E-book หน่วยที่1

วชิ างานไฟฟ้าและอเิ ลก็ ทรอนิกส์เบื้องตน้ (2100-1006) หน่วยที่ 1 ความปลอดภยั ในงานไฟฟ้าและอเิ ล็กทรอนกิ ส์

ในการปฏิบัติงานด้านไฟฟ้าและอิเล็กทรอนิกส์ มีความสัมพันธ์เก่ียวข้องซ่ึงกันและกันความปลอดภัยนบั ว่าเปน็ สงิ่ สาคัญท่ผี ปู้ ฏิบตั ิงานจะตอ้ งคานึงถึงเป็นอันดับแรก ถ้าไม่รู้จักการใช้และการป้องกันอาจเกิดอันตรายได้ อันตรายท่ีเกิดขึ้นมักเกิดจากความประมาท ความรเู้ ท่าไมถ่ งึ การณ์ ดังนัน้ ควรรูถ้ งึ วธิ กี ารป้องกนั มิให้เกิดอันตรายและเข้าใจถึงขั้นตอนวิธีการปฐมพยาบาลเบื้องต้น

ความปลอดภัยในงานไฟฟ้าและอเิ ลก็ ทรอนิกส์ คณุ สมบตั ขิ องไฟฟา้ โดยท่ัวไป จะพยายามไหลและแทรกซึมเข้าหาสื่อตัวนาต่าง ๆ เช่น โลหะ ดิน น้าเป็นตน้ เมื่อรา่ งกายของเราเข้าไปสัมผัสจะทาให้กระแสไฟฟ้าไหลผ่านตัวเราเข้าสู่ พนื้ ดนิ กระแสไฟฟ้าท่ีไหลผ่านร่างกาย แม้จะมีปริมาณเพียงเล็กน้อยก็อาจจะทาให้ได้รับ อันตรายได้ ในกรณีท่ีกระแสไฟฟ้าไหลผ่านอวัยวะที่สาคัญของร่างกาย สาเหตุท่ีทาให้ได้รับ อนั ตรายจากไฟฟา้ แบง่ เป็น 2 กรณีคือ  กระแสไฟฟ้าไหลเกิน  ไฟฟา้ ดูด กระแสไฟฟา้ ไหลเกิน (Over Current) กระแสไฟฟ้าไหลเกนิ หมายถงึ สภาวะของกระแสที่ไหลผ่านตัวนาจนเกินพิกัดท่ีกาหนดไว้ เกิดได้ 2 ลักษณะคอื  โหลดเกิน (Over Load) หมายถงึ กระแสไหลในวงจรปกติแต่นาอุปกรณ์ที่กินกาลังไฟสูงหลาย ๆ ชุดมาตอ่ ในจดุ เดยี วกนั ทาให้กระแสไหลรวมกนั เกินกวา่ ทจ่ี ะทนรบั ภาระของโหลด  การลดั วงจร (Short Circuit) หรอื ไฟฟ้าช๊อต เกดิ จากฉนวนชารดุ ทาให้เกิดสายท่ีมีไฟ (Line) และสายดิน (Ground) สัมผสั ถงึ กนั มีผลทาให้เกดิ ความร้อน ฉนวนท่ีหอ่ หมุ้ ลวดตัวนาจะลุกไหมใ้ นที่สุด

ตารางท่ี 1.1 แสดงปริมาณกระแสไฟฟา้ ทไ่ี หลผ่านและมีผลตอ่ รา่ งกายปริมาณกระแสไฟฟา้ ผลกระทบท่ีมีปฏกิ ริ ยิ าตอ่ รา่ งกาย(mA)2 มีอาการอ่อนเพลีย ประสาทมอื ส่นั กลา้ มเนอ้ื กระตุกเล็กน้อย เกิดความ กลัว5 - 10 มีอาการช็อก (Shock) กล้ามเนื้อกระตุก เกิดอาการเจ็บปวด ระบบหายใจ ล้มเหลว10 - 25 ความดันเลือดสูง บริเวณถูกดดู เกดิ อาการหดตัวของกล้ามเนื้อระบบหายใจ ล้มเหลวถงึ ขั้นหมดสติ25 - 80 เกรง็ กล้ามเนื้อ หายใจติดขัด อาจทาให้สมองขาดออกซิเจน ถ้านานเกิน 4 นาที80 - 200 ขาดเลือดเลี้ยงหัวใจ หัวใจล้มเหลวหลังถูกดูดชั่วขณะ หัวใจหยุดเต้น หรือ เสยี ชวี ิตได้200 - 5000 หัวใจล้มเหลวหลังถูกดูด 0.1 วินาที ผิวหนังถูกทาลาย หัวใจหยุดเต้นและ เสยี ชวี ติ ได้มากกว่า 5000 ถูกเผาไหม้ เนอื้ เยอ่ื ตายและเสยี ชีวิตได้

ภาพที่ 1.3 การรัว่ ไหลลงสู่ดิน ภาพที่ 1.4 แสดงการรั่วไหลผา่ นโครงอปุ กรณ์ ในกรณีท่ีร่างกายเปียกชื้นจะมีค่าความต้านทานประมาณ 1300  จะหาค่ากระแสไฟฟา้ ท่ไี หลผา่ นรา่ งกายไดด้ ังนค้ี ือ กระแสไฟฟ้า = แรงดันตกคร่อมตัวมนษุ ย์ ความต้านทานตัวมนุษย์ = 65V . 1300 = 50mA

ภาพท่ี 1.6 รา่ งกายเปียกชน้ื ไมค่ วรสัมผัสกบั อปุ กรณ์ไฟฟ้าภาพท่ี 1.7 ไม่ควรซอ่ มและแก้ไขอุปกรณไ์ ฟฟ้าถ้าไมม่ ีความรู้ ภาพท่ี 1.8 ตัดกระแสไฟฟา้ ก่อนลงมือซ่อม

ภาพท่ี 1.9 ถอดเตา้ เสยี บออกเมือ่ เลิกใช้งานภาพที่ 1.10 อย่าให้เดก็ เล่นเครอ่ื งใชไ้ ฟฟ้า-อิเล็กทรอนกิ ส์ ภาพท่ี 1.11 ใช้ผ้าแหง้ คลอ้ งผู้ถกู กระแสไฟฟ้าดูด

ภาพที่ 1.12 ควรจดั ใหม้ กี ารตรวจสอบสายไฟฟา้ภาพที่ 1.13 เปลี่ยนเตา้ รับและเตา้ เสยี บที่ชารุดภาพที่ 1.14 ใช้ไขควงเช็คไฟเพือ่ ตรวจสอบไฟรว่ั

ภาพที่ 1.15 ใสฟ่ ิวส์ให้ถกู ขนาดและเหมาะสม ภาพที่ 1.16 แสดงการถอดเต้าเสียบผิดวิธีภาพที่ 1.17 ใชผ้ ้าหรอื กระดาษพลางหลอดไฟอาจเกิดอคั คีภยั ได้

ภาพที่ 1.18 อยา่ ใช้เต้ารับและเต้าเสยี บทีแ่ ตกชารุดภาพที่ 1.19 ไมค่ วรใชเ้ ต้าเสยี บท่ีเต้ารบั อนั เดยี วกัน ภาพท่ี 1.20 ไมค่ วรวางของหนักกดทับสายไฟฟา้

ภาพท่ี 1.21 สายไฟฟ้าขาดอยา่ จับต้องให้แจง้ การไฟฟ้า ภาพท่ี 1.22 ไมค่ วรเล่นวา่ วในบริเวณท่มี สี ายไฟฟา้ภาพท่ี 1.23 ไม่ควรตง้ั เสาโทรทัศน์หรือเสาอากาศวิทยุบรเิ วณทม่ี ีสายไฟฟา้ แรงสงู

ภาพที่ 1.24ไมค่ วรจดุ ไฟบริเวณเสาไฟฟ้า ภาพท่ี 1.25 ห้ามใช้กระแสไฟฟ้าชอ็ ตปลาภาพที่ 1.26 ตัดการจา่ ยไฟโดยยกคทั เอาท์ลง

ภาพที่ 1.27 ใชไ้ ม้แหง้ เขยี่ อปุ กรณไ์ ฟฟา้ ให้พน้ จากผทู้ ี่ถูกไฟฟา้ ดดู ภาพท่ี 1.28 วางผ้ปู ่วยใหน้ อนหงาย แลว้ ชอ้ นคอใหแ้ หงนขนึ้ ภาพที่ 1.29 สงั เกตในชอ่ งปากมีสง่ิ อุดตนั หรือไม่

ภาพท่ี 1.30 ประกบปากของผปู้ ่วยใหส้ นิทภาพที่ 1.31 ใช้มือกดเหนือล้ินปี่ใหถ้ ูกตาแหน่ง ภาพที่ 1.32 ฟงั การเต้นของหวั ใจ

ภาพท่ี 1.33 กรณีหวั ใจหยุดเต้นใหเ้ ปา่ ปาก ภาพท่ี 1.34 นวดหวั ใจ