Book07_ความรู้เบี้ยงต้นเกี่ยวกับกฎหมาย

๔๒ (๒) ดอกผลนติ นิ ยั หมายถงึ ดอกผลทเี่ กดิ จากการทผี่ อู น่ื ไดใ ชท รพั ยน น้ั และกฎหมาย กําหนดใหเปนดอกผล เชน คาเชา ดอกเบ้ีย กําไร เปนตน จะเห็นไดวาดอกผลนิตินัยเปนดอกผล ที่เกดิ ขึ้นโดยผลของกฎหมาย ¡®ËÁÒÂÇÒ‹ ´ÇŒ ¤Ãͺ¤ÃÇÑ ครอบครวั เปน สถาบนั ขน้ั พนื้ ฐานและเปน สถาบนั หลกั ของสงั คม ครอบครวั ประกอบไปดว ย สามี ภรรยา บุตร และญาติ กฎหมายที่เกี่ยวของกับครอบครัวจึงเปนกฎหมายท่ีบัญญัติเกี่ยวกับ ความสมั พนั ธร ะหวา งบคุ คลภายในครอบครวั กฎหมายครอบครวั นบั เปน กฎหมายทอ่ี า งองิ หลกั ศลี ธรรม และขนบธรรมเนยี มประเพณมี ากทสี่ ดุ ประมวลกฎหมายแพง และพาณชิ ยว า ดว ยครอบครวั สรปุ ไดด งั นี้ ¡ÒÃËÁ¹éÑ การหมนั้ คอื สญั ญาซง่ึ ฝา ยชายทาํ กบั ฝา ยหญงิ โดยชอบดว ยกฎหมายเพอื่ ทช่ี ายกบั หญงิ นนั้ จะไดท าํ การสมรสกนั อยา งไรกต็ าม การหมนั้ ไมเ ปน เหตฟุ อ งรอ งบงั คบั ใหท าํ การสมรสได โดยเงอ่ื นไข การหมนั้ คอื คหู มนั้ ตอ งมอี ายคุ รบ ๑๗ ปบ รบิ รู ณ คหู มนั้ ตอ งยนิ ยอมทาํ การหมน้ั และหากกรณคี หู มนั้ เปนผูเยาวตองไดรับความยินยอมจากบิดามารดา หรือผูรับบุตรบุญธรรม หรือผูปกครองเสียกอน และในการหม้ันจะตองมีของหม้ัน คือ ทรัพยสินที่ฝายชายมอบใหแกหญิงคูหมั้น และของหมั้นนั้น ยอ มตกเปน กรรมสทิ ธแิ์ กฝ า ยหญงิ หากตอ มาคหู มน้ั ฝา ยหนง่ึ ปฏเิ สธไมย อมทาํ การสมรสโดยไมม เี หตผุ ล ทจ่ี ะอา งกฎหมายได อกี ฝา ยหนงึ่ สามารถเรยี กคา ทดแทนได และหากฝา ยหญงิ เปน ฝา ยผดิ สญั ญาหมนั้ ฝายชายมสี ทิ ธเิ รียกของหมั้นคืนได ¡ÒÃÊÁÃÊ การสมรส หมายถึง การทชี่ ายและหญิงสมคั รใจเขามาอยูกินฉันสามีภริยา โดยตางฝา ย ตางมีหนา ทจี่ าํ ตอ งอุปการะเล้ียงดซู ง่ึ กนั และกนั เง่ือนไขการสมรส ๑. ชายและหญงิ ตองมีอายคุ รบ ๑๗ ปบ ริบูรณแ ลวท้ังสองคน ๒. หากผูเยาวจะทําการสมรส จะตองไดรับความยินยอมของบิดามารดา หรือผูรับ บุตรบุญธรรม หรอื ผูป กครองดวย ๓. หากการสมรสนั้นคูสมรสไดทําการสมรสโดยถูกกลฉอฉล หรือโดยสําคัญผิดในตัว คูสมรส หรือโดยถกู ขม ขู การสมรสน้นั ตกเปนโมฆยี ะ การสมรสท่ีจะตกเปน โมฆะ ๑. ชายและหญงิ เปน ญาติสบื สายโลหิตตอกัน หรอื เปนพ่ีนอ งรว มบิดามารดา หรือรว ม แตบิดามารดาเดยี วกนั ๒. ชายหรอื หญิงเปน คนวิกลจริตหรอื เปน บุคคลทีศ่ าลส่งั ใหเปน คนไรค วามสามารถ ๓. ผรู ับบตุ รบุญธรรมและบุตรบุญธรรมจะสมรสกันไมไ ด ๔. ชายหรือหญิงทําการสมรสในขณะทต่ี นมคี สู มรสอยแู ลว

๔๓ ความสัมพันธเ กี่ยวกบั ทรัพยส นิ คสู มรส หมายถงึ ชายและหญงิ จดทะเบยี นสมรส และอยกู นิ กนั ฉนั สามภี รยิ า เมอื่ ชายหญงิ ไดจ ดทะเบยี นสมรสกนั แลว ยอ มกอ ใหเ กดิ ความสมั พนั ธร ะหวา งสามภี รยิ า กลา วคอื ความสมั พนั ธส ว นตวั อนั หมายถงึ สามภี รยิ าตอ งอยกู นิ รว มกนั ฉนั สามภี รยิ า ตอ งชว ยเหลอื อปุ การะเลย้ี งดกู นั ตามฐานะของตน และความสัมพันธเกี่ยวกับทรัพยสิน ซึ่งทรัพยสินระหวางสามีภริยามี ๒ ประเภท คือ สินสวนตัว และสนิ สมรส ๑. สินสวนตัว ไดแก ทรัพยสินท่ีคูสมรสฝายใดฝายหน่ึงเปนเจาของกรรมสิทธ์ิ แตเพียงฝายเดียว ไดแ ก ทรัพยทีฝ่ ายใดฝา ยหน่งึ มีอยกู อ นสมรส เครอ่ื งใชสอยสว นตวั เคร่อื งแตง กาย หรอื เครื่องประดบั ตามควรแกฐานะ หรอื เครื่องมือเครอื่ งใชท จ่ี ําเปนในการประกอบอาชีพหรือวชิ าชีพ ของคสู มรสฝา ยใดฝา ยหนงึ่ ทรพั ยท ฝ่ี า ยใดฝา ยหนง่ึ ไดม าระหวา งสมรสโดยการรบั มรดกหรอื โดยการให โดยเสนห า และของหมน้ั สนิ สว นตวั นนั้ ถา ไดแ ลกเปลย่ี นเปน ทรพั ยส นิ อน่ื กด็ ี ซงึ่ ทรพั ยส นิ อน่ื มาแทนกด็ ี หรอื ขายไดเ ปน เงนิ มากด็ ี ทรพั ยส นิ อนื่ หรอื เงนิ ทไี่ ดน น้ั ถอื เปน สนิ สว นตวั หรอื แมส นิ สว นตวั จะถกู ทาํ ลาย ไปทั้งหมดหรือบางสวน และไดทรัพยสินอื่นหรือเงินมาทดแทน ทรัพยสินอ่ืนหรือเงินนั้นก็เปน สนิ สวนตัวและอยูในอาํ นาจจดั การของคูส มรสผูเ ปน เจาของเพยี งฝา ยเดยี ว ๒. สินสมรส ไดแก ทรัพยสินท่ีคูสมรสไดมาในระหวางสมรส ทรัพยที่ฝายใดฝายหนึ่ง ไดมาระหวางสมรสโดยพินัยกรรมหรือโดยการใหเปนหนังสือ เมื่อพินัยกรรมหรือหนังสือยกใหระบุวา เปนสินสมรส และดอกผลของสินสวนตัว ในการจัดการสินสมรสนั้น โดยปกติแลวไมตองไดรับ ความยินยอมกอน แตเฉพาะในกรณีตอไปนี้เทาน้ันท่ีสามีภริยาจะตองจัดการรวมกันหรือตองไดรับ ความยินยอมจากอกี ฝา ยหน่ึงกอน ๒.๑ ขาย แลกเปล่ียน ขายฝาก ใหเชา ซ้อื จาํ นอง ปลดจาํ นองหรอื โอนสทิ ธิจํานอง ซงึ่ อสังหารมิ ทรพั ยห รือสังหารมิ ทรัพยท่ีอาจจํานองได ๒.๒ กอตั้งหรือกระทําใหสุดสิ้นลงท้ังหมดหรือบางสวนซ่ึงภาระจํายอม สิทธิอาศัย สิทธเิ หนือพน้ื ดิน สิทธิเก็บกิน หรือภาระติดพันในอสงั หาริมทรพั ย ๒.๓ ใหเ ชาอสังหารมิ ทรัพยเ กิน ๓ ป ๒.๔ ใหก ยู ืมเงนิ ๒.๕ ใหโ ดยเสนห า เวน แตก ารใหท พ่ี อควรแกฐ านานรุ ปู ของครอบครวั เพอื่ การกศุ ล เพื่อการสงั คม หรือตามหนาทธ่ี รรมจรรยา ๒.๖ ประนปี ระนอมยอมความ ๒.๗ มอบขอ พิพาทใหอ นญุ าโตตุลาการวินิจฉยั ๒.๘ นําทรัพยส นิ ไปเปนหลักประกนั ตอเจาพนกั งานหรือศาล

๔๔ ¡Òè´·ÐàºÂÕ ¹ÃºÑ ÃͧºμØ Ã ในระหวา งการสมรส สามภี รรยาทจ่ี ดทะเบยี นถกู ตอ งตามกฎหมายและมบี ตุ รดว ยกนั ถอื วา บตุ รผนู น้ั เปน บตุ รทช่ี อบดว ยกฎหมาย ซง่ึ มสี ทิ ธใิ์ ชช อื่ สกลุ ของบดิ า แตห ากไมม กี ารจดทะเบยี นสมรสกนั ถือวาบุตรท่ีเกิดนั้นเปนบุตรนอกสมรส หรือหากบิดาไมปรากฏ บุตรน้ันมีสิทธิ์ใชชื่อสกุลของมารดา ซ่ึงโดยกฎหมายจะถือวาบุตรนั้นเปนบุตรท่ีชอบดวยกฎหมายของมารดาเสมอ บุตรนอกสมรสจะเปน บตุ รทชี่ อบดวยกฎหมายของบดิ าไดต อเมือ่ ปฏิบตั ิตามที่กฎหมายกําหนดไวด งั นี้ ๑. เมอื่ บดิ ามารดาจดทะเบียนกนั ภายหลงั ๒. เม่ือบดิ าไดใ หการจดทะเบียนรบั รองวาเปนบุตร ๓. เมอื่ ศาลพิพากษาวาเปนบุตร ในการจดทะเบียนรับรองบุตรน้ัน บิดา มารดา และบุตรจะตองไปที่วาการอําเภอ หรือสํานักงานเขต ถามารดาและบุตรไมไดไปดวย นายทะเบียนผูรับจดจะแจงไปยังฝายท่ีไมมา เพ่ือมาใหความยินยอมหรือคัดคานการขอจดทะเบียนน้ัน ถาพน ๖๐ วัน นับแตวันที่นายทะเบียน แจง ไปถึง ถอื วา ไมม ีการคัดคา น นายทะเบียนกจ็ ะรบั จดทะเบียนให ถามารดาและบตุ รอยูต า งประเทศ ก็จะขยายเวลาไปเปน ๑๘๐ วัน เมื่อบิดาไดจดทะเบียนรับรองบุตรแลว บุตรน้ันยอมเปนบุตรที่ชอบ ดว ยกฎหมายของบดิ า นบั แตวนั ที่จดทะเบียนนนั้ ไป ¡ÒÃÃºÑ ºμØ ÃºØÞ¸ÃÃÁ ผูรับบุตรบุญธรรมตองมีอายุไมต่ํากวา ๒๕ ป และผูน้ันจะตองมีอายุมากกวาผูท่ีจะ เปน บตุ รบุญธรรมอยา งนอย ๑๕ ป การรบั บุตรบญุ ธรรมจะสมบรู ณตอเมือ่ จดทะเบียนตามกฎหมาย โดยตองรองขอตอศาลเพ่ือขอรับบุตรบุญธรรม โดยบุตรบุญธรรมยอมมีฐานะเชนเดียวกับบุตรท่ีชอบ ดว ยกฎหมายของผรู บั บตุ รบญุ ธรรมนน้ั แตก ไ็ มเ สยี สทิ ธแิ ละหนา ทใ่ี นครอบครวั ตอ บดิ ามารดาทแี่ ทจ รงิ ของตน เพียงแตบิดามารดาโดยกําเนิดหมดอํานาจปกครองนับแตเวลาที่ผูน้ันไปเปนบุตรบุญธรรม ของผูอน่ื แลวเทา นนั้ สว นสิทธิในการรับมรดกนั้น บดิ ามารดาโดยกําเนิดยังคงมสี ทิ ธริ บั มรดกของบตุ ร ผนู น้ั อยู ในทาํ นองเดยี วกนั บุตรก็ยงั คงมสี ทิ ธริ ับมรดกของบิดามารดาโดยกําเนิดของตนเชน กัน ¡®ËÁÒÂÇ‹Ò´ŒÇÂÁô¡ ในปจ จบุ นั กฎหมายมคี วามสาํ คญั กบั ชวี ติ มนษุ ยต ง้ั แตแ รกเกดิ จนกระทง่ั ตาย และกฎหมาย ในเรอ่ื งมรดกกน็ บั วา เปน เรอ่ื งสาํ คญั อกี เรอ่ื งหนง่ึ กฎหมายจงึ ตอ งเขา มาวางหลกั ในเรอ่ื งมรดกของผตู าย มรดก หมายถงึ ทรพั ยส นิ ทกุ ชนดิ ของผตู าย ตลอดทงั้ สทิ ธิ หนา ท่ี และความรบั ผดิ ชอบตา ง ๆ เชน สทิ ธิ ตามสัญญาซ้ือขาย สิทธิในการไถถอนการขายฝาก เปนตน เม่ือบุคคลไดถึงแกความตาย ทรัพยสิน ทุกอยางท่ีมีในขณะนั้นถือวาเปนมรดกที่จะตกทอดไปยังทายาทโดยธรรมหรือผูรับพินัยกรรม เวนแตสิทธิบางอยางซึ่งเปนสิทธิเฉพาะตัว ถือวาสิทธิน้ันเปนอันส้ินไปเม่ือบุคคลนั้นไดตายไป อยา งไรกต็ าม การใชก ฎหมายในเรอื่ งมรดกของไทยนนั้ ไมใ ชก บั ๔ จงั หวดั ภาคใต คอื ปต ตานี นราธวิ าส ยะลา และสตลู ในกรณีที่โจทกและจําเลยเปน คนอสิ ลาม

๔๕ มรดกจะตกทอดไปยงั ทายาททนั ที เมื่อเจามรดกตาย ทัง้ การตายโดยธรรมชาติ และตาย โดยผลของกฎหมาย มรดกของผูตายจะตกทอดไดแกใครน้ัน กฎหมายใหความสําคัญกับความต้ังใจ ของผูตายเปนหลักวาจะยกทรัพยสินใหแกใคร ถาผูตายทําพินัยกรรมยกทรัพยใหผูใดก็จะเปนไปตาม พินัยกรรม แตถาผูตายไมไดทําพินัยกรรมไว กฎหมายกําหนดใหมรดกตกทอดแกทายาทท่ีเปนลูก หรือญาติพ่ีนองของผูตาย ดังน้ันทายาทผูมีสิทธิไดรับมรดก กฎหมายจึงแบงออกเปน ๒ ประเภท คอื ทายาทโดยธรรม และผรู ับพินยั กรรม ñ. ·ÒÂÒ·â´Â¸ÃÃÁ ทายาทโดยธรรมตามกฎหมาย ไดแ ก ญาตแิ ละคสู มรส กฎหมายไดจ ดั การลาํ ดบั ญาตไิ ว โดยใหญาติสนิทที่สุดมีสิทธิไดรับมรดกเหนือกวาญาติท่ีหางออกไป สําหรับลําดับญาตินั้น กฎหมาย ไดก าํ หนดไวเรยี งตามลําดับความสนทิ ดงั นี้ ๑.๑ ผสู บื สนั ดาน ไดแ ก บตุ รของผตู าย ซงึ่ อาจจะไดแ กบ ตุ รในลกั ษณะใดลกั ษณะหนงึ่ ดังตอ ไปน้ี คือ ๑.๑.๑ บุตรที่ชอบดวยกฎหมายของเจามรดก ไดแก บุตรประเภทใด ประเภทหนึง่ ตอไปนี้ ๑.๑.๑.๑ บตุ รทเี่ กดิ จากบดิ า (ซงึ่ เปน เจา มรดก) กบั มารดาซงึ่ บดิ ามารดา น้นั นน้ั ไดจดทะเบยี นสมรสกนั ถูกตองตามกฎหมาย ๑.๑.๑.๒ บตุ รบญุ ธรรมของเจา มรดก กลา วคอื เปน บคุ คลทเ่ี จา มรดก ไดจดทะเบยี นรบั เปนบุตรบญุ ธรรม ๑.๑.๑.๓ บุตรซึ่งบิดา (ซึ่งเปนเจามรดก) กับมารดาไดจดทะเบียน สมรสกันภายหลังจากท่ีบุตรไดเกิดแลว ๑.๑.๒ บุตรนอกกฎหมาย หมายถึง บุตรที่บิดา (ซึ่งเปนเจามรดก) ไมได จดทะเบียนสมรสกับมารดา แตมีพฤติการณที่เปดเผยบางอยางของบิดาท่ีเปนการรับรองวาเด็กนั้น เปนบุตรของตน เชน อนุญาตใหเด็กใชนามสกุลของตน หรือเปนธุระพาบุตรไปฝากเขาโรงเรียน หรือใครถามกบ็ อกวา เปน บตุ รของตน เปนตน เพราะฉะนัน้ ถามพี ฤติการณดงั เชนวา นี้ เด็กน้นั ก็มสี ทิ ธิ รับมรดกของบิดา (เจามรดก) เหมือนกับบุตรทช่ี อบดวยกฎหมายทกุ ประการ ๑.๒ บิดามารดาของเจา มรดก ในกรณขี องบดิ า บิดานนั้ จะตองเปน บิดาทชี่ อบดวย กฎหมายของเจามรดก ถาเปนบดิ าที่ไมช อบดวยกฎหมาย (กลา วคือ ไมไดจ ดทะเบียนสมรสกับมารดา ของเจามรดก) แมวาจะไดมีพฤติการณรับรองบุตรนอกกฎหมายวาเจามรดกเปนบุตรตนก็ไมมีสิทธิ ไดรับมรดกของบุตรตน สวนมารดาน้ันยอมเปนมารดาโดยชอบดวยกฎหมายของเจาของมรดกเสมอ ไมว า จะจดทะเบยี นสมรสกบั บดิ าของเจามรดกหรอื ไมกต็ าม ๑.๓ พี่นอ งรว มบดิ ามารดาเดยี วกันกบั เจา มรดก คือ พน่ี องเจามรดกท่เี กิดจากบดิ า มารดาเดยี วกัน

๔๖ ๑.๔ พ่ีนองรวมแตบิดา หรือพี่นองรวมแตมารดาของเจามรดก (หรือที่เรียกลูกติด พอ ลกู ตดิ แม) ๑.๕ ปู ยา ตา ยาย ของเจา มรดก หมายถงึ ปู ยา ตา ยาย ของเจา มรดกจรงิ ๆ ไมใชเปน แตเพยี งนบั ถอื วาเปนญาติ ๑.๖ ลงุ ปา นา อา ของเจา มรดก หมายถงึ ลงุ ปา นา อา ของเจา มรดกจรงิ ๆ ไมใ ช แตเ พยี งเรียกวา ลุง ปา นา อา ò. ¼ÙÃŒ ºÑ ¾Ô¹ÂÑ ¡ÃÃÁ ผูรับพินัยกรรม หมายถึง ผูที่มีชื่อปรากฏในพินัยกรรมที่เจาของมรดกมีเจตนา ยกทรัพยให ในกรณีทผี่ ตู ายประสงคท่ีจะใหญ าตขิ องตนไมไ ดร บั หรอื ไดร บั มรดกในสัดสว นท่ไี มเ ทา กนั หรือตองการใหบุคคลอ่ืนที่ไมใชญาติมามีสวนรับมรดกของตน ทําไดโดยการทําพินัยกรรมระบุไววา จะยกทรพั ยส นิ ใดใหแ กใ ครบา ง เปน จาํ นวนเทา ไร ซง่ึ ผรู บั มรดกตามพนิ ยั กรรมน้ี เรยี กวา ผรู บั พนิ ยั กรรม ซึง่ อาจจะเปนบคุ คลธรรมดา หรอื นติ บิ ุคคลก็ได การทําพินัยกรรมจะตองเปนลายลักษณอักษร เปนหนังสือพินัยกรรม ซึ่งมีแบบพิธี ในการทาํ ๓ แบบดงั น้ี ๒.๑ พนิ ยั กรรมธรรมดา เปน หนงั สอื พนิ ยั กรรมทล่ี ง วนั เดอื น ป ทที่ าํ มพี ยานรบั รอง ๒ คน และผูทําพินัยกรรมตองลงช่ือไวดวย ถาเขียนหนังสือไมไดใหประทับตราหัวแมมือขวาลงใน พินัยกรรมแทนการลงช่ือ ๒.๒ พินัยกรรมเขียนเอง ผูทําพินัยกรรมตองเขียนดวยลายมือตัวเองทั้งฉบับ แลว ลงชื่อและวันเดือนป ท่ีทาํ พนิ ัยกรรมดวย ๒.๓ พนิ ยั กรรมทาํ ทอ่ี าํ เภอ ผทู าํ พนิ ยั กรรมตอ งไปหานายอาํ เภอ หรอื ผอู าํ นวยการเขต ใหทําพนิ ัยกรรมให และตอ งลงชอื่ ไวในพินัยกรรมนัน้ ดวยพรอมพยานอกี ๒ คน ในการทาํ พินัยกรรมไมว า จะเปน แบบใดน้ัน ผูทําพนิ ยั กรรมจะสามารถยกเลิกเม่ือใด ก็ได และพินยั กรรมจะมผี ลใชบ งั คบั กต็ อเมือ่ ผูท ําพนิ ัยกรรมไดถึงแกค วามตายไปแลว เทา นน้ั ó. ¡ÒÃầ‹ Áô¡ÃÐËÇÒ‹ §·ÒÂÒ·â´Â¸ÃÃÁ ๓.๑ การแบงมรดกในกรณีที่เจามรดกไมมีคูสมรสในขณะตาย ในกรณีท่ีเจามรดก ไมม คี สู มรส เชน แตง งานโดยไมไ ดจ ดทะเบยี นสมรส หรอื คสู มรสตายไปกอ น หรอื จดทะเบยี นหยา กนั แลว กรณีเชนน้ีก็ตองแบงมรดกกันในระหวางญาติเทานั้น ในการพิจารณาวา ทายาทประเภทญาติ จะไดรบั มรดกเพียงใดมดี ังน้ี กฎหมายไดใหทายาทในลาํ ดบั ท่ี ๑ กับลาํ ดบั ที่ ๒ ไดร บั มรดกรวมกันกอน ถา ไมม ีบคุ คลท้งั สองลาํ ดับ ทายาทในลําดับท่ี ๓ จงึ จะไดร บั มรดก ๓.๒ กรณที ีม่ ีคสู มรสอยกู อนตาย คสู มรสของเจามรดกน้ี หมายถงึ สามหี รอื ภรรยา ของเจา มรดกทไ่ี ดจ ดทะเบยี นสมรสกนั ถกู ตอ งตามกฎหมายเทา นน้ั ฉะนน้ั หากเปน คสู มรสของเจา มรดก ท่ีเปนแตเพียงอยูกินกับเจามรดกฉันสามีภรรยา แตไมไดจดทะเบียนสมรสกันใหถูกตองตามกฎหมาย

๔๗ คูสมรสน้ันยอมไมมีสิทธิรับมรดกของเจามรดกเลย คูสมรสของเจามรดกที่ถูกตองตามกฎหมายนั้น ก็ยอมมีสิทธิรับมรดกของเจามรดกเสมอรวมกับทายาทประเภทญาติที่มีสิทธิรับมรดกของเจามรดก ทกุ ลาํ ดบั เพยี งแตวา สว นแบงคูสมรสน้ันจะมากนอยตา งกัน ๓.๓ การรับมรดกแทนท่ี ในกรณีทที่ ายาทโดยธรรมลําดบั ท่ี ๑ (ผสู บื สนั ดาน) ลาํ ดับ ที่ ๓ (พ่ีนองรวมบิดามารดาเดยี วกัน กบั เจา มรดก) ลําดับท่ี ๔ (พีน่ องรว มบดิ าหรือพ่นี อ งรว มแตม ารดา ของเจามรดก) หรือลาํ ดับท่ี ๖ (ลงุ ปา นา อา ของเจา มรดก) ไดตายไปกอนเจา มรดก ถาหากทายาท ในลําดับดังกลาวมีผูสืบสันดานโดยสายโลหิตอยู (คือ บุตรของเจามรดก ซึ่งไมรวมถึงบุตรบุญธรรม) ก็ใหผูสืบสันดานโดยสายโลหิตนั้นเขามารับมรดกแทนท่ีได ถาผูสืบสันดานโดยสายโลหิตนั้นตายกอน เจามรดกหรือถูกกําจัดมิใหรับมรดกเชนกัน ก็ใหผูสืบสันดานของผูสืบสันดานน้ันรับมรดกแทนท่ี ตอ ไปอีกจนกวา จะหมดสายโลหติ (ตามประมวลกฎหมายแพง และพาณชิ ยมาตรา ๑๖๓๙)

๔๘ (¾¹Ô ÂÑ ¡ÃÃÁẺ¸ÃÃÁ´Ò) ¾¹Ô ÂÑ ¡ÃÃÁ ทําท.่ี ..................................................... วันท.่ี ........เดอื น..............................พ.ศ. .............. ขา พเจา .................................................อาย.ุ ....................ป อยทู .ี่ ........................ตรอก/ ซอย...........................ถนน................................ตาํ บล.............................อาํ เภอ.............................. จงั หวัด.................................. ขอทําพินยั กรรมไวว า เมอื่ ขา พเจาถงึ แกความตายแลวใหทรัพยส นิ ของ ขา พเจา ทั้งหมดท่จี ะมีตอไปในอนาคตไดแ กบคุ คลที่มชี ื่อตอไปน้ี คนละหนง่ึ สว นเทา ๆ กัน คือ ๑. .................................................................................... ๒. .................................................................................... ๓. .................................................................................... และขอให. ...................................................................................เปน ผจู ดั การมรดกของ ขา พเจา เพอ่ื จัดการแบงปนมรดกใหเปน ไปตามเจตนาของขา พเจา เพ่อื เปน หลักฐาน ขา พเจา ไดลงลายมือช่ือไวเปนสําคญั ตอ หนา พยาน ลงชอื่ ..........................................ผูทําพินยั กรรม ขา พเจา ผมู นี ามขา งทา ยน้ี ขอรบั รองวา ......................................................................... ไดท าํ พนิ ยั กรรมตอ หนา ขา พเจา และไดส งั เกตเหน็ วา ......................................................................... ผูทําพินัยกรรมมีสติสัมปชัญญะบริบูรณทุกประการ ขาพเจาจึงไดลงลายมือชื่อเปนพยานไวใน พินัยกรรม ลงชอ่ื ..........................................พยาน (.......................................) ลงชอ่ื ...............................พยานและผเู ขยี น/พมิ พ (.......................................)

๔๙ (¾¹Ô Ñ¡ÃÃÁẺà¢Õ¹àͧ·Ñ駩ºÑº) ¾Ô¹Ñ¡ÃÃÁ ทาํ ท.ี่ ..................................................... วนั ท่.ี ........เดือน..............................พ.ศ. .............. ขาพเจา.................................................อายุ.....................ป อยูท่ี............................ ตรอก/ซอย...........................ถนน................................ตาํ บล.............................อาํ เภอ.............................. จงั หวัด.................................. ขอทาํ พนิ ัยกรรมไวว า เมอื่ ขา พเจา ถงึ แกความตายแลว ใหท รัพยสินของ ขาพเจาท้ังหมดท่ีมีอยูในปจจุบันและที่จะมีตอไปในอนาคตไดแก................................................... แตผูเ ดยี ว พนิ ยั กรรมฉบบั นข้ี า พเจา เขยี นดว ยลายมอื ขา พเจา ทง้ั ฉบบั และไดท าํ ขนึ้ เปน ............ฉบบั มีขอ ความถกู ตอ งตรงกัน ลงชอ่ื ..........................................ผูทําพินัยกรรม

๕๐

๕๑ º··Õè õ ¡®ËÁÒÂÇÒ‹ ´ŒÇ¡Ò÷ÐàºÂÕ ¹ÃÒɮà กฎหมายวา ดว ยการทะเบยี นราษฎร หรอื พระราชบญั ญตั กิ ารทะเบยี นราษฎร พ.ศ. ๒๕๓๔ เปน กฎหมายทกี่ าํ หนดเก่ียวกับระเบียบปฏบิ ตั ทิ จ่ี าํ เปน ในชีวติ ประจาํ วันของบุคคล ไดแก การแจงเกิด การแจงตาย และการแจงยายที่อยู ซึ่งบุคคลท่ีอยูในอาณาเขตของประเทศไทยจะตองอยูภายใต กฎเกณฑข องกฎหมายฉบบั น้ีอยางหลกี เล่ียงไมไ ด โดยเริ่มจาก ñ. ¡ÒÃà¡´Ô การเกดิ เปน จดุ เรม่ิ ตน ของการทบี่ คุ คลมสี ภาพบคุ คลตามกฎหมาย กฎหมาย จะเขามามบี ทบาทโดยเริม่ ตงั้ แตการแจง การเกิด ò. ¡ÒÃμÒ การตายตามวัตถุประสงคของกฎหมายทะเบียนราษฎรเปนการตายตาม ธรรมชาติของบุคคลมากกวา จะเปน การตายโดยผลของกฎหมายหรอื การสาบสญู ó. ¡ÒÃŒҷèÕÍÂÙ‹ เปนเร่ืองของการเคล่ือนยายของประชากรซึ่งมีผลใหตองมีการแกไข เปลย่ี นแปลงทะเบียนบานหรือสาํ มะโนประชากร ñ. ¡ÒÃᨧŒ à¡´Ô การเกิดแบง เปน ๒ กรณี คอื การเกิดในบา น และการเกิดนอกบา น ËÅѡࡳ±¢ ͧ¡ÒÃᨧŒ à¡Ô´ ñ. ¡ÒÃà¡Ô´ã¹ºŒÒ¹ กรณีเด็กเกิดในบาน ผูมีหนาที่แจงการเกิดของเด็กคือ “เจาบาน” ซึ่งอาจจะเปนเจาของบาน ผูมีกรรมสิทธ์ิในบานหลังนั้นตามกฎหมาย หรือหากเปนผูเชาหรือผูอาศัย ทเี่ จา ของบา นยกบา นใหอ ยโู ดยไมค ดิ คา ตอบแทน กอ็ าจเปน เจา บา นไดเ ชน กนั นอกจากเจา บา นทมี่ หี นา ท่ี เปนผูแจงการเกิดของเด็กแลว บิดาหรอื มารดาของเดก็ กม็ หี นาที่แจง เชนเดยี วกนั การแจงการเกิดน้ีจะตองแจงตอนายทะเบียนผูรับแจงแหงทองท่ีท่ีมีคนเกิดในบาน ภายใน ๑๕ วัน นับแตวันทเี่ กดิ เชน เด็กเกิดวนั ที่ ๑ มกราคม พ.ศ.๒๕๕๐ ก็จะตองแจง ภายใน ๑๕ วนั คอื อยางชาวันท่ี ๑๖ มกราคม พ.ศ.๒๕๕๐ หรอื ถา เด็กเกดิ วนั ที่ ๒๕ มกราคม พ.ศ.๒๕๕๐ จะตอ งแจง อยา งชา วันที่ ๙ กุมภาพันธ พ.ศ.๒๕๕๐ เปน ตน สว นนายทะเบยี นทอ งทที่ ี่เกิดนัน้ แยกไว ๒ กรณี ๑) หากทองท่ีนั้นอ ยูในเขตเทศบาล นายทะเบียนท่ีจะรับแจงการเกิด ไดแก ปลดั เทศบาล ณ ทีท่ ําการเทศบาล ๒) หากทอ งทนี่ น้ั อยนู อกเขตเทศบาล นายทะเบยี นทจ่ี ะรบั แจง การเกดิ ไดแ ก กาํ นนั ณ ทที่ าํ การกํานนั

๕๒ ò. ¡ÒÃà¡Ô´¹Í¡ºŒÒ¹ คือ กรณีท่ีเด็กเกิดในท่ีใดๆ ก็ตามท่ีไมใชบานของตน เชน เกิด ท่ีบานของญาติ หรือในปา ผูท่ีมีหนาท่ีแจงการเกิด คือ บิดาหรือมารดาของเด็ก โดยตองแจงแก นายทะเบยี นผรู บั แจง ทอ งทท่ี คี่ นเกดิ นอกบา น หรอื ทอ งทที่ จ่ี ะพงึ แจง ไดน บั แตว นั ทเ่ี กดิ ซง่ึ หมายความวา เมื่อเด็กเกิดแลวบิดาหรือมารดาจะตองแจงภายใน ๑๕ วันนับแตวันท่ีเกิด แตหากไมสามารถแจงแก นายทะเบียนในทองท่ีที่เด็กเกิดไดภายใน ๑๕ วัน เชน เกิดนํ้าทวมอยางหนักเปนเวลานานไมอาจ ไปแจงในทองท่ีที่เดก็ เกดิ ไดทนั เวลา ก็สามารถแจงแกนายทะเบียนทอ งทอ่ี ืน่ ๆ ได แตถ า มคี วามจาํ เปน และไมอ าจแจง ไดต ามกาํ หนดเวลา ไมว า จะแจง ทที่ อ งทที่ เี่ ดก็ เกดิ หรือทอ งทอ่ี ื่นกต็ าม กใ็ หแจง ภายหลงั ได แตต องไมเ กิน ๓๐ วันนบั แตว นั ที่เกิด ó. à´¡ç à¡´Ô ãËÁ·‹ ¶Õè ¡Ù ·§éÔ äÇŒ ผใู ดพบเดก็ ในสภาพแรกเกดิ หรอื เดก็ ออ นซงึ่ ถกู ทอดทงิ้ ใหน าํ เด็กน้ันไปสงและแจงตอพนักงานฝายปกครองหรือตํารวจ หรือเจาหนาท่ีประชาสงเคราะหแหงทองที่ ที่ตนพบเด็กนั้นโดยเร็ว ในกรณีที่พนักงานฝายปกครองหรือตํารวจรับเด็กไวใหบันทึกการรับตัวเด็ก ตามแบบพิมพที่ผูอํานวยการทะเบียนกลางกําหนด แลวนําเด็กสงเจาหนาท่ีประชาสงเคราะห เม่ือเจาหนา ที่ประชาสงเคราะหไดรับตัวเด็กไวแลวใหแจงการมีคนเกิดตอนายทะเบยี นผูรบั แจง ô. à´¡ç à¡´Ô ã¹âç¾ÂÒºÒÅ โรงพยาบาลทเ่ี ดก็ เกดิ จะออกใบรบั รองการเกดิ เพอื่ เปน หลกั ฐาน ใหบดิ าหรือมารดานําไปแจง การเกิดท่ีสํานกั งานทะเบยี นทอ งที่ท่โี รงพยาบาลที่เด็กเกิดตงั้ อยู ÊÃ»Ø ËÅ¡Ñ à¡³±ã ¹¡ÒÃᨧŒ à¡´Ô ๑) ใหแจง การเกิดภายใน ๑๕ วัน นบั แตว นั ที่เด็กเกดิ ๒) เมื่อมีคนเกดิ ในบา น เจา บานหรอื บิดามารดาเปน ผแู จงการเกิด ๓) ถา คนเกดิ นอกบาน บดิ าหรือมารดาเปนผแู จง การเกิด หากไมสะดวกอาจมอบหมาย ใหบุคคลอ่ืนเปนผูแจงแทนก็ได โดยบิดามารดาตองทําหนังสือมอบหมายและมอบบัตรประจําตัว ประชาชนใหผ ูแ จงถอื มาแสดงตอ นายทะเบียนผรู ับแจง ๔) การแจงการเกดิ นน้ั ผแู จงตอ งแจง ตอนายทะเบียนผูร บั แจงในทอ งทท่ี ่เี ดก็ เกิด ๕) ในกรณีท่ียังไมไดแจงการเกิดของเด็กที่เกิดเกินกวา ๑๕ วัน ผูแจงจะตองไปแจง ยงั ทวี่ า การอําเภอ เพราะนายทะเบยี นผรู บั แจงไมอ าจดําเนนิ การใหได ๖) ผูแจงการเกิดตองเตรียมหลักฐานตางๆ ไปใหพรอม เชน บัตรประจําตัวประชาชน ของผูแจง สาํ เนาทะเบยี นบา น เปน ตน ๗) ผแู จง การเกดิ ตอ งนาํ หนงั สอื รบั รองการเกดิ ทแ่ี พทยห รอื พยาบาลผดงุ ครรภ ผทู าํ คลอด เปน ผอู อกใหไ ปในวนั แจงการเกิดดว ย ๘) กอนการไปแจงการเกิด ผูแจงการเกิดตองตั้งช่ือเด็กที่จะขอแจงการเกิดใหเรียบรอย โดยใหอยูในหลักเกณฑ ดงั น้ี (๑) ไมพองหรือมุงหมายใหคลายกับพระปรมาภิไธย พระนามของพระราชินี หรือ พระราชทินนาม

๕๓ (๒) ไมม คี ําหรอื ความหมายหยาบคาย (๓) ชื่อบุคคลควรจะใหร ูไดวาเปน ชายหรือหญงิ (๔) เปนคําทมี่ คี วามหมายในภาษาไทย (๕) ชอ่ื หนึ่งไมเ กนิ ๓ พยางค õ. â·É ผมู หี นา ทด่ี งั กลา วขา งตน ทง้ั กรณเี ดก็ เกดิ ในบา น เดก็ เกดิ นอกบา น และผพู บเดก็ ถูกทง้ิ ถาฝา ฝนไมท ําตามหนาที่ ยอมมีความผิด ตอ งระวางโทษปรบั ไมเกิน ๑,๐๐๐ บาท เม่ือแจงเด็กเกิดในบานหรือนอกบานแลว นายทะเบียนจะออกสูติบัตร (ใบแจง การเกิด) ใหแกผูแจงไวเปนหลักฐาน ซึ่งสูติบัตรจะแสดงสัญชาติ วัน เดือน ปเกิด ชื่อบิดา มารดา อีกท้ังควรแจงช่ือของเด็กท่ีเกิดดวย และถาประสงคจะเปลี่ยนช่ือใหม ก็ใหแจงตอนายทะเบียน ภายใน ๖ เดอื น นับแตว ันท่เี ด็กเกิด ตัวอยางสตู บิ ัตรแสดงรายการเก่ียวกบั การเกิดของแตละคน

๕๔ ¤ÇÒÁสํา¤ÞÑ ¢Í§ÊμÙ ÔºÑμà สตู ิบตั รเปน เอกสารหลักฐานสําคญั ตามพระราชบญั ญัติการทะเบียนราษฎร พ.ศ.๒๕๓๔ ใชพ สิ จู น ตรวจสอบ หรอื ยนื ยนั ตวั บคุ คล โดยเฉพาะอยา งยง่ิ เปน หลกั ฐานในการขอเพมิ่ ชอื่ ในทะเบยี นบา น (สตู บิ ตั รและใบแจง การยา ยทอี่ ย)ู หรอื เปน หลกั ฐานในการขอจาํ หนา ยชอื่ ออกจากทะเบยี นบา น (มรณบตั ร) และเกีย่ วของกับสทิ ธิ หนาท่ขี องบคุ คล ไดแก การศกึ ษา การประกอบอาชีพ การเลอื กตัง้ เปนตน ดงั น้ัน ผูทีไ่ ดร ับเอกสารฉบับน้จี ากทางราชการ ควรตรวจสอบรายการตางๆ วา เจา หนาที่ ไดล งไวค รบถวน ถกู ตอ งหรอื ไม หากพบวามีรายการใดไมถกู ตอ ง ขอใหร ีบแจง เจา หนา ที่แกไ ขทันที ¡ÒÃà¡çºÃÑ¡ÉÒÊμÙ ÔºÑμà กฎหมายกําหนดมิใหผูใดทุจริตทําปลอม เติม หรือตัดทอนขอความ หรือแกไขดวย ประการใดๆ ในสูติบัตรโดยไมมีอํานาจหนาท่ีตามกฎหมาย หากฝาฝนตองระวางโทษตามประมวล กฎหมายอาญา มาตรา ๒๖๕ (จําคุกตง้ั แต ๖ เดอื นถงึ ๕ ป และปรับต้งั แต ๑,๐๐๐-๑๐,๐๐๐ บาท) การเกบ็ รกั ษาสตู ิบตั รซ่ึงถอื เปน เอกสารทม่ี คี วามสาํ คญั มีแนวปฏบิ ัตดิ งั น้ี ๑. ควรเกบ็ รกั ษาไวใ นทปี่ ลอดภยั อยา ใหเ อกสารถกู นาํ้ หรอื ถกู ทาํ ลาย หรอื ถกู บคุ คลอนื่ นาํ ไปใชแ อบอา งสวมตวั ใชสทิ ธิโ์ ดยมิชอบ ๒. หา มมใิ หผ ใู ดซงึ่ ไมม อี าํ นาจหนา ทต่ี ามกฎหมาย ทาํ การแกไ ข ขดู ลบ ขดี ฆา หรอื เขยี น ขอความเพม่ิ เตมิ ลงในเอกสารนโ้ี ดยเด็ดขาด หากมีขอสงสัยประการใดเก่ียวกับสูติบัตร สามารถติดตอสอบถามไดที่สํานักทะเบียน อาํ เภอ ก่ิงอาํ เภอ เทศบาล เมอื งพทั ยา เขตตา งๆ ในกรุงเทพมหานคร หรอื สํานักทะเบยี นสาขา หรือ ท่ีสํานกั ทะเบยี นกลาง กรมการปกครอง (วังไชยา นางเลงิ้ ) ถนนนครสวรรค เขตดสุ ติ กรุงเทพมหานคร โทร. ๐-๒๒๘๑-๓๙๐๐, ๐-๒๒๘๑-๓๑๒๑ หรอื ศนู ยบ รกิ ารตอบปญ หางานทะเบยี นและบตั รประจาํ ตวั ประชาชน โทร. ๑๕๔๘ ò. ¡ÒÃᨧŒ μÒ กรณีที่ทองที่ใดมีคนตาย กฎหมายกําหนดเกี่ยวกับบุคคลที่มีหนาท่ีแจงตอนายทะเบียน ทองทที่ มี่ กี ารตายเกดิ ขึน้ โดยแบงเปน ๓ กรณดี งั นี้ ñ. ¤¹μÒÂ㹺ŒÒ¹ เจาบานตองแจงตอนายทะเบียนทองท่ีท่ีมีการตายเกิดข้ึนภายใน ๒๔ ชว่ั โมง นบั แตเ วลาทต่ี าย หากไมม เี จา บา นใหผ พู บศพเปน ผแู จง ภายใน ๒๔ ชวั่ โมง นบั แตเ วลาพบศพ ò. ¤¹μÒ¹͡ºŒÒ¹ ใหผูท่ีไปกับผูตายหรือผูพบศพแจงตอนายทะเบียนทองท่ีที่มี การตายเกดิ ขน้ึ หรอื ทอ งทท่ี พ่ี บศพ หรอื ทอ งทท่ี พ่ี งึ จะแจง ไดภ ายใน ๒๔ ชวั่ โมง หรอื จะแจง ตอ พนกั งาน ฝายปกครองหรือตํารวจท่ีสะดวกกวาก็ได เวลาในการแจงน้ันไดอีกไมเกิน ๗ วัน นับแตเวลาตาย หรือพบศพ สาํ หรับทองท่ีที่มีการคมนาคมไมส ะดวก ó. ÅÙ¡μÒÂã¹·ŒÍ§ หมายถึง ลูกท่ีอยูในครรภมารดาเปนเวลาเกิน ๒๘ สัปดาห หรือ ๑๙๖ วนั และคลอดออกมาโดยไมม ีชวี ติ ดงั น้ัน ถาลกู นั้นอยใู นครรภม ารดาไมถงึ ๒๘ สปั ดาห แมจะคลอดออกมาโดยไมมีชวี ิตก็ไมถอื วาเปน เรอื่ งของลกู ตายในทอ ง ผูท ี่มหี นา ทีใ่ นการแจง ไดแก

๕๕ ๑) ถาลูกตายในทองเกิดข้ึนในบาน ใหเจาบานแจงตอนายทะเบียนภายใน ๒๔ ช่วั โมงนบั แตเวลาคลอด นายทะเบียนกจ็ ะออกบตั รลูกตายในทอ งไวเ ปนหลกั ฐาน ๒) ถาลูกตายในทองเกิดข้ึนนอกบาน ใหมารดาแจงตอนายทะเบียนแหงทองที่ ทลี่ ูกตายในทอ งนั้น หรือแจง ตอ ทองทที่ อ่ี าจแจงไดใ นโอกาสแรกภายใน ๒๔ ช่ัวโมงนับแตเวลาคลอด หรือจะแจงตอ พนักงานฝายปกครองหรอื ตาํ รวจทีส่ ะดวกกวาก็ได เมื่อนายทะเบียนไดรับแจงแลวจะออกมรณบัตรให เวนแตนายทะเบียนจะสงสัย ในการตายที่ผิดจากธรรมชาติ จะไมออกใบมรณบัตรให จนกวาจะไดแจงการตายตอพนักงาน ฝายปกครองหรือตํารวจ และไดรับความเห็นชอบจากบุคคลเหลานั้นแลวจึงออกใบมรณบัตรให เพอ่ื นําไปแสดงตอ ผเู ก่ยี วขอ งนําไปจัดการทรัพยมรดกของผตู าย เปน ตน เมือ่ มคี นตาย ไมวาจะเปนในบานหรือนอกบา น ผใู ดจะเกบ็ ฝง เผา หรอื เคลือ่ นยา ย ศพไปจากสถานทีห่ รือบานทต่ี ายกอ นไดร บั อนญุ าตจากนายทะเบยี นไมได เวนแตการยายศพเปน การ จําเปน เพอ่ื ความปลอดภัย หรอื สวสั ดภิ าพของประชาชน ô. â·É สําหรับผูที่มีหนาที่ที่จะตองแจงการตาย แตฝาฝนไมแจงภายในระยะเวลา ทกี่ ฎหมายกาํ หนด ตองระวางโทษปรับไมเ กิน ๑,๐๐๐ บาท ตัวอยางใบมรณบัตรแสดงรายการเกย่ี วกับการตายของบคุ คล

๕๖ ó. ¡ÒÃŒҷèÍÕ ÂÙ‹ การยา ยทอี่ ยเู ปน การเปลยี่ นแปลงรายการในทะเบยี นบา น ซงึ่ เปน เอกสารของทางราชการ ที่มีรายละเอียดเก่ียวกับ สถานะ เพศ อายุของผูท่ีอยูในบาน โดยเจาบานไมจําเปนตองเปนเจาของ กรรมสทิ ธใ์ิ นบา นหลงั นน้ั สมาชกิ ในครอบครวั ถา ตอ งการยา ยทอ่ี ยตู อ งแจง ตอ นายทะเบยี น ผแู จง ตอ งนาํ ทะเบยี นบา นไปใหน ายทะเบยี นตรวจสอบ นายทะเบยี นจะกรอกใบแจง ยา ย กรอกรายการยา ยทะเบยี นบา น และสาํ เนา กรอกรายการยา ยทะเบยี นคน และมอบใบแจงยายตอน ๑ และ ๒ บัตรทะเบียนคน และ สําเนาทะเบียนบานแกผูแจง ผูยายที่อยูจะตองนําเอกสารดังกลาวแสดงตอนายทะเบียนทองถ่ิน ทย่ี า ยเขา การแจง ทั้งสองกรณี จะตองทาํ ภายใน ๑๕ วนั นบั แตม กี ารยา ยออกหรอื ยายเขาบาน ¡ÒÃᨧŒ ÂŒÒÂÍÍ¡¨Ò¡ºŒÒ¹ เมอื่ ผมู ชี อ่ื อยใู นทะเบยี นบา นยา ยออกไปจากบา นทตี่ นมชี อ่ื อยู ไมว า จะไปประกอบอาชพี หรอื ยา ยภูมิลําเนาไปอยทู อ่ี น่ื จะตอ งแจงการยายออกตอ นายทะเบยี นผูร บั แจง ภายใน ๑๕ วนั นับแต วันทีย่ า ยออกจากบาน โดยผมู ีหนา ท่ีแจงยาย คือ เจาบานของบา นท่ีมีคนยายออก หรือบุคคลท่ไี ดร บั มอบหมายจากเจาบา นใหแจงการยา ยแทน ๑. สถานทีแ่ จง การยา ยทอี่ ยู ๑.๑ ถาบานของคนยายออกอยูในเขตทองท่ีที่วาการอําเภอ ใหแจงตอผูใหญบาน ของหมบู า นทบี่ า นหลงั นน้ั ตง้ั อยู โดยผใู หญบ า นในฐานะนายทะเบยี นผรู บั แจง ประจาํ หมบู า นจะรบั แจง การยา ยทอ่ี ยู และออกหลกั ฐานใบรบั แจง ยา ยท่อี ยู (ท.ร. ๖ ตอนหนา) ใหเ ปนหลกั ฐาน ๑.๒ เม่ือไดรับใบรับแจงการยายท่ีอยูแลว เจาบานจะตองนําหลักฐานดังกลาว ไปแจงตอนายทะเบียนที่สํานักงานทะเบียนของอําเภอเพื่อใหขอออกใบแจงยายที่อยู อยางไรก็ตาม หากเจา บานสามารถท่ีจะไปแจง การยา ยออกที่งานทะเบยี นของทีว่ าการอําเภอไดโ ดยตรง โดยไมต อง ทําการแจง กบั ผูใหญบ านก็ได ๑.๓ เมื่อนายทะเบียนรับแจงการยายแลวจะออกแจงการยายท่ีอยู ตอน ๑ และ ตอน ๒ ใหเปนหลักฐาน เพื่อนําไปแจงยายเขาบานหลังที่ไปอาศัยอยูใหม หากบานที่คนยายออก อยูในเขตทองท่ีเทศบาล สามารถไปแจงการยายออกที่งานทะเบียนในสํานักงานเขตเทศบาลนั้นได กรณนี ้ีจะไมม หี ลกั ฐานใบรับแจง การยา ยที่อยู (ท.ร. ๖ ตอนหนา) ๒. หลกั ฐานทีต่ องนําไปแสดง ๒.๑ บตั รประจําตวั ของเจา บา น หรอื ของผูท่ีไดร ับมอบหมาย ๒.๒ บตั รประจําตวั ของคนทยี่ า ยออก ๒.๓ ใบรบั แจงการยายท่อี ยู (ท.ร. ๖ ตอนหนา ) ทผ่ี ูใหญบานออกให (ถาม)ี ๒.๔ สาํ เนาทะเบียนบานทคี่ นยา ยออกมชี อื่ อยู

๕๗ ¡ÒÃᨌ§ÂŒÒÂࢌÒÍÂً㹺ŒÒ¹ เมอื่ มคี นยา ยเขา มาอาศยั อยใู นบา น จะตอ งแจง การยา ยเขา ตอ นายทะเบยี นผรู บั แจง ภายใน ๑๕ วัน นับแตวันที่ผูน้ันเขามาอยูในบาน โดยผูมีหนาที่แจงการยายเขาคือ เจาบานของบานที่มีคน ยา ยเขา หรอื บคุ คลท่ีไดรับมอบหมายจากเจาบา นใหแจงการยา ยแทน ๑. สถานท่ีแจงการยายทอี่ ยู ๑.๑ ถาบานที่ยายเขาอยูในเขตทองท่ีเทศบาล ก็ใหไปแจงยายเขาท่ีงานทะเบียน ในสาํ นักงานทะเบยี นของเทศบาลน้ัน ๑.๒ ถาบานที่ยา ยเขาอยนู อกเขตเทศบาล กใ็ หไปแจง ยงั งานทะเบยี นของทว่ี าการ อาํ เภอในทองที่ทต่ี ้งั อยูนัน้ ๒. หลกั ฐานที่ตองนาํ ไปแสดง ๒.๑ บตั รประจาํ ตวั ประชาชนของเจา บาน หรือผทู ่ไี ดร ับมอบหมาย ๒.๒ บัตรประจําตัวประชาชนของคนท่ยี า ยเขา (ถา มี) ๒.๓ ใบรบั แจงการยายที่อยู ตอนที่ ๑ และ ๒ ทีไ่ ดมาจากการแจงยายออก ๒.๔ สําเนาทะเบยี นบานทจี่ ะยายชอื่ เขา ไปอยใู หม การไมแจงยายออกภายใน ๑๕ วัน นับแตวันที่มีคนยายออกจากบาน และการไม แจง ยา ยเขา ภายใน ๑๕ วนั นบั แตว นั ทม่ี คี นเขา มาอยอู าศยั ภายในบา น เปน ความผดิ มโี ทษปรบั ไมเ กนิ ๑,๐๐๐ บาท ¡ÒÃᨌ§ÂÒŒ »ÅÒ·ҧ เพ่ือเปนการอํานวยความสะดวกแกผูท่ียายเขามาอยูในบานซึ่งตั้งอยูตางทองที่กับบาน ที่ผูนั้นมีชื่ออยูในทะเบียนบาน โดยผูยายที่อยูไมตองกลับไปแจงการยายออก ณ สํานักทะเบียน ทบี่ า นเดมิ ตง้ั อยใู นเขตพน้ื ท่ี ผยู า ยทอี่ ยสู ามารถยน่ื คาํ รอ งขอแจง การยา ยออกและยา ยเขา ในคราวเดยี วกนั ไดที่สํานักทะเบียนอําเภอ หรือสํานักทะเบียนทองถิ่นเทศบาล ซึ่งบานที่จะยายเขาไปอยูอาศัยนั้น ต้ังอยูในเขตพ้ืนท่ี เรยี กวา การแจง ยา ยทีอ่ ยูป ลายทาง หลักฐานท่ตี องนาํ ไปแสดง ไดแ ก ๑. บตั รประจาํ ตวั ของเจา บา นทีจ่ ะยา ยเขา ๒. บตั รประจําตวั ของผูท ย่ี า ยเขาอยใู นบาน ๓. หนงั สอื แสดงความยนิ ยอมของเจาบานทอี่ นญุ าตใหยา ยเขามาอยูในบา น ๔. สําเนาทะเบยี นบานฉบบั เจาบา นท่ียา ยเขาไปอยใู หม ¡ÒÃᨌ§ÂŒÒ·ÍèÕ Â‹Ù¢Í§¤¹·èäÕ »μ‹Ò§»ÃÐà·È เม่ือคนท่ีมีช่ืออยูในทะเบียนบานเดินทางไปตางประเทศ เพ่ือไปประกอบอาชีพ หรือ ไปอยูอาศัยเปนเวลานาน หรือไปศึกษาเลาเรียน จะตองแจงยายออกโดยผูมีหนาที่แจงยาย ไดแก

๕๘ เจาบานของบานที่มีคนไปตางประเทศ หรือบุคคลท่ีไดรับมอบหมายจากเจาบานใหแจงการยายแทน และเมอ่ื นายทะเบยี นรบั แจง การยา ยแลว จะเพม่ิ ชอื่ คนทย่ี า ยออกนน้ั ไวใ นทะเบยี นบา นชวั่ คราวสาํ หรบั ผูท่ีเดนิ ทางไปตางประเทศ เม่อื บคุ คลดังกลาวเดินทางกลับประเทศไทย ก็สามารถขอแจง ยายช่ือกลับ ไปเขาทะเบยี นบานตามเดิมได หลกั ฐานท่ีตอ งนําไปแสดง ไดแก ๑. บตั รประจําตวั เจาบาน หรอื ผทู ่ีเจา บา นมอบหมายใหไปแจง แทน ๒. สาํ เนาทะเบียนบา นท่ีคนไปตางประเทศมีช่ืออยู ๓. หลกั ฐานการเดินทางไปตางประเทศของคนที่จะยายออก (ถา ม)ี ¡ÒÃᨧŒ ŒҷèÍÕ ÂÙ¢‹ ͧ¤¹·ÕÍè ͡仨ҡºÒŒ ¹à»š¹àÇÅÒ¹Ò¹áÅÐäÁ‹Ãnj٠ҋ Í·‹Ù ãèÕ ´ ถาคนที่มีช่ืออยูในทะเบียนบานออกจากบานไปอยูท่ีอื่นเปนเวลาไมนอยกวา ๑๘๐ วัน โดยท่ีเจาบานและบุคคลในบานไมรูวาไปอยูอาศัยอยูที่ใด มีชีวิตอยูหรือไม จะตองแจงยายบุคคลนั้น ออกจากทะเบียนบานภายใน ๓๐ วัน นับแตวันที่ออกจากบานไปครบ ๑๘๐ วัน โดยผูมีหนาที่ แจงยายไดแก เจาบานของบานท่ีมีคนยายออก หรือบุคคลท่ีไดรับมอบหมายจากเจาบานใหแจง การยายแทน และเมื่อนายทะเบียนรับแจงการยายออกแลวจะเพ่ิมชื่อคนท่ีออกไปจากบานเปน เวลานานไวในทะเบียนบานกลางของสํานักทะเบียน ถาบุคคลน้ันปรากฏตัวขึ้นภายหลัง ก็สามารถ ขอแจงยายออกจากทะเบียนบา นกลางไปเขา บา นท่ีอาศยั อยูจริงได หลักฐานทีต่ อ งนําไปแสดง ไดแ ก ๑. บตั รประจําตัวของเจาบาน หรือของผูทเ่ี จาบา นมอบหมายใหไปแจง แทน ๒. สาํ เนาทะเบยี นบานทคี่ นออกไปจากบานมชี ่ืออยู ๓. หลกั ฐานอื่นที่เกีย่ วกบั ตวั บคุ คลท่อี อกไปจากบาน เชน สําเนาบตั รประจาํ ตัว เปนตน â·É ถา ไมแ จงยา ยภายในเวลาทีก่ าํ หนด ตองระวางโทษปรับไมเกนิ ๑,๐๐๐ บาท ¡Ò÷ÐàºÂÕ ¹ºÒŒ ¹ บาน หมายความวา โรงเรือนหรือส่ิงปลูกสรางสําหรับใชเปนที่อยูอาศัยซ่ึงมีเจาบาน ครอบครองและใหห มายความรวมถงึ แพ หรอื เรอื ซง่ึ จอดเปน ประจาํ และใชเ ปน ทอี่ ยปู ระจาํ หรอื สถานที่ หรอื ยานพาหนะอนื่ ซงึ่ ใชเ ปน ทอี่ ยอู าศยั ประจาํ ไดด ว ย โดยกฎหมายกาํ หนดใหท กุ บา นมเี ลขประจาํ บา น หากบา นใดยงั ไมม เี ลขประจาํ บา น ใหเ จา บา นแจง ตอ นายทะเบยี นผรู บั แจง เพอื่ ขอเลขประจาํ บา นภายใน สบิ หา วันนับแตว นั สรา งบา นเสรจ็ ñ. ·ÐàºÂÕ ¹ºÒŒ ¹ เปน เอกสารทางราชการทรี่ ะบรุ ายละเอยี ดของแตล ะบคุ คลทอ่ี าศยั อยใู นบา นหลงั นนั้ ๆ โดยจะระบวุ า ผูใดเปน “เจาบา น” และ “ผูอ าศยั ” ทะเบยี นบานน้นั ไมไ ดเปน เอกสารซึ่งบง บอกถงึ การมี กรรมสิทธิ์ในทรัพยสิน แตเปนเอกสารซ่ึงระบุวาผูใดเปนเจาบานและมีใครเปนผูอาศัยในบานหลังน้ัน ซ่งึ เปนไปตามพระราชบญั ญัติการทะเบยี น พ.ศ. ๒๕๓๔ และแกไขเมอื่ ป พ.ศ. ๒๕๕๑

๕๙ ๑.๑ ลักษณะของทะเบยี นบาน ๑.๑.๑ ทะเบียนบา น (ท.ร.๑๔) ใชสาํ หรับลงรายการของคนทีม่ สี ัญชาตไิ ทย และคนตา งดาวท่ีมใี บสาํ คัญประจําตัวคนตา งดาว ๑.๑.๒ ทะเบียนบาน (ท.ร.๑๓) ใชลงรายการของคนตางดาวที่เขาเมือง โดยชอบดวยกฎหมายแตอยูในลักษณะช่ัวคราว หรือเขาเมืองโดยมิชอบดวยกฎหมายตามกฎหมาย คนเขาเมอื ง ๑.๑.๓ ทะเบยี นบา นกลาง มใิ ชท ะเบยี นบา น แตเ ปน ทะเบยี น ซงึ่ ผอู าํ นวยการ ทะเบียนกลางกําหนดใหจ ัดทาํ ขึ้น สาํ หรับลงรายการบคุ คลทไี่ มอาจมชี ือ่ ในทะเบียนบา น ๑.๑.๔ ทะเบียนบานชั่วคราว เปนทะเบียนประจําบานท่ีออกใหกับบาน ท่ีปลูกสรางในที่สาธารณะ หรือโดยบุกรุกปาสงวน หรือโดยมิไดรับอนุญาตตามกฎหมายวาดวยการ ควบคุมการกอสรางอาคาร หรือตามกฎหมายอ่ืน ทั้งนี้ ทะเบียนบานชั่วคราวเปนเอกสารราชการ ใชไดเหมือนทะเบียนบาน และผูมีชื่อในทะเบียนบานช่ัวคราวคงมีสิทธิและหนาที่เชนเดียวกับบุคคล ทมี่ ีชอ่ื อยใู นทะเบียนบา น ๑.๑.๕ ทะเบยี นบา นชวั่ คราวของสาํ นกั ทะเบยี น เปน ทะเบยี นบา นทผี่ อู าํ นวยการ ทะเบียนกลาง กําหนดใหทุกสํานักทะเบียนจัดทําขึ้น เพื่อใชลงรายการของบุคคลซ่ึงขอแจงยายออก จากทะเบียนบา น (ท.ร.๑๔) เพื่อเดนิ ทางไปตางประเทศ ๑.๒ เอกสารท่ใี ชใ นการติดตอ ๑.๒.๑ หนงั สอื ขออนญุ าตปลกู สรา งบา น หรอื หนงั สอื สญั ญาซอ้ื ขายบา น (ถา ม)ี ๑.๒.๒ บตั รประจาํ ตวั ประชาชนของเจา บา น ๑.๒.๓ บตั รประจําตัวผแู จงหรอื ผูไดร ับมอบหมาย ๑.๒.๔ หนงั สือมอบหมาย (ถา มี) ๑.๓ ขั้นตอนการตดิ ตอ ๑.๓.๑ เมอื่ สรา งบา นเสรจ็ แลว ไปตดิ ตอ ณ สาํ นกั ทะเบยี น ทไ่ี ดป ลกู สรา งบา น ๑.๓.๒ นายทะเบียนตรวจสอบหลักฐานเมื่อถูกตองแลว จะจัดทําหลักฐาน ทะเบียนบานและสาํ เนาทะเบียนบา น ๑.๓.๓ มอบสาํ เนาทะเบียนบานใหแ กผแู จง ò. ਌ҺҌ ¹áÅСÒÃÁͺËÁÒ เจาบาน หมายความวา ผูซึ่งเปนหัวหนาครอบครองบานในฐานะเปนเจาของ ผเู ชา หรือในฐานะอืน่ ใดกต็ าม ในกรณีทีไ่ มปรากฏเจาบา น หรอื เจา บา นไมอ ยู ตาย สญู หาย สาบสูญ หรือไมสามารถปฏิบัตกิ ิจการไดใหถ อื วา ผูม ีหนา ทดี่ ูแลบานในขณะน้นั เปนเจา บาน

๖๐ ๒.๑ หนา ที่ของเจา บา น เจา บา น เปนผูม หี นา ที่ตองแจง เก่ียวกบั การตาง ๆ ท่ไี ดบ ญั ญตั ไิ วต าม พ.ร.บ. การทะเบยี นราษฎร พ.ศ. ๒๕๓๔ เชน การแจง เกดิ แจง ตาย แจง ยา ยทอี่ ยู หรอื เรอ่ื งอนื่ ๆ เกย่ี วกบั บา น โดยอาจมอบหมายใหผูอื่นไปดําเนินการแทนได หากเจาบานไมอยู เชน ไปตางประเทศ หรืออยู แตไมสามารถปฏิบัติภารกิจได ผูมีชื่อในทะเบียนบานผูหน่ึงผูใดสามารถดําเนินการแจงโดยทําหนาที่ เจาบานไดโดยนายทะเบียนบานจะบันทึกถอยคําใหไดขอเท็จจริงวาบุคคลดังกลาวเปนผูมีหนาที่ดูแล บานแทนเจาบา นในขณะนั้น ๒.๒ เอกสารทใ่ี ชใ นการตดิ ตอ ๒.๒.๑ หนงั สอื มอบหมายจากเจา บา นระบรุ ายละเอยี ดชดั เจนวา มอบใหใ คร ทาํ อะไร และลงช่อื ผมู อบ ๒.๒.๒ สาํ เนาทะเบียนบา นฉบับเจาบาน ๒.๒.๓ บตั รประจําตัวประชาชนของเจา บา น ๒.๒.๔ บตั รประจาํ ตวั ประชาชนของผรู บั มอบหมาย หรอื ผทู าํ หนา ทเ่ี ปน เจา บา น ๒.๓ ขนั้ ตอนการตดิ ตอ ๒.๓.๑ ไปติดตอ ณ สาํ นกั ทะเบียนที่ปรากฏหลักฐานตามทะเบยี นบา น ๒.๓.๒ นายทะเบียนตรวจสอบหลักฐาน ดําเนินการตามความประสงคของ ผแู จง ๒.๓.๓ คืนหลักฐานแกผแู จง ó. ¡ÒèÒí ˹‹Òª×Íè áÅÐÃÒ¡Òú¤Ø ¤ÅÍÍ¡¨Ò¡·ÐàºÂÕ ¹ºŒÒ¹ ๓.๑ หลักเกณฑการจําหนายชื่อและรายการบุคคลออกจากทะเบียนบาน มหี ลายกรณี ไดแ ก ๓.๑.๑ ผมู ีชอ่ื ในทะเบียนบานถึงแกความตาย ๓.๑.๒ กรณบี ุคคลมีชือ่ ซ้ําในทะเบียนบา นเกนิ กวา ๑ แหง ๓.๑.๓ กรณบี คุ คลมชี อื่ ในทะเบยี นบา นโดยมชิ อบดว ยกฎหมายและระเบยี บ ๓.๒ เอกสารทใี่ ชใ นการตดิ ตอ ๓.๒.๑ สาํ เนาทะเบยี นบา นฉบบั เจา บา นทมี่ รี ายการบคุ คลชอ่ื ซาํ้ เกนิ กวา ๑ แหง หรอื บคุ คลทมี่ ชี อื่ ในทะเบยี นบา นโดยมชิ อบ หรอื บคุ คลทตี่ ายไปนานแลว หรอื บคุ คลทต่ี ายในตา งประเทศ ๓.๒.๒ บัตรประจาํ ตัวประชาชนของเจา บา นหรือผแู จง ๓.๒.๓ ใบมรณบตั ร (ถา มี) ๓.๒.๔ หลักฐานการตายซึ่งออกโดยสถานทูตไทยหรือสถานกงสุลไทย ในตา งประเทศ หรอื หลกั ฐานการตายทอ่ี อกโดยรฐั บาลของประเทศนนั้ ซง่ึ ไดแ ปลและรบั รองวา ถกู ตอ ง โดยกระทรวงการตางประเทศ

๖๑ ๓.๓ ขัน้ ตอนในการตดิ ตอ ๓.๓.๑ ย่ืนเอกสารหลักฐานตอนายทะเบียนทองท่ีที่ปรากฏรายการบุคคล ทต่ี องการจาํ หนายชื่อออกจากทะเบียนบาน ๓.๓.๒ นายทะเบียนตรวจสอบหลักฐานสอบสวนเจาบานและพยานบุคคล ท่ีนา เชอื่ ถอื ใหปรากฏขอเทจ็ จรงิ ๓.๓.๓ รวบรวมหลักฐานเสนอผูมีอํานาจในการอนุมัติแลวจําหนายช่ือ ออกจากทะเบยี นบาน ๓.๓.๔ คนื หลกั ฐานแกผ แู จง ºÑμûÃÐจําμÑÇ»ÃЪҪ¹ คนสญั ชาตไิ ทยจะถอื บตั รประจาํ ตวั บคุ คลทอ่ี อกโดยอาศยั อาํ นาจตาม พ.ร.บ.บตั รประชาชน พ.ศ. ๒๕๒๖ ซึง่ ถูกแกไขและเพ่มิ เตมิ โดย พ.ร.บ.บตั รประชาชน พ.ศ. ๒๕๒๖ โดยกรมการปกครอง ซึ่งเปนหนวยงานท่ีรับผิดชอบทะเบียนราษฎร ประกาศกําหนดใหบุคคลภายในประเทศไทย ตองมี เลขประจําตัวประชาชนปรากฏในทะเบียนบานและบัตรประจําตัวประชาชน เนื่องจากกอนหนานี้ ประเทศไทยยงั ไมเ คยกาํ หนดเลขประจําตัวเชนนม้ี ากอน โดยบุคคลภายในประเทศไทยท้ังหมดจะตอง มีเลขประจําตัวประชาชนเพ่ือแสดงตนวาเปนบุคคลประเภทใด โดยดูตามเง่ือนไขในแตละกรณี ผูถือบัตรประจําตัวประชาชนไทยประเภทจะถูกบันทึกรายการสถานะบุคคลในทะเบียนบานตาม กฎหมายการทะเบยี นราษฎร ตามมาตรา ๓๖ แหง พ.ร.บ.การทะเบยี นราษฎร พ.ศ. ๒๕๓๔ ซงึ่ ถกู แกไ ข และเพิม่ เติมโดย พ.ร.บ.การทะเบียนราษฎร (ฉบบั ที่ ๒) พ.ศ. ๒๕๕๑ บตั รประจาํ ตวั ประชาชนเปนเอกสารราชการท่ีออกใหสําหรับผมู ีสญั ชาตไิ ทย เพื่อใชเปน หลกั ฐานในการแสดงตน เพอ่ื พสิ จู นแ ละยนื ยนั บคุ คลในการตดิ ตอ ราชการ การขอรบั บรกิ ารหรอื สวสั ดกิ าร ดานตาง ๆ จากหนว ยงานของรฐั รวมทง้ั ใชประกอบการทาํ ธุรกจิ และนติ กิ รรมตา ง ๆ เชน การขอเปด บัญชีเพ่ือทําธุรกรรมกับธนาคาร การโอนสังหาริมทรัพยหรืออสังหาริมทรัพย เปนตน ประเทศไทย เรม่ิ ใชบ ตั รประชาชนแบบอเนกประสงค (Smart Card) ตงั้ แตป  พ.ศ. ๒๕๔๗ ซง่ึ เปนการพฒั นาระบบ มาจากบตั รประจําตัวประชาชนแบบแถบแมเ หล็ก มรี ะบบความปลอดภัยและปอ งกันการปลอมแปลง ดา นหนา ประกอบดว ยชอื่ นามสกลุ ทง้ั ภาษาไทย และภาษาองั กฤษ ทอี่ ยขู องผถู อื บตั ร สถานทอี่ อกบตั ร วนั ทบี่ ตั รหมดอายุ รหสั บารโ คด และเลขรหสั เฉพาะสาํ หรบั ระบบความปลอดภยั ดา นหลงั บตั รจะมแี ถบ แมเหลก็ รองรบั การใชงานบตั รเอทเี อม็ รหัสใบขับข่ี รหสั รองรบั หมายเลขหนังสอื เดนิ ทาง (Passport) และหนังสอื ผานแดน (Border Pass) สวนท่เี ปน ชพิ (Chip) เก็บขอ มูลบนบตั รจะบรรจุขอมลู ศาสนา หมโู ลหติ ลายพมิ พน ้ิวมือ และภาพถา ยของเจา ของบัตร รวมทัง้ ขอมูลพื้นฐานอ่ืนเฉพาะท่จี ําเปน เชน ขอมูลประกนั สงั คม เลขบัตรประจําตวั ผเู สยี ภาษี เปนตน เลขประจําตัวในบัตรประชาชนของคนไทยเปนหมายเลข ๑๓ หลัก และตัวเลขในแตละ หลกั นน้ั มีความหมายแตกตางกนั ดงั ตอไปนี้

๖๒ ตวั เลขหลกั ที่ ๑ หมายถงึ ประเภทบคุ คล ซง่ึ มอี ยู ๘ ประเภท ไดแ ก คนทเี่ กดิ และมสี ญั ชาติ ไทยและไดแจงเกดิ ภายในกําหนดเวลา คนทเี่ กิดและมสี ญั ชาติไทยไดแจงเกิดเกินกาํ หนดเวลา คนไทย และคนตา งดา วทมี่ ใี บสาํ คญั ประจาํ ตวั คนตา งดา ว คนไทยทไ่ี ดร บั อนมุ ตั ใิ หเ พมิ่ ชอื่ เขา ไปในทะเบยี นบา น ในกรณตี กสาํ รวจหรอื กรณอี น่ื ๆ ผทู เี่ ขา เมอื งโดยไมช อบดว ยกฎหมาย ผทู เ่ี ขา เมอื งโดยชอบดว ยกฎหมาย แตอ ยใู นลกั ษณะชวั่ คราว และคนตางดา วทีเ่ ขาเมืองโดยถกู ตอ งตามกฎหมาย ตัวเลขหลักท่ี ๒ ถึงหลักที่ ๕ หมายถึง รหัสของสํานักทะเบียนหรืออําเภอที่มีช่ืออยูใน ทะเบยี นขณะที่ใหเลข กลาวคือ เลขหลกั ท่ี ๒ และ ๓ จะหมายถึงจงั หวดั ที่อยู สวนหลักที่ ๔ และ ๕ หมายถึง เขตหรืออําเภอในจงั หวดั นน้ั ๆ ตัวเลขหลักท่ี ๖ ถึงหลักท่ี ๑๐ หมายถึง กลุมของบุคคลแตละประเภทตามหลักแรก ซ่ึงทางสํานักทะเบียนในแตละแหงก็จะจัดกลุมเรียงไปตามลําดับหรือหากเปนเด็กเกิดใหมในปจจุบัน เลขดงั กลา ว กจ็ ะหมายถงึ เลม ที่ของสตู บิ ตั ร (ใบแจง เกดิ ท่อี าํ เภอหรอื เขตออกให) ซงึ่ ก็คือเลขประจาํ ตวั ในทะเบียนบานของเด็กท่ีแตละอําเภอหรือเขตออกให และจะปรากฏในบัตรประชาชนเม่ือถึงอายุ ตองทาํ บตั รนั่นเอง แตถา ยังไมถ งึ เกณฑเลขนกี้ ็จะปรากฏอยแู คใ นทะเบียนบา นของเดก็ เทานนั้ ตวั เลขหลกั ท่ี ๑๑ ถงึ หลกั ท่ี ๑๒ หมายถงึ ลาํ ดบั ทข่ี องบคุ คลในแตล ะกลมุ ประเภทเปน การ จดั ลาํ ดับวา เปน คนทเ่ี ทา ไรในกลมุ ของบุคคลน้ัน ๆ ตัวเลขหลักท่ี ๑๓ ตัวเลขหลักที่ ๑๓ เปนตัวเลขตรวจสอบความถูกตองของเลขท้ัง ๑๒ หลกั แรก ñ. ¤Ø³ÊÁºÑμԢͧ¼ÙŒ·èÕμÍŒ §ÁÕºÑμûÃÐจาํ μÑÇ ๑.๑ มสี ัญชาติไทย ๑.๒ มอี ายตุ ั้งแต ๗ ปบรบิ ูรณแ ตไ มเกนิ ๗๐ ป ๑.๓ ตองมชี อ่ื อยใู นทะเบียนบาน (ท.ร.๑๔) ò. º¤Ø ¤Å·è¡Õ ®ËÁÒ¡àÇŒ¹äÁμ‹ ÍŒ §ÁÕºÑμûÃÐจําμÇÑ »ÃЪҪ¹ ๒.๑ สมเดจ็ พระบรมราชนิ ี ๒.๒ พระบรมวงศานุวงศต งั้ แตช ั้นพระองคเ จา ข้นึ ไป ๒.๓ ภกิ ษุ สามเณร นกั พรตและนักบวช ๒.๔ ผมู กี ายพกิ ารเดินไมไ ด หรอื เปนใบ หรือตาบอดท้งั สองขา ง หรอื จติ ฟน เฟอน ไมสมประกอบ ๒.๕ ผูอยูในทีค่ มุ ขังโดยชอบดวยกฎหมาย ๒.๖ บคุ คลซง่ึ กาํ ลงั ศกึ ษาวชิ า ณ ตา งประเทศ และไมส ามารถยน่ื คาํ ขอมบี ตั รประจาํ ตวั ประชาชนได ๒.๗ บคุ คลท่ีไดร ับการยกเวนขา งตน จะขอมีบัตรประจําตวั ประชาชนกไ็ ด

๖๓ ó. ¼ÙŒÂè¹× คาํ ¢ÍÁÕºÑμà ๓.๑ เด็กท่ีมีอายุต้ังแต ๗ ปบริบูรณ แตไมถึง ๑๕ ปใหบิดามารดา ผูปกครอง หรอื บุคคลซง่ึ รับดูแลผูนัน้ อยเู ปน ผยู ืน่ คาํ ขอแทนเด็ก แตถาเดก็ ประสงคจะยืน่ คําขอดว ยตนเองกไ็ ด ๓.๒ บคุ คลท่อี ายุตัง้ แต ๑๕ ปใหย่นื คาํ ขอดวยตนเอง ô. ¡Ã³¢Õ ÍทําºμÑ Ã»ÃÐจาํ μÇÑ »ÃЪҪ¹¤Ã§Ñé áá ๔.๑ ผูท ม่ี อี ายุ ๗ ปบริบูรณ ตองทําบตั รประจําตวั ประชาชน ภายใน ๖๐ วนั ๔.๒ ผทู ่ีมีอายุ ๗ ป แตไมเกนิ ๑๕ ป ตอ งทาํ บัตรประจาํ ตัวประชาชนภายใน ๑ ป ๔.๓ หากพน กําหนดจะตองเสยี คาปรับตามกฎหมาย õ. ¡Ã³ºÕ ÑμÃà´ÔÁËÁ´ÍÒÂØ ๕.๑ เม่ือบัตรเดิมหมดอายุ ใหทําบัตรใหมภายใน ๖๐ วัน นับแตวันท่ีบัตรเดิม หมดอายุ หากพน กาํ หนดจะตองเสยี คาปรับไมเกิน ๑๐๐ บาท ๕.๒ ผูถอื บตั รสามารถขอทาํ บัตรใหมกอนวนั ทบ่ี ตั รเดิมหมดอายกุ ไ็ ด โดยยนื่ คาํ ขอ ภายใน ๖๐ วนั กอนวนั ทีบ่ ตั รเดมิ หมดอายุ ö. ¡Ã³ºÕ ÑμÃËÒÂËÃ×Ͷ١ทําÅÒ เม่ือบัตรประจําตัวประชาชนหายหรือถูกทําลาย ใหไปแจงความไวเปนหลักฐาน ณ ทว่ี า การอาํ เภอ สาํ นกั งานเขต เทศบาลหรอื เมอื งพทั ยา แลว แตก รณแี ละขอทาํ บตั รใหมภ ายใน ๖๐ วนั นบั แตวนั ทบ่ี ตั รหายหรอื ถูกทาํ ลาย หากพน กําหนดจะตอ งเสยี คาปรบั ตามกฎหมาย ÷. ¡Ã³Õà»ÅèÂÕ ¹ªÍ×è μÇÑ ËÃ×ͪÍè× Ê¡ÅØ áÅŒÇμÍŒ §à»ÅÂÕè ¹ºμÑ Ã เมื่อผูถือบัตรเปล่ียนชื่อตัว ช่ือสกุล หรือเปล่ียนชื่อตัวและชื่อสกุลตองเปลี่ยนบัตร ภายใน ๖๐ วัน นับแตว นั ท่ีแกไ ขช่อื ตวั ช่อื สกุล หรือช่ือตวั และช่อื สกลุ ในทะเบียนบาน หากพน กําหนด จะตองเสยี คา ปรบั ตามกฎหมาย ø. ¡Ã³ÕºÑμÃà´ÁÔ ชาํ Ã´Ø ã¹ÊÒÃÐสํา¤ÞÑ หากบัตรเดิมชํารุดในสาระสําคัญ บัตรถูกทําลาย เชน บัตรถูกไฟไหมบางสวน บตั รชาํ รดุ เลอะเลอื น เปน ตน ตอ งเปลย่ี นบตั รภายใน ๖๐ วนั นบั แตว นั ทบ่ี ตั รเดมิ ชาํ รดุ หากพน กาํ หนด จะตอ งเสยี คา ปรบั ตามกฎหมาย ù. ¡Ã³Õ¼Ù¶Œ Í× ºμÑ ÃÂÒŒ ·èÕÍÂÙ‹ เพอ่ื ใหร ายการทอี่ ยทู ป่ี รากฏในบตั รประจาํ ตวั ประชาชนตรงกบั รายการในทะเบยี นบา น ผูถือบัตรผูใดยายที่อยูจะขอเปล่ียนบัตรโดยที่บัตรเดิมยังไมหมดอายุสามารถทําได แตหากไม ขอเปลีย่ นบตั รกส็ ามารถใชบตั รนน้ั ไดตอ ไปจนกวาจะหมดอายุ ñð. ¤‹Ò¸ÃÃÁà¹ÂÕ Áà¡ÂèÕ Ç¡ÑººμÑ Ã ๑๐.๑ การทําบัตรคร้ังแรก การทําบัตรกรณีบัตรเดิมหมดอายุ และกรณีเปนบุคคล ไดรับการยกเวนไมตองเสยี คา ธรรมเนียม

๖๔ ๑๐.๒ การทาํ บตั รทต่ี อ งเสยี คา ธรรมเนยี ม ไดแ ก กรณบี ตั รหายหรอื ถกู ทาํ ลาย กรณเี ปลย่ี น ช่ือตวั หรือชื่อสกุล กรณบี ัตรเดิมชํารุดในสาระสาํ คัญ และกรณีผูถือบตั รยา ยท่ีอยู แลวขอเปลีย่ นบัตร ๑๐.๓ การขอตรวจหลักฐาน หรือคัดสําเนา หรือคัดและรับรองสําเนารายการ เกี่ยวกบั บตั ร เสียคาธรรมเนยี มตามท่ีกฎหมายกําหนด

๖๕ ʋǹ·èÕ ó ¡Ãкǹ¡ÒÃÂμØ ¸Ô ÃÃÁáÅÐÃкºÈÒÅä·Â

๖๖

๖๗ º··èÕ ö ¡Ãкǹ¡ÒÃÂØμ¸Ô ÃÃÁ กฎหมายเปนเคร่ืองมือของรัฐที่ใชบังคับแกประชาชนเพ่ือใหสังคมอยูอยางสงบสุข โดยการลงโทษผกู ระทาํ ผดิ การทจี่ ะไดต วั ผกู ระทาํ ผดิ มาลงโทษ ตลอดจนการดาํ เนนิ การพพิ ากษาคดวี า ผูกระทําผิดจะถกู ลงโทษมากนอยเพยี งใด นบั วา เปน เรือ่ งยุงยากไมน อ ย และไมสามารถที่จะกระทาํ ได เพียงคนเดียวจะตองใชบุคลากร และองคการของรัฐเปนผูดําเนินการจํานวนมาก และมีข้ันตอน หลายอยา ง ดงั นัน้ การศึกษาใหร ูถงึ กระบวนการยุตธิ รรม จึงเปนเรื่องสาํ คญั เร่ืองหนึง่ ¤ÇÒÁËÁÒ¢ͧ¡Ãкǹ¡ÒÃÂμØ ¸Ô ÃÃÁ กระบวนยุติธรรม หมายถึง ขน้ั ตอนและวธิ กี ารดาํ เนนิ การเพอ่ื นาํ ตัวผูก ระทําผิดกฎหมาย ทง้ั ทางแพง และอาญาเขา มาสกู ารพพิ ากษาคดตี ามความผดิ ทกี่ ระทาํ ขน้ึ เพอื่ คมุ ครองความปลอดภยั และ สทิ ธิของบุคคลในสงั คม กระบวนยตุ ิธรรมแบงออกไดเปน ๒ ระบบ - กระบวนการยตุ ธิ รรมในทางอาญา - กระบวนการยุติธรรมในทางแพง ñ. ¡Ãкǹ¡ÒÃÂØμ¸Ô ÃÃÁã¹·Ò§ÍÒÞÒ กระบวนการยุติธรรมในทางอาญา หมายถึง ขั้นตอนดําเนินการเพื่อนําผูกระทําผิด ในทางอาญามาลงโทษ เชน ความผิดเกีย่ วกับลกั ทรัพย ทาํ รา ยรา งกาย ฆาผูอนื่ ขมขืนกระทาํ ชําเรา เปน ตน ขัน้ ตอนของกระบวนการยุติธรรมในทางอาญามดี งั น้ี (ñ) ¢éѹÊ׺ÊǹÊͺÊǹ¨Ñº¡ØÁ¼ÙŒ¡ÃÐทํา¼Ô´ เม่ือเกิดคดีอาญาเพ่ือนําผูกระทําผิด เขามาสูการพิจารณาพิพากษา หากไมรูตัวผูกระทําผิด เปนหนาที่ของตํารวจจะตองสืบสวนสอบสวน หาตวั ผูก ระทําผดิ และจบั กุมตัวมาสอบสวนเพ่ือรวบรวมหลักฐานสง ฟอ งตอ ไป (ò) ¢éѹ¿‡Í§¤´Õ ตํารวจจะตองสงสํานวนคดีอาญาไปใหอัยการ และอัยการจะมี หนา ทฟ่ี อ งผตู อ งหาตอ ศาล สาํ หรบั ผตู อ งหามสี ทิ ธทิ จ่ี ะตง้ั ทนายความตอ สคู ดี หากยากจนไมม ที นายความ รัฐจะตัง้ ทนายความให (ó) ¢Ñé¹¾Ô¨ÒóÒμÑ´ÊÔ¹¤´Õ เปนหนาที่ศาลในการพิจารณาพิพากษาคดี ลงโทษ ผูกระทําความผิดที่เปน ผตู อ งหาตามบทบัญญัติในกฎหมายตอ ไป

๖๘ (ô) ¢¹éÑ ¡ÒÃŧâ·É¼¡ŒÙ ÃÐทาํ ¤ÇÒÁ¼´Ô เมอ่ื ศาลพจิ ารณาตดั สนิ คดแี ละพพิ ากษาลงโทษ ผกู ระทาํ ผดิ แลว หนาทใ่ี นการลงโทษผกู ระทําผดิ เปนหนา ทข่ี องราชทัณฑ ท่จี ะลงโทษตามคําพิพากษา ของศาลคมุ ความประพฤติหรอื จาํ คุก กกั ขงั ประหารชวี ติ เปนตน ¨ºÑ ¡ØÁ - ÊͺÊǹ ¿Í‡ §¤´Õ ¾¨Ô ÒóÒμÑ´ÊÔ¹ ŧâ·É ตํารวจ อยั การและทนายความ ศาล ราชทัณฑ ¡Ãкǹ¡ÒÃÂμØ ¸Ô ÃÃÁ·Ò§ÍÒÞÒ ò. ¡Ãкǹ¡ÒÃÂØμ¸Ô ÃÃÁ㹷ҧᾧ‹ กระบวนการยตุ ิธรรมในทางแพง หมายถึง ขัน้ ตอนดาํ เนินการเพอื่ บังคบั ผูก ระทําผดิ ในทางแพงใหท ําตามสญั ญา หรอื ชดใชค า เสียหาย ท่ีผกู ระทําผดิ ไดก ระทาํ การละเมดิ ผอู ่นื ขัน้ ตอนกระบวนการยุตธิ รรมในทางแพง มดี งั นี้ (ñ) ¢Ñ鹿‡Í§¤´Õ โดยคูความ ซึ่งหมายถึง โจทกและจําเลย โจทกคือผูเสียหาย ที่ถูกละเมิดจะทําการฟองโดยมีทนายความดําเนินการทางศาลให สวนจําเลยเมื่อถูกฟองก็จะตองต้ัง ทนายความข้นึ ตอสูค ดีเชน เดียวกัน (ò) ¢Ñé¹¾Ô¨ÒóÒμÑ´ÊÔ¹ ศาลจะมีอํานาจพิจารณาตัดสินคดีตามบทบัญญัติ ในพระธรรมนูญศาลยุติธรรม ศาลแขวงมีอํานาจพิจารณาพิพากษาคดีแพงท่ีมีทุนทรัพยไมเกิน ๓ แสนบาท ศาลจงั หวดั และศาลแพง มอี ํานาจพจิ ารณาคดีท้ังปวง (ó) ¢é¹Ñ ¡Òú§Ñ ¤ºÑ ¤´Õ เมอื่ ศาลพจิ ารณาพพิ ากษาตดั สินแลว เจาพนักงานบงั คับคดี จะดําเนนิ การตามกฎหมายเพอื่ ปฏิบัติตามคาํ พพิ ากษา ¿‡Í§¤´Õ ¾Ô¨ÒóÒμ´Ñ ÊÔ¹ ºÑ§¤Ñº¤´Õ ● ผูเสยี หาย ศาล เจา พนักงานบังคบั คดี ● ทนายความ ¡Ãкǹ¡ÒÃÂØμÔ¸ÃÃÁ·Ò§á¾‹§

๖๙ ÊÔ·¸Ô㹡Ãкǹ¡ÒÃÂØμÔ¸ÃÃÁ รฐั ธรรมนญู แหงราชอาณาจกั รไทย พ.ศ. ๒๕๖๐ ไดบ ญั ญตั ไิ ว ในมาตรา ๒๙ ดงั นี้ บุคคลไมตองรับโทษอาญา เวนแตไดกระทําการอันกฎหมายที่ใชอยูในเวลาท่ีกระทํานั้น บัญญัติเปนความผิดและกําหนดโทษไว และโทษท่ีจะลงแกบุคคลน้ันจะหนักกวาโทษท่ีบัญญัติไวใน กฎหมายที่ใชอ ยใู นเวลาที่กระทําความผิดมไิ ด ในคดอี าญา ใหส นั นษิ ฐานไวก อ นวา ผตู อ งหาหรอื จาํ เลยไมม คี วามผดิ และกอ นมคี าํ พพิ ากษา อนั ถงึ ทส่ี ดุ แสดงวา บคุ คลใดไดก ระทาํ ความผดิ จะปฏบิ ตั ติ อ บคุ คลนน้ั เสมอื นเปน ผกู ระทาํ ความผดิ มไิ ด การควบคมุ หรอื คมุ ขงั ผตู อ งหาหรอื จาํ เลยใหก ระทาํ ไดเ พยี งเทา ทจี่ าํ เปน เพอ่ื ปอ งกนั มใิ ห มกี ารหลบหนี ในคดอี าญา จะบงั คับใหบ ุคคลใหการเปน ปฏปิ กษตอตนเองมไิ ด คําขอประกันผูตองหาหรือจําเลยในคดีอาญาตองไดรับการพิจารณาและจะเรียก หลักประกนั จนเกินควรแกกรณมี ิได การไมใ หประกนั ตองเปนไปตามที่กฎหมายบญั ญัติ ¡Òè‹Ò¤‹Òμͺ᷹᡼‹ ŒÙàÊÕÂËÒÂáÅФ‹Ò·´á·¹á¡จ‹ ําàÅÂ㹤´ÍÕ ÒÞÒ เรอ่ื งนมี้ บี ญั ญตั ไิ วใ น พ.ร.บ.คา ตอบแทนผเู สยี หายและคา ทดแทนและคา ใชจ า ยแกจ าํ เลย ในคดอี าญา พ.ศ. ๒๕๔๔ ท่ีควรทราบดงั นี้ “จาํ àÅ” หมายความวา บคุ คลซึง่ ถูกฟองตอ ศาลวาไดกระทําความผดิ อาญา “¤Ò‹ μͺ᷹” หมายความวา เงนิ ทรัพยส ินหรือประโยชนอ่ืนใดที่ผูเ สยี หายมสี ิทธิ์ไดรับ ตอบแทนความเสยี หายที่เกดิ จากหรอื เนื่องจากมีการกระทําความผิดอาญาของผูอนื่ “¤‹Ò·´á·¹” หมายความวา เงิน ทรัพยสินหรือประโยชนอ่ืนใดท่ีจําเลยมีสิทธ์ิไดรับ เนอื่ งจากการตกเปน จาํ เลยในคดอี าญาและถกู คมุ ขงั ระหวา งการพจิ ารณาคดแี ละปรากฏวา คาํ พพิ ากษา ถงึ ทส่ี ดุ ในคดนี นั้ ฟง เปน ยตุ วิ า จาํ เลยมไิ ดเ ปน ผกู ระทาํ ความผดิ หรอื การกระทาํ ของจาํ เลยไมเ ปน ความผดิ ñ. ¤ÇÒÁ¼´Ô ·¡Õè ÃÐทาํ μÍ‹ ¼àŒÙ ÊÂÕ ËÒÂÍ¹Ñ ÍÒ¨ä´ÃŒ ºÑ ¤Ò‹ μͺ᷹ ตอ งเปน ความผดิ ดงั ตอ ไปน้ี (มาตรา ๑๗) ๑. ความผดิ เก่ียวกบั เพศ เชน ความผดิ ฐานขมขืนกระทาํ ชาํ เรา เปน ตน ๒. ความผิดตอชีวติ เชน ความผิดฐานฆาผอู ื่นโดยเจตนา เปนตน ๓. ความผิดตอรางกาย เชน ความผิดฐานทํารายรางกายผูอ่ืนจนเปนเหตุใหไดรับ อนั ตรายสาหัส เปน ตน ๔. ความผดิ ฐานทาํ ใหแทงลกู ๕. ความผิดฐานทอดทิ้งเดก็ คนเจบ็ ปว ยหรือคนชรา ò. ¤‹Òμͺ᷹¼àŒÙ ÊÂÕ ËÒÂ㹤´ÕÍÒÞÒ ไดแก คาตอบแทนดังตอไปน้ี (มาตรา ๑๘) ๑. คาใชจายท่ีจาํ เปน ในการรกั ษาพยาบาล ๒. คาฟน ฟูสมรรถภาพทางรางกายและจิตใจ

๗๐ ๓. คา ตอบแทนในกรณที ่ีผเู สียหายถึงแกค วามตาย ๔. คา ขาดประโยชนท าํ มาหาไดใ นระหวา งทไี่ มส ามารถประกอบการงานไดต ามปกติ ó. ¤‹Ò·´á·¹áÅФ‹Ò㪌¨‹ÒÂãËጠ¡จ‹ าํ àÅ (มาตรา ๒๑) เม่ือจําเลยท่ีถูกคุมขังระหวางพิจารณาคดีและมีคําพิพากษาถึงท่ีสุดวาไมมีความผิด จําเลยจะไดรบั คา ทดแทนดังตอไปน้ี ๑. คา ทดแทนการถกู คมุ ขัง คํานวณเปน รายวัน (วนั ละ ๒๐๐) ๒. คาใชจายท่ีจําเปนในการรักษาพยาบาลและคาฟนฟูสมรรถภาพทางรางกาย และจติ ใจ ๓. คา ทดแทนในกรณจี าํ เลยถงึ แกค วามตายอนั เปน ผลโดยตรงจากการถกู ดาํ เนนิ คดี ๔. คาขาดประโยชนท ํามาหาไดใ นระหวางถูกดาํ เนนิ คดี ๕. คาใชจา ยทจี่ าํ เปนในการดาํ เนนิ คดี ô. ¼ÙŒÁÕÊÔ·¸ÔÂè×¹คํา¢Í¤‹Òμͺ᷹ËÃ×ͤ‹Ò·´á·¹ ไดแก ผูเสียหาย จําเลย ทายาท หรือผแู ทนทกี่ ระทรวงยุติธรรมแตงตงั้ ทัง้ นภ้ี ายในกําหนด ๑ ปน บั แตวนั รคู วามผดิ ¡Ãкǹ¡ÒÃดําà¹Ô¹§Ò¹¢Í§Í§¤¡Ã㹡Ãкǹ¡ÒÃÂμØ ¸Ô ÃÃÁ·Ò§ÍÒÞÒ ๑) ตํารวจ จะตองเขามาทําหนาท่ี ในการสืบสวน สอบสวน เพื่อหาตัวและจับกุมตัว ผกู ระทําความผดิ เพ่อื จะไดเ สนอตออัยการวา เหน็ ควรสัง่ ฟอง หรอื ไมส ัง่ ฟอ ง ๒) อัยการ มีหนาท่ีเมื่อตํารวจสงสํานวนการสอบสวนขึ้นมาให อัยการจะพิจารณา สาํ นวนวา ควรใหต าํ รวจสอบสวนเพมิ่ เตมิ หรอื ไม และเหน็ ควรสงั่ คดวี า จะฟอ ง หรอื ไมฟ อ งตอ ศาลตอ ไป ถาเหน็ ควรสัง่ ฟอง ก็จะนําคดขี ้นึ สศู าลตดั สินตอไป ๓) ศาล มีหนาท่ีเมื่ออัยการสงคดีมาใหตัดสินคดีความ ศาลจะพิจารณาตัดสินคดีวา ควรสัง่ สบื เสาะเพม่ิ เตมิ หรือไม ถามคี าํ พพิ ากษาตดั สนิ ลงโทษตามขอ บัญญตั ขิ องกฎหมายท่ีกําหนดไว เชน ประหารชีวิต จําคุก กักขัง ปรับ ริบทรัพย ฯลฯ ซึ่งถามีการลงโทษประหารชีวิต จําคุก กักขัง จะสงใหราชทัณฑตอไป แตถาใหมีการรอการลงโทษ หรือรอการกําหนดโทษ จะสงใหคุมประพฤติ ดําเนินการตอไป ๔) ทนายความ มีหนาท่ี ใหคําปรึกษา แนะนํา วาความการตอสูคดีแกผูกลาวหา หรือผูถูกกลาว ทั้งคดีแพงและคดีอาญา จากท่ีไดรับการวาจาง หรือรองขอจากศาล ซ่ึงทนาย จะมหี นาทเ่ี ขา ไปเกยี่ วของกบั กระบวนการยุติธรรมใหคกู รณี ตัง้ แตในชน้ั ของตาํ รวจจนถงึ กระบวนการ ยตุ ธิ รรมในการพิจารณาคดีของศาลตอ ไป ๕) คุมประพฤติ มีหนาที่เมื่อไดรับคําสั่งจากศาลแลว ถาศาลใหมีการสืบเสาะ ความประพฤติก็จะทําหนาท่ีสืบเสาะ และรายงานตอศาลเพ่ือพิจารณาตัดสินคดีตอไป แตถาศาลสั่ง ใหมีการลงโทษผูทําผิดโดยไมตองกักขัง แตใหทํากิจกรรมท่ีเปนประโยชนตอชุมชน คุมประพฤติก็จะ มหี นาท่ีควบคุมดแู ลดาํ เนนิ การตามคาํ สัง่ ของศาล

๗๑ ๖) ราชทณั ฑ มหี นา ทเ่ี มอ่ื ศาลตดั สนิ ประหารชวี ติ จาํ คกุ จะดาํ เนนิ การตามคาํ สง่ั ของศาล ถาผูทําผิดถูกจําคุก ราชทัณฑจะดําเนินการคุมขัง และขณะเดียวกันจะตองฟนฟู พัฒนา สงเคราะห โดยการพัฒนาอาชีพ ใหการศึกษาแกนักโทษในขณะท่ีตองขังดวย เพ่ือจะไดกลับตัวกลับใจเปนคนดี กลบั คนื สูส งั คม และเม่อื ผทู ําผิดพนจากการตองโทษแลวก็จะปลอยตวั ออกไป แตผูท ําผดิ ตองรายงาน ความประพฤตใิ หเ จา หนาทีไ่ ดท ราบตามกําหนดระยะเวลาตอ ไป ๗) องคกรอื่นๆ ท่ีเก่ียวของกับกระบวนการยุติธรรม เชน กรมสอบสวนคดีพิเศษ สํานักงานปองกันและปราบปรามการฟอกเงิน มีหนาท่ี สืบสวนและสอบสวนเชนเดียวกับตํารวจ แตต อ งเปน คดพี เิ ศษ หรอื ทค่ี ณะกรรมการของกรมฯ มคี าํ สง่ั ใหด าํ เนนิ การแทนตาํ รวจ เชน คดอี าชญากรรม ทางเศรษฐกิจ การฟอกเงนิ ฯลฯ เปน ตน ขณะท่ีคณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแหงชาติ รับขอรองเรียน จากผเู สียหาย ทคี่ ดิ วาไมไดร ับความเปน ธรรมจากคดตี า งๆ ทเ่ี กิดขึน้ โดยเฉพาะทไี่ ดร ับจากการกระทาํ ของภาครัฐ แลวจะดาํ เนินการใหผเู สยี หายไดร บั ความเปนธรรมตอ ไป เชน กรณีการประทว งท่ีตากใบ กรือเซะ แลว มกี ารเสยี ชวี ติ ฯลฯ

๗๒

๗๓ ˹Nj §ҹ㹡Ãкǹ¡ÒÃÂμØ ¸Ô ÃÃÁ ñ. สํา¹Ñ¡§Ò¹ตําÃǨá˧‹ ªÒμÔ ¤ÇÒÁËÁÒ¢ͧตําÃǨ ตํารวจ หมายถึง เจาหนาท่ีของรัฐ มีหนาท่ีตรวจตรารักษาความสงบ จับกุม และปราบปรามผกู ระทาํ ผิดกฎหมาย จอมพล ป.พิบูลสงคราม ไดใหความหมายของคําวา “ตํารวจ” เนื่องใน วันตํารวจ วันที่ ๑๓ ตลุ าคม ๒๔๙๒ วา “ตํารวจตองเปนผู μ - รวจตรา จบั กมุ ผูกระทําความผดิ ตามหนา ที่ อํา - นวยความสะดวกใหป ระชาชน ÃÐ - งบั เหตุรา ย รกั ษาความสงบของบา นเมอื ง Ç - าจาดี มีกริ ิยาสภุ าพ ¨ - รรยาดี มศี ลี ธรรม” ตํารวจ ตามประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความอาญา มาตรา ๒ (๑๖) ไดใหคํา จํากัดความคําวา “ตํารวจ” คือ เจาพนักงานซ่ึงกฎหมายใหอํานาจและหนาท่ีในการรักษา ความสงบเรยี บรอ ยของประชาชน อํา¹Ò¨Ë¹ŒÒ·èբͧตําÃǨ สํานักงานตํารวจแหงชาติเปนสวนราชการมีฐานะเปนนิติบุคคลอยูในบังคับบัญชา ของนายกรัฐมนตรี และมีอํานาจหนาท่ีสําคัญ ตามมาตรา ๖ แหงพระราชบัญญัติตํารวจแหงชาติ พ.ศ.๒๕๔๗ ดงั ตอ ไปน้ี (๑) รักษาความปลอดภยั สําหรับองคพ ระมหากษัตรยิ  พระราชินี พระรชั ทายาท ผสู ําเร็จ ราชการแทนพระองค พระบรมวงศานุวงศ ผแู ทนพระองค และพระราชอาคนั ตกุ ะ (๒) ดแู ลควบคมุ และกาํ กบั การปฏบิ ตั งิ านของขา ราชการตาํ รวจ ซงึ่ ปฏบิ ตั กิ ารตามประมวล กฎหมายวิธีพจิ ารณาความอาญา (๓) ปองกนั และปราบปรามการกระทําความผดิ ทางอาญา (๔) รักษาความสงบเรียบรอย ความปลอดภัยของประชาชนและความมั่นคงของ ราชอาณาจกั ร (๕) ปฏิบัติการอ่ืนใดตามที่กฎหมายกําหนดใหเปนอํานาจหนาท่ีของขาราชการตํารวจ หรอื สาํ นกั งานตํารวจแหงชาติ (๖) ชว ยเหลือการพฒั นาประเทศตามท่นี ายกรฐั มนตรมี อบหมาย (๗) ปฏบิ ตั กิ ารอน่ื ใดเพอ่ื สง เสรมิ และสนบั สนนุ ใหก ารปฏบิ ตั กิ ารตามอาํ นาจหนา ทเี่ ปน ไป อยางมีประสทิ ธิภาพ

๗๔ ËÅ¡Ñ ¡Òû¯ºÔ ÑμËÔ ¹ŒÒ·èÕÊҡŢͧตําÃǨ หนา ทแ่ี ละความรบั ผดิ ชอบของตาํ รวจไดม ี เซอร โรเบริ ต พลี บดิ าตาํ รวจองั กฤษไดก าํ หนด หลักการสําหรับวิชาชีพตํารวจ (Peel’s Professional Police Principles) ซึ่งยังถือเปนหลักสากล ทสี่ ามารถปฏบิ ัตไิ ดในปจจุบนั คือ ËÅ¡Ñ ¡Òâ͌ ·Õè ñ ¡Òû‡Í§¡Ñ¹»ÃÒº»ÃÒÁÍÒªÞÒ¡ÃÃÁ໚¹ÀÒáԨ¾×é¹°Ò¹¢Í§ตําÃǨ (Prevention of Crime is the Basic Mission of the Police) ในฐานะทตี่ าํ รวจเปน หนว ยงานเบอื้ งตน ในกระบวนการ ยุติธรรม ดังน้ันตํารวจจึงตองมีหนาท่ีในการปองกันและปราบปรามอาชญากรรม รักษาความผาสุก และความเปนระเบียบเรียบรอยของบานเมืองไว นอกจากน้ันยังตองสงเสริมใหประชาชนเคารพ ตอ กฎหมายบา นเมอื ง และดาํ เนนิ ชวี ติ ถกู ตอ งตามหลกั ทาํ นองคลองธรรม โดยตาํ รวจตอ งปฏบิ ตั หิ นา ที่ ภายใตข อบงั คับแหงกฎหมาย และประพฤตเิ ปนแบบอยา งอันดีตามหลกั จริยธรรมตํารวจอาชีพดวย ËÅ¡Ñ ¡Òâ͌ ·èÕ ò ตําÃǨμŒÍ§ä´ŒÃѺ¤ÇÒÁà¤Òþ¹Ñº¶×Í¡‹ͧ¨Ò¡»ÃЪҪ¹Í‹ҧ᷌¨ÃÔ§ (Police Must Have Full Respect of the Citizenry) จากการวจิ ยั ศกึ ษาภาวะบทบาทของตาํ รวจในสังคมพบวา การปฏิบัติหนาที่อยางไมเหมาะสม อยุติธรรมของตํารวจเหนือการแสดงพฤติกรรมอันเปนสิ่งท่ี นา รังเกียจทาํ นองกดขี่ขม เหงรีดไถประชาชน หรือขาดความรบั ผดิ ชอบตอการปฏิบตั หิ นาท่ี เปนผลให ประชาชนปลกี ตวั เหนิ หา งจากตาํ รวจ โดยเฉพาะอยา งยงิ่ ตาํ รวจทป่ี ฏบิ ตั หิ นา ทต่ี ามสะดวกตามอารมณ หรอื ใชอ าํ นาจหนา ทปี่ กปอ งคมุ ครองคนผดิ คบคนพาล มกั จะประสบปญ หาขาดความเคารพไวเ นอ้ื เชอ่ื ใจ จากประชาชน ËÅÑ¡¡ÒâŒÍ·èÕ ó ¡Ò÷Õè»ÃЪҪ¹à¤Òþ»¯ºÔ ÑμÔμÒÁ¡®ËÁÒ ໚¹¡Òê¡Ñ นําãËŒ»ÃЪҪ¹à¤Òþ ยาํ à¡Ã§ μ‹ÍตําÃǨ (A citizen’s Respect for Law Develops His Respect For the Police) พฤตกิ ารณ หรือการกระทําใดๆ อันไมเคารพตอกฎหมายบานเมือง ไมวาจะกอขึ้นโดยเจาหนาท่ีตํารวจ หรือ ประชาชน ผทู ่ีทาํ การฝา ฝน ตอ งไดรับโทษตามสมควรแกเ หตุไมม ีการยกเวน เนอ่ื งจากวา การไมเ คารพ ตอ กฎหมายบา นเมอื ง เปน การกระทาํ ทข่ี าดความรบั ผดิ ชอบ ขาดความเคารพตอ กฎหมาย และเปน การ ประทุษรายตอกติกาการปกครอง โดยหลักกฎหมาย ดังน้ัน จึงเปนการสมควรอยางยิ่งที่ประชาชน และตาํ รวจจะตอ งมีจติ สาํ นึกเคารพบูชาตอกฎหมายบา นเมอื งอยางแทจริง ËÅ¡Ñ ¡Òâ͌ ·èÕ ô ¡Òû¯ºÔ μÑ ËÔ ¹ÒŒ ·àèÕ ª§Ô º§Ñ ¤ºÑ ¢à‹Ù ¢Þç à¾ÁÔè ¾¹Ù ¢Í§ตาํ ÃǨ ¨Ð໹š ¼Åทาํ ãË»Œ ÃЪҪ¹Ê¹ºÑ ʹ¹Ø ¡Ô¨¡ÒÃตําÃǨ¹ŒÍÂŧ໚¹ÊѴʋǹ¡Ñ¹ (Cooperation of the Police Decreases as the Eye of Force Increases) ตํารวจพึงเขาใจวา การใชศิลปะเขาถึงจติ ใจของประชาชนของตาํ รวจเปรยี บเสมือน หนึ่งเปนแมแรงงัดภาวะอันหนักอ้ึงของตํารวจไปสูความสําเร็จในการรักษากฎหมายและการปองกัน และปราบปรามอาชญากรรมเปน อยางดยี ่ิง

๗๕ ËÅ¡Ñ ¡Òâ͌ ·èÕ õ ตําÃǨμŒÍ§»¯ºÔ ÑμËÔ ¹ŒÒ·Õãè ªŒºÑ§¤Ñº¡®ËÁÒ´nj ¤ÇÒÁà·ÂèÕ §¸ÃÃÁ (Police Must Render Impartial Enforcement of the Law) ตํารวจตอ งปฏิบัตหิ นาที่ดวยความเท่ยี งธรรมและเสมอภาค ตามหลักแหงกฎหมายอยางเครงครัดโดยไมหว่ันเกรงสั่นคลอนตามอิทธิพลหรือภาวะครอบงําอื่นๆ ทงั้ ตอ งระมดั ระวงั สาํ นกึ ไมใ หเ กดิ ความลาํ เอยี งหรอื รงั เกยี จเดยี ดฉนั ทต อ บคุ คลโดยเชอ้ื ชาตหิ รอื ศาสนา ËÅÑ¡¡Òâ͌ ·èÕ ö ตําÃǨ¾Ö§ãªŒ¡íÒÅѧÍÒÇظ㹡óÕจํา໚¹ÊØ´ÇÔÊÑ«Öè§äÁ‹ÍÒ¨ËÅÕ¡àÅèÕ§䴌áÅŒÇ (Physical Force Is Used Only as Last Resort) หมายความวา การใชอาวธุ ของเจา หนา ที่ตาํ รวจเปน การเสี่ยง ตอการวพิ ากษวิจารณจ ากประชาชน ทั้งยงั อาจกอ ใหเ กิดความเสยี หายตอ ชีวิต รา งกายและทรัพยสิน โดยไมจ าํ เปน ควรจะใชเ พอื่ การรกั ษาความศกั ดสิ์ ทิ ธแ์ิ หง กฎหมายและความสงบเรยี บรอ ยของสงั คมเทา นนั้ ËÅ¡Ñ ¡ÒâŒÍ·Õè ÷ ตาํ ÃǨáÅлÃЪҪ¹à»ÃÂÕ ºàÊÁÍ× ¹º¤Ø ¤Åà´ÂÕ Ç¡¹Ñ (The Police are the Public and the Public are the Police) ขอ เทจ็ จรงิ ซึ่งอาจถือเปน ประเพณไี ดวา “ประชาชนคอื ตน กําเนิดของตาํ รวจ และตํารวจคือประชาชนพลเมืองของชาติ” ทั้งตํารวจและประชาชนจึงเปรียบเสมือนบุคคลเดียวกัน คือ ตํารวจมีหนาท่ีคุมครองความปลอดภัยผาสุกของประชาชน และในทํานองเดียวกัน ประชาชน ตองใหค วามรว มมอื แกตํารวจในการปฏบิ ัตหิ นา ทีต่ ามหลักพลเมอื งดี ËÅÑ¡¡Òâ͌ ·èÕ ø ตาํ ÃǨ໹š μÇÑ á·¹¢Í§¡®ËÁÒ (Police Represent the Law) ในฐานะทต่ี าํ รวจเปน ตัวแทนของกฎหมาย ผูมีอํานาจบังคับใชกฎหมาย ดังน้ัน จึงเปนการจําเปนอยางย่ิงท่ีตํารวจตองใช การส่ังการวินิจฉัยท่ีถูกตองตามหลักแหงกฎหมาย มีความอดทนและเขมแข็งตอตานในส่ิงยั่วยุตางๆ อยา งมั่นคงไมห วนั่ ไหวเอนเอยี งไปตามสภาวะแวดลอ ม ËÅÑ¡¡ÒâŒÍ·èÕ ù 椄 ¤Á·»èÕ ÅÍ´ÀÂÑ ¨Ò¡ÍÒªÞÒ¡ÃÃÁáÅÐÁ¤Õ ÇÒÁʧºà§ÂÕ º ໹š ¡Ò÷´Êͺ¶§Ö »ÃÐÊ·Ô ¸ÀÔ Ò¾ ¢Í§ตําÃǨ (The absence of Crime and Disorder is the Test of Police Efficiency) หลกั การน้ี เปนการประเมินถึงคาปฏิบัติหนาท่ีของตํารวจ โดยพิสูจนถึงประสิทธิผลการรักษาความสงบเรียบรอย แกช มุ ชน รวมทง้ั ความสามารถของตาํ รวจทจี่ ะรกั ษาความศกั ดสิ์ ทิ ธแิ์ หง กฎหมายใหค งไวเ ปน หลกั เกณฑ วนิ จิ ฉยั ประกอบกันไปดวย ทง้ั น้ี ประเสริฐ เมฆมณี ไดกลาวถงึ บทบาทและความสําคญั ของตาํ รวจไววา ตาํ รวจเปน ผูรับใช บาํ บัดทกุ ข บํารุงสขุ ใหแ กป ระชาชน และดูแลรกั ษาผลประโยชนของ สาธารณะโดยทว่ั ไป ตาํ รวจเปน ผพู ิทกั ษช ีวติ และทรัพยส ินของประชาชน ตํารวจเปนผูรักษาความสงบเรียบรอยของบานเมือง และคุมครองสิทธิเสรีภาพของ ประชาชน ตามบทบัญญตั แิ หงกฎหมาย

๗๖ ตํารวจเปนนักกฎหมาย นักปกครอง นักสังคมสงเคราะห นักการทูต นักจิตวิทยา และผูนําชุมชนท่ีมีสวนควบคุมพัฒนาพฤติกรรม อุปนิสัยของประชาชนใหอยูในกรอบระเบียบวินัย วัฒนธรรมและศลี ธรรมอนั ดีของชาติ ตํารวจเปนทหารของชาติ ที่จะตองรักษาความสงบภายใน และปกปองอธิปไตย ของประเทศ ตาํ รวจมีฐานะเปน พอแม ญาติ พนี่ อ ง ครูอาจารย และมติ รของประชาชนทัว่ ไป ¡Ãкǹ¡ÒÃดําà¹Ô¹§Ò¹¢Í§ตําÃǨ กระบวนการดําเนินงานของตํารวจตามประมวล กฎหมายวิธีพิจารณาความอาญา อาจสรุปสาระสําคัญและจัดแบง เฉพาะทส่ี ําคัญได ๘ ขัน้ ตอน ดงั น้ี ¢¹éÑ μ͹·èËÕ ¹§Öè การรองทุกขใ นคดีอาญา เม่อื เกดิ อาชญากรรมหรอื คดอี าญาขึน้ (๑) ผเู สยี หายทไ่ี ดรับความเสยี หายจากการกระทาํ ผิดท่ีเกิดข้ึน (๒) เจา พนกั งาน ผูป ระสบเหตุ หรอื (๓) ผูเห็นเหตุการณฝายหนึ่ง อาจนําเร่ืองไปแจง กลาวโทษ หรือรองทุกขตอตํารวจ โดยผูต องหา ซึง่ หมายถึง ผูถ ูกกลา วหาวากระทําความผดิ คดอี าญานน้ั ๆ อยูอกี ฝายหน่ึง ¢¹Ñé μ͹·ÊèÕ Í§ ตาํ รวจทาํ หนา ทเ่ี ปน พนกั งานสอบสวน โดยรบั แจง เหตแุ ลว ทาํ การสอบสวน รวบรวมพยานหลักฐานเปนสํานวนคดี และเพื่อใหตํารวจสามารถดําเนินการได ประมวลกฎหมาย วิธีพิจารณาความอาญาไดบญั ญัตใิ หอํานาจตาํ รวจ (พนักงานสอบสวน) ไวดงั น้ี ๑) อํานาจในการสอบสวนและสืบสวนคดีอาญา เพ่ือใหทราบตัวผูกระทําความผิด และหาพยานหลักฐานเพ่ือพสิ จู นการกระทาํ ผิด ๒) ตรวจคนตัวบุคคลและสถานท่ี เพ่อื หาพยานหลักฐานและจับกุมผูต อ งหา ๓) จับกุมผตู องหา เพื่อนาํ มาดาํ เนินคดี ๔) ออกหมายเรยี กพยานและผตู อ งหา มาเพอื่ ทาํ การสอบสวนไวเ ปน พยานหลกั ฐานในคดี ๕) ยึดวัตถพุ ยาน เพอื่ เปน พยานหลกั ฐานในคดี ๖) ควบคุมตัวผตู อ งหา เพอื่ ทําการสอบสวน ๗) ใหประกันตวั ผูต อ งหาในระหวางการสอบสวน ¢é¹Ñ μ͹·ÊèÕ ÒÁ คดีอาญาที่เลกิ กันไดใ นชนั้ ตํารวจในฐานะเปนพนักงานสอบสวน ดังน้ี ๑) คดีอาญาที่เปนความผิดตอสวนตัว เชน คดีฉอโกงทรัพย และยักยอกทรัพย เมอ่ื ผูเสยี หายถอนคํารอ งทกุ ข ๒) คดที ต่ี าํ รวจมอี าํ นาจเปรียบเทยี บปรบั และผตู องหาไดชําระคาปรบั ตามกําหนดแลว เชน คดคี วามผิดพระราชบัญญตั จิ ราจร เปน ตน ¢Ñé¹μ͹·èÕÊèÕ อํานาจการควบคุมผูตองหาในระหวางการสอบสวนของตํารวจ เฉพาะคดี ที่มีอัตราโทษท่ีกฎหมายบัญญัติใหอํานาจตํารวจทําการควบคุมตัวผูตองหาไวในระหวางการสอบสวน ไดแ ยกเปน ๒ กรณี คอื ๑) คดที ี่อยใู นอํานาจศาลแขวง ควบคมุ ตวั ผตู องหาได ๔๘ ชั่วโมง ๒) คดีท่อี ยูในอาํ นาจศาลอาญา ควบคมุ ตัวผตู อ งหาได ๔๘ ชัว่ โมง

๗๗ ¢¹Ñé μ͹·ËÕè ÒŒ การขอผดั ฟอ ง และฝากขงั ผตู อ งหา หลงั จากครบอาํ นาจควบคมุ ตวั ผตู อ งหาแลว หากการสอบสวนยังไมเสร็จ ตํารวจตองนําผูตองหาไปขอผัดฟอง หรือฝากขังตอศาลแขวง หรือศาล อาญา ดงั นี้ ๑) คดที อ่ี ยใู นอาํ นาจศาลแขวง ผดั ฟอ ง (ในกรณผี ตู อ งหามปี ระกนั ตวั ) หรอื ผดั ฟอ งฝากขงั ในกรณผี ูต องหาไมม ปี ระกนั ตวั ไดไมเ กนิ ๕ คร้งั ๆ ละไมเกิน ๖ วนั (พระราชบญั ญัตจิ ัดตั้งศาลแขวง และวธิ ีพจิ ารณาความอาญาในศาลแขวง มาตรา ๗) ๒) คดที ่อี ยูในอํานาจศาลอาญา ๒.๑ คดีท่ีมีอัตราโทษจําคุกอยางสูงเกินกวา ๖ เดือน แตไมถึง ๑๐ ป หรือปรับ เกินกวา ๕๐๐ บาท หรือทงั้ จาํ ทั้งปรบั ฝากขังไดหลายครง้ั ตดิ ๆ กัน แตคร้งั หน่งึ ตอ งไมเ กนิ ๑๒ วัน และรวมกันทัง้ หมดตอ งไมเกิน ๔๘ วนั (ประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความอาญา มาตรา ๘๗) ๒.๒ คดที มี่ อี ตั ราโทษจาํ คกุ อยา งสงู ตงั้ แต ๑๐ ป ขน้ึ ไป ฝากขงั ไดห ลายครงั้ ตดิ ๆ กนั ครงั้ หนึง่ ตอ งไมเกิน ๑๒ วนั รวมกนั ทง้ั หมดตองไมเกิน ๘๔ วัน (ประมวลกฎหมายวธิ ีพจิ ารณาความ อาญา มาตรา ๘๗) เมือ่ ศาลอนญุ าตใหผ ัดฟองฝากขงั (คดีศาลแขวง) หรือฝากขัง (คดอี าญา) แลว จะมอบตัว ผตู อ งหาใหอ ยใู นอาํ นาจการควบคมุ ของศาลซง่ึ ศาลจะไดม อบใหเ จา หนา ทรี่ าชทณั ฑน าํ ตวั ไปควบคมุ ไว ในเรือนจาํ ตอไป กรณผี ตู อ งหาไดป ระกนั ตวั ในชนั้ สอบสวน ตาํ รวจไมต อ งขออาํ นาจศาลฝากขงั แตอ ยา งใด ¢Ñé¹μ͹·èÕË¡ การสรุปสํานวนของตํารวจ (ประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความอาญา มาตรา ๑๔๐-๑๔๓) เม่ือตํารวจรวบรวมพยานหลักฐานเสร็จแลว ก็จะสรุปสํานวนการสอบสวน มคี วามเห็นทางคดไี ด ๓ ทาง ดงั นี้ ๑) เหน็ ควรงดการสอบสวน (กรณีไมม ีตัวผูต องหา) ๒) เหน็ ควรสัง่ ฟองผตู อ งหา ๓) เหน็ ควรสงั่ ไมฟ องผตู องหา ¢¹Ñé μ͹·àèÕ ¨´ç กรณตี าํ รวจมคี วามเหน็ ควรสงั่ ฟอ ง (ประมวลกฎหมายวธิ พี จิ ารณาความอาญา มาตรา ๑๔๒) ใหสง สํานวนการสอบสวนพรอมตวั ผูตอ งหาไปยังพนักงานอัยการเพือ่ ดําเนินการตอไป สวนการประกนั ตัวชน้ั การควบคุมของอยั การ ผูตองหามีสทิ ธิจะยน่ื คาํ รอ งขอประกนั ตัวตออัยการได ¢Ñé¹μ͹·èÕá»´ กรณีตํารวจมีความเห็นควรสั่งไมฟอง (ประมวลกฎหมายวิธีพิจารณา ความอาญา มาตรา ๑๔๒) ใหสงสํานวนการสอบสวนไปยังอัยการเพื่อพิจารณาตอไป สวนตัว ผตู อ งหาหากอยใู นความควบคมุ ของตาํ รวจใหป ลอ ยตวั ไป หากอยใู นความควบคมุ ของศาลใหย น่ื คาํ รอ ง ขอปลอยตัวผูตองหาตอ ศาล ÊÃØ» ตํารวจเปนเจาหนาท่ีของรัฐในกระบวนการยุติธรรมท่ีใกลชิดประชาชนมากที่สุด อีกท้ังยังเปนหนวยงานของรัฐและเจาหนาที่ของรัฐที่อยูในกระบวนการยุติธรรมเปนลําดับแรก อํานาจหนาท่ีในการดําเนินงานหรือบริหารงานราชการของตํารวจในสวนที่เกี่ยวของกับคดีอาญา ท่ีสําคัญ มี ๘ ข้ันตอน ซึง่ มากเพียงพอทจ่ี ะใหความยตุ ธิ รรมและอาํ นวยความยุติธรรมแกประชาชนได

๗๘ ò. ÍÑ¡Òà ¤ÇÒÁËÁÒ อยั การ หมายถึง เจา หนา ที่ของรฐั ทส่ี งั กัดสาํ นกั งานอยั การสูงสดุ ซึ่งเปน “สวนราชการไมสังกัดสํานักนายกรัฐมนตรี กระทรวง หรือทบวง” มีฐานะเปนกรมและอยูในบังคับ ของรฐั มนตรวี า การกระทรวงยตุ ธิ รรม บางครง้ั เรยี กอยั การวา ทนายแผน ดนิ อาจกลา วไดว า มหี นา ทห่ี ลกั คอื ตดั สนิ วา จะสงั่ ฟอ งผตู อ งหาตอ ศาลหรอื ไม หลงั จากทไี่ ดร บั สรปุ สาํ นวนจากตาํ รวจแลว อยั การถอื วา เปนสวนสาํ คัญสว นหน่ึงในกระบวนการยตุ ธิ รรมทางอาญา อํา¹Ò¨Ë¹ŒÒ·èÕ พระราชบัญญัติปรับปรุงกระทรวง ทบวง กรม พ.ศ.๒๕๔๕ (มาตรา ๔๖ (๙)) บญั ญตั ใิ หส าํ นกั งานอยั การสงู สดุ มอี าํ นาจหนา ทเี่ กยี่ วกบั การดาํ เนนิ คดอี าญาทงั้ ปวง ดําเนินคดแี พง และใหคาํ ปรึกษาดา นกฎหมายแกร ัฐบาลและหนวยงานของรัฐ และอาํ นาจหนา ที่ตาม ที่กําหนดไวในกฎหมาย อาํ นาจหนาทขี่ องอัยการ ท่สี าํ คญั มี ๔ ประการ ดังน้ี ๒.๑ การอาํ นวยความยุติธรรม ตามประมวลกฎหมายวธิ พี จิ ารณาความอาญา เชน ๑) ฟองคดอี าญาตอ ศาลชั้นตน ตลอดจนฟองอุทธรณ ฟองฎกี า และแกฟอง อทุ ธรณ แกฟ องฎีกาดว ย ๒) สงั่ ใหง ดหรอื ใหท าํ การสอบสวนตอ ไป ในคดที ไี่ มป รากฏวา ผใู ดเปน ผกู ระทาํ ผดิ ๓) ในกรณที พี่ นกั งานสอบสวนมคี วามเหน็ ควรสง่ั ไมฟ อ ง และพนกั งานอยั การ เหน็ ชอบดว ยใหอ อกคาํ สงั่ ไมฟ อ ง และแจง คาํ สง่ั นใ้ี หพ นกั งานสอบสวนทราบ แตถ า ไมเ หน็ ชอบดว ยกใ็ ห สง่ั ฟอง และแจงใหพนักงานสอบสวนสงตัวผูตองหามาเพ่อื ฟองหรือจดั การอยา งหน่ึงอยางใด เพื่อให ไดตวั ผตู อ งหามา ๔) ในกรณีที่พนักงานสอบสวนมีความเห็นควรส่ังฟองและพนักงานอัยการ เห็นชอบดวยใหออกคําสั่งฟองและฟองผูตองหาตอศาล แตถาไมเห็นชอบดวยก็ใหสั่งไมฟอง และปลอ ยตัวผตู องหาไป และแจงคําสง่ั ใหพนกั งานสอบสวนทราบ ๕) ส่ังใหพนักงานสอบสวนดําเนินการสอบสวนเพ่ิมเติมหรือสงพยานคนใด มาใหซักถามเพอ่ื สง่ั ตอ ไป ๒.๒ การรกั ษาผลประโยชนของรัฐ ๑) ในคดแี พง หรอื คดปี กครอง (ตาม พ.ร.บ.องคก รอยั การและพนกั งานอยั การ พ.ศ.๒๕๕๓ ม.๑๔) ๑.๑) ในคดแี พง หรอื คดปี กครอง มอี าํ นาจและหนา ทด่ี าํ เนนิ คดแี ทนรฐั บาล หนวยงานของรัฐท่ีเปนองคกรตามรัฐธรรมนูญ ราชการสวนกลาง หรือราชการสวนภูมิภาคในศาล หรือในกระบวนการทางอนุญาโตตุลาการทั้งปวง กับมีอํานาจและหนาที่ตามกฎหมายอ่ืน ซ่ึงบัญญัติ วาเปนอาํ นาจและหนาที่ของสํานักงานอยั การสูงสุดหรอื พนกั งานอยั การ ๑.๒) ในคดีแพง คดปี กครอง หรือคดอี าญา ซึ่งเจา หนาท่ีของรัฐถกู ฟอ ง ในเรอ่ื งการทไี่ ดก ระทาํ ไปตามหนา ทกี่ ด็ ี หรอื ในคดแี พง หรอื คดอี าญาทรี่ าษฎรผหู นง่ึ ผใู ดถกู ฟอ ง ในเรอื่ งการ ทไ่ี ดก ระทาํ ตามคาํ สง่ั ของเจา หนา ทข่ี องรฐั ซงึ่ ไดส ง่ั การโดยชอบดว ยกฎหมาย หรอื เขา รว ม หรอื ชว ยเหลอื เจา หนา ทข่ี องรฐั ซง่ึ กระทาํ การในหนา ทรี่ าชการกด็ ี เมอื่ เหน็ สมควรพนกั งานอยั การจะรบั แกต า งใหก ไ็ ด

๗๙ ๑.๓) ในคดีแพง คดีปกครอง หรือกรณีมีขอพิพาทท่ีตองดําเนินการทาง อนุญาโตตลุ าการ ๑.๔) ผดู าํ รงตาํ แหนง ทางการเมอื งผใู ดมที รพั ยส นิ เพม่ิ ขน้ึ ผดิ ปกตใิ หป ระธาน กรรมการปอ งกนั และปราบปรามการทจุ รติ แหง ชาติ สง เอกสารทง้ั หมดพรอ มทงั้ รายงานการตรวจสอบ ไปยังอัยการสูงสุด เพ่ือดําเนินงานคดีในศาลฎีกาแผนกคดีอาญาของผูดํารงตําแหนงทางการเมือง เพอ่ื ใหท รพั ยส นิ ทเ่ี พมิ่ ขน้ึ ผดิ ปกตนิ น้ั ตกเปน ของแผน ดนิ (พ.ร.บ.ประกอบรฐั ธรรมนญู วา ดว ยการปอ งกนั และปราบปรามการทุจริต พ.ศ.๒๕๕๔ มาตรา ๓๘) ๒) เปน ทป่ี รกึ ษากฎหมายของรฐั โดยใหค าํ ปรกึ ษาหรอื ความเหน็ ทางกฎหมาย หรือตรวจรางสญั ญาตางๆ กอนลงนาม ๒.๓ การคมุ ครองสทิ ธแิ ละเสรภี าพของประชาชน อยั การมอี าํ นาจหนา ทดี่ าํ เนนิ การ คมุ ครองสทิ ธแิ ละเสรภี าพตามทกี่ ฎหมายบญั ญตั ไิ ว เชน ยน่ื คาํ รอ งขอใหศ าลออกหมายปลอ ยผตู อ งหา (ประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความอาญา มาตรา ๗๒ (๒)) ย่ืนคํารองขอใหศาลปลอยบุคคลที่ถูก คมุ ขงั โดยมชิ อบดว ยกฎหมายหรอื ถกู จาํ คกุ ผดิ จากคาํ พพิ ากษาของศาล (ประมวลกฎหมายวธิ พี จิ ารณา ความอาญา มาตรา ๙๐(๒)) ๒.๔ อาํ นาจหนา ทอี่ น่ื ๆ ตามทก่ี ฎหมายบัญญตั ไิ ว เชน ๑) อัยการสูงสุดเปนผูตรวจสอบขอเท็จจริงและย่ืนคํารองใหศาลรัฐธรรมนูญ วนิ จิ ฉยั สง่ั การใหบ คุ คลหรอื พรรคการเมอื งใดเลกิ การกระทาํ เพอ่ื ลม ลา งการปกครองระบอบประชาธปิ ไตย อันมีพระมหากษัตริยเปนประมุข หรือเพื่อใหไดมาซ่ึงอํานาจในการปกครองประเทศโดยวิธีการ ซงึ่ มไิ ดเ ปน ไปตามวถิ ที างทบี่ ญั ญตั ไิ วใ นรฐั ธรรมนญู (พ.ร.บ.ประกอบรฐั ธรรมนญู วา ดว ยพรรคการเมอื ง พ.ศ.๒๕๖๐ ม.๙๕) ¡Ãкǹ¡ÒÃดําà¹Ô¹§Ò¹¢Í§ÍÑ¡Òà กระบวนการดําเนินงานของอัยการในการดําเนิน คดีอาญาเพ่ืออํานวยความยุติธรรม เปนไปตามพระราชบัญญัติองคกรอัยการและพนักงานอัยการ พ.ศ.๒๕๕๓ ม.๑๔ และประมวลกฎหมายวธิ พี ิจารณาความอาญาเปน หลกั ทส่ี ําคัญมี ๒ ขน้ั ตอน ดังนี้ ¢Ñé¹μ͹·èÕ˹èÖ§ การสั่งคดี ประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความอาญา ม.๑๔๔ เม่ือตํารวจหรือพนักงานสอบสวนไดสงสํานวนการสอบสวนมายังอัยการหรือพนักงานอัยการ พรอมท้ังความเห็นสั่งไมฟอง หรือสั่งฟอง หรืออยางอ่ืน (เชน งดการสอบสวน) พนักงานอัยการ ตองพิจารณาสํานวนสอบสวนดังกลาว รวมท้ังพิจารณาคดีและผลของการดําเนินคดีในศาลท้ังใน ขอเท็จจริงและในขอกฎหมายและออกคําสั่งอยางใดอยางหน่ึงตอคดี เชน ส่ังไมฟอง หรือสั่งฟอง ทั้งน้ี การสั่งคดีของอัยการตองเปนไปตามประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความอาญา ตัวอยางเชน กรณีไมปรากฏตัวผูกระทําความผิด อัยการอาจพิจารณาวา ควรงดการสอบสวนหรือไม หรือกรณี ปรากฏผูกระทําความผิดและผูน้ันถูกควบคุมตัวอยู หรือปลอยตัวชั่วคราว หรือเช่ือวาคงจะไดตัวมา เมอ่ื ออกหมายเรยี ก เชน นอี้ ยั การอาจพจิ ารณาแลว มคี วามเหน็ สง่ั ไมฟ อ ง หรอื สง่ั ฟอ งกไ็ ด เหลา นเ้ี ปน ตน

๘๐ ¢éѹμ͹·ÕèÊͧ การดําเนินคดีอาญาในศาล มีดังน้ี (ประมวลกฎหมายวิธีพิจารณา ความอาญา ม.๑๔๓) ๑) การยน่ื ฟอ ง เมอื่ อยั การเหน็ วา การสอบสวนชอบแลว และมหี ลกั ฐานพอฟอ ง อยั การ กจ็ ะรางฟอ ง และยนื่ ฟองผตู องหาตอศาล (ประมวลกฎหมายวธิ ีพจิ ารณาความอาญา ม.๑๕๗-๑๕๘) ๒) การสบื พยาน ตามกฎหมายการนาํ พยานไปศาลเปน หนา ทขี่ องโจทก พยานทอี่ ยั การ นําเขาสืบสวนมักจะปรากฏอยูในสํานวน อัยการจะสืบพยานไปตามลําดับของความสําคัญของพยาน ตามบญั ชีพยานทย่ี น่ื ตอศาล จนกวาจะหมดพยานหรือจนกวา ศาลจะสง่ั ใหย ตุ ิการสบื พยาน ๓) การยนื่ อทุ ธรณแ ละฎกี า เมอื่ ศาลชน้ั ตน มคี าํ พพิ ากษาแลว ไมว า จะลงโทษหรอื ยกฟอ ง ปลอ ยจาํ เลย ถา อยั การไมเ หน็ ดว ยกบั คาํ พพิ ากษา คาํ พพิ ากษาไมถ กู ตอ ง อยั การกส็ ามารถยนื่ อทุ ธรณ ตอศาลอุทธรณไ ดภายในอายคุ วามอทุ ธรณ และถา ศาลอุทธรณต ัดสนิ และมคี าํ พิพากษาแลว อยั การ ก็อาจยื่นฎีกาไดอ กี ภายในอายคุ วามฎกี า ๔) การถอนฟอง ตามประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความอาญา โจทกอาจย่ืนขอ ถอนฟองได อัยการเปนโจทกคนหน่ึงที่ฟองคดีอาญา ยอมมีอํานาจท่ีจะถอนฟองได การถอนฟองมี ๓ กรณดี ังนี้ ๔.๑) ถอนฟองดวยเหตุผลเกี่ยวกับขอเท็จจริง เชน จําเลยไมใชผูกระทําความผิด ท่ีถกู ฟอง อัยการควรถอนฟองเพอื่ ความเปน ธรรม ๔.๒) ถอนฟอ งดว ยเหตผุ ลตามกฎหมาย เชน การกระทาํ ของจาํ เลยเปน การปอ งกนั โดยชอบดวยกฎหมาย หรือมีเหตุยกเวนโทษ หรือคดีขาดอายุความ ๔.๓) ถอนฟอ งดว ยเหตผุ ลนโยบายเพอ่ื ประโยชนข องประชาชน เชน การดาํ เนนิ คดี ตอไปไมเปนประโยชนตอประชาชน หรือเปนผลรายกระทบกระเทือนตอความสงบเรียบรอยของ บานเมอื ง อยั การกอ็ าจถอนฟอ งได ÊÃØ» อยั การมีอาํ นาจหนา ท่ี ๔ ประการ และกระบวนการดาํ เนนิ งานของอัยการท่ีสําคญั มี ๒ ข้นั ตอน ไดแก การส่งั คดี และการดําเนินคดอี าญาในศาล กลาวคอื เมือ่ ตํารวจซึ่งทําหนา ท่เี ปน พนกั งานสอบสวนเรื่องสง มาถึงอยั การ อยั การจะพจิ ารณาและมีความเหน็ คดไี ว คือ งดการสอบสวน สัง่ ฟอ ง หรอื สั่งไมฟอ ง ó. ÈÒÅ เปน การศกึ ษาเฉพาะศาลยตุ ธิ รรมซง่ึ เปน สว นสาํ คญั สว นหนง่ึ ในกระบวนการยตุ ธิ รรม ทางอาญา ยงั มศี าลอนื่ อกี ทอ่ี ยใู นกระบวนการยตุ ธิ รรมดว ย โดยเฉพาะศาลรฐั ธรรมนญู และศาลปกครอง แตไ มไ ดน าํ มารวมศกึ ษาไวใ นทน่ี ด้ี ว ย การเสนอเรอื่ งตอ ศาลดงั กลา วน้ี เพอ่ื พจิ ารณาวนิ จิ ฉยั ตอ งเปน ไป ตามท่ีรัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทยหรือกฎหมายบัญญัติไว เชน ถายื่นเร่ืองตอศาลรัฐธรรมนูญ จะตอ งเปน เรอื่ งทเี่ กย่ี วกบั บทบญั ญตั ขิ องรฐั ธรรมนญู หรอื ถา ยน่ื เรอ่ื งตอ ศาลปกครอง กจ็ ะตอ งเปน เรอ่ื ง ทางปกครอง เปนตน

๘๑ ¤ÇÒÁËÁÒ ศาล หมายถึง ผูพิพากษาซึ่งมีอํานาจในการตัดสินคดีความตางๆ ตามกฎหมาย ในท่ีน้ีหมายถึงศาลยุติธรรม หรือผูพิพากษาท่ีมีอํานาจพิจารณาพิพากษาคดีอาญา และเปน สว นสาํ คญั สว นหนงึ่ ในกระบวนการยตุ ธิ รรมทางอาญา ศาลยตุ ธิ รรมยงั เปน องคก รตามรฐั ธรรมนญู ท่ีมีความเปนอิสระในการพิจารณาพิพากษาอรรถคดี โดยแบงเปน ๓ ชั้นศาล ไดแก ศาลชั้นตน ศาลอทุ ธรณ และศาลฎีกา อํา¹Ò¨Ë¹ŒÒ·èÕ อํานาจหนาที่ของศาลยุติธรรม รัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย บัญญัติใหศาลยุติธรรมมีอํานาจพิจารณาพิพากษาคดีทั้งปวง เวนแตคดีที่รัฐธรรมนูญน้ีหรือกฎหมาย บญั ญัติใหอ ยใู นอํานาจของศาลอ่ืน ¡Ãкǹ¡ÒÃดําà¹Ô¹§Ò¹¢Í§ÈÒÅ ในที่นห้ี มายถงึ การดําเนนิ งานของศาลในคดอี าญา โดยศึกษาเฉพาะการดําเนินงานท่ีสาํ คัญ ซ่ึงมีอยู ๗ ข้นั ตอน ¢¹éÑ μ͹·èÕ˹èÖ§ การไตส วนมลู ฟอง หมายถงึ กระบวนไตสวนของศาลเพ่ือวนิ จิ ฉัยคดี ทนี่ าํ มาฟอ งตอ ศาลวา มมี ลู หรอื ไมม มี ลู เปน การกลนั่ กรองคดที จี่ ะใหศ าลพจิ ารณาพพิ ากษาคดอี าจแยก ออกเปน ๒ กรณี คือ กรณอี ัยการเปน โจทกฟอง และกรณผี เู สยี หายเปนโจทกฟอ ง ñ) ¡Ã³ÕÍÑ¡ÒÃ໚¹â¨·¡¿‡Í§ ตามกฎหมายศาลไมจําเปนตองไตสวนมูลฟอง แตถาศาลเห็นสมควร ศาลจะสั่งไตสวนมูลฟองก็ได ในทางปฏิบัติ ศาลจะไมส่ังใหไตสวนมูลฟอง เพราะถือวาไดมีการกลั่นกรองโดยอัยการมากอนแลว เมื่อศาลประทับรับฟองแลว ผูถูกฟองตกอยู ในฐานะเปน จําเลยทนั ที ò) ¡Ã³¼Õ àŒÙ ÊÂÕ ËÒÂ໹š ⨷¡¿ ͇ § ในกรณที ร่ี าษฎรเปน โจทกน ้ี ใหศ าลไตส วนมลู ฟอ ง แตถา คดนี นั้ อัยการไดฟ องจาํ เลยโดยขอหาอยา งเดียวกนั แลว ศาลจะไมส่งั ใหไ ตสวนมลู ฟองกไ็ ด ในการไตสวนมูลฟองคดีท่ีผูเสียหายเปนโจทก ศาลมีอํานาจไตสวนมูลฟอง ลับหลังจําเลย จําเลยจะไปศาลหรือไมก็ได หามศาลถามคําใหการจําเลย และกอนการประทับฟอง มิใหถ ือวา จําเลยตกอยใู นฐานะเชนน้ัน ถา ศาลเหน็ วา คดไี มม มี ลู ศาลจะพพิ ากษายกฟอ งซงึ่ โจทกม สี ทิ ธยิ น่ื อทุ ธรณฎ กี าได ตามกฎหมาย แตถ าศาลเหน็ วา คดมี ีมูล ศาลจะประทับรับฟองไวพจิ ารณา และผูถูกฟองตกเปนจําเลย ตั้งแตเวลานั้น ไมวาจะไดตัวจําเลยมาหรือไม กรณีไมไดตัวจําเลยมา ศาลจะออกหมายเรียก หรอื หมายจบั แลว แตจ ะเห็นสมควร ¢¹éÑ μ͹·ÊÕè ͧ การพจิ ารณาคดอี าญา เมอ่ื ศาลประทบั รบั ฟอ งแลว ศาลจะดาํ เนนิ การ พจิ ารณาคดแี ละสืบพยานตอ ไป โดยมสี าระสาํ คญั ๒ ประการ คอื การคมุ ครองจาํ เลยในการตอ สคู ดี และองคค ณะพิจารณาพพิ ากษาคดี ñ) ¡Òä،Á¤ÃͧจําàÅÂ㹡ÒÃμ‹ÍÊÙŒ¤´Õ จําเลยไดรับการคุมครองในการตอสูคดี ๓ ประการ คือ ๑.๑) การสนั นษิ ฐานวา จาํ เลยเปนผบู รสิ ทุ ธิ์ ๑.๒) การพิจารณาและสบื พยานตอ งทาํ อยางเปดเผยในศาล

๘๒ ๑.๓) การพิจารณาและสืบพยานตองทําตอหนาจําเลย แตมีขอยกเวน ๓ ขอ คอื กรณที คี่ ดมี อี ตั ราโทษจาํ คกุ อยา งสงู ไมเ กนิ ๑๐ ป กรณจี าํ เลยขดั ขวางการพจิ ารณาคดแี ละสบื พยาน กรณีเดนิ เผชญิ สืบนอกศาล ò) ͧ¤¤³Ð¾Ô¨ÒóҾԾҡÉÒ¤´Õ ในการพิจารณาคดีและการสืบพยาน รวมท้ัง การพิพากษาคดี ศาลตองน่ังครบองคคณะ เชน องคค ณะ ๒ คน ก็ตอ งนัง่ ครบท้งั ๒ คน ¢éѹμ͹·ÕèÊÒÁ การขอใหศาลรอการลงโทษจําคุก (ประมวลกฎหมายอาญา ม.๕๖) ในคดีท่ีจําเลยรับสารภาพวาไดกระทําผิดจริงตามฟองและเปนคดีไมรายแรงซ่ึงศาลจะลงโทษจําคุก ไมเกนิ ๓ ป จาํ เลยอาจยนื่ คาํ แถลงประกอบคํารบั สารภาพขอใหศาลรอการลงโทษจําคุกเพือ่ ใหโอกาส จาํ เลยกลับตวั เปน คนดไี ด โดยควรแนบหลกั ฐานตา งๆ เก่ียวกบั อายุ ประวัติ ความประพฤติ การศึกษา อบรม สขุ ภาพ ภาวะแหงจิต นสิ ยั อาชพี สงิ่ แวดลอ ม สภาพความผดิ หรือเหตุอืน่ อันควรปราณีดว ย เชน บนั ทึกการตกลงชดใชค า เสียหายเพื่อบรรเทาผลราย สําเนาทะเบียนบาน หรือสตู ิบัตรซ่งึ แสดงวา มบี ตุ รตอ งอยใู นความอุปการะเลี้ยงดู เปน ตน แตท้งั น้ีศาลอาจลงโทษจาํ คุกและปรบั แตรอการลงโทษ จําคุกไวโดยกําหนดเงื่อนไขคุมความประพฤติดวยการใหจําเลยไปรายงานตัวหรือทํากิจกรรมบริการ สงั คมหรอื สาธารณประโยชนด ว ยหรอื ไมเ พยี งใดกไ็ ด และจาํ เลยตอ งปฏบิ ตั ติ ามเงอ่ื นไขนน้ั โดยเครง ครดั หากมฉิ ะนน้ั แลว ศาลอาจนาํ โทษจาํ คกุ ทรี่ อไวน นั้ มาลงแกจ าํ เลยได การขอใหศ าลรอการลงโทษจาํ คกุ น้ี เก่ียวขอ งกับการคมุ ประพฤติ ซงึ่ จะไดศ ึกษาตอไป ¢¹éÑ μ͹·ÊÕè Õè การพพิ ากษาคดอี าญา (ประมวลกฎหมายวธิ พี จิ ารณาความอาญา ม.๑๘๒) เมอ่ื สบื พยานจนไดข อ ยตุ อิ ยา งใดอยา งหนงึ่ แลว วา จาํ เลยไดก ระทาํ ความผดิ หรอื ไมไ ดก ระทาํ ความผดิ จรงิ ตามฟอ ง ใหศ าลอา นคาํ พพิ ากษาหรอื คาํ สง่ั ในศาลโดยเปด เผยในวนั เสรจ็ การพจิ ารณาหรอื ภายในเวลา ๓ วัน นับแตวันเสร็จคดี เวนแตมีเหตุอันควร เชน ศาลติดเรียบเรียงคําพิพากษาเร่ืองอื่นหลายเร่ือง หรอื ตอ งสง รา งคาํ พพิ ากษาไปใหอ ธบิ ดผี พู พิ ากษาภาคตรวจตามระเบยี บเสยี กอ น เชน น้ี ศาลอาจเลอ่ื น อานคําพพิ ากษาไปวันอ่ืนกไ็ ด แตตอ งจดเหตผุ ลไวใ นรายงานกระบวนพจิ ารณาคําพพิ ากษาหรือคําสงั่ ของศาลตองทําเปนหนังสือลงลายมือชื่อผูพิพากษา ซ่ึงนั่งพิจารณาคดีในการทําคําพิพากษา หรอื คาํ สง่ั อาจดาํ เนินการเปน ๒ กรณี ñ) ¡Ã³Õ¾Ô¾Ò¡ÉÒ¡¿‡Í§ (ประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความอาญา ม.๑๘๕) ศาลจะพพิ ากษายกฟอ งโจทกแ ละปลอ ยตวั จาํ เลยไปได ตอ งเขา กบั หลกั เกณฑข อ ใดขอ หนงึ่ ใน ๔ ขอ ดงั น้ี ๑.๑) จาํ เลยไมไดก ระทําความผดิ ๑.๒) การกระทาํ ของจําเลยไมเปนความผิด ๑.๓) มเี หตุตามกฎหมาย จาํ เลยไมค วรตอ งรับโทษ ๑.๔) คดขี าดอายคุ วาม ò) ¡Ã³Õ¾Ô¾Ò¡ÉÒŧâ·ÉจําàÅ เมื่อศาลเห็นวาจําเลยไดกระทําผิดจนปราศจาก ขอ สงสยั และไมม กี ารยกเวน โทษตามกฎหมาย ใหศ าลลงโทษจาํ เลยตามความผิด

๘๓ ¢éѹμ͹·ÕèËŒÒ การอุทธรณฎีกา เม่ือศาลชั้นตนมีคําพิพากษาหรือคําส่ังแลวคูความ ไมพอใจคําพิพากษาน้ัน คูความอาจยื่นอุทธรณคําพิพากษาของศาลช้ันตนตอศาลอุทธรณภายใน กาํ หนดอายคุ วามอทุ ธรณค อื ๓๐ วนั นบั แตว นั ทศี่ าลชน้ั ตน มคี าํ พพิ ากษาหรอื คาํ สง่ั ยกเวน แตว า คดนี น้ั ตองหามอุทธรณ เม่ือศาลอุทธรณมีคําพิพากษาหรือคําสั่ง เชน ยืนตามคําพิพากษาของศาลชั้นตน กลับหรอื แกคําพพิ ากษาของศาลชนั้ ตน คูความไมพอใจหรือติดใจในคําพิพากษา หรอื คําสงั่ น้นั ก็อาจ ยน่ื ฎกี าตอศาลฎีกากอ นพนกําหนดอายคุ วามฎีกา คอื ๓๐ วนั นับแตวันท่อี า นคาํ พิพากษาหรือคําส่ัง ของศาลอทุ ธรณ ยกเวน แตว า คดนี นั้ หา มฎกี า ตวั อยา งการหา มอทุ ธรณฎ กี าตามทกี่ ฎหมายกาํ หนด เชน ๑) คดีอัตราโทษจําคุกไมเกิน ๓ ป หรือปรับไมเกิน ๖๐,๐๐๐ บาท ตองหามมิให อุทธรณปญหาขอ เท็จจรงิ เวน แตศ าลลงโทษจาํ คกุ กกั ขัง รอการลงโทษ รอการกําหนดโทษ หรือปรบั เกินกวา ๑,๐๐๐ บาท จาํ เลยจงึ จะอุทธรณไ ด ๒) คดที ศ่ี าลอทุ ธรณพ พิ ากษาลงโทษจาํ คกุ ไมเ กนิ ๕ ป ยนื ตามศาลชน้ั ตน หรอื แกไ ข เล็กนอยหามมิใหคูความฎีกาในปญหาขอเท็จจริง ทั้งน้ี คูความอีกฝายมีสิทธิแกอุทธรณฎีกาภายใน ๑๕ วนั นบั แตว นั ทไี่ ดร บั สาํ เนาคาํ พพิ ากษาของศาลฎกี าถอื เปน ทส่ี น้ิ สดุ ของกระบวนการยตุ ธิ รรมในสว น ทเี่ กย่ี วกับศาล และจะตองมกี ารบังคับคดตี ามคาํ พิพากษานนั้ ๆ เวนแตจะมกี ารอภยั โทษ สําหรบั ศาล ท่ีรับเร่ืองคําฟอง อุทธรณฎีกา และอานคําพิพากษาของศาลอุทธรณและศาลฎีกา ไดแก ศาลชั้นตน ทีช่ าํ ระคดนี น้ั ¢éѹμ͹·èÕË¡ การอภัยโทษ ตามรัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทยและประมวล กฎหมายวธิ พี จิ ารณาความอาญา การพระราชทานอภยั โทษเปน อาํ นาจของพระมหากษตั รยิ  เมอื่ จาํ เลย ถูกศาลพิพากษาถึงท่ีสุดใหลงโทษจําเลย จําเลยหรือผูมีสวนไดเสียอาจยื่นขอพระราชทานอภัยโทษ ไดใ น ๒ กรณี ñ) ¡Ã³âÕ ·É»ÃÐËÒêÇÕ μÔ เมอ่ื ศาลพพิ ากษาใหล งโทษประหารชวี ติ และคดถี งึ ทสี่ ดุ แลว รัฐยังลงโทษประหารชีวิตจําเลยไมได ตองใหโอกาสจําเลยทูลเกลาฯ ขอพระราชทานอภัยโทษ เมื่อพน ๖๐ วัน นับแตวันยื่นขอพระราชทานอภัยโทษแลว ไมไดโปรดเกลาฯ แตประการใด หรือ ยกคาํ ขอพระราชทานอภยั โทษ ใหล งโทษประหารชวี ิตจําเลยคนนั้น หรอื ถาพระราชทานอภัยโทษดวย การลดโทษเปน โทษจาํ คกุ ตลอดชวี ติ ใหก รมราชทณั ฑร บั ไปดาํ เนนิ การตามนนั้ การยนื่ ขอพระราชทาน อภัยโทษเดิมตอ งย่ืนผานรัฐมนตรวี า การกระทรวงมหาดไทย แตท ุกวนั น้ีกรมราชทณั ฑไ ดยายมาอยูใน สงั กัดของกระทรวงยตุ ิธรรม จึงนา จะย่นื ตอรัฐมนตรีวา การกระทรวงนี้ ò) ¡Ã³âÕ ·É͹è× æ เชน โทษจาํ คกุ หรอื ปรบั โดยตอ งยน่ื ผา นรฐั มนตรวี า การกระทรวง ยุติธรรม การขอพระราชทานอภัยโทษในกรณีน้ีถาถูกยกหนหนึ่งแลว ก็อาจย่ืนขอใหมไดอีก เม่ือพน กาํ หนด ๒ ปนบั แตวนั ทถ่ี ูกยกครง้ั กอน ¢¹éÑ μ͹·àÕè ¨´ç การรอ้ื ฟน คดอี าญาขนึ้ พจิ ารณาใหม รฐั ธรรมนญู แหง ราชอาณาจกั รไทย ไดบัญญัติไววา บุคคลใดตองรับโทษอาญาโดยคําพิพากษาอันถึงท่ีสุด บุคคลนั้น ผูมีสวนไดเสีย

๘๔ หรอื พนกั งานอยั การ อาจรอ งขอใหม กี ารรอ้ื ฟน คดขี น้ึ พจิ ารณาใหมไ ด และหากปรากฏตามคาํ พพิ ากษา ของศาลท่ีร้ือฟนคดีขึ้นพิจารณาใหมวา บุคคลน้ันมิไดเปนผูกระทําความผิด บุคคลนั้นหรือทายาท ยอมมีสิทธิไดรับคาทดแทนและคาใชจายตามสมควร ตลอดจนบรรดาสิทธิท่ีเสียไปเพราะผลแหง คาํ พิพากษาน้นั คนื ท้ังนี้ ตามเงื่อนไขและวธิ กี ารที่กฎหมายบญั ญัติ บทบญั ญตั ิของรัฐธรรมนญู เชน น้ี เปนการใหส ิทธิบุคคลขอใหม ีการร้ือฟน คดีอาญาข้นึ พจิ ารณาใหมไ ด อันเปนหลักประกนั วา ประชาชน จะไดร บั ความยุตธิ รรมจากรฐั อยา งเตม็ ที่ ÊÃØ» รัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทยกําหนดใหศาลมีอํานาจพิจารณาพิพากษา อรรถคดี ซ่ึงศาลตองดําเนินการตามรัฐธรรมนูญ ตามกฎหมายและในพระปรมาภิไธยของ พระมหากษตั รยิ  กระบวนการดาํ เนนิ งานของศาลทสี่ าํ คญั มี ๗ ขน้ั ตอน ซง่ึ ถอื วา เปน การบรหิ ารงานราชการ ทเี่ ปนสว นหนึง่ ของกระบวนการยตุ ิธรรม ô. ¤ØÁ»ÃоÄμÔ ¤ÇÒÁËÁÒ การคุมประพฤติ (probation) เปนมาตรการหนงึ่ ของกรมคมุ ประพฤติ กระทรวงยุติธรรมที่ใชในการปฏิบัติตอผูกระทําผิดที่เปนผูใหญในชุมชน โดยยึดหลักอาชญาวิทยา และทณั ฑวทิ ยาแนวใหม ซง่ึ เนน การปฏบิ ตั ติ อ ผกู ระทาํ ผดิ เปน รายบคุ คล นอกจากน้ี ยงั เปน การเปลย่ี น แนวคิดจากวิธีการลงโทษมาเปนวิธีการแกไขบําบัด พรอมกับเปล่ียนแนวคิดจากการลงโทษจําคุก เปน วธิ กี ารเลย่ี งการจาํ คกุ โดยเฉพาะอยา งยงิ่ การใหช มุ ชนเขา มามสี ว นรว มและรบั ผดิ ชอบในการปอ งกนั อาชญากรรมและการแกไขฟน ฟูผูกระทาํ ผิด การคุมประพฤติจึงเปนการบริหารงานท่ีสําคัญในกระบวนการยุติธรรมทางอาญา โดยครอบคลมุ ทงั้ ในขนั้ ตอนกอ นและหลงั การพพิ ากษาคดขี องศาล มพี นกั งานคมุ ประพฤตเิ ปน ผดู าํ เนนิ การ ขั้นตอนกอนคําพิพากษาของศาลน้ัน เรียกวา ¡ÒÃÊ׺àÊÒÐáÅоԹԨ (presentence investigation) สว นขนั้ ตอนหลงั คาํ พพิ ากษาคดขี องศาล เรยี กวา ¡ÒäǺ¤ÁØ áÅÐÊÍ´ÊÍ‹ § (supervision) ซงึ่ พนกั งาน คมุ ประพฤตจิ ะทาํ หนา ทใี่ หค าํ แนะนาํ ชว ยเหลอื ผกู ระทาํ ความผดิ นนั้ ๆ พรอ มกบั นาํ ทรพั ยากรในชมุ ชน เขา มาชว ยเหลอื เรยี กวา ¡¨Ô ¡ÃÃÁªÁØ ª¹ (community affairs) ทง้ั นเ้ี พอื่ มงุ หวงั ใหจ าํ เลยไดก ลบั ตวั เปน พลเมอื งดีและกลบั คนื สูชุมชนอยา งมีคุณคาตลอดไป ¾¹Ñ¡§Ò¹¤ÁØ »ÃоÄμÔ พระราชบัญญตั วิ ิธดี าํ เนินการคมุ ความประพฤติตามประมวล กฎหมายอาญา พ.ศ.๒๕๒๒ ไดก าํ หนดใหร ฐั มนตรวี า การกระทรวงยตุ ธิ รรม หรอื โดยผทู ร่ี ฐั มนตรวี า การ กระทรวงยุติธรรมมอบหมายเปนผูมีอํานาจแตงต้ังพนักงานคุมประพฤติ พระราชบัญญัติดังกลาว ยงั กาํ หนดอาํ นาจหนา ทขี่ องพนกั งานคมุ ประพฤติซ่งึ สรปุ ได ๓ ประการ ไวดวย คือ หนึง่ อาํ นาจหนาทเี่ กี่ยวกับการสืบเสาะและพนิ จิ จาํ เลย สอง อาํ นาจหนา ทเี่ ก่ียวกบั การควบคุมสอดสอ งหรอื คุมความประพฤตจิ ําเลย และ

๘๕ สาม อํานาจหนาท่ีอื่นเก่ียวกับการคุมประพฤติตามท่ีศาลเห็นสมควร เชน ศาล อาจสง่ั ใหพ นกั งานคมุ ประพฤตดิ าํ เนนิ การสบื เสาะและพนิ จิ จาํ เลยเพมิ่ เตมิ ทาํ รายงานคมุ ความประพฤติ เสนอตอ ศาลเพม่ิ เตมิ ได หรอื ใหตามตวั ผถู ูกคุมความประพฤตไิ ปศาล เปนตน ¡ÒÃÊ׺àÊÒÐáÅоԹԨ น้ัน หมายถึง กระบวนการแสวงหาขอเท็จจริงเก่ียวกับ ประวัติและภูมิหลังทางสังคมของจําเลยตลอดจนพฤติการณในคดีกอนการพิจารณาพิพากษาคดี โดยพนักงานคุมประพฤติเปนผูดําเนินการตามคําสั่งศาล แลวนําขอเท็จจริงท่ีไดมาประมวลวิเคราะห และทํารายงานเสนอตอศาลพรอมทําความเห็นและขอเสนอแนะวา วิธีการใดจึงจะเหมาะสมกับ จาํ เลยรายนน้ั เพอ่ื ศาลจะไดใ ชป ระกอบดลุ พนิ จิ ในการพพิ ากษาซง่ึ จะเปน การพจิ ารณาเปน รายบคุ คลไป ในสว นของ ¡ÒäǺ¤ÁØ áÅÐÊÍ´ÊÍ‹ § นนั้ เปน กระบวนการภายหลงั จากศาลใชด ลุ พนิ จิ ในการพิพากษาผูกระทําผิดแลววา บุคคลนั้นยังไมสมควรไดรับโทษจําคุก จึงใหรอการกําหนดโทษ หรือรอการลงโทษไวกอน โดยมีการกําหนดเง่ือนไขคุมความประพฤติ และใหพนักงานคุมประพฤติ เปนผคู วบคุมดแู ลแนะนาํ ชว ยเหลือหรือตกั เตอื นในเรอื่ งความประพฤติ การศึกษา การประกอบอาชพี หรือเรือ่ งอ่นื ๆ ดว ยวิธกี ารแกไขฟน ฟเู ปน รายบุคคลตามความเหมาะสม เชน การใหค าํ ปรึกษา แนะนาํ ตามหลักจิตวทิ ยา การบําบดั รกั ษาทางการแพทย การใหก ารศึกษา การฝก อาชพี การอบรมศลี ธรรม ตลอดจนการใหการสงเคราะหด านตา งๆ สาํ หรบั ¡¨Ô ¡ÃÃÁªÁØ ª¹ นน้ั หมายถงึ ขนั้ ตอนและกระบวนการทางเทคนคิ ทพ่ี นกั งาน คมุ ประพฤตนิ าํ มาใชด าํ เนนิ การแกไ ขฟน ฟผู กู ระทาํ ผดิ โดยเฉพาะกบั ผถู กู คมุ ความประพฤตใิ นชว งระยะ เวลาทอี่ ยรู ะหวา งการคมุ ความประพฤตโิ ดยใชเ ทคนคิ ทางจติ วทิ ยา การศกึ ษา จรยิ ศาสตร สงั คมสงเคราะห กฎหมาย และวธิ กี ารอนื่ ๆ เขา มาดาํ เนนิ การแกไ ขฟน ฟพู ฤตกิ รรมและจติ ใจ ตลอดจนการใหก ารสงเคราะห ชว ยเหลอื ตามความเหมาะสมเปน รายบคุ คลเปน ระยะๆ โดยใชท รพั ยากรชมุ ชน อนั ไดแ ก สถาบนั ตา งๆ และองคการสาธารณกุศล ใหเขามามีสวนรวมในการรับรู เขาใจ สงเสริม สนับสนุน และชวยเหลือ เพ่อื เชอื่ มโยงผถู ูกคมุ ความประพฤตใิ หก ลบั คืนสชู มุ ชนไดอ ยา งแนบเนียนยิง่ ขนึ้ เหตุผลที่กรมคุมประพฤติไดนําการมีสวนรวมของประชาชนมาใชในการดําเนินการ แกไขฟนฟูผูกระทําผิดนั้น เพราะการปองกันและปราบปรามอาชญากรรมไมสามารถกระทําได โดยเจาหนาที่ของรัฐแตเพียงฝายเดียว และหากคํานึงถึงสังคมโดยสวนรวมแลว อาชญากรรมเปน ส่ิงท่ีมีผลกระทบตอสังคมโดยสวนรวม ดังนั้น จึงควรเปนภาระหนาที่ของประชาชนในสังคมที่ควร จะชวยกันปองกันแกไขปญหาอาชญากรรมดวย ทุกวันนี้ประเทศตางๆ จึงไดพยายามใหประชาชน มสี ว นรว มในการแกไ ขและปอ งกนั อาชญากรรมซง่ึ ทาํ ใหเ กดิ ผลดโี ดยทว่ั ไป สาํ หรบั โครงการทเี่ กยี่ วขอ ง กับการแกไขฟน ฟูผูกระทาํ ผิด และประชาชนไดเ ขา มามีสว นรว ม ไดแ ก (๑) การพัฒนาฟนฟูผูกระทําผดิ (๒) การบรกิ ารสงั คม (๓) การสงเคราะหผ กู ระทาํ ผดิ ทเ่ี ปน ผใู หญ และ (๔) โครงการอาสาสมคั รคมุ ประพฤติ

๘๖ อํา¹Ò¨Ë¹ÒŒ ·Õè กรมคมุ ประพฤตมิ อี ํานาจหนา ที่ ๗ ประการ ดังนี้ ๑. ดําเนินการสืบเสาะและพินิจ ควบคุมและสอดสอง แกไขฟนฟูและสงเคราะห ผกู ระทาํ ผดิ ในชนั้ กอนฟอ ง ชนั้ พจิ ารณาคดขี องศาล และภายหลังทศ่ี าลมีคําพิพากษา ตามที่กฎหมาย กาํ หนด ๒. ดําเนินการฟนฟูสมรรถภาพผูติดยาเสพติดในระบบบังคับรักษาตามกฎหมาย วาดว ยการฟนฟสู มรรถภาพผูติดยาเสพตดิ ๓. สงเสริมสนับสนุนเกี่ยวกับการดําเนินการแกไขฟนฟูและสงเคราะหผูกระทําผิด ในชุมชน ๔. พัฒนาระบบ รปู แบบ และวธิ ีการปฏบิ ตั ิตอผกู ระทําผดิ ในชุมชน ๕. จัดทําและประสานแผนงานของกรมใหสอดคลองกับนโยบายและแผนแมบท ของกระทรวง รวมทงั้ เรง รดั ตดิ ตามและประเมินผลการปฏิบตั งิ านของหนว ยงานในสังกัด ๖. เสริมสราง สนับสนุน และประสานงานใหชุมชนและภาคประชาสังคมเขามามี สวนรว มและเปน เครือขายในการปฏิบตั ติ อผกู ระทําผิด ๗. ปฏิบัติการอ่ืนใดตามท่ีกฎหมายกําหนดใหเปนอํานาจหนาท่ีของกรมหรือตามท่ี กระทรวงหรอื คณะรฐั มนตรีมอบหมาย ÀÒÂËÅ§Ñ ¨Ò¡ÈÒÅä´ÁŒ คÕ าํ ¾¾Ô Ò¡ÉÒáÅÇŒ ¡Òû¯ºÔ μÑ μÔ ÒÁคาํ ¾¾Ô Ò¡ÉҢͧÈÒÅ ËÃÍ× ¡Òú§Ñ ¤ºÑ ¤´Õ «§èÖ ดาํ à¹Ô¹¡ÒÃâ´Â¾¹¡Ñ §Ò¹¤ÁØ »ÃоÄμÔ ÁÕ õ ¢¹éÑ μ͹ ดงั นี้ ÊÃØ» กรมคุมประพฤติสังกัดกระทรวงยุติธรรม กรมคุมประพฤติมีอํานาจหนาท่ี หลายประการนอกเหนือจากการคุมประพฤติ เชน การฟนฟสู มรรถภาพผตู ดิ ยาเสพตดิ รวมตลอดถงึ การมสี ว นสาํ คญั ในกระบวนการชะลอการฟอ งตามทกี่ ฎหมายใหอ าํ นาจไวด ว ย แตใ นทนี่ เ้ี นน ศกึ ษาอาํ นาจ หนา ทเี่ กย่ี วกบั การคมุ ประพฤตซิ งึ่ เกย่ี วขอ งกบั กระบวนการยตุ ธิ รรมทางอาญาทงั้ ในขนั้ ตอนกอ นทศ่ี าล จะพิพากษาคดี เห็นไดจากการสืบและเสาะพินิจจําเลยโดยพนักงานคมุ ประพฤติ และขั้นตอนหลังจาก ศาลพพิ ากษาคดีแลว เห็นไดจ ากการควบคุมและสอดสอ งโดยพนกั งานคุมประพฤติ õ. ÃÒª·Ñ³± ¤ÇÒÁËÁÒ การราชทณั ฑ (correction) เปน กจิ กรรมของกรมราชทัณฑ กระทรวง ยุติธรรม สําหรับเจาหนาที่ของรัฐท่ีปฏิบัติราชการของกรมราชทัณฑ คือ เจาพนักงานเรือนจํา ซ่งึ แบงเปน ๒ ประเภท ไดแก เจาพนกั งานอํานวยการกลาง และเจาพนักงานประจําเรอื นจาํ ਌Ҿ¹Ñ¡§Ò¹อํา¹Ç¡ÒáÅÒ§ น้ัน ประกอบดวย อธิบดี ผูชวยอธิบดี หัวหนากอง ในกรมราชทณั ฑ สารวัตรเรือนจาํ หวั หนาแผนกในกรมราชทณั ฑ และขาราชการสังกัดกรมราชทณั ฑ สว นà¨ÒŒ ¾¹¡Ñ §Ò¹»ÃÐจาํ àÃÍ× ¹จาํ ประกอบดว ย ๔ ตาํ แหนง ไดแ ก ผบู ญั ชาการเรอื นจาํ สารวตั รเรอื นจาํ พัศดี และเจา หนา ทรี่ าชทณั ฑห รอื ผคู ุม

๘๗ อาํ ¹Ò¨Ë¹ÒŒ ·Õè กรมคมุ ราชทัณฑมอี าํ นาจหนาที่ ๕ ประการ ดังนี้ ๑. ปฏิบัติตอผูกระทําผิดใหเปนไปตามคําพิพากษาหรือคําส่ังตามกฎหมาย โดยดาํ เนนิ การตามกฎหมายวาดวยการราชทณั ฑและกฎหมายอ่ืนทีเ่ ก่ยี วขอ ง ๒. กําหนดแนวทางปฏิบัติตอผูตองขัง โดยใหสอดคลองกับกฎหมาย ระเบียบ ขอบังคับ นโยบายของกระทรวง หลักอาชญาวิทยาและทัณฑวิทยา ตลอดถึงขอกําหนด มาตรฐาน ข้ันต่าํ สาํ หรับปฏิบตั ติ อผูตองขัง และขอเสนอแนะในเร่ืองทีเ่ กย่ี วขอ งของสหประชาชาติ ๓. ดําเนนิ การเกย่ี วกับสวสั ดิการและการสงเคราะหแ กผตู อ งขงั ๔. จัดทําและประสานแผนของกรมใหเปนไปตามนโยบายและแผนปฏิบัติงาน ตามแผนงานของหนว ยงานในสงั กดั กรมราชทัณฑ ๕. ปฏิบัติการอ่ืนใดตามที่กฎหมายกําหนดใหเปนอํานาจหนาท่ีของกรมราชทัณฑ ตามทกี่ ระทรวงหรอื คณะรฐั มนตรีมอบหมาย ¡Ãкǹ¡ÒÃดําà¹Ô¹§Ò¹¢Í§¡ÃÁÃÒª·Ñ³± กรมราชทัณฑมีกระบวนการดําเนินงาน คุมประพฤติที่สอดคลองกับอํานาจหนาที่ขางตน เฉพาะที่สําคัญและเกี่ยวของกับการราชทัณฑ คือ ¡Òû¯ºÔ ÑμÔμÒÁคาํ ¾¾Ô Ò¡ÉҢͧÈÒÅËÃ×Í¡Òúѧ¤ºÑ ¤´Õ«è§Ö ดาํ à¹¹Ô ¡ÒÃâ´Â਌Ҿ¹¡Ñ §Ò¹àÃ×͹จาํ อธิบาย ไดด งั นี้ เจาหนาที่ราชทัณฑไมมีหนาที่เกี่ยวของกับคดีโดยตรงดังเชน ตํารวจ อัยการ และศาล แตกรมราชทัณฑเขามาเก่ียวของกับกระบวนยุติธรรมในฐานะที่ตองบังคับคดีใหเปนไปตาม คาํ พพิ ากษาของศาลในคดอี าญา สาํ หรบั การบงั คบั คดตี ามคาํ พพิ ากษาในกรณที ศี่ าลพพิ ากษาใหล งโทษ จําคุกจําเลย เจา พนักงานเรอื นจาํ จะดาํ เนินการกับจําเลยตามคาํ พพิ ากษาของศาล โดยมวี ัตถปุ ระสงค สําคญั คือ ควบคมุ ตัวไวไ มใหห นี และลงโทษ หรอื แกไขฟน ฟผู ตู องโทษใหก ลบั ตวั เปนพลเมอื งดี สาํ หรบั ขนั้ ตอนการบงั คบั คดใี หเ ปน ไปตามคาํ พพิ ากษาโดยกรมราชทณั ฑ มี ๗ ขน้ั ตอน ดงั น้ี ¢éѹμ͹·ËÕè ¹è§Ö การรับตวั จาํ เลยผูตอ งโทษ ¢Ñé¹μ͹·ÕÊè ͧ การใหสวสั ดกิ ารแกผูตอ งโทษ ¢¹Ñé μ͹·ÊèÕ ÒÁ การรกั ษาระเบียบวนิ ัย ¢¹Ñé μ͹·ÊèÕ Õè การใหก ารศึกษาวชิ าสามัญและการฝกวชิ าชีพ ¢éѹμ͹·èËÕ ŒÒ การใหท ํางานโดยใชแ รงงานผตู อ งโทษ ¢éѹμ͹·ÕËè ¡ การฝกอบรมจิตใจ ¢é¹Ñ μ͹·èÕà¨ç´ การปลอ ยตัว ทงั้ ๗ ขั้นตอนน้ี อาจรวมเปน ๓ ขน้ั ตอนใหญ คือ (๑) การรับตัวจําเลยผูตอ งโทษ (๓.๒.๑) (๒) การปฏิบัตติ อ ผูตองโทษ (๓.๒.๒-๓.๒.๖) และ (๓) การปลอยตวั จากเรอื นจํา (๓.๒.๗)

๘๘ ภายหลงั จากศาลมคี าํ พพิ ากษาใหจ าํ คกุ จาํ เลย เจา พนกั งานราชทณั ฑห รอื ผคู มุ มหี นา ท่ี รบั ตวั จาํ เลย ผตู อ งโทษไปควบคมุ ไวใ นเรอื นจาํ หรอื ทณั ฑสถานตา งๆ โดยคาํ พพิ ากษาของศาลอาจเปน โทษหนักไปหาโทษเบา ตามประมวลกฎหมายอาญา (มาตรา ๑๘) คือ (๑) ประหารชีวิต (๒) จําคกุ (๓) กกั ขัง (๔) ปรับ และ (๕) รบิ ทรพั ยส นิ เมือ่ ศาลมีคําพพิ ากษาใหล งโทษประหารชวี ติ จําคุก หรือกกั ขงั จําเลย เทานัน้ ท่ีเปน อํานาจหนา ทข่ี องกรมราชทณั ฑที่จะลงโทษจําเลย โดย ๑) กรณีพิพากษาใหลงโทษประหารชีวิตจําเลย กฎหมายบัญญัติใหฉีดยา (พิษ) เสียใหต าย กรมราชทัณฑจ ะประหารชวี ิตจําเลยโดยวิธอี นื่ เชน ยิงใหต ายไมไ ด ๒) กรณีพิพากษาใหลงโทษจําคุก ไมวาจําคุกนอยไปจนถึงตลอดชีวิต เปนอํานาจ หนาที่ของเรือนจําและทัณฑสถานตางๆ เชน เรือนจํากลาง เรือนจําจังหวัด ทัณฑสถานวัยหนุม และทัณฑสถานหญิง เปนตน โดยมีหนวยงานอื่น เชน สํานักทัณฑวิทยา สํานักพัฒนาพฤตินิสัย และสํานักทัณฑปฏิบัติของกรมราชทัณฑ ใหความชวยเหลือในการควบคุมตัว และในการแกไขฟนฟู ผูตอ งโทษ ๓) กรณีพิพากษาลงโทษใหกักขัง กฎหมายกําหนดใหกักขังในสถานที่กักขังของ กรมราชทัณฑ เชน สถานกักขังกลางจังหวัดปทุมธานี และสถานกักขังจังหวัดตราด จะกักขังใน สถานท่อี ่นื ไมไ ด ๔) กรณพี พิ ากษาลงโทษปรบั และรบิ ทรพั ยส นิ นน้ั ไมเ กยี่ วขอ งกบั กรมราชทณั ฑ ยกเวน กรณกี กั ขังแทนคา ปรับ เนือ่ งจากผตู องโทษปรับไมสามารถชาํ ระคา ปรบั และศาลไมอนญุ าตใหทาํ งาน บริการสังคมแทนคาปรับ ผูตองโทษปรับในกรณีเชนนี้ก็ตองถูกกักขังในสถานกักขังของกรมราชทัณฑ ในอตั ราคา ปรบั ๒๐๐ บาทตอ การกกั ขงั ๑ วนั สําหรับการกกั กนั นักโทษทท่ี ําผดิ ติดนสิ ัยจะถกู สง ตวั ไปควบคมุ ในสถานกกั กนั กลาง หลังจากพน โทษจาํ คกุ มาแลว ตามระยะเวลาทกี่ ําหนดในคําพพิ ากษา ÊÃØ» กรมราชทณั ฑสงั กัดกระทรวงยตุ ิธรรม อํานาจหนา ทีข่ องกรมราชทณั ฑท่ีสําคัญ มี ๕ ประการ สวนกระบวนการดําเนินงานเพ่ือปฏิบัติตามคําพิพากษาของศาลหรือการบังคับคดี โดยกรมราชทัณฑ มี ๗ ขน้ั ตอน ทายสุดนี้ พอที่จะสรุปกระบวนการยุติธรรมทางอาญาท่ีผานมาทั้งหมดนี้ไดวา ประกอบดว ย ๔ หนว ยงาน และ/หรอื บคุ ลากรของหนว ยงานทสี่ าํ คญั อนั ไดแ ก ตาํ ÃǨ เปน ผดู าํ เนนิ การ ใหเ ปน ไปตามกฎหมายชนั้ ตน เพอื่ ปอ งกนั ปราบปราม แสวงหาตวั ผกู ระทาํ ความผดิ มาลงโทษและบงั คบั ใชกฎหมายของตํารวจ เชน การคน การจับกุม การยึดหรืออายัด โดยตํารวจทําหนาท่ีเปนพนักงาน สอบสวน สวนÍÑ¡Òà เปนผูมีอํานาจหนาที่ในการออกคําสั่งใดๆ ทางกฎหมาย อันมีผลในทางคดี โดยพจิ ารณากลน่ั กรองบรรดาพยานหลกั ฐานทต่ี าํ รวจรวบรวมและเสนอความเหน็ มาให แลว วนิ จิ ฉยั วา ควรฟอ งผูตองหาตอศาลเพอื่ พสิ ูจนความผิดในศาล และลงโทษตามกฎหมายหรอื ไม จากนนั้ อยั การ จะออกคาํ สง่ั ทม่ี ผี ลในทางกฎหมาย เชน มกี ารสงั่ ฟอ งหรอื สงั่ ไมฟ อ งตอ ไป ในสว นของÈÒÅ เปน ผพู จิ ารณา

๘๙ และพพิ ากษาวา ผถู กู กลา วหาไดก ระทาํ ความผดิ หรอื มไิ ดก ระทาํ ความผดิ ตามคาํ ฟอ ง ขณะท¤ี่ ÁØ »ÃоÄμÔ ËÃ×Í਌Ҿ¹Ñ¡§Ò¹¤ØÁ»ÃоÄμÔเปนผูดําเนินการตามข้ันตอนกอนและหลังจากท่ีศาลพิพากษาคดีแลว ขน้ั ตอนทา ยสดุ คอื ÃÒª·Ñ³±Ë Ã×Íà¨ÒŒ ˹ŒÒ·èÃÕ Òª·Ñ³± เปน ผดู ําเนินการหลงั จากศาลพพิ ากษาคดแี ลว เชน การรับตัวจําเลยผูตองโทษ และการปฏิบัติตอผูตองโทษ ทั้งหมดน้ีเกี่ยวของกับการบริหาร ราชการไทย โดยแตล ะสวนเปน สว นหน่ึงของกระบวนการบริหารงานยุติธรรม โปรดดตู ารางท่ี ๑ μÒÃÒ§·èÕ ñ กระบวนการดําเนินงานท่ีสําคัญของหนวยงานของรัฐ และ/หรือ เจาหนาท่ีของรัฐ ในกระบวนการยตุ ิธรรมทางอาญา จําแนกตาม ตํารวจ อยั การ ศาล คุมประพฤติ และ ราชทัณฑ องคกร สงั กัด กระบวนการดาํ เนินงานท่สี าํ คญั ñ. ตาํ ÃǨ สาํ นักงานตาํ รวจแหงชาติ ๑.๑ การรองทุกขในคดีอาญา (๘ ขน้ั ตอน) ๑.๒ ตาํ รวจทําหนา ท่เี ปนพนกั งานสอบสวน ๑.๓ คดีอาญาทเ่ี ลิกกันไดใ นชนั้ ตํารวจ ๑.๔ อํานาจการควบคุมผูตอ งหา ๑.๕ การขอผดั ฟอง ฝากขงั ผูต องหา ๑.๖ การสรปุ สาํ นวน ๑.๗ กรณตี ํารวจมีความเหน็ ควรส่งั ฟอง ๑.๘ กรณตี ํารวจมคี วามเห็นควรสั่งไมฟอ ง ò. ÍÑ¡Òà สาํ นักงานอัยการสงู สุด ๒.๑ การส่ังคดี (๒ ขน้ั ตอน) ๒.๒ การดาํ เนนิ คดอี าญาในศาล ๓. ศาล ศาลยตุ ธิ รรม ๓.๑ การไตส วนมูลฟอง ๓.๒ การพจิ ารณาคดีอาญา (๗ ขน้ั ตอน) ๓.๓ การขอใหศาลรอการลงโทษจําคุก ๓.๔ การพิพากษาคดอี าญา ๓.๕ การอทุ ธรณฎกี า ๓.๖ การอภยั โทษ ๓.๗ การรอ้ื ฟน คดอี าญาขนึ้ พจิ ารณาใหม

๙๐ องคกร สังกดั กระบวนการดาํ เนินงานท่สี ําคญั ๔. คุมประพฤติ กระทรวงยุตธิ รรม ๔.๑ การรวบรวมขอมูลเบือ้ งตน (๕ ขนั้ ตอน) ๔.๒ การสอบปากคาํ ผูถ ูกคุมความประพฤติ ๔.๓ การรับรายงานตัว ๕. ราชทณั ฑ กระทรวงยตุ ิธรรม ๔.๔ การออกไปสอดสอง (๗ ขั้นตอน) ๔.๕ การรายงานผลการคุมความประพฤติ ๕.๑ การรบั ตวั จาํ เลยผตู อ งโทษ ๕.๒ การใหสวัสดกิ ารแกผตู องโทษ ๕.๓ การรักษาระเบียบวินยั ๕.๔ การใหก ารศึกษาวิชาสามญั และการฝกวิชาชีพ ๕.๕ การใหทาํ งานโดยใชแ รงงานผตู องโทษ ๕.๖ การฝก อบรมจติ ใจ ๕.๗ การปลอยตัว ͧ¤¡ÃÍè¹× æ ·èÕÁÕº·ºÒ·áÅÐ˹Ҍ ·àÕè ¡èÕÂǢ͌ §¡ºÑ ¡Ãкǹ¡ÒÃÂμØ Ô¸ÃÃÁ องคกรในกระบวนการยุติธรรมที่มีบทบาทและหนาที่เกี่ยวของกับกระบวนการยุติธรรม ดงั นี้ ๑. กรมสอบสวนคดพี เิ ศษ ๒. สาํ นกั งานปองกันและปราบปรามการฟอกเงนิ (ป.ป.ง.) ๓. สํานกั งานคณะกรรมการปองกนั และปราบปรามยาเสพตดิ (ป.ป.ส.) ๔. สํานักงานคณะกรรมการปอ งกันและปราบปรามการทจุ รติ แหงชาติ (ป.ป.ช.) ๕. สํานกั งานคณะกรรมการปอ งกนั และปราบปรามการทจุ รติ ในภาครัฐ (ป.ป.ท.) ๖. สถาบันนติ วิ ิทยาศาสตร ๗. กรมคมุ ครองสิทธิและเสรีภาพ ๘. กรมพินิจและคมุ ครองเดก็ และเยาวชน ๙. คณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแหงชาติ ๑๐. กรมทรพั ยสนิ ทางปญญา ๑๑. กรมศุลกากร ๑๒. กรมสรรพสามิต

๙๑ ¡ÃÁÊͺÊǹ¤´Õ¾àÔ ÈÉ กรมสอบสวนคดีพิเศษ สังกัดกระทรวงยุติธรรม สืบเน่ืองจากสถานการณของโลกมีการ เปล่ียนแปลงอยางรวดเร็ว สงผลกระทบตอระบบเทคโนโลยี เศรษฐกิจ สังคม การเมือง วัฒนธรรม สิ่งแวดลอม ทําใหเกิดปญหาอาชญากรรมในสังคมท่ีไดทวีความรุนแรง มีความสลับซับซอนของการ กระทําความผิดขึ้นตามมาเปนลําดับ เชน อาชญากรรมเศรษฐกิจ คอมพิวเตอร ฯลฯ มีการพัฒนา รูปแบบวิธีการของการกระทําความผิดอยางตอเน่ืองและตลอดเวลา ท้ังในดานกรรมวิธีการกระทํา ความผิด การนําเทคนิควิธีการสมัยใหมเขามาเปนเครื่องมือประกอบการกระทําความผิด ลักษณะ การกระทาํ ความผดิ ทมี่ กี ารดาํ เนนิ การอยา งเปน ระบบและขบวนการ มคี วามเกย่ี วเนอื่ งและมเี ครอื ขา ยโยงใย ระหวา งประเทศ ผกู ระทาํ ผดิ เปน ผทู ม่ี คี วามรู ความชาํ นาญ และความเชย่ี วชาญในดา นนนั้ ๆ เปน อยา งดี ฯลฯ สรา งความเสยี หายโดยตรงตอ ระบบเศรษฐกจิ การเงนิ การคลงั ของประเทศนบั หมน่ื ลา นบาทตอ ป กอใหเกิดผลกระทบอยางรุนแรงตอความมั่นคงของประเทศอยางมากมาย ประกอบกับการสืบสวน สอบสวนหรือจับกุมตัวผูกระทําผิดมีความยากลําบากมาก จึงตองมีการจัดต้ังกรมสอบสวนคดีพิเศษ ข้ึนโดยอยูภายใตส ังกัดกระทรวงยตุ ิธรรม ใชช ื่อภาษาอังกฤษวา “DEPARTMENT OF SPECIAL INVESTIGATION” มชี ่อื ยอ วา “DSI” (http://www.dsi.go.th) º·ºÒ·áÅÐ˹Ҍ ·èÕ ๑) ดาํ เนินการปอ งกนั และปราบปราม และควบคุมอาชญากรรมพิเศษ ๒) พฒั นาระบบ รปู แบบ วธิ กี าร และมาตรการในการปอ งกนั ปราบปรามและควบคมุ อาชญากรรม ๓) ประสานความรว มมอื ในการปอ งกนั ปราบปราม และควบคมุ อาชญากรรมพเิ ศษ จากหนวยงานภาครัฐ และภาคประชาชนทงั้ ภายในและตางประเทศ ÅѡɳÐÍÒªÞÒ¡ÃÃÁ¾àÔ ÈÉ ๑) อาชญากรรมทางเศรษฐกิจที่กระทําตอระบบการเงิน การธนาคาร การคา การพาณิชย การหลีกเล่ียงภาษีอากร การละเมิดทรัพยสินทางปญญา และการทําลายสิ่งแวดลอม และทรัพยากรธรรมชาติ ๒) อาชญากรรมคอมพวิ เตอรห รอื อาชญากรรมดา นเทคโนโลยสี ารสนเทศทก่ี ระทาํ การ ลักลอบ แกไ ข เปล่ียนแปลงหรือทาํ ลายขอมูลระบบปฏบิ ตั กิ ารของหนว ยงานตา งๆ ๓) อาชญากรรมท่ีมีอิทธิพลเขามาเกี่ยวของ ในรูปแบบองคกรอาชญากรรม และอาชญากรรมขา มชาติ เปน การกระทาํ ผดิ ทม่ี กี ารดาํ เนนิ การอยา งเปน ระบบ เปน องคก ร มเี ครอื ขา ย ทงั้ ภายในและระหวา งประเทศ รวมทงั้ ผกู ระทาํ ผดิ มกั ไดแ ก ผมู อี ทิ ธพิ ลหรอื ผมู อี ทิ ธพิ ลใหก ารสนบั สนนุ อยเู บื้องหลัง เชน ขบวนการคาโสเภณขี า มชาติ ขบวนการคา มนษุ ย และการคายาเสพตดิ เปนตน