Unplugged Coding

(ประถมต้น) ฉบับ  โรงเรียนพ้ืนท่ีห่างไกล โดย สาํ นกั งานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพ้นื ฐาน กระทรวงศกึ ษาธิการ





หนงั สือเอกสารคูม่ ือ รปู แบบชดุ กิจกรรมและตวั อยา่ งกระบวนการ จดั การเรียนรู้วิชาวทิ ยาการคำ� นวณแบบไมใ่ ช้คอมพิวเตอร์ ส�ำหรบั นกั เรยี นประถมศึกษาปที ่ี 1 – 3 ทเ่ี หมาะสม กับบรบิ ทของโรงเรียนในพน้ื ที่ห่างไกล Unplugged Coding (ประถมตน้ ) ฉบบั โรงเรียนพ้นื ท่หี ่างไกล เลขมาตรฐานสากลประจำ� หนงั สอื 978-616-564-097-8 สงวนลิขสทิ ธิ์ โดยส�ำนักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพืน้ ฐาน จัดพิมพค์ รั้งที่ 1 : 2564 จ�ำนวนพมิ พ์ 1,000 เลม่ เรียบเรยี งโดย โครงการแนวทางจดั การเรียนรูว้ ชิ าวิทยาการคำ� นวณแบบไมใ่ ช้คอมพวิ เตอร์ ส�ำหรับนกั เรยี นประถมศึกษาปีท่ี 1 - 3 ในโรงเรยี นพ้ืนท่ีห่างไกล ผู้รับผดิ ชอบโครงการ ส�ำนกั งานศูนยว์ ิจัยและให้คำ� ปรกึ ษาแหง่ มหาวทิ ยาลัยธรรมศาสตร์

ที่ปรึกษาโครงการ ดร.คณุ หญิงกัลยา โสภณพนชิ รฐั มนตรีชว่ ยวา่ การกระทรวงศกึ ษาธิการ ภมู ิสรรค์ เสนีวงศ์ ณ อยธุ ยา ท่ีปรึกษาและประธานคณะทำ� งานยทุ ธศาสตร์ และนโยบาย รฐั มนตรชี ว่ ยวา่ การกระทรวงศึกษาธกิ าร ดร.อมั พร พนิ ะสา เลขาธิการคณะกรรมการการศกึ ษาขัน้ พ้ืนฐาน ดร.กวนิ ทรเ์ กียรติ นนธพ์ ละ รองเลขาธิการคณะกรรมการการศกึ ษาขน้ั พืน้ ฐาน ดร.รัตนา แสงบัวเผ่ือน ผ้อู ำ� นวยการส�ำนกั วชิ าการและมาตรฐานการศกึ ษา บรรณาธิการ โชตมิ า หนพู รกิ เอกสิทธิ์ ปยิ ะแสงทอง สรุ าษฎร์ ทองเจริญ นพพร แสงอาทติ ย์ กันตพิ จน์ สริ ิภกั ดสิ กลุ พิบลุ ขวญั เทพนะ อรุ ชา นชุ เหลือบ สิริรกั ษ์ ชูสวัสดิ ์ นันทิการ์ กันยามา จัดพิมพแ์ ละเผยแพร่โดย ส�ำนักงานคณะกรรมการการศึกษาขนั้ พน้ื ฐาน (สพฐ.) กระทรวงศึกษาธิการ ถนนราชดำ� เนินนอก เขตดุสิต กรงุ เทพมหานคร 10300 ข้อมลู การตดิ ตอ่ : โทรศัพท์ 02-288-5769-73 เวบ็ ไซต์หนว่ ยงาน : http://www.obec.go.th/ เว็บไซต์กระทรวง : https://www.moe.go.th/ พิมพท์ ่ี บรษิ ัท โพรเจค็ ท์ ไฟฟ-์ โฟว์ จ�ำกัด 87/1-2 ถ.ชดิ วนา ต.แม่สอด อ.แมส่ อด จ.ตาก 63110 โทรศัพท์ 081-5338618, 055-536141 อเี มล์ [email protected]

สืบเน่ืองจากรัฐบาลได้ให้ความส�ำคัญกับการส่งเสริมการสอน ภาษาคอมพวิ เตอร์ (Coding) บรรจเุ ปน็ นโยบายเรง่ ดว่ น ขอ้ 7. ของรฐั บาล โดยใหม้ กี ารเรยี นตง้ั แตร่ ะดบั ประถมศกึ ษา เนน้ การปพู น้ื ฐานกระบวนการคดิ ของนกั เรยี น เพอ่ื สรา้ งนกั วจิ ยั ใหมแ่ ละนวตั กร โดยเฉพาะในปจั จบุ นั ระบบ การให้บริการการศึกษาท่ัวโลกให้ความส�ำคัญต่อการสอนเร่ืองเทคโนโลยี ในโรงเรียนเป็นอย่างมาก การจดั การเรียนวชิ าวิทยาการคำ� นวณ หรือ Coding เปน็ เรอ่ื งท่ี ไมเ่ คยเกดิ ขน้ึ มากอ่ น เปน็ สง่ิ ทไี่ มง่ า่ ยทจ่ี ะทำ� ใหผ้ บู้ รหิ ารสถานศกึ ษา คณุ ครู และผปู้ กครอง เขา้ ใจเรอื่ งนไี้ ดอ้ ยา่ งชดั เจน จงึ มคี วามจำ� เปน็ ทตี่ อ้ งเรม่ิ พฒั นา และออกแบบชุดกิจกรรมตัวอย่างกระบวนการจัดการเรียนรู้วิชาวิทยาการ ค�ำนวณแบบไม่ใช้คอมพิวเตอร์ หรือ Unplugged Coding ถือเป็นอีก เครื่องมือหน่ึงที่ช่วยให้ครูผู้สอนสามารถน�ำไปปรับใช้กับการจัดการเรียน การสอนทเ่ี หมาะสมกบั บรบิ ทพนื้ ทขี่ องโรงเรยี น โดยไมต่ อ้ งใชค้ อมพวิ เตอร์ ไดต้ อ่ ไป ดร.คณุ หญิงกลั ยา โสภณพนชิ รัฐมนตรีช่วยว่าการกระทรวงศึกษาธิการ

คำ�นำ� สำ� นกั งานคณะกรรมการการศกึ ษาขนั้ พน้ื ฐาน (สพฐ.) ทำ� หนา้ ท่ี สร้างพื้นฐานให้คน ประเทศชาติ เป็นองค์กรขนาดใหญ่ครอบคลุมพื้นท่ี ทั่วทั้งประเทศ ครูและบุคลากรทางการศึกษาทุกคนจึงเป็นบุคคลส�ำคัญ ที่จะเป็นกลไกเพ่ือขับเคลื่อนการศึกษา โดยมี “ห้องเรียนและโรงเรียน” เป็นส่งิ สำ� คัญท่ีสุดในการสรา้ งการเปล่ยี นแปลง Unplugged Coding เน้นการสร้างการเรียนรู้เพ่ือพัฒนาการคิด ของนักเรยี นบนพืน้ ฐานท่ีห้องเรยี นและโรงเรยี นมอี ยู่ บนบริบทท่เี ป็นจรงิ ท�ำให้ทุกที่สามารถท�ำได้ทันที ไม่ต้องรอการก่อสร้างหรือจัดหา เพราะ การเรียนรู้รอไม่ได้ นักเรียนของเราโตขึ้นทุกวันและทุกวินาที เป็นเวลา สำ� คัญของการเรยี นรู้ หนงั สอื Unplugged Coding (ประถมตน้ ) ฉบบั โรงเรยี นพนื้ ทหี่ า่ งไกล เป็นเอกสารคู่มือ มีจุดเน้นเพื่อสื่อสารกับบุคลากรทางการศึกษาโดย เฉพาะครูผู้สอนวิชาวิทยาการค�ำนวณ น�ำเสนอวิธีด�ำเนินกิจกรรมตัวอย่าง Unplugged Coding จากการด�ำเนินโครงการแนวทางจัดการเรียนรู้ วิชาวิทยาการค�ำนวณแบบไม่ใช้คอมพิวเตอร์ส�ำหรับนักเรียนประถมศึกษา ปที ่ี 1 - 3 ในโรงเรยี นพน้ื ทห่ี า่ งไกล ถอื เปน็ ตน้ แบบทดี่ ใี นการแลกเปลยี่ น เรียนรูข้ องวงการศึกษา เพราะอยบู่ นฐานความเป็นไทย ความเปน็ ท้องถิ่น ทไี่ มท่ อดท้งิ ใครไว้ขา้ งหลงั ดร.อัมพร พินะสา เลขาธิการคณะกรรมการการศกึ ษาขน้ั พน้ื ฐาน

สารบัญ Chapter 1 Unplugged Coding 8 10 11 Unplugged Coding คืออะไร 12 ทำ� ไมตอ้ ง Unplugged Coding หนงั สอื Unplugged Coding (ประถมตน้ ) 16 ฉบับโรงเรยี นพน้ื ทห่ี า่ งไกล 18 20 Chapter 2 โรงเรยี นเล็ก ๆ กเ็ รยี น Coding ได้ 13 22 24 โค้ดดิ้ง โค้ดด้งิ ชายทงุ่ โรงเรยี นร่วมจิตประสาท 26 สพป.ปทมุ ธานี เขต 2 โค้ดดิ้ง สมุนไพรใชป้ ระคบ โรงเรียนชมุ ชนบา้ นซาง สพป.บึงกาฬ โคด้ ดงิ้ เรอ่ื งกลว้ ย ๆ โรงเรยี นบ้านนาม่ัง สพป.อดุ รธานี เขต 1 โค้ดดิ้ง ถิ่นออเจ้า โรงเรียนเจ้าฟ้าสร้าง สพป.พระนครศรีอยุธยา เขต 2 โค้ดด้ิง ถ่นิ บา้ นเกิด โรงเรยี นบา้ นหนองม่วง สพป.ระยอง เขต 2 โค้ดดง้ิ วุน้ เสาวรส โรงเรียนบ้านหนองไหล (พธุ เพม่ิ วฒั นราษฎร)์ สพป.อบุ ลราชธานี เขต 1

โคด้ ดง้ิ เถา้ แก่นอ้ ยหอมแดง โรงเรียนบ้านหวั ววั หนองนาร ี 28 สพป.ศรสี ะเกษ เขต 1 โค้ดดิง้ ปลาเคม็ โรงเรียนบา้ นเกาะบูโหลน 30 สพป.สตูล โคด้ ดง้ิ จก๊ิ ซอว์ตอ่ มโนราห์ โรงเรียนวดั โคกชะงาย (ตสิ สโรอำ� นวย) 32 สพป.พัทลุง เขต 1 โคด้ ด้งิ โรงเรียนวัดอนิ ฯ ถน่ิ วฒั นธรรมบ้านหนองขาว 34 โรงเรยี นวัดอนิ ทาราม (โกวิทอินทราทร) สพป.กาญจนบุรี เขต 1 Chapter 3 เรียน Unplugged Coding 36 40 47 แบบไมใ่ ช้ ตารางค�ำสงั่ 60 72 โคด้ ดิ้ง เตรียมตัวไปเข้าค่าย โรงเรียนวดั คู่สร้าง สพป.สมุทรปราการ เขต 1 โคด้ ดิ้ง กลว้ ยซา่ พาเทย่ี ว โรงเรยี นบ้านใหม่หนองยาง สพป.ก�ำแพงเพชร เขต 2 โคด้ ดิ้ง Survivor Game โรงเรียนบา้ นบงึ ตะกาด สพป.ระยอง เขต 2 โคด้ ดงิ้ ลำ� แต้ ๆ (ซาจอ๊ ย) โรงเรยี นบ้านแมก่ อนใน สพป.เชียงใหม่ เขต 3 Chapter 4 เร่ิมต้นสอน Unplugged Coding กันเถอะ81 82 เริม่ ตน้ สอน Unplugged Coding อย่างง่าย ผชู้ ่วยคณุ ครู จากโลกแห่งอนาคต 83

Un1 plugged Coding

ท�ำ ไมต้อง Unplugged CODING

10 << Unplugged Coding Unplugged Coding คืออะไร ปจั จบุ นั ทวั่ โลกใหค้ วามสำ� คญั กบั การสอนเรอื่ งเทคโนโลยใี นโรงเรยี น เพอ่ื สรา้ งนกั วจิ ยั ใหมแ่ ละนวตั กรเพมิ่ มากขนึ้ สำ� นกั งานคณะกรรมการการศกึ ษา ขน้ั พนื้ ฐาน (สพฐ.) จงึ ใหค้ วามสำ� คญั และดำ� เนนิ โครงการอบรมครู และบคุ ลากร ทางการศึกษา เพ่ือเตรียมพร้อมสนับสนุนความต้องการก�ำลังคนของประเทศ ในกลุ่มอาชีพสะเต็มศึกษา การเป็นนักออกแบบ และผู้สร้างนวัตกรรม โดยดำ� เนนิ การอยา่ งตอ่ เนอ่ื งทง้ั ระบบตงั้ แตร่ ะดบั ปฐมวยั จนถงึ ระดบั มธั ยมศกึ ษา นักเรยี นระดบั ชน้ั ประถมศกึ ษาตอนต้น เป็นวัยท่มี คี วามสำ� คัญต่อการ ปูพ้ืนฐานการคิด โดยเฉพาะการคิดเชิงตรรกะ การคิดเป็นเหตุเป็นผล หรือ การตัดสินใจ โรงเรียนจึงจ�ำเป็นต้องปรับรูปแบบการจัดการเรียนการสอน ให้เหมาะสมสอดคลอ้ งกับลกั ษณะการเรียนร้ขู องนักเรียนดว้ ย การเรียน Unplugged Coding จะช่วยให้นักเรียน สามารถฝึกฝนทกั ษะพ้นื ฐานทจ่ี �ำเป็น โดยปราศจากขอ้ จ�ำกดั ของเคร่ืองมืออุปกรณ์ทางเทคนิค เรียน Coding ได้ โดยท่ี ยังไม่ต้องใช้คอมพิวเตอร์ คือเริ่มต้นท่ีกระบวนการคิดของนักเรียน เชน่ Logical Thinking, Computational Thinking, Systematic Thinking เปน็ ต้น ซง่ึ กระบวนการคิดเหล่านีเ้ ปน็ ส่งิ ส�ำคญั ทีเ่ ดก็ ทุกคนควรไดร้ บั การปลกู ฝัง ตั้งแต่ระดับช้ันประถมศึกษา อันเป็นการปฏิรูปการศึกษาโดยตรงสู่ตัวผู้เรียน อย่างแท้จริง

Unplugged Coding >> 11 ท�ำไมตอ้ ง Unplugged Coding โรงเรยี นจำ� นวนหนงึ่ ในประเทศไทยมคี วามจำ� เปน็ ตอ้ งไดร้ บั การพฒั นา เรง่ ด่วน เนือ่ งจากอยใู่ นพื้นท่ีทุรกนั ดารห่างไกล และมีความตอ้ งการอุปกรณ์ คอมพวิ เตอร์ เพื่อใชใ้ นการสอน Coding ซงึ่ สว่ นใหญย่ ังเขา้ ใจวา่ เปน็ อุปกรณ์ ทจี่ ำ� เปน็ ในการเรียน Coding แต่น่ันไม่ใช่ความจริงท้ังหมด การเรียนวิชาวิทยาการค�ำนวณ สามารถเรียนโดยไม่ใช้คอมพิวเตอร์ และยงั ไมม่ ีความจ�ำเป็นทีต่ ้องใช้กับการเรียน หากนกั เรยี นยังขาดทกั ษะการคิด อยา่ งเปน็ ระบบ รปู แบบการเรยี น Unplugged Coding จงึ ถกู นำ� มาใชก้ บั การสอน โดยเฉพาะในระดบั ชั้นประถมศึกษาตอนต้น กิจกรรม Unplugged Coding จะเป็นการปูพ้ืนฐานของความคิด กอ่ นลงมอื ปฏบิ ตั ิ การเรยี น Unplugged Coding จงึ สง่ ผลใหเ้ กดิ ทักษะท่ีจ�ำเป็นอย่างนอ้ ย 6 ทักษะด้วยกันคือ ทักษะการอ่าน ทกั ษะการเขยี น ทกั ษะในการคดิ อยา่ งมเี หตผุ ล ทกั ษะการคดิ สร้างสรรค์ ทักษะการคิดเชิงค�ำนวณ และ ทักษะการแก้ไข ปัญหาเป็นขนั้ เป็นตอน ซง่ึ ถอื วา่ เปน็ ทกั ษะสำ� คญั ตอ่ การพฒั นากำ� ลงั คน และเป็นฐานสมรรถนะในการพัฒนาทักษะต่อยอดไปสู่อาชีพและการเรียนรู้ ตลอดชวี ติ และเพมิ่ ความสามารถการแข่งขันของประเทศในอนาคต

12 << Unplugged Coding หนงั สือ Unplugged Coding (ประถมตน้ ) ฉฉบบบั ับโโรรงงเเรรยี ียนนพพ้นื ้นื ทที่หี่ห่า่างงไไกกลล หนังสือเล่มนี้ เหมาะกับบคุ ลากรทางการศึกษาทุกคน โดยเฉพาะครูผู้สอนวิชาวิทยาการคำ�นวณ ในหนังสือเล่มน้ี จะนำ�เสนอตวั อยา่ ง และวธิ ดี ำ�เนนิ การสอน Unplugged Coding ทเ่ี หมาะสมกบั โรงเรยี นพนื้ ที่ห่างไกล สำ�หรับนักเรียนระดับชั้นประถมศกึ ษาปที ่ี 1 – 3 เน้ือหาในหนังสือเล่มนี้ สังเคราะห์จากการศึกษาเอกสารรายงาน กจิ กรรมตวั อยา่ งการเรยี นรฯู้ และการลงพน้ื ทจ่ี รงิ ตามโครงการแนวทางจดั การ เรียนรู้วิชาวิทยาการคำ�นวณแบบไม่ใช้คอมพิวเตอร์สำ�หรับนักเรียนระดับชั้น ประถมศึกษาปีที่ 1 - 3 ในโรงเรียนพื้นที่ห่างไกล ทั้งหมด 44 โรงเรียน กลุม่ ตวั อยา่ งท่วั ประเทศ โดยโครงการฯ ได้จัดประชุมซักซ้อมความเข้าใจ 13 โรงเรียนพ้ืนที่ ตวั อยา่ งการศกึ ษากระจายทวั่ ทกุ ภมู ภิ าค และเปน็ ทปี่ รกึ ษาใหโ้ รงเรยี นออกแบบ ชุดกิจกรรมตัวอย่าง Unplugged Coding ท่ีเหมาะสมกับบริบทของโรงเรียน และขยายผลสูโ่ รงเรียนเครอื ขา่ ย ทง้ั 31 โรงเรียน เอกสารคมู่ อื ฉบบั นี้ จะเปน็ อกี เครอื่ งมอื หนงึ่ ทช่ี ว่ ยใหค้ รผู สู้ อนสามารถ นำ�ไปปรบั ใชก้ บั การจดั การเรยี นการสอนทเ่ี หมาะสมกบั บรบิ ทพน้ื ทขี่ องโรงเรยี น โดยไม่ต้องใช้คอมพิวเตอร์ เพ่ือปูพ้ืนฐานความคิดของผู้เรียนก่อนลงมือปฏิบัติ กบั เครอ่ื งคอมพวิ เตอร์ เปน็ การเตรยี มความพรอ้ มผเู้ รยี นทกุ คน ใหม้ ที กั ษะทจ่ี ำ�เปน็ ในศตวรรษท่ี 21 และเปน็ ทักษะพนื้ ฐานของทกุ สาขาอาชพี ในอนาคตตอ่ ไป

2 โรงเรียนเล็กๆ กเ็ รียน Coding ได้

14 << Unplugged Coding ส�ำนักงานเขตพื้นท่ีการศึกษา คณะผู้บริหารสถานศึกษา และ คณะครผู ู้สอน จากทง้ั 44 โรงเรยี น ในโครงการฯ ไดร้ ว่ มกันพัฒนาตวั อย่าง รูปแบบชุดกิจกรรม ส่ือการเรียนการสอน Unplugged Coding ส�ำหรับ เดก็ ประถมตน้ ทเี่ หมาะสมกบั โรงเรยี นพน้ื ทหี่ า่ งไกล โดยบรู ณาการฐานการเรยี นรู้ ดา้ นวฒั นธรรม สง่ิ แวดล้อม การอาชพี พ้นื ถ่ินรอบรว้ั โรงเรียน และกิจกรรม กระบวนการต่าง ๆ มาประยกุ ตเ์ ป็นสื่อการเรียนการสอน “กจิ กรรมชดุ ตารางค�ำสง่ั ” ใหห้ นุ่ ยนตเ์ ดนิ ไปตามทศิ ทางตา่ ง ๆ เพอื่ ไปยงั จดุ หมายและปฏบิ ตั ภิ ารกจิ ตามทเี่ งอื่ นไขกำ� หนดไว้ เชน่ เดนิ หนา้ เดนิ ซา้ ย เดินขวา เดินลง หยิบ เป็นกิจกรรมเบื้องต้นท่ีโรงเรียนสามารถเร่ิมต้น นำ� มาปรบั ใชไ้ ด้

Unplugged Coding >> 15 “ค�ำถามกระตุ้นการเรียนรู้” จะเป็นเครื่องมือให้ครูใช้ สอบถามนกั เรยี นหลงั จากเสรจ็ สนิ้ แตล่ ะกจิ กรรม เพอ่ื ใหน้ กั เรยี นไดค้ ดิ วเิ คราะห์ ต่อยอด หรอื ทบทวนวิธกี ารแกไ้ ขปญั หาของตวั เองในระหวา่ งการแขง่ ขัน ครูจะ สอบถามถงึ ทางเลอื กอนื่ ๆ ทค่ี าดวา่ จะใชแ้ กโ้ จทยป์ ญั หา หรอื พชิ ติ เงอื่ นไขไดด้ ขี นึ้ รวดเรว็ ขน้ึ ในการเลน่ กจิ กรรมครง้ั ตอ่ ไป ครสู ามารถสรา้ งขอ้ ตกลงการสะสม คะแนนอนื่ ๆ เพม่ิ เตมิ เปน็ รายเทอม หรอื รายปกี ารศกึ ษา เพอื่ กระตนุ้ การมสี ว่ นรว่ ม หรือแลกรางวัลตามความเหมาะสมได้ นกั เรยี นในโรงเรยี นพนื้ ทห่ี า่ งไกล จะไดฝ้ กึ ฝนทกั ษะพน้ื ฐาน ความคดิ เชิงกระบวนการ การคิดวเิ คราะห์ ความคดิ สร้างสรรค์ และการแกไ้ ขปัญหา อย่างเป็นขัน้ เปน็ ตอน โดยปราศจากข้อจำ� กัดของเคร่อื งมอื อุปกรณท์ างเทคนคิ เขา้ มาเกย่ี วขอ้ ง เพอื่ เตรยี มความพรอ้ มไปสกู่ ารใชเ้ ครอื่ งคอมพวิ เตอร์ และเครอ่ื งมอื เทคโนโลยที ่จี ำ� เปน็ ไดอ้ ย่างมีประสิทธภิ าพ ต่อไปในอนาคต

16 << Unplugged Coding โค้ดด้งิ ชายทงุ่ โรงเรียนร่วมจิตประสาท สพป.ปทมุ ธานี เขต 2 โรงเรียนร่วมจิตประสาท ส�ำนักงานเขตพ้ืนที่การศึกษาประถมศึกษา ปทมุ ธานี เขต 2 ไดอ้ อกแบบกจิ กรรมการเรยี นรวู้ ชิ าวทิ ยาการค�ำนวณ แบบไม่ใช้คอมพิวเตอร์ หรือ Unplugged Coding ช่อื โคด้ ด้งิ ชายทุง่ เพอื่ ใหน้ กั เรยี นได้เรยี นรู้การเขียนโปรแกรมอย่างง่าย โดยใช้บตั รค�ำสัง่ 5 ประเภท กบั ผังตารางการเดินของหุ่นยนตส์ มมุติ เรยี นรวู้ ธิ กี ารปลกู หญา้ หรอื การทำ� นาหญา้ 6 ขนั้ ตอน จากใบความรเู้ รอ่ื ง เฮฮา ชายทงุ่ หมายมงุ่ ฟ. ฟารม์ และทดลองออกแบบคำ� สง่ั อยา่ งงา่ ย ใหห้ นุ่ ยนต์ ชอ่ื ฟ.ฟารม์ เดนิ ในผงั ตาราง เพอ่ื ให้ ฟ.ฟารม์ ไปหยดุ ทภ่ี ารกจิ ทง้ั 6 ขน้ั ตอน

Unplugged Coding >> 17 ด้วยโรงเรียนอยู่ในโครงการด้วยรักและห่วงใยตาม พระราชด�ำริ สมเด็จพระกนิษฐาธิราชเจา้ กรมสมเดจ็ พระเทพรตั น ราชสดุ า สยามบรมราชกมุ ารี ตง้ั แตป่ พี ทุ ธศกั ราช 2536 โดยมงุ่ เนน้ การฝึกทักษะอาชีพ ได้แก่ กิจกรรมการเลี้ยงไก่เน้ือ - ไก่ไข่ การเลยี้ งปลากนิ พชื ในบอ่ ดนิ การเพาะเหด็ นางฟา้ ภฐู าน การปลกู ผกั ปลอดสารพิษ กิจกรรมสหกรณ์นักเรียน การฝึกอาชีพตัดผม เปน็ ตน้ ทางโรงเรยี นจงึ มกี ารปลกู ฝงั คณุ ธรรมจรยิ ธรรม และสรา้ ง การตระหนักถึงความส�ำคัญของอาชีพเกษตรกรรมให้กับนักเรียน และชุมชน ผ่านเรื่องเล่าในใบความรู้ และปราชญ์ชาวบ้านที่มี ความเชย่ี วชาญในกจิ กรรมนั้น ๆ อกี ด้วย รายราลยะเลอะียเอดยี กดจิ กกิจรกรมรรม คลคิปลวปิ ดิ วีโดิ อีโกอจิ กกจิ รกรรมรม

18 << Unplugged Coding โคด้ ด้ิง สมนุ ไพรใชป้ ระคบ โรงเรียนชมุ ชนบ้านซาง สพป.บึงกาฬ โรงเรียนชุมชนบ้านซาง ส�ำนักงานเขตพื้นท่ีการศึกษาประถมศึกษา บึงกาฬ ได้ออกแบบกิจกรรมการเรียนรู้วิชาวิทยาการค�ำนวณแบบ ไม่ใช้คอมพิวเตอร์ หรือ Unplugged Coding ช่ือโค้ดด้ิง สมุนไพรใช้ประคบ เพื่อให้นักเรียนฝึกการแสดงอัลกอริทึมอย่างง่าย โดยการเขยี น บอกเลา่ วาดภาพ หรอื ใชส้ ญั ลกั ษณ์ ผา่ นเรอื่ งราวของชมุ ชนบา้ นซาง ซึง่ เป็นหมู่บ้านขนาดใหญ่ ในอำ� เภอเซกา มคี วามอุดมสมบูรณ์ของแมน่ ้�ำกดุ ซาง และป่าไม้นานาพันธุ์ เรียนรู้ภูมิปัญญาของท้องถ่ินด้านการใช้สมุนไพรรักษา อาการตา่ ง ๆ โดยใชบ้ ตั รคำ� สง่ั 5 ประเภท กบั ผงั ตารางการเดนิ ของหนุ่ ยนตส์ มมตุ ิ

Unplugged Coding >> 19 ในกิจกรรม คุณครูจะอธิบายเกี่ยวกับสรรพคุณของ สมุนไพรแต่ละชนิดท่ีน�ำมาใช้ท�ำลูกประคบ เพื่อให้นักเรียนได้เกิด ความรคู้ วามเขา้ ใจ ตอ่ จากนนั้ จงึ ใหท้ ดลองวางบตั รคำ� สง่ั ใหห้ นุ่ ยนต์ เดินไปตามชอ่ งเพือ่ ท�ำตามภารกิจต่าง ๆ ที่คณุ ครูออกแบบไว้ เฉลย ภารกจิ ตัวอยา ง ลำดบั บัตรคำสง่ั ในการวางแผนการเดนิ เพ่ือเก็บสมุนไพรใชป ระคบ 1. 2. 3. 4. เดนิ ซาย เดินซา ย เดินขึ้น เก็บสมุนไพร 8. 5. 6. 7. เดินขึ้น เดินขน้ึ เดินขนึ้ เดินขึน้ 9. 10. 11. 12. เดนิ ซาย เดินซา ย เดนิ ซาย 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. เฉลย ผิวมะกรดู (เกบ็ สมุนไพร 1 ชนดิ ) คำสงั่ 1.เดินซาย 2.เดนิ ซา ย 3.เดินขึน้ 4.เก็บสมนุ ไพร 5.เดนิ ขึ้น 6.เดนิ ข้นึ 7.เดินขนึ้ 8.เดนิ ขึ้น 9.เดินซา ย 10.เดินซา ย 11.เดนิ ซา ย รายละเอยี ดกจิ กรรม คลปิ วิดีโอกจิ กรรม

20 << Unplugged Coding โคด้ ด้ิง เร่อื งกล้วย ๆ โรงเรียนบ้านนาม่งั สพป.อดุ รธานี เขต 1 โรงเรียนบ้านนามั่ง ส�ำนักงานเขตพ้ืนท่ีการศึกษาประถมศึกษา อุดรธานี เขต 1 ได้ออกแบบกิจกรรมการเรียนรู้วิชาวิทยาการ ค�ำนวณแบบไมใ่ ชค้ อมพวิ เตอร์ หรอื Unplugged Coding ช่อื โค้ดด้ิง เร่ืองกล้วย ๆ เพื่อให้ผู้เรียนเกิดกระบวนการคิดอย่างเป็นระบบ สามารถแกป้ ญั หาได้ เขยี นคำ� สง่ั ได้ แสดงคำ� ตอบได้ อนั เปน็ พน้ื ฐานของการเขยี น โปรแกรมคอมพวิ เตอรแ์ ละการจดั การกระบวนการในชวี ติ ประจำ� วนั ของนกั เรยี น จากกิจกรรมขัน้ ตอนการปลูกกลว้ ยของโรงเรยี น พ้ืนท่ีเขยี นโปรแกรม เฉลย 5 6 12 34 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 พ้ืนทีว่ างขัน้ ตอนการผลิตกลว ย 123456

Unplugged Coding >> 21 โรงเรยี นบา้ นนามงั่ เปน็ โรงเรยี นศนู ยก์ ารเรยี นรตู้ ามหลกั ปรชั ญา ของเศรษฐกจิ พอเพยี งดา้ นการศกึ ษา ผบู้ รหิ าร คณะครู บคุ ลากรทางการศกึ ษา นักเรียนและชุมชนได้น้อมน�ำหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงมาใช้ เป็นหลักคิดหลักปฏิบัติในการด�ำรงชีวิตให้สามารถอยู่ร่วมกันได้อย่างมี ความสขุ สง่ ผลใหช้ มุ ชนนา่ อยู่ และยงั ไดร้ บั รางวลั หมบู่ า้ นตวั อยา่ งเศรษฐกจิ พอเพยี ง โดยทางโรงเรียนจงึ ได้มีการจดั การเรยี นรทู้ ี่นอ้ มนำ� หลักปรัชญา เศรษฐกิจพอเพียง มาสอดแทรกในการจดั การเรยี นร้ใู นชั้นเรียน ในกจิ กรรมใหน้ กั เรยี น 2 คน จะเปน็ ผเู้ ขยี นชดุ คำ� สงั่ ตามกจิ กรรม และใหน้ กั เรยี น 1 คน เปน็ หนุ่ ยนตป์ ฏบิ ตั ติ ามชดุ คำ� สงั่ ทไ่ี ดร้ บั โดยผเู้ ขยี น ชดุ คำ� สงั่ ชว่ ยกนั เขยี นชดุ คำ� สงั่ เพอ่ื ใหห้ นุ่ ยนตป์ ฏบิ ตั กิ จิ กรรมการปลกู กลว้ ย เม่ือทุกกลุ่มเขียนเสร็จแล้ว ให้ผู้เขียนชุดค�ำส่ังอ่านค�ำสั่งให้ หุ่นยนต์เดินตาม ถ้าเดินผิดให้ผู้เขียนชุดค�ำส่ังออกแบบชุดค�ำส่ังใหม่ จนสามารถเขยี นชดุ คำ� สงั่ ไดถ้ กู ตอ้ ง รายละเอียดกจิ กรรม คลปิ วิดีโอกิจกรรม

22 << Unplugged Coding โคด้ ด้งิ ถ่ินออเจ้า โรงเรียนเจ้าฟา้ สร้าง สพป.พระนครศรีอยธุ ยา เขต 2 โรงเรียนเจ้าฟ้าสร้าง ส�ำนักงานเขตพ้ืนท่ีการศึกษาประถมศึกษา พระนครศรอี ยธุ ยา เขต 2 ไดอ้ อกแบบกจิ กรรมการเรยี นรวู้ ชิ าวทิ ยาการ ค�ำนวณแบบไม่ใช้คอมพิวเตอร์ หรือ Unplugged Coding ช่ือโค้ดด้ิง ถ่ินออเจ้า เพื่อฝึกการล�ำดับข้ันตอนการท�ำงาน เรียงล�ำดับ ภาพเหตุการณ์ในชีวิตประจ�ำวัน ผ่านแผนท่ีตารางอย่างง่าย และบัตรค�ำส่ัง อย่างมเี งือ่ นไขใกลเ้ คียงกับการเขียนโปรแกรมในคอมพวิ เตอร์ คณุ ครูจะแบ่งกลุ่มนักเรียนออกเป็น 3 กลุม่ กล่มุ ละ 3 คน และรบั ฟงั ภารกจิ คำ� สงั่ ทลี ะสถานการณ์ พรอ้ มเงอื่ นไขกตกิ าในการเลน่ เพ่ือช่วยกันท�ำภารกิจให้ส�ำเร็จ โดยคุณครูจะก�ำหนดสถานท่ีส�ำคัญ ในตาราง และออกแบบภารกิจเป็นสถานการณ์ในชีวิตประจ�ำวัน ใหน้ กั เรยี นไดว้ างบตั รคำ� สง่ั อยา่ งงา่ ย เชน่ ออกเดนิ ทางจากจดุ เรม่ิ ตน้ ไปโรงเรยี นเจ้าฟ้าสร้างโดยไม่ผา่ นสถานทใ่ี ด ๆ เปน็ ตน้

Unplugged Coding >> 23 คุณครูสามารถออกแบบภารกิจได้หลากหลายตามความเหมาะสม เพอื่ กระต้นุ การเรียนรู้ของเด็กในการฝกึ วางค�ำสั่งในแต่ละภารกิจ รายละเอยี ดกิจกรรม คลปิ วดิ โี อกิจกรรม

24 << Unplugged Coding โค้ดด้งิ ถ่ินบ้านเกิด โรงเรียนบา้ นหนองม่วง สพป.ระยอง เขต 2 โรงเรียนบ้านหนองม่วง ส�ำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษา ระยอง เขต 2 ไดอ้ อกแบบกจิ กรรมการเรยี นรวู้ ชิ าวทิ ยาการค�ำนวณ แบบไมใ่ ชค้ อมพวิ เตอร์ หรอื Unplugged Coding ช่อื โคด้ ด้งิ ถ่ินบ้านเกิด เพื่อให้นักเรียนได้ฝึกล�ำดับกระบวนการคิดอย่างเป็นระบบ การแกไ้ ขปัญหาเฉพาะหน้าเม่ือเจอปัญหา ฝึกการวางแผน และฝกึ กระบวนการ ท�ำงานเป็นทีม ผ่านกิจกรรมบทบาทสมมุติในใบกิจกรรม โดยมีเรื่องเล่าว่า นักเรียนจะต้องเดินทางจากจุดเร่ิมต้นไปถึงโรงเรียนได้อย่างปลอดภัย โดยต้องเลยี่ งการเดินผ่านชอ่ งทมี่ ชี ้าง ใบกจิ กรรม : Coding ถิ่นบานเกิด เรื่องมีอยูวา : ขณะนีม้ ีชา งปา ลงมาจากเขาเพื่อเขามาหาอาหารในชุมชนของเรา แตกะทิจะตองดำเนนิ ชวี ติ ปกติ ถากะทิจะไปทำภารกิจตามที่แมสั่ง คือ หลังจากเลิกโรงเรียนจะตองแวะรานอาหารซื้ออาหารไปใหแม และไปรับเงิน ท่ีจุดขายปลา จากนั้นใหเอาของไปใหแมทีส่ วนแตงโม และไปชวยพอหาปลาท่ีอางประแสร นักเรียนจะชวยใหก ะทิหลบ หลีกหนชี างเสน ทางใด เพือ่ ใหก ะทิปลอดภยั คำชี้แจง : ใหน กั เรยี นเขยี นโปรแกรมชว ยใหกะทิเดนิ ทางไปหาพอ เพ่อื ไปชว ยพอหาปลาไดอ ยางปลอดภยั โดยใชคำส่ัง ใหนอ ยที่สุด แผนที่ อา งประแสร FINISH ศาลากลางหมูบาน จดุ ขายปลา รา นซอ มรถ ร้านอาหาร ร้านขายของ START บัตรคาํ ส่ัง ข้อควรระวัง ถา้ นกั เรียนเดินผ่าน อาจถกู ชา้ งเหยยี บหรือเกดิ อนั ตรายได้

Unplugged Coding >> 25 วธิ กี ารเลน่ กจิ กรรมโดยแบง่ นกั เรยี น 3 ทมี ทมี ละ 4 คน ซง่ึ จะ แบง่ หนา้ ทใี่ หค้ อื 1 คน ตอ้ งเปน็ หนุ่ ยนตเ์ ดนิ ในกระดาน 1 คนอา่ นใบกจิ กรรม และ 2 คนจะวางค�ำส่งั ลงบนกระดาน นกั เรยี นอา่ นใบกจิ กรรม เพอ่ื เดนิ ไปสถานทตี่ า่ ง ๆ ทก่ี ำ� หนดให้ ในตาราง โดยตอ้ งหลบอปุ สรรค (ชา้ งปา่ ) และทำ� ภารกจิ ตามทแ่ี มส่ ง่ั เชน่ หลังจากเลิกโรงเรียนจะต้องแวะร้านซื้ออาหารไปให้แม่ และไปรับเงินท่ี รา้ นปลา จากน้นั ใหเ้ อาของไปให้แมท่ ีส่ วนแตงโม และไปชว่ ยพ่อหาปลาที่ อา่ งประแสร์ เป็นตน้ นกั เรยี นจะไดบ้ ตั รคำ� สงั่ จำ� กดั เพยี ง 22 ใบ ฝา่ ยไหนไปถงึ จดุ หมาย และใชบ้ ตั รค�ำสงั่ น้อยทส่ี ดุ ฝา่ ยนนั้ เป็นฝา่ ยชนะ รายละเอยี ดกจิ กรรม คลปิ วดิ โี อกจิ กรรม

26 << Unplugged Coding โคด้ ด้งิ วุ้นเสาวรส โรงเรียนบา้ นหนองไหล (พุธเพ่มิ วฒั นราษฎร)์ สพป.อุบลราชธานี เขต 1 โรงเรยี นบา้ นหนองไหล (พธุ เพม่ิ วฒั นราษฎร)์ สำ� นกั งานเขตพนื้ ทกี่ ารศกึ ษา ประถมศึกษาอุบลราชธานี เขต 1 ได้ออกแบบกิจกรรม โค้ดด้ิงวุ้น เสาวรส โดยเลอื กน�ำเอาสาระการเรยี นรทู้ อ้ งถ่นิ ทนี่ กั เรยี นคนุ้ เคยและมีประสบการณ์การพัฒนาผลิตภัณฑ์แปรรูปอาหาร จากเสาวรส มาเช่ือมโยงสู่กิจกรรมการเรียนการสอนวิชาวิทยาการค�ำนวณ แบบไมใ่ ชค้ อมพวิ เตอร์ หรอื Unplugged Coding ใหก้ บั นกั เรยี นระดบั ชนั้ ป.1 - ป.3 ได้เรียนรู้ข้ันตอนวิธีการแปรรูปอาหารจากเสาวรสจากนักเรียนรุ่นพ่ีในชมรม แปรรปู อาหารโรงฝึกงานโรงเรยี นบา้ นหนองไหล (พธุ เพ่ิมวฒั นราษฎร์) บตั รคำส่งั เดินไปทางขวา เดินไปทางซา ย เดินไปดา นบน เดินไปดานลาง (A) (B) (C) (D) รูปภาพวัสดุอุปกรณในการทำวนุ เสาวรส เก็บเสาวรส ผาครง่ึ เสาวรส ควักเนือ้ เสาวรส ค้นั นำ้ เสาวรส (ก) (ข) (ค) (ง) เติมผงวุน เติมน้ำเปลา ตมจนเดอื ด เติมนำ้ ตาล (จ) (ฉ) (ช) (ซ) เทใสพิมพขนม (ฌ)

Unplugged Coding >> 27 กิจกรรมโค้ดด้ิงวุ้นเสาวรส จะฝึกให้นักเรียนระดับชั้นประถม ศกึ ษาตอนตน้ ไดท้ ดลองเขยี นลำ� ดบั ขน้ั ตอนในการทำ� วนุ้ เสาวรส โดยการ ใชส้ ญั ลกั ษณร์ ปู ภาพอยา่ งงา่ ย และกำ� หนดสญั ลกั ษณต์ วั อกั ษร เขยี นแทน คา่ ข้นั ตอนการท�ำงาน เปน็ โปรแกรมชดุ คำ� ส่งั เบอื้ งต้นได้ ทกั ษะพนื้ ฐานทนี่ กั เรยี นโรงเรยี นบา้ นหนองไหล (พธุ เพม่ิ วฒั นราษฎร)์ ไดเ้ รยี นรู้ จะตอ่ ยอดสทู่ กั ษะอาชพี ตามความถนัดของนักเรยี นแต่ละคน สกู่ ารเรยี นรใู้ นชมรมระดบั ป.4 - ป.6 และวชิ าเพม่ิ เตมิ ระดบั ม.1 - ม.3 ซ่ึงนักเรียนสามารถต่อยอดและส่งเสริมผลผลิตให้มีมูลค่าเพ่ิมขึ้น น�ำมาแปรรูปอาหารเป็นเคร่ืองด่ืมหลากชนิด เช่น น้�ำเสาวรสน้�ำผึ้ง น้�ำเสาวรสฟักข้าว ชาอีหล่าน้อยเสาวรส วุ้นเสาวรส โดนัทเสาวรส จดี้ จา้ ดเสาวรส เสาวรสแผน่ และสรา้ งรายไดใ้ หก้ บั นกั เรยี น ผปู้ กครอง และชุมชนอยา่ งยงั่ ยนื รายละเอียดกจิ กรรม คลปิ วดิ ีโอกจิ กรรม

28 << Unplugged Coding โค้ดด้งิ เถา้ แกน่ อ้ ยหอมแดง โรงเรยี นบ้านหัวววั หนองนารี สพป.ศรสี ะเกษ เขต 1 โรงเรยี นบา้ นหวั ววั หนองนารี สำ� นกั งานเขตพนื้ ทกี่ ารศกึ ษาประถมศกึ ษา ศรสี ะเกษ เขต 1 ไดอ้ อกแบบกจิ กรรมการเรยี นรวู้ ชิ าวทิ ยาการค�ำนวณ แบบไม่ใช้คอมพิวเตอร์ หรือ Unplugged Coding ช่อื โค้ดด้ิง เถา้ แกน่ อ้ ยหอมแดง เพอื่ เรยี นรกู้ ารเรยี งบตั รคำ� สงั่ ตอ่ กนั เปน็ ลำ� ดบั ขนั้ ตอน เพ่ือให้ตัวละครเคล่ือนท่ี โดยบูรณาการวิชาคณิตศาสตร์ฝึกการวางแผน และการคำ� นวณจำ� นวนนำ�้ หนกั หอมแดงใหไ้ ดม้ ากทส่ี ดุ และใชบ้ ตั รคำ� สงั่ นอ้ ยทส่ี ดุ

Unplugged Coding >> 29 คุณครูเล่าเรื่องการประกอบอาชีพเกษตรกรรม ท�ำนา และ ทำ� สวน โดยเฉพาะชาวบา้ นอำ� เภอวงั หนิ จะนยิ มปลกู หอมแดง และมอบหมาย ภารกิจพาน้องโชคดีเก็บหอมแดงในตารางท่ีก�ำหนดให้ไปขาย โดยให้ เลือกเสน้ ทางทเี่ ก็บหอมแดงไปขายให้ไดม้ ากทส่ี ุด และไม่ซ�้ำทางเดมิ เมอื่ เกบ็ เสรจ็ แลว้ ใหแ้ สดงผลลพั ธท์ ไี่ ด้ ณ จดุ ขาย และใหน้ กั เรยี น แตล่ ะกลุ่มนำ� เสนอ วิธคี ดิ เหตผุ ล ท่ที ำ� ใหไ้ ด้หอมแดงจำ� นวนมากทส่ี ดุ ซึ่งจะเป็นการเปิดโอกาสให้เด็กได้ฝึกทักษะการสื่อสารและเรียบเรียง ความคดิ ในการนำ� เสนออย่างเป็นขนั้ เป็นตอน แนวค�ำถามหลังจากเล่นกิจกรรมจะช่วยให้นักเรียนได้ต่อยอด ความคิด เช่น มกี ี่เสน้ ทางทส่ี ามารถเดินเก็บหอมแดง, แต่ละเส้นทาง แตกต่างกันอย่างไร หรือ ถ้าให้เลือกเส้นทาง นักเรียนจะเลือกใช้ เส้นทางใด เพราะอะไร เปน็ ต้น รายละเอยี ดกจิ กรรม คลปิ วิดโี อกิจกรรม

30 << Unplugged Coding โค้ดด้งิ ปลาเคม็ โรงเรยี นบ้านเกาะบูโหลน สพป.สตลู โรงเรยี นบา้ นเกาะบโู หลน สำ� นกั งานเขตพนื้ ทกี่ ารศกึ ษาประถมศกึ ษาสตลู ได้ออกแบบกิจกรรมการเรียนรู้วิชาวิทยาการค�ำนวณแบบไม่ใช้ คอมพิวเตอร์ หรือ Unplugged Coding ช่ือโค้ดด้ิง ปลาเค็ม เพ่ือให้นกั เรียนสามารถแกป้ ัญหาอย่างงา่ ย โดยใช้ภาพ สญั ลกั ษณ์ หรอื ขอ้ ความ ผา่ นกิจกรรมประมงท้องถนิ่ ตวั อย่างเชน่ การทำ� ปลาเคม็ ได้ โรงเรยี นบา้ นเกาะบโู หลน ตง้ั อยบู่ นพน้ื ทเ่ี กาะกลางทะเลอนั ดามนั หนงึ่ ใน อาชีพของชาวบ้านบนพื้นท่ีเกาะประชากรส่วนใหญ่ประกอบอาชีพประมง ซ่ึงเป็น รายไดห้ ลกั ของครอบครวั นอกจากการออกเรอื หาปลาแลว้ การแปรรปู อาหารทะเล ก็นับเป็นอาชีพท่ีได้รับความนิยมมาก เนื่องจากเป็นการเพ่ิมมูลค่าให้กับปลาแล้ว ยงั ไดช้ ว่ ยเหลอื ชาวประมงใหม้ รี ายไดเ้ พมิ่ มากขนึ้ อกี ทงั้ เปน็ การถนอมอาหารอกี ดว้ ย และในปัจจุบันค่าครองชีพค่อนข้างสูง จึงท�ำให้แม่บ้านหันมาหารายได้เสริม โดยการทำ� ปลาเคม็ ขายสทู่ อ้ งตลาด และบางสว่ นกบ็ รโิ ภคภายในครวั เรอื น เวลาวา่ ง ของนักเรยี นสว่ นใหญ่จะชว่ ยพ่อแม่ท�ำปลาเคม็ เอกสารประกอบ 2

Unplugged Coding >> 31 ครูจะต้ังค�ำถามเพื่อน�ำเข้าสูบทเรียนและให้นักเรียนสรุป ขนั้ ตอนการทำ� ปลาเคม็ 6 ขนั้ ตอน คอื 1) เตรยี มวสั ดแุ ละอปุ กรณ์ 2) นำ� ปลา มาผา่ เอาเครื่องในออก 3) ล้างปลาด้วยน้�ำสะอาด 4) น�ำปลาไปคลุก กับเกลือให้ท่ัวทั้งตัว 5) น�ำปลาที่คลุกเกลือมาใส่ในกระปุกปิดฝา แลว้ หมกั ทง้ิ ไว้ 1 - 2 คนื 6) นำ� ปลาทหี่ มกั มาตากแดดใหแ้ หง้ แลว้ เกบ็ เพ่อื น�ำไปรับประทานต่อไป ครูน�ำวัสดุอุปกรณ์การท�ำปลาเค็มไปวางไว้บนตาราง Unplugged Coding ทตี่ �ำแหน่งตา่ ง ๆ (เอกสารประกอบ 2) และให้ นกั เรยี นคนที่ 1 ทำ� หนา้ ทเ่ี ปน็ หนุ่ ยนต์ ยนื ตำ� แหนง่ จดุ เรมิ่ ตน้ บนตาราง และนกั เรยี นคนท่ี 2 ทำ� หน้าท่บี อกคำ� สงั่ ใหก้ ับห่นุ ยนต์ และนกั เรยี น คนที่ 3 ตดิ บัตรคำ� สั่งตามภารกจิ รายละเอยี ดกจิ กรรม คลิปวดิ โี อกิจกรรม

32 << Unplugged Coding โค้ดด้ิง จ๊กิ ซอว์ตอ่ มโนราห์ โรงเรียนวัดโคกชะงาย (ติสสโรอ�ำนวย) สพป.พทั ลงุ เขต 1 โรงเรยี นวดั โคกชะงาย (ตสิ สโรอำ� นวย) สำ� นกั งานเขตพนื้ ทก่ี ารศกึ ษา ประถมศกึ ษาพทั ลงุ เขต 1 ไดอ้ อกแบบกจิ กรรมการเรยี นรวู้ ชิ าวทิ ยาการ ค�ำนวณแบบไม่ใช้คอมพิวเตอร์ หรือ Unplugged Coding ช่ือโค้ดด้ิง จ๊ิกซอว์ต่อมโนราห์ เพ่ือให้นักเรียนฝึกแก้ปัญหาอย่างง่าย โดยใช้การลองผิดลองถูก การเปรียบเทียบ แสดงอัลกอริทึมในการท�ำงาน หรอื การแก้ปญั หาอย่างงา่ ยโดยใช้ภาพ สญั ลกั ษณ์ หรือข้อความ ผ่านกจิ กรรม ทีเ่ กยี่ วข้องกบั วฒั นธรรมท้องถิ่น (มโนราห)์

Unplugged Coding >> 33 ครูเปิดคลิปวิดีโอ และสนทนากับนักเรียนเกี่ยวกับ ส่วนประกอบของมโนราห์ และน�ำนักเรียนเข้าสู “กิจกรรมจิ๊กซอว์ ต่อมโนราห์” และ “ตารางกิจกรรมตามล่าหาชุดมโนราห์” โดยให้ นักเรียนใช้บัตรค�ำส่ังอย่างง่ายเพื่อขยับตัวหุ่นยนต์จากจุดเร่ิมต้นไปเก็บ ชุดมโนราห์ ตามลำ� ดบั นักเรียนจะได้เรียนรู้สว นประกอบของชุดมโนราห์ และ กระบวนการในการแก้ปัญหา เพื่อไปปรบั ใช้ในกจิ กรรมอนื่ ๆ ในชวี ิต ประจ�ำวัน รายละเอียดกิจกรรม คลิปวิดโี อกิจกรรม

34 << Unplugged Coding โคด้ ด้งิ โรงเรียนวัดอินฯ ถ่นิ วัฒนธรรมบ้านหนองขาว โรงเรียนวดั อินทาราม (โกวทิ อนิ ทราทร) สพป.กาญจนบรุ ี เขต 1 โรงเรยี นวดั อนิ ทาราม (โกวทิ อนิ ทราทร) สำ� นกั งานเขตพน้ื ทก่ี ารศกึ ษา ประถมศกึ ษากาญจนบรุ ี เขต 1 ไดอ้ อกแบบกจิ กรรมการเรยี นรวู้ ชิ าวทิ ยาการ ค�ำนวณแบบไม่ใช้คอมพิวเตอร์ หรือ Unplugged Coding ช่อื โคด้ ด้งิ โรงเรยี นวดั อนิ ฯ ถ่นิ วฒั นธรรมบา้ นหนองขาว เพอื่ เรยี นรู้ การวางลำ� ดับขั้นตอนการท�ำงาน หรอื การแกป้ ัญหาอย่างง่าย ผา่ นบัตรค�ำส่งั และตารางประตหู ลง

Unplugged Coding >> 35 “ประตหู ลง” คอื “เขาวงกต” จะจดั ขนึ้ ในงานทอดกฐนิ ประจำ� ปี เกิดจากความเช่ือในพระเวสสันดรชาดก เม่ือตอนพระเวสสันดร พระนางมัทรี และกัณหากับชาลี ออกไปบ�ำเพ็ญเพียรในป่าหิมพานต์ ซึ่งเทพยดาบันดาลให้ทางเข้าไปหาพระเวสสันดรน้ันเป็นทางคดเค้ียว เลย้ี วลดเรยี ก “เขาวงกต” ทผี่ ไู้ มม่ บี ญุ บารมกี เ็ ขา้ ไปหาไมไ่ ด้ (ยกเวน้ ชชู ก) จึงออกแบบเป็นกิจกรรมตารางให้นักเรียนฝึกวางบัตรค�ำสั่งอย่างง่าย เพ่อื ผา่ นภารกจิ ตา่ ง ๆ นักเรียนจะได้เรียนรู้เก่ียวกับการเขียน ค�ำสั่งส�ำหรับใช้ในโปรแกรมการจัดล�ำดับขั้นตอน การท�ำงานของโปรแกรม ผ่านวัฒนธรรมด้าน อาชีพ วัฒนธรรมด้านความเช่ือและวัฒนธรรม ดา้ นภูมปิ ญั ญาท้องถนิ่ ของหม่บู า้ นหนองขาวน่นั เอง รายละเอียดกิจกรรม คลิปวิดีโอกิจกรรม

Un3 plugged Coding

เรียน Unplugged CODING แบบไม่ใช้ ตารางค�ำสั่ง

38 << Unplugged Coding เรียน แบบไม่ใชต้ ารางค�ำสง่ั นอกจากการเรียน Unplugged Coding ด้วย “กจิ กรรมชดุ ตารางค�ำสั่ง” แล้ว ครสู ามารถ บูรณาการฐานการเรียนรู้ด้านวัฒนธรรมรอบร้ัวโรงเรียน เข้ากับกิจกรรมเกมกระบวนการต่าง ๆ มาประยุกต์ เป็นสอื่ การเรียนการสอน Unplugged Coding ได้ โดยการออกแบบแตล่ ะกจิ กรรม จะนำ� เอกลกั ษณท์ โ่ี ดดเดน่ ในชมุ ชน วถิ ชี วี ติ บรบิ ททางวฒั นธรรมมาเปน็ เนอื้ หาเดนิ เรอ่ื ง และออกแบบเงอ่ื นไขเกมกระบวนการตา่ ง ๆ จดั เปน็ กจิ กรรม การแขง่ ขนั ในชวั่ โมงเรยี น ไมว่ า่ จะเปน็ แบบเดยี่ ว หรอื แบบทมี เพือ่ ใหน้ กั เรยี นสนใจและเกิดความตืน่ ตัวในการเรียนรู้ จากการศกึ ษารูปแบบการสอนท้ัง 44 โรงเรียน เราพบแนวทางการสอน Unplugged Coding สำ� หรบั เด็กประถมตน้ ทม่ี ีความโดดเด่น และเป็นตวั อย่างความคิด สรา้ งสรรค์ ซึง่ อาจนำ� เสนอเป็นแนวทางได้ 4 กจิ กรรม ดังนี้คอื

Unplugged Coding >> 39 โค้ดด้งิ เตรยี มตัวไปเขา้ คา่ ย โรงเรียนวัดคสู่ รา้ ง สพป.สมุทรปราการ เขต 1 โค้ดด้งิ กลว้ ยซ่าพาเท่ยี ว โรงเรียนบา้ นใหม่หนองยาง สพป.ก�ำแพงเพชร เขต 2 โค้ดด้งิ Survivor Game โรงเรยี นบ้านบึงตะกาด สพป.ระยอง เขต 2 โคด้ ด้งิ ล�ำแต้ ๆ (ซาจอ๊ ย) โรงเรียนบ้านแมก่ อนใน สพป.เชยี งใหม่ เขต 3

40 << Unplugged Coding โค้ดด้งิ เตรียมตวั ไปเข้าค่าย โรงเรยี นวัดคู่สร้าง จงั หวัดสมทุ รปราการ โรงเรียนวัดคู่สร้าง ส�ำนักงานเขตพ้ืนที่การศึกษาประถมศึกษา สมทุ รปราการ เขต 1 ไดอ้ อกแบบกจิ กรรม โคด้ ด้งิ เตรยี มตวั ไปเขา้ คา่ ย เพอื่ ให้นักเรียนไดเ้ รยี นร้กู ารออกแบบ การวางแผน การตัดสินใจเลอื กวา่ อะไร คอื สง่ิ ของทจ่ี ำ� เปน็ และสำ� คญั ทสี่ ดุ สำ� หรบั ตนเอง เมอื่ ตอ้ งรบี เกบ็ ของใสก่ ระเปา๋ ส่วนตวั ในภาวะฉกุ เฉน ทง้ั น้ี โรงเรยี นวัดคูส่ ร้าง รว่ มกับโรงเรยี นในกล่มุ ปากอา่ วเจ้าพระยา ออกแบบการเรยี นการสอน Unplugged Coding บรู ณาการสทู่ กุ กลมุ่ สาระ การเรียนรู้ แบ่งออกเป็น 3 ประเด็น คอื 1. มีทางรอดจากอบุ ัตภิ ัย เช่น ปฏบิ ตั ิตนเมอ่ื เกิดเหตกุ ารณ์น้�ำท่วม 2. มที างรอดจากอุบัตเิ หตุ เช่น การเดนิ ทางมาโรงเรียนอยา่ งไร ใหป้ ลอดภยั หรือปฏิบัตติ ัวอย่างไรเม่ือเกิดเหตเุ พลงิ ไหม้ 3. มีทางรอดจากสุขภาพและสิ่งแวดลอ้ มทไี่ มเ่ หมาะสม เช่น การปฏิบตั ิตัวเม่ือฝนุ่ PM 2.5 เพ่มิ ขน้ึ หรอื การปอ้ งกันตวั จากเชอ้ื ไวรสั โคโรนา 2019 How to เล่นกจิ กรรม กิจกรรม โคด้ ด้งิ เตรียมตวั ไปเขา้ ค่าย เหมาะส�ำหรบั นักเรียนระดับชนั้ ประถมศึกษาปีที่ 1 ถงึ ประถมศึกษาปที ่ี 3 เวลาทใ่ี ช้ 1 ชั่วโมง

Unplugged Coding >> 41 ตวั ช้ีวดั การเรียนรู้ CS – Algorithm การแก้ปัญหา การคิดอย่างเป็นล�ำดับ ขน้ั ตอน คดิ เปน็ ระบบ และใชเ้ หตผุ ลเชงิ ตรรกะ การออกแบบอลั กอรทิ มึ สำ� หรบั ปญั หารอบตวั โดยทไี่ มจ่ ำ� เปน็ ตอ้ งผกู ตดิ กบั การเขยี นโปรแกรม โดยมรี ะดับการวดั ผลแต่ละชนั้ ปีแตกตา่ งกันดงั น้ี ป. 1 สามารถแก้ปัญหาอย่างง่ายโดยใช้การลองผิดลองถูก การเปรยี บเทยี บ การแสดงลำ� ดบั ขนั้ ตอนการทำ� งานหรอื การแกป้ ญั หา อย่างง่ายโดยใชภ้ าพ สญั ลักษณ์ หรอื ข้อความ ป. 2 สามารถแสดงล�ำดับขัน้ ตอนการท�ำงานของโปรแกรม หรอื การแกป้ ัญหาอยา่ งงา่ ยโดยใชภ้ าพ สัญลกั ษณ์ หรือขอ้ ความ ป. 3 สามารถแสดงอลั กอรทิ มึ ในการทำ� งานหรอื การแกป้ ญั หา อย่างงา่ ยโดยใชภ้ าพ สญั ลักษณ์ หรือข้อความ สาระการเรียนรู้ บูรณาการกิจกรรมพัฒนาผู้เรียน (ลูกเสือ – เนตรนารี) และสาระการเรยี นรูค้ ณติ ศาสตร์ จุดประสงคก์ ารเรยี นรู้ 1. นักเรียนสามารถเลือกส่ิงของเคร่ืองใช้ท่ีจ�ำเป็นส�ำหรับ ตนเองเพอื่ ไปเข้าค่ายพักแรมได้ 2. นักเรียนสามารถค�ำนวณน้�ำหนักของส่ิงของเครื่องใช้ ทีจ่ �ำเปน็ ส�ำหรบั ตนเองไดต้ ามน�ำ้ หนกั ทกี่ �ำหนดได้

42 << Unplugged Coding แนวคดิ ดา้ นวชิ าวทิ ยาการค�ำนวณทเี่ กยี่ วกบั กจิ กรรม Abstraction (การก�ำจดั ข้อมูลทไี่ ม่เกย่ี วขอ้ งทิ้งไป) Algorithm Design (การออกแบบกระบวนการแก้ปัญหา) ส่อื และอปุ กรณ์ ใบความรู้ สิง่ ของท่จี ำ� เปน็ ตอ่ การด�ำรงชีวติ ในสถานการณต์ ่าง ๆ ใบกิจกรรม สถานการณจ์ ำ� ลอง บตั รรูปภาพส่ิงของ ระบนุ �้ำหนกั

Unplugged Coding >> 43 รูปตวั อยา่ ง ใบกจิ กรรม สถานการณจ์ ำ�ลอง เตรยี มตวั ไปเขาคาย สถานการณ ในการเขาคายพักแรมของลูกเสือ - เนตรนารี ทางโรงเรียนไดจัดใหมีการเขาคายพักแรมนอกสถานท่ี เปนเวลา 3 วัน 2 คืน เพื่อใหลูกเสือ – เนตรนารี ไดมีทักษะชีวิตในการอยูรวมกันและเรียนรูการใชชีวิต ในการอยูรวมกับผูอื่น โดยกำหนดใหลูกเสือ - เนตรนารี ไดจัดเตรียมกระเปาเพื่อบรรจุสิ่งของเครื่องใช เทา ทจ่ี ำเปน โดยมีขอ กำหนดดงั นี้ ในการจัดเตรียมกระเปาพรอมบรรจุสิ่งของที่จำเปนจะตองมีน้ำหนักรวมกันได 10 กิโลกรัม พอดี โดยมีส่งิ ของใหเลอื กดงั นี้ 1. ชดุ ลำลองกางเกงขาส้นั 1 ตัว มนี ้ำหนกั 5 ขีด 2. ชดุ ลำลองกางเกงขายาว 1 ตัว มีนำ้ หนัก 1 กโิ ลกรมั 3. ชดุ ลำลองเสื้อยืดแขนยาว 1 ตัว มีน้ำหนกั 6 ขีด 4. ชดุ ลำลองเสอื้ ยืดแขนสั้น 1 ตวั มนี ้ำหนัก 5 ขดี 5. ผาเช็ดตัว 1 ผนื มนี ้ำหนกั 1 กิโลกรมั 6. ชุดชน้ั ใน 1 ชดุ มนี ำ้ หนัก 4 ขีด 7. ยาทากนั ยุง 1 ขวด มีน้ำหนัก 5 ขดี 8. สบูกอ น 1 กอน มีน้ำหนัก 5 ขดี 9. ผาหมนอน 1 ผืน มีนำ้ หนกั 1 กิโลกรมั 10. รองเทาแตะ 1 คู มนี ำ้ หนัก 5 ขีด 11. ไฟฉาย 1 กระบอก มนี ้ำหนัก 5 ขีด 12. ตุกตาหมี 1 ตวั มนี ำ้ หนัก 5 กิโลกรัม 13. มามา แพค็ ขนาดเล็ก 6 ซอง มนี ้ำหนกั 1 กโิ ลกรมั 14. ขนมอบกรอบ 3 หอ มีนำ้ หนัก 5 ขีด 15. นมกลอง 6 กลอง มนี ำ้ หนัก 2 กิโลกรมั 16. สม เขยี วหวาน 1 กโิ ลกรัม 17. แตงโม 1 ลกู มีน้ำหนัก 3 กโิ ลกรัม 18. กระเปา 1 ใบ มนี ้ำหนัก 2 กโิ ลกรัม

44 << Unplugged Coding แนวทางการจดั การเรียนรู้ จัดเตรียมข้อมลู อุปกรณ์ส่ิงของทีจ่ �ำเปน็ ต่อการดำ� รงชวี ติ ในสถานการณ์ต่าง ๆ ออกแบบใบกจิ กรรมโดยกำ� หนดสถานการณจ์ ำ� ลอง พรอ้ มเงอื่ นไข ให้นกั เรียนได้ปฏิบตั ิตาม จดั ทำ� ส่อื รูปภาพ พรอ้ มทัง้ ก�ำหนดน�ำ้ หนักของสิง่ ของในรูปภาพ ตามสถานการณแ์ ละเง่อื นไขทีก่ �ำหนด ขน้ั ตอนด�ำเนินการ/วธิ กี ารเลน่ กจิ กรรม 1. ใหน้ ักเรียนอา่ นโจทยส์ ถานการณ์และเง่อื นไขในใบกิจกรรม 2. ใหน้ ักเรยี นตดั สินใจเลือกรูปภาพส่งิ ของท่คี ิดวา่ จำ� เป็นท่ีสุด ตามสถานการณท์ ีก่ �ำหนด บรรจุลงในกระเป๋าของตนเอง โดยมีข้อกำ� หนดว่าสิง่ ของเครอื่ งใชต้ ่าง ๆ ทีเ่ ลอื กจะตอ้ งมีน้ำ� หนัก เปน็ ไปตามเงือ่ นไขทก่ี ำ� หนดให้ 3. เมอ่ื นักเรียนทุกคนเลือกรปู ภาพสง่ิ ของครบตามเง่ือนไขแล้ว ใหน้ กั เรียนนำ� เสนอสงิ่ ของท่ีเลอื กพร้อมอธบิ ายเหตุผล 4. คุณครถู ามคำ� ถามกระตุ้นการคิด ชวนให้นกั เรยี นคิดวเิ คราะห์ 5. คณุ ครูร่วมกบั นกั เรียนชว่ ยกนั สรปุ ความรู้ท่ีไดจ้ ากกจิ กรรม

Unplugged Coding >> 45 ค�ำถามกระตนุ้ การคิดของนกั เรียน สถานการณ์ ค�ำถาม ตัวอยา่ งค�ำตอบ ใหน้ กั เรยี นเลือก สิง่ ของน้มี ีความ เสอื้ ผา้ เปน็ ส่งิ จำ� เปน็ สง่ิ ของเครอ่ื งใช้ จำ� เป็นอยา่ งไร เพอ่ื ปอ้ งกันความหนาว บรรจลุ งในกระเปา๋ กบั ตนเองในการไป ของตนเอง โดยมี เขา้ ค่ายพกั แรม ? ขนมเอาไว้กินเวลาหวิ เงอื่ นไขวา่ ส่ิงของ ทัง้ หมดนัน้ ส่ิงของนมี้ ีประโยชน์ จะตอ้ งมีน�ำ้ หนกั อะไรกบั ตนเอง 10 กิโลกรัมพอดี ในการไปเข้าคา่ ย พักแรม ? การวดั และประเมินผล นักเรยี นสามารถเลอื กส่ิงของเครื่องใช้ท่จี ำ� เปน็ บรรจลุ งในกระเป๋าของตนเองไดถ้ กู ตอ้ ง นกั เรยี นสามารถค�ำนวณน้ำ� หนักของส่งิ ของเครอ่ื งใช้ บรรจลุ งในกระเป๋าของตนเองไดต้ ามเงื่อนไขท่ีก�ำหนด

46 << Unplugged Coding ส่ิงที่ฉนั ได้เรียนรู้ 1. นกั เรียนรู้จักเลือกส่งิ ของเครอ่ื งใชท้ ่จี ำ� เป็นสำ� หรบั ตนเอง 2. นักเรยี นไดเ้ รยี นรกู้ ารคำ� นวณน�้ำหนกั ของส่ิงของตา่ ง ๆ ได้อยา่ งถกู ต้อง 3. นักเรยี นรจู้ กั แยกแยะว่าอะไรจ�ำเป็นไม่จำ� เปน็ สำ� หรบั ตนเองและ สามารถน�ำความรไู้ ปบรู ณาการในการวางแผนให้เกดิ ประโยชน์ กบั ตนเองในชวี ติ ประจำ� วนั ได้ รายละเอียดกิจกรรม คลิปวดิ ีโอกจิ กรรม

Unplugged Coding >> 47 โค้ดด้งิ กลว้ ยซา่ พาเทย่ี ว โรงเรียนบา้ นใหมห่ นองยาง จังหวดั ก�ำแพงเพชร โรงเรยี นบา้ นใหมห่ นองยาง สำ� นกั งานเขตพน้ื ทก่ี ารศกึ ษาประถมศกึ ษา กำ� แพงเพชร เขต 2 ไดอ้ อกแบบกจิ กรรม ชอื่ วา่ โคด้ ด้งิ กลว้ ยซา่ พาเทยี่ ว โดยใชแ้ ผนทจี่ งั หวดั กำ� แพงเพชร แบง่ เขตออกเปน็ 11 อำ� เภอ เปน็ ฐานกจิ กรรม พร้อมทั้งระบุระยะการเดินทางระหว่างอ�ำเภอ เป็นโจทย์ให้นักเรียนสร้าง สถานการณจ์ ำ� ลอง ออกแบบและวางแผนการทอ่ งเทย่ี วภายในจงั หวดั กำ� แพงเพชร โดยมีค่าใช้จ่ายการเดินทางท่ีจ�ำกัด และพิชิตเง่ือนไขการท่องเท่ียวตามฐาน กิจกรรมในแตล่ ะอ�ำเภอ ท้ังนี้ ฐานกิจกรรมแต่ละอ�ำเภอจะสอดแทรกข้อมูลความรู้เก่ียวกับ สถานทที่ อ่ งเทย่ี วทางธรรมชาติ ประวตั ศิ าสตร์ วฒั นธรรม และศลิ ปะหตั ถกรรม ทอ้ งถนิ่ ทส่ี ำ� คญั ในจงั หวดั กำ� แพงเพชรผา่ นใบกจิ กรรมประจำ� อำ� เภอ ใหน้ กั เรยี น ได้รู้จักพ้ืนท่ีจังหวัดท่ีตนเองอาศัยอยู่ และฝึกทักษะการแยกย่อยปัญหา ดว้ ยความสนกุ สนาน How to เล่นกิจกรรม กิจกรรม โค้ดด้งิ กล้วยซา่ พาเทีย่ ว เหมาะส�ำหรับนกั เรียนระดบั ช้ันประถมศกึ ษาปที ี่ 2 เวลาท่ใี ช้ 30 นาที

48 << Unplugged Coding ตวั ช้ีวดั การเรยี นรู้ การแก้ปัญหา การแสดงล�ำดับขั้นตอนการท�ำงานหรือ การแก้ปัญหาอย่างง่าย โดยใชภ้ าพ สัญลักษณ์ หรือขอ้ ความ สาระการเรียนรู้ 1. การแสดงขน้ั ตอนการแกป้ ญั หาทำ� ไดโ้ ดยการเขยี นบอกเลา่ วาดภาพหรือใชส้ ญั ลักษณ์ 2. ปญั หาอยา่ งงา่ ย เชน่ การเปรยี บเทยี บและตดั สนิ ใจ โดยการ วางแผนการท่องเทยี่ ว 2 ทางเลือกแล้วเปรียบเทยี บถึงข้อดีและข้อเสีย ของแตล่ ะเส้นทาง จดุ ประสงคก์ ารเรยี นรู้ 1. นกั เรยี นรูจ้ ักการวางแผน 2. นักเรยี นรู้จกั การแกป้ ัญหา 3. นักเรียนรจู้ กั สถานท่ที ่องเท่ยี วในจงั หวดั กำ� แพงเพชร แนวคดิ ดา้ นวชิ าวทิ ยาการค�ำนวณทเี่ กยี่ วกบั กจิ กรรม Abstraction (การกำ� จดั ขอ้ มลู ท่ไี มเ่ กย่ี วขอ้ งทง้ิ ไป) Algorithm Design (การออกแบบกระบวนการแก้ปญั หา)