p0000083

ISSN : 1906-5647 JAN-FEB 2016 สอดผสานเสน้ สาย...อตั ลกั ษณ์ส่รู ายได้ บนเส้นทางสายผา้ ทอทั่วไทย Tracing the Threads of Time to the Origins of Thai Fabrics



CONTENTS JAN-FEB 2016 20 THE VILLAGE TRAIL มองเกาะเกรด็ มุมใหม่ Koh Kret in a Fresh Disguise 03 MAIN STORY สอดผสานเส้นสาย...อัตลักษณส์ ่รู ายได้ บนเส้นทางสายผา้ ทอทั่วไทย Tracing the Threads of Time to the Origins of Thai Fabrics 36 NEW HERITAGE พัชร หนานพวิ งศ์ แปลงโฉมเสอ่ื กก มรดกแหง่ ภมู ิปัญญา Patchara Nanpiwong’s Value-added Sedge Mats 2 EDITOR’S NOTE 50 INSPIRATION 64 INSIDE SACICT ทอ่ งผ่านกาลเวลา A Journey Through Time ความเคลอื่ นไหวใน ศ.ศ.ป. What's going on at SACICT 68 MEMBERS’ CORNER จดหมายจากผอู้ า่ น What our readers say 70 PRODUCT SHOWCASE งานฝมี อื ทค่ี ดั สรรจากสมาชกิ ทวั่ ประเทศเพอ่ื การจำ� หนา่ ย A selection of exquisite creations offered by SACICT members

EDITOR'S NOTE ปี พ.ศ. 2559 จะเปน็ อกี ปที ศ่ี นู ยส์ ง่ เสรมิ ศลิ ปาชพี ระหวา่ งประเทศ (องคก์ ารมหาชน) คณะทปี่ รึกษา/Editorial Advisory Board ทำ� งานอยา่ งตอ่ เน่อื งตามพนั ธกจิ ในการพฒั นาและสง่ เสรมิ งานหัตถกรรมไทยให้ ฝ่ายสือ่ สารและประชาสัมพันธ์ สายงานส่งเสริมคุณคา่ หตั ถศลิ ป์ เป็นที่ยอมรับในระดับสากล หน่ึงในการด�ำเนินงานที่ส�ำคัญในปีนี้ คือโครงการ Communication and Public Relations Division, Handicraft Value “เสน้ ทางสายผ้าทอ...เอกลักษณ์ไทยสรู่ ายได้ชมุ ชน” โปรโมท 7 เสน้ ทางผา้ ทอ Promotion Department ในแต่ละภาคของประเทศไทยให้ผู้คนไปเยือนและเข้าถึงองค์ความรู้ด้านผ้าทอ ศูนย์ส่งเสรมิ ศิลปาชีพระหวา่ งประเทศ (องค์การมหาชน) ไทย เป็นการช่วยสร้างรายได้ให้กับชุมชนพร้อมๆ กับช่วยอนุรักษ์ภูมิปัญญา 59 หมู่ 4 ต.ชา้ งใหญ่ อ.บางไทร จ.พระนครศรอี ยุธยา 13290 ผ้าทอ ผูอ้ ่านสามารถติดตามรายละเอยี ดในแตล่ ะเสน้ ทางได้ใน SACICT Living โทร 035 367 054-56 โทรสาร 035 367 051 เวปไซต์ www.sacict.or.th Thai ตงั้ แตฉ่ บบั นี้ไปจนตลอดปี The SUPPORT Arts and Crafts International Centre of Thailand สว่ นเรอื่ งราวของเกาะเกรด็ มมุ มองใหมใ่ นคอลมั น์ The Village Trail ภายในเลม่ (Public Organization). 59 Moo 4, Chang-Yai Sub-District, Bangsai, เป็นอีกหนึ่งตัวอย่างของชุมชนหัตถกรรมที่มีประวัติในการท�ำเคร่ืองปั้นดินเผา Ayutthaya Province 13290, Thailand มาอยา่ งยาวนาน และมีการพัฒนารูปแบบตามยคุ สมัยจนได้ผลลพั ธท์ แี่ ปลกและ Tel: +66 (0) 35 367 054-56, +66 (0) 35 367 077-81 แตกต่าง ในฉบับน้ี ผู้อ่านยังจะได้พบกับคอลัมน์ใหม่ “Inspiration” ท่ีจะมา Fax: +66 (0) 35 367 050-1  Website: www.sacict.or.th บอกเลา่ ถงึ เรอ่ื งของแรงบนั ดาลใจตลอดจนเทคนคิ ทนี่ กั ออกแบบหรอื ชา่ งจะนำ� ไป จัดท�ำโดย/Design and Production ใชใ้ นการผลิตชิ้นงานใหโ้ ดดเดน่ เป็นทย่ี อมรับในตลาด จากนัน้ ติดตามอ่านเรอ่ื ง บรษิ ทั ฟีเจอร์ จ�ำกดั 23/18 ซอยร่วมฤดี เพลนิ จติ ปทุมวนั กรุงเทพฯ 10330 ราวของคนรนุ่ ใหมท่ ี่นา่ จบั ตามอง พชั ร หนานพวิ งศ์ ทายาทชา่ งศลิ ปหัตถกรรม โทร: 02 254 6898-9 โทรสาร: 02 650 7738 งานสานเส่ือกกจากจังหวัดนครพนม ในคอลัมน์ New Heritage Feature Co., Ltd. 23/18 Soi Ruamrudee, Ploenchit, Pathumwan, ขอให้ปนี เี้ ปน็ ปที ดี่ ีและขอใหท้ กุ ทา่ นสนุกกบั การอ่าน แลว้ พบกันฉบบั หนา้ Bangkok 10330, Thailand Tel: +66 (0) 2 254 6898-9, Fax: +66 (0) 2 650 7738 The year 2016 is going to be another busy year for the SUPPORT บรรณาธกิ ารบริหาร/Executive Editor Arts and Crafts International Centre ofThailand (Public Organization) พยอม วลัยพชั รา/Payom Valaiphatchra as it is forging ahead with its mission to develop and support Thai บรรณาธิการ/Editor craft towards international acceptance in the world market. One of พยงค์ กังวานสุระ/Payong Kungwansurah the most important projects of this year is the “Weaving Streets” กองบรรณาธกิ าร/Editorial Team project which will introduce to the public the outstanding weaving ทรงพล แก้วปทมุ ทิพย์/Songpol Kaopatumtip communities dotting the seven textile routes in Thailand. Visitors สวุ รรณา เปรมโสตร์/Suwanna Premsote will discover and learn about the local wisdom while helping generate เกษวลี ทองเน้อื สขุ /Katewalee Thongnuasuk extra income for the communities, and helping conserve the national ปกป้อง วงศ์แกว้ /Pokpong Wongkaeo heritage of weaving. Stories about these routes will feature in detail กฤตสอร สิ่งคงสนิ /Kitsaon Singkongsin in SACICT Living Thai throughout this year. ผู้จัดการฝา่ ยผลติ /Production Manager นภทั ร ประเสริฐกุล/Napat Prasertkul In The Village Trail, we will take you to Koh Kret, the old island mid- ศิลปกรรม/Graphic Designers stream of the Chao Phya River. In juxtaposition with this century-old วรรณศกั ด์ิ รอดวรรณะ/Wannasak Rodwanna pottery community are uniquely developed products and designs. แสงเดือน สุปนิ ตา/Sangduan Supinta In the first issue of this year, readers will be introduced to the brand- ช่างภาพ/Photographers new column “Inspiration”, hearing the inspirational stories of young- จรวย วงศ์เหลือง/Jaruay Wongluang blood designers or artisans and their outstanding products. After วรศิ ก้สู ุจรติ /Varis Kusujarit that, read about the person in spotlight – Patchara Nanpiwong – a ศิรพชั ร วลัยพัชรา/Sirapat Valaiphatchra young New Heritage Artisan of sedge mat from Nakhon Phanom. ติดตอ่ โฆษณา/For Advertisement Placements Contact พยงค์ กังวานสุระ/Payong Kungwansurah May 2016 be another great year for you. Happy reading and see โทร./Tel. +66 (0) 2 254 6898-9 you in our next issue. พิมพ์ที่/Print บรษิ ัท อตสิ รรค์ จำ� กัด 248 ซอยลาดพร้าว 87 วงั ทองหลาง กรุงเทพฯ 10310 โทร: 0 2 932 2596-7 โทรสาร: 0 2 932 2598 Artisans Co., Ltd. 248 Soi Lardprao 87, Wangthonglang, Bangkok 10310. Tel: +66 (0) 2 932 2596-7, Fax: +66 (0) 2 932 2598 www.sacict.or.th facebook.com/livingthaimagazine บทความในนิตยสารน้ีเปน็ ความคิดเห็นของผูเ้ ขียน ศนู ย์ส่งเสรมิ ศิลปาชีพระหว่างประเทศ (ศ.ศ.ป.) ไมจ่ ำ� เป็นต้องเห็นด้วยเสมอไป อนงึ่ บทความและภาพในนิตยสารนส้ี งวนลขิ สทิ ธิ์ ตามกฎหมายไทย การจะน�ำไปเผยแพร่ต้องได้รบั อนญุ าตเปน็ ลายลักษณ์อักษร Opinions in Living Thai are the writers’ and not necessarily endorsed by SACICT. No part of this magazine may be reproduced without written permission. Scan เพือ่ อ่าน SACICT LivingThai ออนไลน์ Scan to read SACICT Living Thai online version.

MAIN STORY สอดผสานเส้นสาย...อัตลกั ษณ์สู่รายได้ บนเส้นทางสายผา้ ทอทัว่ ไทย เร่อื ง จนิ ตปาฏ ี ภาพ ศ.ศ.ป. กวา่ 5,000 ปมี าแลว้ ทม่ี นษุ ยเ์ รมิ่ รู้จักการคา้ ขายกับชมุ ชนตา่ งอารยธรรมโดยพ่อค้าวาณิช ทห่ี าญกล้าเดนิ ทางฝ่าอันตรายไปแสวงโชคในแดนไกล กอ่ ให้เกิดการปฏสิ มั พันธร์ ะหว่าง ผ้คู นต่างเผา่ พันธตุ์ า่ งภาษา มกี ารแลกเปล่ียนทงั้ วัฒนธรรมและสนิ คา้ สร้างความร�ำ่ รวยให้กับ เมืองเล็กใหญบ่ นแตล่ ะเส้นทาง รวมท้งั ท�ำให้เกดิ เปน็ ชมุ ชนใหมๆ่ มารองรบั ความเจริญเตบิ โต ทางเศรษฐกิจ ดว้ ยพ่อค้าและคนเดนิ ทางทเ่ี พิ่มข้นึ อยา่ งรวดเร็ว

เมืองไทยยงั ได้ชอื่ ว่าเป็นแหล่งหลอมรวมหลากหลายวฒั นธรรม ซงึ่ สะทอ้ นถงึ รากเหง้าและภูมปิ ัญญาผา่ นผลงานและส่ิงสรา้ งสรรค์ต่างๆ ไมว่ า่ จะเป็น ศิลปะ อาหาร งานหัตถกรรม เครอื่ งใชไ้ ม้สอย โดยเฉพาะผา้ ทอซงึ่ เป็นต้นทางแหง่ การรงั สรรคเ์ สื้อผ้าแพรพรรณ ในบรรดาทมี่ าของตำ� นานแหง่ ความรงุ่ เรอื งทางวฒั นธรรม รอ่ งรอยของเครอ่ื งไมเ้ ครอ่ื งมอื ท่ีใชใ้ นการทอผา้ ยงั ปรากฏ และเศรษฐกิจการค้าดังเช่นที่ว่านี้ ไม่มีเส้นทางไหนท่ีจะ ใหเ้ หน็ ทแี่ หลง่ โบราณคดี บ้านท่าแค ในจังหวดั ลพบรุ ี ที่ซ่งึ ยง่ิ ใหญแ่ ละเกา่ แกเ่ ทา่ เสน้ ทางสายไหม(SilkRoad หรอื Silk เคยเป็นชุมชนอยู่อาศัยเมื่อหน่ึงพันปีก่อนคริสตศักราช Route) เสน้ ทางการคา้ ระหวา่ งจนี กบั ทวปี ยโุ รปทม่ี เี ครอื ขา่ ย ตอ่ เนอ่ื งมาอกี รว่ มสองพนั ปี รปู รา่ งของชนิ้ สว่ นทข่ี ดุ พบบอก โยงใยกันหลายประเทศและเฟื่องฟสู ุดขดี เปน็ เวลากว่า 400 ถึงความเชื่อมโยงของสายสัมพันธ์ ระหว่างประเทศจีนกับ ปี ในช่วง 207 ปีก่อนครสิ ตกาลและ ปี ค.ศ. 220 ช่ืองา่ ยๆ อีกหลายๆ ประเทศในภูมภิ าค นี้ท่ีมักท�ำให้เราเกิดจินตนาการทุกคราไปถึงหมู่คาราวาน เทยี มอฐู ทที่ อ่ งฝา่ ทะเลทราย หรอื กลน่ิ ควนั ไฟผสมเครอ่ื งเทศ ในปแี หง่ การเปดิ ประชาคมเศรษฐกจิ อาเซยี นเตม็ รปู แบบ ทอ่ี วลไอในสายลม เสน้ ทางสายนเี้ องทน่ี ำ� พาทง้ั สง่ิ ประดษิ ฐ์ ปนี ี้ ศนู ยส์ ง่ เสรมิ ศลิ ปาชพี ระหวา่ งประเทศ(องคก์ ารมหาชน) แนวความคิด ศาสนา ภาษา ศิลปะแบบแผนของสังคม ได้จัดท�ำโครงการ “เส้นทางสายผ้าทอ...เอกลักษณ์ไทย มาเผยแพร่พร้อมกับสินค้าและวัตถุดิบจากต่างแดนยามที่ สรู่ ายไดช้ มุ ชน” โดยคดั เลอื กชมุ ชนหตั ถกรรมผา้ ทอทม่ี ผี ลงาน มาแวะพักผอ่ นกอ่ นเดนิ ทางต่อไป อันสะท้อนเอกลักษณ์ท่ีโดดเด่นของแต่ละท้องถ่ินและเป็น กลไกหลักในการสร้างโอกาสทยี่ ัง่ ยนื สู่ชุมชน เพอ่ื สรา้ งการ และก็ยังมีเส้นทางสายไหมทางทะเล (Maritime Silk รบั รใู้ นวงกวา้ งและสรา้ งกระแสความนยิ มการใชผ้ า้ ทอ เชอ่ื มโยง Route) ทม่ี าเรมิ่ เจรญิ รงุ่ เรอื งขน้ึ ในราวศตวรรษท1่ี 5 ยามท่ี งานหัตถกรรมผ้ากับการท่องเท่ียวเพื่อเป็นจุดขายและ มหาอำ� นาจทางทะเลทางซกี โลกตะวนั ตกในขณะนนั้ พยายาม ทางเลือกใหม่ให้นักท่องเท่ียวและผู้สนใจศิลปหัตถกรรม ติดต่อค้าขายกับประเทศจีนและประเทศใหญ่น้อยบนเส้น เปน็ การนำ� ผซู้ อ้ื เขา้ ไปยงั แหลง่ ผลติ ทำ� ใหเ้ กดิ การสรา้ งงาน ทาง จากอ่าวเปอรเ์ ซยี มุ่งส่ตู ะวันออก สอู่ ินเดีย และลงใต้ สรา้ งรายได้ สรา้ งความเขม้ แขง็ ใหช้ มุ ชนทง้ั ดา้ นเศรษฐกจิ และ ไปชวา อินโดนีเซีย และออสเตรเลีย หรือข้ึนเหนือสู่จีน การสบื สานวฒั นธรรมการทอผา้ ใหค้ งอยสู่ บื ไป ซง่ึ สอดคลอ้ ง และทิเบต ส�ำหรับในประเทศไทยก็ยังปรากฏร่องรอยของ กบั นโยบายของรฐั บาลทตี่ อ้ งการใหเ้ กดิ การพฒั นาเศรษฐกจิ เสน้ ทางสายอารยธรรมทสี่ ำ� คญั ของโลกเสน้ นเ้ี ชน่ กนั มผี คู้ น จากฐานราก อนั จะเปน็ พลงั สำ� คญั ในการขบั เคลอื่ นเศรษฐกจิ หลง่ั ไหลมาจากแดนไกลใหพ้ บเหน็ เนอื่ งจากภาคใตข้ องไทย ของประเทศให้เติบโตอย่างยงั่ ยืน มเี มอื งทา่ ส�ำคญั มากมาย ท่เี ปน็ แหลง่ ผอ่ นคลายของพ่อคา้ และนักเดินทางซ่ึงผ่านมาและน�ำสินค้ามาแลกเปล่ียนซ้ือ โครงการดังกลา่ วได้แบง่ เส้นทางหตั ถกรรมผา้ ออกเป็น ขาย เมืองไทยยงั ไดช้ อ่ื วา่ เปน็ แหลง่ หลอมรวมหลากหลาย 7 เส้นทาง ไดแ้ ก่ ภาคเหนือตอนบน ภาคเหนือตอนล่าง วฒั นธรรมซงึ่ สะทอ้ นถงึ รากเหงา้ และภมู ปิ ญั ญาผา่ นผลงาน อีสานตอนบน อีสานตอนล่าง ภาคกลาง ภาคใตต้ อนบน และสิง่ สร้างสรรค์ตา่ งๆ ไมว่ า่ จะเป็น ศลิ ปะ อาหาร งาน และภาคใต้ตอนล่าง โดยผ้าทอของแต่ละภาคนั้นล้วนแต่ หตั ถกรรม เครอ่ื งใชไ้ มส้ อย โดยเฉพาะผา้ ทอซงึ่ เปน็ ตน้ ทาง วจิ ติ รงดงามและมอี ตั ลกั ษณท์ ส่ี อ่ื ถงึ รากเหงา้ และภมู ปิ ญั ญา แหง่ การรงั สรรคเ์ สอื้ ผา้ แพรพรรณ สอื่ แสดงถงึ อตั ลกั ษณข์ อง อนั นา่ สนใจ เรียกได้ว่าศลิ ปะและภูมปิ ัญญาในการรงั สรรค์ แตล่ ะทอ้ งถนิ่ ไดอ้ ยา่ งชดั เจน โดยภมู ปิ ญั ญาดงั กลา่ วยงั กอ่ ให้ หตั ถกรรมผา้ ของแตล่ ะภาคแตล่ ะทอ้ งถน่ิ นนั้ ยอ่ มมตี น้ กำ� เนดิ เกดิ การขบั เคลอื่ นทางเศรษฐกจิ แกช่ มุ ชนตา่ งๆ อยา่ งนา่ ทง่ึ มาจากวถิ ีชวี ิต วฒั นธรรมประเพณี และเป็นส่งิ ท่ีสะท้อนถงึ คติ แนวคดิ และปรชั ญาในการดำ� รงชวี ติ ของผคู้ นในทอ้ งถน่ิ น้นั ๆ ได้อย่างชดั เจน ผา้ มอ่ ฮอ่ ม หน่ึงในผา้ ท่ีชาวเหนือนยิ มสวมใส่ในชีวิตประจ�ำวนั Mor Hom fabric is made one of the trademark clothings of the Northerners. 4

5 

ผ้าจกของชาวไทยวน ราชบรุ ี มเี อกลักษณ์อย่ทู สี่ ีของผา้ ซ่งึ มพี ้ืนสีด�ำ จกดว้ ยด้ายสแี ดงเข้ม แซมกับเหลอื ง เขยี ว ขาว Jok fabric of Thai Yuan people of Ratchaburi is recognisable for its pattern of colourful colours against its black background. ภาคเหนือของไทยเป็นพื้นท่ีท่ีรายล้อมด้วยขุนเขาและ มกั ใช้ผา้ พื้นสขี าว สีแดง หรือสดี ำ� ตอ่ กับตวั ซ่ินเพื่อใหซ้ ่ิน ท่รี าบคลา้ ยอา่ งอนั อุดมสมบรู ณ์ เป็นถิ่นท่อี ยู่ของประชากร ยาวพอดกี บั ความสงู ของผนู้ งุ่ และชว่ ยใหใ้ ชไ้ ดค้ งทน ตวั ซนิ่ หลายชาตพิ นั ธุ์ อาทิ ไทลอื้ ที่เชื่อกนั วา่ อพยพมาจากแควน้ คอื สว่ นกลางของซนิ่ กวา้ งตามความกวา้ งของฟมื เวลาทอ สิบสองปันนาทางตอนใต้ของจีน และมีศิลปวัฒนธรรม จงึ เกดิ เปน็ ลายผา้ ขวางลำ� ตวั มกั ทอเปน็ รว้ิ ๆ มสี ตี า่ งๆ ตนี ซนิ่ เฉพาะของตน ชาวโยนกหรอื ชาวไทยวนซง่ึ มคี ตนิ ยิ มในการ คอื สว่ นลา่ งสดุ ของซน่ิ และเปน็ สว่ นทนี่ ยิ มโชวล์ วดลายของ ต้ังถิ่นฐานว่าจะต้องสร้างบ้านเรือนอยู่ในพ้ืนที่ที่มีภูเขา ผ้ามากที่สุด โดยอาจทอเป็นสีแดง สีด�ำ หรือทอลายจก และทางน้�ำไหล แต่ละกลุ่มชาติพันธุ์ต่างก็มีความเช่ือ เรยี กว่า “ซิ่นตีนจก” วฒั นธรรม และการแต่งกายเปน็ ของตวั เอง โดยเฉพาะชาว ไทยวนนั้นมีวัฒนธรรมการใช้ผ้าเป็นของตนเองมาต้ังแต่ นอกเหนือจากการทอผ้าของกลุ่มชนเช้ือสายไทยวน อดตี ตง้ั แต่การทอ การสรา้ งลวดลาย ตลอดจนการนุ่งห่ม และไทล้ือที่มีเอกลักษณ์โดดเด่นดังกล่าวแล้ว ภาคเหนือ สง่ ผลใหว้ ฒั นธรรมการทอผา้ แผข่ ยายหยง่ั รากและกลายเปน็ ยังมี ผ้าทอหาดเส้ียว จงั หวัดสุโขทัย ซ่งึ เปน็ วฒั นธรรมของ ส่วนหน่งึ ของวถิ ีชวี ิตคนไทยในภาคเหนอื กลมุ่ ไทพวนทอ่ี พยพมาจากประเทศลาว มเี อกลกั ษณค์ อื เปน็ ซนิ่ ตนี จกซง่ึ มกั ทอดว้ ยฝา้ ยหรอื ฝา้ ยสลบั ไหมเปน็ ลายขวาง จงึ ไมแ่ ปลกทผ่ี า้ พน้ื บา้ นภาคเหนอื ทม่ี เี อกลกั ษณ์โดดเดน่ ลำ� ตวั เชงิ จกสว่ นใหญท่ อเปน็ ลายเรชาคณติ และผา้ มอ่ ฮอ่ ม ทสี่ ุด ไดแ้ ก่ ผา้ ไทยวน และผ้าไทลื้อ ซึ่งมที ง้ั เครอ่ื งนงุ่ ห่ม ซ่ึงเป็นผ้าที่ย้อมด้วยสีจากต้นครามหรือต้นฮ่อม นิยมน�ำ เคร่ืองนอน และผ้าท่ีใช้ในพิธีกรรมต่างๆ แต่ผ้าท่ีมีความ มาตัดเป็นเส้ือ กางเกง และผ้านุ่ง ปัจจุบันมีการพัฒนา งดงามและมีเอกลักษณ์ที่น่าสนใจท่ีสุดเห็นจะเป็นผ้านุ่ง เกดิ เป็นผลติ ภณั ฑท์ ีห่ ลากหลาย ท้งั ผา้ พันคอ ผ้าคลมุ ไหล่ ผู้หญิงท่ีเรียกว่า “ผ้าซ่ิน” ซึ่งทั้งของกลุ่มไทยวนและ ปลอกหมอน และกระเป๋าแบบตา่ งๆ ไทลอ้ื ตา่ งกม็ สี ว่ นประกอบทค่ี ลา้ ยคลงึ กนั คอื ผา้ ซนิ่ แตล่ ะผนื จะแบ่งเป็น 3 สว่ น ไดแ้ ก่ หัวซ่ิน คอื ส่วนท่อี ยู่ติดกับเอว 6

ผ้าซ่นิ ตีนจก เมอื งลอง จังหวัดแพร่ งดงามดว้ ยลวดลายและสสี ันอนั วิจิตร Sin Teen Jok of Phrae’s Long district is famous for its vivid colours and elaborate pattern. ภาคอสี านหรอื ภาคตะวนั ออกเฉยี งเหนอื เปน็ อกี พน้ื ทห่ี นงึ่ ผ้าทอของอีสานนั้นมีจุดเด่นตรงท่ีมีการสร้างสรรค์ ซงึ่ มกี ลมุ่ ชนชาตพิ นั ธห์ุ ลากหลายตงั้ ถนิ่ ฐานอยไู่ มต่ ำ่� กวา่ 20 งานผ้าทอทีค่ รบทกุ กระบวนการ เร่มิ ต้ังแตก่ ารปลูกหม่อน ชาตพิ นั ธ์ุ โดยแบ่งออกเป็นสองกลุ่มหลักๆ ไดแ้ ก่ เชอื้ สาย เลี้ยงไหม ปลูกฝา้ ยส�ำหรับทอผา้ นำ� ไหมและฝา้ ยมาผ่าน ลาวและเขมร ตามเขตแดนท่ีติดต่อกัน ส่วนใหญ่จะเป็น กระบวนการจนเกิดเป็นเส้นดา้ ย ย้อมเส้นไหมและเส้นฝ้าย กลุ่มไท-ลาว ซึ่งเป็นกลุ่มชนท่ีมีการผลิตผ้าพื้นบ้านของ ใหเ้ ปน็ สสี นั ตา่ งๆ กระทง่ั ถงึ กระบวนการทอผา้ โดยจะทอดว้ ย อสี านมากทีส่ ุด อีกทงั้ ยังแยกเปน็ กลมุ่ ย่อยตามวัฒนธรรม เครอ่ื งทอพ้ืนบา้ นท่เี รียกว่า โฮง่ หูก หรอื โฮง่ กี่ อีกหลายกลุ่ม เชน่ ลาวกาว ลาวพวน ลาวโซง่ ลาวครัง่ โดยแตล่ ะกลมุ่ กม็ วี ฒั นธรรมการทอผา้ และการใชผ้ า้ ทแี่ ตกตา่ ง ส�ำหรับผ้าท่ีโดดเด่นของกลุ่มไท-ลาวคือ “ผ้าซิ่น” ซึ่ง กันออกไป นอกจากนั้นยงั มี กล่มุ ภูไทหรือผู้ไท ซง่ึ อพยพ ตัวผ้าแบ่งเปน็ 3 สว่ น คือ หัวซ่ิน ตัวซ่นิ และตนี ซิ่น เช่น จากแคว้นสิบสองจุไท (ดินแดนส่วนเหนือของลาวและ เดียวกับซ่ินของภาคเหนือ แต่ลักษณะการนุ่งจะต่างกัน เวียดนามซึ่งติดต่อกับดินแดนภาคใต้ของจีน) มาตั้ง โดยกลมุ่ ไท-ลาวนยิ มนงุ่ ซน่ิ สงู ระดบั เขา่ หรอื เหนอื เขา่ ขณะท่ี หลักแหล่งอยู่แถบเทือกเขาภูพานทางภาคอีสานของไทย ชาวเหนอื นยิ มนงุ่ ซน่ิ กรอมเทา้ สำ� หรบั หวั ซน่ิ ของกลมุ่ ไท-ลาว ส่วนกลุ่มไทกุยหรือส่วย และกลุ่มชนเช้ือสายเขมร มัก น้ันนิยมใช้สีขาวหรือสีแดงเป็นพื้น ส่วนตีนซิ่นจะมีขนาด กระจายกนั อยู่ในบรเิ วณอีสานใต้ แคบๆ ไม่นิยมเชงิ ใหญ่ ภาคอีสานหรือภาคตะวันออกเฉยี งเหนือ เป็นอกี พื้นทีห่ นงึ่ ซึง่ มีกลุม่ ชนชาตพิ ันธุ์หลาก หลายต้งั ถ่ินฐานอยู่ไม่ต�ำ่ กวา่ 20 ชาตพิ ันธ์ุ โดยแบง่ ออกเป็นสองกลุม่ หลักๆ ไดแ้ ก่ เชอื้ สายลาวและเขมร ตามเขตแดนทตี่ ิดต่อกนั ส่วนใหญจ่ ะเป็นกล่มุ ไท-ลาว ซงึ่ เป็นกล่มุ ชนทมี่ ีการผลติ ผา้ พื้นบ้านของอีสานมากทสี่ ุด 7 

ผา้ ทอทมี่ ชี อ่ื เสยี งของอสี าน ไดแ้ ก่ ผา้ มดั หมี่ ซง่ึ เปน็ ผา้ ทอ เม่ือล่องลงตามเส้นทางสู่ภาคใต้ เราก็จะได้เห็นพ้ืนที่ ทส่ี รา้ งลวดลายดว้ ยการมดั ยอ้ ม ผา้ ขดิ หรอื ผา้ ทส่ี รา้ งลวดลาย มีการไหลบ่าของผู้คนต่างเชื้อชาติ วัฒนธรรม และการ โดยสะกดิ เสน้ ดา้ ยขนึ้ มาเพอื่ ใหเ้ กดิ เปน็ ลายนนู เปน็ ผา้ ทนี่ ยิ ม ปกครอง โดยเฉพาะไทยและมุสลิมเช้ือสายมาเลเซีย ทั้งกลุม่ ไท-ลาว กลมุ่ ภูไท กลมุ่ ส่วย และกลมุ่ ชนเสอ้ื สาย ท่ีสะท้อนชัดในวัฒนธรรมการทอผ้าปักษ์ใต้ ซ่ึงมีชื่อเสียง เขมร ผา้ แพรวา เป็นผ้าไหมทอมอื อนั เปน็ เอกลกั ษณ์ของ มายาวนานในการทอผา้ ยก ทัง้ ยกฝ้าย ยกไหม ยกด้นิ เงิน ชาวภูไท ซงึ่ ไดร้ บั ความนยิ มทง้ั จากชาวไทยและชาวตา่ งชาติ ดน้ิ ทอง โดยผา้ ทอทม่ี ชี อ่ื เชยี งของภาคใต้ ไดแ้ ก่ ผา้ ยกเมอื ง นคร จงั หวดั นครศรธี รรมราช เปน็ ผา้ ทอโบราณซง่ึ เดมิ ใชใ้ น ขณะท่ีภาคกลางน้ัน ผ้าทอส่วนใหญ่จะเป็นของกลุ่ม หมู่เจ้าเมืองและกรมการเมืองชั้นสูงก่อนที่จะแพร่หลายไป ชนเผา่ ไททก่ี ระจายตวั อยตู่ ามพนื้ ทตี่ า่ งๆ ไดแ้ ก่ กลมุ่ ไทพวน สู่ประชาชนท่วั ไป วิธกี ารทอคลา้ ยกบั ผ้าขิดหรอื ผา้ จก แต่ ไทยวน ไทด�ำ ไท-ลาว ซ่ึงเป็นกลุ่มท่ียังคงวัฒนธรรม มีลักษณะเด่นคือเป็นการทอโดยเพิ่มลวดลายผ้าให้พิเศษ การทอผา้ ใชเ้ องตามขนบนยิ มทส่ี บื ทอดกนั มาแตบ่ รรพบรุ ษุ ขึ้นมา และชายผ้าจะทอเป็นกรวยเชิงชั้นตามฐานะของ อาทิ ผ้าทอของกลุ่มไทยวน จังหวัดราชบุรี ท่ีมีผ้าหลาก ผสู้ วมใส่ หากเปน็ เจา้ นายชน้ั สงู หรอื คหบดจี ะนยิ มทอกรวยเชงิ หลายและเป็นเอกลักษณ์ ผ้าซิ่นตีนจกคูบัว เป็นผ้าทอที่ ดว้ ยเสน้ ทองและเส้นเงนิ สวยงามและมีอัตลักษณ์โดดเด่น ส่วนท่ีเป็นตีนซ่ินนิยม ใช้เส้นยืนสีด�ำเพ่ือให้จกเป็นลายได้ชัดเจน มักใช้สีน้อย ผา้ พมุ เรยี ง จงั หวดั สรุ าษฎรธ์ านี เปน็ ผา้ ทอจากไหมและ เพอ่ื เนน้ ลวดลายใหเ้ ด่นชัด ความกวา้ งของเชงิ จกประมาณ ฝ้าย แต่ผ้าซึ่งทอจากไหมไดร้ ับความนิยมมากกวา่ จึงมัก 9-11 น้ิว ลายที่นยิ มทอเปน็ ลายพน้ื บ้าน เชน่ ลายดอกเซยี เรยี กกนั วา่ ผา้ ไหมพมุ เรยี ง จดุ เดน่ ของผา้ ไหมพมุ เรยี ง คอื การทอ ลายโกง้ เกง้ ลายนกคกู่ นิ นำ�้ รว่ มตน้ ผา้ จกทอมอื ดอนแร่ เปน็ ยกดอก ใหม้ ีลวดลายและสีสันอันสวยงาม สว่ นผ้าเกาะยอ ผ้าซ่ินตีนจกท่ีมีลวดลายคล้ายกับผ้าซิ่นตีนจกคูบัว แต่จะ จังหวัดสงขลาเป็นผ้ายกดอกลายพิเศษ มักทอจากฝ้าย จกลายติดกันแน่นท�ำให้ลายไม่ชัดเจน และมีสีสันต่างกัน ใช้ตะกอต้ังแต่ 3-8 ตะกอ ใช้เส้นพุ่งธรรมดาทอต่อกัน ตรงที่ผ้าจกดอนแร่นิยมใช้สีด�ำและแดง และมักทอเชิงจก ไปทั้งผืน ลายทอของผ้าเกาะยอเป็นลวดลายซ่ึงเกิดจาก กวา้ งประมาณ 14-15 นว้ิ ซึง่ กวา้ งกวา่ ผา้ ซ่ินตนี จกคูบัว ผา้ การขิด ในขณะที่จงั หวดั ตรังก็มี ผ้าทอนาหมืน่ ศรี เปน็ ผา้ ซนิ่ ตนี จกหนองโพ รปู แบบคลา้ ยคลงึ กบั กลมุ่ คบู วั และนยิ ม ทอมอื ดว้ ยเทคนคิ การเกบ็ ตะกอ(การสรา้ งเสน้ ยนื ) และสรา้ ง ทอลายหงสค์ กู่ นิ น้ำ� รว่ มตน้ แตจ่ ะต่างจากผา้ จกคูบวั ตรงที่ ลวดลายด้วยการทอยกเขา ซึ่งเป็นเทคนิคเดียวกับการขิด ชายของตีนซ่ินหนองโพจะมีการเว้นพื้นท่ีต�่ำระหว่างลาย ในภาคอสี าน โดยส่วนใหญ่จะทอจากฝ้าย ซะเปาถงึ เลบ็ เหลอื งไวก้ วา้ งมากกวา่ ผา้ จกคบู วั และลายนก ของผ้าจกหนองโพมีลักษณะท่ีใกล้เคียงกับลายนกของผ้า นอกจากนนั้ ภาคใต้ยังมี ผา้ บาติก หรอื ผา้ ปาเตะ๊ ซง่ึ มี ไท-พวนในภาคเหนอื คอื ลกั ษณะของนกคขู่ องผา้ ซน่ิ หนองโพ ตน้ กำ� เนดิ ในอนิ เดยี จากนน้ั จงึ แพรเ่ ขา้ ไปในอนิ โดนเี ซยี และ จะมหี างท่ียาวมากกว่าผา้ จกตระกลู คบู วั ขยายอิทธิพลเข้ามาในไทยอีกทอดหนึ่ง เป็นผ้าที่เกิดจาก การเขยี นลาย โดยใชเ้ ทยี นเขยี นปิดส่วนที่ไม่ตอ้ งการให้ติด ผา้ ขาวมา้ รอ้ ยสี จงั หวดั กาญจนบรุ ี ซง่ึ ในอดตี ตอ้ งผจญ สี แล้วจึงแต้มระบายสีลงบนลายที่วาดไว้เกิดเป็นลวดลาย กับศกึ สงครามเพราะเป็นเสน้ ทางเดินทพั หญิงชาวบา้ นจงึ และสสี ันท่สี วยงาม มกั ทอผา้ เอาไวใ้ ชเ้ อง โดยเฉพาะผา้ นงุ่ ผา้ หม่ และผา้ ขาวมา้ ตอ่ มาจงึ ไดพ้ ฒั นาคณุ ภาพและสสี นั จนเกดิ เปน็ ผา้ ขาวมา้ รอ้ ยสี ท้ังหมดนี้เป็นเพียงตัวอย่างท่ีสะท้อนความรุ่มรวยของ ทข่ี น้ึ ชอื่ มคี วามโดดเดน่ ตรงสสี นั ทส่ี ดใส และเนอ้ื ผา้ มนั วาว มรดกของศลิ ปะสงิ่ ทอไทย ความประทบั ใจยงั รอใหค้ ณุ คน้ หา คลา้ ยผา้ ไหม บนเสน้ ทางสายผ้าทออีกมากมายมหาศาล และ SACICT Living Thai กพ็ ร้อมที่จะน�ำมาเสนอตลอดปีใหมน่ ี้ ผ้าขาวม้าร้อยสี จังหวัดกาญจนบุรี โดดเดน่ ดว้ ยสสี นั อันสดใส Pha Khao Ma Roi Si of Kanchanaburi and its vivacious shades of colour. 8

9 

1 ภาคกลาง 2 8 3 Central Region 7 6 16 9 อทุ ยั ธาน/ี Uthai Thani 4 19 ผาฝายทอมือ ผาไหมทอ 5 Hand-woven cotton, woven silk 17 18 20 10 ชัยนาท/Chainat 21 22 23 ผาไหม ฝายยกดอก ผาฝายยกดอกลายหมี่สำเภา 24 25 26 27 2 wBriothcaMdieSdasmilpkhaanodpcaotttteornn, brocaded cotton fabric 9 11 31 11 ลพบรุ /� Lopburi 10 29 ผาไหมมัดหมี่ 12 30 Matmee silk 13 14 12 สพุ รรณบรุ �/Suphanburi 15 ผาดนมือ 33 Hand-woven fabric 34 13 นนทบุร/� Nonthaburi 36 ผาแพรวา 37 35 Phrae Wa fabric 38 14 กรงุ เทพมหานคร/Bangkok ผาไหมทอ Woven silk 15 ราชบรุ �/Ratchaburi ผาจก ผาจกไทยวน Jok-woven fabric, Jok-woven fabric of Tai Yuan ภาคใต Southern Region 33 ประจวบครี �ขันธ/Prachuap Khiri Khan ผาฝายทอ Woven cotton 34 สุราษฎรธานี/Surat Thani ผาพุมเร�ยง Phumriang fabric 35 กระบี่/Krabi ผาบาติก Batik 36 นครศรธ� รรมราช/Nakhon Si Thammarat ผาทอยกดอก Yok Dok woven fabric 37 ภเู กต็ /Phuket ผาแพรวา Phrae Wa fabric 38 ตรงั /Trang ผาทอนาหมื่นศร� Na Muen Si woven fabric 10

เอกเสลักน้ ษทณางไ์ ทสยาสยู่รผาย้าไทด้ชอุม...ชน Weaving Streets 28 ภาคเหนอื 32 Northern Region 1 เช�ยงราย/Chiang Rai 5 พ�ษณโุ ลก/Phitsanulok ผาปกกองหลวง ผาฝายทอไทลื้อ ผายอมสีธรรมชาติ ผาไหมทอยกลายโบราณ ผาฝายทอ ผาลายน้ำไหล KTaoinLguLeuwanogveenmcbortotoidnered fabric, NanadtufraablrdicyewditchoNttaomn, Lbaroi cpaadtteedrnsilk with ancient patterns, woven cotton, 2 เช�ยงใหม/ Chiang Mai 6 อุตรดติ ถ/ Uttaradit ผาฝายทอไทลื้อ ผาฝายสีธรรมชาติ ผาไหมทอ ผาไหมทอไทยวน ผาจกลับแล Tai Lue woven cotton, natural dyed cotton Woven silk, woven silk of Tai Yuan, Jok-woven fabric of Lap Lae 3 ลำพนู /Lamphun 7 แพร/Phrae ผายกลำพูน ผามอฮอม ผาจกฮอมลานนา Brocaded fabric of Lamphun Mo Hom fabric, Jok Hom fabric of Lanna 4 สโุ ขทยั /Sukhothai 8 นาน/Nan ผาปกกองหลวง ผาฝายทอไทลื้อ ผาฝาย-ไหมทอ ผาฝายทอ ผาทอลายน้ำไหล Woven fabric of Hat Siao Woven cotton-silk fabric hybrid, woven cotton, and fabric with Nam Lhai pattern ภาคอสี าน Northeastern Region 16 หนองคาย/Nongkhai 22 กาฬสินธุ/Kalasin 28 อำนาจเจรญ� /Amnat Charoen ผามัดหมี่ ผาไหมแพรวา ผายอมสีธรรมชาติ Matmee fabric Phrae Wa silk Natural dyed silk 17 อุดรธานี/Udon Thani 23 มุกดาหาร/Mukdahan 29 นครราชสีมา/Nakhon Ratchasima ผาไหม ผามัดหมี่ยอมคราม ผาฝาย ผายอมคราม ผาสียอมธรรมชาติ ผาไหมมัดหมี่ ผาไหม Silk, indigo-dyed Matmee silk, and cotton-silk Indigo-dyed fabric, natural dyed fabric, Matmee silk Silk 18 สกลนคร/Sakon Nakhon 24 ชัยภูม/ิ Chaiyaphum 30 บุร�รัมย/Buriram ผาฝายยอมคราม ผายอมสีธรรมชาติ ผาฝายยอมข�้ควาย ผายอมสีธรรมชาติ Indigo-dyed cotton fabric, natural dyed fabric, Natural dyed fabric ผาไหมมัดหมี่ buffalo-dung-dyed cotton fabric Matmee silk 25 มหาสารคาม/Maha Sarakham 19 นครพนม/Nakhon Phanom 31 สุร�นทร/ Surin ผาไหม ผาไหม ผาฝาย Silk ผาไหมยกทอง Silk, cotton Gold-brocaded silk 26 รอ ยเอด็ /Roi Et 20 หนองบัวลำภ/ู Nongbua Lamphu 32 อุบลราชธาน/ี Ubon Ratchathani ผาไหม ผาไหม ผาไหมมัดหมี่ ผาทอไหมลายข�ด Silk ผาฝายยอมสีธรรมชาติ ผากาบบัว Silk, Matmee silk, Khid-woven silk Natural dyed cotton fabric, Kab Bua fabric 27 ยโสธร/Yasothon 21 ขอนแกน/Khon Kaen ผายอมสีธรรมชาติ ผาไหมยกดอก ผาไหมมัดหมี่ ผาไหมแตมหมี่ Natural dyed fabric, Yok Dok brocaded silk Matmee silk, Taem Mee silk 11 



MAIN STORY Tracing the Threads of Time to the Origins of Thai Fabrics Words Chintapatee  Photos SACICT When the first civilisations began trading with each other about five millennia ago, it was the essence of human interaction, taking cross-cultural contact to a new level. Cities along trade routes grew rich, providing services to merchants and acting as international marketplaces. Some flourished mainly as centres of trade supplying merchant caravans. They also became cultural and artistic centres, where peoples of different ethnic and cultural backgrounds could meet and mingle. 13 

Every node and knot, every thread and line, every pattern and design, are continually whispering, telling its wearer about its long journey through the annals of history. The Silk Roads – both overland and transoceanic The earliest evidence of cloth spinning in routes – are the world’s oldest and most historically Thailand can be found at theTha Khae archaeological significant trade routes.The name evokes images site located in present-day Lop Buri province. of caravans of camels wading through the desert Tha Khae was inhabited during the end of the sands and the aroma of exotic spices. New first millennium BC to the late first millennium inventions, religious beliefs, artistic styles, AD. Here, archaeologists discovered 90 fragments languages and social norms, as well as goods of spindle whorl that dated from the 3rd century and raw materials, were transported by people BC to the 3rd century AD. The shape of these moving from one place to another to conduct finds indicates connections with the great Chinese business. Foreign traders rested and sought empire and the Indian sub-continent. recreation in ports and halfway towns. They shared intriguing stories and traditions from Thanks to the initiatives of the SUPPORT Arts home, leaving behind more than just merchandise. and Crafts International Centre of Thailand, or SACICT, seven new cultural tourism routes called Thailand is no exception because the country \"Weaving Streets\" leading to craft villages in has always been one of the world’s busiest different regions – two routes in the North, two melting pots of several cultures. From Persians in the North-east, one in the Central region and and Indians in the west to Austronesians from two in the South – have been introduced. the east and south, Javanese in the south and Chinese andTibetans from the north, the region The different characteristics in fabric weaving is also home to many cultural enclaves – the Tai originated from the different ways of life, cultures Lü people in the north of Thailand as well as and traditions that reflect disciplines and philosophy many Lao, Malay and Tibeto-Burman tribes of each locale. Every node and knot, every thread scattered throughout the region. As they moved and line, every pattern and design, are continually about, they left behind a trace of their own self, whispering, telling its wearer about its long a cultural strain for the locals to adopt. One of journey through the annals of history. the most obvious traces visible through the centuries is textile. So this is the beginning of the textile routes of Thailand. ผา้ มอ่ ฮ่อม อัตลกั ษณ์ทม่ี าจากสีสันของพชื พรรณตามธรรมชาติ หนง่ึ ในภูมปิ ญั ญาของชาวล้านนา Natural plant dyed Mor Hom fabricis Lanna people’s identity and wisdom. 14

15 

16

Thailand’s mountainous north is home to cotton and silk that render beautiful patterns many ethnicities. Tai Lü people are believed to dominated by geometric shapes. “Mor Hom” have moved here from Sibsong Panna or present- cloth is the typical Phrae-style woven fabric day Xishuangbanna Dai Autonomous Prefecture indigo-dyed with the local Hom plant. The Mor in southern China. Each ethnic group has its own Hom culture is believed to have been transferred cultural and artistic character. Yuan or Yonok from theTai Lü people of Laos and from Xishuang people settled along the streams down the Banna in China. Nowadays, Mor Hom cloth is mountains. Yuan people are celebrated for their made into various items such as scarves, shawls, self-reliance in clothing, seemingly possessing pillowcases and many types of bags, as well as the most complete hierarchy of fabric-spinning shirts and trousers. and cloth-making, from spinning and pattern- designing to weaving. The fabric cultures of the From the North we continue to the North- Yuan andTai Lü people, including the Karen from east, which is home to more than 20 ethnicities. bordering Myanmar, have shaped the present-day Current political borders aside, the people of the character of the traditional fabric inThailand’s North. North-east are mainly descendents of the Lao and the Khmer. The upper part of the region was So, northern Thailand is not a stranger to the once part of the kingdom of Lane Xang or present- practice of weaving many kinds of fabric for day Lao PDR. Wave after wave of Lao Kao, Lao various uses. From everyday apparel and bedding Phuan, Lao Song, Lao Khrang and PhuThai from to more exquisite fabrics for special occasions, the north of Laos migrated into the region while women’s wraparound skirts called “Sin” seem the lower section, which was part of the Khmer to stand out from the rest. The northern “Sin” empire, consists of Kuy or Suai people. is composed of three parts: the “Hua Sin” or the top is made of a separate piece of cloth in The Kuy are an indigenous ethnic group of white, red or black and is used to extend the mainland South-east Asia. The native lands of length of the skirt. “Tua Sin” is the body, woven the Kuy stretch from the southern Korat Plateau mostly to the full length of the wearer. The last in north-east Thailand east to the banks of the part is “Teen Sin” or the footer of the skirt where Mekong River in southern Laos and south to the most elaborate and beautiful pattern is shown, northern central Cambodia.The Kuy are an ethnic for example “Sin Teen Jok”. minority in all three countries where they live as hilltribes. Another interesting northernThai woven fabric route features Sukhothai’s Hat Sieo cloth made North-eastern woven fabric is renowned for by the Phuan people, a Lao or Tai Noi tribe from its complete system of production – from Xiengkhouang province, Laos, who migrated sericulture, cotton-planting, silk and cotton- during the reign of King Rama III. A special processing, spinning, to dyeing and weaving character of Hat Sieo fabric is the mixture of with Hong Huuk or Hong Ki. ผา้ ไหมมัดหม่ี หน่ึงในผา้ ทอทม่ี ชี อื่ เสยี งของภาคอสี าน มเี อกลกั ษณ์จากการสรา้ งลวดลายดว้ ยการมัดยอ้ ม Mudmee silk, one of the Northeast’s famous textiles, is well-known for its tie-dyeing method. 17 

The languages of the North and North-east The Central region is the crossroads are closely related and as such the term for the of all surrounding cultures. traditional wraparound skirt is the same, “Sin”. North-eastern “Sin” is composed of three parts Another featured cloth is the “Pha Khao Ma Roi as in the North but it is worn slightly differently. Si” or loincloth in 100 colours from Kanchanaburi While the northerners wear “Sin” to their ankles, province. Situated in what was once a battle the north-easterners wear “Sin” only to just zone, the people of Kanchanaburi were forced below their knees. Some of the popular north- to make their own clothes.Time passed and the eastern fabrics are Mudmee, Khid and Phraewa. local cloth evolved into the renowned Pha Khao Mudmee, popular in the upper part of the region, Ma Roi Si, with vivid colours and a silky texture. is made of tie-dyed silk while Khid, which uses the technique of thread pulling to create embossed We continue down south where the region designs on the fabric, is popular in both the upper is connected easily to India and the Middle East and lower parts of the region. Phraewa hand- via the Indian Ocean and overland to the Malay woven silk identifies the Phu Thai people. peninsula.The Indian and Islamic cultures played an important part in shaping today’s modern The Central region, the epicentre of modern culture of the South. Thailand, is the crossroads of all surrounding cultures. It is inhabited by people of various The ancient “PhaYok” of Nakhon SiThammarat origins –Tai Yuan,Tai Phuan,Tai Dam andTai Lao is made of cotton or silk worn by the upper class – who still practise traditional weaving skills. of the region before extending its use to commoners.The making process is more or less Although the Tai Yuan people in Ratchaburi similar to that of Khid or Jok but with unique migrated from their homeland more than two local patterns. “Phum Riang” cloth of SuratThani centuries ago, their traditions are still intact.Their offers a choice of cotton and silk. However, the trademark “SinTeen Jok” of Khu Bua is exquisitely silk version or “Pha Mai Phum Riang” is more beautiful, with its black “Teen Sin” background popular featuring the “Yok Dok” technique with to accentuate the nine- to 11-inch vivid patterns. vivid colours. InTrang province on the Andaman Popular patterns are Dok Sia, Kong Keng and coast in the west, “Na Muen Si” woven fabric, Nok Khu. Hand-woven “Pha Jok Don Rae” is mainly made of cotton, features an exotic heddle- more or less similar to that of Khu Bua but in finishing technique with supplementary warp. black and red with a more connected pattern The last is batik, pronounced “pateh”, originated and larger “Teen Jok”, about 14 to 15 inches in India and then spread to Indonesia, Malaysia wide. “Teen Jok” cloth from Nong Pho features and Thailand. a slightly different pattern and spacing but the overall appearance can still be connected to the More details of these inspiring routes will be fabrics of northern Thailand. published in SACICT LivingThai throughout 2016. ผา้ ทอนาหม่นื ศรี จังหวัดตรัง เปน็ ผา้ ทอมือทีม่ ีเอกลักษณ์ของภาคใต้ โดดเด่นดว้ ยเทคนคิ การเก็บตะกอ The Na Muen Si woven fabric of Trang province is celebrated for its heddle-finishing technique. 18

19 

THE VILLAGE TRAIL มองเกาะเกร็ด มุมใหม่ เร่ือง อำ� พันมาลา  ภาพ ศิรพัชร วลัยพัชรา แม้ในบ่ายวันธรรมดา เรายังสามารถพบเหน็ นักท่องเท่ยี วท้ังไทยและตา่ งชาตหิ ลากหลายกลุ่ม ข่จี ักรยานลัดเลาะช่นื ชมบรรยากาศชุมชนอยู่บนท้องถนนเล็กๆ บน “เกาะเกรด็ ” เกาะกลางแมน่ ้ำ� ขนาด 2,625 ไร่แถบแมน่ ้�ำเจ้าพระยาตอนลา่ ง ในอาณาเขตของจงั หวัดนนทบรุ ี บรรยากาศจะคึกคกั ข้ึนอกี หลายเทา่ ตวั ในช่วงวันหยดุ สุดสปั ดาห์ เม่ือร้านคา้ ในชมุ ชนเปดิ ใหบ้ ริการอย่างเต็มที่ ท้งั ขนม อาหาร ของท่ีระลกึ ตา่ งๆ โดยเฉพาะอย่างยงิ่ ร้านจำ� หนา่ ยเครอ่ื งปน้ั ดนิ เผา อนั เปน็ ของดีประจำ� ชุมชนแหง่ นี้ ชมุ ชนเกาะเกรด็ ประกอบดว้ ย7 หมบู่ า้ น เปดิ เปน็ แหลง่ ทอ่ งเทย่ี ว เราท�ำโอ่ง อ่าง และครก มาก่อน พอรุ่นหลังจึงเริ่มมีเทคโนโลยี ครงั้ แรกในปี พ.ศ.2541 และดว้ ยความทเ่ี ปน็ ชมุ ชนชาวไทยเชอ้ื สาย ต่างๆ เขา้ มาทดแทนส่งิ เหลา่ น้ี อย่างโอง่ กม็ แี ทงคเ์ หล็กขนาดใหญ่ มอญท่ีมีประวัติยาวนานตั้งแต่สมัยกรุงธนบุรีเป็นราชธานี ท�ำให้ มาแทน ความตอ้ งการใชโ้ อง่ กล็ ดนอ้ ยลงไป สมยั ผมเดก็ ๆ ยงั มกี าร ชุมชนนเ้ี ป่ียมล้นดว้ ยเสน่หท์ างวฒั นธรรม เมอ่ื สบื คน้ ไปแลว้ จะพบ ตกั นำ�้ ในแมน่ ำ�้ มาแกวง่ สารสม้ แลว้ นำ� มาใชม้ าซกั ลา้ งอะไรตา่ งๆ หรอื ว่าประชากรเกือบ 6,000 คนในชุมชนน้ันนับเป็นเครือญาติ ท่ีได้ กักเกบ็ น้ำ� ฝนในโอ่ง ปจั จบุ นั น้ำ� ฝนมีกำ� มะถนั เยอะ เลยเลิกผลติ โอง่ รับการสบื ทอดทกั ษะการด�ำรงชีวิตแบบชาวมอญโบราณ จนผทู้ ่มี า เหลืออ่างกบั ครก ต่อมาอา่ งกเ็ รมิ่ มกี ะละมงั เคลอื บอะลมู เิ นียมหรือ เยือนสามารถสัมผสั ไดถ้ งึ อัตลกั ษณอ์ นั โดดเด่นของผคู้ นบนเกาะ พลาสตกิ เขา้ มาทดแทน จึงเหลอื ครกเปน็ ส่ิงสุดทา้ ย” เปน็ เวลากวา่ 200 ปแี ลว้ ทภ่ี มู ปิ ญั ญาในการผลติ “เครอื่ งปน้ั ดนิ เผา เขาเล่าด้วยว่า จากการท�ำโอ่งธรรมดา ปจั จุบันก็ไดม้ กี ารปรบั เกาะเกร็ด” มีการสืบทอดมาในแต่ละครอบครัวของชาวเกาะเกร็ด เปน็ ผลติ ภณั ฑ์โคมไฟ โดยการฉลใุ หเ้ ปน็ ลวดลายสวยงาม นอกจาก เรมิ่ จากแตโ่ บราณทม่ี กี ารผลติ ภาชนะชนดิ ตา่ งๆ เพอ่ื ใชเ้ องในชมุ ชน น้ันยังมีการผลติ ชดุ ถ้วยกาแฟ เตาน�้ำมันหอม ฯลฯ ซงึ่ ผลิตขึ้นโดย ต่อยอดจากภูมิปัญญาด้ังเดิมของชาวมอญท่ีข้ึนชื่อว่าเชี่ยวชาญ คณุ สุรัตน์ บวั หิรัญ ชาวเกาะเกร็ดเชอ้ื สายมอญ ประธานกลุ่ม ในการท�ำเครอ่ื งปัน้ ดนิ เผา หัตถกรรมเครอ่ื งป้ันดินเผาเกาะเกร็ด หมู่ที่ 1 เล่าวา่ “คุณยายของ 20



อตั ลักษณท์ ชี่ ัดเจนของเครือ่ งป้ ันดนิ เผา เกาะเกรด็ ท�ำให้ไดร้ บั การขนึ้ ทะเบียน เครอ่ื งปนั้ ดนิ เผาเกาะเกรด็ เปน็ ทยี่ อมรบั อยา่ ง ส่ิงบ่งชที้ างภมู ศิ าสตร์ หรือ GI กว้างขวางและมีกลุ่มลูกค้าอยู่ไม่น้อย จึงเป็น ความท้าทายเป็นอย่างมากหากจะมีการปรับ รูปแบบหรือพัฒนาแบบให้มีความแตกต่างไป จากเดิม ทว่าโจทย์น้ีก็ไม่ได้เป็นอุปสรรคต่อ ศนู ยส์ ง่ เสรมิ ศลิ ปาชพี ระหวา่ งประเทศ(องคก์ าร จากสมยั โบราณที่ใชห้ นามทองหลางปา่ เปน็ แมพ่ มิ พ์ใน มหาชน) หรือ ศ.ศ.ป. ในการที่จะเข้ามาทำ�งานพัฒนา การกดลาย ใชไ้ มไ้ ผ่ในการขดี ลาย หรอื ใชเ้ ตาเผาดนิ ทเ่ี รยี ก ผลิตภณั ฑ์รว่ มกับชมุ ชน โดย ศ.ศ.ป. ได้ดำ�เนนิ งานภายใต้ วา่ “เตาหลังเตา่ ” ในการผลิตเคร่ืองป้ันดินเผา ชุมชนก็ได้ “โครงการพฒั นาผลติ ภณั ฑศ์ ลิ ปหตั ถกรรมเพอ่ื ความยงั่ ยนื ” มกี ารปรบั เปลย่ี นประยกุ ต์ใชเ้ รอื่ ยมาตามยคุ สมยั คณุ สรุ ตั น์ หรือ “Sustainable Crafts” รเิ รม่ิ ขน้ึ ในปีท่ีผา่ นมา ช้ีให้ทมี SACICT Living Thai ดอู ุปกรณ์ในการพมิ พแ์ ละ โครงการ Sustainable Crafts มีจุดประสงค์หลัก แกะลายท่ีประดิษฐ์ข้ึนเองจากวัสดุเหลือใช้ อย่างเฟือง คอื ให้ชมุ ชนทำ� แลว้ มีความสขุ กบั งานท่ีออกแบบ สามารถ รถเดก็ เลน่ ชน้ิ จวิ๋ ทท่ี ำ�ใหเ้ กดิ “ลายพกิ ลุ ” บนพน้ื ผวิ เครอ่ื งปนั้ ต่อยอดในเชิงพาณิชย์และสร้างสมดุลให้กับสิ่งแวดล้อม หรือการนำ�เส้นลวดธรรมดามาขดเป็นวงบนปลายไม้เสียบ และชุมชน ลกู ช้นิ กลายเป็นอุปกรณ์ใช้แกะคว้านลาย ไปจนถงึ การนำ� คุณกุลธิรัตน์ มีสายญาติ หนึ่งในนักออกแบบใน กระดาษซิมการ์ดเหลือใช้มาเป็นอุปกรณ์ในการปาดพื้นผิว โครงการฯ กลา่ ววา่ “สงิ่ ทส่ี ำ�คญั สง่ิ แรกคอื พยายามจะเปลย่ี น เพื่อเก็บงานเครอื่ งปั้นใหเ้ รียบเนี้ยบ อุปกรณ์ทกุ ชิ้นทว่ี า่ มา มุมมองใหม่ สร้างส่ิงที่แปลกแตกต่างจากสิ่งที่มีอยู่เดิม ตอบสนองความต้องการใช้และให้ผลลัพธ์ที่เย่ียมยอดแก่ พยายามให้ชุมชนกล้าท่ีจะเปลี่ยน พอเราได้โอกาสเข้ามา เหลา่ ชา่ ง เหน็ การทำ�งานของชุมชน เห็นตัวตนของชมุ ชน ไดเ้ ห็นว่า เหลา่ นห้ี ลอมรวมเปน็ ภาพของความเปน็ เครอ่ื งปน้ั ดนิ เผา อะไรท่ีเป็นเสนห่ ์ทีส่ ามารถจะดงึ ออกมาใช้ สุดท้ายเราก็จบ เกาะเกร็ดในปจั จุบนั ลายบวั คว่ำ� บวั หงาย รักรอ้ ย บวั ร้อย ที่ความเรียบง่ายของรูปแบบผลิตภัณฑ์และการใช้งานท่ียัง ประจำ� ยาม เครือเถา หรือลายกนก และอกี หลายลวดลายที่ คงเป็นภาชนะใส่ของเหมอื นกบั ทชี่ มุ ชนทำ�อยู่เดมิ ในเร่อื ง ฉลอุ ยา่ งงดงามบนพนื้ ผวิ เครอื่ งปน้ั ดนิ เผาสสี ม้ แดง เนอื่ งจาก ของรูปแบบของลวดลายท่ีใส่เข้าไปก็พยายามหาเยอะมาก ไม่มีการเผาเคลือบ นี่คือลักษณะเด่นของผลิตภัณฑ์เมื่อ ว่าจะเอาลวดลายตรงไหนมาใส่ดี สุดท้ายเราได้เอาตัว พูดถึง “เคร่อื งปัน้ ดินเผาเกาะเกร็ด” รายละเอยี ดเลก็ ๆ ทแี่ อบอยู่ในของเกา่ ทชี่ มุ ชนไดท้ ำ�ไว้ เปน็ อัตลักษณ์ที่ชัดเจนของเครื่องปั้นดินเผาเกาะเกร็ด ลายกลงิ้ ซง่ึ ใชเ้ ทคนิคดัง้ เดิมพน้ื บา้ นของเกาะเกรด็ มาปรับ ทำ� ให้ไดร้ บั การขนึ้ ทะเบยี นสิ่งบง่ ช้ีทางภมู ิศาสตร์ หรอื GI โครงสร้าง ทำ�ลายแพทเทริ ์นใหม่ จดั วางใหม่ อยู่ในรปู ทรง (Geographical Indications) เนอื่ งจากเป็นงานหตั ถกรรม กระบอกทเี่ รยี บๆ กส็ ามารถสรา้ งรปู ลกั ษณ์ใหม่ เปลย่ี นจาก ทเี่ กดิ จากภมู ปิ ญั ญาทส่ี งั่ สมและสบื ทอดมายาวนานเกนิ กวา่ ภาพเดมิ ได้โดยที่ไมไ่ ดท้ ำ�อะไรมากจนเกินไป” ร้อยปี ใช้ดินในพ้ืนท่ีเกาะเกร็ดซ่ึงเป็นแหล่งดินท่ีดีส�ำหรับ การท�ำเครื่องปั้นดินเผา และช่างแต่ละคนในพื้นที่ก็มีการ สร้างสรรค์งานท่เี ปน็ ไปในแนวทางเดยี วกัน ทกุ วนั นแี้ มว้ า่ จะมกี ารใชเ้ ตาไฟฟา้ หรอื เตาแกส๊ ทดแทน แล้ว หากผู้มาเยือนได้เดินลัดเลาะไปเร่ือยๆ บนเกาะ จะสามารถพบเหน็ เตาเผาโบราณทย่ี งั คงตง้ั อยตู่ ามจดุ ตา่ งๆ การตกแต่งหน้าร้านจำ�หน่ายเครื่องป้ันดินเผาซึ่งเป็นบ้าน ทอ่ี ยู่อาศัยของช่างชุมชน เป็นการสร้างบรรยากาศอนั แสน หนงึ่ ในเปา้ หมายของการพฒั นาผลิตภณั ฑ์ อบอุ่น และชวนเชิญให้ผู้มาเยือนแวะชมกรรมวิธีการผลิต ตามโครงการ Sustainable Crafts คือชุมชนทำ� แลว้ มคี วามสุข เครื่องปั้นดนิ เผาแต่ละข้นั ตอนได้อย่างใกล้ชดิ One of the goals of Sustainable Crafts project is the happiness of the community. 22

23 

24

​ผลิตภัณฑ์ต้นแบบเคร่ืองป้ันดินเผาเกาะเกร็ดที่ออกมา ซ่ึงค่อนข้างทำ�ใจยากสำ�หรับชุมชน เพราะช่างกลับคิดว่า ภายใตโ้ ครงการ Sustainable Crafts มสี ดี ำ�รปู ทรงเรยี บงา่ ย เบยี้ วแลว้ จะออกมาสวยหรอื แตพ่ อทำ�มาแลว้ รสู้ กึ วา่ ชา่ งทำ� บนพน้ื ผวิ มลี วดลายไขป่ ลาทเี่ กดิ จากการใชล้ กู กลงิ้ ประดษิ ฐ์ แลว้ สนกุ มีความสขุ ” จากเฟืองพลาสติกเล็กๆ ซึ่งเป็นชิ้นส่วนของรถเด็กเล่น อันเป็นอุปกรณ์ที่ช่างในพื้นที่ใช้อยู่เดิม สีดำ�ที่ออกมาเป็น เธอเลา่ ใหฟ้ งั อกี วา่ “ดฉิ นั ชอบในเรอ่ื งของรปู ฟอรม์ เรอื่ ง เทคนิคการรมดำ�ท่ีเป็นภูมิปัญญาด้ังเดิมของชุมชนเอง สแี ละเทคนคิ เปน็ เสนห่ ข์ องชมุ ชนอยแู่ ลว้ เราออกแบบฟอรม์ นับเป็นการเลือกดึงจุดท่ีซ่อนอยู่ในงานเดิมของชุมชน ขึ้นใหม่ ด้วยเทคนิคในเชิงช่างแบบโบราณหรือภูมิปัญญา ออกมาใหเ้ ป็นจดุ เดน่ ที่สามารถสร้างความประหลาดใจให้ ดงั้ เดมิ มาผสมผสานกบั ฟอรม์ ทเี่ ราออกแบบ โดยปกตเิ ปน็ กับผู้พบเห็น เน่ืองจากภาพลักษณ์ผลิตภัณฑ์ที่ออกมามี คนค่อนข้างทำ�อะไรท่ีเรียบๆ อยู่แล้ว ฉะน้ันก็ไม่ยากเลย ความต่างไปจากเดมิ ทีผ่ คู้ นคนุ้ ตา ทีจ่ ะเอาลายหรอื เทคนิคอะไรใสเ่ ขา้ มา ได้ลดเร่ืองการเจาะ ฉลุหรือเขียนลายไปเยอะ ปรับให้งานเรียบง่ายขึ้นเท่านั้น คุณสุรัตน์เผยว่า คุณยายเคยเล่าให้ฟังถึงภูมิปัญญา เอง เราต้องการเปิดอีกตลาดหน่ึง ที่จะสามารถนำ�เอา โบราณของชุมชนว่า ในสมัยหลังสงครามโลกคร้ังที่สอง ผลติ ภณั ฑ์ไปแต่งบ้านไดง้ ่ายขน้ึ ” ขณะนนั้ ถว้ ยชามเซรามกิ หายาก มกี ารนำ�ดนิ พน้ื บา้ นมาปน้ั ถว้ ยชามแลว้ คดิ คน้ เทคนคิ การเผาแบบรมดำ� ทำ�ใหถ้ ว้ ยชาม เม่ือภาพของเคร่ืองปั้นดินเผาเกาะเกร็ดรูปลักษณ์ ทผี่ ลติ มาใชไ้ มด่ เู กา่ หรอื สกปรกงา่ ย ในวนั นก้ี ารยกเอาเทคนคิ ใหม่นอ้ี อกสู่สาธารณะ ผ่านการแสดงงาน ไม่วา่ จะท่ญี ี่ปนุ่ รมดำ�กลบั มาใชก้ บั ผลติ ภณั ฑอ์ กี ครงั้ กลายเปน็ โดดเดน่ และ หรอื ท่ีประเทศไทย ก็มกี ารแชร์ตอ่ กนั ทางสื่อ Social Media ใหแ้ ง่มมุ ของความงามในรูปแบบที่แตกต่าง ทำ�ใหเ้ กิดความตื่นตาตน่ื ใจไมน่ อ้ ย คณุ กุลธริ ตั น์ กลา่ ววา่ “ถ้าพดู ถึงเครอื่ งปั้นดนิ เผาเกาะ “เป็นศักยภาพทอ่ี ยากใหช้ มุ ชนแสดงออกมาแล้วตลาด เกรด็ คนจะนกึ ถงึ สสี ม้ เรากพ็ ยายามเปลย่ี น แตด่ ว้ ยสดี ำ�เอง อีกส่วนหน่ึงได้รับรู้” คุณกุลธิรัตน์กล่าวพร้อมกับเสริมว่า ที่น่ีพัฒนาอยู่แล้ว ด้วยวิธีการฝังกลบเผา เราก็เลยเอา เทรนดข์ องงานหตั ถกรรมวนั นจี้ ะใหค้ วามสำ�คญั กบั การโชว์ ตรงน้ีมาเล่นด้วย ในอีกแบบที่ได้มีการพัฒนากับชุมชน ในเรอื่ งของเทคนคิ และทักษะ มีการแบ่งสี คร่งึ หน่ึงสดี ิน อีกครึ่งหน่งึ สดี ำ� เป็นตน้ ในสว่ น ของลวดลาย แรกเร่ิมก็พยายามจะใช้ลายกนก ลายบัว “เรานำ�จุดน้ีมาใช้นิดหนึ่ง แล้วก็นำ�ภูมิปัญญาไปเล่า ดงั้ เดมิ ท่ีชุมชนมีอยู่ แต่คดิ วา่ ถ้าใชแ้ ล้วไมแ่ ตกตา่ ง ก็ไมน่ ำ� แต่ทง้ั น้ที ง้ั น้ัน เราพยายามจะทำ�งานในการเป็นผนู้ ำ� ไม่ใช่ มาใชด้ กี วา่ เอาใหเ้ หลอื แตล่ วดลายบางๆ เทา่ นนั้ ในระหวา่ ง ผู้ตาม ในกระแสโลกเร่ืองของผลิตภัณฑ์ก็ยังเน้นเร่ืองของ นั้นก็จะมีการทดลองขึ้นทรง แล้วก็ลองปรับให้เบี้ยวบ้าง งานหัตถกรรมอยู่ ซึ่งตรงกับวัตถุประสงค์ของเราพอดี คิดว่าตรงนี้สามารถอยู่ได้อย่างย่ังยืน เนื่องจากเราไม่ได้ ทำ�ตามเทรนด์ ทว่ี า่ พอเทรนดห์ มดกห็ มดไป แตเ่ ปน็ ภมู ปิ ญั ญา ท่เี ราเลา่ ได้ตลอดเวลา” โฉมหน้าของผลิตภณั ฑต์ น้ แบบท่ีไดร้ บั การพัฒนาขนึ้ ใหม่ The freshly-developed products. 25 

สุรัตน์ บวั หิรญั และกลุ ธิรตั น์ มสี ายญาติ Surat Buahiran and Kultirat Meesaiyati. นอกจากชุมชนเกาะเกร็ดแล้วโครงการ Sustainable Crafts ยังได้มีการดำ�เนินงาน พัฒนาผลิตภัณฑ์ร่วมกับอีก 14 ชุมชนในหลายพ้ืนที่ของประเทศไทย โดยแต่ละชุมชน ตา่ งกม็ อี ตั ลกั ษณ์ มภี มู ปิ ญั ญาดา้ นงานหตั ถกรรม และงานสรา้ งสรรคจ์ ากวตั ถดุ บิ ธรรมชาติ ทพี่ บในท้องถ่ินน้นั ๆ อยแู่ ลว้ การริเรมิ่ โครงการฯ เปน็ ไปเพ่ือเสรมิ สร้างความยั่งยืนให้กับ ชมุ ชน ให้คงอยไู่ ด้ และพง่ึ พาตนเองไดใ้ นสภาพแวดล้อมและสภาพสังคมปจั จบุ นั ในส่วนของกลุ่มหัตถกรรมเคร่ืองป้ันดินเผาเกาะเกร็ดน้ัน คุณสุรัตน์เปิดเผยว่า มีท้ัง สมาชิกกิตติมศักดิ์ที่เป็นผู้เฒ่าผู้แก่ผู้ให้คำ�ปรึกษา กับสมาชิกท่ีมีร้านค้าอยู่ในชุมชน รบั ของไปจำ�หนา่ ย สมาชกิ ท่ีรบั จา้ งใช้แรงงาน รับจ้างปนั้ รบั จ้างแกะ และสมาชกิ ท่ีเปน็ ทั้ง ผูผ้ ลติ และผู้จำ�หนา่ ย ปัจจบุ ันทงั้ ชมุ ชนมีผู้ประกอบการเครือ่ งป้ันดนิ เผาอยู่ราว 20-30 ราย “เราไม่ไดค้ าดหวงั วา่ จะขายผลิตภณั ฑ์ให้ได้มากๆ เราหวงั เพยี งให้ชมุ ชนอยูไ่ ด้ พ้นื ท่ี ชมุ ชนเราเปน็ เสมือนตลาดอยแู่ ล้ว มศี ูนย์เรยี นรู้ทีม่ นี ักเรียนนักศึกษา องคก์ รตา่ งๆ เขา้ มา ดูงาน เป็นจุดท่ีดึงคนเหล่าน้ีเข้ามา พอเข้ามาเขาก็ซื้อน้ํา อากาศร้อน ซื้อพัด ซื้อขนม ทานอาหาร ซือ้ ของท่ีระลึก จะเปน็ รายได้สู่ชมุ ชนตรงน้ี เรามีรา้ นอยู่ทบี่ ้าน เปดิ ขายไมไ่ ด้ ก็ไม่เป็นไร เราก็ซักผ้า รีดผ้าไป ทำ�งานบ้านไป ลูกค้ามาซ้ือก็ขาย บางวันโชคดีก็ได้ หลายพนั บาท ผสู้ งู อายุเองพอเปิดขายของกม็ ีความสขุ เพราะได้ทำ�กจิ กรรม” บนเกาะเกรด็ มผี ้ผู ลิตเคร่อื งปัน้ ดนิ เผา อยูร่ าว 20-30 ราย สร้างบรรยากาศให้พ้นื ที่แห่งนี้ ชุมชนเกาะเกรด็ อยกู่ ันแบบเรยี บงา่ ย รายจ่ายน้อย เน่ืองจากผคู้ นดำ�รงชีวติ สว่ นใหญ่ เป็นถน่ิ แห่งศิลปวฒั นธรรมทเ่ี ปยี่ มเสน่ห์ อยู่ภายในชุมชน คุณสุรัตน์บอกว่าไม่ได้คาดหวังว่าธุรกิจเครื่องป้ันดินเผาจะเติบโตเป็น Around 20-30 households on Koh Kret are ล่าํ เป็นสนั เปา้ หมายปจั จบุ ันคือทำ�เพื่ออนรุ ักษ์ให้งานเหลา่ นยี้ ังคงดำ�รงอยู่ pottery producers, making the island the haven of charming artistic culture. 26

27 

THE VILLAGE TRAIL Koh Kret in a Fresh Disguise Words Amphan Mala  Photos Sirapat Valaiphatchra Even on weekdays like today, the island of Koh Kret is packed with tourists from all corners of the world, walking and cycling around this chunk of land in the middle of the Chao Phya River. So, there is no need to describe how crowded it is at weekends and on holidays when shops on this 2,625-rai island – that sell everything from local desserts and food to souvenirs – throw open their doors to welcome visitors from near and far, especially the pottery shops, the island’s celebrated specialty. Divided into seven villages, Koh Kret was The current head of Koh Kret’s Pottery rediscovered as a tourist attraction in 1998. Its Handicraft Group, Surat Buahiran, is not surprisingly Mon-dominated population with its long history of Mon origin. “My grandma made jars, basins that dates back to the Thon Buri period (around and mortars during her time,” he said. And now 250 years ago) makes this lovely community of we have technologies to replace these kinds of 6,000 people one of the friendliest places to be. things. Earthen jars have been replaced by big The ethnic Mon villagers are from a small gene steel tanks, so the demand for earthen jars has pool so it does not take an experienced declined. When I was young, we were still hauling anthropologist to spot the unique identity of the water from the river or using rainwater and people who have made this island their home. cleaning it with alum crystal. But present-day rains are full of sulphur, so we were naturally More than two centuries ago, typical Koh forced to stop producing big jars. Later, there Kret pottery was produced mainly to provide were only smaller basins and mortars. And then necessary earthenware utensils for household came aluminium and plastic basins so we were use. It was a skill passed on from generation to left with only mortar production.” generation on the island. 28



30

Production changed from ordinary earthen It is these characteristics that won Koh Kret jars to other trendy ítems. Beautiful perforated pottery the GI (Geographical Indication) certificate, jars were turned into lampshades, for example. reflecting the cumulative local wisdom of more Other products made of clay included coffee than a century of history. The principal material sets, aromatherapy oil diffusers and other – clay – is from the same location and the work merchandise developed from ancient skills as of various artisans has the same traits. the Mon have always been known for their earthenware talents. Even though modern electric or gas kilns are used today, ancient kilns are still scattered From olden-day techniques like using wild throughout the island. Another special feature coral thorns or bamboo sticks to make embossed is that the artisans’ studios are located in their patterns or the use of “turtleback stoves” to houses, sending out a wonderful vibe to visitors, produce earthenware, the community has had who are welcome to take pictures and learn to adapt to the passing winds of time. Surat about the production processes. showed us pattern-making implements from abandoned items, such as a worthless gear piece It is common knowledge that Koh Kret pottery from a toy car that makes a “Pikun” pattern on has a large and strong base of customers. So, an earthenware surface, a length of coiled steel if the product was to undergo a facelift, it would wire on a wooden stick to make impressed not pose an obstacle to SACICT in its mission patterns or even discarded sim-card holders that to collaborate with the pottery community. are used to level out surfaces. Every tool gives SACICT has assigned experienced export product perfect results to the artisans. designers to create new products for export under the “Sustainable Crafts” project initiated All these come together to form the big in the previous year. picture of today’s typical Koh Kret pottery. Many patterns such as Bua Khwam Bua Ngai, Rak Roi, Bua Roi, Prajam Yam, Khreua Thao, Kanok and other more elaborate ones that appear on reddish unglazed earthenware are some of the unique characteristics of typical Koh Kret pottery. เคร่อื งปั้นดินเผาเกาะเกรด็ มีประวตั ิยาวนานถึง 200 ปี ทกุ วนั นย้ี ังสามารถพบเตาโบราณต้งั อยู่ในหลายบริเวณพืน้ ทีช่ มุ ชน Koh Kret pottery has a history of two centuries long. Ancient kilns are still found scattered around the island. 31 

The Sustainable Crafts project is destined to New pottery products under the Sustainable further develop and commercialise products Crafts project are black in colour in simple forms from a self-reliant community while bringing with dotted patterns created by the discarded balance to its environment. toy car gear.The black is made using the sawdust firing technique. Accentuating the hidden character Kultirat Meesaiyati, the assigned designer of the original work was a surprise as the overall of the project said: “When I first was tasked to image of the new products was quite different. develop Koh Kret’s products, I tried to change the point of view.” According to Surat, his grandmother once told him about the time ceramic products were “I tried to create something that had never rare. Around the end of World War II, the black- been there before and, at the same time, burn technique was used to make the pottery encourage the community to change to our path. look clean. Today, the sawdust firing technique We have had an opportunity to see the real had made a comeback to freshen up the products identity of the community, seeing what kind of in their new “disguise”. charms we can actually use in order to develop their products. We based everything on the Kultirat, meanwhile, said that people immediately simplicity of the products and their functions as thought of orange when talking about typical utility containers just as they have been doing Koh Kret pottery. “We are trying to change that for centuries. As for the added patterns, we by adopting the technique of pit firing,” she said. researched how and each this particular pattern “Sometimes we make it half-half of black and would go. Eventually, we noticed a tiny character earth colours. As for the patterns, we had tried hidden in the ancient models of the products. It initially to use original ones such as Kanok or is the ancient rolling pattern that we chose to lotus designs in the new works. But we finally base our development on. By creating on top of scrapped the idea and chose to use only minimal the old pattern, we adjusted the position of the patterns. As for the shapes and forms, we pattern on a simple cylindrical tin, for example. instructed the local artisans to deliberately make A simple adjustment can transform an old product some of them out of the uniform shapes. At into something completely new with only a few first, the artisans doubted that it would work twists.” and would not look beautiful but they eventually grew to understand and had fun making it. We based everything on งานแบบดงั้ เดมิ ของชุมชน the simplicity of the products. Traditional works. 32

33 

สุรัตน์ บวั หริ ัญ และกลุ ธิรัตน์ มีสายญาติ ใหส้ ัมภาษณ์ทีม SACICT LivingThai SACICT LivingThai Team interviewing Surat Buahiran and Kultirat Meesaiyati. “I mainly focus on shapes and forms. Colours “We brought up this particular point in our and techniques are up to the community. I products and then let the story take over. After redesigned whole new forms for the new set all, we are trying to be the leader of the band, of products based on original knowledge and not a follower. The world trend is about hand- local wisdom. Normally, I love what is simple crafted products, which fits in with our objectives. and minimal. So, it’s not that difficult to apply I think we can stay in the market on a sustainable patterns or techniques on the surface of the basis as we are not running after the trend but work. It’s only easier because it’s in an elementary focusing on local wisdom, which we can reuse style. I hope that these products will open up whenever we like.” additional home décor markets.” As managing director and design director of Whenever new Koh Kret pottery was launched Gavang Co., Ltd, Kultirat specialises in jewellery – through trade fairs both inThailand and Japan, design and decorative items for export. She has people would share them on social media, which worked alongside SACICT in the development was exciting. work of fabric, jewellery and pottery with several communities acrossThailand. With her foundation Kultirat added that new handicraft trends in industrial design, she said that she wanted to tended to lean more on the demonstration of make a difference by making use of the charming techniques and the artisans’ skills. “It is the wisdoms, skills and strengths of each community potential that I want the community to show off to continually create new works. to the market,” she said. 34

โชว์รมู ผลติ ภัณฑ์ของกลมุ่ หัตถกรรมเคร่ืองป้นั ดินเผาเกาะเกรด็ Showroom of Koh Kret pottery products. Apart from the Koh Kret community, the learning centres where students and people Sustainable Crafts project also collaborates with from various organisations come to study. When 14 otherThai communities in product development. people come and when it’s hot, they buy drinks, Each community has its own craft knowledge fans, food and souvenirs. That’s our source of and unique way of using local resources. The income. We open our shops at home, so we project contributes by making each community aren’t really worried about how much we sell in sustainable especially in the face of fast-paced a day. We have activities all the time.The elderly changes. in the community are happy because they have activities.” Surat added that the Koh Kret Pottery Handicraft Group was fortunate to have several senior Koh Kret community is an example of simple members who were considered sages of the island life. Surat said he did not want his pottery community. Member shops bought products business to grow exponentially. His goal was from the group and members also were employed just to preserve the heritage and the art of the in the local workforce. The group has 20 to 30 community. entrepreneurs. I just want the community “I don’t personally expect to sell a lot of to be able to sustain itself. products,” he said. “I just want the community to be able to sustain itself. The community is already in the form of a market. We also have 35 

NEW HERITAGE พัชร หนานพิวงศ์ แปลงโฉมเสื่อกก มรดกแห่งภมู ปิ ญั ญา เร่อื ง กฤตสอร สิ่งคงสนิ   ภาพ วรศิ กสู้ ุจรติ เสอ่ื กกทรงกลม ลวดลายทนั สมยั สีสันสดใสแต่ปลอดภยั ไรส้ ารเคมี แถมยังมกี ลิ่นหอมจาก สมนุ ไพรธรรมชาติ นับเป็นผลติ ภัณฑห์ ัตถกรรมท่ผี สานภูมิปัญญาดั้งเดมิ เข้ากบั การออกแบบ และการพัฒนาผลิตภัณฑอ์ นั ทันสมัยสอดคลอ้ งกบั ไลฟ์สไตลข์ องคนรุน่ ใหม่ไดอ้ ยา่ งลงตัว ส่งผลให้ผลงานท่ีเกิดจากความทมุ่ เทของเด็กหนมุ่ ในวยั 20 ต้นๆ อย่าง \"พัชร หนานพวิ งศ์\" ทายาทชา่ งศิลปหัตถกรรมงานสานเสอ่ื กก จากจังหวัดนครพนม สามารถสร้างรายไดใ้ หแ้ ก่ครอบครัวเดอื นละไม่ตำ่� กว่า 100,000 บาท 36



38

ผมว่าถา้ คนรุ่นใหม่ปลอ่ ยให้ งานหตั ถกรรมพื้นบา้ นสูญหายไป การจะเร่ิมตน้ นับหนงึ่ ใหมจ่ ะยากมาก ดังน้นั คนรุ่นใหมน่ ่าจะใชพ้ ลังทมี่ ีอยู่ มาชว่ ยกันสืบสานและพัฒนา ผลิตภณั ฑ์ของบ้านเรา พชั ร หนานพวิ งศ์ คนรุ่นใหม่ท่ีสบื ทอดหัตถกรรมเส่อื กกจากคุณแม่ และพฒั นาจนโดง่ ดัง Patchara Nanpiwong – a young-blood artisan who inherited the craft from his mother and made it popular. ด้วยความท่เี ติบโตมาในครอบครวั ทท่ี �ำเสอ่ื กกมาตง้ั แต่ พัชรเปิดเผยว่า ทุกวันนี้สีที่ใช้ย้อมเส้นกกเขาก็เปล่ียน รนุ่ ยายและไดช้ ว่ ยแมส่ านเสอื่ กกเพอื่ แบง่ เบาภาระหลงั จาก มาใช้สีย้อมจากธรรมชาติ จากเดิมท่ีใช้สีเคมีซึ่งอาจเป็น ที่สูญเสียคุณพ่อผู้เป็นเสาหลักของครอบครัวไปตั้งแต่เขา อันตรายและมีปัญหาสีตกง่าย เวลาสานกก สีก็จะติดมือ ยังเรียนอยู่ชั้นประถมศึกษาปีท่ี 5 พัชรจึงรู้จักและคุ้นเคย บางทีใช้แค่ 4-5 ปี สีกจ็ างแล้ว สว่ นสีย้อมจากธรรมชาติ กับเส้นใยธรรมชาติสารพัดประโยชน์ของพืชชนิดน้ีเป็น นั้นให้สีสันสดใสไม่ต่างจากสีเคมีและไม่เป็นอันตราย โดย อย่างดี เขาไม่เพยี งแต่สืบสานงานหตั ถกรรมอันเปน็ มรดก สีเหลืองจะได้จากเปลือกต้นมะม่วงและต้นลิ้นฟ้า สีแดง ตกทอดของครอบครวั เทา่ นัน้ แต่ยังไดพ้ ัฒนาสสี ัน รปู แบบ จากเปลือกต้นงิ้ว สีม่วงและฟ้าจากน�้ำข้าวก่�ำและถ่ัวด�ำ และประเภทของผลิตภัณฑ์เส่ือกกให้มีความแตกต่าง สีเขียวก็ได้จากการน�ำสีจากน�้ำข้าวก่�ำและสีจากเปลือกต้น หลากหลาย ช่วยเพ่ิมมูลค่าให้ผลิตภัณฑ์และตอบสนอง มะมว่ งมาผสมกัน ความตอ้ งการของตลาด “นอกจากนี้ ผมยงั ไดพ้ ฒั นาประเภทของผลติ ภณั ฑจ์ าก “ท่ีบ้านผมมีอาชีพท�ำเสื่อกกมาต้ังแต่สมัยคุณยาย ตลาดผบู้ รโิ ภคไปสตู่ ลาดธรุ กจิ คอื นอกจากจะมเี สอื่ ปนู งั่ แลว้ สมัยก่อนน้ันเขาจะใช้วิธีการทอด้วยกี่ และก็จะเป็นเส่ือ กย็ งั มีทเ่ี ช็ดเทา้ และผลติ ภัณฑท์ ่เี จาะกลุม่ โรงแรมและสปา ปนู ง่ั ธรรมดา มาถงึ รนุ่ คณุ แมก่ เ็ ปลยี่ นจากการทอเสอื่ ดว้ ยกี่ อย่างเชน่ เส่อื สำ� หรับปูนอนเวลานวดตัว ทเี่ รียกว่าเสอ่ื นวด มาเป็นการสานด้วยมือซึ่งท�ำให้สามารถสานเป็นลวดลาย เพ่ือสขุ ภาพ เสือ่ ทสี่ านข้นึ มาเพือ่ ใช้ประดบั ตกแต่ง ตลอด ตา่ งๆ ได้หลากหลายยิง่ ขนึ้ ขายได้ราคาดขี ึ้น นอกจากนน้ั จนผลติ ภณั ฑเ์ สอ่ื ที่ใชเ้ ปน็ บรรจภุ ณั ฑต์ า่ งๆ โดยรบั สง่ั ทำ� ตาม คุณแม่ยังขยายไลน์สินค้าโดยน�ำกกมาสานเป็นกระเป๋า ออร์เดอร์ ก็ท�ำให้ตลาดเรากว้างขึ้น มียอดส่ังซ้ือมากขึ้น หมวก และท่ีใสไ่ วน์ พอมารนุ่ ผมซ่งึ เปน็ ทายาทรนุ่ ที่ 3 ก็ได้ แลว้ กข็ ายไดร้ าคาดขี น้ึ จากสมยั คณุ ยายเราขายเสอ่ื ไดผ้ นื ละ พัฒนารปู แบบของเสอื่ กกให้แตกตา่ งออกไป จากส่เี หล่ยี ม 100 บาท ปัจจุบนั ผมขายได้ผนื ละ 1,500 ไปจนถึงหลาย ผนื ผา้ เปน็ วงกลม ซง่ึ การขน้ึ รปู แบบนท้ี ำ� ใหง้ านดทู นั สมยั ขน้ึ หมน่ื บาท” พัชรบอกเล่าถงึ พัฒนาการของผลติ ภณั ฑ์ต่างๆ และในผนื เดยี วกนั สามารถสานเปน็ ลายและสตี า่ งๆ สลบั กนั ของตระกลู หนานพวิ งศด์ ้วยความภาคภูมิใจ ไปมาได้เยอะมาก ลายท่ีน�ำมาใส่ก็มีทั้งลายด้ังเดิม เช่น ลายนำ้� ไหล ลายตารางหมากรกุ และลายอนื่ ทอี่ อกแบบใหม่ (บน) เสื่อนวดเพอ่ื สขุ ภาพ ท่ีใหค้ วามรสู้ กึ ผอ่ นคลายจากสมั ผสั ของเส้นใยกก (ล่าง) ผลิตภัณฑ์ท่ียอ้ มด้วยสจี ากเปลือกไม้และพืชพรรณธรรมชาติ ผสานกับ ภมู ิปัญญาที่ไดจ้ ากการค้นคว้าทดลอง ทำ� ให้ไดส้ ีสนั ท่ีสดใสใกลเ้ คียงสีจากเคมี (Top) Massaging sedge mat gives a vibe of relaxation thanks to the touch of sedge material. (Bottom) The new dye made from natural flora, tree bark, and local wisdom, has been proven to give the closest colour to the chemical dye. 39 

เสน้ สายลวดลายจากฝีมืออันประณีต Elaborate patterns and lines. นับแต่วัยเด็ก พัชรได้แสดงให้เห็นถึงพรสวรรค์ในการ อยรู่ ะหวา่ งการออกแบบชดุ รบั แขกทส่ี านจากเสอื่ กก ตามมา สร้างสรรค์และทักษะในการทอการสาน ส่ังสมความรู้ที่ได้ ด้วยโคมไฟ และรปู ประดบั ขา้ งฝาที่สานจากเสอ่ื กกเชน่ กัน รบั ถา่ ยทอดมาจาก “ครเู รอื งยศ หนานพวิ งศ”์ ประธานกลมุ่ ซึง่ เขามองวา่ การสรา้ งสรรคผ์ ลิตภัณฑ์ในรปู แบบใหม่ๆ จะ สตรีสหกรณ์จักสานเส้นกกเหล่าพัฒนา จังหวัดนครพนม ท�ำให้มีช่องทางการจัดจ�ำหน่ายมากข้ึน และท่ีส�ำคัญที่สุด ผู้เป็นมารดาท่ีได้รับการเชิดชูเป็นครูช่างศิลปหัตถกรรมปี จะท�ำให้หัตถกรรมเส่ือกกซ่ึงเป็นมรดกทางวัฒนธรรมของ 2557 พชั รไดส้ รา้ งชอื่ ใหต้ นเองเปน็ อยา่ งมากขณะเรยี นอยชู่ นั้ ไทยไมม่ วี นั สูญหายไปอยา่ งทหี่ ลายฝา่ ยวติ กกัน มธั ยมศกึ ษาปที ่ี3 เมอ่ื เขาไดร้ เิ รม่ิ พฒั นารปู แบบการจกั สานเสอ่ื กกจากสเ่ี หลย่ี มผนื ผา้ ใหเ้ ปน็ รปู วงกลม และไดร้ บั พระราชทาน “เปา้ หมายของผมชดั เจนมาก เรยี นจบออกมาผมกต็ งั้ ใจ รางวลั จากสมเดจ็ พระเทพรตั นราชสดุ าฯ สยามบรมราชกมุ ารี จะมาสานต่อกิจการของครอบครัว โดยจะพัฒนาต่อยอด ในเวลาต่อมา และมุ่งม่ันพัฒนาผลิตภัณฑ์เรื่อยมา วันน้ี ไปเรอื่ ยๆ เพราะผมเชอ่ื วา่ กกสามารถสานเปน็ อะไรก็ได้ เรา พชั รก�ำลังศกึ ษาอย่ชู ้ันปีที่ 2 มหาวิทยาลยั ราชภัฏสกลนคร สามารถสรา้ งสรรค์ออกมาได้ไม่รู้จบ ผมตง้ั เป้าว่าจะทำ� ให้ ในขณะท่ีผลงานผลิตภัณฑ์เสื่อกกของตระกูลหนานพิวงศ์ ผลิตภัณฑ์เส่ือกกของเราขายได้ราคาเป็นแสน ท่ีดูไว้ตอน ที่เขาออกแบบและสร้างสรรค์ได้รับการยอมรับอย่าง นี้กจ็ ะเปน็ ลักษณะรปู ประดับฝาผนงั ใช้วิธีสานเสอ่ื กกใหเ้ ปน็ กวา้ งขวางทั้งจากตลาดภายในและต่างประเทศ โดยเฉพาะ รปู หนา้ คน นกี่ อ็ ยรู่ ะหวา่ งการศกึ ษาและพฒั นาการออกแบบ จนี และญปี่ นุ่ เขาเลา่ ใหฟ้ งั วา่ กอ่ นทจี่ ะลงมอื ทำ� การออกแบบ การสรา้ งสรรค์ผลติ ภณั ฑ์ในรปู แบบใหมๆ่ คอื หัวใจสำ� คัญท่ี และพัฒนาผลิตภัณฑ์ในแต่ละครั้งเขาจะส�ำรวจตลาดและ จะทำ� ใหห้ ตั ถกรรมเสอื่ กกทเี่ รยี กวา่ เปน็ มรดกทางวฒั นธรรม ความต้องการของลูกคา้ กอ่ นว่าชอบงานแนวไหน สสี นั เปน็ ที่สืบทอดมาตั้งแต่รุ่นปู่ย่าตายายยังคงยั่งยืนต่อไป ผมว่า อย่างไร เพอื่ ใหผ้ ลิตภณั ฑ์ที่ออกมาตรงใจลกู ค้ามากท่ีสดุ ถ้าคนรุ่นใหม่ปล่อยให้งานหัตถกรรมพ้ืนบ้านสูญหายไป การจะเริ่มต้นนับหน่ึงใหม่จะยากมาก จึงน่าท่ีจะใช้พลังที่ ช่ือเสียงที่ขจรขจาย ค�ำส่ังซ้ือสินค้าที่หล่ังไหลเข้ามา มีอยู่มาช่วยกันสืบสานต่อยอด และพัฒนาผลิตภัณฑ์ของ ไมข่ าดสายและเพม่ิ ขน้ึ ทกุ ๆ วนั ไมไ่ ดท้ ำ� ใหพ้ ชั รมองวา่ ตวั เอง บา้ นเรา งานหัตถศิลปเ์ กดิ จากรากเหงา้ ทางวัฒนธรรมและ ประสบความส�ำเร็จมากมายอะไร แต่คิดว่ายังต้องพัฒนา ภมู ปิ ญั ญาทบ่ี รรพบรุ ษุ ของเราไดส้ ง่ ตอ่ กนั มา คอื ความภาค ฝมี ืออกี มาก พัชรวางแผนในระยะสั้นไว้วา่ เขาจะขยายไลน์ ภมู ิใจ เพราะเปน็ สงิ่ ทห่ี ลายๆ ประเทศเขาไมม่ ดี ว้ ยซำ้� ” พชั ร สนิ คา้ ไปยงั กลมุ่ เฟอรน์ เิ จอรแ์ ละของตกแตง่ บา้ น โดยกำ� ลงั กลา่ วตบท้าย 40

41 

42

43 

NEW HERITAGE Patchara Nanpiwong’s Value-added Sedge Mats Words Kitsaon Singkongsin  Photos Varis Kusujarit This colourful circle-shaped sedge mat rich with the scent of natural herbs is the epitome of the marriage of local wisdom and post-modern product development for today’s lifestyle. The maker of this mat is a young man in his 20s, Patchara Nanpiwong, the 2015 New Heritage Artisan from Nakhon Phanom province. His special production method generates some 100,000 baht in extra monthly income for his family. 44



I also switched from chemical dyes to natural dyes because the former may be dangerous in the long run. Born and raised in an artisanal family, Patchara “I also expanded my market from an only learnt the craft while studying Prathom 5. Familiar consumers’ market to the corporate sector. Now with the multi-purpose natural fibres, he helped I don’t make only sitting mats but I also make his grandmother and mother make sedge mats foot wipes and other hotel and spa products like to ease their financial burden after the loss of spa mats, decorative mats and made-to-order his father. Not only has he followed in the sedge packaging. After expanding the production footsteps of his elders, he has developed line, we received many more purchase orders outstanding designs and colour palettes. at higher prices. My grandmother sold a normal mat for 100 baht and now my new mat sells for “My family has been in the sedge mat business at least 1,500 baht and as much as ten thousand since the time of my grandmother,” he said. “At baht.” that time, they used a loom to make conventional sedge mats without any frills. When my mother Patchara learnt the art of sedge mat in his took over the production, she switched to fully childhood. His first teacher was his mother, Khru manual production. The upside was that it Rueangyot Nanpiwong, Master Craftsman of 2014. accommodated more sophisticated patterns and He began to revolutionise the shape of his family’s the products attracted higher prices. My mother mat when he was in Mathayom 3, and received also expanded the production line to include an excellence award for product development bags, hats and wine bottle holders. When I took from Her Royal Highness Princess Maha Chakri over production, I implemented another change Sirindhorn when he was in Mathayom 6. He is – making the main character of our products presently in his second year at Rajabhat University, circular in shape rather than rectangular. I think Sakon Nakhon. His products are accepted widely the circle-shaped mats look more modern and inThai and foreign markets, notably in China and allow me to make more use of colours. For Japan. example, I use patterns like Nam Lai (flowing water) and chessboard designs. He stressed that, before starting up his new production, he first assessed the markets, “I switched from chemical dyes to natural studying demand and trends, so that he could dyes because chemical dyes fade after four to cater to consumers. five years and could be dangerous in the long run. Natural dyes, using current technology, don’t กระเปา๋ สานกก แบบสานเสน้ เกลียว fade and are certainly not dangerous. I’ve obtained ลายดอกพิกลุ หนงึ่ ในผลงานออกแบบของพชั ร natural yellow dye from mango and midnight Sedge bag in spiral mode with Dor Pikun pattern, horror trees, red from the red cotton tree, purple and blue from black glutinous rice and black-eyed one of Patchara’s proud designs. peas, green from a mixture of black glutinous rice and mango tree bark. 46

47 

48