เสน่ห์นางในวรรณคดี

รวบรวมนางในวรรณคดไี ทยและวรรณกรรมแปล ไทย รวบรวมโดย นางสาวปิ ยมาส คูหามุข ตาแหน่งครูโรงเรยี นคณะราษฎรบารุง ๒

คำนำ ประเทศไทยเป็นประเทศที่มีเอกลักษณ์ วัฒนธรรม และภาษาเป็นของตนเอง ส่งผลให้ประเทศไทยมี วรรณคดีและวรรณกรรมต่างๆ ทสี่ ำคัญท้งั ในอดตี จนถึงปจั จบุ นั เป็นจำนวนมาก แต่คนรุ่นใหม่ โดยเฉพาะนักเรียน ในระดับประถมศึกษาและมัธยมศึกษากลับรู้จักวรรณคดีและตัวละครในวรรณคดีเป็นจำนวนน้อย ซึ่งนับว่าเปน็ เร่อื งน่าเสียดายทว่ี รรณคดีไทยและตัวละครในวรรณคดกี ำลังจะเลือนหายไปจากความทรงจำของคนรนุ่ ใหม่ ขา้ พเจ้าจึงจดั ทำรายงานสือ่ ประกอบการสอน “เสนห่ น์ างในวรรณคดี” ช้ินนข้ี ึ้นเพอ่ื เปน็ สือ่ การสอนรายวิชา ภาษาไทย โดยเฉพาะวิชาท่ีเก่ียวขอ้ งกับวรรณคดีไทย การรวมรวบในครง้ั นี้จะทำให้นักเรียน ครู อาจารย์ที่สนใจ ศึกษาไดร้ จู้ กั ตัวละครนางในวรรณคดี นำไปสูก่ ารศกึ ษาวรรณคดเี ร่อื งตา่ งๆตามไปด้วย การทำส่ือประกอบการสอน “เสนห่ น์ างในวรรณคดี” ในคร้ังนจี้ ะนำเสนอนางในวรรณคดีทัง้ ตวั หลักและตัว รอง และอาจรวมไปถึงตัวประกอบที่มีบทบาทต่างๆ ในแต่ละเรื่อง โดยเจาะจงเฉพาะนางในวรรณคดีที่อยู่ในวัย สาวเท่านั้น ไม่ไดร้ วมตัวละครทม่ี บี ทบาทเปน็ แมข่ องตัวละครหลกั ยกเวน้ ในกรณที มี่ ีเรอื่ งราวจากร่นุ แมส่ ง่ ตอ่ มาใน รุ่นลูกเท่านั้น โดยรวบรวมจากวรรณคดีไทยประเภทต่างๆ เช่น เสภา กลอนนิทาน กลอนบทละคร นิทาน พื้นบ้าน รวมทั้งวรรณกรรมต่างประเทศที่มีความสำคัญต่อวงการวรรณคดีไทย หรือเป็นวรรณกรรมที่ได้รับการ แปลจากกษัตริย์ไทยในสมัยต่างๆ ซึ่งผู้จัดทำรวบรวมมาได้จำนวน 43 เรื่อง รวมนางในวรรณคดีทั้งสิ้น 95 ตัว ละคร โดยจะนำเสนอเนือ้ เร่อื งพอสังเขป ผ้แู ตง่ บทชมนาง และภาพประกอบแลว้ แต่กรณี การใสภ่ าพประกอบ ในที่นี้นำภาพมาจากอนิ เทอร์เน็ตทั้งสิ้น ซึ่งบางภาพปรากฏชื่อผูว้ าด แต่บางภาพก็เป็นภาพที่ไม่ปรากฏชื่อผู้วาด ซึ่งผู้รวบรวมได้ทำการอ้างอิงไว้ด้านหลังของรายงานโดยครบถ้วนแล้ว การคัดเลือกภาพประกอบนางในวรรณคดี ต่างๆ เลือกจากภาพที่คล้ายคลึงกับบทบาทและบทชมนางของตัวละครต่างๆ ให้ใกล้เคียงท่ีสุด ตามจินตนาการ ของผู้รวบรวม ทั้งนี้ภาพประกอบต่างๆเป็นภาพที่เผยแพร่โดยทั่วไปทางอินเทอร์เน็ต จึงไม่ได้ทำหนังสือขอ อนุญาตจากศิลปินผู้วาดและเป็นไปเพื่อประโยชน์ทางการศึกษาเท่านั้น ไม่เกี่ยวข้องกับเชิงพาณิชย์ใดๆ ต้อง ขอขอบพระคุณมา ณ ทนี ้ี ผู้รวบรวมหวังเป็นอย่างยิ่งว่าสื่อประกอบการสอน “เสน่ห์นางในวรรณคดี” ที่จัดทำขึ้นจะเป็นประโยขน์ สูงสดุ ต่อผศู้ กึ ษาและผสู้ นใจ ขอบพระคณุ คะ่ นางสาวปยิ มาส คหู ามุข ผจู้ ัดทำ

สารบญั เร่อื ง นางในวรรณคดี รามเกียรติ์ นางสีดา พระอภยั มณี นางบษุ มาลี นางเบญกาย/เบญจกาย นางมณโฑ นางวานรนิ นางสวุ รรณกนั ยุมา นางสพุ รรณมจั ฉา นางกาลอจั นา นางสวาหะ นางดารา นางมณเี มขลา นางนางเสาวรี (นางฟา้ ) นางสุวรรณมาลี (นางฟา้ ) นางกาลอคั คี นางสำมนักขา นางผเี สอื้ สมทุ ร นางเงอื ก (จนั ทวดีพนั ปีหลวง) นางสุวรรณมาลี นางละเวงวัณฬา นางวาลี นางเกษรา นางศรีสดุ า นางรำภาสะหรี นางสร้อยสวุ รรณ และ จันทร์สดุ า นางอรณุ รศั มี นางเสาวคนธ์ นางยพุ าผกา

สารบัญ (ต่อ) นางในวรรณคดี เรอ่ื ง นางสลุ าลีวัน พระอภยั มณี นางวนั ทอง (พิมพลิ าไลย) เสภาเร่ืองขนุ ช้างขนุ แผน นางสายทอง นางลาวทอง อเิ หนา นางแกว้ กิริยา ลิลติ พระลอ นางบวั คล่ี นางสร้อยฟ้า เงาะปา่ นางศรมี าลา ไกรทอง นางสรอ้ ยทอง สังข์ทอง นางจินตะหราวาตี มัทนะพาธา นางบษุ บา นางสะการะวาตี นางมาหยารัศมี พระเพ่ือน และ พระแพง นางลักษณาวดี นางรน่ื และ นางโรย นางลำหับ นางตะเภาแกว้ นางตะเภาทอง นางวมิ าลา นางเลอื่ มลายวรรณ นางรจนา นางพนั ธรุ ัต นางมัทนา นางจณั ฑี

สารบญั (ต่อ) นางในวรรณคดี เร่อื ง นางอนั โดรเมดา วิวาหพ์ ระสมุทร นางศกนุ ตลา ศกุนตลา อณุ รทุ นางอษุ า นางศรสี ุดา/นางสดุ า สมทุ รโฆษคำฉันท์ กากี นางพินทมุ ดี นางกากี ลกั ษณวงศ์ นางทิพเกสร โสวัต นางย่ีสุน่ ปลาบู่ทอง นางประทมุ วดี มณีพชิ ัย นางเออ้ื ย พระนลคำหลวง นางยอพระกลิน่ สาวติ รี นางทมยนั ตี มหาเวสสันดรชาดก นางสาวติ รี นางมทั รี ตำรับท้าวศรีจุฬาลกั ษณ์ นางอมติ ตดา อลิ ราชคำฉันท์ นางนพมาศ แก้วหนา้ ม้า นางอิลา กนกนคร นางแกว้ หน้ามา้ /นางมณรี ตั นา จนั ทโครพ นางกนกเรขา นางโมรา เจา้ หญิงนกกระจาบ นางสวุ รรณเกสร อทุ ัยเทวี นางอุทยั เทวี นางโสน (สะ - โหฺน) โสนน้อยเรอื นงาม นางเมรี พระรถเมรี นางมโนราห์ นางสวุ ญิ ชา/นางจำปาทอง พระสุธนมโนราห์ นางพกิ ลุ ทอง ไชยเชษฐ์ พิกลุ ทอง

สารบญั (ต่อ) นางในวรรณคดี เรอ่ื ง นางเกศสรุ ยิ ง/พราหมณ์เกศสรุ ยิ ง สุวรรณหงส์ นางมณสี าคร โคบตุ ร นางอำพันมาลา นางจนั ท์สุดา หลวิชยั - คาวี นางสร้อยสุดา สิงหไกรภพ/สิงหไตรภพ นางนางไอ่คำ ตะละแมจ่ ันทรา ผาแดงนางไอ่ ผชู้ นะสบิ ทิศ นางปอร์เชยี (Portia) เวนสิ วาณชิ นางเตียวเส้ียน นางเอียนสี สามกก๊ นางจิตรางคะทา นางเทราปตี มหากาพย์มหาภารตะ นางวาสิฐี กามนิต

วรรณคดีไทยเรือ่ งรามเกยี รติ์ พระนิพนธ์ในพระบาทสมเดจ็ พระพทุ ธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช “...พิศพกั ตร์ผอ่ งพักตรด์ งั จนั ทร นางสดี า พิศขนงโกง่ งอนดงั คนั ศิลป์ พศิ เนตรดง่ั เนตรมฤคิน พศิ ทนต์ดัง่ นลิ อันเรียบราย พศิ โอษฐ์ดั่งหน่งึ จะแยม้ สรวล พิศนวลดงั สมี ณฉี าย พิศปรางด่ังปรางทองพราย พิศกรรณคล้ายกลบี บุษบง พศิ จุไรดงั่ หนึง่ แกลง้ วาด พิศศอวิลาสด่ังคอหงส์ พศิ กรดงั่ งวงคชาพงศ์ พิศทรงดั่งเทพกนิ รา พิศถนั ดั่งปทมุ เกสร พศิ เอวเอวอ่อนด่ังเลขา พศิ ผิวผิวผ่องดั่งทองทา พศิ จรติ กิรยิ ากจ็ บั ใจ…” นางสีดา คือ พระลักษมี มเหสีอของพระนารายณ์ อวตารลงมาเกิด เพื่อเป็นคู่ครองของพระราม ตาม บัญชาของพระอิศวร นางสีดา เป็นพระธิดาของทศกัณฐ์ กับนางมณโฑ แต่เมื่อประสตู ิแล้วพเิ ภกได้ทำนายวา่ นาง เป็นกาลกิณีแก่พระบิดาและบ้านเมือง ทศกัณฐ์จึงสั่งให้นำนางใส่ผอบลอยน้ำไป พระฤาษีชนกพบเข้า จึงเก็บไป เลี้ยงเป็นลูก โดยฝังดินฝากแม่พระธรณีไว้ เวลาผ่านไปถึง 16 ปี พระฤาษีชนกเบื่อหน่ายการบำเพ็ญพรต คิด กลับไปครองกรงุ มิถิลาเช่นเดมิ จงึ ลาเพศพรหมจรรย์ไปขุดนางขึน้ มาแล้วตง้ั ช่อื ใหว้ ่า สดี า (แปลวา่ รอยไถ) จากน้ัน พานางเขา้ เมอื งมิถิลา จัดพิธยี กศรคู่บา้ น ค่เู มอื งเพื่อเสยี่ งทายหาคคู่ รองให้นางสีดา พระรามยกศรได้ จึงได้อภิเษก สมรสกับนางสดี า

วรรณคดีไทยเร่อื งรามเกยี รต์ิ พระนิพนธ์ในพระบาทสมเด็จพระพทุ ธยอดฟา้ จฬุ าโลกมหาราช นางบุษมาลี \"...เห็นนางทรงลกั ษณว์ ไิ ลวรรณ ผวิ พรรณเพียงเทพอัปสร พกั ตร์ผอ่ งดงั่ ดวงศศิธร แน่งน้อยอรชรท้ังอนิ ทรยี ์ ขนงกง่ คอ้ มด่ังวาด โอษฐ์เอีย่ มดั่งชาดเฉลมิ ศรี นยั นเ์ นตรเพยี งเนตรมฤคี ปรางเปรยี บมณพี รายพรรณ ลำศอดง่ั คอราชหงส์ เอวองคด์ ่งั กินรีสวรรค์ สองกรดั่งงวงเอราวณั ดวงถันด่ังดวงปทุมทอง งามสรรพพรอ้ มสนิ้ สรรพางค์ งามนางในโลกไม่มสี อง งามพริ้มนมิ่ เนื้อนวลละออง ยิง่ พศิ ยง่ิ ต้องตดิ ตา...\" “นางบุษมาลี” เป็นนางฟ้าที่พระอินทร์สาปให้มาอยู่ในเมืองมายันนี้แต่เพียงผู้เดียว สาเหตุเพราะนางดันไปเป็นแม่สื่อแม่ชักให้แก่นางสนมของพระอินทร์กับท้าวตาวัน โดยนางบุษมาลจี ะพ้นจากคำสาปได้กต็ ่อเม่อื ทหารเอกของพระรามทีห่ าวเป็นดาวเป็น เดือนโยนนางกลบั ขนึ้ ไปบนสวรรค์ชั้นดาวดึงส์ นางได้เป็นเมยี คนแรกของหนมุ านก่อนท่ี หนมุ านจะโยนนางกลับไปบนสวรรค์

วรรณคดีไทยเร่อื งรามเกยี รต์ิ พระนิพนธ์ในพระบาทสมเดจ็ พระพทุ ธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช นางเบญกาย เป็นตัวละครในวรรณคดีเรื่อง รามเกียรติ์ เป็นธิดาของพิเภก และ เป็นหลานของทศกณั ฐ์ ท่ีต่อมาไดต้ กเปน็ ภรรยาคนหนง่ึ ของหนุมาน ได้ให้กำเนิดบุตรกับ หนุมานชื่อว่าอสุรผัด นางเบญกายมีบทบาทสำคัญในตอนนางลอย เนื่องจากได้คำส่ัง จากทศกณั ฑ์ให้แปลงร่างเป็นศพนางสีดาลอยน้ำไป

วรรณคดไี ทยเรือ่ งรามเกยี รต์ิ พระนพิ นธใ์ นพระบาทสมเด็จพระพทุ ธยอดฟ้าจฬุ าโลกมหาราช “...เดชะพระเวทสิทธศิ ักดิ์ พระวษิ ณรุ กั ษร์ งั สรรค์ เกิดเปน็ กัลยาวิลาวณั ย์ งามวจิ ติ รพิศพรรณขวญั ตา งามพกั ตรย์ ่ิงชนั้ มหาราช งามวลิ าสล้ำนางในดึงสา งามเนตรยิ่งเนตรในยามา งามนาสิกล้ำในดุษฎี งามโอษฐ์งามกรรณงามปราง ย่ิงนางในนิมาราศี งามเกศยง่ิ เกศกัลยาณี อันมใี นชนั้ นิรมติ ทั้งหกห้องฟ้าหาไม่ได้ ดว้ ยทรงวไิ ลลกั ษณไ์ พจิตร ใครเหน็ เปน็ ทีเ่ พ่งพศิ ทั้งไตรภพจบทิศไมเ่ ทียมทัน…” นางมณโฑ เป็นชายาของพาลี ทศกัณฐ์ หนุมาน และพิเภก โดยระหว่าง เปน็ มเหสีเอกของทศกัณฐ์ นางได้ให้กำเนิดนางสดี า เปน็ ตัวละครสำคัญตัวหน่ึงท่ี มีอดตี ชาตเิ ปน็ นางกบ ถูกชบุ ชีวติ โดยฤษี

วรรณคดีไทยเร่อื งรามเกยี รติ์ พระนพิ นธ์ในพระบาทสมเดจ็ พระพทุ ธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช นางวานรนิ \"...พศิ พกั ตรผ์ ่องเพียงศศธิ ร พิศขนงกง่ งอนดัง่ เลขา พิศเนตรด่ังเนตรมฤคา พิศนาสาแฉล้มอำไพ พศิ โอษฐโ์ อษฐเ์ อ่ยี มดง่ั จะแยม้ พศิ แกม้ เป็นท่พี ิสมยั พิศกรรณดั่งกลีบสมุ าลัย พศิ ทนแววไวด่ังแสงนิล พิศถันดง่ั ดวงปทมุ าศ พศิ ทรงวลิ าสวไิ ลส้นิ พศิ กรดง่ั งวงหสั ดนิ พศิ โฉมดั่งกนิ รฟี ้า...\" นางวานริน นั้นเดิมทีเป็นนางฟ้าอยู่บนสวรรค์ คอยดูแลโคมไฟบนเขาไกรลาส แตว่ นั หนึง่ เกดิ ทำโคมไฟดับ พระอิศวรจงึ ลงโทษให้ต้องมาอย่ทู เี่ ขาองั กาศ และมหี น้าท่ี รอคอยเพ่อื บอกท่ซี ่อนของวริ ณุ จำบังใหแ้ กห่ นุมาน ซ่ึงเหตกุ ารณ์น้ีทำใหน้ างวานรินและ หนุมานไดม้ าเจอกนั นางวานรินไดต้ กเปน็ เมยี คนที่ 4 ของหนมุ าน แมว้ ่าจะทำหนา้ ทบี่ อกทซ่ี อ่ นวิรฬุ จำบังเสร็จแล้วแต่ดว้ ยความหลงเสน่ห์หนุมาน กไ็ มอ่ ยากจะกลบั ไปยงั เขาไกรลาศ นางจึงรอจนหนมุ านเหาะกลับมาหาและได้พาตัวไป สง่ ในท่สี ุด

วรรณคดไี ทยเรื่องรามเกยี รติ์ พระนิพนธ์ในพระบาทสมเดจ็ พระพทุ ธยอดฟ้าจฬุ าโลกมหาราช \"...ดวงเอยดวงสมร เจ้างามงอนนม่ิ เน้ือมารศรี อนั ฝงู นางกำนลั ทง้ั นี้ พีไ่ มจ่ ำนงจงใจ...\" นางสุวรรณกันยมุ า นางสุวรรณกันยุมา เป็นชายาของอินทรชิต (รณพักตร์) นางสุวรรณกันยุมา เป็นยักษ์ที่อ่อนหวานและงดงาม นางมีบุตรกับอินทรชิตสองคนคือ ยามลิวันกับกันยุ เวก ต่อมาอินทรชิตถูกพระลักษณ์สังหาร นางก็เศร้าโศกเสียใจถึงสามี จากนั้นไม่ นานทศกัณฑ์หลงกลหนุมานทีท่ ำทีมาเป็นพวก ทศกัณฑ์ยกสมบัติของอินทรชิตทีต่ าย ไปรวมทง้ั นางกันยุมาใหแ้ ก่หนุมาน ซึง่ นางไมเ่ ตม็ ใจนักแต่กต็ กเป็นเมียของหนุมานจน ได้ ภายหลังจากทศกณั ฑถ์ ูกสังหารนางกันยมุ ากก็ ลายเป็นมา่ ยอีกครง้ั

วรรณคดไี ทยเรื่องรามเกยี รติ์ พระนพิ นธ์ในพระบาทสมเด็จพระพทุ ธยอดฟ้าจฬุ าโลกมหาราช นางสุพรรณมจั ฉา “...เม่อื นนั้ นวลนางสุพรรณมัจฉา ได้รว่ มรสรกั ภิรมยา กบั วายบุ ุตรวุฒิไกร องิ แอบแนบชดิ พิศวง งวยงงด้วยความพิศมัย แสนรักแสนสวาทจะขาดใจ อรทยั ลืมกลัวพระบดิ า ลืมเล่นในทอ้ งชลธาร ลืมฝูงบริวารมัจฉา ลมื อายลมื องคก์ ัลยา เสน่หาเพ่ิมพน้ พนั ทวี...” นางสุพรรณมัจฉา (ปลาสีทอง) เป็นตัวละครจากวรรณคดเี รื่อง “รามเกียรติ์” อันเป็น ธดิ าของทศกัณฑ์ ท่ีตอ่ มาได้ตกเป็นภรรยาคนหนงึ่ ของหนมุ าน ทหารเอกของพระราม นางปรากฏตัวครั้งแรกเมื่อครั้งที่พระรามให้หนุมานถมมหาสมุทรข้ามไปยังกรุงลงกา ทศกัณฑ์จึงให้นางสุพรรณมัจฉาและบริวารที่เป็นปลาลอบขนหินถมทะเลดังกล่าวไปทิ้ง หนุมานสงสัยจึงดำลงไปใต้ท้องทะเลจึงพบนางสุพรรณมัจฉา ภายหลังทั้งสองได้ร่วมรักกัน และมีบตุ รคอื มจั ฉานุ ท่ตี ัวเป็นลงิ มหี างเปน็ ปลา

วรรณคดไี ทยเร่อื งรามเกียรติ์ พระนพิ นธใ์ นพระบาทสมเดจ็ พระพทุ ธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช \"...งามล้ำนางเทพอปั สร อรชรออ้ นแอ้นด่ังเลขา โฉลมเฉลาเยาวลกั ษณ์จำเริญตา คล้ายพระอมุ าเทวี จง่ึ ให้นามนาฏนุชนงคราญ ชื่อกาลอจั นามารศร.ี ..\" นางกาลอัจนา นางกาลอัจนา เป็นสาวสวยที่ฤษีโคดมเสกขึ้นจากกองไฟเพื่อมาเป็นภรรยา ตน มีบุตรกับพระฤษีชื่อนางสวาหะ (แม่ของหนุมาน) ต่อมานางลักลอบได้เสียกับ พระอินทร์และพระอาทิตย์ มีบุตรชื่อ สุครีพ (บุตรพะรอาทติ ย)์ และพาลี (บุตรพระ อนิ ทร)์

วรรณคดไี ทยเรื่องรามเกียรต์ิ พระนิพนธใ์ นพระบาทสมเด็จพระพทุ ธยอดฟ้าจฬุ าโลกมหาราช \"...คร้ันได้ฤกษย์ ามเวลา กลั ยากค็ ลอดบตุ รี ให้ชอื่ สวาหะนงคราญ งามปานนางฟ้าในราศี องค์พระชนกชนนี ประโลมเลย้ี งเทวีทุกเวลา...\" นางสวาหะ นางสวาหะ เป็นบุตรสาวคนเดียวของนางกาลอัจนา รูปร่างหน้าตาสวยงาม ปานนางฟ้า เปน็ พ่ีสาวตา่ งพ่อของสคุ รพี และพาลี ชวี ติ นางคอ่ นขา้ งชอกช้ำเน่อื งจาก ไดเ้ หน็ แม่ลกั ลอบเปน็ ชู้กบั พระอาทิตยแ์ ละพระอนิ ทร์ แล้วนำความไปบอกฤษีโคดมผู้ เป็นพ่อ ต่อมาจึงถูกนางกาลอัจนาสาปให้ไปยืนขาเดียวอ้าปากกินลม จนกว่าจะ กำเนดิ ลูกเป็นลงิ จึงพ้นคำสาป ซง่ึ ต่อมาได้ใหก้ ำเนดิ บตุ รกับพระพาย นามวา่ หนมุ าน (ลงิ ทหารเอกพระราม) จึงพ้นคำสาป

วรรณคดีไทยเรื่องรามเกียรต์ิ พระนพิ นธ์ในพระบาทสมเด็จพระพทุ ธยอดฟ้าจฬุ าโลกมหาราช “พศิ พกั ตร์พักตร์ผ่องดง่ั ดวงจนั ทร์ พิศขนงดั่งคนั ธนศู ลิ ป์ พิศเนตรด่งั เนตรมฤคิน พศิ ทนต์ด่ังนลิ เรียบราย พศิ โอษฐ์โอษฐเ์ อีย่ มด่งั จะแย้ม พิศนาสิกแฉล้มเฉิดฉาย พิศปรางด่ังปรางทองพราย พิศกรรณกรรณคลา้ ยบุษบง พิศถนั ดั่งดวงปทุมมาศ พิศคอวลิ าสดั่งคอหงส์ พศิ กรดง่ั งวงคชาพงศ์ พศิ ทรงงามทรงจำเรญิ ตา” นางดารา นางดารา เป็นนางฟ้าอยู่บนสวรรค์ที่พระอิศวรประทานให้สุครีพเพื่อเป็น รางวัลที่สามารถช่วยให้เขาพระสุเมรกลบั มาตั้งตรงได้ โดยใส่นางไว้ในผอบฝากพาลี ไปให้แก่สุครีพผู้เป็นน้องชาย แต่ระหว่างทางพาลีเกิดสงสัยใคร่รู้ว่านางที่ประอิศวร ประทานใหน้ ้องชายจะงามเพียงใด จงึ เปิดผอบออกดู เม่อื ได้เห็นนางดาราก็เกิดหลง รักทนั ที จงึ ไดน้ างดาราเป็นเมียของตน

วรรณคดีไทยเรือ่ งรามเกียรติ์ พระนิพนธ์ในพระบาทสมเด็จพระพทุ ธยอดฟา้ จฬุ าโลกมหาราช นางมณีเมขลา นางมณีเมขลา เป็นนางฟ้าอยู่บนสวรรค์ทำหน้าที่รักษามหาสมุทร ครั้นถึง เวลาประชุมเหล่าเทวดา นางก็แต่งองค์ทรงเครือ่ งพร้อมด้วยของประจำกายคือดวง แก้วมณีเหาะจากวิมานที่ประทับ ปรากฏว่ายักษ์รามสูรเห็นนางมณีเมขลาล่อแก้ว แล้วตอ้ งการได้เป็นเจ้าของ จึงเขา้ แยง่ ชงิ ดวงแกว้ แต่ไม่สำเรจ็ นางมณเี มขลาปรากฏ อยใู่ นวรรณคดีและนทิ านไทยหลายเร่อื ง เช่น พระมหาชนก

วรรณคดีไทยเรือ่ งรามเกยี รต์ิ พระนพิ นธ์ในพระบาทสมเด็จพระพทุ ธยอดฟา้ จฬุ าโลกมหาราช นางเสาวรี เป็นนางฟ้าที่ถูกพระ อิศวรสาปให้มาเฝา้ ป่าสาลวัน ซง่ึ เป็นป่าท่ี มีไฟไหม้ตลอดเวลา และจะพ้นคำสาปก็ ตอ่ เมื่อเจอกับพระราม มาดบั ไฟปา่ ให้ นาง จึงจะพน้ คำสาป นางเสาวรี (นางฟา้ ถูกสาป) \"...แลเหน็ นางหน่งึ ประไพพักตร์ ทรงลักษณ์แน่งนอ้ ยเฉลมิ ศรี นงั่ อยใู่ นกลางวารี ขนุ กระบีป่ รดี าสถาวร...\" นางสุวรรณมาลี เป็นนางฟ้าทพ่ี ระ อิศวรสง่ั ให้มาเฝา้ กลางมหาสมทุ รเพอ่ื ชี้ทาง ไปกรงุ ลงกาแกบ่ รรดาทหารพระราม นางสุวรรณมาลี (นางฟ้าถูกสาป)

วรรณคดไี ทยเร่อื งรามเกียรต์ิ พระนพิ นธใ์ นพระบาทสมเด็จพระพทุ ธยอดฟา้ จุฬาโลกมหาราช นางกาลอคั คี นางกาลอัคคี (Kanavki) เป็นตัวละครในมหากาพย์รามเกียรติ์ของไทยและ รามายณะต้นฉบบั ของอนิ เดียและศรีลงั กา ในรามเกียรติ์ของไทยเปน็ ธิดาพญากาล นาคกับนางนาคประภา พญากาลนาคถวายให้ทา้ วลัสเตียนบดิ าของทศกัณฑ์ แต่ เนื่องจากท้าวลัสเตียนอายุมากจึงได้ให้นางกาลอัคคีเป็นพระมเหสีองค์แรกของ ทศกัณฐ์แห่งกรุงลงกา มีบุตรชื่อบรรลัยกัลป์ ต่อมาทศกัณฑ์ได้รับนางมณโฑที่พระ อิศวรประทานให้จงึ ตงั้ นางมณโฑเปน็ อัครมเหสีเอกแทน

วรรณคดไี ทยเรื่องรามเกยี รติ์ พระนพิ นธ์ในพระบาทสมเด็จพระพทุ ธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช “...นางสำมนกั ขายกั ษี ฟังพระดา่ วา่ พาที ด่ังวารีทิพมาเจอื ใจ ย่งิ แสนสวาทกลุม้ รกั จะถือคำหนกั กห็ าไม่ ชะแงแ้ ลตามเสด็จไป ฤทยั ด่าวดิน้ พนั ทวี...” นางสำมนกั ขา นางสำมนกั ขา เปน็ ธดิ าองค์เดยี วของทา้ วลัสเตียนและนางรัชฎา มีสวามี คือ ชวิ หา เปน็ น้องสาวของทศกัณฐ์ กมุ ภกรรณ พิเภก ขร ทษู ณ์และตรเี ศยี ร หลงั จากทช่ี ิวหาสามีของนางตายไป นางก็ไปหลงรักพระรามแต่พระรามไมส่ นใจ นางจึงไปทำร้ายนางสีดา แต่ถกู พระรามจับได้ จึงถกู พระลักษมณ์ ลงโทษด้วย การตัดหูและจมกู และปลอ่ ยนางคนื ไป เป็นเหตุให้เกิดสงครามระหวา่ งพระราม กบั ทศกณั ฐ์ นางสำมนกั ขา มบี ตุ รเปน็ รากษส 3 ใน 10 แหง่ กรุงลงกา คอื กุมภกาศ อดูล ปีศาจยกั ษิณี และวรณีสูร

วรรณคดไี ทยเร่อื ง “อยี ักษาตาโตโมโหมาก รูปก็กากปากกเ็ ปราะไม่เหมาะเหมง็ นมสองขา้ งอยา่ งกระโปรงดูโตงเตง ผวั ของเอ็งเขาระอาไม่นา่ ชม...” นางผเี สอ้ื สมุทร นางผีเสอ้ื สมุทร เปน็ นางยกั ษา หน้าตานา่ เกลียดอาศยั อยูใ่ นถ้ำซ่งึ อยูก่ ลางทะเล สามารถ แปลงร่างเป็นหญงิ สาวสวยได้ (จากภาพประกอบ) ชาติก่อนไดพ้ รจากพระอิศวรใหถ้ อดดวงใจใส่ไว้ ในกอ้ นหนิ ได้ นางจึงกำเรบิ ใจไปต่อสกู้ ับพระเพลิงจึงถูกไฟกรดเผาจนร่างมอดไหม้ นางก็กลายเป็น ปีศาจสงิ อยใู่ นก้อนหินท่ฝี ากดวงใจไว้ นางผเี สือ้ สมุทรมบี ทสำคัญในชว่ งต้นเรอ่ื งได้ลักพาพระอภยั มณีไปไว้ในถำ้ ดว้ ยหลงรัก จนกระทงั่ มลี กู ดว้ ยกัน 1 คน คอื สินสมุทร (ผแู้ ตง่ : สนุ ทรภ)ู่

วรรณคดีไทยเรอ่ื ง “พงศ์กษตั ริยท์ ัศนานางเงือกน้อย ดแู ชม่ ชอ้ ยโฉมเฉลาทัง้ เผา้ ผม ประไพพักตรล์ ักษณล์ ้ำล้วนขำคม ทงั้ เนอ้ื นมนวลเปล่งออกเตง่ ทรวง ขนงเนตรเกศกรออ่ นสะอาด ดังสุรางค์นางนาฏในวงั หลวง พระเพลินพศิ คิดหมายเสยี ดายดวง แลว้ หนักหน่วงนึกทจี่ ะหนีไป...” นางเงือก (จนั ทวดีพนั ปีหลวง) นางเงือก หรือ นางจันทวดีพันปีหลวง เป็นเงือกสาวแสนสวยอยู่ในท้องทะเลได้ไป ช่วยเหลือพระอภัยมณีหนีออกจากถ้ำนางผีเสื้อสมทุ ร จากนั้นพอ่ แม่ของนางเงือกถูกผเี ส้ือสมทุ ร ฆ่าตาย พระอภัยมณีนั้นหลงรักนางเงือกตั้งแต่แรกเหน็ จึงได้เสยี กัน ต่อมาให้กำเนิดบุตรชายชอื่ สินสมทุ ร (ผู้แต่ง : สนุ ทรภ)ู่

วรรณคดไี ทยเร่ือง “ พระโอษฐเ์ อย่ี มเทียมสีลิน้ จ่ีจิ้ม เปน็ ลกั ย้มิ แย้มหมายทั้งซา้ ยขวา ขนงเนตรเกศกรกลั ยา ดงั เลขาผดุ ผ่องละอองนวล...” นางสุวรรณมาลี นางสุวรรณมาลี เป็นธิดาของท้าวสิลราช กษัตรยิ ์เมืองผลกึ กับนางมณฑา นางมีรูปโฉมงดงามมาก แต่มีนิสัยขี้หึง ได้หมั้นหมายไว้กับอุศเรนโอรสกษัตริย์ เมืองลังกา นางลงเรอื ไปเท่ียวทะเลกบั ท้าวสลิ ราชแล้วได้ไปพบกับพระอภัยมณีที่ เกาะแกว้ พสิ ดาร สนิ สมุทรบตุ รของพระอภัยมณีพยายามเป็นสื่อให้นางรักใคร่กับ พระอภัยมณี ครั้นได้กลับไปถึงเมืองผลึกนางก็ได้เข้าพิธีแต่งงานกับพระอภัยมณี ทัง้ สองมีธดิ าฝาแฝดช่ือสรอ้ ยสวุ รรณและจนั ทร์สุดา (ผแู้ ตง่ : สุนทรภ)ู่

วรรณคดีไทยเรือ่ ง “เหน็ โฉมยงองคล์ ะเวงวัณฬาราช สถติ อาสนอ์ ำไพวิไลโฉม ดังดวงเดือนเคล่ือนคล้อยลอยโพยม งามประโลมลมื องคห์ ลงตะลงึ เหมอื นรูปรา่ งช่างเขยี นไมเ่ พ้ยี นผดิ ทศทิศธาตรีไมม่ ถี ึง พระกรออ่ นละมอ่ มเหมอื นกลอ่ มกลึง นว้ิ ดง่ั หนง่ึ ลำเทยี นเจียนประจง” นางละเวงวัณฬา นางละเวงวัณฬา เป็นธิดาของของกษัตริย์เมืองลังกา และเป็นน้องสาวของอุษเรนผู้ เป็นค่หู มนั้ ของนางสุวรรณมาลี เม่ือนางอายไุ ด้ 16 ปี นางต้องสญู เสยี บิดาและพี่ชายในสงคราม สู้รบระหว่างเมืองลังกาและเมืองผลึกเพ่ือแย่งชิงนางสุวรรณมาลีกลับคืนจากพระอภัยมณี แม้ จะเสียใจจนคิดที่จะฆ่าตัวตายตามพ่อและพี่ชายไป แต่ด้วยความแค้นและภาวะที่บ้านเมือง กำลงั ขาดผู้นำ นางจึงขน้ึ ครองเมอื งลังกาแทนบิดา และตัง้ ใจแนว่ แน่ที่จะแก้แคน้ แทนบิดาและ พชี่ าย (ผแู้ ตง่ : สนุ ทรภู)่

วรรณคดีไทยเรอื่ ง ผแู้ ตง่ : สนุ ทรภู่ “ นางทลู วา่ ขา้ นอ้ ยน้รี ปู ชั่ว ก็รูต้ ัวมน่ั คงไมส่ งสยั แต่แสนงามความร้อู ยูใ่ นใจ เหมือนเพ็ชรไพฑูรยฝ์ า้ ไมร่ าคี...” นางวาลี นางวาลี นางเป็นสนมเอกของพระอภยั มณีซ่ึงแตกต่างจากเมียคนท่ีผา่ นๆ มา เพราะนางวาลีจัดว่าเป็นเมียทข่ี ี้เหร่ทสี่ ดุ แถมยงั มาเสนอตัวขอให้พระอภัยมณี เป็นสามีเองอีก แรกเริ่มเดมิ ทีพระอภัยมณเี องกไ็ ม่เต็มใจนกั แต่นางวาลีเป็นผู้หญิง ท่ีมีสตปิ ัญญาและวาจาเป็นเลศิ เคยชว่ ยรบกับอุศเรนโดยใช้วาจาพูดจนอุศเรนอก แตกตาย แต่สดุ ทา้ ยนางก็ตายเพราะผอี ุศเรนสงิ ร่างจนปว่ ยหนกั (ผแู้ ตง่ : สุนทรภ)ู่

วรรณคดไี ทยเร่อื ง นางเกษรา “...เนตรขนงวงวลิ าศ พศิ เพยี งบาดนยั นา พระกรรณแก้วแววตา ดงั กลบี ผกาโกมล สองกรก็ออ่ นชด ดังงอนรถพระสรุ ิยน ปรางประพระสคุ นธ์ พิศเพียงผลลกู จันทน์ ทรวดทรงพระองค์ออ่ น ดังอัปสรสาวสวรรค์ โกมทุ บุษบนั ไม่เทียมถันประทุมา โอฐสะอาดดงั ชาดจ้มิ เม่อื ยามยิ้มดงั เลขา เม่ือเนตรน้องมาต้องตา ดงั สายฟา้ มาฟาดทรวง...” นางเกษรา เป็นธิดาจากเมืองรมจักรพบรักกับศรีสุวรรณ (น้องชายพระอภัมณี) โดยการชว่ ยเหลือของพเ่ี ลีย้ งและพราหมณ์หนุ่ม 3 คนทเี่ ดินทางมากับศรีสวุ รรณ ตอ่ มาศรี สุวรรณช่วยรบกับท้าวอุเทนจากเมืองหนึ่งจนชนะ พระบิดาของนางเกษรายกนางให้เปน็ รางวัลแกศ่ รีสุวรรณ จึงไดค้ รองรักกัน มลี ูกดว้ ยกัน 1 คนคือ นางอรณุ รศั มี (ผแู้ ต่ง : สนุ ทรภ)ู่

วรรณคดไี ทยเร่อื ง นางศรีสดุ า นางศรีสุดา เป็นข้าหลวงของนางเกษราได้เป็นภรรยาของศรีสุวรรณใน ชว่ งเวลาไล่เลยี่ กนั มีบตุ ร 1 คน คือ พระกฤษณา นางศรีสดุ าไมไ่ ดม้ ีบทบาทนัก แต่ ลูกชายของนางเป็นกำลังสำคัญของฝ่ายรมจักรในศึกปราบมังคลาช่วงท้ายเรื่อง (ผู้แตง่ : สุนทรภ)ู่

วรรณคดไี ทยเรอื่ ง ผแู้ ต่ง : สนุ ทรภู่ \"...แต่เส้ือห้มุ พมุ่ พวงที่ทรวงทรง เห็นแต่องคพ์ ระวลิ าสเพียงบาดตา พระปรางด่งั ปรางทองดูผ่องพว่ ง เปลง่ ดง่ั ดวงจนั ทร์เพญ็ เด่นเวหา เปน็ นำ้ นวลชวนชนื่ รนื่ วิญญาณ์ สดู นาสาเสียวให้งว่ งงง...\" นางรำภาสะหรี รำภาสะหรี เป็นบตุ รอิเรนแม่ทัพลังกา บริวารนางละเวง วณั ฬา เป็นผู้ทำเสน่ห์ศรสี ุวรรณ ทำใหศ้ รีสุวรรณหลงรักและติด พนั อยูใ่ นเมืองลงั กา มบี ุตรกับศรสี วุ รรณคอื วลายุดา (ผู้แตง่ : สุนทรภ)ู่

วรรณคดีไทยเรอื่ ง ผแู้ ต่ง : สุนทรภู่ นางสร้อยสุวรรณ - นางจนั ทรส์ ดุ า \"...พระหัสไชยได้สองพระนอ้ งนาฏ เปน็ ค่ชู มสมมาดปรารถนา พาน้องนอ้ ยสร้อยสุวรรณจันทร์สุดา ไปพาราการะเวกเปน็ เอกองค.์ ..\" สร้อยสุวรรณและจันทร์สุดา เป็นธิดาฝาแฝดของนางสุวรรณมาลีกบั พระอภยั มณี ต่อมาไดเ้ ป็นชายาพระหัสไชยแห่งเมอื งการะเวก

วรรณคดีไทยเรอ่ื ง ผแู้ ตง่ : สุนทรภู่ “ดโู น่นแนะแม่อรุณรัศมี ตรงมือชี้ดาวเตา่ นนั่ ดาวไถ น่ันดาวธงอยูต่ รงหน้าอาชาไนย ดาวลูกไกเ่ คยี งค่เู ปน็ หมกู่ ัน” นางอรุณรศั มี นางอรณุ รัศมี พระธิดาของศรีสุวรรณทเ่ี กดิ กับนางเกษรา มอี ายุไลเ่ ล่ยี กับสนิ สมทุ ร เมอ่ื ศรีสวุ รรณและสนิ สมุทรออกตามหาพระอภยั มณนี ัน้ กไ็ ด้ร่วมเดินทางไปดว้ ย ทำใหส้ นิทสนมกับสินสมุทรมาก มนี ิสัยขง้ี อน เมือ่ ครงั้ ส้ินศึกลังกาถกู จบั ให้แต่งงานกับ สนิ สมุทร แต่สนิ สมุทรตอ้ งงอ้ อยู่นานกวา่ จะยอมเข้าหอ เพราะนางไม่ตอ้ งการเปน็ ชายา รองของสนิ สมทุ ร ซึ่งไดก้ บั นางยุพาผกาก่อนหนา้ นี้

วรรณคดีไทยเร่อื ง ผู้แต่ง : สนุ ทรภู่ นางเสาวคนธ์ นางเสาวคนธ์ คือ ราชธดิ าองค์โตของท้าวสุริโยทัย เชษฐภคนิ ี (พ่ีสาว) ของหัสไชย อายุ ไล่เลี่ยกับสุดสาครและเป็นเพื่อนเล่นกันมาจนโต จนกระทั่งสุดสาครออกตามหาพระอภัยมณี ต่อไปก็ได้ติดตามสุดสาครไปด้วย และมีบทบาทร่วมรบในศึกเก้าทัพกรุงลังกาตีเมืองผลึก จนกระทั่งสุดสาครไปติดพันนางสุลาลีวันอยู่เมืองลังกา นางเสาวคนธ์ก็ติดตามไปด้วย ความหึงหวงลุแกโ่ ทสะ ใช้ธนยู ิงแก้มนางสลุ าลวี ัน ต่อมาเมือ่ เสรจ็ ศึกลงั กา ทา้ วสุรโิ ยทัยจะให้นาง เสาวคนธ์แต่งงานกับสุดสาคร ซึ่งนางเสาวคนธ์ไม่พอใจที่จะต้องเป็นชายารองของสุดสาคร จึงปลอมตัวเป็นฤาษีหนีไปจนถึงเมืองวาหุโลมและตีได้เมืองวาหุโลม จนกระทั่งสุดสาครไปง้อ งอนจึงกลบั มาคนื ดแี ละยอมแต่งงานดว้ ย หลังศกึ ลงั กาครั้งท่ี 2 เมอื่ พระอภัยมณีออกบวชและมัง คลาหนีไป เสาวคนธแ์ ละสุดสาครจงึ ได้ครองเมอื งลังกา ผู้แตง่ : สนุ ทรภู่

วรรณคดีไทยเร่ือง ผ้แู ตง่ : สุนทรภู่ ยุพาผกา เป็นลูกเลี้ยงของนางละเวง วัณฬา พี่สาวนางสุลาลีวัน ซึ่งนางละเวงวณั ฬา ไปขอมาจากบาทหลวงปีโปจากบ้านสกิ คารนำ เป็นผู้ทำเสนห่ ์สินสมุทร ทำให้สินสมุทรหลงรกั และติดพนั อยู่ในเมอื งลงั กา มีบุตรกบั สินสมทุ ร คือ วายพุ ัฒน์ นางยพุ าผกา นางสุลาลีวัน เป็นลูกเลี้ยงของนาง ละเวงวัณฬา น้องสาวนางยุพาผกา ซึ่งนาง ละเวงวัณฬาไปขอมาจากบาทหลวงปีโปจาก บ้านสิกคารนำ เป็นผู้ทำเสน่ห์สุดสาคร ทำให้ สุดสาครหลงรักและติดพันอยู่ในเมืองลังกา มี บตุ รกับสุดสาครคอื หัสกนั นางสุลาลวี ัน

วรรณคดีไทยเสภาเร่อื ง \"ทรวดทรงส่งศรไี ม่มแี บน อรชรอ้อนแอ้นประหนึง่ เหลา ผมสลวยสวยขำงามเงา ใหช้ อ่ื เจา้ วา่ พมิ พิลาไลย\" นางวนั ทอง นางวนั ทอง เป็นธดิ าคนเดียวของพันศรโยธา และนางศรีประจัน ครอบครัวของนางวนั ทองเป็นตระกูล พอ่ คา้ ท่มี ีฐานะดพี อสมควร นางจงึ ไดร้ บั การเล้ียงดูเปน็ อยา่ งดี นางวันทองมรี ูปรา่ งหน้าตาสวยงาม อรชรออ้ นแอน้ กิริยามารยาทแช่มช้อย ซึ่งความสวยของนางนั้นปรากฏให้เห็นชัดตั้งแต่ยังเป็นเด็ก และยังมีผมสวย แต่เดิม ชอ่ื พมิ พลิ าไลยรักกับพลายแกว้ และแต่งงานเป็นเมยี เอกของพลายแก้ว ซง่ึ ต่อมาพลายแกว้ ออกรบแล้วกลายเป็น ขุนแผน มเี มยี ตามมาอกี หลายนาง นางพิมพลิ าไลยเปล่ียนชื่อเป็นวนั ทองเนือ่ งจากอาการป่วย เรื่องราวของนางวันทองถูกอบุ ายแยง่ ชิงไป มาระหว่างขุนช้างและขุนแผน กระทง่ั สดุ ทา้ ยนางถกู ประหารเหตุเพราะถูกกล่าวหาวา่ เป็นหญงิ สองใจ ผู้แตง่ : แต่เดมิ เปน็ นิทานพ้ืนบา้ นเล่าต่อกนั มา จนกระทงั่ รัชกาลที่สองรบั ส่ังใหก้ วสี มยั พระองค์ รวมทั้ง พระองค์เองร่วมกันแต่งข้ึน

วรรณคดีไทยเสภาเรอ่ื ง ขนุ ช้างขุนแผน นางสายทอง นางสายทอง เปน็ เป็นทาสของนางศรีประจัน มหี น้าท่เี ป็นพเ่ี ลยี้ งนางพิมพิลาไลยบตุ รสาวของนางศรี ประจัน และยังเป็นภรรยาของขุนแผนด้วย โดยครัง้ หนงึ่ พลายแก้วได้ลกั ลอบมาหานางพิม ท่ีบา้ นนางศรีประจนั ในยามดึก โดยนางสายทองเป็นผู้ เปิดประตูให้เข้ามาและมอบแพรห่มกายของนางให้ พลายแก้วห่มเพื่อกันคนผิดสังเกต พลายแก้วก็เข้าหา นางพิมแล้วมีเพศสัมพันธ์กันในครั้งนั้น เมื่อนางพิม หลับไปพลายแก้วก็ออกจากห้องนางพิมไปเข้าห้อง นางสายทองและร่วมเพศกัน นางสายทองจึงถือเป็น เมยี คนหนึ่งของพลายแกว้ ผแู้ ตง่ : แตเ่ ดมิ เปน็ นทิ านพื้นบ้านเล่าตอ่ กันมา จนกระทงั่ รชั กาลทีส่ องรับสงั่ ให้กวสี มยั พระองค์ รวมทง้ั พระองค์เองร่วมกันแตง่ ข้นึ

วรรณคดีไทยเสภาเร่อื ง ขุนชา้ งขุนแผน “...งามปลงั่ ดงั่ บัวข้นึ บนนำ้ ยังไมต่ ้องแดดชำ้ เมือ่ ยามสาย ไฝฝ้าหน้านางไม่มีระคาย ไหลผ่ ายเอวกลมดังแกลง้ รัด...” นางลาวทอง นางลาวทอง ลูกสาวของแสนคำแมนกับนางศรีเงินยวง เป็นเมียของขุนแผน และเป็นผู้ จดุ ชนวนให้นางพิมพิลาไลยกับขุนแผนต้องแตกหักกนั โดยไม่เจตนา ทง้ั ทโ่ี ดยนสิ ยั แท้จรงิ เป็นคนอารมณ์ดี ไม่มจี ริตหรอื พยศ ท้งั ยงั มคี วามศรัทธาเลอ่ื มใสในศาสนาอีกดว้ ย แต่ต่อมาถกู กกั บริเวณอย่ใู นวัง โดยไปอยู่ ฝ่ายปักสะดึง เป็นเวลานานมาก เนื่องจากมีฝีมือปักม่านได้สวยงามไม่แพ้นางวันทอง และในที่สุดได้ กลบั มาใช้ชวี ติ คู่กับขุนแผนอีกครั้ง ผู้แต่ง : แต่เดิมเป็นนิทานพื้นบ้านเล่าต่อกันมา จนกระทั่งรัชกาลที่สองรับสั่งให้กวีสมัยพระองค์ รวมทง้ั พระองคเ์ องร่วมกนั แตง่ ขน้ึ

วรรณคดไี ทยเสภาเรื่อง ขนุ ชา้ งขนุ แผน นางแก้วกริ ิยา นางแก้วกิริยา เป็นลูกของพระยา สโุ ขทัย กบั นางเพญ็ จันทร์ พอ่ พานางมาขายฝาก “เจา้ ร่างน้อยนอนน่ิงบนเตยี งตำ่ ให้เป็นทาสของขุนช้างเพื่อ นำเงินไป ใช้หนี้ ขุน คมขำงามแฉล้มแจ่มใส ช้างนึกเอ็นดูจงึ เลี้ยงนางไวเ้ ป็นเหมือนน้องสาว ควิ้ คางบางงอนอ่อนละไม รอยไรเรยี บรดั ระดบั ดี” ฝ่ายขุนแผนหาของสำคัญสามอย่าง คือ ดาบฟา้ ฟื้น กุมารทอง ม้าสหี มอกไดค้ รบแลว้ คนื หนึ่งก็ขึ้นบ้านขุนช้างเพื่อลักตัวนางวันทอง ไป แต่เข้าห้องผิดไปเข้าห้องนางแก้วกิริยาและ ไดน้ างเป็นภรรยา กอ่ นจากกนั ขนุ แผนมอบแหวน ให้นางไว้ดตู ่างหนา้ และให้เงนิ ไปไถ่ตัวกบั ขุนช้าง ตลอดเวลานางเปน็ ภรรยาท่ีดีและซ่อื สัตย์ ต่อขุนแผนเสมอ ยามที่ขุนแผนมีเคราะห์ ต้องโทษถึงจำคุก นางก็ตามไปคอย ปรนนิบัติ ดูแลอยู่จนพ้นโทษซึ่งกินเวลาถึง 15 ปีนางมีลูก ชายกบั ขนุ แผน คอื พลายชุมพล ผ้แู ต่ง : แต่เดิมเป็นนิทานพื้นบา้ นเลา่ ต่อกนั มา จนกระทง่ั รัชกาลท่ีสองรับสั่งใหก้ วีสมัยพระองค์ รวมทั้ง พระองค์เองร่วมกนั แต่งขึ้น

วรรณคดไี ทยเสภาเรื่อง ขนุ ช้างขุนแผน นางบวั คลี่ “...แลเห็นบวั คลี่อย่ทู หี่ ้าง สำอางนวลละอองผ่องผิวหน้า พึ่งรุ่นสาวกะทดั รดั จำรสั ตา ท้งั ทรงศรีกริ ิยากน็ า่ ชม...” นางบวั คล่ี เปน็ ลกู สาวของหม่ืนหาญ (นายเดชกระดูกดำ) และนางสีจันทร์ นางมี รูปโฉมงดงามราวกบั สาวชาววัง ที่แม้แตเ่ จ้าเมืองกรมการแห่งกาญจนบุรรี ้กู ิตตศิ ัพท์ความ งามของนางกส็ ง่ คนมาสขู่ อ แตบ่ ิดาของนางไม่ยอมยกให้ ภายหลังบิดายกให้เปน็ เมียของ ขุนแผนแตต่ ่อมาถูกขนุ แผนฆ่า แล้วเอาเด็กในท้องมาทำเปน็ กุมารทอง ผู้แต่ง : แต่เดิมเป็นนิทานพื้นบ้านเล่าต่อกันมา จนกระทั่งรัชกาลที่สองรับสั่งให้กวีสมัย พระองค์ รวมทง้ั พระองค์เองรว่ มกนั แตง่ ขนึ้

วรรณคดีไทยเสภาเรื่อง ขุนช้างขุนแผน นางสร้อยฟ้า นางสร้อยฟ้า เป็นธิดาของพระเจ้า เชยี งอินทร์ เจ้าเมอื งเชยี งใหมก่ ับนางอัปสร นางสรอ้ ยฟ้ามีรูป โฉมงดงามมาก แต่กิริยามารยาทไม่เรียบร้อย นิสัยขี้อิจฉา เมื่อเชียงใหม่แพ้สงคราม สมเด็จพระพันวษาก็ยกนางให้ แต่งงานกับพลายงามพร้อมกับนางศรีมาลา นางสร้อยฟ้าเจ็บใจที่พลายงามรักนางศรีมาลา มากกว่า จึงให้เถรขวาดทำเสน่ห์ แลว้ แกลง้ หาเร่ืองให้นางศรี มาลาถูกพลายงามทุบตี ต่อมาพลอยชุมพลก็แก้ไขได้ หลังจากที่พิสูจน์ได้ว่านางสร้อยฟ้าผิดจริง ก็ถูกส่ัง ใหป้ ระหารชีวิต แตน่ างอ้อนวอนใหน้ างศรีมาลาช่วย ขออภัย โทษ โดยอ้างอิงถงึ ลูกในทอ้ งทจี่ ะต้องตายไปกับนางดว้ ย นาง จงึ เพียงแต่ถกู เนรเทศไปอยู่ที่เชียงใหมต่ ามเดิม ไมน่ านต่อมา นางก็คลอดลูกชายช่อื พลายยง ผู้แต่ง : แต่เดิมเป็นนิทานพื้นบ้านเล่าต่อกันมา จนกระทั่งรัชกาลที่สองรับสั่งให้กวีสมัยพระองค์ รวมท้ัง พระองค์เองร่วมกันแตง่ ขนึ้ นางสร้อยฟา้

“...น้องเอ๋ยรปู ร่างช่างกระไร วรรณคดีไทยเสภาเรอ่ื ง ถึงนางในกรงุ ศรีไม่มีเทียม ขนุ ชา้ งขุนแผน ดงั พระจันทร์วันเพ็ญเมื่อผอ่ งผุด บริสุทธ์โิ อภาสสะอาดเอย่ี ม สองแก้มแยม้ เหมือนจะย่ัวเรยี ม งามเสง่ียมราศีผดู้ ีจริง ทั้งจรติ กริ ิยามารยาท ก็ฉลาดไว้วางอย่างผูห้ ญงิ ออ่ นชะอ้อนเหมอื นจะวอนให้ประวงิ จะยิ้มพรายกพ็ ร้ิงยงิ่ เพราตา...” นางศรมี าลา นางศรีมาลา เป็นลูกของพระพิจิตรกับนางบุษบา นางเป็นหญิงที่งดงาม ทงั้ รูปรา่ งหนา้ ตา กิริยามารยาท และงามน้ำใจ นางไดพ้ บและรกั กบั พลายงาม ลูก ของขุนแผนกับนางวันทอง ตอนที่พลายงามกับขุนแผนยกทัพไปทำสงครามกับ เชียงใหม่แล้วได้แวะเยี่ยมพ่อแม่ของนาง ต่อมาศรีมาลาได้ให้กำเนิดลูกกับพลาย งามให้ช่ือวา่ พลายเพชร และพลายบัว ผู้แต่ง : แต่เดิมเป็นนิทานพื้นบ้านเล่าต่อกันมา จนกระทั่งรัชกาลที่สองรับสั่งให้กวีสมัย พระองค์ รวมทง้ั พระองค์เองร่วมกนั แต่งขึ้น

วรรณคดไี ทยเสภาเรอ่ื ง ขุนชา้ งขนุ แผน “...แล้วหันมาปราศัยนางสรอ้ ยทอง อยา่ งหมน่ หมองจะเลีย้ งใหง้ ามหนา้ สมเป็นราชบตุ รศี รีสัตนา ซึง่ บดิ ายกให้ด้วยไมตรี...” นางสร้อยทอง นางสร้อยทอง เป็นพระราชธิดาพระเจ้าล้านช้างกับนางเกสร หลังจากที่ขุนแผน และพลายงามชนะการศึกกบั เจ้าเมืองเชยี งใหมแ่ ลว้ กไ็ ด้พานางสร้อยฟ้ากับสร้อยทองกลับมา อยุธยาด้วย พระพันวษาให้นางสร้อยทองเป็นบาทบริจาริกาของสมเด็จพระพันวษา ส่วน สร้อยฟ้าน้ันยกให้เป็นเมยี ของพลายงาม ซ่งึ ในสว่ นนี้มีคนจำนวนมากเข้าใจว่าสรอ้ ยฟ้า และ สร้อยทองเปน็ พี่น้องกัน อาจดว้ ยชอื่ ทีพ่ ้องกนั และไดน้ างมาจากการศึกท่เี ชยี งใหม่เหมอื นกัน แต่นางท้ังสองไม่ไดเ้ ปน็ พน่ี ้องกันแตอ่ ยา่ งใด ผู้แต่ง : แต่เดิมเป็นนิทานพื้นบ้านเล่าต่อกันมา จนกระทั่งรัชกาลที่สองรับสั่งให้กวี สมัยพระองค์ รวมทง้ั พระองคเ์ องรว่ มกันแตง่ ข้ึน

วรรณคดีไทยเรอื่ ง “งามงอนออ่ นระทวยนวยแนง่ ดำแดงนวลเนื้อสองสี ผอ่ งพกั ตรผ์ ิวพรรณดั่งจนั ทรี นางในธานไี มเ่ ทียมทัน” นางจินตะหราวาตี นางจินตะหรา เป็นพระธิดาท้าวหมันหยากับนางจินดาส่าหรปี ระไหมสุหรี เกิดในปี เดียวกับอิเหนาแตอ่ ่อนเดือนกว่า จึงมีฐานะเปน็ น้อง แต่ความงามของนางเป็นที่เลื่องลือและ ทำให้อิเหนาหลงใหลจนไม่อยากกลับบ้าน แต่ขณะนั้นอิเหนามีคู่หมั้นแล้ว คือ นางบุษบา เดิมทีอิเหนาหลงนางจนไม่อยากแต่งงานกับบุษบา แต่ภายหลังเมื่ออิเหนาพบนาง บุษบาก็เกิดหลงรัก จนทำให้รักนางจินตะหราน้อยลง แต่ท้ายที่สุดแล้วนางจินตะหราได้ แต่งงานกับอิเหนาโดยเป็นประไหมสุหรีฝ่ายขวา นางบุษบาเป็นประไหมสุหรีฝ่ายซ้าย แม้ นางจะรู้สึกไม่พอใจกบั ตำแหน่งเพราะอิเหนารักนางบุษบามากกว่า แต่นางก็ยอมปรองดอง กับนางบุษบาแต่โดยดี

วรรณคดไี ทยเร่อื งอิเหนา พระนิพนธ์ในพระบาทสมเด็จพระพทุ ธเลศิ หลา้ นภาลยั นางบุษบา “ ดวงเอยดวงยิหวา งามอยา่ งนางฟ้ากระยาหงัน นวลละอองผอ่ งพักตร์ผวิ พรรณ ด่ังบุหลันทรงกลดหมดมลทนิ งามเนตรดังเนตร มฤคมาศ งามขนงวงวาดด่ังคนั ศิลป์ อรชรออ้ นแอ้นดงั กินรนิ งามสิ้นทุกส่ิงพริง้ พร้อม...” นางบุษบา เป็นธิดาของทา้ วดาหาและประไหมสุหรีดาหราวาตี แหง่ กรุงดาหา เมื่อตอน ประสูติมเี หตุอัศจรรย์คอื มกี ล่ินหอมตลบอบอวลไปทว่ั ทั้งวัง ดนตรี แตรสังข์ก็ดังข้ึนเองโดยไม่ มีผู้บรรเลง และเมื่อประสูติได้ไม่นาน ท้าวกุเรปันก็ขอตุนาหงันให้กับอิเหนา ทั้งนี้ นางบุษบา เป็นหญิงที่งามล้ำเลิศกว่านางใดในแผ่นดินชวา กิริยามารยาทเรียบร้อย คารมคมคาย เฉลียว ฉลาดทันคน ใจกว้างและมีเหตุผล จงึ ทำให้อเิ หนารกั ใครห่ ลงใหลนางย่ิงกว่าหญงิ ใด

วรรณคดีไทยเร่อื งอเิ หนา พระนิพนธ์ในพระบาทสมเดจ็ พระพทุ ธเลิศหลา้ นภาลัย นางสะการะวาตี สะการะวาตี เป็นธิดาของท้าวปันจะรากันผู้เป็นพระเชษฐาของท้าวปักมา หงัน นางถูกพระชนกถวายให้อิเหนาโดยการยินยอมของ จินตะหราวาตี ตอนท่ี อิเหนาจะยกทพั ไปช่วยรบป้องกันเมืองดาหานนั้ ไดฝ้ ากนางและมาหยารัศมีไว้กับจิน ตะหราวาตี

วรรณคดีไทยเรอ่ื งอิเหนา พระนพิ นธ์ในพระบาทสมเดจ็ พระพทุ ธเลิศหลา้ นภาลัย นางมาหยารัศมี มาหยารัศมี เปน็ ธิดาของระตูปักมาหงนั นางมนี อ้ งชายคอื สังคามาระตา รูปโฉมของ มาหยารัศมีงดงามมากเป็นกุลสตรที ส่ี งบเสงี่ยมเรยี บรอ้ ยไมเ่ หอ่ เหมิ ทะเยอทะยาน เช่อื ฟงั และยอมปฏิบตั ิตามคำส่ังฃองบดิ ามารดาและสามแี ต่โดยดี มตี ำแหน่งเป็นมะเดหวฝี ่ายซ้าย ของอเิ หนา

วรรณคดีเรอ่ื งลิลิตพระลอ พระเพื่อน - พระแพง ลลิ ิตพระลอ เปน็ ยอดวรรณคดีประเภทลลิ ิตเขา้ ใจกันว่าเปน็ เรอื่ งจรงิ เล่ากันเร่ือยมาจน เป็นนยิ ามช่อื ดงั ของทอ้ งถิ่นไทยภาคเหนือ แถว ๆ จงั หวดั แพร่และลำปาง ไม่ปรากฏนามผแู้ ตง่ แต่คงจะเป็นกวีชน้ั นกั ปราชญท์ เี ดยี วแต่งได้เลิศเลอนกั ยังหาผเู้ ทยี บทานไม่ได้ เป็นเรอ่ื งราวโศกนาฏกรรมความรกั ระหว่างพระลอผ้คู รองเมอื งสรวง และพระเพอ่ื น พระ แพงธิดาฝาแฝดจากเมืองสรองซึ่งเป็นเมืองคู่อริกนั ทั้งสามรกั กันและหลงใหลต่อกนั และกันมาก แต่สุดทา้ ยก็ถกู สังหารไปพร้อมๆกัน

วรรณคดเี รอ่ื งลิลิตพระลอ นางลกั ษณาวดี พระนางลักษณาวดี เป็นพระชายาคน แรกของพระลอที่พระนางบุญเหลือสู่ขอให้มา เป็นชายาของพระลอ ภายหลังพระลอไปตก หลุมรักแฝดสาว พระเพื่อน พระแพงจากเมือง สรอง และเกิดโศกนาฏกรรม ทำให้นาง ลกั ษณาวดีสญู เสยี พระสวามไี ปในท่ีสดุ “พระไปแมพ้ ระได้ สมสอง ไหนจะคนื กลบั ครอง ครอบเกลา้ อย่าคดิ อย่าจงปอง สองปลอ่ ย มาฤา สองจะลวงโลมเลา้ อย่วู า้ วงั ปิงฯ”

วรรณคดเี รอ่ื งลิลติ พระลอ \"เสร็จสองสมภาสแล้ว กลกาม สองอ่อนสองโอนถาม ชอ่ื ชู้ สองมาแตใ่ ดนาม ใดบอก ราพ่อ ให้แก่สองเผือรู้ ชือ่ ร้เู มืองสอง\" นางรื่น - นางโรย นางรื่น – นางโรย จากวรรณคดีเรื่องลิลิตรพระลอ เป็นพี่เลี้ยงของพระเพื่อน พระแพง ธิดาฝาแฝด และเปน็ แมส่ ือ่ แมช่ กั ให้พระเพื่อน พระแพงได้สมรักกับพระลอดว้ ย สว่ นนางรน่ื นาง โรยเองกไ็ ด้สมสวาทกบั นายแก้วและนายขวัญ เปน็ ทม่ี าของบทอศั จรรย์อันลอื เล่ืองท้ังบนบกและ ในน้ำ เรียกได้ว่า เสร็จกิจกามค่อยถามชื่อชายหนุ่ม ซ่ึงแตกต่างจากขนบของหญิงไทยสมัย โบราณ ลิลิตพระลอ เป็นยอดวรรณคดีประเภทลิลิตเข้าใจกันว่าเป็นเรื่องจริงเล่ากันเรื่อยมาจน เป็นนิยามชื่อดังของทอ้ งถิ่นไทยภาคเหนือ แถว ๆ จังหวัดแพร่และลำปาง ไม่ปรากฏนามผู้แตง่ แตค่ งจะเป็นกวีช้นั นักปราชญ์ทเี ดยี วแต่งได้เลิศเลอนักยงั หาผูเ้ ทียบทานไม่ได้

วรรณคดไี ทยเร่อื ง เงาะป่า \" โฉมลำหบั กลั ยา นางลำหับ โสภาพร้งิ พรอ้ มละมอ่ มละไม พิศพักตร์เพียงประยงเมื่อทรงกลด ลออหมดมิได้มีรอยฝไี ฝ เนตรคมขำดำดงั เซดสลักใจ แลวไิ ลปากหูดูตดิ ตา เรือนผมกลมขมวดเสมอสม่ำ เสน้ อ่อนดำดอู ร่ามงามนักหนา กรกายคล้ายนางกนิ รา นขาฝา่ แดงดังแกล้งย้อม\" เงาะป่า เป็นวรรณคดีไทย ประเภท บทละครร้อยกรอง พระราชนิพนธ์ในพระบาทสมเด็จ พระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 5 ทรงพระราชนิพนธ์ขึ้นในระหว่างการพักฟื้นหลังทรงพระ ประชวร โดยใชเ้ วลาเพยี ง 8 วันเท่านนั้ บทละครเรื่องเงาะป่านี้แตง่ ด้วยกลอนบทละคร ตลอดทั้งเรื่อง มีการบอกเพลงกำกับไว้ด้วย ทรงใช้ภาษาอย่างเรียบง่ายแต่มีความไพเราะ ไม่มีศัพท์สูงๆ ที่เข้าใจยากอย่างวรรณคดีทั่วไป ทว่าได้ ทรงสอดแทรกคำศัพท์ภาษาก็อย (ซาไก) ไว้โดยตลอด อย่างไรก็ตาม ก่อนถึงเนื้อเรื่อง มีบัญชีศัพท์ ภาษากอ็ ยใส่ไวเ้ พื่อให้ผอู้ ่านสามารถพลกิ มาเปิดหาความหมายของคำศัพท์เหล่านัน้ ได้โดยสะดวก ซ่ึง เนื้อหาจะเก่ยี วกับรักสามเศรา้ ของนางลำหับ ซมพลา และฮเนา

บทละครนอกเร่อื ง “ไกรทอง” พระนิพนธข์ องพระบามสมเดจ็ พระพุทธเลศิ หล้านภาลัย นางตะเภาแกว้ นางตะเภาแก้ว เปน็ สาวงามลูกเศรษฐีเมืองพิจติ ร มนี อ้ งสาวฝาแผด ชอื่ นางตะเภา ทอง เมื่อคราวพญาจระเข้ชื่อ ชาละวัน ออกอาละวาดในแม่น้ำ ได้คาบตัวนางตะเภาทองไป เศรษฐีผ้พู ่อจึงประกาศหาคนช่วยปราบชาละวนั และพาตะเภาทองกลบั มา ถ้าทำสำเรจ็ จะยก ลกู สาวทัง้ สองคนให้พรอ้ มยกสมบัติให้ครึง่ หน่ึง ในที่สดุ ไดไ้ กรทองอาสามาปราบจนสำเร็จได้ ท้ังนางตะเภาทองและตะเภาแก้วเป็นเมีย

บทละครนอกเร่อื ง “ไกรทอง” พระนิพนธข์ องพระบามสมเดจ็ พระพทุ ธเลิศหลา้ นภาลัย นางตะเภาทอง นางตะเภาทอง เป็นสาวงามลกู เศรษฐเี มอื งพิจิตร มีพี่สาวฝาแผด ช่อื นางตะเภาแก้ว เมือ่ คราวพญาจระเขช้ อื่ ชาละวนั ออกอาละวาดในแม่น้ำ ได้คาบตัวนางตะเภาทองไป เศรษฐี ผู้พ่อจึงประกาศหาคนช่วยปราบชาละวันและพาตะเภาทองกลับมา ถ้าทำสำเร็จจะยกลูก สาวท้ังสองคนใหพ้ รอ้ มยกสมบัตใิ ห้ครงึ่ หนงึ่ ในที่สุดได้ไกรทองอาสามาปราบจนสำเรจ็ ได้นาง ตะเภาทองและตะเภาแกว้ เปน็ เมีย