วัฒนธรรม การแสดงมหากาพย์ รามายณะอาเซียน

เรยี กวา่ “บอกฮา้ ” ติดอยู่ในครวั ภาคกลาง เรยี ก “ปลาร้าค่วั ” การท�ำปลารา้ ตม้ สกุ ตอ้ งเตมิ สารสมนุ ไพรบางชนดิ ชว่ ยดับกลนิ่ เพราะใช้ข้าวค่ัวในการหมักท�ำให้ปลาร้ามีสีเหลืองนวล และมี กลิ่นหอมเฉพาะตัว นิยมใช้ปลาตัวใหญ่อย่าง ปลาช่อน ปลาหมอ มาผลิต และมีปลาร้าทรงเคร่ือง เป็นกับข้าวส�ำเร็จ ทเ่ี ตมิ เนอื้ ปลาและผกั หลายชนดิ ลงไปและทำ� ใหส้ กุ ภาคใต้ เรยี ก “ปลาร้าเลสาบ” นิยมท�ำในบริเวณทะเลสาบสงขลาใช้ปลาดุก หมักกับเกลือและน้�ำตาลโตนด ๑ คืน แล้วน�ำไปตากแดด ๒-๓ วนั จึงรบั ประทานได้ ทั้งหมดน้ี จึงสรุปได้ว่า ทุกประเทศในประชาคมอาเซียน รวมทั้งประเทศไทยเรา ล้วนมีอาหารปลาหมักจนเกิดปฏิกริยา นำ� พาสคู่ วามอรอ่ ยลนิ้ ทเ่ี รยี กไดว้ า่ ปลารา้ ครบทกุ ประเทศ และ ปลาร้า ไม่ใช่อาหารชนิดใหม่ แต่เป็นอาหารพ้ืนฐานที่มีกินกัน เป็นปกตฝิ งั รากลึกจนเป็นวัฒนธรรมมาแลว้ ยาวนาน ปลาร้า ความอร่อยคู่คนไทย ปลาร้าไทย มีหลายสูตรหลากชนิด แต่อาจจะแบ่งได้ กวา้ งๆ คอื ปลารา้ ขา้ วคว่ั และปลารา้ รำ� ปลารา้ ขา้ วควั่ ไดจ้ าก ปลาหมักเกลือที่ใส่ข้าวคั่ว ผลิตภัณฑ์ท่ีได้จะมีลักษณะแฉะ เนื้ออ่อนนุ่ม สีเหลืองเข้มและมีกลิ่นหอม ปลาสดที่นิยมใช้ท�ำ ปลารา้ ประเภทนคี้ อื ปลากระด่ี ปลาสลดิ ปลาหมอเทศ ปลาดกุ โดยใช้ปลาขนาดกลางและขนาดใหญ่ ส่วนปลาร้าร�ำ ได้จาก ปลาหมักเกลือใส่ร�ำหรือร�ำผสมข้าวค่ัว มีลักษณะเป็นสีคล้�ำ ปลายงั มลี กั ษณะเปน็ ตวั เนอ้ื ไมน่ ม่ิ มาก มกี ลน่ิ รนุ แรงกวา่ ปลารา้ ปลากระดที่ ี่ควักไสอ้ อกหมด เตรียมน�ำไปผสมเครอ่ื งปรงุ รส แล้วนำ� ไปหมกั ในตมุ่ ปลาร้าชนิดเป็นตวั เมษายน - มิถนุ ายน ๒๕๖๒ 101

ผลติ ภณั ฑป์ ลาร้าสบั บรรจุขวด ขา้ วคัว่ ปลาทใ่ี ช้ท�ำสว่ นมากเป็นปลาขนาดเลก็ เชน่ ปลาสรอ้ ย เอาออก ล้างปลาให้สะอาดใส่ตะแกรงผ่ึงให้สะเด็ดน้�ำ แล้วใส่ ปลาซิว ปลากระดี่ ปลาร้าส่วนใหญ่ที่ชาวอีสานบริโภคเป็น เกลอื ข้าวคว่ั หรือรำ� ใหไ้ ดส้ ัดส่วนตามสตู ร แล้วนวดคลุกเคล้า ปลารา้ รำ� ให้เข้ากัน ให้เกลือดูดซึมเข้าในเน้ือปลา ถ้าหากปลาและเกลือ ปลาร้าที่หมักนานกว่าสามเดือนขึ้นไปจะให้รสชาติที่ดี ผสมกนั ไดส้ ัดส่วน ตัวปลาจะแข็งและไมเ่ ละ ถ้าปลาช่อนตัวใหญ่อาจต้องใช้เวลาถึงหนึ่งปี ไม่ต้องพะวงกับ ข้ันท่ีสาม น�ำลงบรรจุในภาชนะ เช่น ไหหรือตุ่มท่ีล้าง เชื้อโรคในปลาร้า เพราะนักโภชนาการเชื่อว่า เกลือในปริมาณ สะอาดและแห้งแล้ว ปิดปากไหด้วยผ้าหรือพลาสติก ถ้าเป็น ที่มากพอเพียง จะช่วยยับยั้งการเจริญเติบโตของจุลินทรีย์ ไหซองชาวบา้ นนยิ มใชผ้ า้ หอ่ ขเ้ี ถา้ ใหเ้ ปน็ กอ้ นโตกวา่ ปากไหแลว้ ท่ีท�ำให้อาหารบูดเน่าได้ ดังนั้นถ้าปลาร้าที่ท�ำจากปลาที่ล้าง นำ� มาอดั ปดิ เพอ่ื ปอ้ งกนั แมลงวนั มาไข่ แลว้ หมกั ทง้ิ ไวจ้ นตวั ปลา สะอาด สด ใช้เกลือสินเธาว์ และภาชนะบรรจุที่เหมาะสม ออกเป็นสแี ดงกวา่ เดิม แสดงว่าเป็นปลารา้ แล้ว จะทำ� ให้ได้ปลาร้าทมี่ ีคณุ ภาพดี จากการศึกษาวจิ ัยยงั พบอกี วา่ เคล็ดไม่ลับเพ่ิมเติมส�ำหรับการหมักปลาก็คือ การเก็บ ปลาร้าที่หมักนานกว่าสามเดือนข้ึนไป พยาธิใบไม้ตับ จะตาย ไหปลาร้าต้องเก็บในสถานที่อากาศถ่ายเทได้ดี แสงแดดส่อง หมดไมส่ ามารถตดิ ตอ่ มายงั คนไดไ้ มว่ า่ จะรบั ประทานปลารา้ ดบิ ไม่ถึง ไหท่ีบรรจุปลาร้าต้องเป็นภาชนะทึบแสง หากปลาร้า หรือสกุ ก็ตาม ถกู แสงแดดและอากาศเขา้ จะทำ� ใหป้ ลารา้ มสี คี ลำ้� หากเกบ็ ในท่ี เยน็ เกินไปจะทำ� ใหก้ ลิ่นไม่หอม ขนั้ ตอนการทำ� ปลารา้ มี ๓ ขนั้ ตอนหลกั ๆ คอื ส่ิงบ่งชี้คุณภาพของปลาร้า คือ คุณค่าด้านสารอาหาร รส กลน่ิ และ สี ขนึ้ อยกู่ บั ปลารา้ ทไี่ ดส้ ดั สว่ นระหวา่ งปลา เกลอื ขั้นตอนท่ีหน่ึง ล้างปลาให้สะอาด ถ้าเป็นปลาท่ีมีเกล็ด และอณุ หภมู ิ อยา่ งไร หากปลาร้าไม่เนา่ เพราะเกลือไดส้ ัดสว่ น ขนาดใหญ่ต้องขอดเกล็ดก่อน หากมีขนาดเล็กอย่างปลาซิว และเปน็ เกลอื สนิ เธาวต์ วั ปลาจะแขง็ มสี แี ดง สว่ นกลน่ิ ทหี่ อมและ กไ็ มต่ อ้ ง ปลาทนี่ ำ� มาทำ� ปลารา้ มที งั้ ปลาหนงั (ปลาทไ่ี มม่ เี กลด็ ) รสทไ่ี มเ่ คม็ เกนิ ไป ขนึ้ อยกู่ บั การใชข้ า้ วคว่ั และรำ� ใหมท่ มี่ คี ณุ ภาพ และปลาท่ีมีเกล็ด ได้แก่ ปลาชอ่ น ปลาดุก ปลาซิว ปลากระดี่ ชาวอีสานจะเรียกปลาร้าตามคุณภาพของรสและกล่ิน เช่น ปลาหมอ ปลาตอง กุง้ และปูเล็กๆ ฯลฯ ปลาแดกหอม ปลาแดกนวั หรอื ปลาแดกตว่ ง และปลาแดกโหนง่ ขั้นท่ีสอง เอาไส้และขี้ปลาออกจากตัวปลา โดยเฉพาะ เป็นตน้ อยา่ งยงิ่ ปลาขนาดใหญ่ ถา้ ขนาดเลก็ ตอ้ งใชเ้ วลามากจงึ ไมน่ ยิ ม 102

การพัฒนาอตุ สาหกรรมปลารา้ ไดร้ บั การดำ� เนนิ การใหท้ นั สมยั เทยี มหนา้ เทยี มตากบั ผลติ ภณั ฑ์ อาหารชนดิ ตา่ งๆ ในระดับแถวหน้าของโลก ปลาร้า ถึงแม้จะเป็นอาหารข้ึนชื่อขนาดไหน แต่ก็ยังมี ดังน้ัน ในวันท่ี ๑๗ เมษายน ๒๕๖๑ จึงมีประกาศ คนไทยหลายๆ คนไม่กิน ซึ่งสาเหตุก็หนีไม่พ้นเรื่องความกลัว ของคณะกรรมการมาตรฐานสินค้าเกษตร กระทรวงเกษตร กลวั เป็นปลาเน่า กลวั ไม่สะอาด แตป่ จั จุบันปลารา้ ได้ยกระดบั และสหกรณ์ กําหนดมาตรฐานสินค้าเกษตร เรื่องปลาร้า กา้ วสคู่ วามเปน็ สากลมากขนึ้ แลว้ มกี ารพาสเจอรไ์ รซฆ์ า่ เชอ้ื โรค เปน็ มาตรฐานทวั่ ไป ตามพระราชบญั ญตั มิ าตรฐานสนิ คา้ เกษตร กลายเป็นปลาร้าอนามัย อย่างเช่น บริษัทหลายแห่ง ที่ผลิต พ.ศ. ๒๕๕๑ เพอ่ื สง่ เสรมิ สนิ คา้ เกษตร ใหไ้ ดค้ ณุ ภาพ มาตรฐาน ปลาร้าในรูปบริษัท มีการผ่านมาตรฐาน GMP (Good และปลอดภัย ดังนั้นน่ีจึงป็นดังตรารับรอง หรือใบรับประกัน Manufacturing Practice) ที่รับรองความสะอาด และถูก คุณภาพของภาครัฐไทย ท่ีช่วยให้ผลิตภัณฑ์ปลาร้าไทยที่ได้รับ สุขอนามัยในการผลติ สามารถส่งออกไปจ�ำหนา่ ยไดท้ ่ัวโลก การรบั รองมาตรฐาน สามารถเดนิ หนา้ ออกไปสตู่ ลาดโลกไดแ้ ลว้ ขอ้ มลู เชงิ สถติ วิ นั นขี้ องปลารา้ ไทยโดยทวั่ ไป คอื ในปลารา้ อย่างเต็มภาคภูมิ ๑๐๐ กรัม จะมีปริมาณโปรตีนประมาณ ๑๗ กรัม ซ่ึงสูงพอๆ และทงั้ หมดนค้ี อื เรอ่ื งราวของ ปลารา้ ปลาหมกั ในพนื้ ทปี่ ดิ กับเน้ือสัตวท์ ่ัวไป มีแคลเซยี มสูง โดยก�ำลงั การผลิตทวั่ ประเทศ ป้องกันสิ่งมีชีวิตตัวเล็กๆ เข้าไปท�ำปฏิกิริยาที่ไม่พึงประสงค์ ประมาณ ๒๐,๐๐๐-๔๐,๐๐๐ ตนั ตอ่ ปี ครวั เรอื นอสี านผลติ ปลารา้ จนได้ผลผลิตที่ท�ำให้ส่ิงมีชีวิตตัวใหญ่ๆ อย่างมนุษย์เกิดความ เฉล่ีย ๒๗ กิโลกรัมต่อปี อัตราการบริโภคปลาร้าโดยเฉล่ีย รู้สึกอร่อยล้ิน และปลาร้านั้น ไม่เพียงแต่จะเป็นอาหาร ประมาณ ๑๕ - ๔๐ กรมั ตอ่ คนตอ่ วนั ปรมิ าณการซอ้ื ขายปลารา้ ในประเทศไทยเราเทา่ นนั้ ยงั เปน็ อาหารทเ่ี ปน็ พนื้ ฐานในภมู ภิ าค ท่วั ประเทศคิดเปน็ มูลค่าประมาณ ๙ ล้านบาทตอ่ วนั อาเซียนมีบริโภคกันมาแล้วอย่างยาวนานท่ัวทุกประเทศ และ เม่ือผลิตภัณฑ์มีมูลค่าสูงระดับน้ี จึงมีการด�ำเนินการ นับแต่นี้ไป ไม่ว่าชาวภูมิภาคอาเซียนจะเดินทางไปอยู่ที่ไหน ด้านธุรกิจท่ีเป็นจริงเป็นจังยิ่งข้ึน และย่ิงคนไทยและพี่น้อง ปลาร้าไทย มาตรฐานสากลก็จะมีผลิตตามไปจ�ำหน่ายได้ถึงท่ี ชาวอาเซียนทั้งหลายมีโอกาสเดินทางไปอยู่อาศัยกันในที่ต่างๆ นนั้ ไดอ้ ยา่ งเตม็ ภาคภูมิ ทั่วโลกเช่นในปัจจุบัน ปลาร้าจึงได้เวลาต้องส่งออกพร้อมท้ัง ผลิตภณั ฑป์ ลารา้ บอง เมษายน - มถิ ุนายน ๒๕๖๒ 103

มองผ่านหนามเตย เรือ่ ง : อู๋ คณุ ากร ภาพ : กองบรรณาธกิ าร ในเวทีนานาเกยี รตยิ ศภาพยนตร์ไทย ถ้ารางวัล คือเคร่ืองการันตีถึงความมีคุณภาพ เป็นเกียรติยศ แห่งความภาคภูมิใจ การที่ภาพยนตร์ไทยหลายเร่ืองได้รับรางวัลใน เทศกาลภาพยนตร์นานาชาติจากทั่วโลก นั่นก็หมายถึง โลกได้รับรู้ แล้วว่า ประเทศไทยก็มีการผลิตภาพยนตร์ดีที่มีคุณภาพไม่แพ้ชาติ ใดในโลกเลย เทศกาลภาพยนตร์นานาชาติที่จัดขึ้นทั่วโลก ทั้งในทวีป ยุโรปและเอเชีย เพื่อมอบรางวัลให้กับภาพยนตร์ท่ีได้รับความ สนใจจากผู้ชม เป็นเสมือนการให้ก�ำลังใจกับทีมงานผู้สร้าง ภาพยนตร์ อกี ทงั้ เปน็ ตลาดในการขายหนัง (Film Market) ซ่ึง เป็นการพบกันโดยตรงระหว่างผู้สร้างภาพยนตร์ (Producer) กับผจู้ ดั จ�ำหนา่ ยภาพยนตร์ (Sales Agent) “รางวัลสิงโตทองค�ำ” ถือเป็นรางวัลท่ีเก่าแก่ที่สุด จาก เทศกาลภาพยนตรน์ านาชาตเิ วนสิ (Venice International Film Festival) ซ่ึงเป็นเทศกาลภาพยนตร์นานาชาติที่ถูกจัดขึ้นเป็น ครัง้ แรกของโลกในปี พ.ศ. ๒๔๗๕ ณ เมืองเวนสิ ประเทศอติ าลี ตามด้วยอีกหลายเทศกาล เช่น เทศกาลภาพยนตรน์ านาชาติ มอสโก แตเ่ ทศกาลเก่าแกท่ มี่ ชี ือ่ เสยี งและทรงอทิ ธพิ ลตอ่ วงการ ภาพยนตร์เป็นอย่างมาก คือ งานเทศกาลภาพยนตร์ คานส์ (Cannes Film Festival หรอื Festival de Cannes) ซ่ึงจัดราวเดือนพฤษภาคมของทุกปีมาตั้งแต่ปี พ.ศ. ๒๔๘๙ ณ เมอื งคานส์ ทางตอนใต้ของประเทศฝร่งั เศส โดยมอบรางวัล “ปาลม์ ทองคำ� ” เปน็ สัญลกั ษณอ์ ันโดดเด่นของงาน นอกจากนนั้ ยังมี “รางวลั หมีทองค�ำ” จากงานเทศกาลภาพยนตร์นานาชาติ กรุงเบอร์ลิน (Berlin International Film Festival) ซึ่งเป็น เทศกาลที่มผี ูเ้ ข้าร่วมงานมากทส่ี ุดในโลกกว่า ๕ แสนคน 104

ส่วนในเอเชียมีเทศกาลภาพยนตร์นานาชาติท่ีย่ิงใหญ่ • สันต-ิ วีณา (Santi-Vina) ได้แก่ เทศกาลภาพยนตร์นานาชาติกรุงโตเกียว (Tokyo International Film Festival) ประเทศญี่ปุ่น จัดขึ้นในปี ภาพยนตร์ไทยเรื่องแรกของไทยที่ส่งเข้าประกวด พ.ศ. ๒๕๒๘ และเทศกาลภาพยนตร์นานาชาติเซ่ียงไฮ้ ภาพยนตร์นานาชาติเป็นเป็นคร้ังแรก น่ันคืองานประกวด (Shanghai International Film Festival) ของประเทศจนี ทจี่ ดั ภาพยนตร์นานาชาติแห่งเ­อเชีย ตง้ั แตป่ ี ๒๕๓๖ โดยภาพยนตรย์ อดเยยี่ ม จะไดร้ บั รางวลั จอกทองคำ� ตะวันออก คร้ังท่ี ๑ ท่ีกรุง หรอื \"Golden Goblet\" ตามมาดว้ ยเทศกาลภาพยนตรน์ านาชาติ โตเกยี ว ประเทศญป่ี นุ่ และไดร้ บั ปูซาน (Busan International Film Festival) ประเทศเกาหลีใต้ รางวัลชนะเลศิ ถงึ ๓ รางวลั คอื ซ่ึงเทศกาลภาพยนตร์นี้จัดมาตั้งแต่ปี ๒๕๓๙ จุดเด่นของ รางวลั ถา่ ยภาพยอดเย่ียม ฝ่าย เทศกาลภาพยนตร์นานาชาติที่เมืองปูซานน้ี คือการเน้นฉาย ศิลป์ยอดเย่ียม และภาพยนตร์ ภาพยนตร์ของผู้ก�ำกับหน้าใหม่ และกลุ่มผู้ชมรุ่นใหม่ ซึ่งส่วน ที่มีการเผยแพร่วัฒนธรรมดีเด่น ใหญ่เน้นการมอบรางวัลให้กับภาพยนตร์เกาหลีและภาพยนตร์ เป็นภาพยนตร์สี ๓๕ มม. จากเอเชีย พร้อมกับเงินรางวัลก้อนโตเพ่ือเป็นทุนให้มีการ เร่ืองแรก อ�ำนวยการสร้างและ สร้างสรรค์ผลงานชิ้นใหมๆ่ ตอ่ ไป ซงึ่ ทีผ่ ่านมาเคยมภี าพยนตร์ ก�ำกับโดย รตั น์ เปสตันยี ออก ไทยหลายเร่อื ง ที่สามารถคว้ารางวัลจากเวทนี ีม้ าไดเ้ ชน่ กนั ฉายเม่ือปี พ.ศ. ๒๔๙๗ แต่ได้ เทศกาลภาพยนตร์ทเ่ี มอื ง “คานส”์ (ฝร่งั เศส) ถอื วา่ เปน็ หายสาบสูญไปจากประเทศไ­ทยเปน็ เวลานาน จนกระท่ังไดพ้ บ เวทหี รอื ตลาดหนงั ทมี่ ผี ซู้ อื้ มากทสี่ ดุ ถดั ไปเปน็ “มลิ าน” (อติ าล)ี ฟิล์มต้นฉบับเมื่อปี ๒๕๕๗ ที่สถาบันภาพยนตร์อังกฤษ (BFI) ในแถบเอเชียท่ีส�ำคัญคือ “ปูซาน” (เกาหลี) หนังไทยเอง พบฟิล์มปร้ินท์ที่หอภาพยนตร์รัสเซียและห­อภาพยนตร์จีน เร่ิมเดินทางไปเทศกาลหนังเมืองคานส์ครั้งแรกโดยมี  หอภาพยนตรข์ องไทยจงึ ไดท้ ำ� การบรู ณะและอนรุ กั ษภ์ าพยนตร์ “ฟ้าทะลายโจร” เป็นหนังไทยเร่ืองแรกที่เดินทางไปฉายโชว์ เรอ่ื งนี้ ตอ่ มาไดถ้ กู นำ� ไปจดั ฉายทเ่ี ­ทศกาลภาพยนตรน์ านานาชาติ เม่ือปี พ.ศ. ๒๕๔๔ ในสายทางการท่ีเรียกว่า Un Certain เมืองคานส์ ในสาย Cannes Classics ในปี พ.ศ. ๒๕๕๙ Regard กบั เทคนคิ สดุ ลำ้� ทย่ี อ้ มสหี นงั ทงั้ เรอ่ื งใหฉ้ ดู ฉาดเกนิ จรงิ สนั ติ วณี า เปน็ เรอ่ื งราวของ สนั ติ หนมุ่ ตาบอดทพี่ บรกั กบั วณี า เปน็ ความกลา้ ของผกู้ ำ� กบั ไทย นำ� เทคนคิ ตา่ งๆ มาใช้ สรา้ งสรรค์ หญิงสาวท่ีมอบความรักด้วยใจบริสุทธิ์ แต่มรสุมชีวิตมากมาย ส่ิงใหม่ให้กับวงการหนังไทยและวงการภาพยนตร์โลก ท�ำให้ ท�ำใหส้ ญู เสยี คนรกั และเข้าสเู่ ส้นทางศาสนาในทีส่ ดุ เปน็ กระแสขา่ วเกรียวกราวไปทั่วงาน ปลกุ กระแสความเช่อื ม่ัน ใหค้ นทำ� หนงั ไทยในตลาด วนั นเ้ี ราจะขอหยบิ ยก • ผเี ส้อื และดอกไม้ ภาพยนตร์ไทยบางส่วนที่ได้กระแสตอบรับอย่าง (Butterfly and Flowers) ดีจากเทศกาลนานาชาติ ทส่ี ามารถดึงเกียรติมา ประดบั ใหก้ ับประเทศไทย หลายเรื่องดังกระห่ึม หนังออกฉายปี พ.ศ. ๒๕๒๘ คว้ารางวัล กวาดเม็ดเงิน สร้างรายได้ สร้างช่ือเสียง ชนะเลศิ “รางวัลภาพยนตรย์ อดเยยี่ ม” จากการ คว้ารางวัลระดับโลกมาครอง บางเรื่องเป็นหนัง ประกวดภาพยนตรน์ านาชาติ ครงั้ ท่ี ๕ ปี ค.ศ. นอกกระแสหรอื หนงั อนิ ดท้ี คี่ นไทยแทบจะไมร่ จู้ กั ๑๙๘๖ ณ รฐั ฮาวาย ประเทศสหรฐั อเมริกา เปน็ แตต่ า่ งชาตชิ นื่ ชมและเดนิ สายไปฉายในเทศกาล ผลงานกำ� กบั ของ ยทุ ธนา มกุ ดาสนทิ ถา่ ยทำ� ดว้ ย ภาพยนตร์ในระดับนานาชาติมาแล้วท่ัวโลก ระบบฟลิ ์ม ๓๕ มม. สโคป บันทึกเสียงจริงซาวด์ เริ่มจาก ออนฟิล์ม สร้างจากหนังสือดีท่ีเด็กและเยาวชน ไทยควรอ่านท่ีได้รางวัลจากการประกวดหนังสือ เมษายน - มิถุนายน ๒๕๖๒ 105

แห่งชาติ พ.ศ. ๒๕๒๑ ประพันธ์โดยนิพพานฯ (มกุฏ อรฤดี) • บวิ ตฟ้ี ลู บ็อกเซอร์ (Beautiful Boxer)  อกี ทงั้ หนงั เรอ่ื งนถ้ี กู จดั รวมอยใู่ นโครงการ “๑ ใน ๑๐๐” หนงั ไทย ที่คนไทยควรดู หนังบอกเล่าเรื่องราวของ “ฮูยัน” เด็กมุสลิม สเู้ ยย่ี งชายเพอ่ื เรอื นกายแหง่ หญงิ บวิ ตฟี้ ลู บอ็ กเซอร์ เปน็ เรียนดีแต่มฐี านะยากจน มพี ่อเป็นกรรมกรรถไฟ ฮูยนั ตอ้ งออก หนังปี พ.ศ. ๒๕๔๖ ก�ำกบั โดย “เอกชัย เอือ้ ครองธรรม” จาก จากโรงเรยี น ดนิ้ รนทำ� งานเพ่อื ใหน้ ้องๆ ไดเ้ รียนหนงั สอื โดย เรื่องจริงของนักมวยชายคนหนึ่ง หาเงนิ จนุ เจอื ครอบครวั ดว้ ยวธิ ตี า่ งๆ เรมิ่ แรกจากเดนิ ขายไอตมิ “น้องตุ้ม-ปริญญา เจริญผล” ที่มี จนกระทั่งเข้าไปอยู่ในขบวนการกองทัพมดลอบขนข้าวสารหนี จิตใจเป็นหญิงมาต้ังแต่เด็ก และมี ภาษีข้ามประเทศทางรถไฟไปยังมาเลเซีย ในวยั ทเ่ี ปรยี บเสมอื น ความใฝฝ่ นั วา่ จะเปน็ ผหู้ ญงิ ในวยั เยาว์ ดอกไม้แรกผลิ ฮูยันกลับต้องเผชิญภยันตรายเสี่ยงภัยต่างๆ ตอ้ งเรร่ อ่ นชว่ ยพอ่ แมใ่ นจงั หวดั ตา่ งๆ ทา่ มกลางความขดั แยง้ อาชญากรรมและควนั ปนื คกุ รนุ่ ในชมุ ชน รวมท้งั เคยบวชเรยี นเป็นเณรตดิ ตาม ท่ียากจน หนังถ่ายทอดวิถีชีวิตความเป็นอยู่ในหมู่บ้าน พระธดุ งค์ แลว้ ไดเ้ ขา้ สวู่ งการมวยไทย ชายแดนไทย-มาเลย์ และงานฮารรี ายอ ออกมาในท่วงท�ำนอง จนมีชื่อเสียงไปทั่วโลก เสนอฉากบู๊ อนั งดงาม แอ๊กชั่นของศิลปะมวยไทย สะท้อน ชวี ติ ทมี่ คี วามขดั แยง้ ภายในจติ ใจทร่ี กั สวยรกั งามแตม่ คี วามเปน็ • สดุ เสน่หา (Blissfully Your) นักสู้ไม่แพ้ชายชาตรี เป็นหนังท่ีโดนใจคนดูนานาชาติ กวาด รายได้หลายล้านเหรียญ แล้วยังได้รับเกียรติไปฉายโชว์ใน ถูกจัดเป็นหนึ่งในภาพยนตร์ที่ดีท่ีสุดของเทศกาลในปีน้ัน เทศกาลหนงั ทวั่ โลกอกี หลายสบิ เวที พรอ้ มควา้ รางวลั ภาพยนตร์ โดยนิตยสาร Le Cahiers du Cinema เป็นภาพยนตร์ ยอดเยย่ี มจากเทศกาลภาพยนตรน์ านาชาติ โตรโิ น่ และเทศกาล แนวทดลอง กำ� กับโดย อภิชาตพิ งศ์ วรี ะเศรษฐกุล โดยได้แรง ภาพยนตร์นานาชาตมิ ิลาน สองเวทใี หญ่ ทอ่ี ติ าลี บนั ดาลใจมาจากการเหน็ ตำ� รวจจบั กมุ แรงงานพมา่ ผดิ กฎหมาย • ชตั เตอร์ กดติดวิญญาณ (Shutter) ภาพยนตร์ออกฉายรอบ ปฐมทัศน์ที่ประเทศฝรั่งเศส กำ� กบั โดย “ภาคภมู ิ วงศภ์ มู ”ิ และ “บรรจง ปสิ ญั ธนากลุ ” ในเทศกาลภาพยนตร์เมือง น�ำแสดงโดย อนันดา เอเวอร์ริ่งแฮม และณัฐฐาวีรนุช ทองมี คานส ์ ปี พ.ศ. ๒๕๔๕ ไดร้ บั “ชัตเตอร์ กดติดวิญญาณ” เป็นเร่ืองราวของคู่รักคู่หน่ึงท่ีมี รางวลั Un Certain Regard แ ล ะ ร า ง วั ล ภ า พ ย น ต ร ์ ผีสาวท่ีบูชาความรักและความแค้นตาม ยอดเยยี่ ม Golden Alexander ติดไปทกุ ที ออกฉายเมอ่ื ปี พ.ศ. ๒๕๔๗ จากเทศกาลภาพยนตร์ เปน็ ภาพยนตรผ์ ที ส่ี รา้ งตำ� นานในการทบุ เทสซาโลนิกิ ครั้งที่ ๔๓ ที่ สถิติรายได้ให้กับวงการภาพยนตร์ไทย ประเทศกรีซ และยังไปได้ ทำ� รายไดใ้ นประเทศไทยกวา่ รอ้ ยลา้ นบาท รางวลั จากเทศกาลภาพยนตร์ และยงั ได้ขายลิขสิทธ์ิไปอกี ๓๐ ประเทศ ท่ีโตเกียว รอตเตอร์ดัม ท่ัวโลก ปลุกกระแสหนังผีในเอเชีย ติด สิงคโปร์และบัวโนสไอเรส อันดบั ๕ หนังทำ� เงนิ ทเี่ กาหลี และเมอื่ หนังเล่าเร่ืองราวของ “มิน” ออกฉายทบ่ี ราซลิ ๔ สปั ดาหแ์ รก ทำ� รายไดส้ งู ถงึ ๑๐๐ ลา้ นบาท หนุ่มชาวพม่าท่ีหลบหนีเข้าเมืองมาอย่างผิดกฎหมายพบรักกับ แถมยงั ได้รับรางวลั Best Asian Film จากเทศกาล Fantasia สาวไทยอยา่ ง “รงุ่ ” ทง้ั คเู่ ขา้ ไปเทยี่ วในปา่ สถานทท่ี พ่ี วกเขารสู้ กึ Film Festival 2005 ท่แี วนคเู วอร์ ประเทศแคนาดา และรางวลั มอี สิ ระ ในการแสดงออกซ่งึ ความรักอย่างเต็มท่ี หนังแฟนตาซีที่ดีที่สุดในงาน Fantastic’s Arts Festival of Gerardmer ประเทศฝรง่ั เศส นอกจากนนั้ หนงั ยงั ถกู ซอื้ ลขิ สทิ ธิ์ 106

ไปสรา้ งใหม่ โดย Masayuki Ochiai ผกู้ ำ� กับชาวญ่ปี ุน่  และถกู Festival for Children & Youth สาธารณรฐั เชก็ และเทศกาลหนงั ฮอลลวี ูดน�ำไปรเี มคช่ือเรื่อง Sivi โดย K. R. Senthil Nathan ฟาร์อีสต์ฟิล์ม อูดิเน่ ประเทศอิตาลี โดยคว้ารางวัล ผกู้ �ำกับชาวอนิ เดีย อีกด้วย Post Production Award และยงั ชนะใจแฟนๆ ทงั้ ในฟลิ ปิ ปนิ ส์ อินโดนีเซีย และจีน ซง่ึ บรษิ ทั ภาพยนตร์ของจนี ซือ้ หนังไปฉาย เป็นทางการในโรงภาพยนตร์ ๖,๐๐๐ แห่งทั่วท้ังเมืองจีน เป็น • สตั ว์ประหลาด (Tropical Malady) เรอ่ื งของ น�้ำ สาวนอ้ ยวยั มธั ยมต้นที่แอบชอบพ่ีโชน หนุม่ หลอ่ มธั ยมปลาย ท�ำใหน้ �้ำมีคู่แข่งมากมาย แตเ่ ธอทำ� ทกุ วิถที างเพ่ือ หนงั ปี พ.ศ. ๒๕๔๗ ของผกู้ ำ� กบั “อภชิ าตพิ งศ์ วรี ะเศรษฐ จะใหส้ วยและเกง่ ขน้ึ จนไดเ้ ปน็ ดาวของโรงเรยี น มคี นเขา้ มาจบี กลุ (เจย้ )” ซง่ึ รว่ มสรา้ งกบั บรษิ ทั Anna Sanders Films ประเทศ เป็นสบิ ยกเว้น โชน คนท่เี ธอรอคอยอย่คู นเดียว ฝร่ังเศส ไดร้ บั รางวลั Jury Prize (ขวัญใจกรรมการ) ในสายเข้า ประกวดชิงรางวัลปาล์มทองค�ำ • เมืองเหงาซอ่ นรกั (Wonderful Town) นบั เปน็ ที่ ๓ รองจากรางวลั สงู สดุ จาการประกวดเวทีใหญ่ระดับ หนังปี พ.ศ. ๒๕๕๐ โดย โลกเทศกาลภาพยนตร์เมือง ผู้ก�ำกับ “อาทิตย์ อัสสรัตน์” หนัง คานส์ ประเทศฝรั่งเศส เป็น อนิ ดท้ี ค่ี นไทยแทบจะไมร่ จู้ กั แตเ่ ดนิ ภาพยนตรท์ ต่ี งั้ คำ� ถามใหแ้ กผ่ ชู้ ม สายไปฉายในเทศกาลภาพยนตร์ ตลอดท้ังเรื่อง “อะไรคือสัตว์ ระดับนานาชาติมาแล้วทั่วโลกร่วม ประหลาด” เรื่องราวแบ่งออก ๕๐ เวที อาทิ เทศกาลภาพยนตร์ เป็นสองส่วน ส่วนแรกเป็นเร่ืองเกี่ยวกับความสัมพันธ์ของ นานาชาติปูซาน ได้ รางวัล “นิว ความรกั ร่วมเพศระหว่าง เกง่ พลทหารหน่มุ ที่บังเอิญมาพบกับ เคอร์เรนทส์ อวอรด์ ” เทศกาลหนัง โต้ง เด็กบ้านนอกลูกจ้างโรงน�้ำแข็ง ส่วนหลังเป็นเรื่องราว นานาชาตริ อ็ ตเทอรด์ มั เนเธอรแ์ ลนด์ ทตี่ า่ งกนั โดยสนิ้ เชงิ เปน็ เรอื่ งลล้ี บั เกย่ี วกบั จติ วญิ ญาณ อนั ดบิ เถอื่ น ได้รางวัล “ไทเกอร์ อวอร์ด” เทศกาลภาพยนตร์นานาชาติ ของคนและสัตว์ป่า การตามล่าระหว่างนายพรานกับเสือสมิง เยเรวาน Golden Apricot ไดร้ บั รางวลั Silver Prize เทศกาล ในปา่ ทบึ ภาพยนตร์เยรูซาเล็ม คร้ังท่ี ๒๕ ได้เข้าฉายในสายผู้ก�ำกับ หนา้ ใหม่ (New Directors) เทศกาลภาพยนตรเ์ อเชยี และอาหรบั • ส่งิ เล็กๆ ทเ่ี รียกว่ารัก (First Love) Osian’s Cinefan ครง้ั ท่ี ๑๐ ไดเ้ ข้าประกวดในสาย Asian and หนังปี พ.ศ. ๒๕๔๘ โดยสองผ้กู ำ� กบั “พฒุ พิ งศ์ พรหม- Arab Competition ซึ่งเป็นสายหลัก เทศกาลภาพยนตร์ สาขา ณ สกล นคร” และ “วศิน ปกป้อง” นำ� แสดงโดย มารโิ อ้ นานาชาติ Era New Horizons คร้งั ที่ ๘ ที่เมือง Wroclaw เมาเรอ่ ไมเ่ พยี งคว้ารางวลั Audience Grand Prize จากงาน ประเทศโปแลนด์ ได้เข้าประกวดใน สาย New Horizons Okinawa International Movie International Competition รวมไปถึงรางวลั จากเทศกาลหนงั Festival 2011 ประเทศญ่ีปุ่น สาขา เอเชียเมืองโดวิล ฝร่ังเศส และเทศกาลหนังนานาชาติฮ่องกง Laugh Film พรอ้ มรางวลั เทศกาลหนงั แถมยังขายเมืองนอกไดม้ ากกวา่ ๒๕ ประเทศเหงาซ่อนรกั  คอื ฟาร์อีสต์ฟิล์มเฟสติวัล ครั้งที่ ๑๓ เรอ่ื งราวความเงยี บเหงาเศรา้ สรอ้ ยทป่ี กคลมุ เมอื งเลก็ ๆ แหง่ หนง่ึ ประเทศอิตาลี สาขา Technicolor ทางภาคใต้ของไทย นบั ตั้งแตเ่ หตกุ ารณส์ ึนามิได้เกดิ ขน้ึ จนวัน Asia Award และยงั ไดร้ บั เกยี รตใิ หเ้ ขา้ หนึ่งสถาปนิกหนุ่ม เดินทางมาเช่าห้องในโรงแรมเก่าแก่ท่ี ฉายในสาย Infomative section ใน ครอบครวั หญงิ สาวดแู ลอยู่ ท้งั ค่เู ริม่ ความสมั พนั ธ์กันจนพัฒนา เทศกาล Zling International Film เปน็ ความรัก และสถาปนกิ หนมุ่ ได้หายตวั ไปอย่างลึกลบั เมษายน - มิถนุ ายน ๒๕๖๒ 107

• ๓๖ (Tape ๓๖) นานแล้ว เขายังได้พบกับลูกชายที่หายตัวไป ซ่ึงกลายสภาพ คลา้ ยลงิ ลงุ บญุ มจี งึ ทำ� สมาธแิ ละเกดิ ระลกึ ชาติ ไดว้ า่ ความปว่ ย ภาพยนตร์ไทยแนวดราม่า ที่ตนเผชิญอยู่มีความเก่ียวพันกับบาปกรรมในอดีตชาติ ที่เคย อารต์ เร่ือง ๓๖ กำ� กบั โดย นวพล ฆ่าสมาชิกพรรคคอมมิวนิสต์ตายไปหลายราย สะท้อนแนวคิด ธำ� รงรัตนฤทธิ์ ผ้เู ขยี นบทภาพยนตร์ เชงิ ปรชั ญาเก่ยี วกบั วัฏจักรชวี ติ การระลึกชาติ ความเช่อื เร่ือง วัยรุ่นพันล้าน (Top Secret) คว้า การเวียนวา่ ยตายเกิดในวัฒนธรรมตะวนั ออก บวกกับเรือ่ งราว รางวลั สำ� คญั New Currents Award การปราบปรามพรรคคอมมิวนิสตใ์ นประเทศไทย จากเทศกาลภาพยนตร์นานาชาติ ปซู าน ใน พ.ศ. ๒๕๕๐ หนงั เรมิ่ ต้น • ซคั ซ้ีด ห่วยขั้นเทพ (Suck Seed) ด้วยการเดินทางหาโลเคช่ันถ่ายหนังของทีมงานสองคนในที่ ต่างๆ เธอและเขาจ�ำเปน็ ตอ้ งใชก้ ล้องถา่ ยภาพนิ่งในการบนั ทกึ ฉายในปี พ.ศ. ๒๕๕๔ ภาพยนตร์เรื่องนี้ได้ออกฉาย ภาพเหล่าน้ันไว้ และความสัมพันธ์ของท้ังสองก็เร่ิมก่อตัวข้ึน ท่ีประเทศไต้หวันในงานเทศกาลภาพยนตร์ไทเป ฟิล์ม อยา่ งเงยี บๆ หนังเรือ่ งนี้ใช้วธิ เี ลา่ เรอื่ งทแ่ี ปลกใหมด่ ว้ ยการแบง่ เฟสติวัล ประเทศไต้หวัน งานเทศกาลภาพยนตร์นานาชาติ หนงั ออกเป็น ๓๖ ชอ็ ต หรือ ๓๖ ตอนท่ไี ม่ตอ่ เนื่องกันและเอา ปูซาน ประเทศเกาหลีใต้ และล่าสุดชนะเลิศรางวัล “Laugh มารวมเข้าด้วยกัน แต่ละฉากจะวางกล้องไว้น่ิงๆ แล้วให้ตัว Category Uminchu Prize Grand Prix” ละครในแตล่ ะตอนเป็นผู้ดำ� เนินเร่อื ง โดย เบลา ทาร์ ผูก้ �ำกับ Audience Award จากเทศกาล ระดับต�ำนานของฮังการีซ่ึงเป็นประธานตัดสินชมเชยว่าเป็น ภาพยนตรโ์ อกินาวา่ ประเทศญปี่ ุ่น เม่อื ผลงานท่ีเร้าอารมณ์ มีศิลปะ ไม่มีฉากไหนสร้างข้ึนอย่างไร้ พ.ศ. ๒๕๕๕ ซ่ึงเปน็ รางวัลจากผลโหวต จุดหมาย และเกิดเป็นภาษาภาพยนตร์เฉพาะตัวในที่สุด ของผูช้ ม ในสาขา Laugh (หวั เราะร่นื ) เปน็ หนังอีกหน่งึ เรอ่ื งที่หยิบยกเอาสิง่ ท่ีผา่ นพ้นไปแลว้ แต่ยังอยู่ ไดร้ บั รางวลั เปน็ เงนิ มลู คา่ ๙๐๐,๐๐๐ บาท ในความทรงจ�ำอันงดงาม เปน็ ภาพยนตร์ร็อค รักวยั รุ่น โรแมนติก คอมเมอด้ี ก�ำกับโดย ชยนพ บุญ • ลุงบุญมรี ะลกึ ชาติ (Uncle Boonmee ประกอบ (หมู) ผู้ก�ำกับหน้าใหม่ของจีทีเอช น�ำแสดงโดย Who Can Recall His Past Lives) เก้า-จิรายุ ละอองมณี, พีช-พชร จริ าธิวฒั น์ เป็นเร่อื งราวของ เปด็ เด็กประถมขี้อาย ท่ตี ้องการกลายเป็น รอ็ คเกอร์ เพอื่ ให้ เปน็ หนงั ไทยเร่ืองแรกท่คี ว้ารางวัล \"ปาลม์ ทองค�ำ\" หรอื สาวรัก แต่เธอมีเหตุต้องต้องย้ายไปแสนไกล เวลาผ่านไปถึง \"ปาลม์ ดิ ออร\"์ (Palme d’Or) ซึ่งเปน็ รางวลั สูงสดุ ในเทศกาล ม.๖ ก็กลับมาพบกัน เป็ดจึงได้จับมือกับเพื่อนๆ ฟอร์มวง ภาพยนตร์นานาชาติที่เมืองคานส์ คร้ังท่ี ๖๓ ท่ีฝรั่งเศส ใน Suck Seed ขน้ึ มา ทา้ แขง่ เพอ่ื พสิ จู นใ์ หค้ นทพ่ี วกเขารกั ไดเ้ หน็ วา่ เทศกาลหนงั เมอื งคานสป์ ี ค.ศ. ๒๐๑๐ ท่ามกลางเสยี งชมเชย พวกเขาไม่ใช่แค่ “ตวั ห่วย” อยา่ งทใี่ ครๆ คดิ จากนกั วิจารณต์ า่ งชาตทิ ่วมท้น ผลงานการสรา้ งและกำ� กับโดย อภชิ าติพงศ์ วีระเศรษฐกลุ ผูก้ ำ� กับหนงั แนวอินดี้ ออกฉายเมอ่ื • ฉลาดเกมสโ์ กง (Bad Genius)  ปพี .ศ. ๒๕๕๓ แกน่ เรอื่ งวา่ ดว้ ยลงุ บญุ มที ่ี ฉายในปี พ.ศ. ๒๕๖๐ โดง่ ดงั ไปทว่ั โลกไดร้ บั เกยี รตใิ หเ้ ปน็ ลม้ ปว่ ยเปน็ โรคไตวายและรวู้ า่ ตนเองจะมี ภาพยนตรเ์ ปดิ ฉายในงาน New York Asian Film Festival 2017 ชวี ติ อยไู่ ด้อกี เพยี ง ๔๘ ช่ัวโมง จึงออก และสามารถควา้ รางวลั \"ภาพยนตรย์ อดเยยี่ ม\" (BEST FEATURE) จากโรงพยาบาล เพอ่ื ไปตายทบี่ า้ น และ จากงาน New York Asian Film Festival 2017 ประเทศ ได้พบกับวิญญาณหลากหลายท้ังคนและ สหรฐั อเมรกิ า และยงั ไดฉ้ ายในเทศกาลภาพยนตรน์ านาชาตกิ วา่ สัตว์มาน�ำทางไปสู่โลกแห่งความตาย สบิ ประเทศ ทงั้ นวิ ซแี ลนด์ แคนาดา องั กฤษ ฝรงั่ เศส แอฟรกิ าใต้ รวมท้ังวิญญาณของภรรยาที่เสียชีวิตไป 108

ชิลี และญป่ี ุน่ ซ่งึ กำ� กบั โดย นัฐวฒุ ิ พนู ได้ช่วยชีวิตผู้ล้ีภัยชาวโรฮิงญาที่บาดเจ็บ พิริยะ (บาส) น�ำแสดงโดย ชุติมณฑน์ จนในท่ีสุดก็ได้มาใช้ชีวิตในบ้านหลังนั้น จึงเจรญิ สขุ ยิง่ และ ชานนท์ สนั ตนิ ธรกลุ เสมือนเป็นบ้านตนเอง หนังได้รับค�ำชม ฉลาดเกมส์โกงเป็นภาพยนตร์ไทยท่ีมี ทว่ มทน้ ในแงก่ ารสะทอ้ นภาพความเลอ่ื มลำ้� พล็อตเรื่องท่ีนา่ ดู ตืน่ เต้นใหล้ นุ้ ไปตลอด ทางสังคมและชนชาติ อกี ทัง้ ยังเปน็ หนัง ทั้งเรื่อง สะท้อนแง่มุมการแข่งขันอย่าง ไทยเร่ืองแรกท่ีน�ำเสนอเร่ืองราวชีวิตท่ี ดุเดอื ดในระบบการศกึ ษา ใหแ้ ง่คิดชีวิต เป็นดั่งโศกนาฏกรรมของชาวโรฮิงญาได้ วยั เรยี นในเรอ่ื งความฉลาดกบั ศลี ธรรม เปน็ เรอ่ื งราวของนกั เรยี น อยา่ งงดงาม หนงั ออกฉายเมอ่ื กนั ยายน พ.ศ. ๒๕๖๑ ชนั้ มธั ยมปลายกลมุ่ หนงึ่ ทคี่ ดิ หารายไดจ้ ากการโกงขอ้ สอบระดบั นานาชาติ โดยอ้างอิงเหตุการณ์โกงข้อสอบ ท่ีใช้ผลเอสเอที • มะลลิ า (Malila The Farewell Flower) ท่ีเกิดข้ึนในประเทศจีนเป็นเหตุการณ์เค้าโครงเร่ืองต้นแบบ ภาพยนตรเ์ รอื่ งนปี้ ระสบความสำ� เรจ็ ทง้ั คำ� วจิ ารณแ์ ละรายไดใ้ น ผลงานการก�ำกบั ของ อนชุ า บุญยวรรธนะ ผ้กู ำ� กบั หนงั ต่างประเทศ โดยเปน็ ภาพยนตรไ์ ทยท�ำรายไดส้ ูงสุด ตดิ อนั ดับ ชายรกั ชาย สดุ ปราณีต เป็นภาพยนตรแ์ นวดราม่า emotional ๑ บอกซอ์ อฟฟศิ ในหลายประเทศ เชน่  ฮ่องกง ไต้หวนั กมั พชู า ออกฉายในปีที่ผา่ นมา (พ.ศ. ๒๕๖๑) ซึ่งคว้ารางวัลภาพยนตร์ มาเลเซีย และเวียดนาม เข้าฉายในจนี กว่า ๗,๐๐๐ โรง โดยท�ำ ยอดเย่ียม Kim Ji-Seok Awards จากเทศกาลภาพยนตร์ รายไดเ้ ปดิ ตวั วนั แรกสูงถงึ ๑๕๔ ลา้ นบาท ติดอนั ดับ ๒ บอกซ์ นานาชาตปิ ซู าน ประเทศเกาหลใี ต้ (Busan International Film ออฟฟิศประเทศจีน จึงนับเป็นภาพยนตร์ไทยท�ำรายได้สูงสุด Festival 2017) รางวัลภาพยนตร์ยอดเยีย่ ม NETPAC Awards ตลอดกาลในจนี  อกี ทงั้ ยงั ตดิ อนั ดบั ๖ ภาพยนตรท์ ำ� รายไดส้ งู สดุ จากเทศกาลภาพยนตร์ม้าทองค�ำ ประเทศไต้หวัน (Taipei ทวั่ โลก ทัง้ น้ีนางเอกของเรือ่ ง ชตุ มิ ณฑน์ จึงเจริญสขุ ย่ิง ยังได้ รับรางวลั  “Screen International Rising Star Asia Award” Golden Horse Film Festival) รางวัล ซงึ่ เปน็ คนไทยคนแรกทไี่ ดร้ บั รางวลั จากเทศกาลภาพยนตรเ์ อเชยี ผู้ก�ำกับยอดเย่ียม จากเทศกาล นวิ ยอรก์ (New York Asian Film Festival - NYAFF) ที่จัดขนึ้ ภาพยนตรน์ านาชาติสงิ คโปร์ ประเทศ เปน็ ปที ี่ ๑๖ ณ สหรฐั อเมรกิ า และยงั ไดร้ บั รางวลั The Best Actress สิงคโปร์ (Singapore International หรอื นกั แสดงนำ� หญงิ ยอดเยย่ี มจาก งานเทศกาลงานภาพยนตร์ Film Festival) รางวลั ผกู้ ำ� กบั ยอดเยยี่ ม Asian Brilliant Star Award ทีก่ รงุ เบอรล์ ิน ประเทศเยอรมน ี จากเทศกาลภาพยนตร์นานาชาติแห่ง เกรละ ประเทศอนิ เดีย (International • กระเบนราหู (Manta Ray)  Film Festival of Kerala) และ ไดร้ บั การเสนอชือ่ เข้าชิง Asian Film Awards ซ่ึงเทียบได้กบั ถือเป็นภาพยนตร์ไทยเร่ืองแรกท่ีคว้ารางวัล Orizzonti ออสการแ์ หง่ วงการภาพยนตร์เอเชีย ถงึ ๒ สาขา ไดแ้ ก่ รางวัล Awards ในสาขาภาพยนตรย์ อดเยยี่ ม (Best Film) จากเทศกาล นกั แสดงนำ� ชายยอดเยย่ี มและรางวลั ผกู้ ำ� กบั หนา้ ใหมย่ อดเยย่ี ม ภาพยนตร์นานาชาติเวนิส ครั้งท่ี ๗๕ ไปครองได้ส�ำเร็จ มะลิลาเป็นการเล่าเรื่องของชายรักชาย ผ่านการท�ำบายศรี Orizzonti Awards เปน็ การพจิ ารณารางวลั สำ� หรบั ภาพยนตรท์ ี่ อนั งดงามทเี่ ลา่ ถงึ ปรชั ญา ความรกั นำ� แสดงโดย เวยี ร์ ศกุ ลวฒั น์ เปน็ ตวั แทนสนุ ทรยี ภาพและการเลา่ เรอ่ื งของภาพยนตรร์ ว่ มสมยั คณารศ และโอ อนุชิต สพันธุ์พงษ์ โดยบอกเล่าเรื่องราว จากนานาชาตใิ นปจั จบุ ัน เป็นผลงานภาพยนตร์ขนาดยาวเรื่อง ของเชน เจ้าของสวนมะลิผู้มีอดีตอันเจ็บปวด และ พิช แรกของ พทุ ธพิ งษ์ อรณุ เพง็ ทส่ี ะทอ้ นถงึ ปญั หาและทศั นคตติ อ่ นักท�ำบายศรี อดีตคนรักของเชนในวัยเด็ก ท่ีกลับมาพบกัน ความขัดแย้งทางชาติพันธุ์ ซ่ึงเกี่ยวข้องกับวิกฤตผู้อพยพชาว และร้ือฟน้ื ความสัมพนั ธ์กันอีกคร้งั โดยมเี น้อื หาสอดแทรกเร่ือง โรฮิงญาในประเทศไทย กระเบนราหู เลา่ ถงึ ชาวประมงไทยท่ี ความตายในพุทธศาสนา ความไมจ่ ีรังยัง่ ยืน และความรกั ของ มนุษย์ เมษายน - มิถุนายน ๒๕๖๒ 109

วัฒนธรรมวิพากษ์ เร่ือง/ภาพ : อานนั ท์ นาคคง เครือญาติดนตรี วถิ ีอาเซียน Here ASEAN Soul, Hear ASEAN Sounds การบรรเลงดนตรีของวง C Asean Consonant เปน็ การรวมวงกันของนกั ดนตรคี นรนุ่ ใหม่จาก ๑๐ ของชาตอิ าเซยี น 110

แคน ก่อนจะเป็นดนตรีอาเซียน มรดกภมู ิปัญญาจาก สปป. ลาว ด่านเบา๋ DanBau ดินแดนอุษาคเนย์ (Southeast Asia) ประกอบไปด้วย เครอ่ื งดนตรสี ายเดยี วท่ีใหเ้ สียงโดดเด่น ลึกซึ้ง ประเทศและกลุ่มชาติพันธุ์ที่มีความหลากหลายและร่�ำรวย ของเวียดนาม ในทางวัฒนธรรม ภาษา ความเช่ือ วิถีชีวิต และมีพัฒนาการ ท า ง สั ง ค ม ม า เ ป ็ น ร ะ ย ะ เ ว ล า ย า ว น า น ตั้ ง แ ต ่ ส มั ย ก ่ อ น ประวตั ศิ าสตรต์ อ่ เนอื่ งมาจนถงึ ปจั จบุ นั ทำ� เลทตี่ ง้ั ของอษุ าคเนย์ น้ัน อาจแบ่งออกเปน็ ๒ ภาคส่วนใหญๆ่ คอื ๑) ภาคพ้ืนทวีป ประกอบไปด้วย ไทย กัมพูชา ลาว พม่า เวียดนาม และ ๒) ภาคพน้ื คาบสมทุ รและกลมุ่ เกาะ ประกอบไปดว้ ย อนิ โดนเี ซยี มาเลเซีย ฟลิ ปิ ปนิ ส์ สงิ คโปร์ บรูไน ทง้ั สองภาคสว่ นนี้ ต่างมี ผู้คนหลากหลายชาติพันธุ์ด�ำรงชีวิตอยู่อาศัยมานานก่อนที่จะ เกดิ คำ� วา่ ประเทศชาติ ผคู้ นในทอ้ งถนิ่ นตี้ า่ งเรยี กตนเองและถกู ผ้อู ืน่ เรียกในชอื่ ต่างๆ กัน อาทิ ไต ขะแมร์ มลายู มอญ ม่าน ละว้า ข่า ไทเขิน ไทลื้อ ไทด�ำ ส่วย กูย ชอง พวน มลาบรี อาข่า ม้ง ปกากะยอ อูรังลาโวยจ โอรัง อัสลี ฯลฯ ซ่ึงมีทั้ง นัยยะความหมายในเชิงภาษาศาสตร์ สังคมศาสตร์ ความเชื่อ กลมุ่ ชาตพิ นั ธ์ุ กลมุ่ การเมอื งทม่ี กี ารอา้ งองิ ตนเองจากความเปน็ หม่เู ป็นเหล่า เปน็ บา้ นเมอื งแวน่ แควน้ มติ ขิ องความเป็นรฐั ชาติ ของคนอุษาคเนย์ ขึ้นอยู่กับปัจจัยทางการเมืองเศรษฐกิจ โดย เฉพาะช่วงหลังยุคหลังอาณานิคมท่ีมีรัฐชาติเกิดขึ้นในรูปแบบ ของประเทศชาติ เช่น ประเทศไทย ประเทศเมียนมา ประเทศ กัมพูชาฯ ท่ีแต่ละประเทศต่างมีกลไกการปกครองที่จัดระบบ ระเบยี บขน้ึ มาไดอ้ ยา่ งชดั เจน กระทงั่ เกดิ การรวมตวั ครงั้ ใหมด่ ว้ ย เงอ่ื นไขทางสงั คม การเมอื ง และ เศรษฐกจิ “ประชาคมอาเซยี น” Association of Southeast Asian Nations (ASEAN) กนั อยูน่ ี้ สิ่งทถี่ ูกนยิ ามวา่ “ดนตร”ี (Music) ในความเข้าใจของคน อุษาคเนย์ ก็มีความหลากหลายเช่นเดียวกับวัฒนธรรมหน่วย อ่ืนๆ อยา่ ง อาหารการกิน เส้อื ผ้าอาภรณ์ ที่อย่อู าศัย ยารกั ษา โรค ฯลฯ ดนตรี เป็นท้ังเสียงและจังหวะท่ีถูกสร้างข้ึนเพื่อ ตอบสนองอารมณค์ วามรสู้ กึ สว่ นตวั และสว่ นรวม ถกู สรา้ งขนึ้ มา เพอ่ื ใชใ้ นการสอ่ื สารกนั ในชมุ ชนและสงั คมตา่ งๆ ในฐานะภาษา พเิ ศษและรหสั สญั ลกั ษณท์ เ่ี ปน็ เสยี งศกั ดสิ์ ทิ ธ์ิ ถกู สรา้ งขนึ้ มาเพอ่ื ระบายออกถงึ สง่ิ ทแี่ ฝงฝงั อยใู่ นความเชอื่ มที ว่ งทำ� นองจงั หวะที่ พัฒนาการจากความเรียบง่ายไปสู่สลับซับซ้อน และดนตรีนั้น ไมเ่ คยคงที่ แต่มคี วามเปล่ยี นแปลงตลอดมา เมษายน - มถิ นุ ายน ๒๕๖๒ 111

ดนตรีเป็นผลิตผลของสังคม ซ่ึงมีวัฒนธรรมเป็นส่วน เศรษฐกิจการค้า ศาสนา การเมืองการปกครอง มีการสร้าง ประกอบท่ีส�ำคญั ไมว่ ่าจะเปน็ ดนตรีอะไรแบบไหน ลว้ นแล้วแต่ อตั ลกั ษณด์ นตรที โ่ี ดดเดน่ ทค่ี วรคา่ แกก่ ารเรยี นรแู้ ละชน่ื ชม เชน่ เกยี่ วขอ้ งกบั คน สงั คมทมี่ อี ายยุ าวนานหรอื สน้ั นอ้ ยนดิ กส็ ามารถ ปพ่ี าทยไ์ ทย พนิ เพยี ตกมั พชู า เสบมโหรลี าว กาเมลนั อนิ โดนเี ซยี ผลิตดนตรีหรือมีดนตรีอยู่ด้วยได้ ดนตรีบางอย่างคงรูป ไซน์ไวนย์เมียนมา กุลินตังฟิลิปปินส์ โนบัตมาเลเซีย เป็นต้น บางอย่างเปลี่ยนแปลงไปตามเง่ือนไขของสังคม วิถีชีวิต ดนตรีเหล่าน้ีมีการถ่ายโยงประสมประสานกันมาตั้งแต่ยังไม่มี ความเช่ือ เศรษฐกิจการเมือง ฯลฯ ดนตรีบางอย่างสามารถ การแบง่ อาณาเขตทางการเมอื งชัดเจนอยา่ งปัจจบุ ัน และถึงแม้ ส�ำแดงตัวเป็นสถาบันหนึ่งในสังคมได้ สังคมท่ีเป็นปึกแผ่นมี จะมเี สน้ เขตแดนกห็ าเป็นอปุ สรรคในการแลกเปล่ยี นนัน้ ไม่ ความเข้มแข็ง ดนตรีก็สะท้อนความเข้มแข็งของสังคมออกมา นบั ตงั้ แตอ่ งคก์ ารศกึ ษา วทิ ยาศาสตรแ์ ละวฒั นธรรม หรอื แต่หากบางครั้งคราวท่ีสังคมอ่อนแอ มีเง่ือนไขอื่นใดหรือ UNESCO แห่งสหประชาชาติ และองค์กรอาเซียน (ASEAN) กระแสวัฒนธรรมอ่ืนใดมากระทบ ก็อาจเกิดความงุนงงสับสน ตลอดจนผู้น�ำรัฐบาลในแต่ละประเทศได้หันมาให้ความสนใจ ของทั้งคนท้ังดนตรีข้ึนได้ มีนโยบายสนับสนุนการอนุรักษ์และเผยแพร่วัฒนธรรมพ้ืนบ้าน ศิลปการดนตรีในอุษาคเนย์ ท้ังในด้านรูปแบบของ ของแต่ละประเทศมากขึ้น โดยเฉพาะอย่างย่ิงกับแนวทาง เครื่องดนตรี วงดนตรี บทเพลง และบทบาทหน้าท่ีของดนตรี การศึกษาในระบบ การศึกษานอกระบบ การใช้กระบวนการ ที่ปรากฏอยู่ในวิถีชีวิตของผู้คนในท้องถ่ินนี้มีความเป็น ทอ่ งเทยี่ วเชงิ อนรุ กั ษ์ การฟน้ื ฟงู านวฒั นธรรมทอ้ งถน่ิ อยา่ งจรงิ จงั เอกลกั ษณเ์ ฉพาะตนทบ่ี รรพชนแตล่ ะทอ้ งถนิ่ ไดส้ รา้ งสรรค์ สง่ั สม ท่ีมีผลเอ้ือต่อการส่งเสริมดนตรีเพื่อการท่องเที่ยวและเพื่อธุรกิจ และมกี ารเคลอ่ื นยา้ ยถา่ ยเทระหวา่ งกนั และกนั มาตลอดเวลาใน ทางวัฒนธรรม ได้ส่งผลท�ำให้ดนตรีอุษาคเนย์ยังคงด�ำรงอยู่ได้ ฐานะเครือญาติทางวัฒนธรรม หรือผลกระทบทางสงคราม ในวนั น้ี ๑ 112

๒ ๑ C ASEAN เปน็ ชอื่ องคก์ รทจี่ ะพฒั นาคนรนุ่ ใหม่ ประตูการเรียนรู้ดนตรีอาเซียน : สภาพทั่วไปของดนตรีอุษาคเนย์ ในภมู ิภาคให้เรยี นรู้ ลงทุน และลงมอื ท�ำงานเชิงนวัตกรรมใดๆ รว่ มกนั ดินแดนอุษาคเนย์ เป็นดินแดนที่มีการปะทะสังสรรค์ทางวัฒนธรรมสูงมากที่สุด ๒ ฆอ้ งกุลนิ ตัง Gulintang แห่งหนึ่งในโลก โดยเฉพาะดนตรี มีพัฒนาการประสมประสานแลกเปล่ียนเรียนรู้กัน จากเกาะมินดาเนา ฟลิ ปิ ปนิ ส์ มานาน ตั้งแต่ยังไม่มีการแบ่งแยกประเทศเขตแดนอย่างเด็ดขาดเหมือนทุกวันน้ี ๓ ดา่ นตรงุ และแม้จะมีการแบ่งเขตแดนเป็นประเทศต่างๆ อย่างปัจจุบันน้ีแล้วก็ตาม ใช่ว่า ระนาดกระบอกไม้ไผข่ องเวยี ดนาม เส้นเขตแดนจะเป็นอุปสรรคต่อการถ่ายโยงวัฒนธรรมก็หาไม่ ยังคงมีการแลกเปล่ียน ศลิ ปวฒั นธรรมกนั สบื มาจนถงึ ปัจจบุ นั ๓ เครือ่ งดนตรีของอษุ าคเนย์ จัดประเภทไดด้ งั นี้ ๑) ประเภทเครื่องตี (ท�ำดว้ ยโลหะ ทำ� ดว้ ยไม้ ทำ� ดว้ ยหนงั ) ๒) ประเภทเคร่ืองสาย (เคร่อื งดีด เครือ่ งส)ี ๓) ประเภทเครือ่ งเปา่ (เคร่ืองเป่าลมไม้ เครอ่ื งเปา่ โลหะ) ๑) เคร่ืองดนตรีประเภทเครื่องตี มจี ำ� นวนมากทสี่ ดุ เปน็ เครอื่ งดนตรเี กา่ แกท่ สี่ ดุ ของอษุ าคเนยแ์ ละของโลก กระจาย อยู่ท้ังในภาคพื้นทวีปและภาคพ้ืนคาบสมุทรและกลุ่มเกาะ มีทั้งเคร่ืองตีที่เป็นท�ำนอง (Melodic Percussions) และเครือ่ งตีท่เี ปน็ จังหวะ (Rhythmic Percussions) ๑.๑) เครื่องตีที่ท�ำด้วยโลหะผสม (โดยเฉพาะอย่างยิ่งเคร่ืองตีทองเหลือง–ส�ำริด Bronze) หลกั ฐานทางโบราณคดแี สดงวา่ ดนิ แดนแถบนม้ี เี ครอ่ื งตโี ลหะหลายชนดิ ตง้ั แต่ ขนาดเล็กสุดไปจนถึงใหญ่สุด เคร่ืองตีโลหะมีความสัมพันธ์กับพิธีกรรมความเชื่อ เป็นเสียงของอ�ำนาจในเชิงสังคมวัฒนธรรม พบท้ังในพ้ืนท่ีศักดิ์สิทธิ์เช่น วัดวาอาราม ไปจนเขตพระราชฐานที่ใช้เป็นดนตรีประโคมเพื่อประกอบพระอิสริยยศของพระเจ้า แผน่ ดิน ในยคุ สำ� รดิ เครอื่ งตโี ลหะทสี่ ำ� คญั ทส่ี ดุ ในดนิ แดนแถบน้ี ไดแ้ ก่ “กลองมโหระทกึ ” หรือ Bronze Drum สร้างเปน็ รปู กลองเอวคอดขนาดใหญ่ ด้านบนปิดด้วยแผน่ โลหะ กลมสลักภาพนูนต่�ำเป็นเรื่องราวของความเช่ือโบราณ ภาพหมอผี นักเต้นนักฟ้อน เป่าแคน ตามขอบกลองจะข้ึนรูปกบซ้อนตัวกัน ตามความเชื่อในเรื่องการขอฝนเพ่ือ ความอุดมสมบูรณ์ บางทีจึงเรียกกลองชนิดนี้ว่า “กลองกบ” (Fog Drum) กลอง มโหระทึกพบในพ้ืนทก่ี วา้ งขวาง ตั้งแตจ่ นี ตอนใต้ลงมาจนถึงเวียดนาม ภาคอสี านและ ตะวนั ตกของไทย ไปจนถงึ พ้ืนทีย่ ่านอินโดนเี ซยี ฟลิ ปิ ปินส์ มกี ารขุดค้นพบซากกลอง มโหระทกึ ท้ังบนบกและในน�้ำทีเ่ ปน็ เสน้ ทางการคา้ ทางทะเลในสมัยโบราณ เทคโนโลยี ในการสรา้ งมโหระทึกน้นั มีพัฒนาการมาราวๆ ๓,๐๐๐ ปี เครอื่ งดนตรปี ระเภทตที ท่ี ำ� ดว้ ยโลหะอน่ื ๆ ทโ่ี ดดเดน่ มากคอื “ฆอ้ ง” คนอษุ าคเนย์ ออกเสยี งคลา้ ยคลงึ กนั (บา้ งเรยี ก “ฆอ้ ง–กอง–คย–ี จ”ี ) มรี ปู ลกั ษณต์ า่ งกนั ไป กลา่ วคอื จีนใต้และเวียดนาม มักใช้ฆ้องท่ีเป็นแผ่นแบนกลม พม่าตอนเหนือใช้กังสดาล ซง่ึ เปน็ แผน่ แบนเหมือนกนั ชาวพ้นื เมืองฟิลิปปินส์บางเผ่า เชน่ เผ่า Kalinga ใช้โลหะ เปน็ แผ่นกลม เรยี กว่า Gangsa ใช้มือตใี ห้เกดิ เสยี ง หรอื บางทีใชไ้ มต้ ี สว่ นชาวเกาะ ฟิลิปปินส์ตอนใต้ ใช้ฆ้องแบบมีปุ่ม Kulingtang คล้าย Bonang–Kenong–Gong เมษายน - มถิ นุ ายน ๒๕๖๒ 113

๑ ของอินโดนีเซีย ชนกลุ่มน้อยต่างๆ ที่อยู่ติดชายแดนไทย ๑.๒) เคร่อื งดนตรีประเภทตีท่ที �ำดว้ ยไม้ ตอนเหนือ เช่น กระเหร่ียง ใช้ฆ้องแบบนูนตรงกลาง และลึก เครื่องตีหรือกระทบให้เกิดเสียงที่ท�ำจากวัสดุประเภทไม้ เล็กน้อย แต่ทางภาคกลางของพม่าและภาคกลางของไทย นั้นใช้กันมากในทุกชาติแถบอุษาคเนย์ เดิมเป็นเคร่ืองส่ง ใช้ฆ้องท่ีมีปุ่มนูนตรงกลางใหญ่กว่า ขอบของฆ้องพับกว้าง สัญญานเสียงให้กับชุมชน เช่น โกร่ง เกราะ กรับ ต่อมา เรียกว่า “ฉัตร” สงั เกตไดช้ ัดเจนทฆี่ อ้ งไทยทุกประเภท ไมว่ า่ จะ ได้พัฒนารูปร่างลักษณะและคุณภาพเสียงอย่างต่อเนื่องมาเป็น เปน็ ฆอ้ งใหญ่ ฆ้องหยุ่ ฆอ้ งชัย รวมทง้ั ฆ้องวงทีเ่ กิดจากการวาง เวลานบั พนั ปี จนกระทง่ั เกดิ เครอื่ งดนตรที เี่ ดน่ มากคอื ระนาดไม้ ไล่เรียงลูกฆ้องผูกในรางหวายเป็นรูปวงกลมล้อมรอบผู้บรรเลง (Xylophone) ผนื ระนาดทำ� จากไมไ้ ผห่ รอื ไมเ้ นอื้ แขง็ ระนาดไม้ ซึ่งนง่ั อยู่ภายใน หรอื ฆอ้ งมอญทว่ี างตง้ั โค้งขึ้น เมื่อลงไปทางใต้ ในแถบอุษาคเนย์มีลักษณะคล้ายกันหมด คือเรียงลูกระนาด ถึงมาเลเซียและอินโดนีเซียก็พบฆ้องอีกมากมาย ถือว่าเป็น เปน็ แถวเดยี วกนั อยา่ งตอ่ เนอื่ งตงั้ แตเ่ สยี งตำ�่ ขนาดใหญไ่ ปจนถงึ จุดเด่นของดนตรีในอุษาคเนย์ทีเดียว วงดนตรีของอินโดนีเซีย เสียงสูงขนาดเล็ก แต่มีเทคนิคการตีแตกต่างกันไป ระนาด ท่ีเรียกว่ากาเมลัน (Gamelan) นั้น ประกอบไปด้วยฆ้อง ไทย–กัมพูชา–ลาว มีลักษณะร่วมกันทั้งกรรมวิธีการเหลา จ�ำนวนมาก ได้รบั ความสนใจไปทั่วโลก ลูกระนาดเรียงต่อกันเป็นผืนยาวด้วยการสอดร้อยเจาะรู เครื่องโลหะอีกกลุ่มหนึ่งที่มีบทบาทส�ำคัญในการสร้าง เชือกผูก มีการเทียบเสียงสูงต�่ำด้วยตะก่ัวผสมขี้ผ้ึงติดเอาไว้ จังหวะในวงดนตรี คือ ฉิ่ง ฉาบ เป็นท้ังจังหวะตกหลัก ใต้ผืน เรียกช่ือใกล้เคียงกันว่า “ระนาด” (ไทย) “โรเนียด” (On Beat) และจงั หวะยก (Off Beat) ท่ีท�ำให้เกิดมติ ขิ องเสยี ง (กัมพูชา) “นางนาด” (ลาว) ส่วนระนาดของพม่า เรียกว่า ท่ีแตกต่าง ฉิ่งถือเป็นหัวใจของวงดนตรีไทย ลาว กัมพูชา ปัตตะหล่า (Patala) มีโครงสร้างคล้ายกับระนาดเอกของไทย ในการควบคุมการด�ำเนินไปของจังหวะ (Tempo) อย่าง แตข่ นาดใหญก่ วา่ ยาวกวา่ หวั ไมต้ สี นั้ หมุ้ ผา้ ลกู ระนาดทำ� จาก สม�ำ่ เสมอของบทเพลง มีท้งั อตั ราช้า เรว็ ไม้ไผ่เหลาให้ได้ระดับเสียงโดยไม่ต้องติดตะกั่วเทียบ 114

น�ำมาพาดเรียงบนรางระนาดโค้งมากและมีโขนสองข้างสูง ระนาดอินโดนีเซียและมาเลเซีย เรยี กวา่ กัมบงั (Gambang) มีประมาณ ๑๘–๒๐ ลกู คล้ายระนาดของไทย นอกจากน้ียงั มี การประดิษฐ์ลูกขอลอห้อยคอวัวในขบวนสินค้าของภาคอีสานข้ึนเป็นเคร่ืองดนตรีเรียกว่า โปงลาง ท�ำจากไม้มะหาดเหลาเป็นท่อนโยงเชือกเรียงไล่ขนาดกันแขวนกับหลักสูงมาลงพ้ืน ดิน ตีสลับมือกันอย่างพิสดาร ระนาดเวียดนามเป็นกระบอกไม้ไผ่เรียงกันเป็น แผงใหญ่วางห้อยลงมาจากหลักสูงเช่นกัน เรียกว่าด่านตรุง (Dan Trung) ใช้ไม้เน้ือแข็งชุบ หัวยางตีลงบนกระบอกไม้ไผ่ให้เสียงนุ่มลึก ส่วนฟิลิปปินส์มีระนาดไม้เรียกว่า Gambang เหมอื นอินโดนีเซียและมาเลเซีย และยงั มีกระบอกไม้ไผข่ นาดเล็ก ๖ ลูก เรยี งเป็นแผงวางบน ตกั ผู้เลน่ เรยี กว่าปาตาตัก Patatag เครอ่ื งกระทบทส่ี ำ� คญั อกี กลมุ่ คอื องั กะลงุ Angklung เปน็ เครอ่ื งดนตรที ท่ี ำ� จากทอ่ ไมไ้ ผ่ ๑ การขับรอ้ งประสานเสียง วางในกรอบเขย่าใหเ้ กิดเสยี งสั่นสะเทือน เดมิ ใช้กันในประเทศอนิ โดนเี ซีย หมูเ่ กาะฟลิ ิปปนิ ส์ ร่วมกับวงดนตรี ตอนใตแ้ ละมาเลเซยี พน้ื ทที่ เ่ี ลน่ องั กะลงุ อยา่ งจรงิ จงั คอื ชวาตะวนั ตก โดยเฉพาะสงั คมชาวนา ๒ กลองเกนดงั ซุนดา Kendang Sunda ดว้ ยความเชอื่ ทเี่ กยี่ วขอ้ งกบั เสยี งแหง่ ความอดุ มสมบรู ณ์ เลน่ ในยามเสรจ็ สน้ิ การเกบ็ เกยี่ วเพอื่ จากชวาตะวันตก ประเทศอนิ โดนเิ ซีย ฉลองเทวีศรี (Dewi Sri) หรอื แม่โพสพ ๓ ประชนั ซอจนี และซอไทย ๑.๓) เครอ่ื งตีท่ที ำ� ด้วยหนัง ๒ เมษายน - มถิ ุนายน ๒๕๖๒ 115 เครื่องตีที่ใช้หนังเป็นตัวส่ันสะเทือน เรียกรวมว่ากลอง (Drum) เสียงกลองเป็นเสียงของพิธีกรรมศักดิ์สิทธ์ิและความบันเทิง กลองท่ีใช้ใน ภมู ภิ าคนม้ี มี ากมายหลายชนดิ มขี นาดตงั้ แตเ่ ลก็ ไปจนถงึ ขนาดใหญม่ ากจน คนเขา้ ไปอยูข่ า้ งในได้ ขนาดของกลองใหญ่ นอกจากจะแสดงฐานะศักดศิ์ รี ของผู้เป็นเจ้าของกลองแล้ว ยังแสดงถึงพลังแห่งความร่วมมือของชุมชนที่ เปน็ เจ้าของกลองรว่ มกันดว้ ย กลองพื้นเมืองของไทย ภาคเหนือมีกลองปูจา (หรือกลองบูชา) กลองแอว และกลองหลวง ท่ีตีในงานบุญ กลองสะบัดชัย ที่ใช้ตีออกศึก กลองปเู่ จท่ ใ่ี ชใ้ นขบวนแห่ ภาคกลางมกี ลองยาว ตะโพน กลองทดั ร�ำมะนา กลองแขก ภาคอีสานมีกลองหาง ภาคใตม้ โี ทนทบั มีกลองหนัง มปี ดื กลอง ของมาเลเซีย–อินโดนีเซีย–บรูไน มีมากมายหลายแบบ ท้ังกลองหน้าเดียว และกลองสองหน้า กลองหน้าเดียวที่รู้จักกันคือเรบานา (Rebana) หรือ ๓ กมปงั (Kompang) ซึง่ เป็นกลองท่ีได้รบั อิทธิพลจากมสุ ลิมตะวันออกกลาง ใช้ตีเป็นกล่มุ ฮาดรา Hadra เพือ่ สรรเสรญิ พระอลั เลาะห์ มกี ลองสองหน้า เรยี กวา่ กนั ดงั (Kendang) ไทยได้แบบอย่างกลองแขกและกลองมลายจู าก มาเลย์–อินโดนีเซีย พม่าใช้กลองที่มีขนาดเรียงกันจากใหญ่ไปหาเล็กจัดไว้ เป็นชุดมี ๒๑ ใบ มีเสียงไล่กันไปจากต�่ำไปหาสูง ใช้เป็นเครื่องด�ำเนิน ทำ� นองได้ จะมกี ารเทยี บเสยี งอยเู่ สมอ เรยี กวา่ ปา้ ทไวนย์ (Pat Weing) พวก มอญเกา่ มกี ลองชดุ แบบหนง่ึ เรยี กวา่ เปงิ มางตไี ลเ่ รยี งเสยี งสงู ตำ่� ใชป้ ระจำ� วง ปพี่ าทยม์ อญในประเทศไทยตคี กู่ บั ตะโพนมอญเสยี งทมุ้ ลกึ กมั พชู าและลาว ใชก้ ลองแบบเดยี วกบั ของไทย อาทิ โทนรำ� มะนา กลองทดั กลองสองหนา้ ตะโพน แตค่ ำ� เรยี กตา่ งกนั ไป (สกรโ์ ทล โรโมเนยี กลองธมสัมโพ)

๒) เครื่องดนตรีประเภทเคร่ืองสาย ๑ กมั บุส Gambus พิณมุสลิม ประเทศมาเลเซยี รับมาจาก เครื่องสายมีจ�ำนวนมากไม่แพ้เครื่องดนตรีอ่ืนๆ ในกลุ่มอุษาคเนย์ เคร่ืองดีดท่ีเรียกว่าพิณ วัฒนธรรมตะวันออกกลาง (แบ่งเป็นพิณมีคอ Lute และพิณวางพ้ืนที่เรียก Floor Zither) พบได้เกือบทุกประเทศในอุษาคเนย์ ๒ พิณ ซองเกาะ Saung Gauk อาทิ ไทยมีกระจับปร่ี ูปทรงแบบเดยี วกบั จับเปยดองแวง Jeppei Dong Veng ของกมั พชู า มีจระเข้ จากพม่าลุม่ อริ วดี หรือกรอปือ (กัมพูชา) หรือมินจวงของพม่าเป็นเครื่องดีดรูปทรงจระเข้ มีพิณที่สร้างเสียงโดยระบบ ๓ จง้ิ หนอ่ ง หรอื Jews Harp ฮาร์โมนิคส์ (Harmonics) คอื พิณเป๊ียะของล้านนา กลอ่ งเสียงเป็นกะลามะพร้าว และพณิ น�้ำเต้าหรือ มีทว่ั ไปในอาเซียน กแซย์มูย/กแซย์เดียว (Kse Muay/Kse Diev) ยังคงเล่นกันอยู่มากในกัมพูชา ส่วนอินโดนีเซีย ในประเทศไทยก็เคยมี และฟลิ ปิ ปนิ สม์ เี ครอ่ื งดดี ทเ่ี รยี กวา่ กดุ ยาปิ (Kudyapi) เครอื่ งดนตรพี น้ื บา้ นยาวเรยี วหวั ทา้ ยมลี กั ษณะ ๔ ขลุย่ บนั ซูรี จากอนิ เดียใต้ เปน็ กลอ่ งมสี าย นยิ มเลน่ แบบกระจบั ป่ี พมา่ มเี ครอื่ งดดี งดงามเรยี กวา่ ซองเกาะ (Saung Gauk) มี ทีเ่ ผยแผ่เขา้ มากบั ชาวอินเดยี รปู รา่ งคลา้ ยเรอื ตอนหวั ของพณิ มคี นั โคง้ งอน มสี ายจำ� นวน ๑๖–๒๐ สาย นอกจากนย้ี งั มขี มิ ทเ่ี รยี กวา่ ในสงิ คโปร์ โดมิน (Dohmin) เวยี ดนามเป็นประเทศทใ่ี ช้เครอื่ งสายเปน็ หลักโดดเด่นในขณะท่ีประเทศอน่ื อาจให้ ความสำ� คญั กบั เครอ่ื งตมี ากกวา่ เครอ่ื งดนตรสี ายเดยี วบงั คบั เสยี งดว้ ยการเลน่ ฮารโ์ มนคิ สซ์ งึ่ เปน็ กรรมวธิ ี ๑ สรา้ งเสยี งทลี่ กึ ซงึ้ มากเรยี กวา่ ดา่ นเบา๋ (Dan Bau) เครอ่ื งดดี เดน่ ทน่ี ยิ มอกี ชนิ้ คอื ดา่ นเจงิ้ (Dan Tran) มสี าย ๑๖ สาย ลกั ษณะคลา้ ยกเู่ จงิ้ ของจนี หรอื โคโตะของญป่ี นุ่ เคร่ืองดีดตระกูลพิณคอยาว เรียกด่านเหงียด (Dan Nguyet) ซึ่งเป็นเครื่องดีด คอยาวมกี ลอ่ งเสยี งกลมรปู พระจนั ทร์ สว่ นขมิ เรยี กดา่ นทบั โล Dan Tabluer สว่ นเครอ่ื งสใี นอษุ าคเนย์ มที ง้ั ซอแบบเทา้ แหลม (ตระกลู Spike Fiddle) สดี ว้ ย คันชักอิสระ (Free Bow) กับซอที่สีด้วยคันชักอยู่ระหว่างสาย (Fixed Now) ซอคันชักอิสระในกลุ่มประเทศมุสลิมเรียกว่า “เรอบับ” (Rebab) ซ่ึงมีโครงสร้าง คล้ายซอสามสายในประเทศไทย ซอเรอบับของอินโดนีเซียมีสองสาย ส่วนของ มาเลเซยี มสี ามสาย ซอสามสายของไทยพฒั นาขนึ้ ในราชสำ� นกั แหง่ กรงุ รตั นโกสนิ ทร์ มีความงามวิจิตรท้ังรูปร่าง ส่วนประกอบและน้�ำเสียง ซอคันชักอิสระของ ไทยลานนาเรียกว่าสะล้อ ส่วนซอกัมพูชาเรียกโตรขแมร์ (Tro Khmer) เป็นซอ ที่นิยมใช้ในวงดนตรีพิธีกรรมแต่งงานท่ีเรียกว่าวงเพลงการ์และดนตรีบ�ำบัด ท่ีเรียกว่าอารัก ถือเป็นซอส�ำคัญที่เกี่ยวเนื่องกับพิธีกรรมของคนกัมพูชามาช้านาน สว่ นซอที่สดี ว้ ยคันชักอยรู่ ะหวา่ งสายคือซอดว้ ง ซออู้ ของไทย มตี ้นเคา้ จากซอจีน ทเี่ รยี กเออ้ รห์ ู (Erhu) หากแตใ่ ชภ้ มู ปิ ญั ญาไทยปรงุ แตง่ นำ�้ เสยี งใหม้ เี อกลกั ษณเ์ ฉพาะ เช่นเดียวกับซอกัมพูชาท่ีเรียก ตรัวซอโตช ตรัวอู ตรัวซอธม ซอสองสายท่ีเป็น แบบพน้ื บา้ นพนื้ เมอื งยงั พบในชนเผา่ ผไู้ ท ทำ� จากกระบอกไมไ้ ผ่ เรยี กซอบง้ั และซอ กนั ตรึมของชนเผา่ ไทย–เขมรในภาคอีสานใต้ ๓) เคร่ืองดนตรีประเภทเคร่ืองเป่า ๓.๑ เครือ่ งเป่าลมไม้ (Wood Wind) ในพนื้ ทอี่ ษุ าคเนย์ มไี มไ้ ผเ่ ปน็ วสั ดธุ รรมชาตทิ เี่ ออื้ อำ� นวยใหป้ ระดษิ ฐเ์ ปน็ เครอื่ ง เป่ามากที่สุด ออกแบบกันหลายลักษณะตามคุณสมบัติของไม้ไผ่น้ันๆ นอกจากน้ี ยงั ไดค้ ดิ สรา้ งเครอ่ื งเปา่ จากไมเ้ นอ้ื แขง็ นำ� มากลงึ เจาะรใู หไ้ ดล้ กั ษณะเสยี งทตี่ อ้ งการ และมีความคงทนกว่าไม้ไผ่ด้วย เคร่ืองเป่าลมไม้มีตั้งแต่เครื่องดนตรีพื้นบ้านท่ี 116

ออกแบบอย่างอิสระในด้านรูปทรงวัสดุจนถึงเคร่ืองดนตรี ขลุ่ยในประเทศไทย–กัมพชู า–ลาว มีลักษณะเชน่ เดยี วกบั มาตรฐาน ส่วนใหญ่เป็นเคร่ืองเป่าที่บังคับลมจากทิศด้านบน ขลุ่ยรีคอร์ดเดอร์ Recorder ของยุโรป แต่มีการสร้างรูป (End Blown) และบางสว่ นทเี่ ปา่ ลมทางดา้ นขา้ ง (Side Blown) ช่องปากเป่าและการท�ำรูเสียง–รูน้ิวนับที่เป็นเอกลักษณ์ เครอ่ื งเปา่ แบบมลี น้ิ (Reed) เรยี กวา่ แคน (Mouth Organ) และ มีหลายขนาด เช่น ขลุ่ยอู้ (ใหญ่) ขลุ่ยเพียงออ (กลาง) ป่ี (Oboe) สว่ นเครอ่ื งเปา่ แบบไมม่ ลี น้ิ ใชก้ ารสง่ ลมผา่ นทอ่ เรยี ก ขลุ่ยหลีบ (เล็ก) ฯลฯ พม่ามีขลุ่ยเรียกว่าปะลเว (Palwei) วา่ ขลยุ่ (Flute) และโหวด (Pipe) นอกจากนย้ี งั มเี ครอ่ื งเปา่ ลม เวียดนามมีขลุ่ยที่เป่าทางด้านข้างเรียกว่า ซาว (Sao) ไมท้ ม่ี ลี กั ษณะของแตร (Trumpet) ในกลมุ่ ดนตรชี าตพิ นั ธด์ุ ว้ ย ที่ฟิลิปปินส์มีขลุ่ยที่เป่าด้วยรูจมูก ช่ือว่า ทองกาลี (Tongali) เครอ่ื งเปา่ ตระกลู แคน เปน็ เครอื่ งดนตรเี กา่ แกท่ ใี่ ชล้ น้ิ อสิ ระ อนิ โดนเี ซยี มขี ลยุ่ ไมไ้ ผเ่ รยี กวา่ ซลู งิ (Suling) เสยี งไพเราะนมุ่ นวล (Free Reed) สรา้ งเสยี งทมี่ ีลกั ษณะเฉพาะ มีสสี นั ประสานกนั ใชบ้ รรเลงกบั พณิ กจั ชาปิ (Kacapi) เปน็ เครอ่ื งดนตรใี นเขตชวา ได้อยา่ งนา่ ฟัง กล่องเสยี งเป็นน�ำ้ เตา้ หรือไม้ขุดเป็นรูปคลา้ ยนม ตะวันตก (West Java หรอื Sunda) สตรเี พศ มที งั้ แคนทเี่ ปา่ เปน็ ชดุ เสยี ง เรยี กวา่ แคนเจด็ แคนแปด สว่ นโหวด (Pipe) มลี กั ษณะเปน็ ทอ่ ลมขนาดเลก็ เรยี งราย และปล่ี กู แคนอสิ ระ ซง่ึ บางทกี เ็ อามาเปา่ รว่ มกนั เรยี กวา่ ปช่ี มุ หรอื กันในรูปแบบกลม (Round Pipes) เช่น โหวตทางภาคอีสาน ปี่จุม (หมายถึง การชุมนุมปี่เป็นชุด) เสียงแคนของอุษาคเนย์ ของไทย หรอื เรยี งกนั เปน็ แผง ทเ่ี รยี กวา่ ซกั กายโป (Saggeypo) เปน็ เสียงทีแ่ ฝงความเชือ่ เชงิ วัฒนธรรมพิธกี รรมมาก ในอดีตจะ ในฟิลปิ ปนิ ส์ ใช้ในการรักษาบ�ำบัดผู้เจ็บไข้ได้ป่วย และประกอบการอัญเชิญ เครื่องเป่าลมไม้ ท่ีมีลักษณะแตร พบในกลุ่มชาติพันธุ์ ดวงวิญญาณศักด์ิสิทธ์ิ ต่อมาคลี่คลายเป็นการสร้างเสียง ขะแมร์ คนเลี้ยงช้าง ใช้แตรเขาควายท่ีเรียกว่าสไน เป่าเป็น ประกอบการขับลำ� เลา่ นิทาน สัญญาณและใชส้ อื่ สารกบั ช้างในสมยั โบราณ ปี่ไทย–กัมพูชาเป็นปี่ลิ้นคู่ (Double Reed) รูปแบบท่อ ๓.๒) เครื่องเป่าโลหะ (Brass) ปอ่ งกลางหัวท้ายเลก็ มีมากหลายชนิด เช่น ปน่ี อก ปใ่ี น ปกี่ ลาง แมจ้ ะเปน็ เครอื่ งเปา่ ทพ่ี บนอ้ ยกวา่ เครอื่ งเปา่ ลมไม้ แตแ่ สดง เล่นในวงปี่พาทย์พิธีกรรม ในดนตรีภาคกลางยังมีปี่ท่ีได้รับ ถงึ ความเชอื่ มโยงทางวฒั นธรรมระหวา่ งผคู้ นในอษุ าคเนยก์ บั โลก อิทธิพลจากประเทศเพ่ือนบ้าน เช่น ปี่ชวา ปี่มอญ ส่วนใหญ่ ตะวนั ตกอยา่ งนา่ สนใจ โดยเฉพาะการขยายอทิ ธพิ ลยโุ รปในชว่ ง นิยมน�ำมาใช้กับพิธีกรรมท่ีเป็นงานอวมงคล ส่วนทางภาคใต้ เวลาของการรุกลา่ อาณานคิ ม การขยายฐานอ�ำนาจทางการทตู มีปี่กาหลอ ปี่โนรา ปี่หนัง ภาคเหนือมีปี่พ้ืนเมืองท่ีเรียกว่า การค้า ศาสนา และการทหาร เรียกรวมๆ ว่าเป็นเครื่องเป่า ปี่แน ใช้เป่าในขบวนแห่ ปี่ลักษณะน้ีที่ประเทศพม่าเรียกว่าเน ตระกลู แตร เนอื่ งจากสรา้ งเสยี งโดยการอดั ลมผา่ นกำ� พวดโลหะ (Hne) อินโดนีเซียและมาเลเซียมีปี่เหมือนกันเรียกว่า ปี่เซรูไน สะท้อนเสียงผ่านตัวเคร่ืองที่เป็นโลหะเช่นกัน ไทยมีแตรฝรั่ง (Suranai) ใช้ในงานดนตรีประกอบการต่อสู้–ซีละ วิลันดาตั้งแต่สมัยสมเด็จพระนารายณ์มหาราช และใช้เป็น ๓๔ เครื่องประโคมในดนตรีราชส�ำนัก มาจนกระทั่งทุกวันนี้ นอกจากน้ีก็มี โยธวาทติ และแตรวง (Military Band and Marching Band) ที่ใช้ใน กองทัพหรือชุมชนชาวบ้าน โดยมี ระเบียบแบบแผนการบรรเลงท่ี แตกต่างกันไป ส�ำหรับมาเลเซียมี วงโนบัด (Nobat) ทใ่ี ชใ้ นราชสำ� นกั สลุ ตา่ นเมอื งตา่ งๆ ประกอบดว้ ยแตร ขนาดยาวและกลองสองหน้า เป็น ดนตรปี ระโคมยกยอ่ งทสี่ ำ� คญั มาก เมษายน - มถิ ุนายน ๒๕๖๒ 117

ปสนระาชมาคควมาอมารเู้ขซอียงนการศึกษาดนตรี (Sub–Stream) ตลอดจนถงึ ดนตรีนอกกระแส (Independent Music) เป็นส่ิงที่เกินความคาดเดาได้ ดังนั้น ในการต้อนรับ การเกดิ กลมุ่ ประชาคมอาเซยี นทมี่ แี นวคดิ ดา้ นประชาคม การเกดิ ประชาคมอาเซยี น กระบวนการสรา้ ง “สมาชกิ สมั พนั ธ”์ สังคมและวัฒนธรรมอาเซียน (ASEAN Socio–Cultural ของสังคมผา่ นหน่วยความรแู้ ละประสบการณท์ างดนตรี นา่ จะ Community–ASCC) หน่ึงใน ๓ เสาหลักของประชาคม เป็นหน่ึงในสาขาวิชาท่ีได้รับการสนับสนุนให้เป็น “ความหวัง” อาเซียนน้ัน การท�ำความเข้าใจกับวัฒนธรรมดนตรีอาเซียน ในการศกึ ษาวจิ ยั และเรยี นรผู้ คู้ นในโลกใหม่ เปน็ ประตใู หเ้ ขา้ ใจ เปน็ ส่ิงท่ีมีความจำ� เป็นไม่แพง้ านวัฒนธรรมด้านอ่นื ๆ มติ ิสัมพันธ์ด้านสุนทรยี ์ของประชาคมอาเซียนได้เป็นอยา่ งดี เปน็ เรอ่ื งจรงิ แท้ แตใ่ ครๆ อาจไมเ่ หน็ คอื กอ่ นทน่ี กั วชิ าการ ทั้งหลายจะเดินทางเข้าไปท�ำงานศึกษา ASEAN Music ปปรระะววััตติิศศาาสสตตรร์์อดนาเตซรียี นอคติท่ีต้องข้ามพ้น Knowledge ประชาชนท่ัวไปก็ได้ศึกษา แลกเปล่ียนกันตลอด เวลามาอยู่แล้ว ตัวอย่างเช่น เครื่องดนตรีท่ีมีรูปร่างหน้าตา “ศิลปการดนตรีแห่งชาติ–วัฒนธรรมประจ�ำชาติ” คล้ายคลึงกัน รวมถึงวัสดุที่ใช้ท�ำเคร่ืองดนตรีและกระบวน (National Music – National Culture) ถกู สรา้ งขน้ึ และตคี วาม การผลิตที่คล้ายคลึงกัน ค�ำเรียกชื่อเคร่ืองดนตรีที่ใกล้เคียงกัน ผ่านกรอบคิดรัฐชาติใหม่ จากรัฐอิสระสู่การตีความหลังยุค กระท่ังระดับเสยี งและการจดั แบง่ ตัวโน้ตที่คลา้ ยกัน นอกจากนี้ อาณานิคมเกิดเป็นรัฐชาติสมัยใหม่ ตัวอย่างกรณีบางกอก/ ยังมปี ระเพณีพธิ กี รรมเกยี่ วกับดนตรที เ่ี ทียบเคียงกันได้ กรงุ เทพมหานคร ประเทศไทย การปะทะสงั สรรคข์ องวฒั นธรรม Music Exchange สิ่งเหล่าน้ีเกิดข้ึนเม่ือไร เกิดขึ้นได้ มีความหลากหลาย มีชนเผ่าต่างๆ มาอาศัยอยู่รวมกัน แลก อยา่ งไร พฒั นาการไปในทางใด และตลอดระยะเวลายาวนาน เปลย่ี นบทบาทอำ� นาจทางเศรษฐกจิ การเมอื งกนั แลกเปลยี่ นการ ก่อนเกิดค�ำว่าประชาคมอาเซียนนั้น มีสิ่งใดที่ล่วงลับดับสูญไป ละเล่นบันเทิงกัน แต่แล้วเม่ือถึงยุคที่ชนชั้นปกครองลุกข้ึนมา แล้วบา้ ง ดนตรีใดทีเ่ ป็นดนตรอี าเซียนแท้ๆ คงไมม่ ีใครตอบได้ ตกี รอบรปู แบบศลิ ปวฒั นธรรม โดยเฉพาะดา้ นดนตรไี ทยวา่ ควร และหลังจากการเกิดสถาบันการเมืองเศรษฐกิจท่ีเรียกว่า มลี กั ษณะเชน่ ไร การควบคมุ ทว่ี า่ นจ้ี งึ สง่ ผลกระทบในวงกวา้ งตอ่ อาเซียน จะส่งผลกระทบด้านใดต่อการดนตรีในภูมิภาคต่างๆ รปู แบบการดนตรีของไทย ต้ังแต่ดนตรีกระแสหลัก (Mainstream) ดนตรีกระแสย่อย 118

บรรณานกุ รม • Miller, Terry E., Sean Williams. ๑๙๙๘. Southeast Asia (Garland Encyclopedia of World Music, vol. ๔). London : Garland. • Morton, David .๑๙๗๖. The Traditional Music of Thailand. Berkeley: University of California Press. • Peters, Joe. ๒๐๐๓. Sonic Orders in ASEAN Musics, A field and Laboratory study of Musical Cultures and Systems in Southeast Asia.Singapore : ASEAN Committee on Cultural and Commission. • หอ้ งเรียนเพลงดนตรอี าเซยี น www.facebook.com/ groups/๕๖๕๘๗๗๐๒๓๕๑๖๙๘๗/?ref=bookmarks กล่มุ เครอื่ งดนตรีไม้ไผ่ คาลงิ กา Kalingka ในเขตท่รี าบสูงเกาะลูซอน ประเทศฟิลปิ ปนิ ส์ การสอนประวัติศาสตร์ดนตรีไทยผ่านมุมมองของระบบ ความขัดแย้งทางดนตรี–นาฏศิลป์ให้คนอื่นในโลกได้แปลกใจ ศนู ยก์ ลางอ�ำนาจและรฐั ชาติหลงั อาณานิคม สะทอ้ นออกมาใน กันเนืองๆ อาทิ อินโดนีเซียกับมาเลเซีย ที่ทะเลาะกันในเรื่อง วาทกรรมชาตินิยมที่น่าสนใจมาก ต�ำราประวัติศาสตร์และ สิทธิการเป็นเจ้าของอังกะลุง Angklung จนถึงข้ันฟ้องร้อง ชุดความรู้ของดนตรีไทย มีความสัมพันธ์กับศูนย์กลางอ�ำนาจ องค์การยูเนสโก เมื่อ พ.ศ. ๒๕๕๓ หรือการแย่งสิทธิ์ การปกครองและระบบอุปถัมภ์มากกว่าท่ีจะใช้ชุดค�ำอธิบาย การเป็นเจา้ ของบทเพลงราซา ซายงั Rasa Sayang เมอ่ื ครัง้ ท่ี ในช้ันเชิงของศิลปะ รูปแบบของการสร้างสรรค์ หรือแนวคิด มาเลเซยี ใชเ้ พลงนเี้ ปน็ สอื่ โฆษณาการทอ่ งเทย่ี วเมอ่ื พ.ศ. ๒๕๕๐ ที่เป็นบริบททางสังคมวัฒนธรรมอย่างประวัติศาสตร์ดนตรี และอินโดนีเซียกล่าวว่ามาเลเซียละเมิดเพลงของชาติเขานั้น ตะวันตก นอกจากน้ีก็มีสถาบันกลางที่เป็นแหล่งอ้างอิงความรู้ ก็อาจเกิดขนึ้ กับกรณขี องไทยกับบางประเทศเพ่ือนบา้ นได้ เชน่ ของชาติ สร้างเงื่อนไขมากมายให้คนไทยต้องยอมรับนับถือ วาทกรรมเรื่องมรดกแห่งมนุษยชาติเร่ือง โขน ที่ส่งผลให้เกิด มากกว่าท่ีจะเผ่ือแผ่โอกาสให้สถาบันท้องถ่ิน การยึดมั่นถือม่ัน กระแสวิพากษ์วิจารณ์ในวงการศิลปวัฒนธรรมไทย–กัมพูชา ในคุณลักษณ์ของตนเองผ่านอุดมการณ์ “ชาตินิยม” และ อยมู่ ากมาย “สถาบันนิยม” ที่สะท้อนออกมาในศิลปะการแสดงของไทยน้ัน หากไม่ระมัดระวังท่าทีและควบคุมดูแลทัศนคติ แม้ว่าจะไม่เป็นการทะเลาะเบาะแว้งที่เสียงดังเหมือนฝั่งวิชา ความเป็นตัวกูของกู เมื่อจะเกิดการรวมตัวของประชาคม ประวัติศาสตร์–การเมืองก็ตาม แต่ก็ถือเป็นจุดที่น่าระมัดระวัง อาเซียน ก็อาจเกิดปัญหาความขัดแย้งอีกมากมาย ไมใ่ ช่นอ้ ย ตามมาได้ เปน็ เรือ่ งท้าทายว่า ใคร เมื่อไร อยา่ งไรถงึ จะรกั ษา ประวัติศาสตร์ดนตรีไทยและดนตรีอาเซียน จ�ำเป็นที่จะ ความสมั พนั ธร์ ะหวา่ งชนชาตติ า่ งๆ ไดโ้ ดยไมเ่ กดิ ผลเสยี หายใน ต้องข้ามพ้นการยกปัญหาทับซ้อนของเพลง เครื่องดนตรี ความรู้สึกท่ีละเอียดอ่อน และประวัติศาสตร์บาดแผลท่ีเกิดขึ้น วงดนตรี ทา่ ทีของการปฏบิ ตั ิ วรรณกรรม และศิลปะการแสดง ในมิติอื่นๆ ก็เป็นเรื่องท้าทายการท�ำงานของนักวิจัยและ ที่แต่ก่อนแต่ไรไม่เคยมีเขตแดนกั้นแผนที่มาเป็นการเรียกร้อง การเผยแพร่ความรู้ความเข้าใจในความเหมือนความต่างและ เอกลักษณ์ไทย และว่ากล่าวเพ่ือนบ้านด้วยอคติ เช่นเดียวกับ ความเปลี่ยนแปลงของดนตรีอาเซียนเชน่ กัน อดีตที่ผ่านมา ซ่ึงเห็นตัวอย่างคนอาเซียนอ่ืนๆ ท่ีมีกรณี เมษายน - มิถุนายน ๒๕๖๒ 119

เปิดอ่าน กองบรรณาธิการ กระดกู อเมริกัน หรรษาอาเซยี น หรอื เรา (ไม่) เคยรู้จกั กนั ? ผู้แตง่ : บนุ ทะนอง ชมไชผน ผแู้ ตง่ : ธีรภาพ โลหติ กุล ผู้แตง่ : สิทธา เลศิ ไพบูลย์ศริ ิ และคณะ สำ� นกั พมิ พ์ : ผจญภยั พับลชิ ชงิ่ ส�ำนักพิมพ์ : มติชน ส�ำนกั พิมพ์ : มหาวทิ ยาลยั ธรรมศาสตร์ หนังสือรวมเรื่องสั้น ๑๙ เรื่อง น�ำผู้อ่านเพลิดเพลินไปกับ เปน็ หนงั สอื รวบรวมบทความวา่ ของบุนทะนอง ชมไชผน ศิลปิน หลายเรื่องราวความแตกต่างของ ด้วยเพศและความเช่ือท่ีสื่อผ่าน แห่งชาติลาวและนักเขียนรางวัล วัฒนธรรม ผู้คน ศิลปะ และภาษา ภาพยนตรใ์ นเอเชยี ตะวนั ออกเฉยี งใต้ ซีไรต์ ว่าด้วยเหตุการณ์เมอื่ ครง้ั สมยั ท่ีเดินทางมาพบกันผ่านเร่ืองราวของ โดยบรรณาธิการ สิทธา เลิศไพบูลย์ สงครามอินโดจีนก่อนท่ีจะน�ำมาสู่ ประวัติศาสตร์ น�ำมาซึ่งความแปลก ศิริ โดยกลุ่มนักศึกษาระดับปริญญา การเปล่ียนแปลงการปกครองของ ใหม่สนุกสนานสร้างรอยย้ิมเล็กๆ ตรขี องคณะศลิ ปศาสตร์ มหาวทิ ยาลยั ลาว สะท้อนอารมณ์ความรู้สึกและ บนใบหน้าของผู้อ่านได้เป็นอย่างดี ธรรมศาสตรห์ รอื กลมุ่ “Film Kawan” สภาพสังคมลาวท่ีเจ็บช้ําจากการ อีกทั้งยังน�ำพาผู้อ่านมาพบพานกับ ซ่ึงค�ำ Kawan ในภาษามลายูน้ันมี ท�ำลายของสงคราม อีกท้ังยังเล่าถึง วัฒนธรรมที่หลากหลายและสถานที่ ความหมายว่าเพ่ือน ชอ่ื ของกลุ่มจึงมี ความคาบเกี่ยวกับประเทศไทยและ สวยงามท่ีสร้างสรรค์จากอารยศิลป์ ความหมายวา่ “หนังของเพือ่ น” จาก เพื่อนบ้าน บอกเล่าประวัติศาสตร์ ของประเทศเพื่อนบ้านอย่าง “สด๊ก ค ว า ม ช่ื น ช อ บ ใ น ภ า พ ย น ต ร ์ ใ น ผ่านวรรณกรรมและตัวละครภายใน ก๊อกธม” ปราสาทขอมโบราณแห่ง อุษาคเนย์มาแบ่งปันความคิดเห็น เร่ืองไปจนถึงแง่คิดและปรัชญาชีวิต สระแก้ว รวมถึงที่มาท่ีไปของเรื่อง และเรียบเรียงเป็นบทความจาก ทสี่ อดแทรกอยภู่ ายใน หากอยากรจู้ กั ราวตา่ งๆ ทำ� ใหไ้ ด้รับท้ังสาระความ ภาพยนตร์ของประเทศต่างๆ ใน เพอื่ นบา้ นเราใหม้ ากขน้ึ หนงั สอื เลม่ น้ี รู้และความเพลิดเพลินควบคู่กันไป ภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉยี งใต้ ก็เปน็ ทางเลือกท่ดี ที างหน่งึ ในคราวเดยี ว 120

The Golden Lands อาหารและวัฒนธรรม นทิ านพ้ืนบ้าน การกนิ คนอาเซียน ประชาคมอาเซียน เล่ม ๑ ผูแ้ ตง่ : Vikram Lall ส�ำนักพมิ พ์ : JF publishing และ ผู้แตง่ : ฝ่ายวิชาการสถาพรบุ๊คส์ ผแู้ ตง่ : โชติ ศรสี ุวรรณ Abbeville Press ส�ำนักพิมพ์ : สถาพรบุ๊คส์ ส�ำนักพิมพ์ : สถาพรบุ๊คส์, สนพ. ม า ที่ ห นั ง สื อ ภ า พ กั น บ ้ า ง รวมเรอ่ื งอาหารและวฒั นธรรม นิทานเป็นวรรณกรรมพ้ืนบ้าน กับหนังสือท่ีรวบรวมสถาปัตยกรรม การกินคนอาเซียนทั้งสิบประเทศ ท่ีเล่าขานกันในท้องถิ่นเกี่ยวโยง แบบพุทธจากทั่วภูมิภาคอาเซียน สะท้อนให้เห็นภูมิปัญญาของมนุษย์ กับจิตวิญญาณ ความเช่ือ รวมถึง จากไทย กัมพูชา อินโดนีเซีย ลาว ที่รู้จักดัดแปลงปรุงแต่งอาหารอย่าง สภาพแวดล้อมของภูมิประเทศน้ันๆ เมียนมาและเวียดนาม โดย วิครัม ประณีตพิถีพิถัน เห็นลักษณะร่วม บอกเล่าผ่านจินตนาการอันลุ่มลึก ลอลล์ ชายผู้เชี่ยวชาญเรื่องการ ในการใช้วัตถุดิบ วิธีการปรุงอาหาร ของคนในท้องถ่ิน นอกจากความ ออกแบบปรบั ปรงุ สถาปตั ยกรรมและ การกนิ เมนูอาหาร ฯลฯ แล้วจึงพา สนุกเพลิดเพลินท่ีได้แล้วแล้วยัง แลนด์มาร์คส�ำคัญต่างๆ ให้คงไว้ ไปรู้จักเอกลักษณ์ที่แตกต่างกันไป เป็นส่ือน�ำไปสู่การรู้จักและเข้าใจ ซึ่งความงดงาม ซ่ึงในหนังสือเล่มน้ี ในแตล่ ะประเทศ โดยนำ� เสนอเนอื้ หา สังคม ชุมชน และถิ่นก�ำเนิดของ ได้รวบรวมภาพความสวยงามและ เป็นล�ำดับ ประกอบด้วย แผนที่ นิทานมากข้ึน ในหนังสือเล่มน้ีได้ รายละเอียดของสถาปัตยกรรมที่ แ ส ด ง เ อ ก ลั ก ษ ณ ์ อ า ห า ร ก า ร กิ น รวบรวมนิทานพื้นบ้านของประเทศ ทรงคุณค่าทางพุทธศาสนาเอาไว้ ในอาเซียน จากอดีตสู่ปัจจุบัน, ในประชาคมอาเซียนเพื่อให้ผู้อ่าน ให้ผู้อ่านได้รับชมอย่างเต็มอิ่ม อาหารและวัฒนธรรมการกินของ ได้เห็นถึงแนวคิดและความเชื่อ คนอาเซียน ของผคู้ นในแตล่ ะประเทศ เพอื่ เขา้ ถงึ และทำ� ความรจู้ กั ให้มากขึน้ เมษายน - มิถนุ ายน ๒๕๖๒ 121



ฉบับหนา้ พบกบั งานประเพณีหลากหลายในเทศกาลออกพรรษา แม่ชื้น สกุลแก้ว ศิลปินแห่งชาติ เค่ง แคนไม้ไผ่แห่งชาติพันธุ์ม้ง และท้าวแสนปม เมืองไตรตรึงษ์