทัพั โรมันั อัันยิ่่�งใหญ่แ่ ห่่งสุดุ ท้า้ ยในดิินแดนกอลนี้้� แล้้วโคลวิิสก็็ยกทััพไปตีีกลุ่�มชาวเจอร์์ มานิิกอื่ �นๆ ในช่ว่ งคริิสต์์ศักั ราช 507 อาณาจัักรของเขาก็ม็ ีีการขยายดิินแดนยาวไปทาง ตะวัันตกตั้้ง� แต่่แม่่น้ำ�ำ�ไรน์จ์ นถึึงเทืือกเขาพิิเรนีีส (Pyrenees) ทำำ�ให้้โคลวิิสก็็เปลี่ย�่ นไป นัับถืือคริิสต์ร์ วมถึงึ ประชาชนส่ว่ นใหญ่ก่ ็็หันั ไปนับั ถือื คริิสต์์เช่น่ เดีียวกััน 2
ราชอาณาจักั รที่่ม� ีีอำำ�นาจมากแห่ง่ หนึ่่ง� ในยุโุ รป คือื ราชอาณาจักั รแฟรงก์์ ผู้้�น้ำ��ำ ราชอาณาจัักรคือื กษัตั ริิย์์โคลวิิสที่่� 1 3
ชาร์เ์ ลอมาญ (SHAHR luh MAYN) 4
ต่่อมาในคริิสต์์ศักั ราช 768 ได้้มีีการเปลี่่�ยนผู้้�ปกครองคนใหม่ผ่ ู้�้มีความทะเยอทะยาน ซึ่ง� ปกครองอาณาจัักรของชาวแฟรงก์์ คือื ชาร์ล์ ส์์ (Charles) รู้�้จัักกันั อีีกชื่่อ� หนึ่่ง� ว่า่ ชาร์์ เลอมาญ (SHAHR luh MAYN) ได้ส้ ร้้างอาณาจัักรยุุโรปที่ใ�่ หญ่ก่ ว่า่ อาณาจัักรใด ๆ ที่�่ รู้้�จัักกันั มาตั้้�งแต่่กรุุงโรมโบราณ เขาทำ�ำ ได้เ้ พราะชัยั ชนะของทหารเป็น็ ระยะๆ ยาวนาน เป็็นเวลาหลายปีีชาร์์เลอมาญได้้ทำ�ำ การจััดตั้้�งกฎหมายขึ้�้นมาใหม่่เพื่่�อช่่วยรัักษาความ เป็น็ ระเบีียบ และเขายัังอนุุญาตเชลยศึึกบางส่ว่ นให้ร้ ัักษากฎหมายแบบดั้้ง� เดิิมไว้้จน กระทั่่�งพวกสามารถรวบรวมเป็็นประมวลกฎหมายและเขีียนเป็็นลายลัักษณ์์อัักษรได้้ ชาร์เ์ ลอมาญได้้ปฏิิรูปู คริิสตจักั รให้้เข้ม้ แข็็ง เขาการส่่งเสริิมการศึึกษาของพระในคริิสต จักั ร จัดั ระเบีียบคริิสตจัักรให้ม้ ีีอำ�ำ นาจและสร้า้ งสััมพัันธไมตรีีกับั พระสันั ตะปาปา 5
ในคริิสต์์ศักั ราช 814 หลังั จากการตายของชาร์์เลอมาญหลุยุ ส์ล์ ููกชายของเขากลายเป็น็ จักั รพรรดิิเมื่่อ� หลุุยส์เ์ สีียชีีวิิตลง ลูกู ชายทั้้�งสามคนต่่อสู้้�กันั เองเพื่่อ� ต้อ้ งการแย่่งชิิง ปกครองอาณาจักั ร ซึ่ง�่ พวกเขาทั้้�งหมดลงนามในสนธิิสัญั ญา 6
ในคริิสต์ศ์ ักั ราช 843 เกิิดการแบ่่งแยกจัักรวรรดิินี้้�ทำำ�ให้อ้ าณาจักั รแฟรงก์์อ่่อนแอลงความ เสื่�อมลงของการปกครองอาณาจัักรแฟรงก์เ์ พื่�อ่ แบ่ง่ จักั รวรรดิิออกเป็็นสามส่ว่ น นำ�ำ ไปสู่� ความวุ่�นวายไปทั่่ว� ยุโุ รปผู้้�บุกุ รุุกใช้ป้ ระโยชน์จ์ ากความวุ่�นวายนี้้� โจรสลััดสแกนดิิเนเวีีย ที่�เ่ รีียกว่่าไวกิ้้�ง (Vikings) ได้เ้ ข้้าโจมตีีหมู่่�บ้า้ นชายฝั่�ง่ ที่เ่� รีียกว่่า แมกยาร์์ (Magyar - ชาวฮัังการีีในปััจจุบุ ันั ) ได้้โจมตีีคนต่่างเมือื งทั่่ว� ยุโุ รปตอนกลาง 7
ในช่่วงเวลานี้ย�้ ุุโรปมีีระบบการปกครองที่่�เรีียกว่า่ ระบบฟิิวดััล (Feudelism) หรืือที่่�เรีียกว่่า ระบบศัักดิินา ระบบนี้้ม� ีีที่่�มาจากสภาพที่ช่� าวยุุโรปต้้องทำำ�สงครามแย่ง่ ชิิงอำำ�นาจระหว่่างชนเผ่า่ ต่่างๆ กัันอยู่่�ตลอดเวลานับั ตั้้ง� แต่จ่ ัักรวรรดิิโรมันั เสื่อ� มสลาย ลงไปสภาพบ้้านเมืืองที่�่ขาดความสงบและเต็็มไปด้้วยอัันตรายจากการสู้้�รบเช่่นนี้้� ทำ�ำ ให้้ประชาชนที่่�อาศััยอยู่่�ตามที่ต่� ่่างๆ หันั ไปขอความคุ้�มครองจากผู้้�นำำ�ที่่เ� ข้้มแข็็ง แล้้วคนเหล่่านี้้�ก็็ตอบแทนความคุ้ �มครองด้้วยการรัับใช้้แรงงานในที่่�ดิินของผู้้�นำำ�ที่�่ให้้ ความคุ้�มครองแก่ต่ น โดยระบบศักั ดิินาขึ้�น้ อยู่่�กัับข้้อตกลงระหว่่างกลุ่่�มขุนุ นางสองกลุ่่�ม คืือ ขุนุ นางและข้า้ ราชบริิพาร ลอร์์ด(Lord) คืือ ขุุนนางผู้้�ทรงอำำ�นาจซึ่่�งเป็็นเจ้า้ ของที่่�ดิิน ขุุนนางอนุุญาตให้ข้ ุนุ นางที่ต่� ่ำ��ำ กว่า่ ซึ่ง�่ เรีียกว่า่ ข้้าราชบริิพาร ใช้้ที่่�ดิินหลายส่ว่ น ที่่�ดิิน หลายแปลงจะถูกู เรีียกว่า่ ศัักดิินา เพื่่อ� การแลกเปลี่ย่� นศักั ดิินา ข้้าราชบริิพารจะทำ�ำ หน้้าที่่�ในศาลและกองทััพบกของขุุนนางชั้้น� สููง ซึ่ง�่ ขุุนนางชั้้�นสูงู ทำ�ำ การป้้องกัันดิิน แดนไม่่ให้้มีีการโจมตีีด้ว้ ยกองทััพของข้า้ ราชบริิพาร ข้า้ ราชบริิพารบางพวกเป็็นนักั รบ เรีียกกันั ว่่า อััศวิิน ด้า้ นล่า่ งของสัังคม คือื ชาวนา ชาวบ้า้ นส่่วนใหญ่เ่ ป็น็ ข้า้ แผ่น่ ดิิน ข้า้ แผ่่นดิินอาศัยั และทำ�ำ งานอยู่�บนที่่ด� ิินที่่�เป็น็ ของขุุนนางหรืือข้า้ ราชบริิพาร ข้า้ แผ่น่ ดิิน เหมืือนกัับข้า้ ราชบริิพาร จะดููแลป้้องกัันขุนุ นางระดัับสููง 8
1. กษััตริิย์์: นั่่�งอยู่�บนยอดสุุดของสัังคมศักั ดิินา ครอบครองพื้้�นดิินขนาดใหญ่่ 2. เจ้า้ หน้้าที่่แ� ห่ง่ คริิสตจัักรและขุนุ นาง: เป็็นเจ้้าของที่่�ดิินยึึดครองอำำ�นาจและความ มั่�งคั่�งเป็น็ อัันมาก 3. อัศั วิิน: เป็น็ นัักรบจััดการด้้านการทหารให้้กัับขุนุ นาง เพื่่อ� แลกเปลี่่�ยนที่่�ดิินหลาย แปลง 4. ชาวไร่่ชาวนาชาวสวน เกษตรกร: ทำ�ำ งานให้้กัับขุุนนางในฐานะเป็น็ ข้า้ แผ่น่ ดิินและ งานอื่่น� ๆที่่เ� หน็็ดเหนื่่�อยมาก 9
10
11
12
13
ระบบศัักดิินาได้้สร้้างโครงสร้้างทางการเมืืองแบบใหม่่ในทวีีปยุุโรป ที่่�เรีียกกันั ว่า่ แมนเนอร์์ (Manors) คือื คฤหาสน์ท์ ี่ค่� รอบครองโดยขุนุ นางผู้้�มีีอำ�ำ นาจ เป็น็ ส่ว่ นที่�ส่ ำ�ำ คััญของภูมู ิิทััศน์ท์ างการเมืืองแบบใหม่น่ ี้้�เรีียกว่่าชนชั้้น� ในแมนเนอร์์ สามารถแบ่ง่ ได้ด้ ัังนี้้� 14
1. ชนชั้้�นขุนุ นาง ซึ่�งอาจรวมพระ หรือื กษััตริิย์์ สำำ�หรัับขุุนนางชั้�นใหญ่ๆ่ จะแต่่งตั้ง� ผู้้�ดูแลกิิจการ ไปทำำ�การดููแล ถ้้ามีีแมนเนอร์์ในครอบครองหลายแห่ง่ ก็จ็ ะแต่ง่ ตั้�งผู้้�แทนของตนไปดููแล ใน แมนเนอร์จ์ ะมีีที่่ด� ิินส่่วนหนึ่่ง� เรีียกว่่า ดีีมีีนส์์ (Demesne) เป็น็ ไร่่ที่่�ดิินภายใน ซึ่�งขุุนนางเจ้า้ ของที่่ด� ิิน ของแมนเนอร์เ์ ป็็นผู้�ค้ รอบครอง 2. ชนชั้้�นไพร่่ เป็น็ ชนชั้้�นที่่�ทำ�ำ งานให้้แก่่ชนชั้้�นขุุนนาง แยกได้้อีีก 3 ประเภท ประกอบด้้วย -ชนชั้้น� วิิเลนส์์ (Villein) เป็น็ พลเมืืองส่่วนใหญ่่ที่อ�่ าศัยั อยู่�ในแมนเนอร์์ และมีีความสำำ�คััญ ต่่อแมนเนอร์ม์ ากกว่า่ ชนชั้้�นอื่น� เพราะถือื เป็น็ ผู้้�ดูแู ลรัับผิิดชอบด้้านการเกษตร ส่ว่ นใหญ่ข่ อง แมนเนอร์์ ซึ่่�งผลผลิิตที่ไ่� ด้้ใช้้มัักเป็็นอาหารสำ�ำ หรัับชนชั้้�นต่่างๆ ในทางกฎหมายชนชั้้�นวิิเลนส์ม์ ีี ฐานะต่ำ��ำ กว่่าเสรีีชนแต่ส่ ููงกว่า่ ทาส จึึงทำ�ำ ให้้ไม่่ได้ร้ ัับการคุ้้�มครองจากขุนุ นางนอกจากกรณีีถููก ทำำ�ร้้ายร่่างกาย -ชนชั้้�นคอททาร์์ หรือื คอทเทเจอร์ส์ (Cottagers) ชนชั้้น� นี้้�มีีจำ�ำ นวนคนรองจากชนชั้้น� วิิเลนส์แ์ ละมีีฐานะต่ำำ��กว่า่ ทั้้ง� สังั คมและเศรษฐกิิจ เนื่่�องจากมีีที่ด�่ ิินในน้อ้ ยกว่า่ จึึงต้้องพึ่่�งพา ชนชั้้�นอื่น� ในการดำำ�รงชีีพ โดยเฉพาะการรัับใช้้ตอบแทนขุุนนาง และทำ�ำ หน้า้ ที่่�เป็็นแรงงาน สำ�ำ รองไว้้ในตอนที่�่จำ�ำ เป็น็ ดัังนั้้น� จึึงมัักจะใช้้เวลาว่่างไปรับั จ้้างขุนุ นางเพื่่�อหารายได้ม้ าจุุนเจือื ครอบครััวและดำ�ำ รงชีีพ -ชนชั้้น� ทาส (Serf) เป็น็ พลเมืืองส่ว่ นน้้อยที่่อ� าศัยั อยู่�ในแมนเนอร์์ มีีหน้้าที่�่ที่จ�่ ะต้อ้ งจ่่ายให้้ เจ้้านายของตนในรููปของแรงงานและผลผลิิต หรืือเงิินตรา เช่่น Serf ต้้องเสีียภาษีีรัชั ชููปการ ภาษีีผลผลิิตที่่ผ� ลิิตได้้ ต้อ้ งจ่า่ ยค่่าบริิการให้ก้ ับั เครื่�องมืือของ Lord จััดหาไว้้ให้้ใช้้ร่ว่ มกันั ในการ ทำ�ำ การเกษตร 3. ชนชั้้�นเสรีีชน เป็น็ ชนชั้้�นอิิสระไม่ไ่ ด้ข้ ึ้น�้ อยู่่�กับั ขุนุ นาง เป็น็ เจ้า้ ของที่ด่� ิินโดยอิิสระ ไม่่มีีภาระ ข้อ้ ผูกู มััดกับั ชนชั้้น� อื่�นๆ ความสัมั พัันธ์ร์ ะหว่า่ งเสรีีชนกับั ขุนุ นาง หรือื เจ้้าของแมนเนอร์์ มัักอยู่� ในรููปของสัญั ญา เช่่น เสรีีชนจะต้้องสละแรงงานเพื่่�อช่ว่ ยเหลืือขุุนนางในการเกษตรเป็น็ ครั้ง� คราว แล้้วขุุนนางจะให้ก้ ารคุ้้�มครองป้้องกัันความปลอดภัยั และทรัพั ย์์สิินของเสรีีชนตอบแทน เสรีีชนมีีสิิทธิ์์�ที่่�จะโอนที่่�ดิินไปขอรัับการคุ้้�มครองจากขุุนนางแมนเนอร์์คนหนึ่่�งคนใดโดยไม่่ต้้อง ผููกมัดั กัับขุุนนางเดิิม 15
ต่่อมาในคริิสต์์ศัักราช 1000 ชีีวิิตแบบเมือื งเริ่่ม� กลัับไปยัังยุโุ รปขุนุ นางผู้้เ� รือื งอำำ�นาจ ได้้นำ�ำ ความปลอดภัยั และสวััสดิิภาพไปยัังภููมิิภาคต่่างๆนานา เหล่า่ พ่อ่ ค้้าเริ่ม�่ ออกเดิินทาง อย่า่ งอิิสระมากขึ้�น้ และเริ่�ม่ ค้า้ ขายสิินค้้าของพวกเขาเหล่่าพ่อ่ ค้้าตั้้ง� รกราก ณ ที่่ใ� ดก็็ตาม ช่่าง ก่อ่ สร้้างและพ่อ่ ค้้าอื่่�น ก็็มารวมตััวกันั อยู่�รอบตััวพวกเขาเมือื ง ส่ว่ นใหญ่่ในยุคุ กลางเป็น็ สถานที่่�สกปรก คับั แคบและพลุกุ พล่่าน ในใจกลางเมืืองมีีตลาดนััดและโบสถ์์ขนาดใหญ่่ ถนนแคบสกปรกและมักั จะไม่่ได้ป้ ููพื้้�นถนน หลังั จากที่ฝ�่ นตกถนนกลายเป็น็ โคลนลึึกถึึง หััวเข่่าบ้้านส่่วนใหญ่่สร้้างขึ้้�นมาจากไม้้และไฟไหม้้ง่่ายเป็็นผลให้้ทั้้�งเมืืองมัักจะถููกไฟ ไหม้บ้ ่่อยๆในระหว่่างคริิสต์์ศักั ราช 1200 และ 1225 เมืืองรููอ็อ็ งของฝรั่�งเศสถููกไฟเผาถึึง หกครั้ ง� ในเมืืองหลายเมือื งผู้�ค้ นที่่�มีีอาชีีพเดีียวกันั ก่อ่ รููปเป็น็ กลุ่่�มขึ้น�้ เรีียกว่่า สมาคมอาชีีพ (Guilds) สมาคมหลายแห่ง่ สร้้างขึ้น�้ โดยเหล่่าพ่อ่ ค้้า เช่น่ ช่า่ งทอง ช่่างทำ�ำ ขนมปััง ช่่างทอผ้้า และช่่างย้อ้ มผ้้า สมาคมอาชีีพสร้า้ งกฎระเบีียบเพื่่อ� ควบคุมุ ปริิมาณและคุุณภาพของการ ผลิิต สมาคมอาชีีพดููแลสมาชิิกและทำ�ำ งานเพื่่�อทำ�ำ ให้้ทุุกคนแน่่ใจว่า่ จะหาอาชีีพได้้ สมาคมอาชีีพมีีความสำำ�คััญพอๆกััน มีีอิิทธิิพลเล็ก็ น้้อย รองมาจากคริิสตจักั รคาทอลิิก ในยุุคกลางชาวยุุโรปเกืือบทั้้�งหมดเป็น็ ชาวคริิสต์์และสมาชิิกของ คริิสตจัักรโรมันั คาทอลิิก ในเอเชีียตะวัันตกเฉียี งใต้ค้ นส่ว่ นใหญ่่เป็็นชาวมุสุ ลิิม ต่อ่ ไปนี้้�เรา จะได้เ้ รีียนรู้�ถึงึ สาเหตุทุ ี่�ช่ าวคริิสต์แ์ ละชาวมุุสลิิมเกิิดความขัดั แย้้งกันั 16
ภาพนี้�ม้ าจากภาพต้้นฉบัับ สมเด็จ็ พระสัันตปาปาเออร์์บันั ที่่� 2 ทรงบััญชาการชิิงชััย ในแผ่่นดิินศักั ดิ์์�สิิทธิ์์� ใน ค.ศ. 1095 17
นัับตั้ง� แต่ค่ ริิสต์์ศตวรรษที่่� 10 จนถึึงที่่� 14 บางแง่ม่ ุมุ ของระบบศักั ดิินายังั คงพบใน ยุโุ รป ตัวั อย่า่ งเช่น่ ขุนุ นางยัังคงปกครองชนบทเป็็นส่ว่ นมาก อย่่างไรก็็ตาม ทั้้ง� คริิสต์์ ศาสนานิิกายโรมัันคาทอลิิกและระบอบกษััตริิย์์ของยุุโรปยัังคงเรืืองอำำ�นาจคริิสตจัักร และระบอบกษััตริิย์์ยัังพยายามที่�่จะเป็็นศููนย์์กลางทางการเมืืองและกุุมอำำ�นาจทาง ศาสนาอีีกด้ว้ ย นิิกายโรมัันคาทอลิิกต้้องการสร้้างองค์์กรที่่�แข็็งแกร่่งในการให้้บริิการคฤหััสถ์์อย่่างมีี ประสิิทธิิภาพ คฤหััสถ์์ (laypeople) คืือ ผู้้�ที่�เป็็นสมาชิิกของคริิสตจัักร แต่่ไม่ไ่ ด้เ้ ป็็นสมาชิิก ของคณะสงฆ์์ คริิสตจัักรมีีระดับั ของตำ�ำ แหน่ง่ ผู้�้ นำำ�แตกต่า่ งกัันในหมู่่�พระสงฆ์์หรือื ผู้้�ที่ไ� ด้้รัับ มอบอำ�ำ นาจทางพระจากคริิสตจักั ร สมเด็จ็ พระสัันตะปาปาเป็น็ ผู้้�นำำ�ทางจิิตวิิญญาณและ ทางการเมืืองของคริิสตจักั ร ตำำ�แหน่ง่ ของพระองค์์ เรีียกว่่าตำำ�แหน่่งพระสันั ตะปาปา (Pap- pacy) เบื้้อ� งล่่างของพระองค์์ มีีพระสงฆ์์ระดับั ต่า่ ง ๆ ที่่�แสดงดัังภาพนี้้� 18
1. สมเด็จ็ พระสัันตะปาปา (Pope) สมเด็จ็ พระสัันตะปาปาเป็น็ ผู้้�นำำ�ทางจิิตวิิญญาณและ ทางการเมืืองของคริิสตจักั ร 2. พระคาร์์ดิินัลั (พระราชาคณะ - Cardinals) พระคาร์ด์ ิินัลั ช่่วยสมเด็จ็ พระสันั ตะปาปา บริิหารงานคริิสตจัักร 3. บิิชอป (Bishops – หััวหน้า้ บาทหลวง) บิิชอปบริิหารงานพื้้น� ที่่แ� ขวงการปกครองของ บิิชอป มีีโบสถ์ห์ ลายโบสถ์์ 4. พระ, นักั บวช (Priest – บาทหลวง) มีีหน้้าที่่บ� ริิหารโบสถ์เ์ ป็น็ เอกเทศและบริิการ ฆราวาสโดยตรง 5. พระ, นักั พรต และ แม่ช่ ีี (Monks and Nuns) พระสงฆ์แ์ ละแม่่ชีีอาศัยั อยู่�ในชุมุ ชนที่่� ห่า่ งไกลจากเมือื งใหญ่่ พวกเขาเรีียนอ่่านภาษาละติิน ผลิิตอาหารด้้วยตัวั เอง คัดั ลอกและ แปลตำำ�ราทางศาสนา 19
20
ในคริิสต์์ศักั ราช 1071 ชาวคริิสต์ใ์ นยุโุ รปเริ่�ม่ ต้้นสงครามครูเู สดด้ว้ ยเหตุุผลหลายอย่่าง ราชวงศ์์เซลจุคุ เติิร์ก์ (Seljuk Turks) เดิินทางไปยัังดิินแดนศักั ดิ์์�สิิทธิ์์เ� กืือบไม่ส่ ำ�ำ เร็็จ นอกจากนี้้�เจ้า้ ชายและพ่่อค้า้ ชาวยุโุ รปแต่่ละกลุ่�มมองเห็็นประโยชน์จ์ ากสงครามเหล่่านี้้� เจ้้าชายใช้ค้ วามสำ�ำ เร็จ็ ในการทำ�ำ สงครามเพื่่อ� เป็็นวิิธีีที่่จ� ะได้้มาซึ่�ง่ อำำ�นาจ เหล่่าพ่่อค้า้ เต็ม็ ใจที่่�จะลงทุนุ สำำ�หรัับสงครามครููเสดเพราะพวกเขาอาจจะเข้า้ ถึึงเส้น้ ทางการค้้า มากมายที่�เ่ ชื่่อ� มต่่อกับั เอเชีียไปทางทิิศตะวัันออก ในที่่�สุุดกองกำำ�ลังั เซลจุคุ ก็็เข้้าโจมตีี จักั รวรรดิิไบเซนไทน์์ ทำำ�ให้จ้ ักั รพรรดิิแห่่งไบเซนไทน์ข์ อความช่่วยเหลือื จากสมเด็จ็ พระ สัันตะปาปา ประมาณคริิสต์์ศัักราช 1095 สมเด็จ็ พระสันั ตะปาปาเออร์บ์ ัันที่่� 2 ออกมา โต้ต้ อบ และประมาณคริิสต์์ศัักราช 1096 สงครามครููเสดครั้�งที่่� 1 ก็เ็ ริ่่�มขึ้น�้ 21
ในระหว่่างนั้้น� ช่ว่ งคริิสต์ศ์ ัักราช 1075 ก็ไ็ ด้เ้ กิิดความขัดั แย้้งขึ้้น� ระหว่่างผู้้�นำ�ำ คริิสตจักั ร และพระมหากษัตั ริิย์์ยุโุ รปข้อ้ พิิพาทระหว่่างสมเด็จ็ พระสัันตะปาปาเกรกอรีีที่่� 7 และพระเจ้้าเฮ นรี่่�ที่่� 4 แห่่งจักั รพรรดิิโรมัันศัักดิ์์�สิิทธิ์์ถ� ึงึ จุุดวิิกฤติิ โดยเหตุุการณ์์เริ่�่มขึ้น�้ จากสมเด็็จพระสันั ตะปาปา เกรกอรีีท้า้ ทายอำำ�นาจของพระเจ้้าเฮนรี่่� พระองค์ป์ ระกาศว่า่ พระสงฆ์์เท่า่ นั้้น� ที่่�จะสามารถแต่ง่ ตั้�ง คนไปยัังสำำ�นักั คริิสตจัักรได้้ พระเจ้า้ เฮนรี่่แ� ละบาทหลวงที่่ส� นัับสนุุนพระองค์์ได้้ประกาศการเลืือก ตั้�งที่่ไ� ม่่ถููกต้้องของสมเด็จ็ พระสันั ตะปาปา สมเด็จ็ พระสัันตะปาปาเกรกอรี่�่สนองความท้้าทาย ของพระเจ้า้ เฮนรี่่โ� ดยการขจััดพระเจ้า้ เฮนรี่่�ออกจากคริิสตจักั ร พระองค์์บอกประชาชนของ พระเจ้า้ เฮนรี่ว่� ่า่ ไม่ต่ ้้องเชื่่อ� ฟัังจักั รพรรดิิอีีกต่อ่ ไป ทำำ�ให้ข้ ุุนนางและเจ้้าหน้้าที่ข่� องคริิสตจักั ร หลายคนไม่่ต้อ้ งการพระเจ้้าเฮนรี่่� พระเจ้้าเฮนรี่่จ� ึึงตัดั สิินใจขอให้้สมเด็จ็ พระสันั ตะปาปายกโทษ ให้พ้ ระองค์์ ในฐานะที่่เ� ป็็นพระสงฆ์์ สมเด็จ็ พระสันั ตะปาปาเกรกอรี่�่ต้อ้ งยกโทษให้พ้ ระเจ้า้ เฮนรี่่� พระเจ้้าเฮนรี่่ฟ� ื้น้� ฟููชื่่อ� เสีียงของและปกครองเมืืองดัังเดิิม แต่ค่ วามขัดั แย้ง้ ระหว่่างกษัตั ริิย์์ยุุโรป กัับพระสัันตะปาปายัังคงดำ�ำ เนิินต่อ่ ไป คริิสต์์ศัักราช 1096 และแล้ว้ สงครามครูเู สดครั้�งที่่ห� นึ่่ง� ก็็ได้้ปะทุุขึ้้�นกองทัพั ยุโุ รปเป็น็ อันั มากเริ่่�มออกเดิินทางไปยังั กรุุงคอนสแตนติิโนเปิลิ เมือื งหลวงแห่่งจักั รวรดิิไบเซนไทน์์ จากนั้้�นพวก เขาก็ว็ างแผนโจมตีีปาเลสไตน์์ ทหารหลายหมื่�นคนเสีียชีีวิิตในระหว่่างทาง กองทััพทหารขนาด ใหญ่่ยังั คงเตรีียมพร้อ้ มที่่�จะโจมตีีปาเลสไตน์์ กองทััพชาวคริิสต์์ยึึดเมืืองไนซีีอาและแอนติิออกได้้ และในคริิสต์์ศักั ราช 1099 พวกเขาก็็ยึึดกรุุงเยรููซาเล็ม็ ได้้ พวกเขาแบ่ง่ ดิินแดนที่่�พิิชิิต ได้้ออกเป็น็ รััฐนัักรบครููเสด (Crusader State) 4 รัฐั คืือ เอเดสสา แอนติิออ ตริิโปลีี และเยรููซาเล็็ม ต่่อมาในระหว่่างคริิสต์์ศัักราช 1147 และ 1149 ก็็เกิิดสงครามครููเสดครั้�งที่�่สอง ขึ้้น� หลัังจากที่�่ชาวเติิร์์กมุสุ ลิิมได้ย้ ึึดเอารัฐั เอเดสสา ในคริิสต์ศ์ ักั ราช 1144 กองทััพยุุโรปอ่อ่ น แรงลงจากการเดิินทางที่่�ยากลำ�ำ บากไปสู่่�ดิินแดนอันั ศัักดิ์์�สิิทธิ์์� ซึ่ง�่ มีีผลให้้กองกำำ�ลัังมุุสลิิม สามารถต่่อสู้้�นักั รบครูเู สดที่่ด� ามัสั กัสั ชาวคริิสต์ร์ ัักษารัฐั เอเดสสา เอาไว้้ได้้ พวกเขารอดชีีวิิตมา ได้ใ้ น ซึ่่ง� ส่่วนหนึ่่ง� เป็น็ เพราะความขัดั แย้้งอย่่างต่อ่ เนื่่�องในหมู่�ผู้้�นำำ�ของชาวมุุสลิิม 22
ภาพนี้�ว้ าดขึ้�น้ ในคริิสต์์ศตวรรษที่่� 12 นัักรบครููเสดแล่น่ เรืือผ่่านช่่องแคบบอสฟอรััส ผ่่านกรุุงคอนสแตนติิโนเปิลิ (กรุงุ อิิสตัันบููล ประเทศเตอรกีีในปัจั จุบุ ััน) 23
ความขัดั แย้ง้ ของชาวมุสุ ลิิมในครั้�งนี้้�สิ้�นสุุดลงด้ว้ ยความพ่่ายแพ้ข้ องมุสุ ลิิมใน ช่่วงปลาคริิสต์ศ์ ตวรรษที่่�11 เกิิดขึ้�้นพร้อ้ มกับั การอุุบััติิขึ้น้� ของซาลาห์อ์ ัลั ดิินหรืือศอลาฮุดุ ดิินซึ่่�งเป็น็ ผู้้�นำำ�ทางการเมืืองและการทหารของชาวมุสุ ลิิม ในคริิสต์์ศักั ราช 1187 ซาลาดิินได้ร้ วบรวมทััพใหญ่่โจมตีีรัฐั นัักรบครูเู สด ได้ท้ ำ�ำ ศึึกยึึดกรุุงเยรููซาเล็ม็ คืืนมาได้้ ใช้เ้ วลาไม่่นานักั ข่า่ วแห่่งชััยชนะของซาลาดิินก็็แพร่่ ไปถึึงยุุโรป ทำำ�ให้้พระเจ้า้ ริิชาร์์ดใจสิิงห์์แห่ง่ อัังกฤษ (King Richard the Lionhearte- ed) หนึ่่ง� ในผู้้�นำ�ำ ที่ท่� รงอิิทธิิพลที่ส่� ุดุ ของยุุโรปได้้กลายเป็น็ ผู้้�นำำ�นักั รบครูเู สด เพราะความ กล้้าหาญ ทักั ษะและในการสู้�้รบของพระองค์ท์ ำ�ำ ให้้ประสบความสำ�ำ เร็จ็ ในตอนแรกแต่่ยังั ไม่่ บรรลุุถึึงเป้้าหมายหลักั ในการยึึดกรุงุ เยรููซาเล็็ม ในคริิสต์ศ์ ัักราช 1192 ซาลาดิินและพระเจ้้าริิชาร์์ดตััดสิินใจตกลงกัันเพื่่อ� พััก รบ เยรูซู าเล็็มจะยังั คงอยู่�ใต้้การควบคุุมของชาวมุุสลิิม แต่่กลับั กััน ซาลาดิินอนุุญาตให้้ ชาวคริิสต์์ผู้เ�้ ป็น็ นัักบุุญเดิินทางมาเยี่ย�่ มชมสถานที่อ�่ ันั ศักั ดิ์์�สิิทธิ์์�ของเมือื งได้้ และจากการ ติิดต่่อกัับวััฒนธรรมจากเมดิิเตอร์์เรเนีียนตะวัันออกของยุุโรปได้้วิิวััฒนาการขึ้�้นในช่่วง สงครามครููเสด พวกนัักรบแซกซันั ได้น้ ำ�ำ สิินค้า้ ของชาวเอเชีียกลัับไป ส่ง่ ผลให้้การค้า้ เจริิญเติิบโตขึ้้�น สิินค้า้ เหล่่านี้้� มีีเครื่�องเทศ ขนสััตว์์ ผ้้า อ้้อย ข้า้ วและผลไม้ต้ ่า่ งๆ การ ค้า้ ขายที่่เ� จริิญเติิบโตขึ้�น้ ข้า้ มทะเลเมดิิเตอร์์เรเนีียน ได้ช้ ่่วยเมือื งหลายเมือื งของยุุโรป พััฒนาขึ้�้นและสร้า้ งบทบาทของพ่อ่ ค้้าในเมือื งให้ส้ ำ�ำ คัญั มากขึ้้น� สิ่่ง� ที่่ห� ลงเหลืือจาก สงครามครููเสดอีีกประการหนึ่่ง� คือื การที่่�ชาวคริิสต์เ์ ป็น็ ปรปักั ษ์ต์ ่อ่ ชาวยิิวมากขึ้น้� คริิสต์ศ์ ัักราช 1290 ชาวยิิวถููกขับั ออกจากประเทศอัังกฤษ พวกนัักรบแซกซันั บางพวกได้ส้ ัังหารหมู่�ชาวยิิวในยุโุ รปทำ�ำ ให้ช้ าวยิิวจำำ�นวนมากอพยพไปยังั ยุโุ รปตะวัันออก 24
คริิสต์์ศักั ราช 1347 เกิิดโรคระบาดที่่�โจมตีีทวีีปยุุโรปและทวีีปเอเชีีย คือื กาฬโรค ผู้�้ ที่่ต� กเป็น็ เหยื่�อของมันั จะมีีอาการหนาวสั่�น ไข้้ ชักั และอาเจีียนอย่า่ งรุุนแรง ผู้้�ประสบภััยยังั มีีจุุดด่่างดำำ�เกิิดขึ้น้� บนผิิวหนัังและมีีต่อ่ มปููดขึ้น�้ ผู้�ค้ นที่่เ� ป็น็ โรคกาฬโรคมักั จะตายภายในไม่่ กี่ว่� ััน เป็็นที่่�รู้�จ้ ัักกัันว่่า Black Death เป็็นการสููญเสีียครั้ �งใหญ่่ของสิ่่�งมีีชีีวิิตประชากรทั้้�งหมดประมาณหนึ่่�งในสามได้้เสีียชีีวิิตที่่� เกิิดจากโรคระบาดมีีผลกระทบสำำ�คัญั ต่่อเอเชีีย แอฟริิกาเหนืือและยุุโรป ชาวคริิสต์์และ ชาวมุสุ ลิิมมีีปฏิิกิิริิยาตอบสนองต่่อโรคระบาดที่�แ่ ตกต่า่ งกััน ชาวคริิสต์์มักั จะมองโรค ระบาดเป็็นการลงโทษบาป โดยการเปรีียบเทีียบกััน ชาวมุุสลิิมมองโรคระบาดเป็็นการ ทดสอบความศรััทธาของตนในพระเจ้้า โรคระบาดได้ฆ้ ่่าผู้�้คน 20 ถึึง 30 ล้้านคน โดยไม่่ คำ�ำ นึึงถึึงศรัทั ธาของพวกเขา 25
26
ปลายยุุคกลางเกิิดการเปลี่่�ยนแปลงในยุุโรปที่่�สำ�ำ คััญคือื เกิิดการขยายตััวของชนชั้้น� กลางเกิิดความเสื่�อมของศาสนาคริิสต์์และที่่ส� ำำ�คััญอำ�ำ นาจกษััตริิย์ค์ ่่อยๆกลัับคืืนมาส่่งเสริิม ให้เ้ กิิดการรวมตัวั เป็็นรัฐั ชาติิต่่างๆขึ้�น้ เช่น่ อัังกฤษ ฝรั่ง� เศส และสเปนมีีการติิดต่อ่ ค้้าขาย ตามเมือื งต่า่ งๆทั่่�งยุโุ รป ผู้้ค� นตื่่น� ตัวั เรีียนรู้้�ศิิลปะวิิทยาการของชาวกรีีกและโรมัันโบราณ ทำ�ำ ให้้เกิิดสมัยั ฟื้น�้ ฟููศิิลปะวิิทยาการ ซึ่่�งเริ่่�มขึ้�้นที่ด่� ิินแดนอิิตาลีีก่่อนแล้ว้ แพร่่ไปยังั ส่่วน ต่่างๆของทวีีปยุุโรปและความเจริิญด้้านศิิลปะวิิทยาการสามารถได้ด้ ัังนี้้� 1. ศิิลปไบแซนไทน์์ ขณะที่�่อาณาจักั รโรมันั อัันกำ�ำ ลังั เสื่อ� มลงจัักรพรรดิิคอนสแตนที่่� 3 แห่ง่ โรมัันได้้สถาปนาเมือื งหลวงทางตะวันั ออก ที่ซ�่ ึ่ง่� เป็็นเมือื งหลวงของอาณาจักั รไบ แซนไทน์์ หรืือจักั รวรรดิิโรมันั ตะวัันออก ( เมืืองอีีสตันั บููล ประเทศตุรุ กีี ในปััจจุบุ ััน ) หลัังจากนั้้�นเมื่่�อจัักรพรรดิิโรมัันองค์์ต่่อๆมายอมรัับศาสนาคริิสต์์เป็็นศาสนาประจำ�ำ จัักรวรรดิิ ดังั นั้้น� ศิิลปกรรมที่่�เกี่ย่� วข้้องกัับศาสนา มีีการผสมผสานศิิลปะตะวัันตกและศิิลปะ ตะวัันออกเป็็นอย่า่ งดีี ศิิลปะที่�ส่ ำ�ำ คัญั ได้้แก่่ สถาปััตยกรรม : มีีลักั ษณะเป็็นวิิหารแบบโดมมีีการประดับั กระจกสีีภายใน วิิหาร ที่่�สำำ�คัญั คืือ วิิหารเซนโซเฟียี วิิหารฮาเจีียโซเฟีีย ด้า้ นประติิมากรรม : ส่ว่ นใหญ่่เป็็นรููปบููชา เช่่นพระเยซูู ยัังมีีการแกะสลัักงาช้้าง และงานสำ�ำ ริิดอีีกด้้วย ด้า้ นจิิตกรรม : เป็น็ ภาพวาดแบบเฟรสโก นอกจากนี้้�ยังั มีีการประดับั หิินโมเสกทำ�ำ เป็็นรููปจิิตกรรมต่า่ งๆ ด้้านกฎหมาย : มีีการรวบรวมและปรับั ปรุุงประมวลกฎหมายโรมัันใหม่่ เพื่่�อให้้ สอดคล้อ้ งกับั การปกครองที่่�กษัตั ริิย์ม์ ีีอำ�ำ นาจสูงู สุุด เรีียกว่่าประมวลกฎหมายของจัักร พรรดิิจัสั ติิเนีียน 27
2. ศิิลปะแบบโรมาเนสก์์ เป็็นศิิลปะแบบเรีียบง่า่ ย ซึ่�ง่ งานสถาปััตยกรรมส่่วนใหญ่่จะมีี แผนผัังเป็็นรููปไม้้กางเขน การทำำ�โครงมักั เป็น็ รููปวงโค้้ง สถาปััตยกรรมที่ส่� ำ�ำ คััญคือื หอ เอนปิิซา ประเทศอิิตาลีีส่ว่ นงานด้า้ นประติิมากรรม จะเป็็นภาพนููนสลักั หิินอ่อ่ นและ โลหะดููไม่่เป็็นธรรมชาติิมากนััก ด้า้ นจิิตกรรม จะเป็็นภาพวาดทั้้ง� แบบธรรมดา และ แบบเฟรสโก ภาพมีีความแข็็งทื่่�อไม่่เป็็นธรรมชาติิ 28
3. ศิิลปะโกธิิค มีีความเป็็นธรรมชาติิและมนุุษย์น์ ิิยม ในส่ว่ นของสถาปััตยกรรม ส่ว่ น ใหญ่ม่ ีีลักั ษณะเป็น็ แบบโค้ง้ ปลายแหลม สถาปััตยกรรมที่�่สำำ�คััญได้้แก่่ วิิหารชาร์์ตส์์ ที่่� เมืืองชาร์ต์ ส์์ ประเทศฝรั่่ง� เศส ส่ว่ นประติิมากรรม จะสื่อ� สารออกมาเป็น็ เรื่�องเกี่ย่� วกับั ศาสนาคริิสต์์ มีีอารมณ์์ ความรู้�สึก และเป็น็ รููปลอยไม่ต่ ิิดฝาผนังั ดูมู ีีมิิติิเป็น็ ธรรมชาติิ ด้้านงานจิิตรกรรม เป็็นงานประดับั กระจกสีี 29
4. ศิิลปะอิิสลาม เป็็นลวดลายดอกไม้้ รูปู ทรงต่่างๆลายเรขาคณิิตและตัวั อักั ษร ยังั มีี การทำ�ำ เครื่�องปั้้น� ดิินเผา เครื่อ� งโลหะ เครื่�องทองเหลือื งต่่างๆ 5. วรรณกรรม มักั จะสร้้างวรรณกรรมที่�ส่ ะท้้อนวิิถีีชีีวิิตในระบบฟิวิ ดััล เกี่ย่� วกับั การต่่อสู้� และค่่านิิยมด้้านความซื่่อ� สัตั ย์์ วรรณกรรมที่ส่� ำ�ำ คัญั คือื มหากาพย์เ์ กี่�่ยวกัับ ศาสนคริิสต์์และ เทวนคร นอกจากนี้้จ� ะมีีเนื้้�อหาเกี่ย�่ วข้อ้ งกัับทางโลกอีีกด้้วย 30
6. การศึึกษา ส่่วนใหญ่ม่ ีีในวััดและเน้้นไปทางด้้านเทววิิทยาเป็็นส่ว่ นใหญ่่ ต่่อมา ได้ท้ ำำ�การขยายไปนอกวัดั ซึ่ง่� นำ�ำ ไปสู่�การจััดตั้้�งมหาวิิทยาลัยั ที่่�สำ�ำ คััญคือื มหาวิิทยาลัยั บา โลญญา มหาวิิทยาลััยปารีีส ในฝรั่่ง� เศส และมหาวิิทยาลััยอ็็อกฟอร์ด์ และเคมบริิดจ์์ ในประเทศอังั กฤษ 31
นักั ประวััติิศาสตร์์กล่่าวว่่าสมัยั กลางสิ้น� สุุดในปีีค.ศ 1492 เมื่�อคริิสโตเฟอร์์ โคลัมั บัสั ค้้นพบทวีีปอเมริิกา แต่น่ ัักประวัตั ิิศาสตร์บ์ างท่า่ นกล่่าวว่า่ สมััยกลางสิ้�นสุุดเมื่�อเกิิดมีีระบบ กษััตริิย์์เป็็นศููนย์์กลางการปกครองที่่�เข้้มแข็็งและเป็็นศููนย์์รวมของการเกิิดรััฐชาติิขึ้�้นในยุุโรป โดยรัฐั ชาติิที่่เ� กิิดขึ้น้� นี้้�เกิิดจากการรวมตััวของคนที่่ม� ีีเชื้�อชาติิและภาษาเดีียวกันั เช่่น ฝรั่ง� เศส อัังกฤษ เยอรมนีีอิิตาลีี การรวมศููนย์อ์ ำ�ำ นาจได้้รับั การสนับั สนุนุ จากชนชั้้�นกลาง และเมืือง ศููนย์ก์ ลางการค้้าที่่เ� กิิดขึ้้น� ในระหว่่างคริิสต์์ศตวรรษที่่� 12-13 สาเหตุุหนึ่่ง� ที่่�ทำำ�ให้้อำ�ำ นาจ ของขุนุ นางเจ้า้ ของที่่ด� ิินเริ่�่มเสื่อ� มลง นั่่น� คืือการนำ�ำ เอาปืืนไฟมาใช้ใ้ นการทำำ�สงคราม ซึ่่�ง ปืืนไฟได้ถ้ ูกู นำ�ำ มาใช้้ในการรบเป็น็ ครั้�งแรกเมื่่�อ ค.ศ. 1324 ความรุนุ แรงของปืืนทำำ�ให้้ ปราสาทไม่่สามารถต้้านทานแรงไว้ไ้ ด้้ กษััตริิย์ช์ ่ว่ ยเหลือื โดยการสนับั สนุุนทางการเงิิน ของคนชนชั้้น� กลาง จึึงสามารถตั้้ง� กองทััพประจำ�ำ การขึ้�้นมาได้โ้ ดยไม่่ต้้องพึ่่ง� พาอาศััย ไพร่่พลของขุุนนาง ซึ่ง�่ ต้้องไปเกณฑ์์มาจากชาวไร่่และชาวนา อีีกต่อ่ ไป พระมหากษััตริิย์ก์ ลายเป็น็ ศููนย์์รวมการบริิหารราชการ การรักั ษาความสงบ การรักั ษา กฎหมาย พวกพ่อ่ ค้า้ ได้้รับั ความไว้ว้ างใจจากกษััตริิย์ย์ ิ่�่งกว่า่ ขุนุ นางและพระ เพราะสามารถ ให้ก้ ารสนับั สนุุนทางด้้านการเงิิน ได้้มีีการรวมกลุ่่�มอาชีีพต่า่ งๆขึ้�น้ เช่่น ช่่างทอผ้้า ช่่างทอง ช่่างตัดั เสื้อ� ผ้้า ช่า่ งทอพรม เป็็นต้น้ กลุ่่�มพ่อ่ ค้า้ และกลุ่่�มอาชีีพเหล่า่ นี้ย้� ังั มีีบทบาทในการ ปกครองตนเองในเมืืองที่่�เกิิดขึ้้�นจากการเป็็นศููนย์์กลางการค้้าขายประดิิษฐ์์กรรมต่่างๆเช่่น แว่น่ ตา นาฬิิกา ปืืนใหญ่่ ได้้เกิิดขึ้�้นภายในเมือื งเหล่า่ นี้เ�้ ช่น่ เดีียวกัับวััฒนธรรมใหม่ก่ ็เ็ กิิดขึ้้น� จากเมืืองเหล่่านี้�้ด้้วยประชาชนให้้ความสนใจกัับการศึึกษาและศิิลปะที่่�เกี่�่ยวกัับชีีวิิตของ สามััญชนยิ่่�งขึ้้น� คััมภีีร์ไ์ บเบิิลถููกแปลจากภาษาละติิน ออกเป็็นภาษาท้อ้ งถิ่่�น ทำำ�ให้เ้ กิิด ความเข้้าใจหลัักคำำ�สอนในแง่่มุุมที่่�หลากหลายมากขึ้�้นแทนที่่�จะเกิิดจากการชี้้น� ำำ�โดยพวก พระแต่่ฝ่า่ ยเดีียว ในระหว่่าง ค.ศ. 1378 – 1417 เกิิดมีีการแตกแยกขึ้น้� ภายในในศาสนจักั ร พระ ประมุขุ ศาสนจัักรเกิิดมีีพระสันั ตะปาปาสององค์์ คือื ที่่�กรุงุ โรมกัับที่่เ� มืืองอาวิิยอง (Avig- gnon) ในระยะเวลานี้�ไ้ ด้้มีีผู้้�โจมตีีพฤติิกรรมของพวกพระว่า่ เต็็มไปด้ว้ ยความฉ้้อฉลพร้อ้ มกับั เชิิดชููพระคััมภีีร์ว์ ่่าเป็็นสิ่�่งที่่ช� าวคริิสต์์ต้อ้ งให้้ความยึึดถือื เหนือื สิ่่ง� อื่น� ใด 32
ระบบฟิิวดััลและศาสนจักั รเริ่�่มเสื่�อมอิิทธิิพลลงนัับแต่ต่ ้น้ คริิสต์ศ์ ตวรรษที่่� 15 //ถึึงอย่า่ งนั้้�น ก็็ยัังไม่่เป็น็ สรุปุ อันั แน่่ชััดว่า่ ยุคุ กลางสิ้น� สุุดลงเมื่่�อใด// และนักั ประวััติิศาสตร์บ์ างท่า่ นถืือ เอาปีี ค.ศ 1453 เป็็นปีสีิ้�นสุุด เพราะเป็น็ ปีที ี่่อ� าณาจัักรโรมัันตะวันั ออก(ไบเซนไทน์์) ถููก พวกเตอร์์กทำ�ำ ลาย 33
สาเหตุกุ ารเกิดิ สงครามร้อ้ ยปีี 34
ในปีี ค.ศ. 1066 ได้้เกิิดปััญหาการสืืบราชบััลลัังก์์ในอัังกฤษ หลังั จากพระเจ้า้ เอ็ด็ เวิิร์ด์ แห่่งราชวงศ์์เวสเซ็ก็ ซ์์สวรรคต โดยปราศจากองค์์รัชั ทายาทจึึงทำำ�ให้้เกิิดการอ้า้ ง สิิทธิ์์�ในการสืืบราชบัลั ลัังก์จ์ ากหลายฝ่า่ ย ทั้้ง� ฝ่่ายนอร์เ์ วย์์ ฝ่า่ ยเอิิร์์ลแห่่งเวสเซ็ก็ ซ์์ และวิิล เลีียม ซึ่่�งอ้า้ งว่า่ มีีความเกี่ย�่ วข้้องกัับทางมารดาของพระเจ้้าเอ็็ดเวิิร์์ดจนได้เ้ กิิดสงคราม ขึ้น�้ ยุุทธการเฮสติิง ( Battle of Hastings ) 35
ในที่่ส� ุุดวิิลเลีียมก็็สามารถเอาชนะพระเจ้า้ ฮาโรลด์์ กอดวิินสันั ( Harold Godwins- son ) และสถาปนาตััวเองขึ้�้นเป็น็ กษััตริิย์แ์ ห่ง่ อังั กฤษในปลายปีี 25 ธัันวาคม ค.ศ. 1066 William the Conqueror วิิลเลีียมผู้�้ พิิชิิต 36
ก่อ่ นที่�พ่ ระเจ้า้ วิิลเลีียมจะมาแย่่งชิิงราชบัลั ลัังก์อ์ ังั กฤษวิิลเลีียมเป็็นขุุนนางของฝรั่่ง� เศส ตำำ�แหน่ง่ คืือ ดยุคุ แห่ง่ นอร์ม์ ็็องดีี ( Duke of Normandy ) เนื่่อ� งจากโรแบร์์ที่�่ 1 ไม่ม่ ีีบุตุ รกัับภรรยาที่แ�่ ท้จ้ ริิงวิิลเลีียมจึึงได้้กลายเป็็นทายาทสืืบทอด ตำำ�แหน่่งดยุคุ แห่ง่ นอร์ม์ ็็องดีีต่่อจากบิิดาในปีี ค.ศ. 1035 เมื่่อ� อายุุได้เ้ พีียง 8 ขวบ แคว้้นนอร์์ม็็องดีี 37
ทำำ�ให้พ้ ระเจ้้าวิิลเลีียมมีี 2 ตำ�ำ แหน่ง่ 1. กษัตั ริิย์์แห่่งอังั กฤษ ( King of England ) 2. ดยุุควิิลเลีียมแห่่งนอร์ม์ ็็องดีี( Duke of Normandy ) พระเจ้้าวิิลเลีียมที่่เ� ป็น็ ขุุนนางของฝรั่่ง� เศสก็ม็ ีีสิิทธิ์์ข� าดในแคว้้นนอร์ม์ ็อ็ งดีีและ ฝรั่่�งเศสเป็็นแหล่่งผลิิตไวน์ท์ ี่�่สามารถทำ�ำ กำ�ำ ไรให้้พระเจ้้าวิิลเลีียมได้้มหาศาล ไวน์ช์ ั้้�นเลิิศ ก็็ผลิิตจากแค้้วนนอร์ม์ ็อ็ งดีีทั้้ง� หมด เรีียกว่า่ แหล่ง่ เงิินแหล่่งทอง เป็น็ แหล่่งการค้า้ ที่ย่� ิ่�ง่ ใหญ่่ พระเจ้า้ วิิลเลีียมมองว่่าทำ�ำ ไมต้อ้ งสระตำ�ำ แหน่ง่ เดิิม เพราะเป็็นสิิทธิ์์ข� อง พระเจ้า้ วิิลเลีียม ดังั นั้้�นกษัตั ริิย์อ์ ังั กฤษก็็ควบ 2 ตำ�ำ แหน่่งตั้้ง� แต่น่ ั้้�นมา 38
อยู่�ดีๆฝรั่่�งเศสก็ค็ ิิดขึ้�น้ มาว่่า บริิเวณ อากีีแตน ( Aquitaine ) เป็น็ แหล่่งเงิิน แหล่่งทองแล้้วทำำ�ไมเราจึึงจะต้้องเอาเงิินในประเทศเรารั่ �วไหลไปที่่�ราชบััลลัังก์์อัังกฤษ ด้้วย เพราะพระเจ้า้ วิิลเลีียมไม่ไ่ ด้เ้ ป็น็ ขุนุ นางฝรั่่ง� เศสเต็ม็ ตัวั หลัังจากที่�่พระเจ้า้ วิิลเลีียม ได้ส้ ถาปนาตัวั เองเป็็นกษััตริิย์อ์ ัังกฤษ ถ้้าพระเจ้้าวิิลเลีียมไม่ไ่ ด้เ้ ป็น็ กษัตั ริิย์์อังั กฤษก็็ยังั จะใช้เ้ งิินที่�่ได้้จากการผลิิตไวน์์อยู่่�ที่่�ฝรั่่�งเศส แต่่พอพระเจ้า้ วิิลเลีียมเป็น็ กษััตริิย์์อัังกฤษ สร้า้ งรายได้้มหาศาลเท่า่ ไร ก็ส็ ่ง่ ไปที่อ่� ัังกฤษเท่่านั้้น� ฝรั่่ง� เศสไม่ม่ ีีส่่วนได้เ้ ลย พระเจ้้าวิิลเลีียมเมื่อ� อยู่�ในฐานะ ดยุุควิิลเลีียมแหล่ง่ นอร์์ม็็องดีี ( Duke of - Norm- mandy ) พระเจ้้าวิิลเลีียมยังั คงขึ้น้� อยู่่�กับั กษััตริิย์์ฝรั่ง� เศส ซึ่�งต้อ้ งทรงสาบานความ สวามิิภักั ดิ์์ต� ่อ่ กษััตริิย์ฝ์ รั่�งเศส เพราะสมัยั นั้้น� เป็น็ การปกครองแบบระบบฟิวิ ดััล ( Feudalism ) การแสดงความสวามิิภักั ดิ์์�ของกษััตริิย์์องค์ห์ นึ่่ง� ต่่อกษััตริิย์อ์ ีีกองค์์หนึ่่ง� เป็น็ การกระทำ�ำ ที่่�เหมือื นเป็น็ การหยามศักั ดิ์์ศ� รีี พระเจ้า้ วิิลเลีียมจึึงพยายามที่่�จะเลี่ย่� ง จนใน ค.ศ. 1337 พระเจ้้าวิิลเลีียมทรงปฏิเิ สธการสวามิิภักั ดิ์์�ต่่อพระเจ้า้ ฟิิลิิปที่�่ 6 แห่่ง ฝรั่่ง� เศส 39
พระเจ้า้ ฟิลิ ิิปที่่� 6 แห่่งฝรั่�งเศส ราชวงศ์ว์ าลัวั ทำำ�ให้้ราชวงศ์์วาลััวที่่�ปกครองฝรั่ �งเศสไม่่พอใจที่่�มีีกษััตริิย์์ประเทศเพื่�่อนบ้้านมาเป็็นเจ้้าของ ดิินแดนภายในอาณาจัักรฝรั่ง� เศส จึึงทำำ�ให้้พระเจ้า้ ฟิิลิิปที่่� 6 ทรงยึึดที่่ด� ิินของพระเจ้า้ วิิลเลีียม ในอากีีแตน 40
สงครามครั้ง� สำ�ำ คัญั 41
สงครามครั้้ง� ที่�่ 1 สงครามของพระเจ้า้ เอ็ด็ วาร์ด์ (ค.ศ.1337 - ค.ศ.1360) จุดุ เริ่่�มต้้นที่ท�่ ำ�ำ ให้้เกิิดการประทุขุ องสงครามครั้ง� แรกคือื ราชาเอ็ด็ วาร์ด์ ที่่ส� าม ของอังั กฤษถูกู ยั่�วยุจุ ากฝรั่่�งเศส โดยฝรั่่�งเศสเข้า้ โจมตีีพื้้�นที่ก�่ ารปกครองของอัังกฤษที่�่อยู่� ในดิินแดนของฝรั่่ง� เศส บริิเวณนี้เ้� รีียกว่า่ อากีีแตน ซึ่�งพื้้�นที่่�ตรงนี้�ไ้ ด้้มีีการตกลงให้เ้ ป็็นของ อัังกฤษมาเป็็นระยะยาวนาน อากีีแตนเป็น็ พื้้น� ที่่ท� ี่่�ใช้้ในการผลิิตไวน์์ทำำ�ให้้อังั กฤษได้้รัับเงิิน มหาศาลจากบริิเวณนี้้� แต่เ่ มื่่อ� ฝรั่่�งเศสมีีความคิิดที่่อ� ยากจะได้พ้ ื้้น� ที่่�อากีีแตนเพราะไม่อ่ ยากให้เ้ งิินรั่ว� ไหลไปถึึงราชวงศ์ข์ องอังั กฤษ รวมทั้้ง� ยัังมีีปััญหาเกี่ย�่ วกัับการแย่ง่ ชิิงราชวงศ์ม์ าก่อ่ น หน้้านี้้แ� ล้ว้ ด้้วย จึึงตััดสิินใจเข้้ายึึดทันั ทีี ทางฝั่�ง่ อัังกฤษทราบเรื่อ� งขึ้�้นก็็ทั้้�งโมโหและรู้�สึก ถูกู ฝรั่่ง� เศสหยามอำ�ำ นาจ จึึงประกาศกลัับไปว่า่ ที่จ�่ ริิงแล้้วบัลั ลัังก์์ฝรั่่ง� เศสต้้องเป็น็ ของ อังั กฤษ เพราะพระมารดา( Isabella of France) ของพระเจ้า้ เอ็็ดวาร์์ดที่่� 3 มีีเชื้้อ� สาย มาจากฝรั่่ง� เศสเหมือื นกััน ฝั่ง�่ ฝรั่่�งเศสก็็เกิิดความไม่่พอใจขึ้้�น จึึงตััดสิินใจประกาศ สงครามครั้ง� แรกทันั ทีีในปีี ค.ศ.1337 42
ในการรบครั้ง� นี้้�ฝรั่่�งเศสเป็น็ ฝ่่ายเริ่ม�่ โจมตีี โดยการนำ�ำ ทัพั เรืือเข้า้ โจมตีีเมืืองท่่าของ อังั กฤษได้ห้ ลายพื้้น� ที่่� ซึ่่ง� ดูเู หมืือนว่า่ ฝรั่่ง� เศสจะชนะสงครามครั้ง� แรกนี้้�ได้้อย่า่ งง่า่ ยๆ แน่่นอน แต่แ่ ล้ว้ ลมก็็เปลี่�ย่ นทิิศเมื่่�อทัพั เรืือฝรั่่�งเศสถููกทััพเรืืออัังกฤษที่�่มีีพระเจ้า้ เอ็็ดวาร์์ดที่�่ 3 เป็็นผู้้�บัังคัับเรืือ ได้ช้ นเข้้าที่่เ� รืือของฝั่่ง� ฝรั่่�งเศส ทำำ�ให้้เรือื ล่ม่ ไปหลายลำ�ำ รวมทั้้�งเรืือของพระเจ้า้ เอ็ด็ วาร์์ดก็็เกือื บล่่มด้ว้ ยเช่่นกันั ในเหตุกุ ารณ์์นี้ท้� ำ�ำ ให้ท้ ัพั เรืือ ฝรั่�งเศสถููกทำ�ำ ลายล้้างในการรบที่่�สลุยุ ส์์ (Sluys) ใน ค.ศ.1341 ตระกููลดรือื ซ์แ์ ห่ง่ แคว้้นบรีีต ตานีีสููญสิ้น� พระเจ้้าเอ็็ดวาร์์ดที่่� 3 และพระเจ้้าฟิิลิิปที่่� 6 จึึงสู้ร้� บกัันเพื่่�อให้ค้ นของตนได้้ครอง แคว้้นบรีีตตานีี ในปีี ค.ศ.1346 พระเจ้า้ เอ็็ดวาร์ด์ ได้น้ ำ�ำ ทััพกองทัพั ทหารประมาณ 10,000 นาย ขึ้น�้ บกได้้ที่่เ� มือื งคััง (Caen) ในนอร์ม์ ังั ดีี ซึ่่�งเป็็นที่น่� ่า่ ตกใจแก่่ชาวฝรั่่ง� เศสอย่่างมากเพราะ พระเจ้้าฟิิลิิปแต่ง่ ทััพไปสู้� แต่พ่ ระเจ้า้ เอ็ด็ วาร์ด์ กลัับสามารถนำำ�ทััพขึ้้�นมาบนฝั่่�งของ ฝรั่่�งเศสได้้ ทางพระเจ้้าฟิลิ ิิปที่�่ 6 เมื่่อ� ได้รู้้�ถึึงการบุุกรุกุ ของพระเจ้า้ เอ็ด็ วาร์ด์ ที่�่ 3 และ กองทัพั จึึงส่ง่ กองทััพไปปราบปราม กองทัพั พระเจ้า้ เอ็ด็ วาร์์ดเห็น็ ว่่าไม่ส่ ามารถถอยทัพั หนีีได้้ จึึงอยู่่�รอเพื่่อ� ที่�จ่ ะต่่อสู้้�กับั การกองทััพที่ก่� ำำ�ลัังเคลื่อ� นเข้า้ มา เมื่่�อกองทัพั ของพระ เจ้า้ ฟิิลิิปมาถึึงก็ไ็ ด้้เกิิดการปะทะขึ้้�นทันั ทีี แต่่แล้ว้ ฝั่ง� ฝรั่�งเศสก็โ็ ดนโจมตีีจนพ่า่ ยแพ้้ไปอีีก ครั้�งในการรบที่่เ� ครซีี (Crecy) ฝั่�งพระเจ้้าเอ็็ดวาร์์ดที่่� 3 จึึงเข้า้ ยึึดเมืืองท่่าคาเลส์ข์ องฝรั่�งเศส เป็็นที่่ม�ั่�นบนแผ่่นดิินฝรั่ง� เศสได้้สำ�ำ เร็็จในปีี ค.ศ.1347 การยึึดเมือื งท่่าคาเลส์์มาทำำ�ให้อ้ ังั กฤษ ได้เ้ ปรีียบเป็น็ อย่า่ งมาก หลัังจากนั้้น� สงครามก็็ได้ส้ งบลงชั่ว� คราว 43
ปีี ค.ศ.1348 ระหว่่างที่่ฝ� รั่�งเศสกำำ�ลังั ลุุกเต็็มไปด้้วยไฟสงคราม ก็ไ็ ด้้เกิิดการระบาด ของโรค Black death หรืือกาฬโรค ซึ่�งโรคนี้้�ได้ร้ ะบาดไปทั่่ว� ทั้้ง� ทวีีปยุุโรปรวมทั้้ง� ประเทศ อัังกฤษและฝรั่ง� เศส Black death หรืือเรีียกอีีกชื่่อ� ว่่า กาฬโรค เป็น็ โรคระบาดที่่�รุุนแรงที่�่สุดุ ใน สมัยั ยุุคกลางและไม่่มีีวิิธีีไหนที่่�สามารถรักั ษาโรคนี้้ไ� ด้้ มีีสาเหตุุเกิิดจากการติิดเชื้�อ แบคทีีเรีีย “เยอร์์ซิิเนีีย เปสติิส” (Yersinia pestis) โดยมีีสัตั ว์์ฟัันแทะและหมััดเป็็นพาหะ นำำ�โรค รวมถึงึ สามารถแพร่่ในอากาศ ผ่่านการสัมั ผัสั โดยตรงหรืือโดยอาหารหรือื วััสดุุที่่ป� น เปื้อ�้ น ผู้�้ที่�ได้้รัับเชื้อ� นี้้�อาการแรกเริ่ม่� จะแตกต่า่ งกันั ไป คืือมีีไข้้ หนาวสั่�น ครั่น� เนื้้�อครั่�นตััว ปวดกล้า้ มเนื้้อ� อาเจีียน ไม่่มีีเรี่�ยวแรง เจ็็บคอ และปวดศีีรษะ รวมทั้้�งมีีอาการต่่อมน้ำ��ำ เหลืือง อัักเสบจะเกิิดในบริิเวณที่่�ต่่อมเหล่่านั้้�นรัับน้ำ��ำ เหลืืองมาจากบริิเวณที่่�ถููกกััดซึ่�งมัักจะเป็็น บริิเวณขาหนีีบ ต่อ่ มน้ำำ��เหลือื งที่่�อักั เสบจะบวม แดง เจ็บ็ อาจทำำ�ให้ก้ ลายเป็น็ ฝีไี ด้้และมีี อาการไข้้ร่่วมด้้วยเสมอ ส่่งผลให้้เกิิดภาวะแทรกซ้้อน คืือภาวะการติิดเชื้อ� ในกระแสเลือื ด 44
Search
