สื่อประกอบการสอนเรื่องสำนวน ภาษาไทย ป.4

ชั้นประถมศึกษาปีที่ ๔ สื่อประกอบการสอน วิชาภาษาไทย สอนโดย นางสาวพรรณทิราภรณ์ อินทร์พรหม (ครูบิว)

ช่วงนี้ชี้แนะ กิจกรรมวันนี้ ทบทวน การบ้าน ความเป็นมาและ ความหมายของสำนวน เขียนคำขวัญ ความสำคัญ สุภาษิต คำพังเพย หัวข้อโรคระบาดโควิด สำนวนสุภาษิต คำพังเพย

ลักษณะสำคัญของ สำนวน สุภาษิต คำพังเพย

สำนวน สุภำษิต และคำพังเพย เหมือนหรอื แตกตำ่ งกบั ข้อควำมที่เรำใช้ เป็นประจำอย่ำงไร ใครทรำบบ้ำงคะ

คุณค่ำของสำนวนไทย ๑. ชว่ ยพฒั นำปัญญำของคนไทยในสังคม ๒. เป็นมรดกแห่งภมู ปิ ญั ญำทำงภำษำไทย ๓. เป็นแนวทำงประพฤติทีด่ ใี หแ้ ก่คนในสงั คม ๔. เปน็ แบบแผนควบคมุ พฤตกิ รรมของคนในสังคม ๕. สะทอ้ นวฒั นธรรม ประเพณี ศำสนำและวิถชี วี ิตควำมเปน็ อยู่ของคนไทย

สำนวน

สำนวน หมำยถงึ ถอ้ ยคำหรือขอ้ ควำมทก่ี ลำ่ วสืบต่อกนั มำ ช้ำนำนแล้ว มีควำมหมำยไม่ตรงตำมตวั หรือมีควำมหมำยอื่นแฝงอยู่ ตัวอยำ่ ง เขน็ ครกขน้ึ ภูเขำ หมำยถงึ ทำงำนทีย่ ำก สำนวน เกนิ ควำมสำมำรถหรือสติปญั ญำของตน คำงคกขน้ึ วอ หมำยถงึ คนท่ฐี ำนะต่ำต้อย พอได้ดีแลว้ ทำแสดงกริ ิยำอวดดีลมื ตัว

ตัวอยำ่ งสำนวน คำงเหลอื ง (อำกำรหนกั , สำหัส) เชน่ รถชนกันเมอ่ื เชำ้ นำ่ กลวั มำก คลุมถงุ ชน คดิ วำ่ คนขบั ไม่ตำยกค็ งคำงเหลอื งแน่ ๆ กระดี่ไดน้ ำ้ กำฝำก (กำรแตง่ งำนท่ถี กู ผูใ้ หญบ่ งั คับ) เช่น สมยั นีห้ มดยุคคลุมถงุ ชนกนั แล้ว ทุกคนมีสทิ ธเ์ิ ลือก (อำกำรแสดงควำมดใี จ หรือตื่นเตน้ จนตวั สัน่ ) เช่น ทุกคนพำกนั แสดง ท่ำทำงดีใจเหมือนปลำกระดี่ได้นำ้ (แฝงอยกู่ ับคนอนื่ โดยไมท่ ำประโยชน์ให้) เช่น ทำรำยงำนเปน็ กลุม่ ครั้งไหน มักมกี ำฝำกมำอยู่ดว้ ยทุกคร้งั

สำนวน มีลักษณะ ดงั นี้ ๑. มีกำรซำ้ คำ หรอื ใชค้ ำท่มี สี ัมผสั คล้องจองกัน เชน่ ขับไสไล่ส่ง มสี มั ผสั สระไอ ระหวำ่ ง ไล่ - ไส ปำกว่ำตำขยบิ มีสัมผัสสระอำ ระหวำ่ ง ว่ำ - ตำ หำมรุ่งหำมค่ำ มกี ำรซ้ำคำ คอื หำม ฝำกผีฝำกไข้ มกี ำรซำ้ คำ คือ ฝำก

๒. มกี ำรเปรยี บเทียบสิ่งหนึ่งวำ่ เหมอื นอกี ส่ิงหนึ่ง เพื่อให้เขำ้ ใจง่ำยย่งิ ข้นึ เชน่ แกม้ แดงเปน็ ลกู ตำลึงสกุ เป็นกำรกลำ่ วเปรยี บเทยี บ สีของแก้มกบั สีของลกู ตำลึงสุก เงยี บเหมือนเปำ่ สำก เปน็ กำรกล่ำวเปรยี บเทยี บถึง ลักษณะควำมเงยี บวำ่ เงยี บมำกไม่ มเี สียงอะไร

๓. มีลักษณะเป็นคำคมหรือคำกล่ำวที่ให้แงค่ ดิ ต่ำง ๆ เชน่ มีวชิ ำเหมือนมีทรพั ย์อยนู่ ับแสน ไมม่ ีคำว่ำแกเ่ กินไปสำหรับเรยี น อกหกั ดกี วำ่ รกั ไม่เป็น คำโบรำณท่ำนว่ำช้ำเปน็ กำร ถึงจะนำนก็เปน็ คุณอยำ่ วุ่นวำย รสู้ ่งิ ใดไม่ส้รู ูว้ ิชำ ไปเบอ้ื งหน้ำเตบิ ใหญ่จะให้คณุ

สภุ ำษติ

สุภำษติ หมำยถงึ ขอ้ ควำมหรอื ถ้อยคำส้ัน ๆ กะทัดรดั มักมีควำมหมำยไปในทำงแนะนำส่ังสอน มีคตสิ อนใจ ใหค้ วำม จรงิ เกย่ี วกับควำมคดิ และแนะแนวปฏบิ ัติ ซึง่ สำมำรถพิสูจนแ์ ละ เชื่อถือได้ ลักษณะของสุภำษติ สุภำษิตมกั จะเป็นข้อควำมส้ัน ๆ ใช้คำง่ำย ๆ แบบเอกรรถประโยค หรือเป็นประโยคแบบอเนกรรถประโยคก็ได้ และมกั จะมลี กั ษะเปรยี บเทยี บหรอื อุปมำอปุ ไมย สำมำรถแบ่งได้ ดงั นี้

ตวั อย่ำง หว่ำนพชื เชน่ ใด ย่อมไดผ้ ลเช่นนั้น หมำยถึง สภุ ำษติ ผู้ทำกรรมดยี อ่ มได้ดี ผู้ทำกรรมช่ัวย่อมไดช้ ว่ั ทำดไี ด้ดี ทำชั่วได้ชัว่ หมำยถงึ คนเรำทำอยำ่ งไรก็จะได้อย่ำงนน้ั

ตัวอยำ่ ง สุภำษิต ธรรมยอ่ มรกั ษำผปู้ ระพฤตธิ รรม จงเตอื นตนเองด้วยตนเอง จงรกั ษำควำมดปี ระดจุ เกลือรักษำควำมเค็ม ปญั ญำประเสรฐิ กว่ำทรพั ย์ พึงตัดควำมโกรธดว้ ยควำมข่มใจ อยำ่ รักเหำกวำ่ ผม อยำ่ รกั ลมกวำ่ น้ำ อย่ำรักถ้ำกว่ำเรอื น อยำ่ รกั เรอื นกวำ่ ตะวนั

สุภำษิต แบง่ ออกเปน็ ๒ กลุม่ ใหญ่ ๆ ดงั น้ี ๑. สุภำษิตของนักปรำชญต์ ่ำง ๆ รวมถึงพทุ ธศำสนสภุ ำษติ เช่น ทำดีได้ดี ทำชว่ั ไดช้ ่ัว หมำยถึง คนเรำทำอย่ำงไรกไ็ ดอ้ ย่ำงนนั้ ควำมกตญั ญูกตเวที เป็นเคร่อื งหมำยของคนดี หมำยถึง กำรตอบแทนต่อสง่ิ หรอื บคุ คลทม่ี พี ระคุณตอ่ เรำ ควำมไมม่ โี รค เปน็ ลำภอนั ประเสรฐิ หมำยถึง จงดูแลสุขภำพร่ำงกำย และจติ ใจของตนเองใหด้ ี หำกดแู ลดีไมม่ โี รคใด ๆ มำกระทบกถ็ ือว่ำโชคดี

๒. สุภำษติ ชำวบ้ำน เป็นสุภำษติ ทไ่ี มท่ รำบวำ่ ใครเปน็ ผู้กล่ำว เช่น นอนสูงใหน้ อนคว่ำ นอนตำ่ ให้นอนหงำย ยกตวั อย่ำง คนทเ่ี ป็นผู้นำหรอื ผู้ปกครองอยำ่ หลงลืมตน ควรกม้ มองดลู กู น้องหรอื คนทต่ี ่ำตอ้ ยกว่ำว่ำเขำเปน็ อยำ่ งไร เอำใจใสด่ ูแล ฟังเสียงเขำบำ้ ง สว่ นคนทเ่ี ปน็ ลกู นอ้ ง กส็ มควรทำหนำ้ ที่ให้เรยี บรอ้ ยไมใ่ ห้มขี อ้ บกพร่อง ดูแบบอยำ่ งจำกเจำ้ นำยเพื่อนำมำพฒั นำตนเอง

ขี้เกยี จเป็นแมลงวัน ขยนั เปน็ แมลงผ้งึ ขี้หงึ เปน็ แมลงปอ่ ง จองหองเปน็ แมลงวัน ชอบของเหมน็ เปรียบเช่นคนมกั ง่ำย ไมข่ วนขวำยหำส่งิ มคี ุณค่ำ แมลงผ้งึ ขยันไปหำควำมหวำนจำกเกสรดอกไมม้ ำเพมิ่ คณุ คำ่ ให้ตน แมลงปอ่ ง แมลงสำบ มีพษิ ร้ำยที่หำง เหมอื นน้องนำงข้หี ึง จงึ มีเรอ่ื งวิวำทบอ่ ย ไม่ชอบออกหำกินในถ่ินเปิดเผย เลยเปรยี บเหมอื นคนจองหอง คอยจ้องฉ้อโกงฉกลัก เมื่อคนเผลอ

คำพงั เพย

คำพังเพย หมำยถึง ถ้อยคำท่ีมีควำมหมำยลึกซ้งึ กว่ำสำนวน โดยมี ลกั ษณะติชม หรอื แสดงควำมเห็นอย่ใู นตวั แต่ไม่ถงึ กบั เปน็ คำสอน คำพังเพย มลี กั ษณะคล้ำยสุภำษติ แตไ่ ม่ไดเ้ ปน็ คติสอนใจ เพยี งแต่ เป็นคำกลำ่ วท่มี ลี กั ษณะตชิ ม และแสดงควำมเห็นอย่ใู นตัว โดยมำกจะมี ควำมหมำยซอ่ นอยู่ ดังนน้ั กำรใชค้ ำพังเพยจะตอ้ งตคี วำมหมำยใหเ้ ข้ำกับ สถำนกำรณ์

ตวั อย่ำง คำพงั เพย ไกเ่ หน็ ตนี งู งเู หน็ นมไก่ กำรทค่ี นสองคน ตำ่ งกร็ ูค้ วำมลบั หรอื นสิ ยั ใจคอของกนั และกนั เป็นอย่ำงดี แตค่ นอืน่ นนั้ ไมร่ เู้ รื่องของท้งั สอง

ตวั อยำ่ ง คำพังเพย ขี่ช้ำงจับตั๊กแตน กำรลงทนุ ลงแรงหรือเวลำเป็นจำนวนมำก จนเกินควำมจำเปน็ เพอ่ื ทำในสง่ิ ท่จี ะได้รบั ผลตอบแทนกลบั คนื มำจำนวนนอ้ ยนดิ

ตัวอย่ำง คำพงั เพย เดด็ บัวไมไ่ วใ้ ย กำรตัดควำมสัมพนั ธ์กันแบบเด็ดขำด ตัดญำติขำดมติ รกันเด็ดขำดอยำ่ งไรเ้ ย่อื ใย มักใชเ้ ข้ำคกู่ ับ “เด็ดดอกไมไ่ วข้ ว้ั ” ว่ำ เด็ดดอกไม่ไว้ข้ัว เด็ดบวั ไมไ่ ว้ใย

ตัวอยำ่ ง คำพงั เพย จบั ปลำสองมอื กำรที่คน ๆ หนง่ึ ทำสงิ่ ใดทีย่ ำกพร้อม ๆ กัน ทำใหล้ ้มเหลวทัง้ สองสิ่งนั้น

สรปุ สภุ ำษิตและคำพังเพย จัดเป็น สำนวน ด้วยกันทง้ั คู่ เพรำะมคี วำมหมำยใน เชงิ เปรยี บเทียบ และเป็นถ้อยคำทีใ่ ช้สืบเนอ่ื งกันมำนำน สภุ ำษติ เป็นถ้อยคำท่ีมักใช้ คำสั้น ๆ กะทัดรัดแต่มีควำมหมำยลกึ ซง้ึ มสี ัมผสั คลอ้ งจอง สว่ นใหญ่สภุ ำษิตที่ใช้ใน สังคมไทยมกั มีที่มำจำกคำสอนทำงพทุ ธศำสนำ หรืออำจนำมำจำกธรรมชำติ และส่ิง รอบ ๆ ตวั คำพงั เพย เป็นถอ้ ยคำท่ใี ห้ข้อคดิ โดยกล่ำวถงึ พฤตกิ รรมหรือธรรมชำติ รอบตัว สว่ นมำกมกั เป็นถอ้ ยคำท่เี ป็นขอ้ สรุปกำรกระทำหรอื พฤติกรรมทั่วไป อำจมี ท่ีมำจำกนิทำน ตำนำน วรรณคดี สำนวนไทยมคี ุณคำ่ หลำยประกำร เช่น สะทอ้ น วฒั นธรรม ประเพณี ศำสนำ และวถิ ชี ีวิตควำมเปน็ อยู่ของคนไทย

ช่วงนี้ชี้แนะ กิจกรรมถัดไป ทบทวน การบ้าน คุณค่าและความสำคัญ ลักษณะสำคัญของสำนวน ใบงาน เรื่องสำนวน สุภาษิต ของสำนวนสุภาษิต คำ สุภาษิต คำพังเพย คำพังเพย ให้นักเรียนเลือก ข้อความไปเติมในช่องว่างให้ พังเพย ตรงกับภาพให้ถูกต้อง