ชีวิตมีทางเลือก ร้อยแปดพันเก้าวิธีเพื่อหาทางออก

ตวั อยา่ งปญั หา เกณฑต์ ามกฎหมาย ผู้หญิงท้องสัมผสั รงั สี สุข สุข ทารก ข่ม อายุ ลอ่ ลวง เปน็ ธาลสั ซเี มยี รุนแรง ตดิ หดั ภาพ ภาพ ผิดปกต/ิ ขืน < 15 บังคบั เยอรมัน เปน็ อสี กุ อใี ส กาย ใจ พกิ าร ปี ขม่ ขู่ เป็นโรค SLE (โรคพุม่ พวง) รับยาโรคขอ้ รูมาตอยด์   อายุมาก-สุขภาพไม่ดี ทารกในครรภ์โครโมโซม   ผดิ ปกติ ครรภบ์ วมนำ�้ หัวใจ ผิดปกติ กระดูกคด มีน�ำ้ ใน ชอ่ งท้อง มีนำ�้ ในสมอง ไม่มี แกนสมอง หัวบาตร ไตไม่ ทำ�งาน ไมม่ ีกะโหลก ไม่มี เนอ้ื สมอง อวยั วะผดิ ปกติ ฯลฯ ผู้หญิงอายมุ ากแล้วตง้ั ครรภ์    ผู้หญงิ ทำ�หมนั แล้วตอ่ มา  ต้งั ครรภ์ ผู้ชายท�ำ หมนั แลว้ เกดิ หมัน  หลุด ทำ�ให้ภรรยาตัง้ ครรภ์ 51เมื่อทางเลือกคือยุติการตั้งครรภ์

ตวั อย่างปัญหา เกณฑ์ตามกฎหมาย สขุ สขุ ทารก ข่ม อายุ ลอ่ ลวง ภาพ ภาพ ผิดปกต/ิ ขืน < 15 บงั คับ กาย ใจ พิการ ปี ขม่ ขู่ ผหู้ ญงิ คุมกำ�เนดิ แลว้ ผิดพลาด  เกิดการต้ังครรภ ์ อายุ > 15 ปี ถูกขม่ ขนื แล้ว   ท้องโดยคนในครอบครวั คนใกลต้ วั หรือผูอ้ น่ื อายุ < 15 ปี ถูกข่มขนื แล้ว    ทอ้ ง โดยคนในครอบครัว คนใกลต้ ัว หรือผอู้ น่ื อายุ < 15 ปี ทอ้ งกับแฟนที่   อายเุ ท่ากนั น้อยกวา่ หรือมากกว่า โดยสมคั รใจ วยั ร่นุ ทอ้ งกบั แฟน แต่แฟนทิ้ง  และอาจถูกไล่/ให้ออกจาก โรงเรียน ผหู้ ญงิ ที่มีลูกมาก ฐานะ  ยากจน เลยี้ งดูลูกทีเ่ กิดมา ไม่ได ้ 52 ชวี ิตมีทางเลือก

ตวั อยา่ งปัญหา เกณฑ์ตามกฎหมาย ผหู้ ญิงทตี่ ั้งครรภ์กับสามี สขุ สขุ ทารก ขม่ อายุ ล่อลวง แต่สามมี กั ใชค้ วามรนุ แรงตบตี ภาพ ภาพ ผิดปกต/ิ ขืน < 15 บงั คับ เปน็ ประจ�ำ กาย ใจ พิการ ปี ข่มขู่  ผู้หญงิ ท�ำ งานบริการทางเพศ   แล้วเกิดตั้งครรภ ์ ผู้หญิงทีเ่ ปดิ เผยการท้องไม่ได้  ท้องนอกสมรส ผชู้ ายไมร่ ับผดิ ชอบ ถูกไล่ออกจากงาน ผหู้ ญงิ ตงั้ ท้อง และพบความ  ยากล�ำ บากในการเล้ียงดบู ตุ รที่ เกิดมา ไม่สามารถเลย้ี งดูได้ ผหู้ ญงิ ต้งั ครรภ์กับผู้รว่ มสาย   เลอื ดเดียวกนั ในครอบครวั เช่น ปู่ ตา พ่อ พช่ี าย น้องชาย ฯลฯ 53เมื่อทางเลือกคือยุติการตั้งครรภ์

• ประเทศไทยมบี รกิ ารยตุ กิ ารตง้ั ครรภ์ ในกรณที อ้ งไมพ่ รอ้ มหรอื ไม่ แม้กฎหมายของประเทศไทยจะเปิดทางให้ผู้หญิงสามารถยุติ การตั้งครรภ์ได้ ภายใต้เกณฑ์ท่ีกำ�หนดไว้ แต่เพราะการทำ�แท้งโดย เฉพาะในกรณีท้องไม่พร้อมยังเป็นท่ีถกเถียงกันในบ้านเรา (และใน ประเทศตา่ งๆ ทว่ั โลก) วา่ ผดิ บาปหรอื ไม่ หรอื ผหู้ ญงิ ควรมสี ทิ ธติ ดั สนิ ใจ ได้เองหรือไม่ อีกทั้งการไม่เข้าใจข้อกฎหมาย และการตีความการเข้า เกณฑ์แตกต่างกัน ทำ�ให้แพทย์และสถานพยาบาลจำ�นวนมากเกิด ความลังเล และไมใ่ ห้บรกิ ารยตุ กิ ารตง้ั ครรภ์ ก่อนอืน่ ตอ้ งเขา้ ใจความจรงิ ต่อไปน้ี 1. ประเทศไทยมีสถานพยาบาลจำ�นวนมากท่ีไม่ให้บริการยุติ การต้ังครรภ์ในกรณีท้องไม่พร้อม แต่ก็ไม่ท้ังหมด มีบางแห่งที่ให้ บรกิ ารได้ ดว้ ยเกณฑท์ ่แี ตกตา่ งกนั ไป 2. ประเทศไทยมีโรงพยาบาลจำ�นวนมาก ที่มีบริการปรึกษา ทางเลอื กท้องไม่พรอ้ ม ท่ี “คลินิกวัยรนุ่ ” และ “ศูนยพ์ ง่ึ ได”้ บรกิ าร แตกตา่ งกนั ไปตามความเข้าใจของเจ้าหนา้ ที่ 54 ชวี ติ มีทางเลอื ก

• หลังปรึกษาแล้ว...ไม่ใช่ทุกแห่งท่ใี ห้บริการยุติการต้งั ครรภ์ แต่ก็ช่วยให้เราคล่ีคลายปัญหา และส่งต่อบริการท่ี ปลอดภยั ได้ 3. ประเทศไทยมีสายโทรศัพท์ปรึกษาทางเลือกท้องไม่พร้อม ท่ีเชือ่ ถือได้ • วธิ กี ารดวู า่ เชอ่ื ถอื ไดห้ รอื ไม่ คอื ผใู้ หก้ ารปรกึ ษาทางโทรศพั ท์ รบั ฟงั ปญั หาเรา ใหเ้ ราคลค่ี ลายปญั หาและมที างออก ไมไ่ ด้ มงุ่ เนน้ ขายยาท�ำ แทง้ 4. การทมี่ แี หลง่ บรกิ ารนอ้ ย จงึ มผี ฉู้ วยโอกาสขายยาท�ำ แทง้ ตาม เวบ็ ไซต์ ซง่ึ สว่ นใหญบ่ อกไมไ่ ดว้ า่ เปน็ ยาจรงิ หรอื ปลอม ขนาดยาและวธิ ี ใช้สอดคลอ้ งกบั อายุครรภห์ รอื ไม่ และบางเว็บไซตก์ เ็ ปน็ เว็บไซตป์ ลอม เพราะใชช้ ่อื โรงพยาบาล หรือองคก์ รสาธารณกศุ ลเป็นช่อื เวบ็ ไซต์ 55เมื่อทางเลือกคือยุติการตั้งครรภ์

กระถิน (นามสมมุติ) อายุ 26 ปี อาศัยอยู่ที่จังหวัด หนึ่งในภาคกลาง เธอเรียนจบชั้น ม.3 มีสามี และมีบุตรแล้ว 1 คน ในปี 2554 กระถินกำ�ลังต้ังครรภ์บุตรคนที่สอง เธอและสามี พร้อมท้ังลูกอาศัยอยู่ในบ้านพ่อของเธอเอง ที่เปิดเป็นร้านซ่อม รถมอเตอร์ไซค์โดยสามีช่วยทำ�งานท่ีร้านของพ่อ รายได้จึง ไม่แน่นอนแล้วแต่พ่อจะให้ ส่วนค่าใช้จ่ายอื่นๆ ภายในบ้านพ่อ ของเธอจะเป็นผู้รับผิดชอบทั้งหมด สว่ นกระถินไม่ไดท้ �ำ งานเพราะ ต้องดูแลลูก กระถินเองรู้สึกเห็นใจพ่อท่ีต้องเป็นหลักคนเดียว ในการดแู ลครอบครวั ของตนเอง อกี ทง้ั ยงั ต้องดูแลหลานเลก็ ๆ อกี 2 คน ท่ีเป็นลูกของพ่ีชายของเธอ ท่ีถูกจับด้วยข้อหาค้ายาเสพติด และถูกตัดสินให้จำ�คุก 3 ปี หลังจากเข้าไปอยู่ในคุกได้ 5 เดือน พ่ีสะใภ้ได้หนีไปและทิ้งลูกทั้งสองคนไว้ที่บ้าน ซ่ึงทำ�ให้พ่อต้อง แบกภาระเพม่ิ มากขน้ึ อกี เทา่ ตวั กระถนิ รดู้ วี า่ รายไดจ้ ากการเปดิ รา้ น ซ่อมรถนั้น ไม่ได้มีมากเพียงพอสำ�หรับครอบครัวขนาดใหญ่ท่ีมี เด็กจำ�นวนมากเชน่ น้ี กระถินรู้สกึ ลังเลใจกบั การต้งั ครรภค์ รง้ั นี้ จึงปรึกษากบั สามี เขาเองก็คิดว่าการท้องครั้งน้ีคงทำ�ให้หลายชีวิตในครอบครัวใหญ่ ยากลำ�บากย่ิงขึ้น จึงตัดสินใจส่งเธอไปเส่ียงชีวิตเดินเข้าสู่สถาน ทำ�แท้งเถื่อนแห่งหน่ึง... ซ่ึงการตัดสินใจครั้งน้ัน ส่งผลให้ชีวิตของ เธอยำ�่ แย่ลงไปอีก.. หลังการทำ�แท้งที่นั่น กระถินต้องเข้ารักษา 56 ชวี ติ มที างเลอื ก

ตัวท่ีโรงพยาบาลด้วยอาการติดเชื้อท่ีมดลูก และการทำ�แท้งครั้งนั้น ก็ไม่สำ�เร็จ แพทย์บอกว่าเด็กยังมีชีวิต เนื่องจากหัวใจยังเต้น เมือ่ พักรกั ษาตวั จนดีขนึ้ โรงพยาบาลให้กลับไปพักฟน้ื ทบี่ ้าน คนท่ีรับทำ�แท้งทราบเร่ืองว่าทำ�ไม่สำ�เร็จ จึงติดต่อขอให้ กระถนิ กลบั ไปอกี .. ครง้ั น.้ี .กระถนิ รสู้ กึ กลวั .. กลวั เจบ็ .. กลวั ตดิ เชอ้ื .. กลัวสารพัด.. จึงไม่ยอมไป แต่สามีของเธอกลับไม่ยอม ขอร้องให้ เธอไปท่ีสถานทำ�แท้งน้ันเพียงเพ่ือตรวจเช็คดูก็ได้ กระถินจึงตัดสิน ใจโทรศัพท์ไปท่ีสายปรึกษาท้องไม่พร้อม ซ่ึงได้ติดต่อให้กระถิน เข้ารับการปรึกษาที่ศูนย์พึ่งได้ของโรงพยาบาล ที่นั่นกระถินได้ เล่าถึงเหตุผลที่เธอต้องพยายามยุติการตั้งครรภ์ถึงสองครั้ง ซ่ึงนัก สังคม-สงเคราะห์ที่ให้การปรึกษาก็เข้าใจและทราบว่าเธอมีปัญหา ทางเศรษฐกิจ โดยให้ทางเลือกว่าเธอจะเลือกต้ังครรภ์ต่อได้โดยที่ ทางศนู ยพ์ ่ึงไดจ้ ะประสานให้ความชว่ ยเหลอื ในสว่ นที่เธอขดั สน หรอื หากเธอเลือกท่ีจะยุติการต้ังครรภ์ ก็จะประสานงานเพื่อส่งต่อไป ยังหน่วยงานที่ให้บริการท่ีปลอดภัยได้ เน่ืองจากที่โรงพยาบาลไม่มี บรกิ ารนี้ กระถนิ ขอกลบั ไปตัดสนิ ใจท่บี า้ น.. ซง่ึ ตอ่ มาเธอก็ได้ยุตกิ าร ต้ังครรภ์ท่ีปลอดภัยจากการประสานของศูนย์พึ่งได้ และมีชีวิตรอด ปลอดภยั สามารถดูแลลูกนอ้ ยและหลานๆ อกี 2 คนได้ ถ้ากระถินได้รับการปรึกษาทางเลือกแบบวันน้ีตั้งแต่เธอรู้ว่า ทอ้ งไมพ่ รอ้ ม เธอกค็ งไมต่ อ้ งไปเสย่ี งกบั การท�ำ แทง้ เถอื่ นทตี่ อ้ งใชช้ วี ติ ตวั เองเป็นเดมิ พนั ... 57เมื่อทางเลือกคือยุติการตั้งครรภ์

• จะสามารถเขา้ ถงึ บรกิ ารยตุ กิ ารตง้ั ครรภ์ไดอ้ ยา่ งไร มีคำ�ถามมากมายว่า ผู้หญิงเข้ารับบริการยุติการตั้งครรภ์เองได้ ไหม และอยา่ งไร ตารางตอ่ ไปน้ีจะท�ำ ให้เข้าใจมากยิ่งขึ้น คำ�ถาม ข้อกฎหมาย ทางออก อายเุ ทา่ ไรจึงเขา้ ตามพระราชบญั ญตั ิ ให้พ่อแม่ ญาตติ ามสายเลอื ด รบั บรกิ ารยตุ ิการ ผคู้ทมุ้ คีอ่ ราอยตุงเ่ำ�ดกก็ วา่ มาเซ็นรับรอง สถานบริการ ต้ังครรภ์ด้วย บางแห่งอนุโลมใหเ้ ป็นคณุ ครู ตวั เองได้ 18 ปีบริบรู ณ์ หรือเจา้ หนา้ ท่ีหนว่ ยงานที่ ตอ้ งมผี ปู้ กครอง ให้การช่วยเหลอื เซน็ เซ็นรับรอง รบั รองได้ ในกรณีทตี่ ้องพกั ค้างคืนที่ สถานพยาบาล แมอ้ ายุมาก กว่า 18 ปี แตน่ ้อยกว่า 20 ปี ต้องมีผทู้ ีอ่ ายมุ ากกวา่ 20 ปมี าเซน็ รับรองการ พกั ค้างดว้ ย สถานพยาบาลแตล่ ะแห่ง อาจมีแนวทางที่แตกตา่ ง จากนีไ้ ด้ ข้นึ อยกู่ ับ การพจิ ารณาของแต่ละ หน่วยงาน 58 ชวี ติ มีทางเลอื ก

ค�ำ ถาม ข้อกฎหมาย ทางออก ควรขอใบรับรอง กฎหมายอาญา • แจ้งใหแ้ พทยท์ ราบผล แพทย์ในลักษณะ มาตรา 269 และ ทีต่ ามมาจากใบรับรอง ไหน ทไ่ี ม่กระทบ ข้อบังคบั แพทยสภา แพทยจ์ ากโรงเรียน/ ตอ่ การเรียน ระบวุ ่าผ้ปู ระกอบ ทท่ี ำ�งาน การทำ�งาน วิชาชพี เวชกรรม • ขอให้แพทยช์ ่วยออก และสังคม ต้องไมอ่ อกใบรบั ใบรบั รองตามอาการทเ่ี ขา้ รองอนั เปน็ ความ รบั การรักษาจรงิ เช่น เทจ็ ทน่ี ่าจะเกดิ รกั ษาอาการเลือดออก ความเสยี หายแก่ ในช่องคลอด โดยขอให้ ผอู้ น่ื หลีกเล่ียงข้อความที่ เก่ียวขอ้ งกับการท�ำ แท้ง 59เมื่อทางเลือกคือยุติการตั้งครรภ์

เยรคเต้อียพต่า่อนนอตรกถถาบอาะา“าบวรตมมห่าเแ้อวทสลท่างีย่าังถทกนจนช้าา่ีทาใวีพอรดกิตำ�ยุทชๆทน่าธ่วถี่ทั้นงทยเ้านถำ�คงาเแรือ้ัินนสนาทเกททปท้งท็เ่ีไี่ม็นไ�ำปดันปีแคก็น้รทสทวาับบีทัการง้ เมุญใรพ่ีหขหับทักม้าเ้ จุกขหโถอร้าขาือถนงงต์ าเ่ึงพฆถป้งัมห่าแย้า็นวมคเตา่ารกอนบ่แกาากหราไาร็รกมลรรทู้สเ่ทือททขึกำ�ไำ�ำ�ั้างบไม แกหมุ่ญเทจ็ข่สมห้งะเาบดมพบกปาอรา็จลยแตปาะอใละอจหไดะปเบรภปอจใือวยัห็นธึง่าไกไิบ้หมไกปมวม่าาสา่่เทยรอพวชเ่าเทนรหถน่วา่าโ่ือตยพมนะนุผเไกุทพขมทลขธุทา่ไำ�ว์เทใดธพเ่าหสาท้รทื่อส้่ียพับาำ�งส้น ทุกข์...” นานาความคดิ เกย่ี วกบั(htนetพtep.nส:/uัญ/phญcpaาcr5eภ./aทั Pnรuaาtชmthยั aaiสt.maบื dคo.้นppจdhาf.g)กo.th/download/file_pdf/ กทขโาช่ัวโท้ึนรท้าไษลอปงษ่วยนพห“งกู่ก้อรลโนาับยดะะกัรขกพยเฆกมนวทุท่าวิด่าาั่วพธา่ ฆดศไกศร่ปาีลาาะสลเใรสสกนุนักพนง่ียปัขษรฆาวารณส์มกกฆะอีโับะชเ่าทนทแกสีวษวลศาติุน่าหระททัขทคนี่่เีนโมพำ�ุณทักับีโแ่ิงทษทคถทจษห่ีส่าือะ้งุขดนนอพเพอั้กอุบรก่ิมงหยะัตสาขกพรขิ รัต้ึนือวน้ึุทฆวต่าเใธ่าบ์ทฆนาศลาี่คม่าคูกาขชนขรสออ้านรเนร่องงภาากานด”์ พแฆาใขรรนบ่าอกามคบงกรนรลเะชถรุษูกทีวภรอยิตำ�ว์ท์่มอในา่ีนมนีโท้ันทีอกในษาาบเรยคชหาพุร่นนป1รรักเภาฆพกเก์ ่าดรวโชยาือด่าีวุงะฆนยิตม่ามี ี 60 ชีวติ มที างเลือก

ทชต่ีม่ว้อีบงงเุตกวไราลม”รา่คเทววมน้ ่ีรตีแกม่าตาีกง่ รกา“มรันผบีแใู้หบุตนญ่รงชแไิงีววยคิต้กกน่อ”เนด“เ”ผียพู้หวรกญาันะิงอท..าใ่ียจนุตยบิกุตาาิกงราชตร่ว้ังตคงั้งขรครอรภงร์”ชภีว์ กิตแับล“ะ“ผมผู้หีลู้หญูกญใิงนิงก็ การยตุ กิ ารตง้ั ครรภ์ 61 หเเลกลมบเย้ีควายีปดอเงยา่กวนป้ว็ไ(นกผคามำ�“ยอล้น็กวศมลนไ่รปยกูแ.่าหางัไาดเดตรมรมอวขวว้ระค้อแ่ค่าพธ.ยไ2โนงม)สนิบธยเรเหฉนเคท่ดรนา้อคดพนัตอีย่ยงี่ม่นัมเอื ันชกยผคุนคาเนธ่นพเอล็ว�ำหข(์คท“ชสไนงนา้อนยมบูผี่ดมอี้อทงั3ถคญุค่า่้วนรยสำ�า�ำนอ่เยับขู่)รือสมแตยมกอ่ืืบอผสไทอมแาางปคิงดำ�บ้งันตนรน้คเควชพขกทเ้จีา่ร(ัญปเอเาอตอ่ืขำ�ูไอ“กน็บดกงา่แนาาไเคงhว้เตกทมเมพปกหt่าว่อำ�บ่้tงนื่อ็นนัอpาลเลมาษุน:มนะอ/ังปนูกา/ยรตยี่ยแจถwนเั่ขบัต์า่า่หนสะึงwคองงา่ผรมตดะเอwืศดงงมอดิ!รบีงศเ”ท.ีาื่อ.”ชgงค.ธา้ทส”าอo้นอองวเาสฉนtงขก้ฉีงบาoเนัไนาเอาท็มันkลมขแากเnงืออร้พก่ชอมoตต็ทกับงค็่ือรงwาค่เอี่กจอค้ปผงวขือ.บoอะ่คมน่ยิาดน็อrวนตุติดกgเชรเยา่ปิก/พ้อแถำ�บัอาpาลน็ลตงงึ่อืกบoรบกูคเตังง่แจนsรก ั้งtมอรมนหรกsิ คิดคูดี/ค่่ว รราล5อนรตหนมอืร6อกภูอาเท1ชรไคั์นมดยมก4อืา�ำิดายมิ7สก่มตแกกแ9ิ่ง�ำเ็ขิทา�ำทจ)ยปใคลดอหนง้่า้งน็ญั งั้วงฉนญจฉยัน่ะัน

6. การยุตกิ ารตั้งครรภ์ท่ปี ลอดภัย และไม่ปลอดภัยเป็นอย่างไร แมก้ ฎหมายเปิดช่องใหส้ ามารถท�ำ แท้ง (ยตุ กิ ารตัง้ ครรภ)์ ไดใ้ น หลายกรณี แต่คนจำ�นวนมากก็ยังไม่เข้าใจ และมักคิดถึงเรื่องบาป เป็นหลัก ในประเทศไทยก็ยังมีโรงพยาบาลจำ�นวนไม่มากท่ีให้การ ช่วยเหลือผู้หญิง ทำ�ให้ผู้หญิงท่ีไม่มีทางออกต้องไปหาบริการที่ไม่ ปลอดภัย ส่งผลใหแ้ ทง้ ไมส่ มบูรณ์ เกิดการตดิ เชอื้ ตกเลอื ด และอาจ ท�ำ ให้เสยี ชวี ิตได้ การยตุ กิ ารตง้ั ครรภท์ ป่ี ลอดภยั และไมป่ ลอดภยั มวี ธิ ดี เู บอ้ื งตน้ ดงั ตอ่ ไปน้ี ประเดน็ ปลอดภยั ไม่ปลอดภัย สถานที่ คลินกิ หรือโรงพยาบาลที่ • สถานบรกิ ารไม่มีสุขลกั ษณะ ให้บรกิ าร ข้นึ ทะเบยี นกบั กระทรวง ท่ดี ี สภาพโดยทั่วไปไมส่ ม สาธารณสุข (โดยสงั เกต กบั เป็นสถานบริการสขุ ภาพ จากเอกสารการ • ไม่มเี อกสารการจดทะเบียน จดทะเบยี นทแี่ สดง แสดงใหเ้ หน็ ชดั เจนในสถาน ทส่ี ถานบริการ) บรกิ าร 62 ชวี ติ มที างเลือก

ประเดน็ ปลอดภัย ไมป่ ลอดภยั ผใู้ ห้ ให้บรกิ ารโดยแพทย์ • ผใู้ ห้บรกิ ารแอบอ้างวา่ เปน็ บริการ และพยาบาลผปู้ ระกอบ แพทยห์ รือพยาบาล วิชาชีพเวชกรรม • ไมม่ ีเอกสารประกอบวิชาชีพ (โดยสงั เกตจากเอกสาร เวชกรรมแสดงใหเ้ หน็ ชดั เจน ผปู้ ระกอบวชิ าชีพ ทีส่ ถานบริการ เวชกรรมที่สถานบรกิ าร) วิธีการยุติ หตั ถกรรมทางการแพทย:์ • ใช้ของมีคมทมิ่ แทงไปที่ การตั้ง ใช้เครือ่ งดูดสญุ ญากาศ ชอ่ งคลอด/มดลูก ครรภ์ ที่เรยี กวา่ MVA Manual • ฉดี น�ำ้ น�ำ้ เกลือ หรือสารเคมี Vacuum Aspiration ต่างๆ เข้าไปในชอ่ งคลอด/ มดลกู • การบีบ เหยยี บ รีดท่ที ้องน้อย การใช้ยา: • ไม่มีการซักถามอายุครรภ์ ยา Mifepristone รว่ ม (โดยมกั อา้ งวา่ ใชย้ าไดใ้ นทกุ กบั Misoprostal หรอื อายคุ รรภ์) Misoprostal ตวั เดียว • ไมม่ กี ารซกั ประวตั ิการแพย้ า โดยขนาดยาและวิธีการใช้ และโรคประจ�ำ ตัว จะแตกตา่ งตามอายคุ รรภ์ • แหลง่ ทีข่ ายยาดไู มน่ า่ เชอ่ื ถอื ไมม่ หี นว่ ยงานอ้างอิง หรือ แอบอา้ งช่ือหน่วยงานอนื่ ๆ 63การยุติการตั้งครรภ์ที่ปลอดภัยและไม่ปลอดภัยเป็นอย่างไร

ประเด็น ปลอดภัย ไม่ปลอดภยั อายุ • อทาำ�ยไดุคโ้รดรยภป์ทลีต่ อ่�ำ ดกภวัยา่ ใน • อ้างวา่ สามารถยุติการตงั้ ครรภ์ ครรภไ์ ด้ในทุกอายคุ รรภ์ 24 สปั ดาห์เท่านน้ั โดยไมม่ ขี อ้ ยกเว้น • วธิ กี ารยตุ แิ ตกตา่ งตาม อายคุ รรภ์ • ขนาดยาและวิธีการใช้ ยาแตกตา่ งกนั ตามอายุ ครรภ์ ออ้ อายุ 16 ปี ในปี 2556 กำ�ลงั เรียนอยู่ ม.5 โรงเรยี น ของรัฐแห่งหน่ึงในภาคกลาง อ้ออยู่กับพ่อแม่ที่บ้านของตัวเอง ในทุกๆ วันพ่อจะเป็นคนไปรับไปส่งท่ีโรงเรียน อ้อคบกับแฟนมา ระยะหน่งึ โดยแฟนมีอายุใกล้เคียงกัน วันหน่งึ ประจำ�เดือนไม่มา จึงไปซ้ือชุดตรวจพบว่าท้อง เลยตัดสินใจบอกแฟน แฟนแนะนำ� ให้กินยาสตรี เพราะเคยเห็นคนแถวบ้านกินขวดเดียวก็ออกแล้ว อ้อเลยซ้ือมากินสามขวดก็ไม่มีอะไรเกิดข้ึน จึงตัดสินใจหาแหล่งที่ จะยตุ ิ ออ้ เลา่ ตอ่ วา่ เธอยงั เรยี นอยู่ ยงั อยากเรยี น ไมพ่ รอ้ มเลย้ี งลกู การต้ังครรภ์ครั้งน้ีมีแต่แฟนที่รู้ และตอนน้ีแฟนก็ตีตัวออกห่าง 64 ชวี ิตมีทางเลือก

โทรไปก็ไม่ยอมรับสาย ส่วนพ่อกับแม่รู้ไม่ได้เด็ดขาด เพราะพ่อ เป็นคนอารมณ์ร้ายมาก และที่สำ�คัญ อ้อมีพี่สาวซ่ึงท้องตอนอายุ 16 เหมือนกัน ตอนนั้นพ่อโกรธมาก ตีพ่ีสาว พ่อกับแม่ก็ทะเลาะ กันทุกวัน พ่อบังคับให้ฝ่ายชายมารับผิดชอบ แต่ฝ่ายชายไม่รับ พอ่ เลยแจง้ ความให้ต�ำ รวจจบั แฟนพส่ี าว ตอนนีแ้ ฟนพส่ี าวก็ตดิ คุก อยู่ ส่วนพี่สาวก็ต้องออกจากโรงเรียนมาเล้ียงลูก อ้อจำ�วันนั้นได้ดี มันน่ากลัวมาก เห็นพี่สาวต้องออกจากโรงเรียนเลี้ยงลูกก็ลำ�บาก ไม่มีงานทำ� ดูไม่มีความสุข และพ่อกับแม่เองก็พูดกับอ้อทุกวันว่า “มึงอย่าเป็นเหมือนพ่ีสาวนะ กูเหลือมึงคนเดียว ถ้าเป็นอีกคน กเู อาตาย” ออ้ ไดไ้ ปปรกึ ษาคลนิ กิ วยั รนุ่ โรงพยาบาลรฐั แหง่ หนง่ึ คณุ หมอ คุยดี ชวนคุยการตัดสินใจ และชวนประเมินผู้ปกครอง และบอก ว่าควรบอกผู้ปกครอง ถ้าบอกเองไม่ได้ ทางคุณหมอจะช่วยคุยให้ แต่อ้อก็ยืนยันว่าบอกพ่อแม่ไม่ได้ แต่คุณหมอยืนยันว่าต้องเอา ผ้ปู กครองมา และนัดอกี ครงั้ ในสัปดาห์ถดั ไปใหพ้ อ่ แม่มาดว้ ย หลงั จากนั้น ทางคลินิกวัยรุ่นก็โทรติดตาม อ้อยืนยันว่าไม่บอกพ่อแม่ หลังจากน้ัน ก็ไม่รับสายโทรศัพท์จากคลินิกวัยรุ่นที่พยายามโทร ตามอีกเลย โดยอ้อคิดว่าจะไปหายาเอง...เน่ืองจากได้ยินเพื่อนๆ พดู ถึงอยู่ 65การยุติการตั้งครรภ์ที่ปลอดภัยและไม่ปลอดภัยเป็นอย่างไร

ต่อมา อ้อได้ไปคลินิกซึ่งเพื่อนแนะนำ�มา ในคลินิกเป็นห้อง แถวเลก็ ๆ เขา้ ไปบรรยากาศนา่ กลัว มเี จ้าหน้าท่ีมาคยุ ด้วย ออ้ บอก เขาว่าต้องการยุติ อายุครรภ์ 15 สปั ดาห์ เจ้าหนา้ ที่ไมไ่ ด้ถามอะไร มาก เอายามาให้ 6 เม็ด บอกว่าราคา 4,000 บาท ถ้าเพิ่มอีก 2,000 บาท นอนพักคา้ งทคี่ ลินกิ ได้ อ้อตดั สนิ ใจซือ้ ยา เพราะรู้สกึ ไม่ปลอดภัย และท่ีสำ�คัญไม่สามารถพักค้างได้ กลัวพ่อแม่สงสัย โดยเจ้าหน้าที่ท่ีคลินิกแนะนำ�ให้สอดยาทางช่องคลอด ครั้งละ 1 เม็ด ห่างกันทุก 4 ชั่วโมง อ้อนำ�ยากลับมาบ้าน แต่ยังไม่กล้า สอดยา เพราะกลวั ไม่ปลอดภัย แตว่ นั น้ี อ้อไม่มที างเลือก ออ้ จงึ ตดั สนิ ใจใช้ยาในเย็นวนั เสาร์ ทหี่ อ้ งนอนท่บี า้ น โดยที่พอ่ และแมท่ ่อี ยบู่ ้านเดียวกันในวันนนั้ ไม่มี วันรูไ้ ด้เลยวา่ เกดิ อะไรขึ้นกบั ลูกสาว... องค์การอนามัยโลก ได้ออกเอกสารแนวทางการยุติการตั้ง ครรภ์ท่ีปลอดภัย โดยระบุว่า วิธีการยุติการต้ังครรภ์ที่ปลอดภัยมี 2 วิธีคือ การใช้เคร่ืองดูดสุญญากาศ (MVA) และวิธีการใช้ยา (ดู รายละเอยี ดในบทต่อไป) โดยลา่ สดุ ในปี พ.ศ.25555 องคก์ ารอนามัย โลกได้ระบุวิธีการยุติการตั้งครรภ์อย่างปลอดภัย ตามอายุการต้ัง ครรภ์ ดงั ต่อไปนี้ 5 World Health Organization, 2012 66 ชวี ิตมที างเลือก

อายคุ รรภ์ วิธกี าร การใหบ้ รกิ าร (สัปดาห)์ น้อยกวา่ 9 MVA • ให้บริการทีค่ ลินิก และโรงพยาบาลได้ • วิธกี าร MVA ไม่พกั ค้าง เรยี บรอ้ ยภายใน วันเดียว ยา • การใช้ยา ต้องมารบั บรกิ าร 2 ครงั้ คือกิน ยาเมด็ แรกทค่ี ลนิ กิ และใชย้ าอกี ชดุ ในวนั ถดั ไป ระหว่าง MVA • ให้บรกิ ารทีค่ ลนิ ิก และโรงพยาบาลได้ 9-12 • วธิ ีการ MVA ไมพ่ ักคา้ ง เรียบรอ้ ยภายใน วนั เดยี ว ยา • การใชย้ า ต้องมารับบรกิ าร 2 ครง้ั คือกนิ ยาเมด็ แรกทค่ี ลนิ กิ และใชย้ าอกี ชดุ ในวนั ถดั ไป ระหว่าง ยา • ใหบ้ ริการที่โรงพยาบาล เนื่องจากตอ้ งมี 12-24 การพักค้าง 1-3 คนื • ใหบ้ ริการทีค่ ลนิ ิกไม่ได้ เนอ่ื งจากไม่มกี าร พักคา้ งคืน • ต้องมีแพทย/์ พยาบาลดแู ลใกล้ชดิ มากกว่า 24 ไม่ได้ • เกนิ 24 สปั ดาห์ ถอื เปน็ การคลอดกอ่ น กำ�หนด • การยตุ กิ ารตัง้ ครรภใ์ นชว่ งนี้ มีอนั ตรายต่อ สขุ ภาพและชีวติ 67การยุติการตั้งครรภ์ที่ปลอดภัยและไม่ปลอดภัยเป็นอย่างไร

• จะทราบไดอ้ ยา่ งไรวา่ อายคุ รรภเ์ ทา่ ไร กอ่ นอนื่ ตอ้ งตรวจวา่ ตงั้ ครรภจ์ รงิ หรอื ไม่ โดย การใชช้ ดุ ตรวจอายคุ รรภท์ ห่ี าซอ้ื ไดจ้ ากรา้ นยาทวั่ ไป เปน็ วธิ ตี รวจการตงั้ ครรภจ์ ากฮอรโ์ มนทม่ี ใี นปสั สาวะ ซงึ่ ตรวจพบไดห้ ลงั จากทมี่ เี พศสมั พนั ธโ์ ดยไมป่ อ้ งกนั 14 วนั ขึน้ ไป เช่น มีเพศสัมพันธ์ ในวันท่ี 20 ม.ค. วันที่สามารถตรวจ การต้ังครรภ์ได้จากชุดทดสอบการตั้งครรภ์ คือ วันท่ี 3 ก.พ. หรือ หลงั จากน้นั เปน็ ต้นไป 68 ชวี ิตมีทางเลอื ก

วิธีการนับอายุครรภ์ เริ่มนับจากวันแรกของประจำ�เดือนคร้ัง สดุ ทา้ ย หน่วยของอายุครรภจ์ ะนับเป็นสปั ดาห์ เชน่ - จากปฏทิ นิ สมมุตใิ ห้วันนค้ี ือวนั ที่ 22 ก.พ. - วันแรกของประจำ�เดือนคร้งั ล่าสุดคอื วันท่ี 5 ม.ค. - ดังน้ันอายุครรภ์คอื ประมาณ 7 สัปดาห์ อายุครรภ์ส่งผลต่อวิธีการให้บริการยุติการต้ังครรภ์ หากอายุ ครรภ์เกิน 12 สัปดาห์ไปแล้ว จะต้องรับบริการที่โรงพยาบาล มีการ ค้างคืน เพื่อให้แพทย์/พยาบาลดูแลอาการอย่างใกล้ชิด และ ค่าบรกิ ารกจ็ ะสูงมากข้ึนตามอายคุ รรภ์ที่มากขึน้ ดว้ ย ดังนั้น เม่ือทราบว่าตั้งครรภ์ ควรแสวงหาการปรึกษาและรับ บริการต้ังแต่อายุครรภ์ไม่มาก คือ ที่อายุครรภ์น้อยกว่า 12 สัปดาห์ ซงึ่ หมายถึง 1. หลงั มเี พศสมั พนั ธโ์ ดยไมป่ อ้ งกนั 14 วนั กค็ วรตรวจการ ต้งั ครรภท์ ันที 2. หากพบวา่ รอบเดอื นทคี่ วรมาแตไ่ มม่ า กค็ วรตรวจการ ตง้ั ครรภ์ทันที 3. หากพบวา่ ตง้ั ครรภ์กค็ วรแสวงหาหนว่ ยบรกิ ารปรกึ ษา และ/หรอื หนว่ ยบริการทีป่ ลอดภยั ทันที 69การยุติการตั้งครรภ์ที่ปลอดภัยและไม่ปลอดภัยเป็นอย่างไร

โดยท่ัวไป การนับอายุครรภ์ สามารถทำ�ได้ 3 วิธี แต่ละวิธี มีขอ้ ดขี อ้ ดอ้ ย ดงั น้ี วธิ กี าร ขอ้ ดี ข้อด้อย 1. การนับ ทำ�ไดเ้ อง โดยไม่ต้อง • ปอารจะผจิด�ำ เพดลอื านดมไาดไ้มใส่นมก�ำ่รเณสมที อ่ี ประจ�ำ เดอื น ไปสถานพยาบาล • การกนิ ยาคมุ ฉกุ เฉนิ บอ่ ยๆ 2. การตรวจ ไดผ้ ลแมน่ ย�ำ กวา่ การ ท�ำ ใหม้ เี ลอื ดออกกะปรบิ - หนา้ ท้อง นบั ประจำ�เดือน กะปรอย (ทีไ่ ม่ใช่ประจ�ำ - 3. การตรวจ ไดผ้ ลค่อนขา้ ง เดือน) และประจำ�เดือน โดยเครอ่ื ง แมน่ ยำ� และเป็น แปรปรวน ทำ�ใหก้ ารนับ อลั ตราซาวด์ วธิ กี ารทตี่ ้องทำ� คลาดเคลือ่ นได้ กอ่ นรบั บรกิ ารยุติ ตอ้ งตรวจโดยแพทย์ การตั้งครรภ์ ผู้เช่ยี วชาญ • ตอ้ งตรวจท่ีโรงพยาบาล ซึง่ สว่ นใหญต่ อ้ งฝากทอ้ งกอ่ น จงึ ขอรบั บริการได้ • ตรวจได้เฉพาะที่คลนิ ิกทม่ี ี เครอื่ งอลั ตราซาวด์ให้ บรกิ าร 70 ชวี ติ มที างเลือก

• ถา้ ผหู้ ญงิ ตอ้ งการอลั ตราซาวดเ์ พอ่ื ทราบอายคุ รรภ์ ไปท่ีไหนไดบ้ า้ ง การอลั ตราซาวด์มี 2 วิธี คอื ทางหน้าทอ้ ง และทางชอ่ งคลอด โดยท่ัวไปสามารถใช้วิธีอัลตราซาวด์ทางหน้าท้องเพ่ือทราบอายุครรภ์ ได้ ยกเวน้ ในกรณที ่ีอายคุ รรภน์ อ้ ยกว่า 5-6 สปั ดาหอ์ าจจ�ำ เป็นต้องท�ำ อัลตราซาวด์ทางช่องคลอด ซึ่งจะสามารถมองเห็นทารกในครรภ์ได้ ชัดกว่า สถานทตี่ รวจอายุครรภ์มดี งั ต่อไปนี้ 1. โรงพยาบาลของรัฐ โดยท่ัวไป ต้องเข้าสู่บริการฝากท้อง ก่อน เพื่อที่จะได้เข้าสู่บริการอัลตราซาวด์ หลังจากนั้นหากเราไม่ ต้องการฝากท้องต่อท่ีโรงพยาบาล ก็ไม่ต้องไปตามนัดหมายก็ได้ ค่า อลั ตราซาวด์ 300-500 บาท หากเปน็ โรงพยาบาลท่เี รามีสทิ ธิในหลกั ประกันสขุ ภาพ ไม่เสยี คา่ ใช้จ่าย • กรณเี ป็นวัยร่นุ ไมต่ อ้ งกงั วลหากเจ้าหน้าทจี่ ะแสดงทา่ ที แปลกใจ หรืออาจถูกถาม/ถูกมองว่าอายุเพียงเท่าน้ีก็ต้ัง ครรภ์ เพราะเราต้องการทราบผลอลั ตราซาวดเ์ ทา่ นน้ั • อาจเลือกไปรับบริการที่โรงพยาบาลท่ีมี “คลินิกวัยรุ่น” เพราะคลินิกจะให้บริการท่ีเป็นมิตรและเข้าใจวัยรุ่น (แต่ ก็ให้ทำ�ใจว่า เราอาจพบเจ้าหน้าที่ท่ีไม่เข้าใจปัญหาวัยรุ่น 71การยุติการตั้งครรภ์ที่ปลอดภัยและไม่ปลอดภัยเป็นอย่างไร

ที่ท้องไม่พร้อมก็ได้) หลังจากเล่าปัญหาและปรึกษาแล้ว ทางคลินกิ จะสง่ ต่ออลั ตราซาวดเ์ พื่อตรวจอายุครรภ์ • ขอรับบริการท่ี “ศูนย์พ่ึงได้” ของโรงพยาบาล ซ่ึงจะให้ บริการปรึกษาทางเลือก และส่งเราไปอัลตราซาวด์เพื่อ ทราบอายุครรภ์ (แต่ก็ให้ทำ�ใจเช่นกัน ว่าศูนย์พ่ึงได้บาง แหง่ อาจไมม่ บี รกิ ารปรกึ ษาทางเลอื ก หรอื อาจใหท้ างเลอื ก เฉพาะการต้ังครรภ์ต่อไป) ซึ่งหากไม่สอดคล้องกับทาง เลือกของเรา ก็ให้ฝากท้องตามค�ำ แนะน�ำ และทางศนู ย์ก็ จะสง่ เราไปอลั ตราซาวดเ์ พื่อทราบอายคุ รรภ์ 2. คลินิกเอกชน ที่มีเครื่องอัลตราซาวด์ คลินิกเหล่านี้มี ขอ้ สงั เกตวา่ เป็นคลนิ ิกสตู นิ รเี วช รับฝากครรภ์และรักษาโรคทางสตรี แต่ค่าบริการอาจสูงกวา่ โรงพยาบาลของรฐั 3. คลินิกของหน่วยงานสาธารณกุศล เช่น คลินิกเวชกรรม สมาคมวางแผนครอบครัวแห่งประเทศไทย คลินิกเวชกรรมสมาคม พัฒนาประชากรและชุมชน ซึ่งจะมีค่าบริการอัลตราซาวด์หน้าท้องท่ี ถูกกวา่ คลินกิ เอกชน ในราคาประมาณ 300 บาท 72 ชีวิตมีทางเลือก

วรรณ จะมีอายุ 22 ปีเต็มในเดือนพฤศจิกายน 2556 เธอกำ�ลังเรียนอยู่ที่มหาวิทยาลัยแห่งหน่ึงในภาคใต้ วรรณ ตั้งครรภ์กับแฟนท่ีทำ�งานต่างจังหวัด โดยแฟนจะเดินทางมา ที่จังหวัดท่ีวรรณเรียนเป็นระยะๆ หลังจากทราบว่าวรรณท้อง แฟนก็ตีตัวออกห่างและเปล่ียนเบอร์โทรศัพท์จนไม่สามารถติดต่อ ได้เลย วรรณตัดสินใจว่าจะยุติการต้ังครรภ์ เนื่องจากกำ�ลังศึกษา อยู่ ไม่มีรายได้ และขณะน้ีอยู่ระหว่างการฝึกงานในปีสุดท้ายก่อน จบการศึกษา จึงได้โทรมาที่สายปรึกษาท้องไม่พร้อม เจ้าหน้าที่ บอกวิธีการนับอายุครรภ์ ปรากฏว่าได้ 10 สัปดาห์ จึงได้แนะนำ� ทางเลือก เม่ือวรรณยืนยันว่าต้องการยุติเนื่องจากเหตุผลด้าน การเรียน เจ้าหน้าท่ีจึงแนะนำ�ให้ไปที่หน่วยงานท่ีให้บริการท่ี ปลอดภัย หลังจากติดต่อหน่วยงานแล้วมีค่าใช้จ่าย 2,800 บาท เงินของวรรณท่ีมีอยู่เพียงพอแค่ค่าใช้จ่ายรายวันและค่าหอ วรรณ ไมไ่ ดบ้ อกเรอื่ งทอ้ งกบั พ่อแมจ่ งึ ไม่กล้าขอเงนิ วรรณจงึ คิดวา่ ในชว่ ง ฝึกงานจะได้เงินรายวันของบริษัทท่ีไปฝึกงานบ้าง ก็จะเก็บสะสม แลว้ รอใหฝ้ ึกงานเสรจ็ กอ่ นจึงจะรับบรกิ ารท่ีหนว่ ยงานท่ีติดตอ่ ไว้ หลังจากการฝึกงานผ่านไป 6 สัปดาห์ วรรณจึงติดต่อไปที่ หน่วยบริการที่เคยติดต่อไว้ พบว่า สามารถให้บริการได้ที่อายุ ครรภ์เพียง 12 สัปดาห์เท่าน้ัน เนื่องจากไม่ใช่โรงพยาบาล 73การยุติการตั้งครรภ์ที่ปลอดภัยและไม่ปลอดภัยเป็นอย่างไร

วรรณจึงตัดสินใจหาข้อมูลทางอินเทอร์เน็ต พบว่ามีการขายยา ทำ�แท้ง เม็ดละ 500-600 บาท เมื่อโทรไป..สายปลายทางบอกว่า อายคุ รรภ์ 16 สัปดาห์ ต้องใช้เงินมากกวา่ 5,000 บาท เมอ่ื วรรณ บอกไปวา่ มีเงนิ เพียง 3,000 บาท สายปลายทางกแ็ จง้ วา่ ให้ซ้ือแค่ 6 เม็ดก็ได้ วรรณเห็นท่าไม่ดี และไม่แน่ใจจึงโทรติดต่อกลับไปที่ สายปรึกษาทอ้ งไมพ่ ร้อมอีกครั้ง วรรณได้รับการส่งต่อเข้ารับบริการท่ีโรงพยาบาลแห่งหน่ึง อย่างปลอดภยั โดยทางสายปรึกษาได้ติดตอ่ กองทุนช่วยเหลือเรอื่ ง ค่าใช้จ่ายท่ีไม่เพียงพอ เธอเสียใจท่ีปล่อยให้ปัญหาล่วงเลยไปโดย ไม่รีบแก้ไข และเรียนรู้ว่าควรจริงจังกับปัญหาท่ีเกิดขึ้นมากกว่าน้ี และรู้สึกโชคดีที่ตนเองไม่ได้เส่ียงซ้ือยากินเอง เธอขอบคุณพี่ๆ ท่ีให้ความช่วยเหลือและคิดว่าเม่ือเรียนจบและหางานทำ�ได้ จะใช้ เงนิ คนื กองทนุ ทไี่ ดช้ ว่ ยเหลอื เธอ... 74 ชีวติ มที างเลอื ก

7. ใชย้ ายตุ ิการต้งั ครรภ์ ให้ปลอดภยั ได้อยา่ งไร ผหู้ ญงิ ทท่ี อ้ งไมพ่ รอ้ ม มกั ไมส่ ามารถบอกหรอื ปรกึ ษาใครได้ เมอ่ื หาทางออกไม่ได้ มักจะคิดถึงการยุติการตั้งครรภ์ไว้ก่อน หลังจากนั้น ก็จะหาข้อมูลทางอินเทอร์เน็ต และถูกชักนำ�ไปให้ซ้ือยาทำ�แท้งทาง ไปรษณีย์ โดยไม่อาจรู้ได้ว่า ยาที่จะได้รับน้ันเป็นยาจริงหรือยาปลอม ขนาดยาเหมาะสมไหม และวิธีการใช้ถกู ต้องตามอายุครรภ์หรอื ไม่ หัวข้อเร่ืองยายุติการต้ังครรภ์นี้ มุ่งหมายให้ผู้หญิงมีความรู้ ความเข้าใจที่รอบด้านเก่ียวกับยานี้ เพ่ือเตือนให้ฉุกคิดถึงอันตราย จากการใช้ยาไม่ถูกต้อง เข้าใจอาการข้างเคียงท่ีเกิดข้ึน และแนวทาง ปฏิบัตหิ ากพบอาการทตี่ อ้ งเขา้ รบั การรักษาท่โี รงพยาบาลโดยไมร่ อช้า เพื่อป้องกันการติดเช้ือและรักษาชีวิตอันมีค่าของตัวเองไว้ ไม่ได้ ต้องการให้เป็นคู่มือสำ�หรับการหาซ้ือยายุติการตั้งครรภ์มาใช้เอง เน่ืองจากการดูแลรักษาผู้ท่ีท้องไม่พร้อมและต้องการยุติการตั้งครรภ์ ยังมีองคป์ ระกอบอย่างอน่ื ที่ส�ำ คัญอกี มาก เช่น การใหค้ ำ�ปรกึ ษา การ ใหก้ �ำ ลงั ใจ หรอื การใหบ้ รกิ ารคมุ ก�ำ เนดิ หลงั ยตุ กิ ารตง้ั ครรภ์ นอกเหนอื ไปจากการหายายุติการตง้ั ครรภ์มาใช้ เพื่อให้การต้ังครรภ์คร้งั น้ีสิ้นสดุ ไปเทา่ น้นั 75ใช้ยายุติการตั้งครรภ์ ให้ปลอดภัยได้อย่างไร

• ยายตุ กิ ารตง้ั ครรภค์ อื อะไร ประกอบดว้ ยยาอะไรบา้ ง ยายตุ กิ ารตง้ั ครรภท์ อ่ี งคก์ ารอนามยั โลกใหก้ ารยอมรบั ประกอบ ดว้ ยตัวยา 2 ชนดิ คอื Mifepristone หรอื RU486 (200 มิลลกิ รมั ) และ Misoprostal หรือทรี่ ู้จกั กันในช่อื Cytotec (200 ไมโครกรมั ) × ยา Mifepristone ข้ึนทะเบยี นในประเทศไทยเมือ่ วันที่ 30 ธนั วาคม 2557 เพือ่ ใชใ้ นอายุครรภ์ทีไ่ ม่เกนิ 9 สัปดาห์  ยา Misoprostal ขึ้นทะเบียนในประเทศไทยเพื่อการ รักษาโรคกระเพาะ และรักษาโรคทางนรีเวช เป็นยา ควบคุมพิเศษ หาซ้ือตามร้านขายยาไม่ได้ ต้องใช้ภายใต้ การก�ำ กบั ของแพทย์ แม้ว่ายา Mifepristone และ Misoprostal จะขึ้นทะเบียนใน ประเทศไทยแลว้ แต่ยาทัง้ สองยงั มีการควบคุมทเ่ี ขม้ งวด อกี ท้ังสถาน บริการของรัฐและเอกชนสว่ นนอ้ ยเทา่ นน้ั ทีม่ ียาน้ใี หบ้ ริการ จงึ ทำ�ให้มี ผู้ฉวยโอกาสน�ำ ยาไปขายในราคาที่ค่อนขา้ งแพงมากตามเวบ็ ไซต์ ทั้งๆ ท่ียามีราคาค่อนข้างถูก (เช่น Misoprostal ราคาต้นทุนไมถ่ ึง 20 บาท ตอ่ เมด็ ) โดยทั่วไป ยาทง้ั สองชนดิ นคี้ ่อนขา้ งมคี วามปลอดภยั แต่มขี ้อ หา้ มส�ำ หรับการใชย้ าสองตวั ในกรณีตอ่ ไปนี้ 76 ชวี ิตมีทางเลอื ก

1. เป็นโรคไต หรือโรคต่อมหมวกไตข้ันรุนแรง 2. เปน็ โรคเลอื ดข้นั รนุ แรง มีภาวะเลอื ดออกไมห่ ยุด 3. เป็นโรคปอดรุนแรง หรอื หอบหืด ตอ้ งใช้ยาควบคมุ อาการ 4. การตั้งท้องนนั้ เป็นท้องนอกมดลูก (เกิดได้ 1-2% ของการ ตัง้ ครรภ์ทงั้ หมด ตอ้ งตรวจอัลตราซาวดเ์ ทา่ นัน้ จงึ จะทราบ) คำ�ถามท่ีมักพบบ่อยคือ “จะดูว่าเป็น ยาจริง-ยาปลอม ได้ อยา่ งไร” คำ�ตอบคือ “ไม่สามารถรู้ได้เลย” ยกเว้นการตรวจวิเคราะห์ ทางห้องปฏิบัติการเท่านัน้ การพิจารณาจากแหล่งท่ีมาของยาอาจช่วยได้ เช่นหากพบ แหล่งขายยาที่ให้บริการในลักษณะต่อไปนี้ ให้ระมัดระวังว่าอาจได้ยา ปลอม ขนาดยา และวิธกี ารใช้ไม่ถูกต้อง 1. ไม่มีการซักถามอายุครรภ์ หรืออ้างว่าใช้ยาได้ในทุกอายุ ครรภ์ 2. ไม่มีการซกั ประวัตกิ ารแพย้ าและโรคประจ�ำ ตัว 77ใช้ยายุติการตั้งครรภ์ ให้ปลอดภัยได้อย่างไร

3. กำ�หนดขนาดยาและอายุครรภ์ไว้ โดยระบุว่าอายุครรภ์ ท่ีมากขึ้นให้ใช้ยามากขึ้น (อันตรายมาก เพราะการ ใช้ยามากข้ึนในอายุครรภ์มาก จะทำ�ให้มดลูกแตกและ เสยี ชีวติ ได)้ 4. แหลง่ ทข่ี ายยาดไู มน่ า่ เชอ่ื ถอื ไมม่ หี นว่ ยงานอา้ งองิ หรอื แอบ อ้างชื่อหนว่ ยงานอ่ืนๆ • วธิ กี ารใชย้ า และอาการขา้ งเคยี งของยาคอื อะไร การยุติการตั้งครรภ์ ใช้ Mifepristone และ Misoprostal สองตัวร่วมกัน พบว่ามปี ระสทิ ธภิ าพดกี ว่า หรืออาจใช้ Misoprostal เพยี งตวั เดียวก็ได้ แตป่ ระสิทธภิ าพจะลดลงเล็กน้อย 78 ชวี ิตมที างเลือก

ยาทัง้ สองมวี ิธีการใช้ และอาการข้างเคียงดังนี้ ยา วธิ กี ารใช้ อาการขา้ งเคยี ง Mifepristone ใช้กนิ และด่ืมนำ�้ ไมม่ อี าการขา้ งเคียง ตาม อมใตล้ น้ิ ห้ามกลนื จะเกิดอาการต่อไปนี้ (การ (เหมือนปรอทวดั ไข)้ เหนบ็ ทีช่ อ่ งคลอด จะเกดิ รอใหย้ าละลายหมด อาการเชน่ เดยี วกนั แตน่ อ้ ย แล้วจงึ กลืนหรอื ดื่ม กวา่ การอมใตล้ ิ้น) น�ำ้ ตามได้ 1. หนาวๆ รอ้ นๆ 2. มีไขข้ น้ึ เหน็บชอ่ งคลอด 3. หนาวสน่ั Misoprostal (ใหส้ ุดชิดปาก 4. คลน่ื ไสอ้ าเจียน มดลกู ) 5. ทอ้ งเดนิ ไม่ตอ้ งตกใจ ไมเ่ ป็นอันตราย ใช้กิน และดื่มนำ�้ เมอ่ื ฤทธข์ิ องยาหมด ตาม ไมแ่ นะนำ� อาการเหล่าน้จี ะหายไปเอง เพราะไมไ่ ดผ้ ลเลย ใหเ้ ตรยี มยาแกป้ วดท้อง เพ่ือระงบั อาการปวดอย่างใด อยา่ งหน่ึง เชน่ พาราเซตามอล 2 เมด็ พอนสแตน 2 เม็ด หรอื บรเู ฟน 2 เม็ด ส่วนอาการ ทอ้ งเดนิ กใ็ ห้ถ่ายตามปกติ 79ใช้ยายุติการตั้งครรภ์ ให้ปลอดภัยได้อย่างไร

• ใช้ในอายคุ รรภเ์ ทา่ ไรจงึ ปลอดภยั อายุครรภ์มีความสำ�คัญมากต่อขนาดยา จำ�นวนเม็ดยา และ ระยะห่างของการใช้ การนับอายุครรภ์เองอาจพบความผิดพลาดได้ ดังนั้นจึงควรอัลตราซาวด์เพ่อื ความแน่นอน ผลตรวจอัลตราซาวด์ควรเป็นผลล่าสุด เช่น ตรวจเม่ือ 2 สปั ดาห์ก่อน อายุครรภ์ 9 สปั ดาห์ ปัจจุบันอายุครรภก์ ็จะเปน็ 9+2 ค ือ 11 สปั ดาห์ ตามแนวทางขององค์การอนามัยโลก การยุติการต้ังครรภ์ด้วย ยาสามารถใช้ได้จนถึงอายุครรภ์ที่ 24 สัปดาห์ แต่ว่าในแต่ละช่วงนั้น ขนาดยา วธิ กี ารใช้ ระยะหา่ งการใชย้ า และวธิ กี ารดแู ล จะแตกตา่ งกนั ออกไป เพ่อื ใหไ้ ด้รับการดูแลที่ถกู ตอ้ งและปลอดภยั ผ้ทู ท่ี อ้ งไมพ่ ร้อม และต้องการยุติการต้ังครรภ์จึงควรเลือกรับบริการจากสถานบริการ สาธารณสุขที่ได้รับใบอนุญาตประกอบการอย่างถูกต้องเท่านั้น เนือ่ งจากยายุตกิ ารต้ังครรภ์จะสามารถใช้ได้อยา่ งปลอดภัย กต็ ่อเมอ่ื มี การประเมนิ อายคุ รรภท์ แี่ มน่ ย�ำ เลอื กใชข้ นาดยาอยา่ งถกู ตอ้ งตามอายุ ครรภ์ รวมทั้งการดูแลทัง้ ระหว่างและหลังยุติการตัง้ ครรภ์ท่เี หมาะสม การซื้อยามาใช้เอง หรือไปใช้บริการคลินิกเถื่อนอาจเกิดอันตรายจาก ท้ังยาปลอม การประเมินอายุครรภ์ท่ีผิดพลาด หรือการใช้ขนาดยาที่ ไม่ถูกต้องได้ง่าย รวมท้ังไม่มีการดูแลรักษาในกรณีที่เกิดผลข้างเคียง 80 ชีวิตมีทางเลอื ก

ท่ีดีพอ ซ่ึงอาจส่งผลให้เกิดภาวะแทรกซ้อนที่รุนแรง หรือแม้กระท่ัง ก ารเสยี ชวี ิตตามมาได้ ปัจจุบันในหลายประเทศ การยุติการต้ังครรภ์ด้วยยาที่อายุ ครรภ์ต่ำ�กว่า 9 สัปดาห์ ผหู้ ญิงสามารถใช้ยาเองได้ แต่มขี ้อแนะน�ำ ว่า ในช่วงใช้ยา ให้มีคนที่ไว้วางใจ/ช่วยเหลือได้อยู่ด้วยตลอดเวลา (โดย เฉพาะยา Misoprostal ที่จะมีอาการข้างเคียงเสมอ) แต่ถ้าต้องอยู่ คนเดียว ก็ควรให้แน่ใจว่าคุณอยู่ใกล้โทรศัพท์ หรือสามารถติดต่อ คนใกล้ชดิ ได้ เพอื่ ขอความชว่ ยเหลือเมื่อเกิดอาการแทรกซอ้ นรนุ แรง ข้อควรระวัง การใช้ขนาดของยายุติการต้ังครรภ์จะลดลง ตามอายุครรภ์ท่ีเพ่ิมขึ้น โดยกำ�หนดช่วงห่างของการใช้ตาม พฒั นาการของอาการและอายคุ รรภ์ ต้องใช้ยานี้ด้วยความระมัดระวัง เน่ืองจากมีความเส่ยี งท่ีมดลูกจะแตกได้ ข้อควรระวังนี้มีความสำ�คัญเนื่องจากผู้หญิงมักเข้าใจผิดว่า ท้องท่ีโตข้ึนต้องใช้จำ�นวนเม็ดยามากข้ึน อีกทั้งเว็บไซต์ส่วนใหญ่ก็จะ ขายยาในปริมาณท่ีมากขึ้นตามอายุครรภ์ ซึ่งนับว่าเป็นอันตรายอย่าง ย่ิง เพราะเปน็ สาเหตุสำ�คญั ท่ีทำ�ใหผ้ ูห้ ญงิ เสยี ชวี ิต 81ใช้ยายุติการตั้งครรภ์ ให้ปลอดภัยได้อย่างไร

ตัวอย่างข้อความขายยาในเว็บไซต์ ท่ีแอบอ้างหน่วย บริการอ่นื ๆ ส�ำ หรบั ผู้ท่ไี ม่สะดวกในการเดนิ ทางมารับบริการ ทางคลินิก มีบริการให้คำ�ปรึกษาปัญหาต้ังครรภ์ไม่พึงประสงค์ ตั้งครรภ์ในวัย เรียน ทางโทรศัพท์ เราสามารถจัดส่งยาทำ�แท้งที่ปลอดภัยให้แก่ ทา่ น ดว้ ยระบบ EMS ติดต่อฝ่ายเภสัชกรรม โทร. 092-582xxxx , 093-619xxxx มขี ้อสังเกตวา่ ขนาดยาไมถ่ กู ต้อง และอายุครรภท์ ี่มากขนึ้ ก็ใชย้ ามากขึน้ ซ่ึงผดิ ท้องไม่เกิน 2 เดอื น ยากิน 1 เมด็ ราคา 3,240 บาท + ยาสอด 4 เม็ด ท้อง 3 เดือน ยาสอด 6 เมด็ ราคา 3,040 บาท ท้อง 4 เดือน ยาสอด 8 เมด็ ราคา 4,040 บาท ท้อง 5 เดอื น ยาสอด 10 เม็ด ราคา 5,040 บาท ทอ้ ง 6 เดือน ยาสอด 12 เมด็ ราคา 6,040 บาท ราคา 6,040 บาท ทอ้ ง 7 เดือน ยาสอด 12 เม็ด 82 ชวี ติ มีทางเลอื ก

• ทราบไดอ้ ยา่ งไรวา่ แทง้ สมบรู ณ์ และถา้ ไมส่ มบรู ณค์ วรท�ำ อยา่ งไร หลังจากท่ีเน้ือเย่ือและก้อนเลือดหลุดออกมาแล้ว อาการปวด ทอ้ งและอาการขา้ งเคยี งทง้ั หมดจะหายไป และผหู้ ญงิ จะรสู้ กึ สบายตวั แต่จะมีเลือดออกทางช่องคลอดนาน 7-14 วัน โดยลดปริมาณลง เรอื่ ยๆ ให้ใสผ่ า้ อนามยั ในระหวา่ งนี้ วิธีการกำ�จัดเน้ือเย่ือและก้อนเลือดท่ีออกมาคือ ใส่ลงชักโครก/ โถส้วมแล้วกดนำ�้ หรือราดน้ำ�ลงไป หรือหากอยู่ในผ้าอนามัย ให้ห่อ แล้วทง้ิ ตามปกติ กรณีต่อไปนี้ อาจเป็นอาการของการแท้งไม่สมบูรณ์ ให้มาพบ แพทย์ 1. ไม่มีก้อนเน้ือหลุดออกมา หรือมีแต่เลือดออกน้อยๆ เป็น หยดๆ นานเกินกว่า 6 ช่ัวโมง 2. หลงั ใชย้ า Misoprostal ผา่ นไปแล้ว 7 วัน ยงั คงมอี าการ เหมือนต้งั ครรภ์ เชน่ คดั เต้านม ปสั สาวะบอ่ ย หรือคลนื่ ไส้ แพท้ อ้ ง 3. เลอื ดออกนานเกนิ 14 วนั ตอ้ งมาตรวจเพอ่ื ดวู า่ มเี ศษรกคา้ ง อย่หู รอื ไม่ 83ใช้ยายุติการตั้งครรภ์ ให้ปลอดภัยได้อย่างไร

หากต้องการใช้ชุดตรวจสอบการต้ังครรภ์ สามารถตรวจ ปสั สาวะไดห้ ลงั จากใชย้ าไปแลว้ 15 วนั เปน็ ตน้ ไป การตรวจกอ่ นหนา้ น้ี อาจได้ผลเป็นบวกเพราะว่าฮอร์โมนยังคงมีเหลืออยู่ในปัสสาวะท้ังๆ ท่ไี ม่ได้ตัง้ ครรภ์แล้ว 84 ชีวิตมที างเลอื ก

8. การดูแลหลังยุตกิ ารต้ังครรภ์ หลังยุติการตั้งครรภ์ที่ปลอดภัย ปัญหาอาจบรรเทาไปเปลาะ หนึ่ง แต่ผู้หญิงก็ยังคงต้องใส่ใจเพื่อดูแลตัวเองหลังยุติการต้ังครรภ์ รวมไปถึงการดูแลอาการที่เกิดข้ึนเพื่อให้แน่ใจว่ายุติได้สมบูรณ์ไม่มี การตดิ เชอื้ และท่สี ำ�คญั คอื การใช้ชวี ิตหลังยตุ กิ ารตงั้ ครรภ์ โดยเฉพาะการ คุมกำ�เนิดเพอ่ื ปอ้ งกนั การทอ้ งไม่พร้อมท่อี าจเกิดขน้ึ ไดอ้ กี ในอนาคต • หลงั ยตุ กิ ารตง้ั ครรภ์ มอี าการอะไรบา้ ง อยา่ งไรคอื ปกติ อยา่ งไรคอื ผดิ ปกติ ผู้หญิงควรสงั เกตอาการตนเอง... หลังยุติการตั้งครรภ์ โดยทั่วไปจะมีเลือดออกทางช่องคลอด แต่จะลดลงเรื่อยๆ รู้สึกหน้าท้องตึงคล้ายกับเม่ือมีประจำ�เดือนนาน ประมาณ 1 สัปดาห์ และมอี าการออ่ นเพลยี ปานกลาง อาการเหลา่ นี้ เกิดขน้ึ ได้และจะหายไปเอง 85การดูแลหลังยุติการตั้งครรภ์

ผหู้ ญงิ อาจรสู้ กึ ผอ่ นคลายจากความรสู้ กึ เครยี ด แตก่ อ็ าจรสู้ กึ หดหู่ เศรา้ ใจเปน็ ระยะเวลาหนง่ึ ซง่ึ เปน็ ผลจากการเปลยี่ นแปลงของระดบั ฮอรโ์ มน โดยทว่ั ไปอาการเหล่านจี้ ะคอ่ ยๆ ดขี ้ึนเอง อาการข้างเคียงท่ีเกิดข้ึนได้ และอาการผิดปกติที่ต้องมาพบ แพทยม์ ดี ังต่อไปนี้ อาการปกตทิ ี่เกดิ ข้ึน อาการผดิ ปกติ หลังจากการรกั ษา ท่คี วรกลับไปพบแพทย์ 1. มีเลอื ดออกทางช่อง 1. มไี ข้สงู คลอด และรสู้ กึ หนา้ 2. ปวดท้องน้อยอยา่ งรนุ แรง ทอ้ งตงึ คลา้ ยกบั เมอื่ มี 3. หน้าทอ้ งแข็งตึง และกดเจ็บ ประจำ�เดือนนาน 4. คลน่ื ไส้อาเจยี น เวยี นศีรษะมาก ประมาณ 1 สัปดาห์ 5. มีเลอื ดออกทางชอ่ งคลอด 2. มอี าการอ่อนเพลยี ปาน • มากกวา่ การมปี ระจ�ำ เดอื นปกตถิ งึ กลางในระยะเวลาหนง่ึ เทา่ ตวั ตอ้ งใชผ้ า้ อนามยั สองผนื ตอ่ 3. รูส้ ึกหดหู่ เศร้าใจเป็น กนั (และมอี าการเหมอื นเปน็ ลม ระยะเวลาหลายวัน หนา้ มดื เวยี นหวั ชอ็ กหมดสต)ิ • ตดิ ตอ่ กนั นานเกนิ กวา่ 1 สปั ดาห์ 6. เลอื ดทีอ่ อกจากช่องคลอดมสี ผี ิดปกติ หรือมีกลน่ิ เหม็น 7. ยังคงมอี าการเหมอื นต้ังครรภอ์ ยู่ 86 ชวี ิตมีทางเลือก

ส่ิงสำ�คัญคือ ถึงแม้เราจะไม่มีอาการผิดปกติท่ีต้องพบแพทย์ ก็ควรมาพบแพทย์ตามนัดหมายเพื่อติดตามการรักษา และดูว่าการ ต้ังครรภ์ได้ยุติลงจริง รวมทั้งวางแผนการคุมกำ�เนิดป้องกันท้อง ไม่พร้อมที่อาจเกิดขึ้นไดใ้ นอนาคต • ใชช้ วี ติ หลงั ยตุ กิ ารตง้ั ครรภอ์ ยา่ งไร ผู้หญิงหลายคนในโลกนี้มีประสบการณ์ยุติการตั้งครรภ์เช่น เดียวกบั เรา แมว้ า่ จะไมใ่ ช่ประสบการณท์ ่ดี นี กั หรืออาจเลวร้าย แตก่ ็ ทำ�ให้เราเรียนรู้และเข้าใจโลกมากย่ิงข้ึน ทำ�ให้เราใช้ชีวิตได้อย่าง ระมดั ระวงั และเข้าใจมากขึ้น สงิ่ ท่ีควรท�ำ หลงั ยุติการตงั้ ครรภ์  ให้กินยาที่ได้รับอย่างถูกต้องและครบถ้วน หากมีอาการ ปวดทอ้ ง ใหก้ นิ ยาแกป้ วดได้ โดยใชย้ าพาราเซตามอล 500 มลิ ลิกรมั กิน 2 เมด็ ทุก 6 ชั่วโมง  เรม่ิ ท�ำ กจิ วตั รประจ�ำ วนั ตามปกติ เมอ่ื รสู้ กึ สบายดขี น้ึ แลว้ 87การดูแลหลังยุติการตั้งครรภ์

× ห้ามวางกระเป๋านำ�้ ร้อนบนหน้าท้องในวันแรกของการ รกั ษา แตใ่ หว้ างกระเปา๋ น�ำ้ แขง็ แทนในกรณถี า้ มเี ลอื ดออก มาก × งดกินยาขับเลือดหรอื ยาดองเหล้าทกุ ชนดิ × หลีกเล่ยี งกจิ กรรมท่ีตอ้ งออกแรงมากๆ เชน่ ยกของหนกั หรอื ออกกำ�ลงั กายหนกั ๆ ประมาณ 1-2 วัน × แม้ว่าจะมีเพศสัมพันธ์ได้หลังจากไม่มีเลือดออกทางช่อง คลอดแลว้ แต่ถา้ ใหด้ ี ควรงดประมาณ 3 สปั ดาห์ เพราะ • มโี อกาสทอ้ งไดอ้ กี แมว้ า่ ประจ�ำ เดอื นยงั ไมม่ า (ประมาณ 11 วันหลังยตุ ิ ก็สามารถท้องได้อกี ) • ควรคุมก�ำ เนดิ โดยวธิ ที ีง่ า่ ย สะดวก และใชไ้ ด้เลย คือ ถุงยางอนามัย ไม่ควรใช้ยาคุมฉุกเฉิน เพราะประ- สทิ ธิภาพต�ำ่ อาจท�ำ ใหท้ ้องอีกได้ • หากจะมเี พศสมั พนั ธส์ ม่�ำ เสมอ ควรพจิ ารณาวธิ กี ารคมุ กำ�เนิดทมี่ ปี ระสิทธิภาพสงู เชน่ ใสห่ ว่ งคมุ กำ�เนิด ฝังยา คุมกำ�เนดิ 88 ชวี ติ มที างเลอื ก

9. คุมกำ�เนดิ เพ่อื ป้องกนั การทอ้ งไม่พร้อม การคุมกำ�เนดิ มคี วามสำ�คัญมากในการป้องกันการตงั้ ครรภ์ อนั เน่ืองมาจากความไม่พร้อมมีบุตรในตอนนั้น หรือต้องการเว้นช่วง ระยะหนึ่งจนกว่าจะมีความพร้อม การคุมกำ�เนิด แบ่งตามวิธีการใช้ ดังน้ี • การคมุ ก�ำ เนดิ ทส่ี ามารถใช้ไดเ้ อง โดยหาซอ้ื ไดจ้ ากรา้ น ขายยา ขอรบั บรกิ ารทค่ี ลนิ กิ เอกชน หรอื โรงพยาบาล ของรฐั และเอกชนบางแหง่ 1. ถงุ ยางอนามยั ชาย เปน็ วิธีที่มีประสทิ ธภิ าพมาก ถุงยางป้องกันไม่ให้อสุจิเข้าไปผสมกับไข่ของผู้หญิง และยังช่วย ป้องกันโรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์และเอดส์ และยังเป็นวิธีท่ีแสดงถึง ความรับผิดชอบของผชู้ ายตอ่ ฝ่ายหญงิ ดว้ ย 89คุมกำ�เนิดเพื่อป้องกันการท้องไม่พร้อม

เคล็ดไม่ลับ วิธีการใส่ถุงยางให้มั่นใจ ต้องเร่ิมใส่ถุงยางเมื่ออวัยวะเพศ ชายแข็งตัว ไม่ว่าผู้ชายจะเป็นผู้ใส่เอง หรือผู้หญิงเป็นคนใส่ให้ ก็ อย่าลืมบีบปลายถุงยางไล่ลมก่อน จากนั้นจึงสวมแล้วรูดให้สุดโคน เมือ่ ผู้ชายหลั่งนำ�้ อสุจเิ สรจ็ แลว้ จึงถอดถงุ ยางออก ถุงยางฉีกขาดหรือหลุดระหว่างมีเพศสัมพันธ์ ใจเย็นๆ ไว้ ก่อน อย่าเพ่ิงตกใจ ให้รีบหายาคุมฉุกเฉินมากินเพื่อลดโอกาสการ ต้งั ครรภ์ ควรเตรียมถุงยางอนามัยมากกว่า 1 ชิ้น ในกรณีท่ีอาจมี เพศสมั พันธ์หลายครัง้ ติดตอ่ กัน มีการทอ้ งไม่พร้อมท่ีเกดิ ข้ึนเพราะ เตรยี มถุงยางไวไ้ มเ่ พยี งพอ 2. ถุงอนามัยผู้หญิง มี ประสิทธิภาพทั้งการป้องกัน ท้องและโรคติดต่อทางเพศ สัมพนั ธแ์ ละเอดส์ เชน่ เดยี วกบั ถงุ ยางอนามยั ชาย แตห่ าซอื้ ไดค้ อ่ นขา้ งยากในประเทศไทย เพราะไมม่ ี วางขายทว่ั ไปในทอ้ งตลาด 90 ชวี ติ มที างเลือก

3. ยาเมด็ คมุ ก�ำ เนดิ ชนดิ แผง เปน็ วธิ คี มุ ก�ำ เนดิ ทม่ี ปี ระสทิ ธภิ าพ ถา้ กนิ อยา่ งถกู ต้องและสม่�ำ เสมอ ปจั จบุ ันมสี องแบบคือ ชนดิ 28 เม็ด และ 21 เม็ด ยาคมุ ชนิด 28 เมด็ จะมีวติ ามินเพ่ิมขนึ้ มา 7 เมด็ เพื่อให้ ผู้หญิงกินยาได้ต่อเน่ืองโดยไม่ลืมซ่ึงผลในการคุมกำ�เนิดไม่แตกต่างกัน ขอ้ ส�ำ คญั คอื ตอ้ งรบั ประทานยาอยา่ งสม�่ำ เสมอ เคลด็ ลบั กนั ลมื คอื ควร กินในเวลาเดียวกนั ทกุ วนั การกนิ ยาคมุ แผงแรก ทั้งชนิด 28 เม็ดและ 21 เม็ด ให้กินยาเม็ดแรกภายในห้าวัน แรกของการมีประจำ�เดือน และหลังจากน้ันให้กินติดต่อกันทุกวัน วันละ 1 เมด็ จนหมดแผง การกนิ ยาคุมแผงตอ่ ไป ยาคุมชนดิ 28 เม็ด สามารถเร่มิ กินแผงใหม่ได้เลย ยาคุมชนิด 21 เม็ด ต้องเว้นไป 7 วัน เพื่อให้ประจำ�เดือนมา แลว้ ค่อยเรมิ่ กินแผงใหม่ 91คุมกำ�เนิดเพื่อป้องกันการท้องไม่พร้อม

เมื่อลมื กนิ ยา • ลืมกินยา 1 วนั ใหร้ บี กนิ ยาทนั ทที ีน่ ึกได้ • ลืมกนิ ยา 2 วัน ใหร้ ีบกินยา 2 เมด็ ทันทีท่ีนึกได้ และให้กินอกี 2 เม็ดในวันต่อไป และระหว่างน้ีให้ใช้ถุงยางอนามัยไปด้วย จนกวา่ จะเริ่มยาแผงใหม่ • ลืมกนิ ยามากกว่า 2 วนั ใหเ้ ลกิ กนิ ยาแผงน้ันไปเลย ระหว่างน้ี ใหใ้ ชถ้ งุ ยางอนามยั แลว้ เรม่ิ ยาแผงใหมใ่ นรอบประจ�ำ เดอื นตอ่ ไป 4. แผ่นแปะผิวหนังคุมกำ�เนิด (ชื่อการ คา้ Evra®) ) เปน็ การคุมกำ�เนิดทีอ่ อกฤทธเิ์ ชน่ เดยี วกบั ยาคมุ ก�ำ เนดิ ชนดิ เมด็ แตใ่ ชส้ ะดวกกวา่ อีกท้ังผู้ใช้แน่ใจได้ว่ากำ�ลังคุมกำ�เนิดเน่ืองจาก สามารถคลำ�ได้ว่าแผ่นแปะยังคงอยู่ แผ่นแปะน้ีมีขนาด 4.5x4.5 เซนติเมตรโดยประมาณ แปะไว้ทผ่ี วิ หนงั บริเวณสะโพก หน้าทอ้ ง ตน้ แขนดา้ นนอก แผน่ หลงั ดา้ นบน โดยตวั ยาจะซมึ ผา่ นผวิ หนงั เขา้ สกู่ ระแส เลอื ด เรมิ่ ตดิ ในวันแรกของประจ�ำ เดือน แปะไว้ 7 วนั แล้วเปลี่ยนแผ่น 92 ชวี ติ มีทางเลือก

ใหม่ พอครบ 3 แผน่ ใน 3 สปั ดาห์ ให้เวน้ ไมต่ อ้ งแปะหนึง่ สัปดาห์ (เชน่ เดยี วกบั การกินยาคุมแบบ 21 เม็ด) ประจำ�เดือนกจ็ ะมาในช่วงท่ีไม่ได้ แปะแผน่ ยา คำ�แนะนำ�ในการแปะยา • หา้ มใชเ้ ครอ่ื งส�ำ อาง โลชนั่ หรอื ครมี บนผวิ หนงั บรเิ วณทจ่ี ะแปะ • ไมค่ วรแปะแผ่นยาบนผวิ หนงั ที่ยังแห้งไมส่ นทิ • ไม่ควรตดั แตง่ แผ่นแปะเป็นรูปต่างๆ เช่น ตดั เปน็ รปู ดาว เพราะ จะท�ำ ให้ประสทิ ธภิ าพลดลง • สามารถอาบนำ�้ ว่ายนำ�้ และออกกำ�ลังกายได้ตามปกติโดยไม่ ต้องแกะแผน่ ออก • กรณีแผ่นลอกหลุด ถ้ายังพอใช้ได้ก็ให้ใช้ต่อ แต่หากติดไม่ได้ จริงๆ ให้ใช้แผ่นใหม่ แต่แปะเท่ากับเวลาที่เหลือ เช่น เหลือ 3 วนั เมื่อเปล่ียนแผ่นใหมก่ ใ็ หใ้ ชแ้ ค่ 3 วนั แลว้ จงึ เปลย่ี น เมือ่ ลมื แปะยา • ไม่เกนิ 2 วนั ใหเ้ ริม่ แปะทนั ทีท่นี ึกได้ • หากเกนิ 2 วนั ใหค้ ุมกำ�เนิดด้วยถงุ ยางอนามัย แล้วเริ่มแปะยา ในรอบประจำ�เดอื นต่อไป 93คุมกำ�เนิดเพื่อป้องกันการท้องไม่พร้อม

5. วงแหวนคมุ ก�ำ เนดิ 6 (ชอ่ื การคา้ NuvaRing®) เปน็ นวตั กรรมการ คมุ ก�ำ เนดิ แบบใหม่ ลกั ษณะเปน็ วงแหวนพลาสตกิ นมุ่ ใส ไมม่ สี ี ยดื หยนุ่ ได้ ขนาดเสน้ ผา่ ศนู ยก์ ลางประมาณ 5.4 เซนตเิ มตร ใสใ่ นชอ่ งคลอดโดย บีบวงแหวนด้วยน้ิวหัวแม่มือและนิ้วชี้ และค่อยๆ สอดเข้าไปในช่อง คลอดโดยให้ครอบปากมดลูกไว้ ใส่วงแหวนคุมกำ�เนิดในวันแรกของ การมปี ระจ�ำ เดอื นหรอื หลังจากประจำ�เดอื นวนั แรกมาแล้ว 1 สัปดาห์ ใส่ไว้ 3 สัปดาห์แล้วจงึ ถอดออก โดยใชน้ วิ้ มือสอดเขา้ ไปในชอ่ งคลอด เกี่ยวรอบๆ วงแหวนและดึงออกมา วงแหวนคุมกำ�เนิดมีฮอร์โมนเช่น เดียวกับยาเม็ดคุมกำ�เนิด ปล่อยมาอย่างต่อเน่ืองสม่ำ�เสมอและดูดซึม เขา้ สกู่ ระแสเลือดไดท้ นั ที วิธีนี้จะแก้ปญั หาการลืมกนิ ยา 6 http://www.fpnsw.org.au/6.tha_vaginal_ring.pdf 94 ชีวติ มีทางเลือก

ถา้ ลมื ใส่วงแหวน ! ถ้าลืมไม่เกิน 24 ชั่วโมง หลังจากที่ครบกำ�หนดใส่วงแหวน ให้ใส่เข้าไปในทันทีที่นึกได้ โดยระหว่างน้ันให้ใช้ถุงยางอนามัยเป็น เวลาเจ็ดวัน แต่ถ้าลืมเกินกว่า 24 ช่ัวโมง ไม่ต้องใส่ แต่ให้รอจนกว่า ประจำ�เดือนจะมาจึงเริ่มใส่วงแหวนอีกครั้ง ระหว่างนั้นเมื่อมี เพศสมั พันธ์ให้ใชถ้ ุงยางอนามัยทุกครั้ง 6. ยาคุมฉุกเฉิน เป็นวิธีการคุมกำ�เนิดฉุกเฉินที่ใช้หลังมี เพศสมั พนั ธ์ เพ่อื ลดโอกาสการตั้งครรภ์ เชน่ • การมเี พศสมั พันธค์ รง้ั นัน้ ไมไ่ ดใ้ ช้วธิ คี ุมกำ�เนดิ ใดๆ หรือ • เกิดการผิดพลาดในการคุมกำ�เนิดปกติ เช่น ถุงยางแตก ลมื กินยาคุมกำ�เนดิ ลมื ใสว่ งแหวน/แผน่ แปะ ตามกำ�หนด ปัจจุบันองค์การอนามัยโลกได้กำ�หนดวิธีการกินที่ถูกต้องคือ กินยาพร้อมกันทั้งสองเม็ด หรือกินทีละเม็ดห่างกัน 12 ช่ัวโมง โดย ตอ้ งกินภายใน 120 ชัว่ โมง หลงั มีเพศสมั พันธโ์ ดยไมป่ ้องกัน การกนิ ทง้ั สองวธิ ีนถี้ า้ ใช้ไดเ้ ร็วกจ็ ะไดผ้ ลดี 95คุมกำ�เนิดเพื่อป้องกันการท้องไม่พร้อม

ข้อควรระวัง ไม่ควรนำ�ยาคุมกำ�เนิดฉุกเฉินมาใช้แทนที่วิธีการคุมกำ�เนิด ปกติ เพราะวิธีนี้มีประสทิ ธิภาพต�ำ่ กว่า และทำ�ให้มีโอกาสตง้ั ครรภ์ ได้สงู หากใชต้ ่อเน่ืองเปน็ เวลานาน “การกินยาคุมฉุกเฉินล่วงหน้าก่อนมีเพศสัมพันธ์ ไมส่ ามารถปอ้ งกันการทอ้ งได้เลย” • การคมุ ก�ำ เนดิ ทต่ี อ้ งใชบ้ คุ ลากรทางการแพทย์ รบั บรกิ ารไดท้ ่ีโรงพยาบาลของรฐั และเอกชน และคลนิ กิ เอกชนบางแหง่ 1. ยาฉดี คุมกำ�เนดิ มี 2 ชนิด คอื ฉีดแลว้ คมุ ได้ 3 เดือน และ 1 เดือน โดยฉดี ทกี่ ลา้ มเนอ้ื ตน้ แขน หรือสะโพก หลงั ฉดี อาจมีอาการ ปวดตึงๆ ในบริเวณท่ีฉีดยาประมาณ 1 วัน แล้วจะหายไปเอง ท่ี สำ�คัญคือ หลังฉีดยาอย่าไปคลึงบริเวณท่ีฉีดยาเพราะจะทำ�ให้ยาถูก ดูดซึมเร็วเกินไป การรับบริการ ให้ไปรับบริการฉีดยาใน 5 วันแรก ของการมีประจำ�เดือน เมื่อครบกำ�หนดฉีดยา ก็ไปฉีดยาตามกำ�หนด นัดหมาย โดยไมต่ ้องรอใหป้ ระจำ�เดอื นมา 96 ชวี ิตมีทางเลอื ก

• ยาฉดี คุมก�ำ เนดิ ชนดิ 3 เดือน (มีค่อนขา้ งหลากหลาย) มัก จะท�ำ ใหม้ ปี ระจ�ำ เดอื นกะปรบิ กะปรอยหรอื ไมม่ า บางราย อาจจะมีนำ�้ หนักตวั เพิม่ มากกวา่ ปกติ • ยาฉดี คมุ กำ�เนดิ ชนิด 1 เดือน (ช่อื การค้า Cyclofem®) ประจำ�เดือนจะมาทุกเดือนเช่นเดียวกับการกินยาเม็ดคุม กำ�เนดิ ข้อควรรู้ หลังฉีดยาคุมกำ�เนิดชนิด 3 เดือน รอบเดือนจะผิดปกติ เกือบทุกคน โดยมาไมเ่ หมือนเดิม ระยะแรกจะมากะปริบกะปรอย ไม่แน่นอน แต่เม่ือฉีดนานๆ หลายเข็มเข้า ประจำ�เดือนจะหายไป เลย ไม่ต้องกังวล เพราะถ้าหยุดฉีดไประยะหน่ึง ฮอร์โมนจาก รา่ งกายจะเร่ิมทำ�งาน ประจำ�เดือนกจ็ ะมาปกติ ลืมฉีดยาคุมตามนัดหมาย ทำ�อย่างไร ไม่เป็นไร ยัง สามารถไปรับการฉีดยาเข็มต่อไปช้ากว่าท่ีกำ�หนดนัดได้ถึง 4 สปั ดาห์ แตไ่ ม่ควรรรี อ หากครบกำ�หนดนัดกค็ วรรบี ไปทันที 97คุมกำ�เนิดเพื่อป้องกันการท้องไม่พร้อม

2. ห่วงอนามัยคุมกำ�เนิด มีลักษณะเป็น เหมือนรปู ตัว T หรอื รปู สมอเรือ ขดไปมาใส่ ในโพรงมดลูกเพ่ือป้องกันการฝังตัวของไข่ การใส่ห่วงอนามัยจะไปรับบริการใส่เม่ือใด ก็ได้ (หากแน่ใจว่าไม่ต้ังครรภ์) ระยะเวลาท่ี เหมาะสมท่ีสุดคือภายใน 10 วันนับจากวัน แรกทมี่ ีประจำ�เดือน สามารถคมุ ก�ำ เนดิ ได้นาน 5 และ 10 ปี ข้นึ อยกู่ บั ชนดิ ของหว่ งอนามัย หลงั ใสห่ ว่ งฯ แพทย์จะนดั ตรวจเปน็ ระยะๆ ควร ไปตามนัดหมายจนกว่าจะครบก�ำ หนดถอดห่วงอนามัย เคล็ดไม่ลับ ผู้ที่ใส่ห่วงอนามัย จะมีสายไนล่อนเล็กๆ อยู่ในช่องคลอด ควรหมั่นตรวจด้วยตัวเอง โดยเฉพาะช่วงหลังประจำ�เดือนหยุด แล้วใหม่ๆ ทุกเดือนวา่ ยังอยหู่ รือไม่ ถ้าห่วงหลุดกส็ ามารถทำ�ให้ตั้ง ท้องได้ มผี สู้ งสยั ว่า การใส่ห่วงอนามัยเมอื่ รว่ มเพศฝา่ ยชายจะรสู้ กึ เจ็บหรอื ไม่ ช่องคลอดผู้หญิงจะมีเพียงสายไนล่อนเล็กๆ โดยปกติ ช่องคลอดมีนำ�้ หล่อลื่นและมีมากขึ้นระหว่างการร่วมเพศ อีกท้ัง อวัยวะเพศของฝ่ายชายจะอยู่เพียงในช่องคลอดเท่าน้ันไม่มีโอกาส จะสมั ผัสห่วงอนามัยไดจ้ ึงไม่รสู้ ึกเจบ็ 98 ชีวิตมที างเลือก

3. ยาฝงั คมุ กำ�เนดิ เปน็ วิธีการคมุ กำ�เนดิ ได้นานถึง 3 และ 5 ปี ตามชนดิ ของยา • ชนดิ หลอดเดยี ว (ชอื่ การคา้ Etoplan® หรอื Implanon® ใช้ไดน้ าน 3 ปี) • ชนิด 2 หลอด (ชื่อการค้า Jadelle® ใชไ้ ดน้ าน 5 ป)ี สามารถรับบริการได้ในช่วง 5 วันแรกของประจำ�เดือน โดย แพทย์จะฝังฮอร์โมนซึ่งบรรจุในหลอดพลาสติกเล็กๆ ไว้ใต้ผิวหนัง บริเวณตน้ แขนดา้ นใน มีผลในการคุมก�ำ เนดิ หลงั จากฝังยา 24 ชั่วโมง การฝังยาอาจมีผลทำ�ใหป้ ระจำ�เดอื นมาไมป่ กติ กะปริบกะปรอย ขอ้ ดี ของยาฝังคุมกำ�เนิด คือ ช่วยลดปัญหาเร่ืองลืมกินหรือลืมฉีดยา และ เม่ือครบกำ�หนด ให้ไปรับบริการท่ีสถานบริการสุขภาพเพื่อนำ�หลอด ยาออก 99คุมกำ�เนิดเพื่อป้องกันการท้องไม่พร้อม

4. การทำ�หมันหญิง เหมาะสำ�หรับผู้หญิงท่ีมีลูกเพียงพอแล้ว เป็นวิธีการคุมกำ�เนิดท่ีมีประสิทธิภาพสูง ปลอดภัย และประหยัด ระยะเวลาท่เี หมาะสมส�ำ หรับท�ำ หมันหญงิ มี 2 ระยะ คือ • ทำ�หมันหลังคลอดใหม่ๆ เรียกว่า หมันเปียก เป็นช่วง ที่เหมาะสมที่สุด โดยทำ�ภายใน 48 ชั่วโมงหลังคลอด เปน็ การท�ำ หมนั ทางหนา้ ทอ้ งที่ท�ำ ได้ง่าย • ท�ำ หมนั ปกติ เรยี กวา่ หมนั แหง้ ท�ำ ในระยะไหนกไ็ ดแ้ ละไม่ ต้องเสียเวลาพักฟ้ืนในโรงพยาบาล หลังจากทำ�หมันแล้ว จะปอ้ งกนั การตง้ั ครรภไ์ ดท้ นั ทแี ละประจ�ำ เดอื นจะมาตาม ปกติ มีสุขภาพแข็งแรงเหมือนเดมิ 5. การทำ�หมันชาย เหมาะสำ�หรับผู้ชายที่มีลูกเพียงพอแล้ว ทำ�ไดง้ า่ ย และปลอดภยั มปี ระสทิ ธภิ าพสงู เปน็ การผกู และตดั ท่อนำ�้ เชือ้ อสจุ ทิ งั้ 2 ขา้ ง ไมใ่ หต้ ัวอสุจทิ สี่ รา้ งในลูกอณั ฑะหลั่งออกมาพรอ้ ม กับน�ำ้ อสจุ ิ มีผลให้ตวั อสจุ ิไม่สามารถผสมกับไข่ในเพศหญิงได้ การต้งั ครรภ์จึงไม่เกิดขึ้น หลังทำ�หมันชาย ให้งดการมีเพศสัมพันธ์เป็นเวลา 1 สปั ดาห์ เพราะยงั มเี ชอื้ อสจุ เิ หลอื คา้ งอยใู่ นทอ่ ทางเดนิ ท�ำ ใหม้ โี อกาส ทอ้ งได้ อกี ทงั้ เปน็ การเพมิ่ โอกาสใหท้ อ่ ทางเดนิ ของเชอื้ อสจุ ทิ ต่ี ดั ไปแลว้ ตอ่ กนั ได้อกี ท�ำ ให้การคุมก�ำ เนดิ ล้มเหลวได7้ 7 http://www.ruamphat-ts.com/?lay=show&ac=article&Id=507905 100 ชวี ติ มีทางเลอื ก