แม่บทการพัฒนานิสัยบัณฑิตมิตรแท้

www.webkal.org แมบ่ ทการพัฒนานสิ ัยบณั ฑิตมิตรแท้ ร่างกายนี้มีเหตใุ หเ้ สียสขุ ภาพเป็นประจำ� คอื ๑. เพราะโรคในกาย ๒. เพราะฤดูแปรปรวน ๓. เพราะผลัดเปลยี่ นอิรยิ าบถไม่สมำ่� เสมอ ๔. เพราะความเพียรเกนิ กำ� ลงั ๕. เพราะวบิ ากของกรรมตามมาใหผ้ ล ๖. เพราะบ�ำบดั จดั การความเยน็ -ร้อน หวิ - กระหาย ปวดอจุ จาระ-ปัสสาวะผิดๆ ๒. เหน็ ความเปน็ โทษของรา่ งกายชดั เจน แม้กาย มนุษย์ไม่แข็ง-แกร่งเหมอื นเสอื สงิ ห์ กระทงิ แรด ฯลฯ แต่มีศักยภาพในการท�ำลายสูง หากไม่ควบคุมตนเอง ให้ดี ไมม่ ีเมตตาเห็นใจกัน มนุษย์ย่อมเปน็ สัตว์โลกที่ อนั ตรายมากทสี่ ดุ จงึ ตอ้ งฝกึ ใหร้ จู้ กั เหน็ ใจผอู้ น่ื และรกั ษา 100

www.webkal.org พระภาวนาวริ ยิ คณุ (เผด็จ ทตตฺ ชีโว) ศีลเพ่ือควบคุมตนเองใหเ้ ป็น โดยหมัน่ เตือนตนว่า ใครๆ กร็ กั ชวี ติ ตน ใครๆ จงึ ตอ้ งไมฆ่ า่ ใคร ใครๆ กร็ กั ทรพั ยต์ น ใครๆ จงึ ตอ้ งไมล่ กั ทรพั ยใ์ คร ใครๆ กร็ กั คคู่ รองตน ใครๆ จงึ ตอ้ งไมแ่ ยง่ คคู่ รองใคร ใครๆ กร็ กั ความจรงิ ใจ ใครๆ จงึ ตอ้ งไมพ่ ดู เทจ็ ฯลฯ ๓. เห็นความเป็นคณุ ของรา่ งกายชัดเจน - กายมนุษย์มีกระดูกสันหลังตั้งฉากกับพื้นโลก ยามยืน-เดิน-น่ัง กายก็ยังตั้งตรงได้ จึงเหมาะ ในการเจรญิ สมาธิภาวนาเพื่อก�ำจัดกิเลสอย่างยิง่ - กายมนุษยไ์ มเ่ ลก็ -ใหญ่เกนิ ไป อวัยวะแตล่ ะช้นิ ล้วนเหมาะแกก่ ารท�ำงาน ขนาดกไ็ ดส้ ัดส่วนกันและกนั ความแข็งแรงทนทานก็ดีมาก ยามพักผ่อนก็นอนราบ 101

www.webkal.org แมบ่ ทการพฒั นานสิ ัยบัณฑติ มติ รแท้ กบั พืน้ ได้เตม็ ตัว ทำ� ให้คลายเครียดได้เต็มที่ จงึ เหมาะ แก่การท�ำบญุ กศุ ลทกุ ชนดิ แม้กายเทวดานางฟ้ากย็ ัง ใชท้ ำ� บญุ ได้ดีไม่เท่ากายมนุษย์ - แมก้ ายบางคนอาจจะอปั ลกั ษณไ์ มง่ าม พกิ ล พกิ ารไปบา้ ง เชน่ ตาบอด หหู นวก แขนหกั ขาขาด ฯลฯ แต่ถ้าไม่มากถึงกับเป็นบ้าปัญญาอ่อน ก็สามารถใช้ อุปกรณ์เทยี มแทนอวยั วะน้ันๆ แลว้ ใชส้ ร้างบุญกศุ ล ไดอ้ กี มาก • ใครๆ จึงต้องไม่ดูหมิ่นความอัปลักษณ์ ความพิกลพกิ ารของตนเองและของใครๆ • ใครๆ จงึ ต้องไม่ฆ่าตนเองและไม่ฆา่ ใครๆ - กายมนุษย์กว่าจะเติบใหญ่ ต่างต้องได้รับ การเลี้ยงดูเอาใจใส่อย่างดีจากสังคม บุคคลรอบข้าง 102

www.webkal.org พระภาวนาวิรยิ คุณ (เผดจ็ ทตตฺ ชโี ว) มาก่อน คร้ันเติบโตเต็มท่ีแล้วจะต้องปฏิบัติให้เหมาะ สมกบั หน้าทีข่ องตน คอื ๑. ตอบแทนพระคณุ ทา่ นเหลา่ นน้ั อยา่ งเหมาะสม และเตม็ ที่ ๒. บำ� เพญ็ ความดแี กบ่ คุ คลทง้ั ๖ ทศิ และสงั คม ทั่วไป โดยไมม่ อี คติ โลกจึงอย่รู อดปลอดภยั ได้ ๓. ประกอบบุญกุศลเพื่อหล่อเลี้ยงจิตใจตน ให้เบิกบาน พร้อมกับต้ังใจทุ่มเทประหารกิเลส ใหส้ น้ิ เชอ้ื ไมเ่ หลอื เศษดว้ ยการเอาชวี ติ เปน็ เดมิ พนั ปฏบิ ตั ิ มรรคมอี งค์ ๘ ดงั เชน่ พระสมั มาสมั พทุ ธเจา้ และเหลา่ พระอรหันต์ทัง้ หลาย 103

www.webkal.org แมบ่ ทการพัฒนานิสยั บณั ฑิตมิตรแท้ กสาัมรกมราะกทัมํามถูกนั ตตอ ะง ทาํ ถกู ทําเปน ไมใ ชร า งกายทาํ บาป ใชรา งกายทาํ บุญ - ตอ งไมมกี ารฆา - ปอ งกนั รักษาสุขภาพเปน - ตอ งไมม ีการลักขโมย - มมี ารยาทงาม นมุ นวล - ตองไมม ีการประพฤตผิ ดิ - ปฏบิ ัติหนาทปี่ ระจําทศิ ๖ ในกาม โดยปราศจากอคติ - สรา งบญุ เปน ประจํา 104

www.webkal.org พระภาวนาวิรยิ คณุ (เผดจ็ ทตตฺ ชโี ว) ตวั อย่างกจิ กรรมดำ�รงชวี ติ ๑. ปลกู ฝังการปอ้ งกนั รกั ษาสขุ ภาพเปน็ • ด่ืมน�้ำบริสุทธ์ิใหเ้ พียงพอตอ่ รา่ งกาย • วดั อณุ หภูมขิ องร่างกายเป็น • บันทึกความสูง น�้ำหนัก กลุ่มเลือด ความดนั โลหติ อัตราการเตน้ หวั ใจเปน็ • สังเกต ปัสสาวะ อุจจาระ เหงื่อ ไคล กลน่ิ ตวั เป็น • อาบน�้ำ-แปรงฟัน-ถูตวั -สระผมเป็น • ลา้ งตา-แคะห-ู ตดั เลบ็ ออกกำ� ลงั กายเปน็ • ยืน-เดนิ -นั่ง-นอนถกู สขุ ลักษณะ ฯลฯ 105

www.webkal.org แม่บทการพัฒนานิสยั บัณฑติ มติ รแท้ ๒. ปลกู ฝงั การเหน็ ใจผอู้ นื่ เปน็ ดว้ ยการไมล่ ะเมดิ กรรมกเิ ลส ๔ คอื ๑) ไม่ฆา่ สตั ว ์ ๒) ไมล่ ักทรพั ย์ ๓) ไม่ประพฤตใิ นกาม ๔) ไม่พูดเท็จ • ป้องกันการฆ่าสัตว์ - แยก-ก�ำจัดขยะในทีท่ ่เี หมาะสม - ก�ำจัดหนู-แมลงสาบ-แมลงวัน-มด ถกู วธิ ี โดยไมฆ่ า่ - ถมหลุมบ่อรอบบา้ น กำ� จดั แหล่งยงุ - กำ� จดั สง่ิ ยว่ั ยทุ เี่ ปน็ เหตใุ หเ้ กดิ ความอาฆาต พยาบาท 106

www.webkal.org พระภาวนาวิรยิ คณุ (เผดจ็ ทตตฺ ชโี ว) • ปอ้ งกนั การลักทรพั ย์ - ไม่ยนิ ดีในทรพั ยส์ นิ ของผ้อู น่ื - ท�ำของเล่นเองเป็น - ท�ำงานบา้ นเปน็ - ออมทรพั ยเ์ ป็น • ปอ้ งกนั การประพฤตผิ ิดในกาม - ก�ำจดั รปู โป๊ สง่ิ ย่วั ยวนกามารมณ์ - กำ� จดั หนังสอื VCD ภาพยนตร์ สอ่ื ไม่เหมาะสม • เปน็ ผู้มมี ารยาทงามในทป่ี ระชุม - แต่งตวั เหมาะสม - น่งิ เมอ่ื ควรนิ่ง - พูด เมอ่ื ควรพดู 107

www.webkal.org แมบ่ ทการพฒั นานิสยั บณั ฑติ มิตรแท้ - นงั่ เมือ่ ควรนง่ั - ยืน เมื่อควรยนื - รว่ มทำ� กิจกรรม เมอ่ื ควรร่วม ฯลฯ ๓. ศึกษาและฝกปฏบิ ัติหนาที่ประจําทศิ ๖ ใหครบถว น ปราศจากอคติ ๔ สงเคราะหร อบทศิ ทิศเบือ้ งหนา คอื บดิ า มารดา ทิศเบอ้ื งขวา คอื ครู อาจารย ทาน เตม็ ใจแบง ปน ทศิ เบอ้ื งหลัง คอื คูครอง ปย วาจา มีวาจางาม ทศิ เบอ้ื งซา ย คือ มิตร สหาย อัตถจรยิ า ชวยสุดกําลัง ทศิ เบอ้ื งลา ง คอื คนรบั ใช สมานัตตตา ทาํ ตน ทศิ เบื้องบน คอื พระภกิ ษุ เสมอตน เสมอปลาย ไมมอี คติ ๔ ฉนั ทาคติ ลําเอียงเพราะรัก โทสาคติ ลาํ เอยี งเพราะ ชงั ภยาคติ ลําเอียงเพราะกลัว โมหาคติ ลาํ เอยี งเพราะหลง 108

www.webkal.org พระภาวนาวริ ิยคณุ (เผด็จ ทตฺตชีโว) ภาพรวมทศิ ๖ 5/23/2012 2:04 PM แมบ่ ทการพฒั นานิสยั -มติ รแท้-เพื่อศกั ดศ์ิ รีความเป็นมนษุ ย์.pptx 83 109

www.webkal.org แมบ่ ทการพัฒนานิสัยบัณฑิตมติ รแท้ หนา ทม่ี ารดาบดิ าตอบตุ ร หนาทบ่ี ตุ รตอ บดิ ามารดา ๑. หามไมใ หท าํ ชวั่ ๑. เลยี้ งทา นตอบ ๒. ใหต ัง้ อยูใ นความดี ๒. ชว ยทําการงานของทาน ๓. ใหศ กึ ษาศลิ ปวทิ ยา ๓. ดํารงวงศตระกลู ๔. หาคูครองทส่ี มควรให ๔. ประพฤตติ นสมควรรบั มรดก ๕. มอบมรดกใหในเวลาอันควร ๕. เม่ือทานลว งลับทาํ บุญอุทิศให หนา ทค่ี รตู อศิษย หนาทีศ่ ษิ ยต อ ครู ๑. แนะนาํ ดี ๑. ลุกขน้ึ ยนื รับ ๒. ใหเรยี นดี ๒. เขา ไปคอยรบั ใชใกลชิด ๓. ไมปดบังศิลปวิทยา ๓. เชือ่ ฟง ๔. ยกยองใหปรากฏในเพอ่ื นฝงู ๔. ปรนนิบตั ิรบั ใช ๕. ทําการปองกนั ในทิศทั้งหลาย ๕. เรยี นศลิ ปวิทยาโดยเคารพ 110

www.webkal.org พระภาวนาวริ ิยคณุ (เผด็จ ทตฺตชีโว) หนา ท่สี ามตี อ ภรรยา หนา ทภ่ี รรยาตอ สามี ๑. ใหเกียรติยกยอ ง ๑. จัดการงานดี ๒. ไมด ูหม่นิ ๒. สงเคราะหคนขางเคยี งดี ๓. ไมประพฤตนิ อกใจ ๓. ไมป ระพฤตนิ อกใจ ๔. มอบความเปนใหญใ ห ๔. รักษาทรพั ยท ส่ี ามีหามาได ๕. ใหเครื่องแตง ตวั ๕. ขยนั ไมเกียจครานในกิจทั้งปวง หนา ที่เราตอ เพ่อื น หนาที่เพ่อื นตอ เรา ๑. แบง ปน ส่งิ ของให ๑. ปอ งกันมิตรผปู ระมาทแลว ๒. กลา ววาจาอันเปน ทีร่ ัก ๒. ปอ งกันทรพั ยข องมติ รผูประมาท ๓. ประพฤตติ นใหเปนประโยชน ๓. เมอื่ มีภยั ก็เปนท่ีพงึ่ พาํ นักได ๔. วางตนสม่ําเสมอ ๔. ไมละทิ้งในยามอันตราย ๕. ไมพดู จาหลอกลวงกัน ๕. นับถือตลอดถึงวงศต ระกูลมิตร 111

www.webkal.org แมบ่ ทการพฒั นานสิ ัยบัณฑติ มิตรแท้ หนาทีน่ ายจางตอ ลูกจา ง หนา ท่ลี ูกจางตอนายจาง ๑. จดั การงานใหสมควรแกกําลัง ๑. เริ่มทาํ งานกอนนาย ๒. ใหอ าหารและรางวลั ๒. เลิกทาํ งานหลังนาย ๓. ดูแลรกั ษายามเจ็บปว ย ๓. ถอื เอาแตข องท่ีนายให ๔. แจกของแปลกๆ พเิ ศษใหกนิ ๔. ทาํ งานใหด ียิง่ ๆ ขน้ึ ๕. ใหหยดุ ตามโอกาส ๕. เผยแพรเกยี รติคณุ นาย หนาที่สมณะตอ คฤหัสถ หนาท่คี ฤหสั ถตอ สมณะ ๑. หา มไมใ หทําความช่วั ๑. จะทาํ ส่งิ ใดกท็ ําดวยเมตตา ๒. ใหตัง้ อยใู นความดี ๒. จะพดู ส่งิ ใดก็พดู ดว ยเมตตา ๓. อนุเคราะหดวยนํ้าใจงาม ๓. จะคดิ ส่งิ ใดกค็ ดิ ดว ยเมตตา ๔. ใหไดฟง สิง่ ทย่ี ังไมเ คยฟง ๔. ตอนรบั ดวยความเตม็ ใจ ๕. อธิบายสง่ิ ที่เคยฟง แลว ใหยง่ิ ชัด ๕. อุปถัมภดว ยปจจัย ๔ ๖. บอกทางสวรรคใ ห 112

www.webkal.org พระภาวนาวริ ิยคณุ (เผดจ็ ทตตฺ ชีโว) ๔. สรา้ งบญุ บำ� เพญ็ ตนเปน็ ประโยชนต์ อ่ ศาสนา สังคม - กวาดบ้าน กวาดโรงเรียน กวาดวัด กวาดถนนในหมบู่ ้านตามโอกาส ไม่ท้ิง ขยะเรยี่ ราด - รว่ มพฒั นาวดั ชมุ ชน บำ� เพญ็ สาธารณกศุ ล 113

www.webkal.org แม่บทการพัฒนานสิ ัยบัณฑติ มติ รแท้ รับผดิ ชอบตนเอง รับผดิ ชอบสังคม เวน กรรมผ กเิ ลส ๔ เวน อผคติ ๔ ความรบั ผิดชอบ ๔ ของบณั ฑติ เวนอบผายมขุ ๖ ทําหนา ที่ประจาํ ทิศ ๖ รับผิดชอบเศรษฐกิจ รบั ผดิ ชอบการสรา ง มติ รแทและพลเมืองดี 114

www.webkal.org พระภาวนาวิรยิ คณุ (เผด็จ ทตฺตชโี ว) 115

www.webkal.org แมบ่ ทการพัฒนานิสยั บัณฑติ มิตรแท้ ผลลพั ธ์ ๑. สขุ ภาพพลานามัยแข็งแรง ช่วยตนเองได้ ๒. ขยันเรียน ขยนั ท�ำงานบ้าน ๓. มคี วามเช่ือม่นั ตนเอง กลา้ แสดงความคิดเหน็ ๔. มีวินัย มคี วามอ่อนนอ้ มถ่อมตน ๕. ไมโ่ ทษผ้อู น่ื เมอ่ื ตนเองทำ� งานผดิ พลาด ๖. ทำ� งานเปน็ ทมี เปน็ กลา้ รบั ผดิ ชอบตอ่ หมคู่ ณะ 116

www.webkal.org พระภาวนาวิริยคุณ (เผด็จ ทตตฺ ชโี ว) กจิ กรรมมิติอาชีพ 117

www.webkal.org แมบ่ ทการพัฒนานสิ ัยบณั ฑิตมิตรแท้ ๕. กิจกรรมมิติอาชีพ คือ กิจกรรมปลูกฝัง สมั มาอาชวี ะ การเลีย้ งชีพชอบ ได้แก่ การฝกึ ให้รกั การประกอบอาชีพสุจริตโดยไม่ละเมิดกฎแห่งกรรม เปน็ มีใจรกั การประกอบอาชพี ชอบด้วยศีลธรรม ไม่ ขดั ขนบธรรมเนียมประเพณอี นั ดงี าม และไมผ่ ดิ กฎหมาย แต่ได้ทรัพย์พอเพยี งที่จะเป็นอยู่ได้ มีความสุข ไม่ ตอ้ งเปน็ หน้ี มีแบง่ ปันท�ำบญุ รวมท้ังไม่หมกมุ่นลุม่ หลงมัวเมาในทรัพยน์ น้ั ๆ กจิ กรรมนี้จดั ขนึ้ เพอ่ื ฝกึ ผเู้ รยี นใหข้ ยนั และฉลาด ในการแสวงหา-รักษา-ใช้ทรัพย์เป็น โดยไม่ต้อง เบียดเบียนตนเองและผู้อ่ืน รวมท้ังไม่ต้องท�ำลาย ธรรมชาติและสงิ่ แวดลอ้ มอกี ด้วย 118

www.webkal.org พระภาวนาวริ ิยคณุ (เผดจ็ ทตตฺ ชโี ว) ก่อนท�ำกิจกรรม ผู้เรียนต้องหม่ันท�ำสมาธิให้ ใจสงบ แล้วมองเข้าไปในตน จะพบว่าความทุกข์ มกั เกดิ จาก ๑. ความยากจน ๒. โรคภยั ไข้เจบ็ ทางร่างกาย ๓. ความเศร้าโศกเสยี ใจเมื่อไม่อาจท�ำ สิ่งทคี่ วรทำ� ๔. ผลของกรรมชว่ั ทตี่ วั เคยทำ� ไวต้ ดิ ตาม มาบบี คน้ั ๕. ถูกไฟกิเลสเผาใจให้ทรุ นทุราย อยากได้ อยากมี อยากเป็นในสง่ิ ไมค่ วร ความทกุ ขส์ ว่ นใหญป่ อ้ งกนั กำ� จดั ไดด้ ว้ ยการขยนั ประกอบสมั มาอาชวี ะ คอื ฉลาดหา-เกบ็ -ใชท้ รพั ยเ์ ปน็ 119

www.webkal.org แม่บทการพฒั นานสิ ยั บัณฑิตมติ รแท้ เวนประกอบ กาสรัมเลม้ยี างชอพี าถชูกวี ตะอ ง อาชพี ทจุ ริต ประกอบ - เวนการคาอาวธุ -มนษุ ย- อาชพี สุจรติ สตั วเอาไปฆา -ยาพิษ-ยาเสพตดิ - เวนอาชีพเกีย่ วกับอบายมขุ - ไมผ ลติ - ไมจ ําหนายสุรา - ขยันหาทรัพยใ นทางทช่ี อบ - ไมเลน - ไมเ ปดบอ นการพนนั - รอบคอบเก็บรกั ษาทรัพยไ ว - ไมเ ปดสถานบนั เทงิ เรงิ รมย - สรางเครือขายคนดรี อบขาง - ไมใ หบ รกิ าร - ไมเ ปด สถาน - เลย้ี งชีวิตใหเหมาะสมและ บรกิ ารทางเพศ หา งอบายมขุ - ไมจมหลงมัวเมาในทรัพย ฯลฯ 120

www.webkal.org พระภาวนาวริ ิยคุณ (เผด็จ ทตฺตชีโว) ตวั อย่างกิจกรรมอาชพี ๑. ปลูกฝงั การหาทรพั ย์เปน็ • ฝกึ งาน ดูงานตามสถานประกอบการ ต่างๆ ท่ปี ระสบความสำ� เร็จ • ฝกึ อบรมศิลปะ เทคโนโลยเี ฉพาะทางที่ นา่ สนใจ • ศึกษาจากต�ำรับต�ำรา และหาโอกาส ฝกึ งานอาชพี กับพอ่ แม่ หมญู่ าติ และ ทศิ ๖ ของตน • อาสาสมัครชว่ ยท�ำงานสโมสร องค์กร มลู นธิ ิ และสาธารณกศุ ลตา่ งๆ • ติดตามชมนิทรรศการท่เี ป็นประโยชน์ 121

www.webkal.org แมบ่ ทการพฒั นานิสยั บณั ฑิตมิตรแท้ ๒. ปลูกฝังการเกบ็ รักษาทรัพยเ์ ปน็ • บ�ำรงุ รักษาบ้านถูกวธิ ี • บ�ำรุงรักษาเคร่อื งมือ เครื่องใช้ เครอื่ ง ใชไ้ ฟฟา้ ใหอ้ ยูใ่ นสภาพดี พรอ้ มจะนำ� มาใชง้ าน • ซกั -ตาก-รดี -พบั -เกบ็ เสอ้ื ผา้ ขดั รองเทา้ เปน็ • จดั ครัว ลา้ งจาน ทำ� อาหารเปน็ • กวาดบา้ น ถูบ้าน ดดู ฝุน่ เช็ดโต๊ะ- เก้าอ้ี-ตู้-เตียง ซ่อมบานพับประตู- หนา้ ตา่ งเป็น • เก็บ-จดั โรงรถ ขดั ห้องน้�ำ ขดั ส้วมเป็น • จดั ตู้ยาประจำ� บา้ น ปฐมพยาบาลเปน็ • บำ� รงุ รกั ษาพน้ื ที่ ไรน่ า รา้ นคา้ โรงงานเปน็ 122

www.webkal.org พระภาวนาวิรยิ คณุ (เผดจ็ ทตตฺ ชโี ว) • ระวังป้องกันทรัพย์จากโจรผู้ร้าย แกง๊ ตม้ ตนุ๋ อัคคีภัย อุทกภัย อุบัติภัย ต่างๆ เปน็ • เสยี ภาษอี ากรถกู ตอ้ งตามกฎหมายเปน็ ของหายรบี หา ของเสยี รบี ซอ่ ม ใชข้ องรปู้ ระมาณ ฉลาดในการบรหิ ารจดั การ ยอ่ มตงั้ หลกั ฐานไดม้ น่ั คง ๓. ปลกู ฝังการสร้างเครอื ข่ายคนดีเป็น • คบหาสมาคมกับคนดีมีศีลธรรมของ ชุมชน • เชญิ ผทู้ รงคณุ วฒุ ทิ ง้ั ทางราชการและเอกชน ใหค้ วามรกู้ ารสรา้ งเครอื ขา่ ยคนดี • ฝกึ ท�ำงานเป็นทีม เรยี นเป็นทมี เป็น 123

www.webkal.org แมบ่ ทการพฒั นานสิ ัยบณั ฑติ มติ รแท้ ๔. ปลกู ฝงั การใช้ทรพั ย์เปน็ • แบง่ ทรพั ยเ์ พื่อเลี้ยงชพี เปน็ • แบ่งทรัพยเ์ พอ่ื ทำ� บญุ เป็น • แบง่ ทรพั ยเ์ พ่ือลงทนุ เปน็ • ทำ� บญั ชคี วบคมุ คา่ ใชจ้ า่ ยเปน็ • แบง่ ทรพั ยเ์ พอื่ กรณฉี กุ เฉนิ และเพอื่ ตอ้ นรบั แขกเป็น 124

www.webkal.org พระภาวนาวิรยิ คณุ (เผด็จ ทตฺตชโี ว) 125

www.webkal.org แมบ่ ทการพฒั นานิสัยบณั ฑิตมติ รแท้ ผลลัพธ์ ๑. ขยันเรียน ขยันคน้ ควา้ หาความรู้ ๒. ขยนั ฝกึ งาน ขยนั สร้างมติ รภาพ ๓. รู้จักประหยัด ประมาณ เกบ็ ออม ๔. ไม่ขอ้ งเกี่ยวกับอบายมุขทุกอยา่ ง ๕. ไมข่ อ้ งเกยี่ วกับมจิ ฉาอาชวี ะทกุ ชนิด ๖. รังเกยี จการยงั ชพี บนความทกุ ขย์ ากของผอู้ น่ื ๗. รกั การบ�ำเพ็ญตนเป็นประโยชนต์ อ่ ศาสนา และสงั คม 126

www.webkal.org พระภาวนาวริ ยิ คณุ (เผด็จ ทตตฺ ชีโว) กจิ กรรมมติ ินนั ทนาการ 127

www.webkal.org แมบ่ ทการพัฒนานิสัยบณั ฑติ มิตรแท้ ๖. กิจกรรมมิตินันทนาการ กิจกรรมนี้ไม่ใช่ กจิ กรรมเลก็ นอ้ ยเพยี งเพอ่ื การพกั ผอ่ นหยอ่ นใจ หลงั จากไดค้ รำ่� เครง่ กบั การปฏบิ ตั หิ นา้ ทกี่ ารงาน-การเรยี น เท่าน้นั แต่เปน็ กจิ กรรมส�ำคัญมาก เพราะเปน็ การ รวบรวม ๓ ผลงาน มารว่ มประสานความเป็นตัวของ ตวั เองและอนาคตของตนเอง โดยไมจ่ �ำเป็นต้องลอก เลยี นแบบใครๆ คือ ๑) ผลของการปลกู ฝังนสิ ัย-มติ ิศีลธรรม ตลอดชีวิต ๒) ผลของการเรียนรจู้ ากสรรพวิชาการ ตลอดชวี ิต ๓) ผลของประสบการณ์ชวี ติ ตลอดชีวติ 128

www.webkal.org พระภาวนาวริ ิยคุณ (เผดจ็ ทตตฺ ชโี ว) หากท�ำกิจกรรมมิตินันทนาการที่เหมาะสม ทา่ มกลางความสงบวเิ วก ยอ่ มชว่ ยผเู้ รยี นใหส้ ามารถ ท�ำความเข้าใจตนเองได้ง่ายข้ึน และตัดสินใจอนาคต ตนเองได้รอบคอบข้นึ ดังเช่นเจ้าชายสิทธัตถะ ครั้งเสด็จประพาส อุทยานเพ่ือพักผ่อนล�ำพังพระองค์ เม่ือทรงพบส่ิงใด เชน่ คนแก-่ เจบ็ -ตาย-สมณะ ฯลฯ กท็ รงต้งั สตยิ อ้ น เอาสง่ิ นั้นมาเปรียบเทยี บกับพระองค์เอง ท�ำให้ทรง ได้คิดวา่ ๑) พระองคเ์ องจะตอ้ งแก-่ เจบ็ -ตาย-พลดั พราก เช่นกัน ๒) ท�ำอยา่ งไรจงึ จะไม่ตอ้ งเปน็ เช่นน้นั 129

www.webkal.org แมบ่ ทการพฒั นานสิ ัยบณั ฑิตมติ รแท้ ท�ำให้ทรงครุ่นคิดหาทางแก้ไข จึงเป็นเหตุให้ เสดจ็ ออกบรรพชาและตรัสรเู้ ปน็ พระพุทธเจา้ กิจกรรมมิตินันทนาการจึงเป็นกิจกรรมเพ่ือ พัฒนาความเป็นตัวของตัวเองโดยไม่ละเมิดกฎแห่ง กรรมเปน็ ท�ำใหไ้ มป่ ระมาทในการบรรลเุ ปา้ หมายของ ชวี ติ ทกุ ระดบั โดยมีสมั มาวายามะและสมั มาสตเิ ปน็ ตวั ก�ำกับ สมั มาวายามะ คอื ความพยายามพฒั นาตนเอง โดยเทยี บตนเองกบั ผปู้ ระพฤตธิ รรมเครง่ ครดั ในสงั คม หากพบว่าตนเองยังประพฤติปฏิบัติบกพร่องสิ่งใดก็ เพยี รละเว้นเสยี แต่ความดีใดๆ ที่ยงั ไมม่ กี ็เร่งบม่ เพาะ ขนึ้ ทีม่ ีแล้วก็เพ่ิมพนู ใหย้ ่งิ ๆ ข้ึนไป 130

www.webkal.org พระภาวนาวิริยคุณ (เผด็จ ทตฺตชโี ว) สมั มาสติ คือ มีความระลกึ ได้ รู้ตวั ระวังตวั เตือนตัวเองได้ อันเกิดจากการหม่ันเก็บใจไว้ในตัว และเลือกอยใู่ นท่ีสงบ หากกิจกรรมใดตรงตามหลกั การ กฎ กตกิ า - ตอ้ งคดิ -พดู -ทำ� เตม็ ทีแ่ ละสุภาพ - ตอ้ งชกั ชวนผอู้ น่ื ใหร้ ว่ มดว้ ยเตม็ ความสามารถ - ตอ้ งสรรเสริญความดขี องกิจกรรมน้ันให้รทู้ ่วั - ต้องเรม่ิ และหยุดกจิ กรรมทันทีเม่ือสมควรแก่ เวลา - ตอ้ งรว่ มกนั ดแู ลรกั ษาความสะอาด ความเปน็ ระเบยี บเรยี บร้อยของสถานที่ อุปกรณ์ท่ใี ช้ ใหอ้ ยูใ่ นสภาพพร้อมใช้งานในครัง้ ต่อไป 131

www.webkal.org แมบ่ ทการพฒั นานิสัยบณั ฑติ มิตรแท้ สัมมาวายามะ ความพยายามถกู ตอ ง พยายามเปน พยายามถูก เพบยี รัณพฒัฑนิตาน๕ิสัย เพียรกําจัดกิเลส หมั่นพจิ ารณา หมัน่ พัฒนา ตนเองมนี สิ ยั ดี-ไมด อี ะไรบาง - นิสยั ใฝค วบคมุ ตนเอง กิจกรรม-สถานท่ี-อุปกรณ-บคุ คล - นสิ ยั ใฝรกั ษาสขุ ภาพ ใด มีสว นทาํ ใหต นเกิดนิสยั น้ันๆ - นสิ ยั ใฝเรยี นรู - นิสัยใฝท าํ ดีตามกฎแหง - เพียรละ-เวน เหตุแหง นิสัยไมดี กรรม เพียรสง่ั สม-พัฒนาเหตุแหง นสิ ยั ดี - นสิ ัยใฝเ จริญภาวนา ฯลฯ 132

www.webkal.org พระภาวนาวิริยคุณ (เผดจ็ ทตตฺ ชีโว) ตัง้ สติถกู ควาสมมัระมลากึ สถูกตติ อง ตง้ั สตเิ ปน เก็บใจไวใ นตวั เลือกอยแู ตท่สี งบ - หมัน่ แสดงความเคารพ - หม่นั ระลกึ ถึงคุณพระพุทธ พระรัตนตรยั ดวยกาย วาจา ใจ - หมน่ั ระลกึ ถึงคณุ พระธรรม - อดทน ศึกษาพัฒนาตนเอง - หมนั่ ระลึกถึงคุณพระสงฆ - ไมทําสิง่ ท่ที ําใหพอแม-ผูมี - หมั่นระลกึ ถึงคณุ พอแม-ครู-ผูมี พระคุณ-คร-ู เพ่อื นรวมชาติตอ ง พระคณุ -บรรพชนของชาติ- เสยี ใจ บูรพมหากษตั รยิ  - ไมหลงใหลแฟชัน่ ไมป ระชนั แตงกาย ไมใ ชจายฟุมเฟอย 133

www.webkal.org แม่บทการพฒั นานสิ ัยบัณฑิตมิตรแท้ ขอเตอื นใจ ขณะทาํ กิจกรรมแตล ะชนดิ ๑. ควรทาํ ดวยความสาํ รวมระวงั ตา-หู-จมกู -ลิ้น-กาย-ใจ ๒. ควรทาํ ดวยความรปู ระมาณในอาหาร ๓. หากมีการพักคา งนอกสถานท่ี - สัมมาวายามะ กต็ อ งทําดว ยความรปู ระมาณ - สัมมาสติ ในการนง่ั -นอน ๔. ควรทําทกุ กจิ กรรมใหเสรจ็ ทนั เวลา ตองทาํ เอง เตม็ ใจทาํ และตองทาํ ใหด ที ีส่ ดุ 134

www.webkal.org พระภาวนาวริ ิยคุณ (เผดจ็ ทตฺตชโี ว) ตัวอย่างกจิ กรรมนนั ทนาการ ๑. ปลกู ฝงั ความสำ� รวมระวงั ในการทำ� กจิ กรรม ทุกชนิดเปน็ • ตอ้ งรวู้ า่ อะไรควรหรอื ไมค่ วรด-ู ฟงั -สดู -ดม ดมื่ -นุ่ง-หม่ - ตกแต่งประดับประดา • ต้องร้วู า่ อะไรควรหรือไมค่ วรคดิ -พดู -ทำ� • ขณะทำ� กจิ กรรมหากพบวา่ มกี ารคดิ -พดู -ทำ� ท่ีก่อให้เกิดการแก่งแย่งชิงดีชิงเด่น เอา หนา้ -ตา เดน่ -ดงั แพ-้ ชนะกนั เกนิ เหตุ โดย ไม่ค�ำนึงถึงใจเขาใจเราและความเดือดร้อน ของผอู้ น่ื ตอ้ งหยดุ คดิ -พดู ทำ� กจิ กรรมนน้ั ๆทนั ที ๒. ปลูกฝังความรู้ประมาณในการรับประทาน อาหารเป็น โดยเตือนตนว่า 135

www.webkal.org แมบ่ ทการพฒั นานสิ ยั บณั ฑติ มิตรแท้ - ตอ้ งกนิ เพอื่ อยู่ ไม่ใชอ่ ยเู่ พือ่ กิน • กนิ อย่างประหยัด ไมแ่ พงเกินฐานะ • กนิ อาหารทม่ี คี ณุ ภาพ ถกู หลกั โภชนาการ • กินอาหารให้ครบทุกหมู่ - ต้องมวี นิ ยั ในการกนิ • ไมก่ นิ จุบกนิ จบิ • กินใหต้ รงเวลา • กินเปน็ มือ้ เปน็ คราว • กนิ พร้อมกัน - ต้องควบคุมการกนิ ของตนเองใหไ้ ด้ • อกี ๔-๕ คำ� จะอิ่มต้องหยดุ แล้วดมื่ นำ้� ตามประมาณ ๑ แกว้ กจ็ ะอมิ่ พอดี โดย ไมท่ ำ� ใหร้ สู้ กึ อดึ อดั ไมง่ ว่ งนอน ไมเ่ ปน็ โรคอว้ น และมสี ขุ ภาพดี - ต้องมีมารยาทในการรับประทานอาหาร • เมอ่ื มบี คุ คลอนื่ รว่ มโตะ๊ อาหารยงิ่ ตอ้ งระวงั มารยาทเปน็ พเิ ศษ ไม่มูมมาม หากไม่ จำ� เปน็ กไ็ มพ่ ูด เกรงใจโต๊ะข้างเคยี งบา้ ง 136

www.webkal.org พระภาวนาวิรยิ คุณ (เผดจ็ ทตตฺ ชีโว) ๓. ปลกู ฝงั ความรปู้ ระมาณในการยนื -เดนิ -นง่ั - นอนเปน็ ท้ังการพกั ค้างนอกสถานท่แี ละอย่ทู บี่ ้าน • ไม่ว่ายืน-เดิน-น่งั -นอน ตอ้ งให้กายต้งั ตรง ห้ามหลงั งอ เพราะจะท�ำใหเ้ สยี สุขภาพและ เจ็บป่วยเรอ้ื รงั • นอนเพยี งเพอ่ื พกั ผอ่ นใหร้ า่ งกายสดชน่ื ไม่ นอนเพราะความเกียจครา้ น • เลอื กนอน-นงั่ ในทสี่ งบและไมน่ อนดกึ เกนิ ไป • ท�ำสมาธิก่อนนอน ใจสงบแล้วจึงทบทวน บญั ชีบญุ -บาปในแตล่ ะวันอย่างรอบคอบ • ตน่ื แตเ่ ช้ามดื สูดอากาศบรสิ ทุ ธ์ิ ท�ำสมาธิ ตักบาตร พร้อมประกอบสมั มาอาชีวะ ฯลฯ 137

www.webkal.org แมบ่ ทการพฒั นานสิ ยั บัณฑิตมิตรแท้ ผลลัพธ์ ๑. อารมณด์ ี ใจผอ่ งใส มองโลกในแงด่ ี สขุ ภาพ แข็งแรง ๒. ไมฟ่ งุ้ เฟอ้ ไม่ฟุ้งซ่าน ไมฟ่ ุ่มเฟอื ย ไมท่ อ้ แท้ มคี วามต่ืนตัวในการทำ� ความดตี ลอดเวลา ๓. พรอ้ มบำ� เพญ็ ประโยชนแ์ กต่ นเอง ครอบครวั สงั คม ประเทศชาติ พระศาสนา และมหาชน ทัว่ โลกต่อไป 138

www.webkal.org พระภาวนาวริ ิยคณุ (เผดจ็ ทตตฺ ชโี ว) ลักษณะการศกึ ษาท่สี มบรู ณ์ 139

www.webkal.org แมบ่ ทการพฒั นานิสัยบัณฑิตมิตรแท้ ลกั ษณะการศกึ ษาทสี่ มบรู ณ์ การศกึ ษาทส่ี มบูรณ์ คอื การศกึ ษาทีเ่ อาใจใส่ ฝึกฝนอบรมผู้เรียนให้มีความพยายามป้องกันก�ำจัด ทุกข์ให้หมดสน้ิ ไปอยา่ งถาวรด้วยตนเอง มีหลกั การ จัดการศึกษา ดังต่อไปนี้ ๑. จัดระบบการศึกษาที่ท�ำให้ผู้เรียนรู้เท่าทัน กิเลส ไม่คิดละเมิดกฎแหง่ กรรม ๒. ก�ำหนดมาตรฐานการศกึ ษาดา้ นวชิ าการ และ การฝึกอบรมบ่มนิสัยบัณฑิต ๕ ให้เหมาะสมกับ เพศ-วยั -ความรวู้ ชิ าการนนั้ ๆ 140

www.webkal.org พระภาวนาวิรยิ คุณ (เผด็จ ทตฺตชโี ว) ๓. พัฒนานิสัยบัณฑิต ๕ ให้ยกระดับข้ึนเป็น คุณธรรม จริยธรรม และศีลธรรมประจ�ำใจ เพ่ือ ป้องกันและก�ำจัดทุกข์ให้ส้ินไปในท่ีสุด จึงต้องมีวัด และโรงเรียนที่มีองค์ประกอบสมบูรณ์ร่วมกันจัดการ ศกึ ษาอยา่ งใกล้ชดิ 141

www.webkal.org แม่บทการพัฒนานิสัยบัณฑติ มิตรแท้ ๑ ๒ ๓ที่มา : เสนาสนสูตร องั . ทสก. ๒๔/๑๑/๑๗-๑๙ มีอุปกรณเ หมาะสม มคี รูดี-พระดี มีสถานที่ รม รืน่ สงบ ประจําวิชา องคประกอบ ๔ ๕ วดั -โรงเรียนท่ีสมบูรณ ครดู -ี พระดี ผูเ รียนเขาไปหา ครูดี-พระดี พรา่ํ สอนตามหลักสูตร สาระและหลักธรรม ผูเรยี นไดร ับการฝกฝน อบรม พรํา่ สอนผา นกิจกรรมใหเ กดิ นิสัยใฝควบคมุ ตนเอง ใฝร กั ษาสุขภาพ ใฝรู ใฝท าํ ดตี ามกฎแหงกรรม และใฝเจรญิ ภาวนา ตามสมควรแกเ พศและวยั ท้งั ทว่ี ัดและโรงเรยี น 142

www.webkal.org พระภาวนาวริ ิยคณุ (เผดจ็ ทตฺตชโี ว) กระบวนการสอนการเอาใจใสใหเกดิ นิสยั บณั ฑติ ๕ คอื การทค่ี รดู แู ลเอาใจใสผ เู รียน ๘ ประการ ๑. แนะ คอื บอกใหร ู ๒. นํา คอื ทาํ ใหดู ๑. เพอื่ ใหผ ูเรยี นทํากิจกรรม ๓. สอน คอื ใหเขา ใจลกึ ซึ้ง โดยไมล ะเมิดกฎแหงกรรม หลักการ ทฤษฏี ๒. เพือ่ สามารถทาํ งานอาชพี - ความด-ี บญุ ควบคูกนั เปน ๔. สง่ั คือ ใหมีวินัยกํากบั - ครู รับผดิ ชอบ ๕. ฝก คอื ใหทําไดจริง ๖. ฝน คือ ใหชาํ นาญเปน ศิลปจ รงิ การฝก ฝนอบรม ๗. อบ คอื ใหหอมดวยศีลธรรม - พอแม- พระ-ชมุ ชน ๘. รม คือ ใหตดิ เปน นสิ ยั ใหการสนบั สนนุ 143

www.webkal.org แมบ่ ทการพัฒนานิสยั บัณฑติ มิตรแท้ ๑. แนะ : ๒. นํา : ทําใหด ู ๓. สอน : บอกใหร ู กระบวนการสอน ใหเ ขาใจลกึ ซ้ึง หลกั การ ทฤษฎี ๘. รม : การเอาใจใสใหเ กดิ ๔. ส่งั : ใหต ิดเปน นสิ ยั บณั ฑิต ๕ นิสัยบัณฑติ ๕ ใหมีวินยั กํากบั ๗. อบ : ให ๕. ฝก : หอมดวยศลี ธรรม ๖. ฝเปนน ศ: ลิใหปชจํารนงิ าญพอ แมผใสูหพนท บั ํารไสะดนจุนชริงมุ ชน ผูรบั ผดิ ชอบ ครู 144

www.webkal.org พระภาวนาวิรยิ คณุ (เผด็จ ทตฺตชโี ว) การบรหิ ารจดั การกิจกรรม ๖ มติ ิ 145

www.webkal.org แมบ่ ทการพฒั นานิสัยบัณฑติ มิตรแท้ การบริหารจัดการกจิ กรรม ๖ มิติ ขณะฝกึ ปฏิบตั ติ ามกจิ กรรม ๖ มิตผิ ู้เรยี นตอ้ งให้ ความเคารพพอ่ แม-่ คร-ู อาจารย-์ พระภกิ ษ-ุ ผใู้ หญผ่ แู้ ทน ชมุ ชนดว้ ยความจรงิ ใจ และตงั้ ใจท�ำกจิ กรรมอยา่ งจรงิ จงั โดยมที รพั ยากรสนบั สนุนตามสมควร ในทส่ี ดุ ผเู้ รยี นยอ่ ม จะประกอบด้วยองค์คุณต่างๆ สมกับอายุและช้ันเรียน และไดน้ สิ ัยบณั ฑติ ๕ คอื ๑. ใฝค่ วบคมุ ตนเอง ๒. ใฝร่ กั ษาสขุ ภาพ ๓. ใฝเ่ รยี นรู้ ๔. ใฝท่ ำ� ดตี ามกฎแหง่ กรรม ๕. ใฝเ่ จรญิ ภาวนา พรอ้ มพฒั นาเปน็ คณุ ธรรม จรยิ ธรรม และศลี ธรรม เพ่ือเป็นมิตรแท้ของประชาชน เป็นพุทธศาสนิกชน นกั สรา้ งบารมี 146

www.webkal.org พระภาวนาวิริยคณุ (เผดจ็ ทตฺตชโี ว) ๑. กําลังบุคลากร ๒. กําลังทรัพยากร - ผบู รหิ าร - เงนิ - ครู - อาคาร - พอ แม - สถานที่ - พระ การคจือดั กกาารรใกชิจกกํารรลมัง ๖๓ มติ ิ - วสั ดุ - ชมุ ชน เพอื่ ปลูกฝง นิสัยบณั ฑิต ๕ - อปุ กรณ ๓. กําลังความรู - หลักสตู ร - มรรคมอี งค ๘ - นโยบาย - สัมมาทฐิ ิ ๑๐ - การบริหารจดั การ - กจิ กรรม ๖ มิติ - การติดตามประเมนิ ผล 147

www.webkal.org แมบ่ ทการพฒั นานิสัยบณั ฑติ มติ รแท้ สัมมาสมาธิ ในฐานะเปน พลงั ขบั เคลื่อนกิจกรรม พัฒนานิสัยบณั ฑติ ๕ ๑. สมั มาทิฐิ ๒. สมั มาสงั กปั ปะ ความเห็นถกู ความดํารถิ ูก กิจกรรมศีลธรรม กิจกรรมวิชาการ สสัมม๘มาธาิ ๗. สมั มาสติ ๓. สมั มาวาจา ความระลกึ ถกู การพดู ถูก รวมทกุ กิจกรรม กจิ กรรมสงั คม ๖. สัมมาวายามะ ๕. สัมมาอาชีวะ ๔. สัมมากมั มนั ตะ ความพยายามถูก การเล้ียงชพี ถูก กจิ กการรรกมรดะทาํ รํางถชกู วี ิต รวมทกุ กิจกรรม กิจกรรมอาชีพ 148

www.webkal.org พระภาวนาวิรยิ คุณ (เผดจ็ ทตตฺ ชีโว) สรุป 149