การโอนทางเศรษฐกิจ

สำ�หรับค่าคุมยอดระดับมหภาค (macro-control) ของการขาดดุลรายได้ตามช่วงชีวิต (LCD) ชุดข้อมูลที่ต้องทำ�การจัดการและปรับเปลี่ยนข้อมูลจากท่ีรายงานในบัญชีรายได้ประชาชาติ ให้สอดคล้องกบั การจดั ทำ�บัญชีกระแสการโอนประชาชาติหรือ NTA ประกอบดว้ ย รายไดแ้ รงงานหรอื จากการท�ำ งาน (labor income) ซง่ึ ค�ำ นวณจากขอ้ มลู ทร่ี ายงานในบญั ชี รายไดป้ ระชาชาติ ประกอบดว้ ย รายไดจ้ ากการเปน็ ลกู จา้ งหรอื คา่ ตอบแทนของลกู จา้ ง(compensation of employees) ซ่ึงอย่ใู นรูปแบบของค่าแรงและเงินเดอื น รวมถึง การจ่ายสมทบระบบประกนั สงั คม โดยนายจา้ ง ซ่งึ ในการคำ�นวณค่าตอบแทนของลกู จ้าง รายการภาษีทางออ้ มท่ีมกี ารจัดเกบ็ จากการ ผลติ (indirect tax borne by producers (burdened on employee) or taxes on production) หกั เงนิ อดุ หนนุ (subsidiesonproduction) ทแี่ สดงในรายไดป้ ระชาชาติ ซง่ึ ถอื เปน็ สว่ นทเี่ ปน็ ภาระภาษที ต่ี กกบั แรงงาน จะถกู น�ำ มาบวกเพม่ิ ในรายได้ส่วนน้ี รายไดส้ ว่ นทส่ี อง ได้แก่ รายไดจ้ ากการประกอบอาชพี อสิ ระ ซึง่ จะคิดคำ�นวณจากข้อมูลรายได้ส่วนเกนิ ของผูป้ ระกอบการภาคครัวเรอื น หรอื Household mixed-income and operating supplies ในขอ้ มลู รายไดป้ ระชาชาติ ซง่ึ รายได้ส่วนนี้ ไม่สามารถแยก สัดส่วนได้ชัดเจนระหว่าง รายได้ท่ีเป็นผลตอบแทนแรงงานท่ีเป็นผู้ประกอบการ และรายได้ที่เป็น ผลตอบแทนจากทนุ ซง่ึ ตามขอ้ เสนอทร่ี ะบใุ นคมู่ อื การจดั ท�ำ บญั ชกี ระแสการโอนประชาชาติ ไดเ้ สนอ ใหจ้ �ำ แนกรายไดส้ ว่ นนอ้ี อกเปน็ 3 สว่ นโดย 2 ใน 3 สว่ นจดั สรรใหเ้ ปน็ รายไดห้ รอื ผลตอบแทนแรงงาน และ 1 ใน 3 สว่ นเปน็ รายไดห้ รือผลตอบแทนจากทนุ ภาคครวั เรอื น (HH capital income) รายไดใ้ น สว่ นนจี้ ะถกู น�ำ มาบวกเพมิ่ ดว้ ยภาษที างออ้ มทมี่ กี ารจดั เกบ็ บนรายไดส้ ว่ นเกนิ ของผปู้ ระกอบการภาค ครวั เรือน ในสดั ส่วนเดียวกัน หรือในสัดส่วน 2 ใน 3 ของภาษีท้งั หมด รายจา่ ยเพือ่ การบริโภค (consumption) จำ�แนกออกเปน็ 2 ส่วนไดแ้ ก่ รายจ่ายเพอ่ื การ บรโิ ภคภาครฐั (Public consumption expenditure) และรายจา่ ยเพ่ือการบริโภคภาคเอกชน (Private consumption expenditure) โดยในแตล่ ะสว่ นจะจำ�แนกรายจ่ายออกเปน็ 3 หมวดใหญด่ ้วยกัน คอื รายจ่ายด้านสขุ ภาพ (health) รายจา่ ยด้านการศึกษา (education) และรายจ่ายดา้ นอน่ื ๆ (others) ในสว่ นของรายจา่ ยเพอื่ การบรโิ ภคภาคเอกชน จะถกู น�ำ มาหกั ออกดว้ ยมลู คา่ ภาษที างออ้ มสทุ ธิ (ภาษี ลบดว้ ยเงินอุดหนุน) ที่แบกรับภาระโดยผบู้ ริโภค ซง่ึ ส่วนใหญเ่ ปน็ ภาษีท่จี ัดเก็บบนผลิตภณั ฑ์ (taxes less subsidies on products) ตามท่แี สดงไวใ้ นรายการบญั ชีรายไดป้ ระชาชาติ 22

ผลตา่ งระหว่างรายจา่ ยเพอื่ การบรโิ ภค (consumption) และรายไดแ้ รงงาน (labor income) จะมีค่าเท่ากับ ค่าคุมยอดระดับมหภาค (macro-control) ของ “การขาดดุลรายได้ตามช่วงชีวิต” หรอื life cycle deficit (LCD) การจดั สรรสนิ ทรพั ย์ (asset-based realocation) โดยจ�ำ แนกออกเปน็ 2 สว่ น ไดแ้ ก่ หนง่ึ การจดั สรรสนิ ทรพั ยภ์ าคเอกชน (private asset-based realocation) ซง่ึ เทา่ กบั รายไดจ้ ากทนุ ของภาค ครวั เรอื น (household capital income) (ค�ำ นวณจาก 1 ใน 3 ของรายไดส้ ว่ นเกนิ ของผปู้ ระกอบการ ภาคครัวเรือนตามท่ีรายงานในบัญชีรายได้ประชาชาติ) บวกเพิ่มด้วยภาษีทางอ้อมท่ีมีการจัดเก็บ บนรายไดส้ ่วนเกินผปู้ ระกอบการภาคครวั เรอื นในสดั ส่วนท่เี ทา่ กัน (1 ใน 3) รวมกบั รายได้จากทุน ของภาคธรุ กิจ (corporate capital income หรอื Appropriate corporation and NPISHs profit) บวก เพ่มิ ดว้ ยภาษที ีจ่ ัดเก็บจากรายได้จากทนุ ของภาคธุรกิจ (taxes on corporate capital income (and NPISHs)) แล้วจึงนำ�ไปรวมกบั รายไดจ้ ากทรพั ยส์ ินภาคเอกชนสุทธิ (net private property income) แล้ว หักออกด้วย การออมของภาคเอกชน (private saving) สอง การจดั สรรทรัพย์สนิ ภาครัฐ (public asset-based realocation) ซง่ึ เท่ากับ รายได้จากทรพั ย์สินภาครฐั สทุ ธิ (net public property income) หักออกดว้ ยการออมภาครฐั (public saving) การโอน(transfers) โดยจ�ำ แนกออกเปน็ 2 สว่ น เชน่ กนั คอื การโอนภาครฐั (publictransfers) และการโอนภาคเอกชน(private transfers) ซงึ่ ตามแนวคดิ การจดั ท�ำ บญั ชกี ระแสการโอนประชาชาติ การโอนภาคเอกชน จะประกอบด้วย 2 สว่ นย่อย คอื การโอนระหวา่ งครวั เรือน และการโอนภายใน ครัวเรือนอย่างไรก็ตาม ข้อมูลท่ีมีรายงานในบัญชีรายได้ประชาชาติจะแสดงค่าสุทธิการโอนของ ภาคเอกชนเทา่ น้ัน สำ�หรบั การโอนภาครฐั ประกอบด้วย 2 สว่ นย่อยเชน่ กนั คอื หนงึ่ การโอนจาก ภาครัฐไปยังครัวเรือนหรอื ภาคเอกชน (public transfer inflows) ซง่ึ จะเปน็ ในลกั ษณะของการใช้จ่าย เพื่อการบรโิ ภคของภาครัฐในรูปของการบรกิ ารภาครฐั แกค่ รวั เรือน (in-kind) และการโอนในรูปของ ตัวเงิน (in-cash) ท่ีเปน็ สิทธิประโยชน์ทางสังคมในด้านตา่ งๆใหแ้ กภ่ าคครวั เรือน และ สอง การโอน จากภาคครวั เรือนหรือภาคเอกชนไปยังภาครัฐ (Public transfer outflows) ซึ่งจะเปน็ ในรปู แบบของ ภาษีและรายได้อ่ืนๆ ที่รัฐจัดเก็บจากภาคครัวเรือนและภาคเอกชน รวมกับ การขาดดุลหรือการ เกินดลุ ในการจดั สรรสนิ ทรพั ยภ์ าครัฐ (net public asset-based realocation) ในภาพรวม การโอน สุทธิท้งั ของภาครฐั และของภาคเอกชน จะมีคา่ เทา่ กับ การโอนสทุ ธขิ องภาครัฐและภาคเอกชนจาก ต่างประเทศหรือ net transfers from the rest of the world (ROW) 23

ผลรวมระหว่าง การจดั สรรสินทรพั ย์ (asset-based realocation) และ การโอน (transfers) จะมคี า่ เท่ากบั คา่ คมุ ยอดระดบั มหภาค (macro-control) ของ “การจดั สรรระหว่างช่วงอายุ (age realocation)” ท่แี สดงการโอนทางเศรษฐกิจระหว่างร่นุ ประชากร ซึ่งตอ้ งมีคา่ เทา่ กบั “การขาดดลุ รายไดต้ ามช่วงชวี ิต” หรือ life cycle deficit (LCD) ด้วยเชน่ กัน 2.2.2 การวเิ คราะห์แบบแผนรายอายุ (age-profile) ในข้นั ตอนน้ี เป็นการวเิ คราะหข์ ้อมูลเพ่อื จัดทำ�แบบแผนรายอายุ (age profile) ของ (ก) การขาดดลุ รายไดต้ ามชว่ งชีวติ (life cycle deficit: LCD) (ข) การจัดสรรสนิ ทรัพย์ (asset-based realocation) (ค) การโอน (transfers) ซ่ึงมีหมวดหมู่รายการที่สอดคล้องกับค่าคุมยอดระดับมหภาค (macro control) ที่จัดทำ� จากข้อมูลรายได้ประชาชาติ ข้อมูลท่ีใช้เป็นหลักในการวิเคราะห์ส่วนน้ี มาจากข้อมูลการสำ�รวจ ภาวะเศรษฐกิจและสังคมของครัวเรอื น พ. ศ. 2560 ซงึ่ จดั เก็บข้อมูล เก่ยี วกับ รายได้ของสมาชกิ ใน ครวั เรอื น ซึง่ มที ่มี าจากรายรับแหลง่ ต่างๆ และขอ้ มูลรายจา่ ยของครัวเรือน ในหมวดต่างๆ (ก) แบบแผนรายอายุ age profile การขาดดุลรายไดต้ ามช่วงชวิ ิต (life cycle deficit: LCD) ส่วนน้ีเป็นการคำ�นวณแบบแผนของมลู ค่าการบริโภค (consumption) และรายไดจ้ ากการ ท�ำ งาน (labor income) ของประชากรในแตล่ ะรายอายุ ซ่งึ ประกอบด้วย 2 ขนั้ ตอนหลัก ได้แก่ ขั้นตอนแรก การวิเคราะห์ข้อมูลระดับบุคคล (individual data) จากผลการสำ�รวจท่ี เก่ยี วข้อง เพอ่ื ค�ำ นวณมูลค่าการบริโภคและรายไดจ้ ากการท�ำ งานรายอายุ ซ่ึงในสว่ นน้ี ข้อมลู หลกั ที่นำ�มาวิเคราะห์ โดยเฉพาะ ในสว่ นการบรโิ ภคภาคเอกชน (private consumption) และรายไดจ้ าก การท�ำ งาน ได้แก่ ขอ้ มลู การส�ำ รวจภาวะเศรษฐกจิ และสังคมของครวั เรอื น พ.ศ. 2560 (SES 2560) โดยส�ำ นกั งานสถิติแหง่ ชาติ ในสว่ นขอ้ มูลการบรโิ ภคภาครัฐ (public consumption) เปน็ การวเิ คราะห์ โดยใช้ข้อมลู จากแหลง่ ข้อมูลตา่ งๆ ทเี่ กยี่ วขอ้ งซงึ่ จะได้มกี ารอธบิ ายในส่วนต่อไป ในการวเิ คราะห์ แบบแผนรายอายใุ นระดบั บคุ คล มกี ารปรบั คา่ ใหเ้ รยี บหรอื smoothing ตามวธิ กี ารทแ่ี นะน�ำ ในเอกสาร NTA Manual 2013 (Appendix B, page 159) ยกเว้น ส�ำ หรบั ข้อมูลบางรายการ เชน่ การบริโภคหรือ คา่ ใช้จา่ ยในดา้ นการศกึ ษาทง้ั ในภาคเอกชนและภาครัฐ 24

ขั้นตอนที่ 2 การปรับข้อมูลรายอายทุ ่คี ำ�นวณในระดับมหภาค (จากผลการวิเคราะหข์ ้อมลู ระดับบคุ คล รายอายุ รว่ มกบั ข้อมลู จำ�นวนประชากรในประเทศท้งั หมดรายอายุ) ให้สอดคลอ้ งกบั คา่ คมุ ยอดระดบั มหภาค (macro control) ทไี่ ดจ้ ากข้อมูลในบัญชรี ายได้ประชาชาติ (1) การบรโิ ภค (consumption) - ประกอบด้วย ขอ้ มูลการบริโภค 2 ส่วน ไดแ้ ก่ การบริโภค ภาคเอกชน (private consumption) และการบรโิ ภคภาครัฐ (public consumption) ซงึ่ จ�ำ แนกประเภท การบริโภคออกเป็น 3 สว่ น ไดแ้ ก่ การบรโิ ภคด้านการศึกษา (education) การบรโิ ภคดา้ นสขุ ภาพ (health) และการบริโภคดา้ นอื่นๆ (others) 1.1) การบรโิ ภคภาคเอกชน (private consumption) 1.1.1) การศกึ ษา (education) การบรโิ ภคภาคเอกชนด้านการศกึ ษา ประกอบดว้ ย ค่าใชจ้ ่ายทีส่ ำ�คญั ไดแ้ ก่ ค่าเล่าเรยี น คา่ ธรรมเนียมการศกึ ษา และค่าอปุ กรณ์การเรยี นทเี่ กี่ยวข้อง ซ่ึงสามารถค�ำ นวณคา่ ใช้จา่ ยในสว่ นนี้ เปน็ ข้อมูลระดับบุคคล ไดจ้ ากการสำ�รวจภาวะเศรษฐกิจและสังคมของครวั เรอื น (SES) โดยคำ�นวณ หาค่าเฉล่ียค่าใช้จ่ายด้านการศึกษารายอายุ นำ�มาคูณด้วยจำ�นวนประชากรรายอายุ ปรับค่าหรือ adjust คา่ ใหส้ อดคลอ้ งตามคา่ คุมยอดระดับมหภาค (macro control) แลว้ จึงค�ำ นวณค่าท่ไี ด้ท�ำ การ ปรับแล้ว ให้กลับมาเป็นแบบแผนค่าใช้จ่ายเฉล่ียแต่ละรายอายุ ตามข้อแนะนำ�ของ NTA Manual 2013 คา่ ใชจ้ า่ ยดา้ นการศกึ ษาไมจ่ �ำ เป็นตอ้ งนำ�ไปปรบั ใหเ้ รยี บ (smoothing) เพอ่ื ให้สะทอ้ นระดบั การ บรโิ ภคแต่ละรายอายใุ นด้านนี้ทแี่ ทจ้ รงิ 1.1.2) สุขภาพ (health) ในสว่ นนี้ ใชข้ ้อมูลจากการส�ำ รวจภาวะเศรษฐกิจและสงั คมของครัวเรือน (SES) ในหมวด ค่าใช้จ่ายครัวเรือน เกี่ยวกับ ยาและเวชภัณฑ์ การเข้ารับการรักษาพยาบาลผู้ป่วยนอก รวมถึง ทนั ตกรรม และการเขา้ รบั การรกั ษาพยาบาลผปู้ ว่ ยใน โดยทำ�การกระจายคา่ ใชจ้ า่ ยของครวั เรอื นใน สว่ นนีใ้ ห้แก่สมาชกิ แต่ละคน ตามคา่ ถว่ งน�้ำ หนัก (weight) ของแตล่ ะกล่มุ อายุซึง่ จำ�แนกเป็น 12 กลมุ่ ได้แก่ กลุ่มอายุ 0-4 ปี 5-9 ปี 10-14 ปี 15-19 ปี 20-29 ปี 30-39 ปี 40-49 ปี 50-59 ปี 60-64 ปี 70-79 ปี 80-85 ปี และ 90 ปขี ้ึนไป ในการคำ�นวณหาคา่ ถ่วงน้�ำ หนักทเ่ี หมาะสมในแตล่ ะกลมุ่ อายุ ใชห้ ลกั การทเ่ี รยี กวา่ Data-driven coefficient estimation โดยท�ำ การวเิ คราะหส์ มการถดถอยเชงิ เสน้ จากข้อมูลระดับครัวเรือนของการสำ�รวจภาวะเศรษฐกิจและสังคมของครัวเรือน (SES) เพื่อหาค่า สัมประสิทธิ์ค่าใช้จ่ายทางด้านสุขภาพของประชากรแต่ละกลุ่มอายุท่ีจะใช้เป็นค่าถ่วงน้ำ�หนักในการ กระจายค่าใชจ้ า่ ยระดบั ครวั เรอื นแก่สมาชกิ แตล่ ะคน 25

ในการวิเคราะห์สมการถดถอยเชิงเส้น หนว่ ยวิเคราะห์ (unit of analysis) คอื ครวั เรือน (household) ตวั แปรตาม ได้แก่ ค่าใช้จ่ายครัวเรือนด้านสุขภาพทัง้ หมด ตวั แปรต้น ประกอบด้วย จำ�นวนสมาชกิ ของครวั เรอื นในแต่ละกลุ่มอายุทั้ง 12 กลุ่ม ตามอธบิ ายขา้ งต้น และ จำ�นวนสมาชกิ ในครัวเรือนท่ีมีหลักประกันสุขภาพแต่ละประเภทของประเทศไทยที่สำ�คัญ ได้แก่ สิทธิประโยชน์ สวัสดิการการรักษาพยาบาลของข้าราชการ (Civil Servant Medical Benefit Scheme: CSMBS) สทิ ธิ หลักประกนั สุขภาพถ้วนหนา้ (Universal Health Coverage: UHC) สิทธปิ ระกนั สงั คม (Social Security Scheme: SSS) และสิทธปิ ระกนั สุขภาพภาคเอกชน2 เมอื่ ไดค้ ่าสมั ประสิทธจิ์ ากการวิเคราะห์สมการ ถดถอยเชิงเส้นแล้ว จึงนำ�ไปใช้เป็นค่าถ่วงนำ้�หนัก (weight) ในการกระจายค่าใช้จ่ายทางสุขภาพ ของครัวเรือนใหแ้ ก่สมาชกิ แตล่ ะคน ตามกลุ่มอายแุ ละหลกั ประกนั ทางสุขภาพของสมาชกิ แต่ละคน ซึ่งจะตอ้ งทำ�การปรบั adjust คา่ ใช้จ่ายสุขภาพรวมของสมาชกิ ทกุ คนในครัวเรอื น ให้มีคา่ เท่ากับค่า ใช้จ่ายสุขภาพรวมของครัวเรือน หลังจากน้ันจึงทำ�การวิเคราะห์เพื่อคำ�นวณค่าใช้จ่ายด้านสุขภาพ เฉล่ียรายอายุ ซ่ึงต้องทำ�การปรับค่าให้เรียบ (smoothing) แล้วจึงนำ�ไปคูณกับจำ�นวนประชากรใน แต่ละรายอายุ เปรียบเทียบและปรับค่าภาพรวมระดับมหภาคให้สอดคล้องกับค่าคุมยอดระดับ มหภาค (macro control) 1.1.3) ด้านอ่ืนฯ (others) จากข้อมูลการสำ�รวจภาวะเศรษฐกิจและสังคมของครัวเรือน (SES) นำ�รายจ่ายเพื่อการ บรโิ ภครวมของครวั เรือน ลบออกด้วย รายจ่ายด้านการศกึ ษารวมของสมาชกิ ทุกคน และรายจ่าย ดา้ นสขุ ภาพรวมของครวั เรอื นจะไดร้ ายจา่ ยเพอ่ื การบรโิ ภคดา้ นอนื่ ๆ ของครวั เรอื น ซงึ่ จะตอ้ งท�ำ การ กระจายให้แกส่ มาชกิ แตล่ ะคน 2 ตัวแปรจำ�นวนสมาชิกในครัวเรือน จำ�แนกตามหลักประกันสุขภาพเป็นตัวแปรควบคุมที่เพ่ิมในโมเดลการ วิเคราะห์ เพื่อให้การประมาณค่าใช้จ่ายทางด้านสุขภาพของครัวเรือนมีความเหมาะสมย่ิงข้ึน เน่ืองจากปัจจัย หลักประกันทางสุขภาพเป็นอีกปัจจัยท่ีสำ�คัญในการอธิบายระดับค่าใช้จ่ายทางด้านสุขภาพของสมาชิกแต่ละ คนในครัวเรือน นอกเหนือไปจากปัจจัยด้านอายุ - สอดคล้องตามการศึกษาบัญชีกระแสการโอนประชาชาติ ปี 2556 โดยสภาพฒั นฯ์ 26

วธิ กี ารกระจายคา่ ใชจ้ า่ ยดา้ นอน่ื ๆ ใหแ้ กส่ มาชกิ แตล่ ะคน ใชว้ ธิ กี ารถว่ งน�้ำ หนกั ตามชว่ งอายุ ของสมาชิก ภายใตแ้ นวคิด “คา่ ผใู้ หญ่สมมูลย์” หรอื adult equivalence scale ซ่งึ จำ�แนกประชากร ออกเปน็ 3 กลมุ่ ไดแ้ ก่ สมาชกิ ทีอ่ ายุต�ำ่ กวา่ 4 ปี (คา่ ถว่ งนำ�้ หนัก เท่ากับสมาชกิ ครัวเรอื นท่เี ปน็ ผูใ้ หญห่ รอื อายุ 20 ปขี ึน้ ไป 0.4 คน) สมาชิกท่ีอายรุ ะหว่าง 5-19 ปี (คา่ ถว่ งน�้ำ หนัก เทา่ กบั สมาชกิ ครวั เรอื นท่ีเป็นผใู้ หญห่ รืออายุ 20 ปขี ้นึ ไปจ�ำ นวน 0.4 + 0.6 (อาย-ุ 4)/16 คน) และสมาชกิ ที่มีอายุ 20 ปขี นึ้ ไป (คา่ ถว่ งนำ้�หนักเทา่ กบั 1) เมื่อทำ�การกระจายค่าใช้จ่ายด้านอื่นๆ ให้แก่สมาชิกแต่ละคนแล้ว จึงหาค่าเฉลี่ยของค่า ใช้จ่ายรายอายุแล้วนำ�ไปปรับค่าให้เรียบ (smoothing) คูณด้วยจำ�นวนประชากรในแต่ละรายอายุ ปรับมูลค่ารวมระดับมหภาคให้สอดคล้องกบั ค่าคุมยอดระดบั มหภาค (macro control) 1.2) การบรโิ ภคภาครัฐ (public consumption) 1.2.1) ดา้ นการศกึ ษา (education) การประมาณการมลู ค่าการบริโภคภาครัฐ ด้านการศึกษา เพอ่ื ค�ำ นวณเป็นแบบแผนมูลคา่ การบริโภครายอายุ ใช้ข้อมูลที่สำ�คัญ จากข้อมูลงบประมาณรายจ่ายของรัฐบาลตามระดับการ ศึกษาจากรายงานงบประมาณโดยสงั เขป ประจำ�ปงี บประมาณ 2560 ในลกั ษณะงานด้านการศึกษา รว่ มกบั ขอ้ มลู จ�ำ นวนนกั เรยี นในโรงเรยี นภาครฐั และอตั ราการเขา้ เรยี นในโรงเรยี นภาครฐั (enrolment rate) ของประชากรแต่ละรายอายุ และแต่ละระดับการศึกษาจากการสำ�รวจภาวะเศรษฐกิจและ สังคมของครัวเรือน (SES) ขน้ั ตอนแรกทำ�การคำ�นวณคา่ ใช้จา่ ยด้านการศึกษาของภาครฐั ตอ่ หวั นกั เรียน (ในโรงเรียน ภาครัฐ) ซงึ่ แบ่งตามระดับการศกึ ษา โดยใชข้ อ้ มลู งบประมาณรายจ่ายภาครฐั ตามระดบั การศึกษา หารดว้ ยจ�ำ นวนนกั เรยี นทกี่ �ำ ลงั ศกึ ษาในโรงเรยี นภาครฐั ในแตล่ ะระดบั ชน้ั ขนั้ ตอนตอ่ มา ค�ำ นวณคา่ ใช้จ่ายด้านการศึกษาของภาครัฐในแต่ละรายอายุ โดยทำ�การแบ่งประชากรรายอายุตามระดับการ ศกึ ษา โดยใชเ้ กณฑ์อายกุ ารเข้าศกึ ษาในโรงเรยี นภาครฐั ของกระทรวงศกึ ษาธิการ ส�ำ หรบั รายอายทุ ี่ อย่รู ะหว่างระดับการศกึ ษา 2 ระดับ เชน่ ทอี่ ายุ 6 ปี (ระหวา่ งการศกึ ษาระดับก่อนประถมศึกษาและ ระดบั ประถมศกึ ษา) หรอื อายุ12 ปี(ระหวา่ งการศกึ ษาระดบั ประถมศกึ ษาและระดบั มธั ยมศกึ ษาตอน ตน้ ) ทำ�การแยกสัดส่วนในแตล่ ะระดับการศกึ ษาโดยวิเคราะหจ์ ากขอ้ มูลการส�ำ รวจภาวะเศรษฐกิจ และสังคมของครัวเรอื น (SES) 27

ในการคำ�นวณอตั ราการเข้าเรียนโรงเรียนภาครฐั (enrolment rate) น�ำ จำ�นวนนักเรยี นใน แต่ละอายตุ ามระดับการศึกษาทีไ่ ด้จากการวิเคราะหข์ อ้ มลู SES หารด้วยจำ�นวนประชากรรายอายุ จากนั้นนำ�อัตราการเข้าเรียนรายอายุ คูณด้วยค่าใช้จ่ายต่อหัวนักเรียนโรงเรียนภาครัฐตามระดับ การศึกษาที่คำ�นวณได้จากขั้นตอนแรก จะได้ค่าใช้จ่ายภาครัฐด้านการศึกษารายอายุ (หมายเหตุ ในบางอายเุ ช่นที่ อายุ 6 ปแี ละ 12 ปีซ่งึ เปน็ อายทุ ค่ี าบเกีย่ วกบั ระดับการศึกษา 2 ระดบั เม่อื คำ�นวณ รายจ่ายต่อหวั ตามระดับการศึกษาได้จะตอ้ งน�ำ คา่ มารวมเป็นรายจ่ายตอ่ หัวรวมของรายอายุนน้ั ) การคำ�นวณค่าใช้จ่ายการบริโภคภาครัฐด้านการศึกษาท่ีอธิบายในส่วนข้างต้นนี้ เป็นราย จ่ายเพ่ือการศกึ ษาในระบบ (formal education) ซึ่งจะต้องน�ำ ไปรวมกับค่าใช้จา่ ยการบรโิ ภคภาครัฐ ด้านการศึกษาที่เป็นการศึกษานอกระบบ (informal education) โดยค่าใช้จ่ายรายหัวประชากรใน ส่วนหลังนี้ เนื่องจากการจัดการศึกษานอกระบบไม่มีเกณฑ์อายุเป้าหมายของนักเรียนในแต่ระดับ การศึกษาที่ชัดเจน จึงคำ�นวณจากงบประมาณรายจ่ายภาครัฐด้านการศึกษานอกระบบ หารด้วย จ�ำ นวนประชากรทง้ั หมดในประเทศ เมอื่ ไดค้ า่ ใชจ้ า่ ยการบรโิ ภคภาครฐั ดา้ นการศกึ ษา ทง้ั การศกึ ษาใน ระบบและนอกระบบรายอายแุ ลว้ คา่ ใชจ้ า่ ยในสว่ นนไ้ี มจ่ �ำ เปน็ ตอ้ งน�ำ ไปปรบั คา่ ใหเ้ รยี บ (smoothing) แต่นำ�มาคูณกับจำ�นวนประชากรรายอายุและปรับค่ารวมระดับมหภาคให้สอดคล้องกับค่าคุมยอด ระดับมหภาค (macro control) 1.2.2) ด้านสุขภาพ (health) การค�ำ นวณส่วนน้ีใชข้ อ้ มูลหลักจากการส�ำ รวจอนามัยและสวสั ดกิ าร พ.ศ. 2560 (Health and Welfare Survey 2560) โดยส�ำ นกั งานสถิตแิ ห่งชาติ ร่วมกบั ขอ้ มูลรายจ่ายด้านสุขภาพของภาค รฐั ในเอกสารบญั ชีรายจา่ ยสขุ ภาพแหง่ ชาติ (National Health Account หรอื NHA) ซึ่งมขี อ้ มลู เกีย่ วกบั ค่าใช้จ่ายทางด้านสุขภาพของระบบหลักประกันสุขภาพที่สำ�คัญของประเทศไทย 3 ระบบ ได้แก่ ระบบสวสั ดกิ ารรกั ษาพยาบาลขา้ ราชการและรฐั วสิ าหกจิ (CSMBS) ระบบหลกั ประกนั สขุ ภาพถว้ นหนา้ (UHC) และระบบประกนั สงั คม (SSS) อย่างไรก็ตาม ดว้ ยข้อจำ�กดั ของข้อมูลบญั ชรี ายจ่ายสขุ ภาพ แห่งชาติ ซึ่งยังไม่มีข้อมูลสำ�หรับปี พ.ศ 2560 โดยข้อมูลล่าสุดที่มีเป็นการจัดทำ�ในปี พ.ศ 2557 การศกึ ษานจ้ี งึ ก�ำ หนดใหร้ ายจา่ ยแตล่ ะรายการคดิ เปน็ สดั สว่ นทคี่ งทโี่ ดยเพม่ิ ขน้ึ ในแตล่ ะปตี ามอตั รา เงินเฟอ้ ขน้ั แรก ค�ำ นวณหาจ�ำ นวนคร้ังในการเจบ็ ป่วยและใชบ้ ริการรักษาพยาบาลผปู้ ว่ ยนอก และ ผู้ป่วยใน ของประชากรภายใต้แต่ละระบบหลักประกันสุขภาพโดยวิเคราะห์จากข้อมูลการสำ�รวจ 28

อนามัยและสวัสดิการ จากน้ัน นำ�จำ�นวนคร้ังในการเจ็บป่วยและใช้บริการท่ีได้ ไปหารจากราย จ่ายสุขภาพของแต่ละระบบ ซึ่งจำ�แนกเป็นรายจ่ายสำ�หรับบริการผู้ป่วยนอกและบริการผู้ป่วยใน จากข้อมูลบญั ชีรายจ่ายสขุ ภาพแหง่ ชาตเิ พอื่ ใหไ้ ด้ รายจ่ายสุขภาพต่อคร้งั (unit cost) ในการเจ็บ ป่วยผูป้ ว่ ยนอกและผ้ปู ่วยในของแต่ละระบบหลกั ประกนั จากนั้นนำ�รายจ่ายสุขภาพต่อครั้งในการเจ็บป่วยท่ีได้น้ี ไปคำ�นวณในระดับบุคคลตาม จำ�นวนคร้ังในการเจ็บป่วยและประเภทของระบบหลักประกันสุขภาพที่บุคคลได้รับ โดยใช้ข้อมูล จากการสำ�รวจอนามยั และสวสั ดิการ แลว้ จึงคำ�นวณเปน็ รายจา่ ยสุขภาพภาครฐั รายอายุ น�ำ ไปปรับ ค่าให้เรียบ (smoothing) หลังจากนั้นคูณกับจำ�นวนประชากรรายอายุและปรับค่าให้สอดคล้องกับ คา่ คุมยอดในระดับมหภาค (macro control) 1.2.3) ดา้ นอื่นๆ (others) การบรโิ ภคภาครฐั ในดา้ นอน่ื ๆ โดยเฉพาะ การบรกิ ารสาธารณะในลกั ษณะตา่ งๆ เนอ่ื งจาก มีลักษณะเป็นสินค้าสาธารณะท่ีไม่สามารถระบุผู้ได้รับประโยชน์เป็นรายอายุและกลุ่มเป้าหมายได้ ชัดเจน จึงกำ�หนดให้ประชาชนแต่ละคนได้รับผลประโยชน์จากค่าใช้จ่ายในส่วนน้ีในระดับที่เท่ากัน ดังนั้น จงึ ค�ำ นวณไดโ้ ดยนำ� มูลค่าการบริโภคภาครัฐภาพรวมระดบั มหภาค ทีไ่ ม่ใช่ด้านการศึกษา และสขุ ภาพ หารดว้ ยจ�ำ นวนประชากรรวมทงั้ ประเทศแลว้ กระจายเปน็ รายอายตุ ามสดั สว่ นประชากร ในแตล่ ะอายุ (2) รายได้จากการท�ำ งาน (labor income) รายได้จากการทำ�งาน มาจากรายได้ 2 ส่วนหลัก ได้แก่ ค่าตอบแทนที่บุคคลได้รับใน ลักษณะค่าจ้างและเงินเดือนจากการทำ�งานเป็นลูกจ้าง ซึ่งในที่นี้ รวมถึงผลประโยชน์ต่างๆ ท่ีได้ รับจากผูเ้ ป็นนายจา้ ง (employee income) และ ค่าตอบแทนหรอื ผลประโยชน์ทีบ่ คุ คลไดร้ ับจากการ ประกอบอาชพี อิสระ (self-employed income) 2.1) รายได้จากการทำ�งานเป็นลูกจา้ ง (employee income) คำ�นวณได้จากข้อมูลค่าตอบแทนจากการทำ�งานและมูลค่ารวมท้ังหมดของสวัสดิการที่ บุคคลได้รับจากการทำ�งานจากการสำ�รวจภาวะเศรษฐกิจและสังคมของครัวเรือน (SES) ซ่ึงมีการ จดั เกบ็ ข้อมลู เป็นรายบคุ คล โดยทำ�การค�ำ นวณมูลคา่ เปน็ รายอายุ ปรบั คา่ ใหเ้ รยี บ (smoothing) คูณ ด้วยจำ�นวนประชากรท้ังหมดในรายอายนุ น้ั จากนน้ั ปรบั มลู ค่ารวมในระดบั มหภาคให้สอดคล้องกบั ค่าคมุ ยอด (macro control) 29

2.2) รายไดจ้ ากการประกอบอาชีพอิสระ (self-employed income) คำ�นวณรายได้ในส่วนนี้ จากข้อมูลการสำ�รวจภาวะเศรษฐกิจและสังคมครัวเรือน (SES) โดยจำ�แนกออกเปน็ 2 สว่ น คือ รายได้หรอื ค่าตอบแทนการประกอบอาชพี อิสระในภาคการเกษตร และรายได้หรือค่าตอบแทนการประกอบอาชีพอิสระนอกภาคการเกษตร เช่น การประกอบธุรกิจ อุตสาหกรรม วิชาชีพเฉพาะ หรือกิจกรรมในลักษณะการรวมกลุ่ม สำ�หรับผู้ประกอบอาชีพอิสระ ในภาคการเกษตร จากข้อมูล SES ไดแ้ ก่ ผทู้ ม่ี ีสถานภาพการท�ำ งานเปน็ นายจ้าง ท�ำ ธรุ กิจส่วนตวั โดยไม่มีลูกจ้าง และการรวมกลุม่ ซง่ึ มรี ายไดม้ าจากการให้เชา่ สตั ว์ ใชง้ านเคร่ืองมือในการเกษตร หรือการให้บรกิ ารการเกษตร พชื ผลและผลผลติ ทไี่ ดจ้ ากการเลี้ยงสัตว ์ และมลู คา่ ผลผลติ จากการ เพาะเลยี้ งสตั วน์ �ำ้ ประมงลา่ สตั วห์ รอื หาของปา่ โดยขอ้ มลู ในสว่ นนเ้ี ปน็ ขอ้ มลู ระดบั ครวั เรอื น เมอื่ รวม รายไดค้ รวั เรือนทง้ั หมดแล้ว ต้องน�ำ จำ�นวนสมาชิกที่ทำ�งานในการเกษตรมาหารเฉล่ยี เป็นรายไดต้ ่อ คน ส�ำ หรบั ผปู้ ระกอบอาชพี อสิ ระนอกภาคการเกษตร ไดแ้ ก่ ผทู้ มี่ สี ถานภาพการท�ำ งาน เปน็ นายจา้ ง ท�ำ ธรุ กจิ สว่ นตวั โดยไมม่ ลี กู จา้ ง และ การรวมกลมุ่ โดยค�ำ นวณรายไดจ้ ากรายรบั เบอื้ งตน้ ทไี่ ดร้ บั จาก การขายสนิ ค้าท่ีผลติ ได้ หรือซ้ือมาเพ่อื ขาย หรือ จากการท�ำ งาน โดยต้องกระจายรายได้ในส่วนนี้ ให้แก่สมาชิกแต่ละคนในครัวเรือนที่มีสถานภาพเป็นผู้ช่วยเหลือกิจการครัวเรือน เม่ือได้รายได้จาก ทงั้ สองส่วน น�ำ มาค�ำ นวณเปน็ รายได้รวมจากการประกอบอาชีพอสิ ระ แลว้ จงึ คำ�นวณคา่ เฉล่ยี เปน็ รายอายุ ปรบั ค่าให้เรียบ (smoothing) น�ำ ไปคูณกบั จำ�นวนประชากรในแต่ละอายแุ ละปรบั มลู คา่ รวม ในระดับมหภาคให้สอดคลอ้ งกับค่าคมุ ยอด (macro control) เม่ือค�ำ นวณแบบแผนรายอายุ (age profile) ของการบริโภค (consumption) และรายไดจ้ าก การทำ�งาน (labor income) แล้ว สามารถนำ�มาคำ�นวณเป็นมูลค่าการขาดดุลรายได้ตามช่วงชีวิต รายอายุ (age-specific life-cycle deficit: LCD) ได้ โดยมคี า่ เท่ากับ การบรโิ ภครายอายุ ลบรายได้ จากการท�ำ งานรายอายุ (consumption-labor income) ซ่ึงเมอ่ื คูณกับจำ�นวนประชากรรายอายุแลว้ จะตอ้ งมีมลู ค่าเทา่ กบั ค่าคมุ ยอดระดบั มหภาคของ LCD ในภาพรวมประเทศ (ข) แบบแผนรายอายุ (age profile) การจดั สรรสนิ ทรพั ย์ (Asset-based realocation: ABR) การจดั สรรสนิ ทรพั ย์ หรอื ABR เปน็ ลกั ษณะของการบรหิ ารจดั การระหวา่ งชว่ งอายขุ องบคุ คล ในรูปแบบการสะสมสนิ ทรัพย์ (asset) หรือการออม (saving) ทั้งท่เี ป็นสินทรพั ย์ทางกายภาพท่ีไมใ่ ช่ ตวั เงิน และสนิ ทรัพยท์ ่ีเปน็ ตัวเงนิ โดยสินทรพั ย์เหลา่ น้ีสามารถก่อให้เกิดรายไดจ้ ากสินทรัพย์ (asset income) ท่มี ลี ักษณะเปน็ ทรัพยส์ ิน (property) และทนุ (capital) ในรปู แบบของรายไดจ้ ากทรัพย์สิน (property income) และรายไดจ้ ากสนิ ค้าทนุ (capital income) 30

ในแต่ละอายุหรือช่วงชีวิต การสะสมสินทรัพย์หรือการออม จึงเป็นลักษณะของการ ไหลออก (outflows) ของทรพั ยากรทางเศรษฐกิจที่สามารถใช้เพอ่ื การบรโิ ภคของบคุ คล ณ เวลา หรือ ณ อายุน้ันของบุคคล และรายได้ที่เกิดจากสินทรัพย์ (asset income) เป็นลักษณะของการ ไหลเข้า (inflows) ของทรพั ยากรทางเศรษฐกิจเพอื่ การบริโภค ณ เวลาน้นั ซึ่งเกิดจากสินทรัพย์หรอื การออมที่มีการสะสมมากอ่ นหน้า การจดั สรรสนิ ทรัพย์ (asset-based realocation: ABR) จ�ำ แนกออกเปน็ การจัดสรรสนิ ทรพั ย์ ภาครัฐ (public ABR) และการจดั สรรสินทรพั ยภ์ าคเอกชน (private ABR) (3) การจดั สรรสินทรพั ย์ภาครฐั (public asset-based realocation: public ABR) ค�ำ นวณจากรายไดจ้ ากสนิ ทรพั ยภ์ าครฐั (publicassetincome) หกั ออกดว้ ย การออมภาครฐั (public saving) โดยรายได้จากสินทรพั ย์ภาครัฐ ประกอบด้วย รายได้สุทธิทมี่ าจากสนิ ทรัพย์ประเภท ทนุ (public capital income) ซ่ึงเป็นผลตอบแทนจาก สนิ ทรัพยป์ ระเภทเครื่องมือเครื่องจักร โดยเป็น สว่ นเกนิ จากการประกอบการของภาครฐั ทมี่ กั มคี ่าเปน็ 0 หรอื มีค่านอ้ ยมาก เนื่องจากการประกอบ การของภาครัฐส่วนใหญไ่ ม่ได้เปน็ ไปในลกั ษณะการแสวงหากำ�ไร และรายได้จากสนิ ทรพั ย์ประเภท ทรพั ยส์ ิน (public property income) ซ่ึงประกอบด้วย ดอกเบ้ยี เงินปันผล คา่ เชา่ และคา่ ลิขสิทธิ์ รวมถึง ทรัพยากรธรรมชาติและกองทนุ แห่งชาติ ซ่งึ นับเป็นทรัพยส์ นิ ของภาครัฐ เป็นต้น ในการคำ�นวนการจัดสรรระหว่างช่วงอายุหรือ age-realocation ในส่วนของการจัดสรร สินทรัพย์ภาครัฐ (public ABR) จากรายได้ที่เกิดจากทรัพย์สิน และการออมภาครัฐ ให้เป็นระดับ รายอายุ ตามหลกั การ NTA ควรสอดคลอ้ งกับแบบแผนการจา่ ยภาษี (tax payment) ของประชากร แตล่ ะรายอายุ ดงั นนั้ การค�ำ นวณการจดั สรรสนิ ทรพั ยภ์ าครฐั จงึ ค�ำ นวณจากสดั สว่ นการจา่ ยภาษขี อง ประชากรในแต่ละอายุ ซึ่งจ�ำ แนกออกเปน็ ภาษี 2 ประเภททีส่ �ำ คัญ ได้แก่ ภาษเี งินได้ หรอื income tax และ ภาษเี พ่ือการบริโภคหรือ consumption tax ในสว่ นของมลู คา่ ภาษเี งนิ ได้ ค�ำ นวนในระดบั บคุ คลบนพนื้ ฐานระดบั รายไดจ้ ากการท�ำ งาน ของบุคคลซง่ึ มาจากเงินเดือนและค่าจ้างจากการเปน็ ลูกจ้าง และการประกอบอาชพี อสิ ระ ร่วมกับ อัตราภาษีเงินได้บุคคลธรรมดาของประเทศไทย ซึ่งมีลักษณะเป็นอัตราก้าวหน้าตามระดับรายได้ สุทธิของบคุ คล ภาษีเพื่อการบริโภคคำ�นวนในระดบั บคุ คล บนพ้ืนฐานระดบั การบริโภค หรอื indi- vidual consumption ของบุคคลรว่ มกับอตั ราภาษมี ลู คา่ เพมิ่ ทร่ี ้อยละ 7 โดยค�ำ นวณมลู ค่าของภาษี ทงั้ 2 ลักษณะ รวมของแตล่ ะบคุ คล จากน้ันค�ำ นวณเป็นคา่ เฉลีย่ ภาษที จี่ ่ายรายอายุ น�ำ ไปปรบั คา่ ให้ 31

เรยี บ (smoothing) แลว้ จงึ น�ำ มาใชเ้ ปน็ คา่ สดั สว่ น หรอื คา่ น�ำ้ หนกั ในการกระจายรายไดจ้ ากสนิ ทรพั ย์ ภาครัฐ รวมถึง เงินออมภาครฐั ออกเป็นรายอายุ โดยมีผลรวมทงั้ หมดสอดคลอ้ งตามค่าคมุ ยอด ระดบั มหภาค (macro control) (4) การจดั สรรสินทรพั ย์ภาคเอกชน (private asset-based realocation: private ABR) ในการค�ำ นวณแบบแผนรายอายุ (age profile) การจัดสรรสินทรัพย์ภาคเอกชน (private ABR) ประกอบดว้ ย 2 สว่ น ไดแ้ ก่ กระแสไหลเข้า (inflows) ในทีน่ ้ี หมายถึง รายไดจ้ ากสนิ ทรพั ย์ที่ เปน็ ทุนและทรพั ยส์ ินในภาคเอกชน (private capital income and property income) และกระแสไหล ออก (outflows) หมายถึง การออมภาคเอกชน (private saving) ทั้งในรปู แบบของเงินฝากธนาคาร หรอื สินทรพั ย์ทเี่ ปน็ real asset รูปแบบตา่ งๆ โดยการจดั สรรสนิ ทรพั ยส์ ุทธิของบุคคลในแตล่ ะราย อายุมีค่าเท่ากับ กระแสไหลเข้าของสินทรัพย์ลบด้วยกระแสไหลออก (inflows-outflows) ในการ ค�ำ นวณแบบแผนรายอายุ (age profile) ของรายไดจ้ ากทรพั ยส์ นิ และทนุ (property income and capital income) ใช้ข้อมูลจากการสำ�รวจภาวะเศรษฐกิจและสังคมของครัวเรือน (SES) ซ่ึงเป็นข้อมูลใน ระดบั ครวั เรอื นจงึ ก�ำ หนดใหเ้ ปน็ สว่ นรายไดท้ เ่ี กดิ ขนึ้ เฉพาะกบั หวั หนา้ ของครวั เรอื นเทา่ นน้ั (ซง่ึ ในทนี่ ี้ ภายใตส้ มมตฐิ านวา่ สนิ ทรพั ยข์ องครวั เรือนในรปู แบบตา่ ง โดยสว่ นใหญเ่ ปน็ เจา้ ของโดยหวั หน้าครวั เรือน) โดยบคุ คลอนื่ ในครวั เรอื นมรี ายได้ในส่วนนี้เป็นศูนย์ ส�ำ หรบั รายได้จากสินทรพั ยป์ ระเภททรพั ยส์ ิน(private property income) ในการกระจายลง ระดับรายอายุ คำ�นวณแบบแผนรายอายจุ ากขอ้ มลู รายไดจ้ ากดอกเบ้ีย รายได้จากเงนิ ปนั ผล และ รายได้จากค่าเช่าของครัวเรือน ซึ่งถูกคิดให้เป็นรายได้ของหัวหน้าครัวเรือน ทำ�การคำ�นวณมูลค่า เฉลย่ี เปน็ รายอายุของประชากร นำ�มาปรบั ค่าให้เรยี บ (smoothing) คณู ดว้ ยจำ�นวนประชากรแต่ละ รายอายุ และปรบั คา่ ในภาพรวมให้สอดคล้องกบั ค่าคมุ ยอดภาพรวมระดับมหภาค (macro control) สำ�หรับรายได้จากสินทรัพย์ประเภททุน (private capital income) ตามแนวคิดของการ จดั ท�ำ NTA ประกอบดว้ ย รายไดจ้ าก 3 สว่ นยอ่ ย คอื รายไดจ้ ากทนุ ของบรษิ ทั และองคก์ รไมแ่ สวงหา กำ�ไร รายได้จากทุนของการเป็นเจ้าของบ้าน ในที่นี้ หมายถึงรายได้ที่เกิดขึ้นจากการเป็นเจ้าของ บา้ นทบ่ี คุ คลอาศยั อยู่ และรายไดจ้ ากสดั สว่ นก�ำ ไรสว่ นเกนิ ของผปู้ ระกอบการ ส�ำ หรบั รายไดจ้ ากทนุ ของบริษทั และองคก์ รไม่แสวงหากำ�ไร ค�ำ นวณการกระจายให้สอดคลอ้ งตามแบบแผนรายอายขุ อง รายได้ท่มี าจากทรพั ยส์ ิน (private property income) รายไดจ้ ากทนุ ของการเปน็ เจา้ ของบ้าน ค�ำ นวณ โดยใช้ข้อมูลมลู คา่ การประเมนิ คา่ เช่าบา้ นท่ตี นเองเป็นเจา้ ของ รายไดจ้ ากสดั ส่วนกำ�ไรสว่ นเกินของ ผปู้ ระกอบการ ค�ำ นวณแบบแผนรายอายุ โดยใชข้ อ้ มลู รายไดจ้ ากการประกอบอาชพี อสิ ระของบคุ คล (self-employed income) จากน้นั ค�ำ นวณรายไดจ้ ากสนิ ทรัพยท์ ้งั สามส่วนเฉลี่ยเปน็ รายอายุ ทำ�การ 32

ปรบั คา่ ให้เรยี บ (smoothing) แลว้ ปรับมูลค่ารวมในระดบั มหภาคใหส้ อดคล้องกับค่าคมุ ยอด (macro control) ซึ่งในท่ีน้ี รายได้จากทุนของการเป็นเจ้าของบ้านและรายได้จากสัดส่วนกำ�ไรส่วนเกินของ ผู้ประกอบการต้องสอดคล้องกับรายได้จากทรัพย์สินที่เป็นทุนของภาคครัวเรือนซึ่งมีค่าเท่ากับ 1 ใน 3 ของ household mixed income and operating surplus จากรายการในบัญชีรายได้ประชาชาติ (รวมกับภาษีทางอ้อมทจ่ี ัดเก็บในรายไดส้ ว่ นน)ี้ รายไดจ้ ากทนุ ของบรษิ ัทและองค์กรไมแ่ สวงหาก�ำ ไร ตอ้ งสอดคลอ้ งกบั รายไดจ้ ากสนิ ทรพั ยป์ ระเภททนุ ของสถานประกอบการ ซง่ึ มคี า่ เทา่ กบั appropriate corporation profit รวมกบั ภาษที ีม่ ีการจดั เกบ็ จดั สถานประกอบการ การออมภาคเอกชน (private saving) ตามหลกั การของการจดั ท�ำ NTA การออมภาคเอกชน ค�ำ นวนไดจ้ าก กระแสไหลเขา้ ของทรพั ยากรทางเศรษฐกจิ ทงั้ หมด(totalinflows) ของบคุ คล ลบออก ด้วยกระแสไหลออกของทรัพยากรทางเศรษฐกิจท้ังหมด (total outflows) ซ่ึงในท่ีน้ี การออมภาค เอกชนเป็นรายการสุดท้ายท่ีจะปิดบัญชีกระแสการโอนทางเศรษฐกิจของแต่ละบุคคลให้มีค่ารวมที่ เทา่ กนั ทงั้ กระแสเขา้ และกระแสออก โดยในการค�ำ นวณการออมภาคเอกชนรายอายุ จะมคี า่ เทา่ กบั ขอ้ มลู แบบแผนรายอายุของการจดั สรรสินทรัพยส์ ุทธิภาครัฐ (public ABR) บวกรายได้จากสนิ ทรพั ย์ ภาคเอกชน (private asset income) บวกการโอนสทุ ธภิ าครัฐ (net public transfer) และการโอนสทุ ธิ ภาคเอกชน (net private transfer) บวกรายได้จากการทำ�งาน (labor income) และลบออกดว้ ยระดับ การบรโิ ภค(consumption) โดยมลู คา่ รวมของการออมภาคเอกชนในระดบั มหภาค จะตอ้ งสอดคลอ้ ง ตามคา่ คคุมยอดท่ีแสดงในบญั ชีรายได้ประชาชาติ (macro control) (ค) แบบแผนรายอายุ (age profile) การโอน (transfers) การโอนมาจาก 2 แหล่งทส่ี �ำ คัญ คือการโอนภาครัฐ (public transfer) และ การโอนภาค เอกชน (private transfer) ซึง่ ในแตล่ ะส่วนประกอบดว้ ย ทงั้ การโอนเขา้ (transfer in) และการโอน ออก (transfer out) (5) การโอนภาครฐั public transfer 5.1 ) การโอนเข้าจากภาครฐั (public transfer in) หรอื การโอนจากภาครฐั มาสู่ครัวเรอื น เกิดขนึ้ ใน 2 รปู แบบ ไดแ้ ก่ การโอนจากภาครัฐมายังครัวเรือนในลักษณะบรกิ ารสาธารณะ จากภาครัฐ หรือ in-kind transfer และ การโอนในลักษณะทเ่ี ปน็ ตัวเงินหรือ cash transfer สำ�หรบั การโอนเขา้ ในลักษณะบริการภาครฐั คำ�นวณแบบแผนรายอายโุ ดยอ้างอิงข้อมลู รายจ่ายการบรโิ ภค ภาครฐั ดา้ นการศกึ ษา สาธารณสุข และรายจา่ ยอน่ื ๆ รายอายุ ท่ีได้จัดทำ�ไวใ้ นข้อมูลการบริโภค (consumption) สำ�หรับการโอนเข้าในลักษณะตัวเงิน คำ�นวณโดยใช้ข้อมูลจากการสำ�รวจภาวะ 33

เศรษฐกจิ และสังคมของครวั เรอื น (SES) ในขอ้ มลู ส่วนการไดร้ บั ผลประโยชนข์ องสมาชิกในครวั เรอื น จากโครงการช่วยเหลือของรัฐบาล ซ่ึงประกอบด้วย โครงการเบ้ียยังชีพผู้สูงอายุ เงินสงเคราะห์ ผพู้ กิ าร โครงการชว่ ยเหลอื เกษตรกร หรอื เงนิ อดุ หนนุ ผปู้ ระสบภยั พบิ ตั ิ เปน็ ตน้ และรวมถงึ การไดร้ บั เงนิ ชดเชยจะสทิ ธปิ ระโยชนด์ า้ นตา่ งๆ ของผทู้ เ่ี ปน็ ผปู้ ระกนั ตนในระบบประกนั สงั คม จากนน้ั น�ำ มลู คา่ การโอนเขา้ จากภาครฐั ทงั้ 2 ลกั ษณะ มาค�ำ นวณหาคา่ เฉลย่ี เปน็ รายอายุ ปรบั คา่ ใหเ้ รยี บ (smoothing) และปรบั มลู ค่ารวมให้สอดคล้องกบั คา่ คุมยอดในระดบั มหภาค (macro control) 5.2) การโอนออกไปยงั ภาครฐั (Public transfer out) หรอื การโอนออกจากครวั เรอื นสภู่ าครฐั ในส่วนแรก ไดแ้ ก่ เงนิ ภาษีและรายไดอ้ ื่นๆ ของภาครัฐท่ไี ดร้ บั จากภาคครวั เรอื น สำ�หรับ ในส่วนของเงินภาษี คำ�นวณแบบแผนรายอายุ จำ�แนกเป็นภาษีเงินได้บุคคลธรรมดาและภาษีจาก การบริโภค โดยใช้ข้อมูลรายได้จากการทำ�งานและระดับการบริโภคร่วมกับอัตราภาษีเงินได้บุคคล ธรรมดาและภาษีมูลค่าเพิ่มในระดับบุคคลท่ีได้ทำ�การคำ�นวณไว้แล้วในส่วนของการคำ�นวณการ จดั สรรสนิ ทรพั ยภ์ าครฐั (publicABR) ส�ำ หรบั ในสว่ นรายไดอ้ น่ื ๆ ทภี่ าครฐั จดั เกบ็ จากครวั เรอื น ก�ำ หนด ใหม้ กี ารกระจายตอ่ หัวเท่ากันในประชากรทุกรายอายุ ในส่วนทีส่ อง ไดแ้ ก่ การขาดดลุ หรือเกนิ ดุล ของการจดั สรรสนิ ทรพยภ์ าครฐั ซง่ึ จะมคี า่ เทา่ กบั การจดั สรรสนิ ทรพั ยภ์ าครฐั (public ABR) ซง่ึ ไดม้ กี าร คำ�นวณแบบแผนรายอายไุ ว้แลว้ มลู คา่ การโอนเขา้ และการโอนออกภาครฐั จะมสี ว่ นตา่ งเทา่ กบั การโอนสทุ ธภิ าครฐั หรอื net public transfer ซึง่ จะตอ้ งมีคา่ เทา่ กบั การโอนภาครฐั สุทธิจากตา่ งประเทศ หรอื net public transfer from the rest of the world (ROW) ท้งั ในระดับรายอายุ และมูลคา่ รวมระดบั มหภาค (6) การโอนภาคเอกชน (private transfer) ในส่วนน้ีการโอนภาคเอกชน ประกอบด้วย การโอนใน 2 ลักษณะ ไดแ้ ก่ การโอนภาค เอกชนระหว่างครัวเรือน (inter-household transfer) และ การโอนภาคเอกชนภายในครัวเรือน (intra-household transfer) 6.1) การโอนระหวา่ งครัวเรือน (inter-household transfer) การจดั ท�ำ แบบแผนรายอายขุ องการโอนในสว่ นนี้ ใช้ข้อมลู จากการส�ำ รวจภาวะเศรษฐกจิ และสงั คมของครวั เรอื น (SES) ทแ่ี สดงมลู คา่ การโอน ทง้ั ในรปู ทเ่ี ปน็ ตวั เงนิ และไมเ่ ปน็ ตวั เงนิ ระหวา่ ง ครวั เรือน หรือ กบั บคุ คลทอ่ี ยภู่ ายนอกครวั เรอื น โดยมีขอ้ กำ�หนดให้เป็นการโอนทมี่ ีผู้รับ และผู้โอน ออก เปน็ หัวหนา้ ครวั เรอื นของแตล่ ะครัวเรอื นเทา่ นั้น ในขณะที่สมาชกิ คนอ่ืนในครวั เรอื นจะไม่มีค่า การโอนในสว่ นนี้ หรอื มีคา่ เป็นศนู ย์ 34

การโอนเข้า (inter-household transfer in) หมายถึง เงินชว่ ยเหลือ หรือ สง่ิ ของท่คี รัวเรือน ได้รับจากบุคคลอื่นนอกครัวเรือน ขณะที่การโอนออก (inter-household transfer out) หมายถึง เงนิ หรอื สงิ่ ของท่คี รัวเรือนสง่ ใหก้ บั บคุ คลนอกครัวเรือน รวมถงึ การบรจิ าคเงินซอ้ื ส่ิงของตา่ งๆ และ เงนิ ทำ�บญุ ใหแ้ กอ่ งคก์ รตา่ งๆ โดยท�ำ การค�ำ นวณคา่ เฉลย่ี เป็นรายอายุ เน่ืองจากคา่ คมุ ยอดในระดับ มหภาค (macro) ไม่มขี ้อมูลมูลค่ารวมการโอนทแี่ ยกออกเปน็ การโอนเข้าและการโอนออกระหว่าง ครวั เรอื น มเี พียงมลู คา่ การโอนสุทธภิ าคเอกชน (net private transfer) ซึง่ มีคา่ เทา่ กบั เงนิ โอนสุทธิ ภาคเอกชนจากตา่ งประเทศ หรือ net private transfer from the rest of Rest of the World (ROW) ในการปรับมลู ค่ารวมของเงินโอนภาคเอกชนระหวา่ งครัวเรอื น ทั้งเงินโอนเข้าและเงินโอนให้มีค่ารวมเท่ากับ ค่าคุมยอดระดับมหภาค จึงใช้วิธีการที่เรียกว่า split the difference ตามทแ่ี นะน�ำ ไวใ้ น NTA Manual 2013 และรายงานการศกึ ษาบญั ชกี ระแสการโอน ประชาชาติปี 2556 โดยสภาพัฒน์ฯ จากนน้ั จงึ ทำ�การปรับคา่ แบบแผนรายอายุ (age profile) ของ การโอนเขา้ และการโอนออกภาคเอกชน ระหวา่ งครวั เรือนใหม้ ีคา่ รวมทส่ี อดคล้องตามคา่ คุมยอดท่ี คำ�นวณได้ 6.2) การโอนภาคเอกชนภายในครัวเรอื น (private intra-household transfer) รายการการโอนภาคเอกชนส่วนน้ี เปน็ ข้อมูลที่ไม่มกี ารบนั ทึกไว้ในบญั ชีรายได้ประชาชาติ ทต่ี อ้ งท�ำ การค�ำ นวณในระดบั บคุ คค โดยใชข้ อ้ มลู ในระดบั ครวั เรอื นและขอ้ มลู ระดบั บคุ คลของสมาชกิ แตล่ ะคนในครัวเรือน โดยในขัน้ แรก ท�ำ การคำ�นวณการขาดดลุ หรือเกินดลุ รายได้ของสมาชกิ แตล่ ะ คนในครัวเรอื น โดยพจิ ารณาจากผลต่างระหว่าง รายได้ทีใ่ ช้จ่ายไดจ้ ริง (disposable income) (ซ่งึ คำ�นวณจากรายได้จากการท�ำ งาน (labor income) ทงั้ หมดบวก รายได้จากการโอนเขา้ ของภาครฐั ในรูปตวั เงิน (public cash transfer in) ลบด้วย มลู คา่ การจา่ ยภาษีทง้ั หมด (tax payment) ของบุคคล นน้ั บวกการโอนภาคเอกชนสุทธริ ะหวา่ งครัวเรอื น (net inter-household transfer)) กบั ระดับการ บรโิ ภคสว่ นบคุ คล(personalconsumption) ซง่ึ ในทน่ี ี้ ไมน่ บั รวม การบรโิ ภคประเภทสนิ ทรพั ยถ์ าวรและ บ้าน (ซ่ึงการบริโภคประเภทสินทรัพยถ์ าวรและบา้ น ในการคำ�นวณส่วนนจี้ ะถอื เป็นส่วนของหัวหน้า ครัวเรือน ทใ่ี ชใ้ นการช่วยเหลอื สมาชิกในครวั เรือนทีม่ ีการขาดดุลรายได)้ 35

สมาชกิ ครวั เรอื นทม่ี รี ายไดท้ ใี่ ชจ้ า่ ยไดจ้ รงิ สงู กวา่ ระดบั การบรโิ ภคสว่ นบคุ คล จะถอื เปน็ กลมุ่ ท่มี กี ารเกนิ ดลุ รายได้ (surplus) ในทางตรงกนั ขา้ ม สมาชกิ ครวั เรอื นทมี่ ีรายไดท้ ่ใี ชจ้ า่ ยไดจ้ รงิ ตำ�่ กวา่ ระดบั การบรโิ ภคสว่ นบคุ คลจะถอื เปน็ กลุม่ ทม่ี กี ารขาดดลุ รายได้(deficit) หลงั จากค�ำ นวนการเกนิ ดุล หรอื ขาดดลุ รายไดข้ องสมาชกิ แตล่ ะคนแลว้ จงึ ค�ำ นวณหาสถานการณเ์ กนิ ดลุ หรอื ขาดดลุ รายไดข้ อง ครวั เรอื นในภาพรวม ซงึ่ หากพบวา่ มกี ารขาดดลุ รายไดข้ องครวั เรอื น (household net deficit) หวั หนา้ ครวั เรอื นจะตอ้ งเปน็ ผทู้ ช่ี ดเชยการขาดดลุ รายไดข้ องครวั เรอื น ดว้ ยการดงึ รายไดจ้ ากสนิ ทรพั ยม์ าใช้ จา่ ยในการอดุ หนนุ สมาชกิ ทขี่ าดดลุ ในครวั เรอื น(ซงึ่ ในทน่ี ้ี เปน็ ลกั ษณะของการโอนชว่ ยเหลอื สมาชกิ ในครวั เรอื นจากหวั หนา้ ครวั เรอื นในรปู แบบการอดุ หนนุ ผา่ นการบรโิ ภคสนิ ทรพั ยถ์ าวรและบา้ น ซง่ึ ถอื เปน็ สนิ ทรพั ยข์ องหวั หนา้ ครวั เรอื น) หากยงั ไมพ่ อกต็ อ้ งชดเชยสว่ นทขี่ าดโดยการดงึ จากสนิ ทรพั ยห์ รอื การออมภาคเอกชนของหวั หนา้ ครวั เรือน ในการโอนระหวา่ งสมาชกิ ภายในครัวเรือน จากสมาชิกทีม่ กี ารเกนิ ดุลรายไดไ้ ปยงั สมาชิก ในครวั เรือนทมี่ กี ารขาดดุลรายได้ (from member with surplus to member with deficit) ตอ้ งทำ�การ คำ�นวณอัตราการโอน (transfer rate) ของแต่ละครัวเรอื น โดยมีค่าเท่ากับ มลู ค่าการขาดดลุ รวม ของครัวเรือน (total deficit) หารด้วยมลู คา่ การเกินดุลรวมของครวั เรือน (total surplus) อัตราการ โอนของครวั เรอื นนี้ จะถกู น�ำ มาใชใ้ นการค�ำ นวณกระแสการโอนออกระหวา่ งสมาชกิ ภายในครวั เรอื น (intra-household transfer out) โดยมีค่าเทา่ กับ อตั ราการโอนของครัวเรือน คูณด้วยมลู คา่ การเกิน ดุลของสมาชิกแต่ละคนท่ีมีการเกินดุลรายได้ ส่วนสมาชิกที่ไม่มีการเกินดุลจะมีมูลค่าการโอนออก เทา่ กับศนู ย์ (0) ส�ำ หรับหัวหนา้ ครัวเรือน มูลค่าการโอนออก มีค่าเท่ากับอตั ราการโอนของครัวเรือน คณู ดว้ ยมลู คา่ การเกินดุลของหัวหน้าครัวเรือน บวกดว้ ยมลู คา่ การขาดดุลรวมของครวั เรอื นในกรณี ทค่ี รัวเรอื นมกี ารขาดดลุ ในภาพรวม ส�ำ หรบั สมาชกิ ครวั เรอื นทม่ี กี ารขาดดลุ รายได้ มลู คา่ การโอนเขา้ ภาคเอกชนภายในครวั เรอื น (intra-household transfer in) จะมคี า่ เท่ากบั อัตราการโอนของครวั เรือน คูณด้วยมลู คา่ การขาดดลุ รายไดข้ องตน ส่วนสมาชิกท่ีไม่มกี ารขาดดลุ จะมีมลู คา่ การโอนเขา้ เท่ากบั ศูนย์ (0) ส�ำ หรับหวั หนา้ ครัวเรือน มูลค่าการโอนเข้ามีค่าเท่ากับ อัตราการโอนของครัวเรือน คูณด้วยมูลค่าการขาดดุล ของหวั หนา้ ครวั เรอื น (ในกรณีที่หัวหน้าครวั เรือนมีการขาดดุล) บวกดว้ ยมลู คา่ การเกินดุลรวมของ ครัวเรอื นในกรณีทคี่ รวั เรอื นมกี ารเกินดลุ ในภาพรวม 36

2.3 การจดั การขอ้ มลู ประชากร จำ�แนกรายอายุและตาม คณุ ลกั ษณะ การศึกษานี้ ดำ�เนินการจัดการข้อมูลประชากรตามคุณลักษณะ ดังน้ี ระดับการศึกษา สถานภาพสมรส และประเภทครวั เรอื น โดยทำ�การศึกษาและน�ำ เสนอขอ้ มลู แยกตามรายอายตุ ง้ั แต่ อายุ 0-99 ปขี นึ้ ไป เพื่อใหเ้ ห็นแบบแผนการโอนทางเศรษฐกิจของแต่ละกลุม่ ประชากรจ�ำ นวนทง้ั ส้นิ 48 กลมุ่ ประชากร 2.3.1 แหลง่ ขอ้ มูลท่ีใช้ การส�ำ รวจการเปล่ยี นแปลงของประชากร พ.ศ.2548-2549 และ พ.ศ. 2558-2559 ด�ำ เนิน การโดยสำ�นักงานสถิติแห่งชาติ ทำ�การสำ�รวจการเปล่ียนแปลงประชากรเป็นประจำ�ทุก 10 ปี ใน ชว่ งระหวา่ งกง่ึ กลางปที ม่ี กี ารจดั ท�ำ ส�ำ มะโนประชากรและเคหะ ใชว้ ธิ สี มั ภาษณส์ มาชกิ ทอ่ี าศยั อยใู่ น ครวั เรอื นสว่ นบคุ คลและครวั เรอื นพเิ ศษ คอื ครวั เรอื นกลมุ่ บคุ คลประเภทคนงาน จากตวั อยา่ งในทกุ จงั หวดั ทงั้ ในเขตเทศบาลและนอกเขตเทศบาล การศกึ ษานใี้ ชข้ อ้ มลู จากครวั เรอื นสว่ นบคุ คลเทา่ นน้ั ในการแจกแจงข้อมูลเป็นรายอายุตงั้ แต่ 0-99 ปขี ้ึนไป ได้ใช้ข้อมลู จากการคาดประมาณ ประชากร พ.ศ.2553-2583 ดำ�เนินการโดยคณะทำ�งานคาดประมาณประชากร คณะกรรมการ พัฒนาการเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ ปรับปรุงข้อมูลใหม่โดยสถาบันวิจัยประชากรและสังคม มหาวิทยาลัยมหิดล ทำ�การปรับข้อมูลประชากรกลางปี 2557 ให้สอดคล้องกับประกาศตัวเลข ประชากรของสำ�นกั บริหารการทะเบียน ครัวเรือนส่วนบุคคล หมายถึง ครัวเรือนของบุคคลท่ัวไป ซ่ึงอาจประกอบไปด้วยบุคคล คนเดียวหรือหลายคน อาศัยอยู่ในบ้านหรือสถานท่ีอาศัยอยู่ด้วยกันหรือในบริเวณเดียวกันท่ีมีการ ใชส้ งิ่ อุปโภครว่ มกัน โดยบุคคลเหลา่ นี้อาจเปน็ ญาตหิ รือไม่ใช่ญาติก็ได้ เชน่ ครัวเรอื นส่วนบคุ คลท่ี มีคนงานมาอยูด่ ว้ ย เป็นต้น ครัวเรือนพิเศษ หมายถึง ครัวเรือนซึ่งบุคคลหลายคนอยู่ร่วมกันในสถานที่แห่งหนึ่ง เพอ่ื ผลประโยชนข์ องตนเอง เช่น ครวั เรือนประเภทคนงานที่สถานประกอบการจัดใหอ้ ยู่ หรอื ทอ่ี ยู่ อาศัยประจำ�ในบริเวณทท่ี �ำ งานหรอื โรงงาน โดยในการวิเคราะหส์ ่วนนี้ ครวั เรอื นพิเศษ ไม่ถูกน�ำ มา พิจารณา 37

2.3.2 การวิเคราะห์ประชากร 48 กลุม่ ตามคุณลกั ษณะทางประชากร เมอื่ จัดกลมุ่ คณุ ลกั ษณะทางประชากรครบ 3 คุณลักษณะแล้ว จงึ ท�ำ การวิเคราะห์ขอ้ มลู ทุกอายุตั้งแต่แรกเกิดถึง 99 ปีขึ้นไป ทำ�การวิเคระห์ลักษณะทางประชากรของทุกคนตามระดับ การศึกษา (4 กลุ่ม) สถานภาพสมรส (4 กลมุ่ ) และประเภทครวั เรือน (3 กล่มุ ) จงึ ไดล้ ักษณะทาง ประชากรมาจ�ำ นวนทั้งสิน้ 4 x 4 x 3 = 48 กลมุ่ ประชากร และศึกษารายอายปุ ระชากร ตั้งแต่อายุ 0-99 ปีขนึ้ ไป ดังนั้น จะมีจ�ำ นวนขอ้ มูลทัง้ สิ้น 4,800 ชุด อย่างไรก็ตาม ขอ้ จำ�กัดของข้อมลู ทำ�ให้ได้ ตัดข้อมูลการศกึ ษาผทู้ ่ีศึกษาแต่ไม่ทราบระดับการศกึ ษา ผทู้ ไ่ี ม่ทราบสถานภาพสมรส และประเภท ครวั เรอื นลกั ษณะพเิ ศษ ซง่ึ จ�ำ นวนตวั แปรทไี่ มเ่ ขา้ ขา่ ยมจี �ำ นวนไมม่ าก จงึ ไมก่ ระทบกบั การวเิ คราะห์ ขอ้ มูล รปู 2.2 คณุ ลักษณะทางประชากร 48 กลมุ่ ระดับการศกึ ษา สถานภาพสมรส ประเภทครวั เรอื น ระดับประถมศึกษา โสด ครัวเรือนทีม่ ีสมาชิก และตำ่�กวา่ แต่งงาน หรอื มีคู่ 1 รุ่นประชากร ระดบั มธั ยมตน้ หมา้ ย ครวั เรือนทมี่ สี มาชิก หย่า แยก 2 ร่นุ ประชากร ระดบั มธั ยมปลาย หรือเทียบเทา่ ครัวเรอื นที่มสี มาชกิ 3 รนุ่ ประชากร สงู กว่ามัธยามศึกษา 38

ประชากร 48 กล่มุ แจกแจงได้ ดังน้ี สถานภาพ ประเภทครอบครัว สมรส ประชากร ระดบั การศึกษาสูงสดุ ครัวเรอื นที่มสี มาชกิ 1 ร่นุ ประชากร 48 กลุม่ โสด ครัวเรอื นทม่ี ีสมาชกิ 2 รุ่นประชากร โสด ครัวเรอื นที่มีสมาชิก 3 รนุ่ ประชากรขึ้นไป กล่มุ 1 ระดับประถมศึกษาและตำ�่ กวา่ โสด ครัวเรือนท่มี สี มาชกิ 1 รุ่นประชากร กลมุ่ 2 ระดบั ประถมศกึ ษาและตำ่�กวา่ แตง่ งานหรือมคี ู่ ครัวเรือนที่มสี มาชกิ 2 รนุ่ ประชากร กลุม่ 3 ระดบั ประถมศึกษาและต�ำ่ กวา่ แตง่ งานหรือมีคู่ ครวั เรือนที่มีสมาชิก 3 รุ่นประชากรขึ้นไป กลมุ่ 4 ระดบั ประถมศกึ ษาและตำ่�กว่า แต่งงานหรือมีคู่ ครัวเรือนทมี่ สี มาชกิ 1 รุ่นประชากร กล่มุ 5 ระดบั ประถมศึกษาและต่ำ�กวา่ หย่า แยกทาง ครวั เรือนที่มีสมาชิก 2 รนุ่ ประชากร กลุ่ม 6 ระดบั ประถมศกึ ษาและต่ำ�กว่า หย่า แยกทาง ครัวเรือนท่มี ีสมาชกิ 3 รนุ่ ประชากรข้ึนไป กล่มุ 7 ระดับประถมศึกษาและต่ำ�กวา่ หยา่ แยกทาง ครัวเรอื นที่มีสมาชกิ 1 รนุ่ ประชากร กลุ่ม 8 ระดบั ประถมศกึ ษาและต่ำ�กว่า หมา้ ย ครัวเรอื นที่มีสมาชกิ 2 รุ่นประชากร กลุม่ 9 ระดบั ประถมศกึ ษาและต�ำ่ กวา่ หม้าย ครัวเรอื นทม่ี สี มาชกิ 3 ร่นุ ประชากรขน้ึ ไป กลุม่ 10 ระดับประถมศึกษาและต่�ำ กวา่ หม้าย ครัวเรอื นทม่ี ีสมาชกิ 1 รุ่นประชากร กลุ่ม 11 ระดับประถมศกึ ษาและต่ำ�กวา่ โสด ครวั เรือนทม่ี ีสมาชิก 2 รนุ่ ประชากร กลุม่ 12 ระดบั ประถมศึกษาและต่�ำ กว่า โสด ครวั เรือนที่มีสมาชิก 3 รุ่นประชากรขึ้นไป กล่มุ 13 ระดับมัธยมศึกษาตน้ โสด ครวั เรือนที่มสี มาชกิ 1 ร่นุ ประชากร กล่มุ 14 ระดบั มัธยมศึกษาต้น แต่งงานหรอื มคี ู่ ครวั เรือนทม่ี ีสมาชิก 2 รนุ่ ประชากร กลมุ่ 15 ระดับมัธยมศึกษาต้น แตง่ งานหรือมีคู่ ครัวเรือนที่มสี มาชกิ 3 รุ่นประชากรขึ้นไป กลุ่ม 16 ระดับมัธยมศกึ ษาตน้ แต่งงานหรือมีคู่ ครัวเรือนที่มีสมาชกิ 1 รุ่นประชากร กลุ่ม 17 ระดบั มธั ยมศึกษาต้น หยา่ แยกทาง ครวั เรอื นทม่ี สี มาชิก 2 รุน่ ประชากร กลุ่ม 18 ระดบั มธั ยมศกึ ษาตน้ หย่า แยกทาง ครวั เรือนทีม่ ีสมาชกิ 3 รนุ่ ประชากรขน้ึ ไป กล่มุ 19 ระดับมธั ยมศกึ ษาตน้ หยา่ แยกทาง ครัวเรือนที่มีสมาชกิ 1 รนุ่ ประชากร กล่มุ 20 ระดับมัธยมศกึ ษาตน้ หม้าย ครัวเรอื นทม่ี ีสมาชิก 2 รนุ่ ประชากร กลุม่ 21 ระดับมัธยมศึกษาตน้ หม้าย ครัวเรือนทม่ี สี มาชกิ 3 ร่นุ ประชากรข้นึ ไป กลุม่ 22 ระดับมธั ยมศึกษาต้น หม้าย กลุม่ 23 ระดบั มัธยมศกึ ษาตน้ กล่มุ 24 ระดบั มธั ยมศกึ ษาต้น 39

ประชากร ระดับการศึกษาสูงสุด สถานภาพ ประเภทครอบครวั 48 กลมุ่ สมรส ครวั เรอื นทมี่ ีสมาชิก 1 รนุ่ ประชากร กล่มุ 25 ระดบั มธั ยมศึกษาปลายหรอื เทยี บเท่า โสด ครวั เรอื นทม่ี ีสมาชกิ 2 รุ่นประชากร ครัวเรือนที่มสี มาชิก 3 รุ่นประชากรขึ้นไป กลุ่ม 26 ระดับมัธยมศกึ ษาปลายหรือเทยี บเท่า โสด ครวั เรือนทม่ี ีสมาชิก 1 รุ่นประชากร ครัวเรือนทม่ี ีสมาชกิ 2 รนุ่ ประชากร กลุ่ม 27 ระดบั มธั ยมศึกษาปลายหรือเทียบเทา่ โสด ครวั เรือนทม่ี ีสมาชิก 3 รุ่นประชากรขน้ึ ไป ครวั เรือนที่มสี มาชิก 1 รุ่นประชากร กลุ่ม 28 ระดับมัธยมศึกษาปลายหรอื เทียบเทา่ แตง่ งานหรือมคี ู่ ครัวเรอื นทม่ี สี มาชกิ 2 รุ่นประชากร ครัวเรือนทม่ี สี มาชกิ 3 ร่นุ ประชากรขึ้นไป กลุม่ 29 ระดับมธั ยมศึกษาปลายหรอื เทยี บเท่า แต่งงานหรอื มีคู่ ครวั เรอื นทม่ี ีสมาชิก 1 รุ่นประชากร ครัวเรอื นที่มสี มาชิก 2 รนุ่ ประชากร กลุ่ม 30 ระดับมธั ยมศึกษาปลายหรือเทียบเท่า แต่งงานหรอื มีคู่ ครวั เรือนท่ีมสี มาชิก 3 รุ่นประชากรขึ้นไป ครวั เรอื นที่มสี มาชิก 1 รุ่นประชากร กลุม่ 31 ระดับมธั ยมศกึ ษาปลายหรอื เทยี บเท่า หยา่ แยกทาง ครัวเรือนที่มสี มาชิก 2 รุ่นประชากร ครวั เรอื นทม่ี ีสมาชิก 3 รุ่นประชากรขึ้นไป กลุ่ม 32 ระดับมัธยมศึกษาปลายหรอื เทยี บเทา่ หย่า แยกทาง ครวั เรอื นทม่ี ีสมาชกิ 1 รุ่นประชากร ครัวเรือนที่มสี มาชกิ 2 รุ่นประชากร กลมุ่ 33 ระดับมัธยมศึกษาปลายหรือเทียบเท่า หยา่ แยกทาง ครวั เรอื นทม่ี สี มาชกิ 3 รุ่นประชากรขน้ึ ไป ครัวเรือนทม่ี ีสมาชิก 1 รุ่นประชากร กลุม่ 34 ระดบั มธั ยมศึกษาปลายหรือเทียบเท่า หมา้ ย ครวั เรอื นท่มี สี มาชกิ 2 รนุ่ ประชากร ครวั เรอื นทม่ี ีสมาชิก 3 รุ่นประชากรขนึ้ ไป กลมุ่ 35 ระดบั มธั ยมศกึ ษาปลายหรือเทียบเทา่ หมา้ ย ครวั เรอื นที่มีสมาชกิ 1 รนุ่ ประชากร ครัวเรอื นท่มี ีสมาชิก 2 รนุ่ ประชากร กล่มุ 36 ระดับมัธยมศึกษาปลายหรอื เทยี บเท่า หมา้ ย ครัวเรือนที่มสี มาชิก 3 รนุ่ ประชากรขน้ึ ไป กล่มุ 37 ระดับสงู กว่ามธั ยมศึกษา โสด กลุ่ม 38 ระดบั สูงกว่ามธั ยมศึกษา โสด กล่มุ 39 ระดับสงู กวา่ มัธยมศกึ ษา โสด กลมุ่ 40 ระดบั สูงกวา่ มัธยมศกึ ษา แตง่ งานหรอื มีคู่ กลมุ่ 41 ระดับสงู กวา่ มัธยมศกึ ษา แตง่ งานหรอื มีคู่ กลุ่ม 42 ระดบั สูงกวา่ มธั ยมศกึ ษา แต่งงานหรือมคี ู่ กลมุ่ 43 ระดับสงู กวา่ มัธยมศกึ ษา หยา่ แยกทาง กลมุ่ 44 ระดบั สูงกว่ามธั ยมศึกษา หยา่ แยกทาง กลุ่ม 45 ระดับสูงกวา่ มธั ยมศกึ ษา หยา่ แยกทาง กลมุ่ 46 ระดบั สูงกวา่ มธั ยมศึกษา หม้าย กลมุ่ 47 ระดบั สงู กว่ามธั ยมศึกษา หม้าย กล่มุ 48 ระดบั สูงกวา่ มัธยมศึกษา หม้าย 40

2.4 การประมาณการผลกระทบจากการเปล่ียนแปลง โครงสร้างรายอายุและคุณลักษณะของประชากรไทยที่มีต่อ การโอนทางเศรษฐกจิ ระหว่างรนุ่ ประชากร พ.ศ. 2570 และ 2580 การศึกษาส่วนนี้ ใช้ข้อมูลจากผลการศึกษาใน 2 ส่วนแรก โดยใช้ข้อมูลผลการศึกษา พ.ศ. 2560 เป็นข้อมูลปีฐาน (baseline) เพ่ือทำ�การประมาณสถานการณ์ในอีก 10 และ 20 ปี ข้างหนา้ หรอื ใน พ.ศ. 2570 และ พ.ศ. 2580 ตามลำ�ดับ สำ�หรับขัน้ ตอนในการศึกษาประกอบด้วย 3 ข้ันตอนท่ีสำ�คญั ไดแ้ ก่ ขนั้ ท่ี 1 การจดั ท�ำ ฐานขอ้ มลู การโอนทางเศรษฐกจิ ระหวา่ งรนุ่ ประชากร พ.ศ. 2560 รายอายุ 0-99 ปีขึน้ ไป จ�ำ แนกตามคณุ ลกั ษณะของประชากร - คณุ ลักษณะของประชากรท่ีพิจารณา ได้แก่ ระดบั การศึกษาสูงสดุ (จ�ำ แนกเปน็ ประถมศึกษาหรือต�ำ่ กวา่ มัธยมศึกษาตอนตน้ มัธยมศึกษาตอน ปลาย และสงู กวา่ มัธยมศกึ ษา) สถานภาพสมรส (จ�ำ แนกเป็น โสด แตง่ งานมคี ู่ หยา่ แยก และหมา้ ย) และประเภทครวั เรอื น (จำ�แนกตามโครงสร้างรุ่นประชากรของสมาชกิ ในครวั เรือน ไดแ้ ก่ ครัวเรอื น 1 ร่นุ ประชากร ครัวเรือน 2 ร่นุ ประชากร และครวั เรือนตง้ั แต่ 3 รนุ่ ประชากรข้นึ ไป) การจดั การขอ้ มลู ในขน้ั ตอนน้ี ใชข้ อ้ มลู ระดบั บคุ คลจากการส�ำ รวจภาวะเศรษฐกจิ และสงั คม ของครัวเรือน (SES) เป็นฐานข้อมูลหลกั โดยทำ�การปรับคา่ (adjust) ข้อมลู ตวั แปรท่เี ป็นรายการตาม บญั ชีกระแสการโอนประชาชาติ (NTA) ในระดับบคุ คลใหส้ อดคลอ้ งกบั ผลการวเิ คราะหใ์ นภาพรวม ในแต่ละรายอายุ (age profile) รวมถงึ คา่ คมุ ยอดภาพรวมระดบั มหภาค (macro control) ท่ไี ดจ้ าก ผลการศกึ ษาจดั ทำ�ฐานขอ้ มลู การโอนทางเศรษฐกจิ ระหว่างรนุ่ ประชากร พ.ศ. 2560 ข้อมูลท่ีมีตัวแปรซ่ึงได้ทำ�การวิเคราะห์ไว้แล้วระหว่างการจัดทำ�ฐานข้อมูลการโอนทาง เศรษฐกิจฯ โดยเป็นข้อมูลระดับบุคคลอยู่ในฐานข้อมูลการสำ�รวจภาวะเศรษฐกิจและสังคมของ ครวั เรือน (SES) ที่ต้องทำ�การปรับคา่ ในข้นั ตอนนี้ ประกอบดว้ ย รายไดจ้ ากการท�ำ งานเปน็ ลกู จ้าง (employee labor income) รายไดจ้ ากการทำ�งานประกอบอาชีพอิสระ (self-employed labor income) การบรโิ ภคภาคเอกชน (private consumption ดา้ นการศกึ ษา ดา้ นสขุ ภาพ และดา้ นอนื่ ๆ) การจดั สรร สินทรพั ย์ภาพเอกชน (private ABR ซึง่ ไดแ้ ก่ รายไดจ้ ากสนิ ทรพั ยป์ ระเภททุน (capital income ทั้งของ ครัวเรือน และสถานประกอบการ) รายไดจ้ ากสนิ ทรพั ย์ประเภททรพั ย์สนิ (property income)) การ จดั สรรสนิ ทรพั ยภ์ าครัฐบาล (public ABR ประกอบด้วยรายได้ภาครฐั จากสนิ ทรพั ยป์ ระเภททรัพย์สิน (property income) การออมภาครัฐ (public saving) โดยใช้มูลค่าการเสียภาษีระดับบุคคลเป็นค่า 41

ประมาณการสัดส่วน) การโอนเข้าจากภาครัฐ (ประกอบด้วย การโอนเข้าท่ีไม่ใช่ตัวเงิน (in-kind public transfer in ด้านการศกึ ษา สุขภาพ และด้านอืน่ ๆ) และ การโอนเข้าจากภาครัฐทีเ่ ป็นตัวเงนิ (in-cash public transfer in)) การโอนออกไปยงั ภาครัฐ (public transfer out ได้แก่ มูลคา่ การเสยี ภาษรี ะดบั บคุ คล มลู คา่ การจา่ ยสมทบกองทนุ ประกนั สงั คม เปน็ ตน้ ) การโอนเขา้ ภาคเอกชนระหวา่ ง ครัวเรือน (inter-household transfer in) การโอนออกภาคเอกชนระหวา่ งครัวเรอื น (inter-household transfer out) การโอนเขา้ ภาคเอกชนภายในครวั เรอื น (intra-household transfer in) การโอนออก ภาคเอกชนภายในครัวเรือน (intra-household transfer out) อย่างไรก็ตาม มรี ายการจ�ำ นวนหนงึ่ ที่มิได้มกี ารวเิ คราะห์ไวใ้ นระดับบคุ คลจากฐานขอ้ มลู การส�ำ รวจภาวะเศรษฐกจิ และสงั คมของครวั เรอื น(SES) ซงึ่ จ�ำ เปน็ ตอ้ งท�ำ การประมาณการและสรา้ ง ข้อมูลชุดตัวแปรระดับบุคคลขึ้นมา โดยอ้างอิงจากวิธีการในการคำ�นวณมูลค่าของแต่ละรายการ ตามหลักการจัดทำ�บัญชีกระแสการโอนประชาชาติ (NTA) โดยข้อมูลท่ีสร้างข้ึนใหม่ระดับบุคคลจะ ต้องสอดคลอ้ งกบั ผลการวเิ คราะหร์ ายการน้ันๆ ในภาพรวมรายอายุ (age profile) และค่าคมุ ภาพ รวมระดับมหภาค (macro control) ด้วยเช่นกนั ข้อมูลชุดตวั แปรในส่วนนี้ ประกอบดว้ ย การบริโภค ภาครัฐ (public consumption ด้านการศกึ ษา สขุ ภาพ และดา้ นอนื่ ๆ) เม่ือทำ�การปรับและสร้างข้อมูลชุดตัวแปรตามรายการฐานข้อมูลการโอนทางเศรษฐกิจ ระหว่างรุ่นประชากรในระดับบุคคลโดยใช้ฐานข้อมูลการสำ�รวจภาวะเศรษฐกิจและสังคมครัวเรือน (SES) เสรจ็ สนิ้ จงึ ท�ำ การวเิ คราะหส์ รา้ งตารางคา่ เฉลย่ี ของมลู คา่ แตล่ ะรายการ ทจ่ี �ำ แนกตามอายขุ อง ประชากรต้งั แต่ 0 ถึง 99 ปขี ้ึนไป (ในแนวนอน 100 แถว) และจำ�แนกตามคุณลักษณะของประชากร ทัง้ 3 ดา้ น (ในแนวต้ัง 48 สดมภ์ จากการไขวก้ ลมุ่ ตามระดบั การศึกษา 4 กล่มุ สถานภาพสมรส 4 กลมุ่ และประเภทครัวเรอื น 3 กลมุ่ ) ในรปู แบบ 48 คณู 100 ตารางแมทรกิ ซ์ ขอ้ มูลแตล่ ะรายการ ที่จัดทำ�ข้ึนน้ี จะถูกใช้เป็นข้อมูลแบบแผนรายอายุ ที่จำ�แนกตามคุณลักษณะของประชากร ท่ีใช้ ในการคาดประมาณสถานการณ์การโอนทางเศรษฐกิจระหว่างรุ่นประชากรในอนาคต ภายใต้การ เปลีย่ นแปลงของประชากร ทัง้ ในดา้ นโครงสร้างอายุ และคุณลักษณะของประชากร ข้ันที่ 2 การจัดทำ�ฐานข้อมูลประชากรรายอายุ จำ�แนกตามคุณลักษณะของประชากร พ.ศ. 2560 และคาดประมาณประชากร พ.ศ. 2570 และ 2580 - ในสว่ นน้ี เป็นการจดั การข้อมลู ประชากรของประเทศไทยให้เป็นรายอายุที่จำ�แนกตามคุณลักษณะของประชากรท้ัง 3 ด้าน ซง่ึ ประกอบดว้ ยกลุ่มประชากรย่อยทง้ั หมด 48 กลมุ่ (จากการไขว้คุณลักษณะประชากรตามระดบั การศกึ ษา 4 กลุม่ สถานภาพสมรส 4 กลมุ่ และประเภทครวั เรือน 3 กลุ่ม) 42

ข้อมูลท่ีใช้ในส่วนน้ี ประกอบด้วย 2 แหล่งที่สำ�คัญ ได้แก่ ข้อมูลจำ�นวนและการคาด ประมาณประชากรของไทย พ.ศ. 2560 พ.ศ. 2570 และ พ.ศ. 2580 โดยสถาบันวิจัยประชากรและ สังคม มหาวิทยาลัยมหิดล และข้อมูลการสำ�รวจการเปลี่ยนแปลงของประชากรหรือ Survey of Population Change (SPC) โดยส�ำ นกั งานสถติ ิแห่งชาติ พ.ศ. 2558-2559 และ พ.ศ. 2548-2549 การ จดั การขอ้ มลู เรม่ิ ตน้ จากการวเิ คราะหจ์ �ำ นวนประชากรแตล่ ะรายอายุ 0-99 ปขี น้ึ ไป จากการส�ำ รวจ การเปลี่ยนแปลงของประชากร พ.ศ 2558-2559 และ พ.ศ. 2548-2549 โดยจำ�แนกประชากรแต่ละ รายอายุออกเป็น 48 กลุ่มย่อย ข้อมูลในส่วนน้ี เม่ือจัดการแล้วจะอยู่ในลักษณะตารางแมทริกซ์ 48 คณู 100 ช่อง เช่นเดยี วกบั ข้อมลู รายการการโอนทางเศรษฐกจิ ระหว่างรุ่นประชากรท่ีไดจ้ ดั การ ไว้ในขั้นตอนแรก จากนั้น ทำ�การคำ�นวณร้อยละการเปล่ียนแปลงของจำ�นวนประชากรในแต่ละ รายอายุ0-99 ปขี น้ึ ไป(%changeage) และรอ้ ยละการเปลย่ี นแปลงของจ�ำ นวนประชากรในแตล่ ะกลมุ่ ประชากรย่อย 48 กลมุ่ (%change pop) ระหวา่ งปีพ.ศ. 2549 และ 2559 โดยรอ้ ยละการเปลย่ี นแปลง ทั้งสองส่วนน้ีถูกนำ�มาใช้ในการประมาณร้อยละการเปลี่ยนแปลงของจำ�นวนประชากรในแต่ละ รายอายุ แตล่ ะกลมุ่ ประชากรยอ่ ย ในช่วงเวลา 10 ปี (ระหว่าง พ.ศ. 2549 และ 2559) ยกตวั อย่างเช่น จ�ำ นวนประชากรอายุ 25 ปที ่ีเป็นประชากรกลุม่ ย่อยท่ี 1 (ในทน่ี ้ี หมายถึง บุคคลทจ่ี บการศกึ ษาระดับ ประถมศึกษาหรือต�่ำ กวา่ มีสถานภาพโสด อาศัยอย่ใู นครวั เรอื น 1 รุ่นประชากร) ในชว่ งเวลา 10 ปี จะมรี อ้ ยละการเปลย่ี นแปลงเทา่ กบั (%changeage25+%changepop1-2*%changetotalpop2559-2549) เหตุผลท่ีต้องน�ำ รอ้ ยละการเปล่ียนแปลงของประชากรรวมระหวา่ ง พ.ศ. 2549 และ 2559 มาลบออก เพ่อื เปน็ การสะท้อนร้อยละการเปล่ียนแปลงของกลุ่มประชากรยอ่ ยในแตล่ ะรายอายุ โดยไม่คิดรวม การเปลี่ยนแปลงที่เป็นผลมาจากการขยายตัวหรืออัตราการเปล่ียนแปลงของจำ�นวนประชากรใน ภาพรวม จากนัน้ จึงนำ�อัตราร้อยละการเปล่ยี นแปลงของประชากรแต่ละรายอายุ แตล่ ะกลุม่ ยอ่ ย ท่ีได้ (ซ่ึงเป็นอัตราการเปลี่ยนแปลงในช่วง 10 ปี) ไปใช้ในการคำ�นวณการกระจายตัวของจำ�นวน ประชากรตามโครงสรา้ งรายอายแุ ละคณุ ลกั ษณะของประชากร พ. ศ. 2560 (โดยใชจ้ �ำ นวนประชากร จาก SPC พ.ศ. 2558-2559 เปน็ ฐาน รว่ มกบั อตั ราการเปลย่ี นแปลงของประชากร ทป่ี รับลดใหเ้ ป็น อตั ราการเปลย่ี นแปลงในชว่ งเวลา 1 ปี) ประชากร พ.ศ. 2570 (ใช้จ�ำ นวนประชากร พ.ศ. 2560 เปน็ ฐานรว่ มกับอตั ราการเปลย่ี นแปลงของประชากรในชว่ งเวลา 10 ป)ี และ ประชากร พ.ศ. 2580 (ใชจ้ �ำ นวนประชากร พ.ศ. 2570 เปน็ ฐานรว่ มกับอัตราการเปล่ยี นแปลงของประชากรในช่วงเวลา 10 ปี ) ตามล�ำ ดบั โดยในการประมาณการจ�ำ นวนประชากรในแต่ละรอบปี จะตอ้ งมจี �ำ นวนประชากร รวมแตล่ ะรายอายแุ ละประชากรรวมทง้ั ประเทศ สอดคลอ้ งกบั จ�ำ นวนประชากรทคี่ าดประมาณไวโ้ ดย สถาบันวจิ ัยประชากรและสงั คม มหาวทิ ยาลัยมหดิ ล เปน็ คา่ คุมยอด (macro control) 43

ขนั้ ที่ 3 การประมาณการสถานการณก์ ารโอนทางเศรษฐกจิ ระหวา่ งรนุ่ ประชากร พ.ศ. 2570 และ 2580 - ในส่วนนี้ ประกอบด้วยการวเิ คราะหใ์ น 2 สถานการณ์ ได้แก่ หนงึ่ พจิ ารณาเฉพาะ การเปลี่ยนแปลงโครงสรา้ งอายุของประชากร และ สอง พิจารณาการเปลี่ยนแปลงโครงสร้างอายุ และคุณลักษณะของประชากร โดยเป็นการวิเคราะห์ร่วมกับแบบแผนรายอายุของรายการในการ โอนทางเศรษฐกจิ ระหว่างรนุ่ ประชากร จากผลการศกึ ษา พ.ศ. 2560 ร่วมกับ ฐานขอ้ มูลประชากร พ.ศ. 2570 และ พ.ศ. 2580 สำ�หรับสถานการณ์แรก ซึ่งพิจารณาเฉพาะการเปลี่ยนแปลงโครงสร้างอายุของประชากร การวิเคราะห์กำ�หนดให้แบบแผนรายอายุต่อหัวประชากร ไม่เปล่ียนแปลงข้ามช่วงเวลาท่ีทำ�การ ประมาณการณ์ แต่จำ�นวนและโครงสร้างประชากรในแต่ละอายุ มีการเปล่ียนแปลงตามผลการ คาดประมาณประชากร พ.ศ. 2570 และ พ.ศ. 2580 ตามลำ�ดับ ซึ่งจะสง่ ผลให้รายการในการโอน ทางเศรษฐกิจระหว่างรุ่นประชากร ทั้งในด้านการขาดดุลรายได้ตามช่วงชิวิต (LCD: การบริโภค consumption และรายได้จากการทำ�งาน labor income) และในด้านการจัดสรรระหว่างช่วงชีวิต (age realocation: การจัดสรรสินทรัพย์ ABR และการโอน transfer ทั้งภาครัฐและภาคเอกชน) ในภาพรวมระดบั มหภาคหรอื aggregatevalue ซงึ่ จะสามารถสะทอ้ นใหเ้ หน็ สถานการณร์ ะดบั มหภาค ของการโอนทางเศรษฐกจิ ระหวา่ งรนุ่ ประชากรทไี่ ดร้ บั ผลกระทบจากการเปลยี่ นแปลงของประชากร ดา้ นโครงสร้างอายใุ นอนาคตได้ สำ�หรับสถานการณห์ ลัง ซึง่ พิจารณาการเปล่ียนแปลงของประชากรทัง้ ดา้ นโครงสร้างอายุ และคุณลักษณะของประชากร (ได้แก่ ระดับการศึกษา สถานภาพสมรส และประเภทครัวเรือน) การวเิ คราะหจ์ ะใชข้ ้อมลู แบบแผนตารางแมทริกซ์ 48 คูณ 100 ช่อง ของแตล่ ะรายการในการโอน ทางเศรษฐกจิ ระหว่างรุ่นประชากรทีไ่ ด้จากขนั้ ตอนท่ี 1 ร่วมกบั ข้อมูลคาดประมาณการกระจายตัว ของประชากรรายอายุ จำ�แนกตามคุณลกั ษณะ 48 กลมุ่ ยอ่ ยซงึ่ อยูใ่ นรูปแบบตารางแมทรกิ ซ์ 48 คูณ 100 ชอ่ งเชน่ เดียวกันจากขนั้ ตอนที่ 2 การวเิ คราะห์ในส่วนนจ้ี ะช่วยสะท้อนใหเ้ หน็ สถานการณ์ระดับ มหภาคของการโอนทางเศรษฐกิจระหว่างรุ่นประชากรที่ได้รับผลกระทบจากการเปล่ียนแปลงของ ประชากรในอนาคต ทงั้ ด้านโครงสร้างอายุและคณุ ลกั ษณะ รวมถงึ สถานการณก์ ารเปลีย่ นแปลงใน ระดับตอ่ หัวประชากรในแตล่ ะรายอายดุ ้วยเชน่ กัน 44

บทท่ี 3 การโอนทางเศรษฐกิจระหว่าง รนุ่ ประชากรของไทย พ.ศ. 2560

บทนี้เปน็ การนำ�เสนอผลการศึกษาใน 3 ส่วน ประกอบด้วย หนง่ึ ผลการจัดทำ�ค่าคุมยอด ระดบั มหภาค(macrocontrol) ของการศกึ ษาการโอนทางเศรษฐกจิ ระหวา่ งรนุ่ ประชากรตามแนวทาง การศกึ ษาบญั ชกี ระแสการโอนประชาชาติ (National Transfer Account: NTA) สอง ผลการจดั ท�ำ ฐาน ขอ้ มูลการโอนทางเศรษฐกิจระหวา่ งรุ่นประชากร พ.ศ. 2560 ไดแ้ ก่ แบบแผนการขาดดุลรายไดต้ าม ชว่ งชวี ติ (life cycle deficit: LCD) การจัดสรรระหวา่ งช่วงอายุ (age realocation) จำ�แนกตามกล่มุ อายุ ระดับบุคคลหรือต่อหัวประชากร (per capita) สาม ผลการวิเคราะห์การโอนทางเศรษฐกิจ ระหวา่ งรนุ่ ประชากร จ�ำ แนกตามกล่มุ วยั และ คณุ ลกั ษณะของประชากร ด้านการศกึ ษา สถานภาพ สมรส และประเภทครอบครวั ตามโครงสร้างรุน่ ประชากรของสมาชิก โดยนำ�เสนอ ระดับการบรโิ ภค (consumption) และสัดสว่ นทรัพยากรทางเศรษฐกิจจากแต่ละแหลง่ ซง่ึ ได้แก่ รายไดจ้ ากการทำ�งาน (labor income) และการจัดสรรระหวา่ งช่วงอายุ (age realocation) ทปี่ ระชากรแตล่ ะกลุ่ม รายอายุ นำ�มาใช้ในการบริโภค 3.1 ค่าคุมยอดระดับมหภาค (macro control) ในการศึกษาการโอนทางเศรษฐกิจระหว่างรุ่นประชากร แม้โดยพื้นฐานเป็นการวิเคราะห์ ขอ้ มลู ในระดบั บคุ คลและครวั เรอื น เพอื่ วเิ คราะหแ์ บบแผนการขาดดลุ รายไดต้ ามชว่ งชวี ติ (LCD) และ การจัดสรรระหวา่ งชว่ งอายุ (age realocation) ในแต่ละรายอายุ อย่างไรก็ตาม มูลค่าภาพรวมระดบั ประเทศของแตล่ ะรายการ หรือองค์ประกอบท่ที ำ�การศึกษา จะตอ้ งมีมลู คา่ ท่ีสอดคล้องกับรายการ ท่ีเกย่ี วขอ้ งในข้อมูลบัญชรี ายได้ประชาชาติ หรอื National Income Account (NIA) ดังนน้ั การดำ�เนนิ การในสว่ นแรก จำ�เป็นต้องทำ�การวิเคราะหค์ า่ คมุ ยอดระดับมหภาค (macro control) ของประเทศ โดยใชข้ ้อมลู หลกั จากรายการท่แี สดงในบญั ชีรายได้ประชาชาติ (NIA) ผลการจดั ท�ำ คา่ คมุ ยอดระดบั มหภาค (macro control) ของการขาดดลุ รายไดต้ ามชว่ งชวี ติ (LCD) และการจดั สรรระหวา่ งชว่ งอายุ (age realocation) ของประชากรไทย พ.ศ. 2560 สรุปได้ ดังตาราง 3.1 และ 3.2 ตามลำ�ดับ 46

ตาราง 3.1 คา่ คุมยอดระดบั มหภาค (macro-control) การขาดดลุ รายไดต้ ามชว่ งชวี ิต (LCD) ตาม แนวคดิ การจดั ท�ำ บญั ชกี ระแสการโอนประชาชาติ คาดประมาณส�ำ หรบั พ.ศ.2560(หนว่ ย: ลา้ นบาท) การขาดดลุ รายได้ตามช่วงชีวิต (LCD) ปี 2560 (ค.ศ. 2017) 1,706,289 Life cycle deficit: LCD (1)-(2) 8,608,035 Consumption (1) 2,529,944 Public consumption expenditure 433,455 749,274 Health 1,347,215 Education 6,078,091 Other 391,216 Private consumption expenditure (less indirect tax) 109,473 Health 1,109,327 Education 5,919,352 Housing 1,489,246 Other 37,969 Less: Indirect taxes borne to Consumers 6,901,746 Plus: Subsidies to customers 4,843,384 Labor income (2) 2,007,371 Compensation of employees 47,835 2/3 of HH mixed income and operating surplus 11,785 Plus: Indirect tax borne by producers (on employee) 14,941 Less: Subsidies on production Plus: Indirect tax on Mixed income (2/3) 47

จากผลการวิเคราะหค์ ่าคุมยอดระดับมหภาค (macro control) พ.ศ. 2560 พบวา่ ประชากร ไทยมกี ารขาดดลุ รายไดต้ ามชว่ งชวี ติ (LCD) รวมทงั้ สน้ิ ถงึ 1,706,289 ลา้ นบาท โดยมมี ลู คา่ การบรโิ ภค (consumption) รวมท้ังสิ้นประมาณ 8.6 ล้านล้านบาท เปน็ การบริโภคภาครฐั (public consumption) ประมาณ 2.5 ล้านล้านบาท และการบริโภคภาคเอกชน (private consumption ซ่ึงหกั ออกด้วย มลู ค่า ภาษที างออ้ มสุทธิ หรอื ภาษผี บู้ ริโภค ลบด้วยเงินอดุ หนนุ แกผ่ ูบ้ รโิ ภคแลว้ ) เกือบ 6.1 ล้านล้านบาท ในขณะที่รายได้แรงงาน (labor income) มีมูลค่าที่ต่ำ�กว่า โดยอยู่ที่ประมาณ 6.9 ล้านล้านบาท เปน็ รายไดจ้ ากการท�ำ งานเปน็ ลกู จา้ ง (employee income ซงึ่ ค�ำ นวณจาก compensation of employees บวกด้วย indirect tax borne by producer หักดว้ ย subsidies on production) ประมาณ 4.9 ล้านลา้ น บาท และรายไดจ้ ากการประกอบอาชพี อสิ ระ(self-employedincome ซงึ่ ค�ำ นวณจาก2/3ofhousehold income and operating surplus บวกด้วย indirect tax on mixed income) ประมาณ 2.0 ล้านลา้ นบาท ตาราง 3.2 ค่าคมุ ยอดระดบั มหภาค (macro-control) การจดั สรรระหว่างช่วงอายุ(age-realocation) ตามแนวคิดการจัดทำ�บัญชีกระแสการโอนประชาชาติ คาดประมาณสำ�หรับ พ.ศ. 2560 (หน่วย: ล้านบาท) Age realocations: Asset based realocation + Transfers 1,706,289 Capital income: Household (1/3 of HH mixed income and operating 1,003,685 surplus) Plus Indirect tax on HH mixed income (1/3) 7,471 Capital income: Corporation (Appropriate corporation profit) 2,074,573 Plus Tax on capital income, Corporation 15,441 Private capital income (1) 3,101,170 Net HH property income 659,760 Net General Government property income Property income (2) 25,421 Asset income (1)+(2) = (3) 685,181 Less: Saving (4) 3,786,351 2,335,400 Private 2,195,376 Public 140,024 Asset-based realocation (3)-(4) 1,450,951 48

Private transfers (net) 254,942 Public transfer (net) 396 Public transfer inflows 2,973,643 Government consumption (in-kind) 2,529,944 Social benefit other than social transfer in kind and other public 443,699 transfer (cash) 2,973,247 Public transfer outflows 2,609,942 Tax and other revenues Less Subsidies 62,129 Public asset based realocation -114,603 Social contribution (Social security contribution) 540037 255,338 Transfers (net) ในส่วนของการจัดสรรระหว่างช่วงอายุ (age reallocation) มีมูลค่ารวมระดับมหภาค เท่ากับมูลค่าการขาดดุลรายได้ตามช่วงชีวิต (LCD) ท่ี 1,706,289 ล้านบาท ในจำ�นวนนี้เป็นการ จัดสรรสินทรัพย์ (asset based alocation: ABR) คดิ เป็นมูลคา่ รวมประมาณ 1.5 ลา้ นลา้ นบาท โดย เป็นการจัดสรรสินทรพั ยภ์ าครฐั (public ABR) ซ่งึ มีมูลคา่ ตดิ ลบท่ปี ระมาณ 115,000 พนั ล้านบาท และ การจดั สรรสินทรัพยภ์ าคเอกชน (private ABR) มูลคา่ รวมเกือบ 1.6 ลา้ นลา้ นบาท สำ�หรบั การโอน (transfer) คิดเป็นมลู ค่ารวม 255,338 ลา้ นบาท จำ�แนกเปน็ การโอนสทุ ธิภาครฐั (net public transfer) 396 ลา้ นบาท และการโอนสุทธิภาคเอกชน (net private transfer) 254,942 ลา้ นบาท 49

3.2 การขาดดุลรายไดต้ ามชว่ งชีวติ (lifecycle deficit) และ การจัดสรรระหว่างช่วงอายุ (age reallocation) ในการน�ำ เสนอผลการศกึ ษา พ.ศ. 2560 ผลการวเิ คราะหแ์ บบแผนรายอายุ (age profile) ในสว่ นของการขาดดลุ รายไดต้ ามชว่ งชวี ติ (LCD) ไดถ้ กู น�ำ ไปวเิ คราะหเ์ ปรยี บเทยี บกบั ผลการศกึ ษา ใน ปพี .ศ. 2556 โดยสภาพฒั นฯ์ ในการเปรยี บเทยี บผลการวเิ คราะหใ์ น 2 ชว่ งปกี ารศกึ ษา พ.ศ. 2560 และ พ.ศ.2556 เพอ่ื ควบคมุ ผลของความแตกตา่ งทอ่ี าจเกดิ จากการเปลย่ี นแปลงของระดบั ราคา หรอื อตั ราเงนิ เฟอ้ มลู คา่ การบรโิ ภค (consumption) รายไดแ้ รงงาน (labor income) รวมถงึ การขาดดลุ รายได้ตามช่วงชีวิต (LCD) ของท้ังสองช่วงปี จึงถูกปรับค่าด้วย ดัชนีราคา โดยใช้ระดับราคาใน พ.ศ.2558 เปน็ ปอี า้ งองิ ซงึ่ ผลการเปรยี บเทยี บ พบวา่ แบบแผนรายอายขุ องการบรโิ ภค(consumption) รายไดจ้ ากการทำ�งาน (labor income) รวมถึง การขาดดลุ รายไดต้ ามชว่ งชวี ติ (LCD) ของประชากร ไทยใน พ.ศ. 2560 มีรูปแบบที่ไม่แตกตา่ งจากใน พ.ศ. 2556 มากนกั โดยพบว่า ประชากรในเกือบ ทุกรายอายุมรี ะดับการบริโภค (consumption) รวมถึง รายได้จากการทำ�งาน (labor income) ทีส่ งู ขนึ้ เม่อื เทียบกบั ใน พ.ศ. 2556 ซ่ึงสะท้อน มาตรฐานการครองชีพ (standard of living) ของประชากรที่ สงู ขนึ้ ตามระดับการพฒั นาทีด่ ขี ึน้ ของประเทศ โดยการขาดดลุ รายไดต้ ามช่วงชวี ติ (LCD) มีระดับที่ เพม่ิ ขน้ึ เลก็ นอ้ ยในกลมุ่ ประชากรวยั เดก็ และสงู อายุ ขณะเดยี วกนั กม็ กี ารเกนิ ดลุ รายไดต้ ามชว่ งชวี ติ (life cycle surplus) ที่เพิ่มข้ึนเล็กน้อยเช่นกันในกลุ่มประชากรวัยทำ�งาน (รูปเปรียบเทียบแบบแผน รายอายุของการบรโิ ภค (consumption) รายได้แรงงาน (labor income) และ การขาดดลุ รายได้ตาม ชว่ งชีวติ (LCD) พ.ศ. 2560 และ 2556 แสดงใน ภาคผนวก ค.) 3.2.1 การขาดดลุ รายไดต้ ามช่วงชีวิต ต่อหวั ประชากร (per capita LCD) จำ�แนกตามกลุ่มอายุ การเสนอผลการศกึ ษาการขาดดุลรายได้ตามช่วงชีวติ (life cycle deficit: LCD) พ.ศ. 2560 จ�ำ แนกชว่ งอายปุ ระชากรออกเป็น 6 กลุ่ม ไดแ้ ก่ ชว่ งอายุ 0-4 ปี 5-14 ปี 15-29 ปี 30-44 ปี 45-59 ปี และ 60 ปีขนึ้ ไป ผลการศกึ ษาจะนำ�เสนอตามองค์ประกอบของการขาดดุลรายไดต้ าม ช่วงชีวิต (LCD) คือ การบริโภค (consumption) และรายได้แรงงาน (labor income) ตามกลุ่ม อายุประชากรท้ัง 6 กลุ่ม สำ�หรับมูลค่าการบริโภคประกอบด้วยข้อมูลการบริโภคด้านการศึกษา ด้านสขุ ภาพ และดา้ นอืน่ ๆ และจำ�แนกเปน็ การบริโภคภาครัฐ (public consumption) และการบริโภค ภาคเอกชน (private consumption) จากผลการศกึ ษาในตาราง 3.3 พบวา่ ระดับการบริโภค (consumption) ของประชากรไทย พ.ศ. 2560 มีมลู คา่ ต่อหวั 130,305 บาท โดยวยั ท�ำ งานมีระดบั การบรโิ ภคสูงที่สุด ได้แก่ชว่ งอายุ 15-59 ปี โดยช่วงอายุ 15-29 ปี มรี ะดบั การบริโภคต่อหัว 149,617 บาท ชว่ งอายุ 30-44 ปี มีการ 50

บรโิ ภคต่อหัว 135,044 บาท และช่วงอายุ 45-59 ปี มีการบรโิ ภคต่อหวั 130,737 บาท รองลงมาคอื วัยสูงอายุมรี ะดับการบรโิ ภคต่อหวั 127,138 บาท ส�ำ หรบั ประชากรวัยเด็กมกี ารบรโิ ภคนอ้ ยทสี่ ดุ คือ 73,179 บาท ในชว่ งเด็กเล็กอายุ 0-4 ปี และ 118,829 บาท ในวัยเด็กชว่ งอายุ 5-14 ปี ส�ำ หรบั การบรโิ ภคดา้ นการศกึ ษาในระดบั บคุ คลหรอื ตอ่ หวั ประชากรของประชากรไทยพบ วา่ มคี า่ ใชจ้ า่ ยตอ่ หวั สงู ในชว่ งวยั เดก็ ถงึ วยั ท�ำ งานตอนตน้ หลงั จากนนั้ คา่ ใชจ้ า่ ยการบรโิ ภคดา้ นการ ศึกษาจะลดลงเมื่ออายุเพิ่มข้ึน โดยมีรูปแบบเดียวกันท้ังในภาคเอกชนและภาครัฐ ในภาคเอกชน พบว่า วัยทำ�งานช่วงอายุ 15-29 ปี มีการบริโภคด้านการศึกษาสูงท่ีสุดคือ 4,758 บาท ขณะที่ การบรโิ ภคดา้ นการศกึ ษาของภาครฐั สูงที่สุดในกลมุ่ วยั เดก็ อายุ 5-14 ปี มคี ่าใช้จ่าย 39,438 บาท รองลงมาจึงเป็นกลุ่มวยั ทำ�งานอายุ 15-29 ปี มกี ารบรโิ ภคดา้ นการศึกษาภาครฐั 27,250 บาท ขณะ ทีว่ ยั สูงอายุมีการบรโิ ภคดา้ นการศกึ ษาต�่ำ ที่สดุ ขณะท่ีการบริโภคด้านการศึกษามีลักษณะลดลงเม่ืออายุเพ่ิมสูงขึ้นตั้งแต่วัยทำ�งาน การ บริโภคด้านสุขภาพกลับมีรูปแบบการใช้จ่ายที่เพิ่มสูงข้ึนตั้งแต่วัยเด็กไปจนตลอดช่วงชีวิต โดยวัย สูงอายุมีภาระค่าใช้จ่ายด้านสุขภาพสูงท่ีสุดทั้งในภาครัฐและเอกชน การบริโภคด้านสุขภาพของ ภาครฐั ของผสู้ งู อายอุ ยทู่ ี่11,685 บาทตอ่ หวั และภาคเอกชนอยทู่ ี่10,480 บาทตอ่ หวั ระดบั การบรโิ ภค ดา้ นสขุ ภาพของภาครฐั ในภาพรวมระดับบุคคลมีมูลคา่ 6,561 บาท และการบรโิ ภคดา้ นสุขภาพของ ภาคเอกชนมมี ลู คา่ 5,922 บาท รายไดแ้ รงงาน (labor income) ในพ.ศ. 2560 พบวา่ ประชากรตลอดทกุ ชว่ งอายมุ รี ายได้ ตอ่ หวั 104,476 บาท ชว่ งอายวุ ยั แรงงานคอื ชว่ งทม่ี รี ายไดต้ อ่ หวั มากทส่ี ดุ โดยชว่ งอายขุ องวยั แรงงาน ทม่ี รี ายไดม้ ากทส่ี ดุ คอื ชว่ งอายุ 30-44 ปี มรี ายไดจ้ ากการท�ำ งาน 191,560 บาท ชว่ งอายุ 45-59 ปี มีรายได้จากการทำ�งาน 158,977 บาท และประชากรวัยแรงงานตอนต้นช่วงอายุ 15-29 ปี มรี ายได้จากการท�ำ งาน 91,919 บาท รองลงมาคือวยั สูงอายุ มีรายได้จากการทำ�งานตอ่ หัว 41,580 บาท สำ�หรับประชากรวัยเด็กยังไม่มีรายได้จากการทำ�งาน ยกเว้น วัยเด็กช่วงอายุ 5 – 14 ปี มรี ายไดป้ ระมาณ170 บาทตอ่ ปี(หมายเหตุ แมใ้ นบางการศกึ ษาจะก�ำ หนดให้ รายไดจ้ ากการท�ำ งาน ของประชากรเด็กอายุ 0-14 มคี า่ เป็น 0 แต่การศกึ ษาน้ี ไมไ่ ด้กำ�หนดขอ้ สมมติดังกลา่ ว โดยระดับ รายได้ที่คำ�นวณได้จากประชากรในวัยน้ี เป็นข้อมูลท่ีสอดคล้องตามผลการสำ�รวจเศรษฐกิจและ สงั คมของครวั เรอื น พ.ศ. 2560 ซง่ึ พบวา่ ประชากรในชว่ งอายนุ ี้ จ�ำ นวนหนงึ่ มรี ายไดจ้ ากการท�ำ งาน) 51

จากผลการศึกษาด้านการบริโภคและรายได้แรงงาน นำ�ไปสู่การวิเคราะห์การขาดดุล รายได้ตามช่วงชีวติ (life cycle deficit: LCD) ในพ.ศ. 2560 ซง่ึ พบวา่ มีมลู คา่ โดยเฉลย่ี ทกุ ชว่ งอายุ คือ 25,829 บาทต่อหัวประชากร หมายความว่า การเกินดุลของรายได้จากประชากรวัยแรงงาน ไม่สามารถชดเชยการขาดดุลรายได้ของประชากรวัยเด็กและวัยสูงอายุได้ท้ังหมด ซ่ึงจะพบว่า วัยแรงงานเป็นวัยท่ีมีกำ�ลังความสามารถหารายได้ได้มากที่สุด อย่างไรก็ตาม การขาดดุลรายได้ LCD พบในประชากรเดก็ ชว่ งอายุ 5-14 ปี มกี ารขาดดลุ รายได้สูงทีส่ ดุ คือ 118,659 บาทตอ่ หัว รอง ลงมาคอื วัยสงู อายุ ขาดดลุ รายได้ 85,558 บาทต่อหัว ประชากรวัยเดก็ เล็กอายุ 0-4 ปี ขาดดลุ ราย ได้ 73,179 บาทตอ่ หวั และประชากรวัยท�ำ งานตอนตน้ อายุ 15-29 ปี ขาดดุลรายได้ 57,698 บาท ต่อหัว ประชากรวยั แรงงานท่ีเกนิ ดุลรายได้ ไดแ้ ก่ วัยทำ�งานอายุ 30-44 ปี มกี ารเกนิ ดุลรายได้มาก ท่สี ุดคอื 56,516 บาทตอ่ หัว รองลงมาคอื ชว่ งอายุ 45-59 ปี เกนิ ดุลประมาณ 28,240 บาทตอ่ หวั 3.2.2 การจดั สรรระหวา่ งชว่ งอายุ ตอ่ หวั ประชากร (per capita age realocation) จ�ำ แนกตามกลมุ่ อายุ การจัดสรรระหวา่ งช่วงอายุ (age realocation) ของประชากรไทย พ.ศ. 2560 น�ำ เสนอใน ตาราง 3.4 โดยจ�ำ แนกเป็น 6 ช่วงอายุ ไดแ้ ก่ ชว่ งอายุ 0-4 ปี 5-14 ปี 15-29 ปี 30-44 ปี 45-59 ปี และ 60 ปขี ึ้นไป แสดงขอ้ มูลกการจดั สรรระหว่างชว่ งอายุซ่ึงเปน็ การชดเชยการขาดดลุ รายได้ตาม ชว่ งชวี ิต (LCD) ด้วยการจดั สรรระหวา่ งช่วงอายุ (age realocation) จากรายไดท้ ่ีเกดิ จากสินทรพั ย์ ทง้ั ประเภททรพั ยส์ นิ และทนุ และการออม การโอนสทุ ธภิ าครฐั (publictransfer) ทเ่ี ปน็ การสนบั สนนุ จาก ภาครฐั เช่น เบีย้ ยังชีพ เปน็ ต้น รวมไปถงึ การจา่ ยภาษขี องประชาชนเข้าภาครัฐ และการโอนสทุ ธิ ภายในครัวเรอื นและระหว่างครัวเรอื นในภาคเอกชน (private transfer) ซึ่งส่วนใหญจ่ ะเป็นการโอน เข้าสุทธิให้แกเ่ ดก็ และผ้สู งู อายุ ใน พ.ศ. 2560 มูลค่าการจัดสรรระหวา่ งช่วงอายุ (age realocation) คือ 25,829 บาทตอ่ หัว ซ่งึ มาจากการจดั สรรสนิ ทรัพย์ (asset-based realocation) และการโอน (Transfers) โดยกลุ่ม วยั สงู อายคุ อื กลมุ่ ทม่ี กี ารจดั การดา้ นสนิ ทรพั ยม์ ากทส่ี ดุ คอื 85,588 บาทตอ่ หวั โดยมาจากการจดั สรร สินทรัพย์ภาคเอกชนมากกว่าภาครัฐ และได้รับการโอนภายในครัวเรือนและระหว่างครัวเรือนมาก ทส่ี ดุ และส�ำ หรับวัยทำ�งานช่วงอายุ 30 – 59 ปี เปน็ ช่วงอายทุ ีม่ ีการโอนอออกมากทีส่ ดุ ทงั้ ทีเ่ ป็นการ โอนภาครฐั และภาคเอกชน โดยแบบแผนการโอนสว่ นใหญข่ องวยั แรงงานจะเปน็ การโอนภายในครวั เรือนมากที่สุด การจดั สรรสนิ ทรพั ย์ (asset-based Realocation) ตลอดชว่ งอายขุ องแตล่ ะคนใน พ.ศ. 2560 เปน็ เงิน 21,964 บาท จ�ำ แนกเปน็ การจัดสรรสนิ ทรัพยภ์ าคเอกชน (private asset based realocation: private ABR) และการจัดสรรสนิ ทรัพย์ภาครฐั (public asset based realocation: public ABR) โดย 52

การจัดสรรสินทรัพย์ภาคเอกชน (Private ABR) ประกอบด้วยรายได้จากสินทรัพย์หักด้วยการออม เป็นเงนิ 23,699 บาท โดยเมอ่ื อายุมากขึ้นการจัดสรรสนิ ทรพั ยภ์ าคเอกชน (private ABR) มรี ะดบั ที่ สูงขน้ึ ซ่ึงมาจากรายได้ทีม่ าจากทุน (private capital income) รายไดท้ ม่ี าจากทรัพย์สินสทุ ธิ (private property income) และหกั ออกดว้ ยการออมภาคเอกชน(privatesavings) ส�ำ หรบั การจดั สรรสนิ ทรพั ย์ ภาครัฐ (Public ABR) มีมูลค่าการออมติดลบ -1,735 บาทต่อหัว มาจากรายได้จากทรัพย์สิน ภาครัฐสุทธิ (net government property income) จำ�นวน 385 บาท หักออกด้วยการออมภาครัฐ (public savings) จ�ำ นวน 2,120 บาท การออมภาคเอกชน (private savings) ของประชากรไทยในระดับบุคคลเป็นเงิน 33,233 บาทตอ่ ปี ทั้งน้ี ผสู้ งู อายมุ ีการออมภาคเอกชนสูงทสี่ ดุ คือ 87,278 บาทต่อหัว รองลงมาคือกลมุ่ อายุ 45-59 ปี (52,195 บาท) อายุ 30-44 ปี (27,478 บาท) อายุ 15-29 ปี (1,803 บาท) อายุ 5-14 ปี (-165 บาท) และแรกเกิดถงึ 4 ปี มีการออม -1,127 บาท การโอนแบง่ เปน็ การโอนภาครฐั (publictransfers) และการโอนภาคเอกชน(privatetransfers) โดยประชากร พ.ศ. 2560 มกี ารโอนสุทธิภาครัฐ (net public transfers) 6 บาทตอ่ หวั ซึ่งเป็นการโอน สทุ ธิจากภาครัฐไปยังครวั เรอื นหรือคือค่าใชจ้ า่ ยอดุ หนุนโดยภาครฐั (Net public transfers-in) ไปยงั กลมุ่ ประชากรต่อหัว 45,014 บาท โดยประชากรวยั เด็กชว่ งอายุ 5-14 ปี ได้รับการอุดหนนุ จากภาค รฐั มากทส่ี ุด คอื 62,778 บาทต่อหวั รองลงมาคือกลุม่ สูงอายุ 61,283 บาทต่อหวั ประชากรวยั ท�ำ งาน ช่วงอายุ 30-44 ปี ไดร้ บั การอดุ หนุนจากภาครัฐนอ้ ยทส่ี ดุ คือ 29,378 บาทต่อหวั ขณะท่ีการโอนออกสุทธิภาครัฐ (net public transfers-out) ต่อหัวอยู่ท่ี 45,008 บาท ซง่ึ เปน็ การจา่ ยภาษขี องประชากรใหร้ ฐั บาล โดยวยั แรงงานมกี ารจา่ ยภาษสี งู ทส่ี ดุ คอื กลมุ่ อายุ 45-59 ปี มกี ารจา่ ยภาษใี หภ้ าครฐั สงู 64,522 บาทตอ่ หวั รองลงมาคอื วยั แรงงานกลมุ่ อายุ 30-44 ปี และกลมุ่ อายุ 15-29 ปี จา่ ยภาษใี หภ้ าครฐั 62,834 บาทตอ่ หวั และ 38,996 บาทตอ่ หวั ตามล�ำ ดบั ผู้สงู อายุ มีการโอนออกสุทธิภาครัฐ 38,804 บาทต่อหัว ส�ำ หรับประชากรวัยเด็กมกี ารโอนออกสุทธภิ าครัฐเช่น กนั โดยอยรู่ ะหวา่ ง 7,000-12,000 บาทตอ่ หัว การโอนภาคเอกชน (net private transfers) มมี ลู คา่ 3,859 บาทต่อหวั เป็นการโอนทีม่ า จากท้ังภายในครัวเรือนและระหว่างครัวเรือน ซ่ึงเป็นค่าใช้จ่ายในการดูแลสมาชิกในครอบครัว โดยส่วนใหญ่จะเป็นประชากรวัยเด็กและวัยสูงอายุที่ได้รับการโอนท้ังภายในครัวเรือนและระหว่าง ครวั เรอื น กลมุ่ วยั แรงงานชว่ งอายุ 30-44 ปี มศี กั ยภาพในการโอนทางเศรษฐกจิ ใหร้ ะหวา่ งครวั เรอื น 1,560 บาท และภายในครัวเรือน 40,359 บาท เมื่อเทียบกับช่วงวัยแรงงานอ่ืนอย่างไรกต็ าม 53

ตาราง 3.3 การขาดดลุ รายไดต้ ามช่วงชวี ติ (Life Cycle Deficit: LCD) ในระดับบุคคล ปี 2560 (หน่วย: บาท/ป/ี คน) 54 การขาดดุลรายได้ ค่าเฉลยี่ กลุ่มอายุ (ปี) ตามชว่ งชีวิต (LCD) (ทpุกerช่วcaงpอiาtaย)ุ 0-4 130,305 73,179 5-14 15-29 30-44 45-59 60 ปขี นึ้ ไป การบรโิ ภค (Consumption) 92,007 39,690 118,829 149,617 135,044 130,737 127,138 Private Consumption 1,657 1,562 56,053 97,431 107,493 102,219 94,097 ดา้ นการศกึ ษา 5,922 5,386 4,749 4,758 117 11 3 ดา้ นสขุ ภาพ 84,428 32,742 2,880 4,093 5,111 6,645 10,480 ด้านอน่ื ๆ 38,297 33,489 48,424 88,580 102,265 95,562 83,614 Public Consumption 11,342 8,032 62,777 52,186 27,552 28,519 33,041 ดา้ นการศกึ ษา 6,561 5,063 39,438 27,250 990 962 962 ดา้ นสขุ ภาพ 20,394 20,394 2,945 4,542 6,168 7,163 11,685 ด้านอ่ืนๆ 104,476 0 20,394 20,394 20,394 20,394 20,394 รายไดจ้ ากแรงงาน Labor Income 73,863 0 170 91,919 191,560 158,977 41,580 Employee Compensation 30,613 0 76 75,918 144,038 103,700 16,956 Self-employed 25,829 73,179 94 16,001 47,522 55,277 24,624 การขาดดลุ รายได้ตามชว่ งชวี ิต 118,659 57,698 -56,516 -28,240 85,558 Life cycle deficit (LCD)

ตาราง 3.4 การถ่ายโอนระหว่างชว่ งอายุ (Age Realocation) ต่อคน พ.ศ. 2560 (หนว่ ย: บาทตอ่ ปี) (per capita) การจัดสรรระหว่างชว่ งอายุ (age Realocation) ทุกชว่ ง กล่มุ อายุ (ป)ี อายุ 0-4 5-14 15-29 30-44 45-59 60 ปขี ึ้นไป การจดั สรรระหวา่ งช่วงอายุ = การจดั สรร 25,829 73,179 118,659 57,698 - 56,516 -28,240 85,558 สินทรพั ย์ + การโอน การจดั สรรสินทรัพย์ (asset-based 21,964 755 - 385 6,029 18,859 35,649 49,170 real ocation:ABR) การจัดสรรสนิ ทรพั ยภ์ าคเอกชน (Private ABR) 23,698.67 1,126.74 203.16 7,445.16 21,089.48 38,141.40 50,879.76 55 รายไดจ้ ากทุน (Capital income) 46,944 - 38 8,650 42,115 75,196 109,093 รายไดจ้ ากทรพั ยส์ ิน (Property income) 9,987.15 - - 598.19 6,452.27 15,139.89 29,064.20 (หัก) การออมภาคเอกชน (Private Saving) 33,232.63 -1,126.74 -165.16 1,802.85 27,477.75 52,194.95 87,277.80 การจัดสรรสินทรพั ย์ภาครัฐ (Public ABR) -1,734.81 -371.39 -588.41 -1,416.38 -2,230.20 -2,491.94 -1,709.89 รายไดจ้ ากทรัพย์สนิ ภาครัฐสทุ ธิ (net public 384.81 82.38 130.52 314.18 494.70 552.76 379.28 property income) (หัก) การออมภาครัฐ (Public Saving) 2,119.62 453.78 718.93 1,730.56 2,724.90 3,044.70 2,089.17 การโอน (Transfer) 3,865.19 72,423.18 119,044.14 51,669.19 -75,374.93 -63,889.38 36,387.74 การโอนสุทธภิ าครัฐ (Net public transfers) 6 26,521 51,056 13,322 -33,456 -29,670 22,479

ตาราง 3.4 การถา่ ยโอนระหวา่ งช่วงอายุ (Age Realocation) ตอ่ คน พ.ศ. 2560 (หน่วย: บาทตอ่ ป)ี (per capita) (ต่อ) การจัดสรรระหว่างช่วงอายุ (age Realocation) ทุกชว่ ง กลุ่มอายุ (ปี) อายุ 0-4 5-14 15-29 30-44 45-59 60 ปขี นึ้ ไป การโอนจากภาครฐั ไปยังครัวเรือน (Public 45,013.69 33,488.68 62,777.80 52,318.23 29,377.63 34,852.48 61,283.07 transfers Inflows) การโอนจากครัวเรอื นไปยงั ภาครัฐ (Public 45,007.70 6,967.62 11,721.31 38,996.26 62,833.99 64,522.35 38,804.26 transfers outflows) 56 การโอนสทุ ธิภาคเอกชน (Net private transfers) 3,859.20 45,902.12 67,987.65 38,347.22 -41,918.56 -34,219.52 13,908.93 การโอนสุทธริ ะหว่างครวั เรือน (Net inter-hh 3,859.20 - - 2,556.05 -1,559.94 3,010.14 17,455.27 transfers) การโอนสุทธภิ ายในครวั เรือน (Net private 0.00 45,902.12 67,987.65 35,791.17 -40,358.62 -37,229.66 -3,546.34 Intra-hh transfers)

3.3 ระดับการบริโภค (consumption) และแหล่งที่มาของทรัพยากรทางเศรษฐกิจ ของประชากรจำ�แนกตามวยั และคุณลักษณะ ผลการจัดทำ�ฐานข้อมูลการโอนทางเศรษฐกิจระหว่างรุ่นประชากร พ. ศ. 2560 พบว่า ประชากรไทยมีระดับรายไดจ้ ากการท�ำ งาน รวมทกุ รายอายตุ อ่ หัว (per capita labor income) เทา่ กบั 104,476 บาท ระดับการบรโิ ภคต่อหัว (per capita consumption) เท่ากบั 130,305 บาท คดิ เปน็ มลู คา่ การขาดดลุ รายไดต้ ามชว่ งชวี ติ เฉลยี่ ตอ่ หวั ประชากร(percapitalife cycledeficit) เทา่ กบั 25,829 บาท หรอื ทั้งหมดจากประชากร 66.1 ล้านคน เป็นมูลค่ารวม (aggregate life cycle deficit) 1.71 ล้านล้าน บาท เมื่อจำ�แนกเป็นรายอายุ ดังแสดงในรูป 3.1 ระดับการบริโภคและรายได้จากการทำ�งาน ของประชากรไทย มีแบบแผนตามรายอายุเป็นไปตามโมเดลวัฏจักรชีวิตทางเศรษฐกิจ (Economic Life Cycle Model) โดยมรี ะดับการบรโิ ภคทสี่ ูงกวา่ รายไดจ้ ากการท�ำ งาน (life cycle deficit หรอื LCD เป็นบวก + ) ในชว่ งวัยเด็กระหวา่ งอายุ 0-24 ปี และวยั สงู อายุทอ่ี ายุ 58 ปขี ึ้นไป และมรี ะดับการ บรโิ ภคทต่ี ำ�่ กวา่ รายได้จากการท�ำ งาน (LCD เป็นลบ – หรือ มี life cycle surplus) ในช่วงวยั ท�ำ งาน อายรุ ะหว่าง 25-57 ปี โดยในแต่ละรายอายุ มลู คา่ การขาดดลุ รายได้ตามช่วงชีวิต (LCD) ซึง่ ในบาง ชว่ งอายมุ คี า่ เปน็ บวก(+) และในบางชว่ งอายมุ คี า่ เปน็ ลบ(-) นนั้ จะมมี ลู คา่ เทา่ กบั การจดั สรรระหวา่ ง ชว่ งอายุ (age realocation) เกยี่ วกบั การจดั สรรระหวา่ งชว่ งอายุ(agerealocation) ซง่ึ ประกอบดว้ ยการจดั สรรสนิ ทรพั ย์ (asset-based realocation: ABR) และการโอน (transfers) สำ�หรับการจดั สรรสนิ ทรัพย์ภาครัฐ (public ABR) แม้จะมีมลู ค่าทต่ี ิดลบ (-) ตลอดช่วงอายุของประชากร แตค่ ิดเปน็ มูลคา่ และสดั สว่ นท่ตี ่ำ�มาก เม่ือเทียบกับการจัดสรรระหว่างช่วงอายุในรายการอ่ืน การจัดสรรสินทรัพย์ภาคเอกชน (private ABR) หรือ รายไดท้ ่เี กดิ จากสนิ ทรพั ยท์ งั้ ประเภทท่เี ปน็ ทรัพย์สิน (property) และทุน (capital) หกั ดว้ ย การออมภาคเอกชน (private saving) ในแตล่ ะรายอายุ พบว่า มมี ูลค่าท่ีต่ำ�ใกลเ้ คียงหรอื เป็นศูนย์ ในช่วงทป่ี ระชากรอายุ 0 ถงึ ประมาณ 14 ปี กอ่ นทจี่ ะมีมลู คา่ เพมิ่ ขน้ึ และเปน็ บวก (+) ตลอดช่วง ชีวติ ของประชากร โดยมีมลู ค่าสงู ที่สดุ (ประมาณ 60,000 บาทต่อปี) ในช่วงอายุประมาณ 66-68 ปี ก่อนที่จะเริม่ ลดลงหลงั จากนนั้ ในดา้ นการโอน (transfer) พบวา่ การโอนภาครฐั สทุ ธิ (net public transfer) มคี า่ เปน็ บวก (+) ในชว่ งอายขุ องประชากรต้ังแต่ 0-22 ปี หมายความว่า ในช่วงอายุดงั กลา่ วประชากรไทยไดร้ ับการ โอนเขา้ (public transfer in) หรอื การชว่ ยเหลอื ท้งั ในรปู ท่เี ป็นตัวเงิน และไมเ่ ป็นตวั เงนิ (in cash and in-kind) จากภาครัฐ เป็นมูลคา่ ทีส่ งู กวา่ การโอนออก ไปสู่ภาครัฐ (public transfer out) โดยในช่วง 57

อายุนมี้ ูลคา่ การโอนเข้าสทุ ธิภาครัฐ (net public transfer in) สูงท่ีสดุ ในช่วงอายุ 13-15 ปี (ประมาณ 58,000 บาทต่อป)ี ต้งั แตอ่ ายุ 23-60 ปีประชากรไทยเริม่ มกี ารโอนสุทธิภาครัฐ (net public transfer) ทเ่ี ป็นลบ (-) หมายความวา่ มีการโอนออก (public transfer out) ไปสู่ภาครฐั โดยเฉพาะในลักษณะ การจา่ ยภาษรี ปู แบบตา่ งๆ ทส่ี งู กวา่ การไดร้ บั โอนเขา้ จากภาครฐั (public transfer in) โดยชว่ งอายทุ มี่ ี การโอนออกสุทธิไปสูภ่ าครฐั (net public transfer out) สงู ท่สี ดุ ไดแ้ กอ่ ายุ 46-48 ปี (ประมาณ 36,000 บาทตอ่ ปี) ต้งั แตอ่ ายุ 61 ปเี ป็นต้นไป การโอนภาครัฐสุทธเิ รมิ่ มคี า่ เปน็ บวก (+) อกี ครั้ง หรือมีการ โอนเข้าภาครฐั สูงกวา่ โอนออกภาครฐั โดยมีมลู ค่าสูงที่สุดในช่วงอายุ 85-87 ปี (ประมาณ 45,000 บาทตอ่ ป)ี ในส่วนของการโอนภาคเอกชน (private transfer) ซง่ึ ประกอบดว้ ย การโอนระหวา่ งครัว เรือน (inter-household transfer) และการโอนภายในครัวเรือน (intra-household transfer) สำ�หรับ การโอนสุทธิระหว่างครวั เรือน พบวา่ มีมูลค่าทค่ี อ่ นข้างต�ำ่ และคดิ เปน็ สัดสว่ นท่นี ้อยกวา่ เมือ่ เทยี บ กบั การโอนสทุ ธริ ะหวา่ งครวั เรอื นตลอดทกุ ชว่ งอายขุ องประชากร โดยมคี า่ เปน็ ศนู ยห์ รอื ไมถ่ งึ 10,000 บาท ในช่วงทปี่ ระชากรมอี ายุ 0-59 ปี ก่อนท่จี ะเริม่ มมี ลู ค่าเพม่ิ สูงขน้ึ ต่อเน่ืองในช่วงท่ปี ระชากรอายุ ตงั้ แต่ 60 ปีข้ึนไป โดยมมี ูลคา่ สูงทีส่ ดุ ในช่วงอายุ 74-75 ปี (ประมาณ 21,000 บาทต่อปี) ส�ำ หรบั การ โอนสทุ ธภิ ายในครวั เรอื น พบวา่ เปน็ องคป์ ระกอบหรอื รายการการโอนทางเศรษฐกจิ ทม่ี คี วามส�ำ คญั ในการจดั การการขาดดลุ รายไดต้ ามชว่ งชวี ติ (LCD) ของประชากรไทยในแตล่ ะรายอายุ โดยพบวา่ มคี า่ เปน็ บวก (+) ในชว่ งทปี่ ระชากรมอี ายตุ ง้ั แต่ 0-25 ปี หมายความวา่ ประชากรในชว่ งอายดุ งั กลา่ ว ไดร้ บั การโอนเข้า (intra-household transfer in) ท่ีสงู กว่าการโอนออก (intra-household transfer out) ไปยังสมาชกิ ภายในครัวเรอื น โดยในช่วงอายุดงั กลา่ วน้ี การโอนเข้าสทุ ธิภายในครวั เรือน (net intra-household transfer in) คิดเปน็ มูลคา่ สูงท่สี ดุ ในช่วงอายุ 14-16 ปี (ประมาณ 79,000-81,000 บาทตอ่ ปี) ตัง้ แต่อายุ 26 ถึง 70 ปี เป็นชว่ งท่ปี ระชากรมีการโอนสทุ ธิระหว่างครวั เรือนท่ีเปน็ ลบ (-) กล่าวคือ มีการโอนออกสูงกว่าการโอนเข้าภายในครัวเรือน โดยการโอนออกสุทธิภายในครัวเรือน (net intra-household transfer out) มมี ลู ค่าเพมิ่ ข้ึนต่อเนอ่ื งตัง้ แต่อายุ 26 ปี และสูงทีส่ ดุ ในช่วงอายุ 41-43 ปี (ประมาณ 51,000 บาทตอ่ ปี) กอ่ นทีจ่ ะเร่ิมลดลงจนมีค่าเปน็ บวก (+) อกี คร้งั ท่อี ายุ 72 ปี ท่ีน่าสนใจ จะเหน็ ไดว้ า่ ผ้สู ูงอายไุ ทยในชว่ งอายุ 60-71 ปี ยังนับว่ามีการโอนออก (intra-household transfer out) หรือการช่วยเหลอื ใหแ้ กส่ มาชิกคนอืน่ ในครวั เรอื นท่ีสงู กว่าการไดร้ ับการช่วยเหลอื ใน รปู การโอนเขา้ จากสมาชิกอน่ื ในครวั เรือน (intra-household transfer in) ต้งั แตอ่ ายุ 72 ปขี ึ้นไป การโอนสุทธิภายในครัวเรอื น (net intra-household transfer) เรม่ิ มีมลู ค่าเปน็ บวก (+) อีกครั้งและ สงู ขน้ึ ตามอายทุ ีเ่ พิ่มขน้ึ ของประชากร 58

รปู 3.1 การบรโิ ภค รายไดจ้ ากการทำ�งาน และการขาดดุลรายได้ตามช่วงชีวิต สทุ ธติ อ่ หวั บาท Consumptin, Labor Income, Life Cycle Deficit (LCD): Per Capita พ.ศ.2560 200,000 150,000 100,000 59 50,000 09 18 27 36 45 54 63 72 81 90 อายุ 99 -50,000 Labor income Consumption LCD

60 รปู 3.2 การจดั สรรระหว่างช่วงอายุ (age realocation) เพอ่ื จดั การการขาดดุลรายได้ (LCD) รายอายุต่อหวั ประชากร พ.ศ. 2560 บาท 150,000 100,000 50,000 0 0 9 18 27 36 45 54 63 72 84 90 99 อายุ -50,000 -100,000 Public ABR Private ABR Public Transfer (Net) Private Transfer (Net: Inter-HH) Private Transfer (Net: Intra-HH)

บาท/ ีป3.3.1 ระดับการบริโภคจ�ำ แนกตามวัย ภาพรวม และเปรยี บเทยี บกบั การศกึ ษาในต่างประเทศ การวิเคราะห์ระดับการบริโภค (consumption) เป็นตัวช้ีวัดสถานะทางเศรษฐกิจและ สงั คม ในระดับบคุ คล ท่ีสะท้อนมูลคา่ ทรัพยากรทางเศรษฐกจิ ที่บุคคลสามารถใช้ในการบริโภคเพ่อื ตอบสนองความต้องการในด้านต่างๆ เช่น การบริโภคอาหารและเครื่องดื่ม ที่อยู่อาศัย เส้ือผ้า เคร่ืองนุ่งห่มรวมถึง การศึกษา บริการสุขภาพและ การการบริโภคอ่ืนๆ ที่จำ�เป็น การวิเคราะห์ เปรียบเทียบระดับการบริโภค หรือ consumption จำ�แนกตามกลมุ่ วยั และคุณลักษณะทางประชากร และเศรษฐสังคมของบุคคล จะทำ�ให้สามารถเข้าใจสถานภาพทางเศรษฐกิจและสังคมที่สูงต่ำ� แตกต่างกัน ของประชากรแต่ละกลุ่มได้ นอกจากน้ี การวิเคราะห์เกี่ยวกับสัดส่วนทรัพยากรทาง เศรษฐกจิ ทีบ่ ุคคลได้มาเพ่อื ใช้ในการบริโภคซึง่ ประกอบด้วย 2 สว่ นส�ำ คัญ คือ รายไดแ้ รงาน (labor income) และการจัดสรรทรัพยากรทางเศรษฐกิจระหว่างช่วงอายุ (age-real ocation) ของบุคคล (จากการจดั การสนิ ทรพั ยท์ ง้ั ภาครฐั และภาคเอกชน การโอนทางเศรษฐกจิ ทง้ั จากภาครฐั และครวั เรอื น ภาคเอกชน) จะช่วยท�ำ ให้เขา้ ใจความแตกตา่ งเก่ียวกับรปู แบบหรอื แบบแผนการจดั สรรระหว่างชว่ ง อายุการของประชากรแต่ละกลมุ่ ไดช้ ัดเจนย่ิงขึน้ ภาพรวมผลการศกึ ษาของประเทศไทย เม่ือพิจารณาระดับการบริโภค (consumption) จำ�แนกตามกลุ่มวัยของประชากร ได้แก่ วยั เดก็ (0-14 ปี) วยั ท�ำ งาน (15-59 ป)ี และ วัยสูงอายุ (60 ปี ขนึ้ ไป) พบวา่ ประชากรวัยท�ำ งาน เป็นกลุ่มวัยที่มีระดับการบริโภคสูงท่ีสุด เฉลี่ย 138,096 บาทต่อปี ตามด้วย ผู้สูงอายุท่ีประมาณ 127,138 บาทต่อปี และ ประชากรวยั เดก็ มีระดับการบรโิ ภคทีต่ ำ�่ ท่สี ุดเฉล่ีย 104,342 บาทต่อปี รปู 3.3 ระดับการบริโภค (consumption) จำ�แนกตามวัย ภาพรวม พ.ศ. 2560 138,096 127,138 130,305 104,342 วยั เด็ก วัยแรงงาน วยั สูงอายุ รวมท้ังหมด อายุ 0-14 ปี อายุ 15-59 ปี อายุ 60 ปขี น้ึ ไป 61

หากพจิ ารณาระดบั การบริโภค (consumption) เปน็ ตวั ตง้ั และวเิ คราะห์แหลง่ หรือท่มี าของ ทรพั ยากรทางเศรษฐกจิ ทบ่ี คุ คลในแตล่ ะช่วงวัย (วยั เด็กอายุ 0-14 ปี วยั ท�ำ งานอายุ 15-59 ปี และ วัยสงู อายอุ ายุ 60 ปขี ้นึ ไป) นำ�มาใชใ้ นการบรโิ ภค ซ่ึงประกอบด้วย รายได้แรงงาน (labor income) บวกกับมูลคา่ การจัดสรรระหวา่ งชว่ งอายุ (age realocation) จากการจัดการสนิ ทรัพยร์ ะหว่างชว่ ง อายุ (asset-based realocation) และการโอน(transfers) พบว่า (รูป 3.18) ในวยั เดก็ ประมาณ 3 ใน 5(รอ้ ยละ 58) ของการบรโิ ภคมแี หลง่ ทมี่ าจากการโอนรบั สทุ ธจิ าก สมาชิก (ซึ่งน่าจะเป็นพ่อแม)่ ภายในครวั เรอื น (net intra-household transfer-in) และอีกประมาณ 2 ใน 3 (รอ้ ยละ 42) มาจากการโอนรับสทุ ธจิ ากภาครฐั (net public transfer-in) ในวัยทำ�งาน รายได้จากการท�ำ งาน (labor income) และการจัดสรรสนิ ทรพั ย์ภาคเอกชน (private asset based realocation: private ABR) มรี ะดับท่สี งู กว่าระดบั การบรโิ ภค (consumption) ถึงเกอื บรอ้ ยละ 25 ของระดบั การบรโิ ภค ซงึ่ ทำ�ใหป้ ระชากรในวัยทำ�งานมกี ารโอนสุทธิภายในครวั เรือน (net intra-household transfer) และการโอนสทุ ธิภาครฐั (net public transfer) ทมี่ ีค่าเป็นลบ (-) หรอื มกี ารโอนออกสุทธิ (net transfer-out) รวมประมาณรอ้ ยละ 24 ของระดบั การบรโิ ภค ในวัยสงู อายุ เกอื บ 1 ใน 3 (ร้อยละ 33) ของการบรโิ ภคยังคงมาจากรายไดจ้ ากการท�ำ งาน (labor income) และร้อยละ 40 มาจากการจัดสรรสินทรพั ยภ์ าคเอกชน (private ABR) ประมาณรอ้ ย ละ 18 มาจากการโอนรับสทุ ธิภาครฐั (net public transfer-in) และร้อยละ 14 มาจากการโอนรับสทุ ธิ ภาคเอกชนระหว่างครัวเรอื น (net inter-household transfer-in) รปู 3.4 สดั สว่ นรายไดจ้ ากการท�ำ งาน และ การจดั สรรระหว่างช่วงอายุ ของการบรโิ ภค (consumption) ระดับบุคคลตอ่ หวั ประชากร จ�ำ แนกตามวยั ภาพรวม พ.ศ. 2560 150% 13.5 Labor Income 100 107.9 1173..77 138..02 Public ABR ว--ัย11แ21ร.ง.27งาน 40.0 80.2 Private ABR 50 58.4 -322..78 Net Public Transfer 41.5 อายุ 15-59 ปี รวมทง้ั หมด Net Inter-hh Transfer 0 0.1 วัยสูงอายุ Net Intra-hh Transfer อายุ 60 ปขี ึ้นไป -50 วัยเดก็ อายุ 0-14 ปี 62

เปรียบเทียบผลการศกึ ษาของประเทศไทยกบั ผลการศึกษาในตา่ งประเทศ สดั สว่ นรายได้ จากการทำ�งาน และ การจัดสรรระหวา่ งช่วงอายุ ของการบริโภค (consumption) ในกลุ่มประชากร เดก็ (อายุ 0-24 ป)ี และ ประชากรสงู อายุ (65 ปขี ึ้นไป) ในสว่ นน้ี เปน็ การเปรยี บเทยี บผลการศกึ ษาการโอนทางเศรษฐกจิ ระหวา่ งรนุ่ ประชากรของ ประเทศไทย ปี 2560 กบั การศกึ ษาบญั ชีกระแสการโอนประชาชาติ หรือ National Transfer Account (NTA) ทผ่ี ่านมาในต่างประเทศ (โดยใช้ข้อมลู จาก NTA Datasheet 20163) เก่ยี วกับ ลักษณะการโอน ทางเศรษฐกจิ ในกลมุ่ ประชากรวยั เดก็ และวยั สงู อายุ ซงึ่ เปน็ ชว่ งวยั ทมี่ กี ารขาดดลุ ทางเศรษฐกจิ หรอื positive lifecycle deficit จากระดับรายได้จากการท�ำ งาน (labor income) ทตี่ ำ�่ กว่าระดับการบรโิ ภค (consumption) ในทีน่ ี้ เพื่อใหส้ ามารถเปรียบเทียบกับขอ้ มลู ผลการศึกษาในต่างประเทศ วยั เดก็ หมายถึง กลุ่มประชากรอายุ 0-24 ปี ขณะท่ี วยั สงู อายุ หมายถึง กลมุ่ ประชากรอายุ 65 ปี ขนึ้ ไป สำ�หรับประชากรวัยเด็กอายุ (0-24 ปี) จากผลการศึกษาของประเทศไทย ปี 2560 พบวา่ มรี ะดบั การบรโิ ภค (consumption) รวมตงั้ แตเ่ กิดจนถงึ อายุ 24 ปี ท่ีประมาณ 3.11 ล้านบาท เมื่อจำ�แนกสัดส่วนของทรัพยากรทางเศรษฐกิจท่ีใช้ในการบริโภค ประกอบด้วย รายได้จากการ ท�ำ งาน (labor income) การจดั สรรสนิ ทรพั ย์ (asset-based realocation หรอื ABR) (ท้งั ภาครฐั และ ภาคเอกชน) การโอนสุทธิภาคเอกชน (private transfer) (ส่วนใหญจ่ ากครอบครวั ) และการโอนสทุ ธิ ภาครัฐ (public transfer) พบวา่ ประชากรวัยเดก็ ของไทย พ่ึงพิงทรพั ยากรทางเศรษฐกจิ จากการ โอนสทุ ธิภาคเอกชนหรือจากครอบครวั เปน็ หลัก (private transfer) ทรี่ อ้ ยละ 48 หรอื เกอื บครง่ึ ของ ระดับการบริโภคท้ังหมด ประมาณร้อยละ 31 ของการบรโิ ภคมาจากการโอนสทุ ธิหรือการสนบั สนนุ จากภาครัฐ (public transfer) รอ้ ยละ 19 มาจากการทำ�งาน (labor income) รอ้ ยละ 2 มาจากการ จัดสรรสินทรพั ย์ (ABR) เม่อื เปรียบเทยี บกับประเทศอนื่ ทีม่ ีการทำ�การศกึ ษาบญั ชีกระแสการโอนประชาชาติ (NTA) โดยเฉพาะกลุ่มประเทศพัฒนาแลว้ โดยเฉพาะ ประเทศที่มลี กั ษณะเป็นรฐั สวสั ดิการ เช่น ฟนิ แลนด์ สวเี ดน รวมถงึ เยอรมนั จะเหน็ ไดว้ า่ การโอนสทุ ธจิ ากภาครฐั (public transfer) ใหแ้ กป่ ระชากรวยั เดก็ ของไทยยงั มสี ดั สว่ นทค่ี อ่ นขา้ งต�ำ่ กวา่ ในกลมุ่ ประเทศเหลา่ นนั้ เชน่ ฟนิ แลนดแ์ ละเยอรมนั มสี ดั สว่ น การโอนสทุ ธิภาครัฐ (public transfer) คดิ เปน็ ถงึ รอ้ ยละ 46 และ 40 ตามล�ำ ดบั ของการบริโภคใน ประชากรวยั เดก็ ทง้ั หมด อยา่ งไรกต็ าม หากเทยี บกบั คา่ เฉลยี่ ของกลมุ่ ประเทศในภมู ภิ าคเอเชยี ใตแ้ ละ 3 http://www.ntaccounts.org/doc/repository/NTA%20Data%20Sheet%202016.pdf 63

เอเชียตะวนั ออกเฉียงใต้ ซ่ึงมสี ัดสว่ นอยู่ทีเ่ พยี งร้อยละ 16 จะเหน็ ว่าประเทศไทยมีการสนับสนนุ จาก ภาครฐั ในกลมุ่ ประชากรวยั เดก็ คิดเป็นสดั ส่วนที่สงู กว่า ในทางตรงกันขา้ ม การบริโภคของประชากร วยั เดก็ ในประเทศไทยในสัดสว่ นทส่ี ูงกว่ามาจากการโอนสทุ ธภิ าคเอกชน (private transfer) และราย ได้จากการท�ำ งาน (labor income) เมื่อเทียบกบั กลุ่มประเทศพฒั นาแลว้ แต่หากเทยี บกับประเทศ กำ�ลงั พัฒนาในภูมิภาคเอเชียใตแ้ ละเอเชยี ตะวนั ออกเฉียงใต้จะเห็นไดว้ ่าคดิ เป็นสดั ส่วนท่ตี ำ�่ กวา่ รูป 3.5 สดั สว่ นรายได้จากการทำ�งาน และ การจดั สรรระหว่างช่วงอายุ ของการบรโิ ภค (consumption) ระดบั บคุ คลตอ่ หวั ประชากร ของเดก็ (0-24 ป)ี เปรยี บเทียบไทย กับผลการศึกษาในต่างประเทศ % 100 2.4 2.7 3.0 6.3 5.7 1.6 3.7 2.5 3.7 30.8 33.0 32.3 37.6 46.3 39.5 31.7 38.3 32.5 16.2 80 60 40 48.3 50.3 55.3 42.7 28.9 40.8 50.5 41.6 36.1 57.8 20 18.6 13.9 9.4 13.4 19.1 18.1 14.3 17.6 27.7 25.2 0 Thailand Japan Taiwan USA Finland Germany Italy Sweden Australia South and (2017) (2004) (2010) (2011) (2006) (2008) (2008) (2003) (2010) SE Asian countries (2004-2012) Labor Income Private Transfers Public Transfers Asset-Based Realocations 64

โดยสรุป อาจกล่าวได้ว่าในกลุ่มประเทศท่ีค่อนข้างพัฒนาแล้ว ประชากรวัยเด็กได้รับ การสนับสนนุ ในรปู แบบการโอนสุทธจิ ากภาครฐั (public transfer) โดยเฉพาะในด้านการศกึ ษาและ สขุ ภาพคดิ เปน็ สดั สว่ นทคี่ อ่ นขา้ งสงู กวา่ กลมุ่ ประเทศก�ำ ลงั พฒั นา ซง่ึ ท�ำ ใหก้ ารพงึ่ พงิ หรอื ภาระในการ เล้ยี งดขู องครอบครัวในรปู แบบการโอนสุทธิภาคเอกชน (private transfer) คิดเป็นสัดสว่ นทค่ี อ่ นข้าง ต่�ำ กวา่ เช่นเดยี วกับ การมรี ายไดจ้ ากการทำ�งานของประชากรวัยเดก็ ในทีน่ ้ีหมายถึงอายุ 0-24 ปี ซ่ึงเป็นวัยท่ียังอยู่ในวัยเรียนในระดับอุดมศึกษาในประเทศพัฒนาแล้วส่วนใหญ่ รัฐสามารถอุดหนุน ทางเศรษฐกจิ ให้กบั ประชากรกลมุ่ นีไ้ ดค้ อ่ นขา้ งสูง ซ่งึ ทำ�ใหป้ ระชากรวัยเด็กมโี อกาสอยู่ในระบบการ ศึกษาได้ยาวนานข้ึนซ่ึงเป็นการสร้างเสริมทุนมนุษย์อันเป็นปัจจัยที่สำ�คัญต่อการพัฒนาประเทศใน ระยะยาว จะเห็นได้ว่าในกลุ่มประเทศกำ�ลังพัฒนาในภูมิภาคเอเชีย รายได้จากการท�ำ งานคิดเป็น สัดสว่ นของระดบั การบริโภคถงึ ประมาณ 1 ใน 4 ซ่ึงสะทอ้ นให้เห็นวา่ ประชากรในวัยน้ีจ�ำ นวนมาก ออกจากระบบการศกึ ษาและเข้าส่ตู ลาดแรงงานเพอื่ มรี ายไดจ้ ากการท�ำ งานแล้วพอสมควร รปู 3.6 สัดสว่ นรายไดจ้ ากการท�ำ งาน และ การจัดสรรระหวา่ งช่วงอายุ ของการบรโิ ภค (consumption) ระดับบคุ คลตอ่ หวั ประชากร ของผูส้ ูงอายุ (65 ปขี ้ึนไป) เปรยี บเทยี บไทย 120 กับผลการศึกษาในต่างประเทศ 6.0 100 35.4 37.2 34.7 51.6 14.4 50.6 23.0 44.4 74.3 80 % 60 40 27.2 50.5 34.7 27.9 79.2 55.6 74.3 99.2 41.4 20 28.4 0.4 22.9 0.5 0 9.0 11.9 7.7 -234..60 41..77 -74..89 1.4 12.7 27.1 3.4 6.3 -3.4 -9.6 -11.5 Thailand Japan Taiwan USA Finland Germany Italy Sweden Australia South and (2017) (2004) (2010) (2011) (2006) (2008) (2008) (2003) (2010) SE Asian countries (2004-2012) Labor Income Private Transfers Public Transfers Asset-Based Realocations 65

ส�ำ หรบั ประชากรวัยสงู อายุ 65 ปีขนึ้ ไป ระดบั การบรโิ ภครวม (consumption) ในชว่ งอายุ 65 ปขี ้นึ ไปของคนไทย ปี 2560 มีมลู คา่ ประมาณ 4.3 ล้านบาท ในจำ�นวนน้ีร้อยละ 36 มาจากการ จดั สรรสนิ ทรัพย์ (ABR) ร้อยละ 28 มาจากการโอนสุทธิภาคเอกชน (private transfer) รอ้ ยละ 27 มา จากการโอนสุทธิภาครัฐ (public transfer) และร้อยละ 9 มาจากรายได้จากการทำ�งาน (labor income) เมื่อเปรียบเทียบกับกลุ่มประเทศพัฒนาแล้ว โดยเฉพาะประเทศท่ีเป็นรัฐสวัสดิการ เช่น สวีเดน และ ฟินแลนด์ จะเห็นได้ว่าผู้สูงอายุในประเทศเหล่าน้ัน พึ่งพิงการโอนสุทธิจากภาครัฐ (public transfer) เปน็ หลักในสดั สว่ นถึงรอ้ ยละ 79 และ 99 ตามล�ำ ดบั ของระดบั การบรโิ ภคทั้งหมด ซึ่งทำ�ให้ผู้สูงอายุมีส่วนเกินที่สามารถโอนออกสุทธิ (private transfer-out) ให้กับครัวเรือนหรือ ภาคเอกชนได้อยู่ ซึ่งแตกต่างกับผู้สูงอายุในประเทศไทยที่ได้รับการโอนสุทธิจากภาครัฐ (public transfer) คดิ เปน็ สดั สว่ นเพยี งประมาณ 1 ใน 4 ของการบริโภคทั้งหมดซง่ึ ตำ�่ กว่าในประเทศพฒั นา แล้ว แต่สูงกว่ากลุ่มประเทศกำ�ลังพัฒนาในภูมิภาคเอเชียใต้และเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ ซ่ึงค่อน ขา้ งมกี ารพึ่งพิงรายไดจ้ ากการจัดสรรสินทรพั ย์ (ABR) เป็นหลกั คิดเป็นถงึ รอ้ ยละ 74 หรอื 3 ใน 4 ของการบรโิ ภคทั้งหมด และอกี รอ้ ยละ 27 จากรายได้จากการทำ�งาน สำ�หรับผู้สูงอายุไทย กล่าวได้ ว่า การโอนสทุ ธภิ าคเอกชนหรือจากครอบครวั (private transfer) ยงั เปน็ แหลง่ รายไดท้ ่ีสำ�คัญในวยั สงู อายคุ ดิ เปน็ ถงึ รอ้ ยละ28 ของการบรโิ ภคทงั้ หมดซงึ่ เปน็ สดั สว่ นทสี่ งู กวา่ ประเทศอน่ื ๆ โดยสว่ นใหญ่ 3.3.2 ระดบั การบรโิ ภคจ�ำ แนกตามวัย และเพศ จำ�แนกตามเพศ พบว่า ระดับการบริโภคของประชากรชายและหญิงในท้ัง 3 ช่วงวัย วัยเดก็ วยั ท�ำ งานและวัยสูงอายุ มคี วามแตกต่างกนั ไม่มาก ในวัยเด็ก ระดับการบริโภคของทั้งเด็กหญิงและเด็กชายอยู่ท่ีประมาณ 104,000 บาท ตอ่ ปี ในวยั ท�ำ งาน ระดบั การบรโิ ภค เพศชายต�ำ่ กวา่ เพศหญงิ เลก็ นอ้ ยโดยอยใู่ นชว่ ง 136,000-140,000 บาทตอ่ ปี ในวัยสูงอายุ ระดับการบริโภคผู้สูงอายุชายตำ่�กว่าผู้สูงอายุหญิงเล็กน้อยโดยอยู่ในช่วง ประมาณ 127,000 บาทต่อปี 66

รูป 3.7 ระดบั การบรโิ ภค (consumption) จำ�แนกตามวยั และ เพศ พ.ศ. 2560 136,337 139,740 126,944 127,287 104,342 104,311 บาท/ ีป ชาย หญงิ วยั เด็ก วัยแรงงาน วยั สงู อายะ อายุ 0-14 ปี อายุ 15-59 ปี อายุ 60 ปขี ้ึนไป รูป 3.8 สดั สว่ นรายไดจ้ ากการทำ�งาน และ การจัดสรรระหวา่ งช่วงอายุ ของการบริโภค 150% (consumption) ระดบั บคุ คลต่อหวั ประชากร จำ�แนกตามวัย และเพศ พ.ศ. 2560 24 16 1330 100 58 124 93 26 22 58 47 1121 35 50 41 42 47 21 0 -1 ---1218 --81 -2 -27 -35 -50 ชาย หญงิ ชาย หญงิ ชาย หญิง วยั เดก็ วยั แรงงาน วยั สูงอายุ อายุ 0-14 ปี อายุ 15-59 ปี อายุ 60 ปีขึ้นไป Labor Income Private Transfers Public Transfers Net Public Transfer Net Private Inter-hh Transfer Net Private Intra-hh Transfer 67

แมร้ ะดบั การบรโิ ภคจะพบวา่ ไมแ่ ตกตา่ งกนั มากระหวา่ งเพศชายและเพศหญงิ ในทงั้ 3 ชว่ ง วยั แตห่ ากพจิ ารณาแหลง่ ทรพั ยากรทางเศรษฐกจิ ทใ่ี ชใ้ นการบรโิ ภค พบวา่ มคี วามแตกตา่ งกนั โดย เฉพาะในวัยทำ�งานและวัยสูงอายุ โดยในวยั เด็ก การบริโภคของทง้ั เพศชายและเพศหญงิ ประมาณ 3 ใน 5 หรอื รอ้ ยละ 58 มาจากการโอนรับสทุ ธิภายในครวั เรือน (net intra-HH transfer-in) ขณะท่ี อกี ประมาณ 2 ใน 5 หรอื รอ้ ยละ 41-42 มาจากการโอนรับสทุ ธจิ ากภาครฐั (net public transfer-in) วยั ท�ำ งาน พบว่ารายไดแ้ รงงาน (labor income) ร่วมกบั การจัดสรรสินทรัพย์ภาคเอกชน (net private asset-based realocation) มรี ะดบั ทส่ี งู กวา่ ระดบั การบรโิ ภค ทง้ั ในเพศชายและเพศหญงิ โดยวัยทำ�งานเพศชายมีการโอนออกสุทธิไปยงั ภาครัฐ (net public transfer-out) การโอนออกสุทธิ ภายในครัวเรอื นและระหว่างครัวเรือน (net intra-HH and inter-HH transfer-out) ขณะที่ วัยท�ำ งาน เพศหญงิ มีการโอนออกสทุ ธิไปยงั ภาครฐั เท่าน้ัน ขณะที่ การโอนรบั สทุ ธิจากภายในและระหว่างครวั เรอื นภาคเอกชนมีค่าเปน็ บวก (net intra-HH and inter-HH transfer-out) วยั สงู อายุ พบว่า รายไดแ้ รงงาน รว่ มกบั การจัดสรรสนิ ทรพั ย์ภาคเอกชนมรี ะดับทีต่ �่ำ กวา่ ระดับการบริโภค ทั้งในผู้สูงอายุชายและหญิง โดยผู้สูงอายุชายมีการโอนรับสุทธิจากภาครัฐและ ระหวา่ งครัวเรือนภาคเอกชน (net public transfer-in and inter-HH transfer-in) ซ่ึงขณะเดยี วกัน ก็มี การโอนออกสทุ ธใิ หแ้ กส่ มาชกิ ภายในครวั เรอื นภาคเอกชน (intra-HH transfer-out) คดิ เปน็ ประมาณ กวา่ 1 ใน 3 ของระดับการบรโิ ภค ขณะที่เพศหญงิ ไม่มีการโอนออกสุทธไิ ปยังทงั้ ในภาครฐั และ ภาคเอกชน แต่มีการโอนรบั สทุ ธิจากสมาชิกภายในครัวเรือนเปน็ บวก (intra-HH transfer-in) 3.3.3 จ�ำ แนกตามวัย และระดบั เศรษฐานะของครัวเรอื น (household quintiles) เมอ่ื จำ�แนกตามระดับเศรษฐานะของครวั เรือน หรอื household quintiles (Q1 หรอื 20% ต�ำ่ ทส่ี ดุ – Q5 หรอื 20% สงู ทส่ี ดุ ) โดยใชร้ ะดบั การบรโิ ภคของครวั เรอื นเปน็ ตวั ชว้ี ดั (HH consumption expenditure) พบวา่ ระดบั การบรโิ ภคของบคุ คลมแี นวโนม้ สงู ขนึ้ ตามสถานะเศรษฐสงั คมของครวั เรอื น ในทัง้ 3 ชว่ งวัย โดยในวยั เดก็ มีระดบั การบรโิ ภคอยู่ในช่วง 79,000- 202,000 บาทตอ่ ปี วยั ทำ�งาน 71,000-250,000 บาทตอ่ ปี วัยสูงอายุ 67,000-289,000 บาทต่อปี 68

รูป 3.9 ระดบั การบรโิ ภค (consumption) จำ�แนกตามวยั และ ระดับเศรษฐานะของครัวเรือน (household quintiles) พ.ศ. 2560 288,712 249,742 202,272 79,05993,587107,568130,775 70,80793,052116,664149,458 157,482 66,86389,564116,815 บาท/ ีป Q1(poorest) Q2 Q3 Q4 Q5(richest) Q1(poorest) Q2 Q3 Q4 Q5(richest) Q1(poorest) Q2 Q3 Q4 Q5(richest) วยั เดก็ วัยแรงงาน วยั สูงอายุ อายุ 0-14 ปี อายุ 15-59 ปี อายุ 60 ปีข้นึ ไป รปู 3.10 สดั ส่วนรายไดจ้ ากการทำ�งาน และ การจดั สรรระหวา่ งชว่ งอายุ ของการบรโิ ภค (consumption) ระดับบคุ คลตอ่ หัวประชากร จำ�แนกตามวยั และระดับเศรษฐานะ % ของครวั เรอื น พ.ศ. 2560 150 5 11526 1336 112 21 100 23 60 73 91 14 22 21 17 21220 649 37 50 40 22 19 50 40 27 73 71 84 94 110 131 35 40 37 34 48 63 50 -13 -16 -15 -912 -40 28 -3123 3-34 -331 -352 0 -24 -50 --72 Q1(poorest) Q2 Q3 Q4 Q5(richest) Q1(poorest) Q2 Q3 Q4 Q5(richest) Q1(poorest) Q2 Q3 Q4 Q5(richest) วยั เด็ก วัยแรงงาน วยั สูงอายุ อายุ 0-14 ปี อายุ 15-59 ปี อายุ 60 ปีข้ึนไป Labor Income Private Transfers Public Transfers Net Public Transfer Net Private Inter-hh Transfer Net Private Intra-hh Transfer 69

เมือ่ พิจารณาแหล่งทรัพยากรทางเศรษฐกิจทีใ่ ชใ้ นการบริโภค พบว่า วยั เดก็ สัดส่วนการ บรโิ ภคทม่ี าจากการโอนรบั สทุ ธจิ ากภาครฐั (net public transfer-in) มแี นวโนม้ ลดลงตามระดบั เศรษฐ สังคมของครวั เรอื น (โดยอย่ใู นช่วงรอ้ ยละ 7 ถงึ รอ้ ยละ 64 ) เดก็ ในครัวเรือนท่มี ีเศรษฐสงั คมสงู ทสี่ ุด (Q5) ถงึ มากกว่าร้อยละ 90 ของการบรโิ ภคมาจากการโอนรบั สทุ ธภิ ายในครัวเรอื น (net intra-HH transfer-in) ขณะท่ีเดก็ ในครัวเรือนที่มเี ศรษฐสงั คมตำ่�ทส่ี ดุ (Q1) ถงึ รอ้ ยละ 63 ของการบรโิ ภค มา จากการโอนรบั สุทธิจากภาครัฐ (net public transfer-in) วัยทำ�งาน สัดส่วนการบริโภคที่มาจากรายได้จากการทำ�งาน (labor income) และการ จดั สรรสนิ ทรัพย์ภาคเอกชน (private asset-based realocation) มแี นวโน้มเพมิ่ ขึ้นตามระดบั เศรษฐ สังคมของครัวเรอื น ในกล่มุ ทีม่ เี ศรษฐสงั คมของครัวเรือนคอ่ นข้างตำ่� (Q1 และ Q2) พบว่า เปน็ กลุ่ม ทมี่ กี ารพ่งึ พาการโอนรับสทุ ธจิ ากภาครัฐ (net public transfer-in) ขณะท่กี ลมุ่ ทีม่ เี ศรษฐสงั คมของ ครวั เรือนสงู (Q4 และ Q5) เปน็ กล่มุ ทมี่ กี ารโอนออกสทุ ธจิ ากภาครัฐเปน็ บวก (net public transfer- out) อย่างไรกต็ าม ในทกุ กล่มุ ตามระดับเศรษฐสังคมของครัวเรอื น การโอนรับสุทธิภายในครัวเรอื น (net intra-HH transfer-in) ของบคุ คลวัยท�ำ งานพบวา่ มีค่าเป็นบวก หรือมกี ารโอนออกให้แก่สมาชิก คนอื่นในครัวเรอื นเดียวกันสูงกวา่ การโอนเข้าในทุกกลุ่ม วัยสูงอายุ ในทกุ กลุ่มตามระดบั เศรษฐสังคมของครวั เรอื น พบว่า รายได้จากการท�ำ งาน และการจัดสรรสินทรัพย์ภาคเอกชนมรี ะดบั ทีต่ ่�ำ กว่าระดบั การบริโภค โดยเฉพาะในกลมุ่ Q1 ถึง Q4 โดยการบรโิ ภคสว่ นหนงึ่ มาจากการโอนรบั สทุ ธจิ ากภาครฐั และการโอนรบั สทุ ธริ ะหวา่ งครวั เรอื นภาค เอกชน (net public transfer-in and net inter-HH transfer-in) ซึ่งคดิ เป็นสดั ส่วนทสี่ งู ในกลุ่มท่มี ีระดับ เศรษฐสงั คมของครวั เรือนคอ่ นข้างต�่ำ ท่นี ่าสนใจ พบว่าผสู้ งู อายุในครวั เรือนทีม่ รี ะดับเศรษฐสังคม ค่อนขา้ งต่ำ� โดยเฉพาะ Q1 และ Q2 มกี ารโอนออกสทุ ธภิ ายในครวั เรอื น (net intra-HH transfer-out) อยพู่ อสมควร(กลา่ วคอื เปน็ กลมุ่ ทม่ี กี ารพงึ่ พาการโอนจากภาครฐั มากกวา่ กลมุ่ อนื่ แตใ่ นขณะเดยี วกนั ก็เป็นกลุ่มที่มีการโอนช่วยเหลือสมาชิกภายในครัวเรือนเดียวกันอยู่พอสมควรแม้จะเข้าสู่วัยสูงอายุ แล้ว) ในขณะที่ ผูส้ งู อายุในครวั เรือนทีม่ รี ะดบั เศรษฐสงั คมคอ่ นข้างสงู โดยเฉพาะ Q4 และ Q5 มี การโอนรบั สทุ ธภิ ายในครวั เรอื น (net intra-HH transfer-in) เป็นบวก 3.3.4 ระดบั การบรโิ ภคจำ�แนกตามวยั และประเภทครัวเรอื น (household type) ในการวิเคราะห์นี้ จำ�แนกครัวเรือนออกเป็น 3 ประเภทตามโครงสร้างรุ่นประชากรของ สมาชกิ ทอี่ าศยั อย่ใู นครัวเรือน ได้แก่ ครวั เรอื นทม่ี ีสมาชิกเพียง 1 ร่นุ ประชากร ครัวเรอื นทีม่ ีสมาชกิ 2 รนุ่ ประชากร และครัวเรือนทมี่ ีสมาชกิ ตัง้ แต่ 3 ร่นุ ประชากรขน้ึ ไป 70

รูป 3.11 ระดบั การบรโิ ภค (consumption) จำ�แนกตามวัย และประเภทครวั เรอื น พ.ศ. 2560 108,599 111,600 94,843 165,293 135,398 129,199 112,560 137,659 111,182 วัยเดก็ วัยแรงงาน วัยสงู อายุ อายุ 0-14 ปี อายุ 15-59 ปี อายุ 60 ปขี ้ึนไป 1 รนุ่ ประชากร 2 ร่นุ ประชากร 3 ร่นุ ประชากรขน้ึ ไป รูป 3.12 สดั ส่วนรายได้จากการทำ�งาน และ การจดั สรรระหวา่ งช่วงอายุ ของการบรโิ ภค (consumption) ระดับบคุ คลต่อหวั ประชากร จำ�แนกตามวัย ประเภทครวั เรือน พ.ศ. 2560 150% 2 2 2 12 12 6 22 20 16 20 19 100 38 45 50 63 61 55 14 109 105 114 39 0 37 40 6443 -15 --1124 -11 33 35 28 -24 -5 -3 -50 1 generation 2 generation 3 generation 1 generation 2 generation 3 generation 1 generation 2 generation 3 generation วยั เดก็ วัยแรงงาน วยั สงู อายุ อายุ 0-14 ปี อายุ 15-59 ปี อายุ 60 ปขี ้ึนไป Labor Income Private Transfers Public Transfers Net Public Transfer Net Private Inter-hh Transfer Net Private Intra-hh Transfer 71