พระบรมราโชวาท ปราชญเ์ กษตร 72 ปี มหาวทิ ยาลยั เกษตรศาสตร์ 5 พระบาทสมเด็จพระเจา้ อยู่หัว ปัญญาเกดิ จากการศกึ ษาและประสบการณ์ ....ปญั ญา แปลว่า ความรู้ทว่ั มีอยู่ 2 ลกั ษณะ ด้วยกัน คอื ปัญญาทเ่ี กิดจากการเลา่ เรียนจดจ�ำ มาอยา่ งหน่ึง กับปญั ญาท่ีเกดิ จากการศึกษา สงั เกต และนำ�มาขบคดิ พิจารณาจนรูช้ ดั อย่างหนง่ึ บณั ฑิตแต่ละคนในท่ีน้ี เช่ือวา่ ต่างได้รบั การศึกษาอบรมมาแลว้ เป็นอย่างดี แตใ่ นด้านการศกึ ษาสังเกตนั้น อาจยังย่อหย่อนอยู่บา้ ง เพราะมีประสบการณ์ในชีวิตไม่มากนกั ทกุ คนจึงควรจะไดส้ นใจ สังเกต ศึกษาเรอ่ื งราว บคุ คล และสง่ิ ตา่ งๆ ทแี่ วดล้อมและเกีย่ วข้องกบั ตัวเองให้มาก.... พระบรมราโชวาทในการพิธพี ระราชทานปรญิ ญาบัตร ณ อาคารจักรพนั ธเ์ พ็ญศิริ มหาวทิ ยาลัยเกษตรศาสตร์ บางเขน เม่ือวันพฤหสั บดที ี่ 24 กรกฎาคม 2540 4 ปราชญเ์ กษตร 72 ปี มหาวทิ ยาลัยเกษตรศาสตร์
สารจากองคมนตรี สารจากนายกสภามหาวิทยาลยั ผมรู้สึกเป็นเกียรติและมีความยินดีที่ได้มามอบโล่ประกาศเกียรติคุณแก่ “ปราชญ์ ผมมีความยินดีเป็นอย่างย่ิงท่ีมหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ ได้จัดให้มีโครงการคัดเลือก เกษตร 72 ปี” เนื่องในโอกาสที่มหาวิทยาลยั เกษตรศาสตร์จะครบรอบการสถาปนา 72 ปี “ปราชญเ์ กษตร72 ป”ี ซง่ึ มจี ดุ ประสงคห์ ลกั คอื คดั เลอื กเพอ่ื ยกยอ่ งเชดิ ชผู ทู้ รงภมู ปิ ญั ญาทางการ ในวันจนั ทร์ที่ 2 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2558 ซ่ึงจะมาถึงเรว็ ๆ น้ี เมอ่ื ผมพิจารณาความหมายของ เกษตรในโอกาสแหง่ การสถาปนามหาวทิ ยาลยั เกษตรศาสตรค์ รบรอบ72 ปี โดยจะมกี ารพจิ ารณา “ปราชญเ์ กษตร” จากพจนานกุ รม ฉบบั ราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. 2554 ได้ทราบว่าหมายถึง คดั เลอื กเกษตรกรทท่ี ำ�คุณประโยชนแ์ ก่การเกษตรในแตล่ ะจงั หวัดท่วั ประเทศ จังหวัดละหน่งึ คน บุคคลท่ีมีปัญญาความรู้เกี่ยวกับการใช้ที่ดิน ทุ่ง นา ไร่ เพาะปลูกพืชต่างๆ รวมทั้งการ โดยมหี ลกั เกณฑส์ ำ�คญั คอื มผี ลงานทเ่ี ปน็ นวตั กรรมทางการเกษตรทส่ี รา้ งขน้ึ ผา่ นการพสิ จู นว์ า่ เลี้ยงสัตว์ การประมง และอาจรวมถึงการป่าไม้ด้วย จึงตระหนักได้ว่า “ปราชญ์เกษตร” เปน็ ประโยชนจ์ รงิ และไดเ้ ผยแพรแ่ กส่ าธารณะมาแลว้ เปน็ บคุ คลทม่ี คี วามส�ำ คญั ตอ่ พน่ี อ้ งประชาชนชาวไทยและประเทศไทยอยา่ งมาก ผมขอแสดง เกษตรกรท่ีมีความรู้ความสามารถเช่นน้ี จึงนับว่าเป็นผู้มีภูมิปัญญาท่ีส่ังสมผ่าน ความชนื่ ชมยนิ ดตี อ่ ทกุ ทา่ นทไี่ ดร้ บั การคดั เลอื กเปน็ “ปราชญเ์ กษตร 72 ป”ี ในโอกาสซงึ่ เปน็ ประสบการณ์จริงอย่างน่ายกย่องชมเชย เป็นผู้ท่ีมีส่วนร่วมในเบ้ืองหลังการพัฒนาการเกษตร วาระสำ�คัญท่ีมหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์จะครบวันสถาปนา 72 ปี ในคร้ังน้ี มหาวิทยาลัย ในระดบั ไรน่ า ระดบั ชมุ ชน และในระดบั จงั หวดั หรอื แมก้ ระทง่ั ในระดบั ประเทศ จงึ นบั วา่ เปน็ ความ เกษตรศาสตร์เป็นมหาวิทยาลัยแห่งหนึ่งของประเทศไทยที่มีเกียรติยศและชื่อเสียงในด้าน เหมาะสมท่ีมหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์จะได้ร่วมมือกับหน่วยงานภาครัฐท่ีปฏิบัติงานในพ้ืนท่ีท่ัวประเทศคือ กรมส่งเสริมการเกษตร การผลิตบุคลากรและวิชาความรู้ด้านการเกษตรออกเผยแพร่และยังประโยชน์แก่ประชาชนชาวไทย โดยเฉพาะเกษตรกรทุกสาขา กระทรวงเกษตรและสหกรณ์ จะได้คัดเลือกและนำ�บุคคลผู้เปรียบเสมือนเพชรบนดินเหล่าน้ี มาประกาศยกย่องเชิดชูในผลงานท่ีท่าน อาชีพมาเป็นเวลากว่า 72 ปี และผมม่ันใจว่า “ปราชญ์เกษตร 72 ปี” ทุกท่านที่ได้รับรางวัลและประกาศเกียรติคุณในวันน้ีเป็น ทง้ั หลายไดก้ ระท�ำ เพอ่ื ประโยชนส์ าธารณะแกส่ งั คมการเกษตรของไทย ผู้ที่เคยเกีย่ วขอ้ งและไดร้ ับความรจู้ ากมหาวทิ ยาลยั เกษตรศาสตรม์ าบ้างไม่มากก็นอ้ ย ผมมคี วามเชอ่ื มน่ั ตลอดเวลาวา่ ประเทศไทยของเราจะดำ�รงอยไู่ ดอ้ ยา่ งยง่ั ยนื และมน่ั คง กด็ ว้ ยการมภี าคเกษตรกรรมทเ่ี ขม้ แขง็ ผมขออวยพรให้ “ปราชญ์เกษตร 72 ปี” ตลอดจนครอบครัวทุกท่าน จงประสบแต่ความสุข ความเจริญ มีอายุที่ย่ังยืน เนอ่ื งจากฐานทรพั ยากรดนิ นา้ํ และปา่ ไมข้ องชาตทิ ม่ี อี ยู่ กล็ ว้ นแลว้ แตเ่ ออ้ื อ�ำ นวยตอ่ การเกษตร นอกจากน้ี ประเทศชาตยิ งั อดุ มสมบรู ณ์ มีสุขภาพอนามัยท่ีสมบูรณ์แข็งแรง และก่อประโยชน์ให้เกิดความเจริญรุ่งเรืองแก่ประเทศชาติ และพ่ีน้องชาวไทยทุกคนตลอด ไปดว้ ยพน่ี อ้ งเกษตรกรทม่ี คี วามรคู้ วามสามารถจากประสบการณข์ องแตล่ ะทอ้ งถน่ิ ซง่ึ เปรยี บเสมอื นเปน็ ปราชญเ์ กษตรของแตล่ ะพน้ื ท่ี ชัว่ กาลนาน แต่ละภูมิสังคม เป็นผู้ช่วยเผยแพร่ความคิดและความรู้ใหม่ๆ ท่ีค้นพบนอกเหนือจากต�ำ ราในมหาวิทยาลัย ล้วนแต่เป็นพลังท่ีสำ�คัญ ในการผลกั ดนั การพฒั นาการเกษตรของชาตดิ ว้ ยทง้ั สน้ิ ผมจงึ ใคร่ขอฝากขอ้ คดิ เหน็ วา่ หากจะมโี อกาสนำ�องคค์ วามรแู้ ละประสบการณ์ อ�ำ พล เสนาณรงค์ อันมีค่าของปราชญ์เกษตรเหล่าน้มี าขยายผลในวงกว้างข้นึ เพ่อื พ่นี ้องเกษตรกรไทยจะได้รับประโยชน์มากข้นึ จะนับเป็นส่งิ ท่ดี ีต่อการ องคมนตรี รว่ มแก้ไขปญั หาการเกษตรและรว่ มพฒั นาคณุ ภาพชวี ติ ของเกษตรกร ตามทท่ี กุ ฝา่ ยในประเทศปรารถนาจะไดเ้ หน็ อีกท้ังในประเทศไทยของเรา ยังมีปราชญ์เกษตรท่ีทรงภูมิปัญญาและเต็มไปด้วยประสบการณ์ท่ีมีคุณค่าต่อการน�ำ มาเผยแพร่ นสิ ติ เกา่ รนุ่ 11 และนายกสภามหาวทิ ยาลยั เชน่ นอ้ี กี มากมายทว่ั ประเทศ เนอ่ื งจากการเกษตรของไทยแทจ้ รงิ แลว้ กค็ อื ทกุ พน้ื ทแ่ี ละทกุ จงั หวดั ในประเทศ ผมจงึ ขอหวงั วา่ การยกยอ่ ง เกษตรศาสตร์ คนท่ี 24 เชดิ ชเู กษตรกรทเ่ี ปน็ ผทู้ �ำ คณุ ประโยชนท์ แ่ี ทจ้ รงิ แกส่ งั คมไทยเชน่ โครงการ “ปราชญเ์ กษตร 72 ป”ี จะไดร้ บั การจดั ใหม้ ขี น้ึ อกี ในวาระ อันเหมาะสมต่อๆ ไป เพราะผมแน่ใจว่า ตราบใดท่ีภาคการเกษตรของไทยยังคงด�ำ รงอยู่ ประเทศชาติของเราจะยังมีคนดี คนเก่ง 6 ปราชญ์เกษตร 72 ปี มหาวทิ ยาลัยเกษตรศาสตร์ ทน่ี า่ ยกยอ่ งอยา่ งแทจ้ รงิ และควรจะไดร้ บั การคน้ พบเพอ่ื น�ำ มาประกาศใหส้ งั คมไดท้ ราบเชน่ นอ้ี ยเู่ สมอ ผมขอแสดงความชน่ื ชมยนิ ดกี บั ผทู้ ไ่ี ดร้ บั การยกยอ่ งเปน็ “ปราชญเ์ กษตร 72 ป”ี ทกุ ทา่ น ศาสตราจารย์ ดร.นวิ ตั ิ เรอื งพานชิ นายกสภามหาวทิ ยาลยั เกษตรศาสตร์ ปราชญ์เกษตร 72 ปี มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ 7
สารจากอธิการบดีมหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ คำ�นำ�จากคณะผจู้ ัดทำ� ในวาระแหง่ การสถาปนามหาวิทยาลยั เกษตรศาสตร์ครบรอบ 72 ปี ทีจ่ ะด�ำ เนนิ มาถึง มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ได้ดำ�เนินกิจการตามภาระหน้าที่ของสถาบันอุดมศึกษามาด้วยดี ในวนั ที่ 2 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2558 นบั ได้ว่าเปน็ วนั เวลาทสี่ �ำ คญั และนา่ ชื่นชมยนิ ดรี ว่ มกนั ของทกุ คน จนครบรอบปที ี่ 72 ใน พ.ศ. 2558 นบั วา่ เป็นสถาบนั การศกึ ษาหลักทางการเกษตรของชาตแิ ละเป็น ทส่ี ถาบนั การศกึ ษาหลกั ดา้ นการเกษตรของประเทศไทย ไดท้ �ำ หนา้ ทตี่ า่ งๆ ตามพนั ธกจิ ทกี่ �ำ หนด หน่วยงานทมี่ ีความร้คู วามเข้าใจในภมู ิปัญญาและองคค์ วามร้ทู างการเกษตรทส่ี ำ�คัญ ไว้ไดอ้ ยา่ งสมบรู ณ์ โดยเฉพาะหนา้ ทใี่ นการศกึ ษาวจิ ยั ทางการเกษตร ซง่ึ เปน็ พนั ธกจิ หลกั ทส่ี �ำ คญั คู่ขนานไปกับการเรียนการสอนและการวิจัยก็คือ การส่ังสมภูมิปัญญาและองค์ความรู้จาก อยา่ งยิ่งตอ่ ความม่ันคงและความอยดู่ กี ินดขี องคนในชาติ มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตรจ์ ึงไดผ้ ลติ ประสบการณ์จริงของพี่น้องเกษตรกรไทยจำ�นวนมาก ซ่ึงเป็นผู้ลงมือพิสูจน์ด้วยตนเองในแต่ละไร่นา บัณฑติ ในทุกระดับปริญญาออกไปมากมายในทุกปีการศกึ ษา เพอื่ ว่าบัณฑิตเกษตรเหล่านี้จะได้ และในแต่ละชุมชนว่า ความรู้หรือภมู ปิ ัญญาใดท่เี ป็นของจรงิ ส�ำ หรับท้องถิน่ นน้ั ๆ นอกจากน้ัน ยังเปน็ ออกไปทำ�หน้าท่ีร่วมพัฒนาสังคมไทยในภาคเกษตรกรรม และร่วมเคียงบ่าเคียงไหล่กับพ่ีน้อง ผมู้ จี ติ ใจสาธารณะไมต่ ระหนใ่ี นวชิ าความรู้ ไดท้ �ำ การเผยแพรค่ วามรเู้ พอื่ เปน็ ประโยชนต์ อ่ ผอู้ นื่ เกษตรกร เกษตรกรไทยในทกุ สถานการณข์ องสังคม เหล่านี้เป็นท่ีรู้จักกันในนามท่ัวไปว่า ปราชญ์ท้องถิ่น หรือปราชญ์ชาวบ้าน เป็นบัณฑิตผู้รู้ท่ีผ่าน การผลิตบัณฑิตทางด้านการเกษตรน้ัน ใช่ว่าจะทำ�ได้จากระบบการเรียนการสอนและการวิจัยของมหาวิทยาลัยเท่าน้ัน การพสิ ูจน์แล้วดว้ ยระยะเวลาที่ผ่านมา มหาวทิ ยาลยั เกษตรศาสตรต์ ระหนกั เปน็ อยา่ งดใี นองคค์ วามรแู้ ละภมู ปิ ญั ญาของพน่ี อ้ งเกษตรกรไทยทม่ี ที ว่ั ทกุ หนทกุ แหง่ ของประเทศ และในทน่ี ้ี โดยความเหน็ ชอบของมหาวทิ ยาลยั เกษตรศาสตร์ รว่ มกบั กรมสง่ เสรมิ การเกษตร กระทรวงเกษตรและสหกรณ์ ไดป้ ระกาศ ท่านเหล่าน้ีคือ ปราชญท์ อ้ งถิน่ ของแตล่ ะพื้นท่ี แต่ละชุมชน หรือแต่ละจังหวดั ซ่ึงถอื ไดว้ ่าเป็นบณั ฑติ ทางการเกษตรโดยธรรมชาติ ยกย่องเกษตรกรผู้ทรงความรอบรู้และเผยแพร่เป็นประโยชน์แก่สาธารณะเช่นน้ี ให้เป็น “ปราชญ์เกษตร 72 ปี” เพ่ือเป็นการยกย่องเชิดชู ท่ีพิสูจน์ตนเองด้วยประสบการณ์ตรงและความสำ�เร็จที่ผ่านมาอย่างยาวนาน เป็นผู้สร้างนวัตกรรมทางการเกษตรในรูปแบบต่างๆ เกษตรกรผทู้ �ำ คณุ ประโยชน์ ทง้ั แกว่ งการวชิ าการในทางปฏบิ ตั ิ และแกส่ งั คมการเกษตรทอ้ งถนิ่ แตล่ ะจงั หวดั ในวาระทมี่ หาวทิ ยาลยั เกษตรศาสตร์ ในทางใดทางหนง่ึ รวมท้ังยงั เป็นผมู้ ีจติ อาสาเผยแพรอ่ งค์ความรูแ้ ละภูมปิ ัญญาใหเ้ ป็นทปี่ รากฏแกช่ ุมชนและจังหวดั อีกดว้ ย ได้กอ่ ตั้งเป็นทางการมาครบรอบ 72 ปี ในวาระแหง่ การเฉลมิ ฉลองครบรอบ72 ปี แหง่ การสถาปนามหาวทิ ยาลยั เกษตรศาสตร์ จงึ นบั วา่ เปน็ โอกาสพเิ ศษทมี่ หาวทิ ยาลยั ในนามของคณะกรรมการด�ำ เนนิ งานโครงการ “ปราชญเ์ กษตร 72 ป”ี ผมและคณะกรรมการทกุ คนรสู้ กึ เปน็ เกยี รตอิ ยา่ งยง่ิ ทมี่ โี อกาส ในฐานะสถาบันการศึกษาหลกั ของชาตดิ ้านการเกษตร จะไดจ้ ัดให้มโี ครงการคัดเลือก “ปราชญเ์ กษตร 72 ป”ี เพ่ือยกย่องเชดิ ชู ท�ำ งานส�ำ คัญคร้งั นี้ แม้ว่าจะเป็นงานท่ีค่อนข้างยาก ท้าทาย และมีข้อจ�ำ กดั แต่คณะกรรมการฯ กไ็ ดพ้ ยายามท�ำ งานอย่างดีและประณีตทส่ี ุด ความรคู้ วามสามารถและผลงานของปราชญท์ ้องถิ่นเหล่านี้ ที่สร้างคุณประโยชนแ์ กก่ ารเกษตรในแตล่ ะชุมชน ในแต่ละจังหวัด และ ไมใ่ ช่เฉพาะเพื่อเฉลิมฉลองวาระท่ีสำ�คญั ของมหาวิทยาลยั เกษตรศาสตร์เท่าน้ัน หากแต่เป็นโอกาสที่จะแจ้งเตอื นแกส่ ังคมไทยใหต้ ระหนกั ถึง ในวงการเกษตรกรรมของประเทศไทย โดยไดร้ บั ความร่วมมือจากกรมสง่ เสรมิ การเกษตร กระทรวงเกษตรและสหกรณ์ ทไ่ี ดเ้ ป็น คุณค่าและความสำ�คัญของการเกษตรกรรม ซ่ึงก็คือแหล่งผลิตข้าวปลาอาหารท่ีทุกคนต้องบริโภคอยู่ในทุกวัน และโดยเฉพาะอย่างยิ่ง คณะกรรมการดำ�เนินงานในทุกกระบวนการทำ�งานคร้ังน้ีด้วยดี ร่วมกับคณะกรรมการของมหาวทิ ยาลัยเกษตรศาสตร์ จงึ นบั ได้ว่า การประกาศรายช่ือและผลงานของพ่ีน้องเกษตรกรผู้อยู่เบ้ืองหลังการผลิตข้าวปลาอาหารเหล่าน้ีและร่วมพัฒนาการเกษตรเพื่อสังคมไทย โครงการน้ีเปน็ ความร่วมมอื ร่วมใจในการท�ำ งานเพือ่ สว่ นรวมของสองหนว่ ยงานหลักท่นี า่ ยกย่องอกี ครงั้ หน่งึ ใหเ้ ปน็ ทีร่ ับรู้และร่วมช่นื ชมยนิ ดีจากทุกภาคสว่ นอีกดว้ ย ในนามของอธกิ ารบดมี หาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ ผมขอแสดงความยนิ ดกี บั “ปราชญ์เกษตร 72 ปี” ทุกทา่ น และขอยกยอ่ ง การดำ�เนินงานในครั้งนี้ ต้ังแต่การสร้างกรอบแนวคิด การรวบรวมข้อมูล การคัดเลือก การจัดทำ�หนังสือ และพิธีการมอบรางวัล เชดิ ชใู นผลงานทท่ี า่ นไดม้ อบสสู่ าธารณะ อนั เปน็ คณุ ประโยชนย์ งิ่ ตอ่ การพฒั นาภาคเกษตรกรรมของไทย ไมว่ า่ ทา่ นจะส�ำ เรจ็ การศกึ ษา “ปราชญ์เกษตร 72 ปี” ที่สำ�เร็จลงได้ด้วยดี ผมต้องขอขอบคุณคณะกรรมการทุกท่านท่ีเก่ียวข้อง ทั้งในส่วนคณาจารย์และเจ้าหน้าที่ของ ในระดับใดหรือจากสถาบันใดก็ตาม ท่านคือบัณฑิตท่ีแท้จริงของวงการเกษตรไทย ท่ีผ่านการพิสูจน์แล้วด้วยชีวิตจริง ด้วยเสียง มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ ร่วมกับผู้บริหารของกรมส่งเสริมการเกษตร ที่ได้ช่วยกันท�ำ งานด้วยความอดทนและเสียสละมาโดยตลอด ปรบมือทีแ่ ทจ้ ริงของเกษตรกรไทย และด้วยการยกย่องเชดิ ชูของมหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ในวันน้ี โดยเฉพาะทผ่ี มขอขอบคณุ เปน็ กรณพี เิ ศษคอื ผศ.ดร.พนามาศ ตรวี รรณกลุ เลขานกุ ารของคณะกรรมการชดุ น้ี รว่ มกบั ดร.ธนาทพิ ย์ สวุ รรณโสภี ดร.เออวดี เปรมษั เฐียร และ ผอ.กลั ยาณี พรหมสุภา จากกรมส่งเสริมการเกษตร ทไี่ ดร้ ่วมมอื รว่ มใจในการด�ำ เนนิ งานเปน็ อย่างดีย่ิง รองศาสตราจารย์ วฒุ ชิ ยั กปลิ กาญจน์ ผมต้ังความหวังไว้เป็นอย่างมากว่า วงการวิชาการ วงการเกษตรกรรม และสังคมไทยในภาพรวม จะได้ร่วมเรียนรู้และตระหนักถึง อธกิ ารบดมี หาวทิ ยาลยั เกษตรศาสตร์ เกษตรกรทอ้ งถนิ่ ทมี่ ีความรู้ความสามารถและจิตใจสาธารณะอกี 77 คน จาก 77 จงั หวัดทวั่ ประเทศ ตลอดจนได้เลง็ เห็นคณุ คา่ ความสำ�คญั ของการเกษตรไทยเพ่มิ ขน้ึ บ้างตามสมควร 8 ปราชญ์เกษตร 72 ปี มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ ผชู้ ว่ ยศาสตราจารย์ ดร.ธนั วา จติ ตส์ งวน รองอธกิ ารบดฝี า่ ยกจิ การพเิ ศษ และประธานคณะกรรมการด�ำ เนนิ งาน ปราชญเ์ กษตร 72 ปี มหาวทิ ยาลัยเกษตรศาสตร์ 9
ข้อคดิ จากปราชญ์ ข้อคดิ จากปราชญ์ เกษตร คือ พืน้ ฐานชวี ิตและวฒั นธรรมของชาติไทย ปราชญช์ าวบา้ นคอื ศนู ยก์ ลางทแ่ี ทข้ องชมุ ชน ศาสตราจารย์ ระพี สาครกิ นายประยงค์ รณรงค์ “...ระหว่างช่วงท่ีฉันดำ�รงตำ�แหน่งอธิการบดีมหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ ความจริงแล้วนับว่าโชคดีอย่างย่ิง แต่เปล่านะ “ปราชญช์ าวบา้ น” ค�ำ นห้ี นว่ ยงานตา่ งคดิ ใชเ้ รยี กขานชาวบา้ นบางคน ซง่ึ เปน็ คำ�ทเ่ี พง่ิ จะใชก้ นั อยา่ งแพรห่ ลายเมอ่ื ไมก่ ป่ี มี าน้ี ฉนั ไมไ่ ด้โชคดเี พราะมตี �ำ แหนง่ สงู ๆ เพอ่ื จะไดม้ โี อกาสขน้ึ ไปนง่ั อยบู่ นหวั คนอน่ื แตเ่ ปน็ เพราะโชคดที ค่ี �ำ วา่ เกษตรถา้ รหู้ นา้ ทจ่ี รงิ ๆ แลว้ ปราชญ์ชาวบ้านซ่ึงหมายถึงชาวบ้านท่ัวไปไม่ใช่นักวิชาการ แต่เป็นผู้รู้ ผู้เช่ียวชาญในบางเร่ืองบางสาขา หรือหลายสาขาก็มี กค็ วรจะลงมาท�ำ งานอยทู่ พ่ี น้ื ดนิ เพอ่ื ฝากคณุ คา่ ชวี ติ ตวั เองเอาไวแ้ กค่ วามส�ำ คญั ของคนระดบั ลา่ ง ซง่ึ หมายความถงึ ฉนั จะตอ้ งสนใจ เปน็ ผทู้ ข่ี วนขวายศกึ ษาเรยี นรู้ ทดลองเรยี นรอู้ ยา่ งตอ่ เนอ่ื ง มผี ลงานเปน็ ทป่ี ระจกั ษแ์ ละพรอ้ มทจ่ี ะถา่ ยทอดสผู่ ทู้ ส่ี นใจ จงึ กลายเปน็ ใชค้ นทอ้ งถน่ิ ซง่ึ เปน็ สว่ นใหญข่ องสงั คมเปน็ ครตู วั เอง ทป่ี รกึ ษาของชาวบา้ นทว่ั ไปจนเปน็ ทย่ี อมรบั อนง่ึ มกั มคี นสนใจเขา้ มาถามฉนั วา่ การทจ่ี ะใหค้ นระดบั ลา่ งเขามคี ณุ สมบตั พิ ง่ึ พาตนเองไดอ้ ยา่ งเขม้ แขง็ กอ่ นอน่ื ฉนั คงตอ้ ง ศูนย์ปราชญ์ชาวบ้านจึงเป็นแหล่งเรียนรู้ท่ีสำ�คัญ เพราะสอดคล้องกับนโยบายการพัฒนาประเทศท่ีกำ�หนดจะให้ทุกคน ถามยอ้ นกลบั ไปวา่ “การพง่ึ พาตนเองหมายถงึ อะไร” เรอ่ื งนอ้ี าจมบี างคนก�ำ ลงั คดิ วา่ “พง่ึ พาตนเองกด็ อี ยหู่ รอก แตต่ อ้ งพง่ึ คนอน่ื มโี อกาสเรยี นรตู้ ลอดชวี ติ แตก่ ารจดั การการศกึ ษายงั ไมท่ ว่ั ถงึ และยงั มคี นกลมุ่ ใหญใ่ นชนบททข่ี าดโอกาสทางการศกึ ษาศนู ยป์ ราชญ์ ดว้ ยนะ!” ประเดน็ นค้ี งบอกไดเ้ ลยวา่ บคุ คลทก่ี �ำ ลงั ตอบอยใู่ นขณะนค้ี งหมายความวา่ “มนษุ ยท์ กุ คนนน้ั มแี ตร่ า่ งกาย ซง่ึ บคุ คลลกั ษณะน้ี ชาวบ้านท่ีได้รับการสนับสนุนจากกระทรวงเกษตรและสหกรณ์ จึงเป็นทางเลือกหน่ึงท่ีทำ�ให้ผู้ท่ีอยากเรียนสมัครใจเข้ารับการ มนี สิ ยั ดถู กู คนอน่ื ” เรยี นรู้ได้ในบางเรอ่ื งทต่ี นเองตอ้ งการ แตก่ ย็ งั มขี อ้ จ�ำ กดั อยหู่ ลายอยา่ งซง่ึ ควรจะปรบั ปรงุ เธอทร่ี กั ถา้ หนั หนา้ กลบั มาถามเธอวา่ เขา้ ใจไดแ้ คไ่ หน “อยา่ บอกนะวา่ ฉนั เขยี นลกึ ซง้ึ เกนิ กวา่ ทเ่ี ธอจะเขา้ ใจ” ถา้ ขนื คดิ เชน่ น้ี ศนู ย์ปราชญ์ชาวบา้ นแต่ละศูนย์มอี งค์ความรแู้ ตกต่างกนั หลักสูตรในการถ่ายทอดระยะเวลา 3 วนั 2 คนื บา้ ง หรอื 4 วนั กบ็ อกไดเ้ ลยวา่ แมแ้ ตก่ ารพฒั นาตนเองของตวั เธอมนั กเ็ ปน็ ไปไดย้ าก เพราะลองไดป้ ดิ ใจตวั เองเสยี แลว้ มนั สน้ิ ความหวงั อยแู่ ลว้ 3 คนื บา้ ง แลว้ แตเ่ นอ้ื หาสาระ แตว่ ถิ กี ารด�ำ รงชพี ของชาวบา้ นมสี ว่ นเกย่ี วขอ้ งเยอะแยะ จะใชเ้ วลาสน้ั ๆ ให้ไดค้ วามรกู้ วา้ งขวางครอบคลมุ “ถา้ ฉนั จะยอ้ นถามกลบั มาบา้ งละ่ วา่ ฉนั เขยี นลกึ หรอื วา่ เธอคดิ ตน้ื กนั แน?่ ” ถา้ เธอรสู้ กึ วา่ ตวั เองคดิ ตน้ื กค็ งจะเกดิ ความเพยี ร ในทุกด้านคงเป็นไปไม่ได้ อันท่ีจริงตัวปราชญ์ชาวบ้านมีความรู้กว้างขวางเพียงพอ แต่ข้ันตอนการถ่ายทอดให้ได้ผลจริงจะต้อง พยายามท่ีจะค้นหาความจริงจากใจเธอเองให้ลึกซ้ึงข้ึน โดยการนำ�ปฏิบัติลงสู่พ้ืนดินไปใช้ชีวิตอยู่กับเขาท้ังหลายด้วยความรัก ค่อยเปน็ คอ่ ยไป เรม่ิ ตน้ จากการปรับแนวคดิ เปน็ พน้ื ฐานกอ่ น แล้วค่อยเพ่มิ เตมิ เนอ้ื หาสาระและนำ�ลงสกู่ ารปฏิบัติสรุปและเพม่ิ เตมิ ความจรงิ ใจอยา่ งเสมอตน้ เสมอปลาย ซง่ึ ถา้ เธอสามารถนำ�ปฏบิ ตั ไิ ดย้ อ่ มไดร้ บั ประโยชนแ์ กจ่ ติ ใจเธอเองรว่ มกบั คนระดบั ลา่ งใหม้ น่ั ใจ อยา่ งนอ้ ยคนหนง่ึ ตอ้ งผา่ น 3 หลกั สตู ร จงึ จะเอาตวั รอดได้ ไดอ้ ยา่ งแนน่ อน หาใชด่ แี ตพ่ ดู แตไ่ มล่ งมอื ท�ำ ข้อขัดข้องก็เพราะระเบียบของโครงการน้ีได้กำ�หนดให้แต่ละคนมีการเข้าอบรมได้คร้ังเดียว ซ้ําซ้อนไม่ได้ ก็เพียงได้แค่ อน่ึง ฉันขออนุญาตกล่าวฝากไว้แด่เธอท่ีรักว่า การเกษตรเป็นพ้ืนฐานส�ำ คัญท้ังในด้านเศรษฐกิจและความม่ันคงของชาติ ครง่ึ ๆ กลางๆศนู ยต์ า่ งๆ กไ็ ดด้ �ำ เนนิ การเองตอ่ กม็ บี า้ ง แตถ่ า้ ขาดการสนบั สนนุ ประสทิ ธภิ าพกน็ อ้ ยลง จงึ เสนอวา่ ใหม้ กี ารแก้ไขระเบยี บ ดงั นน้ั ไมว่ า่ ตวั เธอเองจะมคี วามสมั พนั ธเ์ กย่ี วขอ้ งกบั ศาสตรส์ าขาไหน หลงั จากพจิ ารณาถงึ ภาพรวมของชวี ติ เธอเอง รวมทง้ั ทกุ คนซง่ึ ใหส้ อดคลอ้ งและสนบั สนนุ ใหเ้ ปน็ แหลง่ เรยี นรทู้ ถ่ี าวรตอ่ ไป เกดิ และด�ำ รงชวี ติ อยบู่ นแผน่ ดนิ ผนื น้ี อยา่ งนอ้ ยกค็ วรตระหนกั ไดอ้ ยา่ งลกึ ซง้ึ วา่ ตวั เธอเองควรจะใหค้ วามส�ำ คญั รวมทง้ั ความรกั ผกู ผนั อย่กู ับชีวิตเกษตรกร โดยเฉพาะชีวิตชาวนาชาวไร่ซ่งึ เป็นท้งั พ้นื ฐานวัฒนธรรมของชาติและความม่นั คงย่งั ยืนในการดำ�เนินชีวิตของ ปราชญเ์ กษตร 72 ปี มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ 11 ตวั เธอเองรว่ มดว้ ย อน่ึง ขอให้นำ�ปฏิบัติอย่างจริงจังจนกว่าแผ่นดินน้ีจะได้รับการยกระดับให้สูงย่ิงข้ึน หรือไม่ก็จนกว่าเราแต่ละคนจะหมด ลมหายใจไปในทส่ี ดุ ...” ทม่ี าจากหนงั สอื “ระพที ศั น”์ สถาบนั วจิ ยั ภาษาและวฒั นธรรมเอเชยี มหาวทิ ยาลยั มหดิ ล, กรกฎาคม 2552 10 ปราชญเ์ กษตร 72 ปี มหาวทิ ยาลัยเกษตรศาสตร์
ขอ้ คดิ จากปราชญ์ ขอ้ คดิ จากปราชญ์ ศาสตรแ์ ละศลิ ปข์ องการเกษตร เราทกุ คนล้วนเป็นปราชญ์ได้ หากใช้ตนเองให้เปน็ นายวบิ ูลย์ เขม็ เฉลิม นายค�ำ เดือง ภาษี วนเกษตร เป็นปรัชญาชีวิตแบบหน่ึงท่ีเป็นท้ังศาสตร์และศิลป์ เป็นความรู้วิธีการของวนเกษตร มีความหมายต้ังแต่ “...การจะเรยี กกนั วา่ ปราชญช์ าวบา้ นนน้ั ตอ้ งเขา้ ใจในตนเองเปน็ หลกั กอ่ นสงิ่ อน่ื อยา่ งนอ้ ยตอ้ งเขา้ ใจในสามระดบั คอื หนง่ึ การใช้ดินทำ�ประโยชน์ให้มีสภาพเป็นป่าหรือนิเวศ หรือการจัดระบบนิเวศให้เกิดสมดุลข้นึ ในธรรมชาติ มีสภาพคล้ายป่าธรรมชาติ ตอ้ งอา่ นตนเองให้ออก สอง บอกตนเองให้ได้ และสาม ใช้ตนเองให้เป็น นค่ี อื หลกั การสำ�คญั กอ่ นทจ่ี ะขยบั ออกไปท�ำ สง่ิ ใดขา้ งนอก ทเ่ี กดิ ขน้ึ ตามธรรมชาติ ใหเ้ ปน็ ไปตามกฎของธรรมชาตเิ พอ่ื ความสมบรู ณส์ มดลุ ของธรรมชาตริ ะหวา่ งพชื สตั ว์ ดนิ นา้ํ เปน็ รปู แบบหนง่ึ ตัวเรา เพราะเรามีใจเป็นประธาน การตัดสินใจสุดท้ายจะส�ำ เร็จหรือไม่ก็อยู่ท่ีใจ เพราะใจเป็นบ่อเกิดของทุกเรื่อง แต่คนส่วนมาก ของเกษตรกรรมธรรมชาติท่ีเป็นแบบอย่างของเกษตรย่ังยืน วนเกษตรเป็นพ้ืนฐานการพ่ึงตนเองท่ีสำ�คัญ เพราะการพ่ึงตนเอง ไม่ค่อยรู้วา่ ใจของเราทำ�งานอย่างไร สามารถสง่ั การมายงั ร่างกายได้อยา่ งไร และสดุ ท้ายคอื เราตอ้ งมีใจท่ีเขา้ ดใู หเ้ ห็นถงึ การเกดิ หมายถงึ การเตรยี มพรอ้ มของปจั จยั 4 ใหอ้ ยใู่ นก�ำ มอื เรา เพราะถา้ ปจั จยั 4 ไปอยใู่ นมอื คนอน่ื เรากต็ อ้ งหาเงนิ ตวั กลางไปแลกเปลย่ี น แก่ เจ็บ ตายได้ นคี่ อื ปฐมฐานแห่งความคิดของปราชญ์ชาวบ้าน เปน็ ปจั จยั 4 อกี ในความเปน็ จรงิ เกษตรกรเปน็ คนท�ำ แตไ่ มม่ สี ทิ ธท์ิ จ่ี ะบรโิ ภค จงึ ตอ้ งท�ำ ขายกอ่ น แลว้ คอ่ ยเอาเงนิ ซอ้ื กลบั มาบรโิ ภค โดยเฉพาะขอเน้นในขอ้ ที่สามคือ ต้องใชต้ นเองใหเ้ ป็น ใช้ตนเองให้ไปท�ำ งานที่มคี วามปลอดภยั ต่อตนเอง ปลอดภัยต่อโลก ทำ�ให้เกิดระบบคนกลางในการจัดการ เกษตรกรจึงไม่สามารถพ่ึงตนเองได้ ให้เก็บพันธ์ุไม้อะไรก็ได้ปลูกลงในพ้ืนท่ี ถ้าต้นไหนท่ี ปลอดภยั ตอ่ สรรพสง่ิ ทง้ั หลาย ดนิ นา้ํ อากาศ ตน้ ไม้ใบหญา้ สตั ว์ และทกุ สง่ิ มชี วี ติ ในโลก ไมเ่ วน้ แมก้ ระทงั่ ตอ้ งปลอดภยั ตอ่ ไสเ้ ดอื น หวังผลให้การเจริญเติบโตดีก็อย่าปลูกในท่ีโล่งแจ้ง แล้วก็ปลูกแทรกไปเร่ือยๆ ไม่ต้องไถดิน ปล่อยให้ดินปรับสภาพตัวเองเป็น ก้ิงกือ และจุลินทรีย์ อันจะนำ�ไปสู่ความปลอดภัยต่ออนาคตของลูกหลานของเรา โลกจะได้มีทรัพยากรเอาไว้ใช้ได้อย่างยั่งยืน ดนิ ชน้ั เดยี ว ไมเ่ ปน็ ดนิ หลายชน้ั หลายระดบั เพราะถา้ ไถจะท�ำ ใหห้ นา้ ดนิ แตก ดนิ ชน้ั ลา่ งจะกลายเปน็ ดนิ ดาน แตถ่ า้ เปน็ ดนิ ผนื ใหญ่ การท่เี ราสะสมความโลภ ความโกธร และความหลง จนเป็นกิเลสทม่ี ากเกินไป กล็ ว้ นแตจ่ ะเปน็ ภัยแกต่ ัวได้ กค็ วรจะพยายามลบลา้ ง อาจไถบา้ งเพอ่ื แกป้ ญั หาหญา้ ใหว้ นเกษตรเปน็ สวสั ดกิ าร ท�ำ แลว้ มนั จบไมต่ อ้ งท�ำ อกี อาจล�ำ บากใจในปแี รกๆ แตป่ หี ลงั ๆ เพยี งดแู ล ออกไปดว้ ย เพราะเมอื่ ตวั เรามใี จทสี่ ะอาดปลอดภยั จากกเิ ลส เรากจ็ ะไมเ่ ปน็ ภยั ตอ่ สรรพสงิ่ บนโลก และสดุ ทา้ ยคอื เรายงั จะสามารถ นดิ หนอ่ ย และเกบ็ เกย่ี วผลประโยชน์ ยง่ิ นานเทา่ ไรยง่ิ สบาย แนวทางแบบนเ้ี รยี กวา่ เกษตรแบบนง่ั กนิ นอนกนิ เปน็ การสรา้ งสวสั ดกิ าร เข้าไปช่วยสรรพสงิ่ บนโลกให้ดขี ้นึ กว่าเดิมได้อกี น่ีคือ เป็นการมชี วี ิตท่มี คี ณุ ค่าต่อโลกผู้ให้ก�ำ เนิดเรา ใหอ้ ากาศ ใหข้ า้ วปลาอาหาร ในยามแก่ ชาววนเกษตรจงึ ตอ้ งเร่มิ ตน้ ด้วยการปรบั แนวคดิ และวิธคี ดิ กอ่ น คอื คดิ ทจ่ี ะท�ำ ใหค้ รอบครวั มกี นิ กอ่ น ทเ่ี หลอื คอ่ ยขาย แกเ่ ราทกุ ๆ คน...” ไม่ใช่ทำ�เพ่ือระบบตลาดแต่ทำ�เพ่ือตอบสนองความต้องการของชีวิตมากกว่า ท่ีแปลกก็คือ ชาวบ้านหลายคนจากหลายหมู่บ้าน ใกลเ้ คยี งทป่ี ฏบิ ตั ติ ามแนวน้ี มชี วี ติ ความเปน็ อยทู่ ม่ี คี วามสขุ ไมเ่ ปน็ หนเ้ี ปน็ สนิ เหมอื นแตก่ อ่ น พง่ึ พาอาศยั เออ้ื อาทรตอ่ กนั ดี แตไ่ ม่ ปราชญ์เกษตร 72 ปี มหาวิทยาลยั เกษตรศาสตร์ 13 ขาดแคลนอาหาร การรับประทานท่ีมีประโยชน์และไม่มีพิษภัย เพียงแต่แรกๆ ก็ต้องปรับตัว ปรับวิธีการดำ�เนินชีวิต ปรับวิธีคิด ใหเ้ ขา้ กบั แนววนเกษตร เชน่ ไมใ่ ชจ้ า่ ยเกนิ ตวั ละเลกิ อบายมขุ ท�ำ บญั ชรี ายจา่ ยประจ�ำ ครวั เรอื น รบั ประทานอาหารตามฤดกู าล ปัจจัยแห่งความสำ�เร็จคือ มีความกล้าท่ีจะเปล่ียนแปลงท่ีทวนกระแสสังคมท้ังวิธีคิดและระบบการจัดการ มีความอดทน ไม่ย่อท้อต่ออุปสรรคในทุกด้าน ต้องพัฒนาความรู้ท่ไี ด้รับและน�ำ มาปรับใช้ได้อย่างเหมาะสม ต่อยอดความรู้โดยการเป็นวิทยากร ถา่ ยทอดและแลกเปลย่ี นเรยี นรแู้ กผ่ ทู้ ส่ี นใจ และสรา้ งจติ ส�ำ นกึ ในการอนรุ กั ษพ์ ชื ทอ้ งถน่ิ 12 ปราชญ์เกษตร 72 ปี มหาวิทยาลยั เกษตรศาสตร์
สารบัญ ภาคเหนือ หนา้ ภาคตะวนั ตก หนา้ 1. นางมาลา จนิ ดาหลวง จงั หวัดเชยี งราย ประเภท ป่าไม้ 20 17. นายเดชา บรรลือเดช จงั หวดั ประจวบคีรีขนั ธ์ ประเภท ประมง 56 2. นายป้อมเพชร กาพึง จังหวัดพะเยา ประเภท ปา่ ไม ้ 22 ประเภท ไมผ้ ล 58 3. นายณรงค์ เหล่ากาวี จงั หวดั แม่ฮอ่ งสอน ประเภท ประมง 24 18. นายถนอม ภูเ่ งิน จงั หวดั เพชรบรุ ี ประเภท ผกั และสมุนไพร 60 4. นายณัฐพล โสภณปยิ วฒั น ์ จงั หวดั อุตรดิตถ ์ ประเภท ไมผ้ ล 26 ประเภท ขา้ ว 62 5. นายสมโภช ปานถม จงั หวดั ลำ�ปาง ประเภท ผกั และสมนุ ไพร 28 19. นายปรงุ พรหมมา จังหวัดตาก ประเภท พืชไร่ 64 6. นายสำ�รวย ผัดผล จังหวัดนา่ น ประเภท ขา้ ว 30 7. นางกลั ยา ใหญ่ประสาน จงั หวัดลำ�พนู ประเภท ข้าว 32 20. นายวลติ เจรญิ สมบตั ิ จงั หวัดราชบรุ ี 8. นายเสกสรร ภมุ กา จงั หวัดแพร ่ ประเภท การใช้วัสดุเหลอื ใช ้ 34 9. นายพฒั น์ อภยั มูล จงั หวัดเชียงใหม ่ ประเภท พัฒนาชมุ ชน 36 21. นายเสถียร มาเจริญรุ่งเรือง จงั หวดั กาญจนบุรี 40 ภาคกลาง จงั หวดั พิษณโุ ลก ประเภท ปา่ ไม้ 68 42 70 44 22. นายบัวลอย ตมุ้ สุข จังหวัดกรุงเทพมหานคร ประเภท ประมง 72 46 23. นายอนุชิต สนธิสถาพร 74 48 24. นายนรงค์ เรยี นรอบกิจ จังหวดั นครปฐม ประเภท ประมง 76 50 25. นางจรูญ ไกรเนตร 78 ภาคตะวันออก 52 26. นายสุเทพ เพง็ แจ้ง จงั หวัดสมทุ รปราการ ประเภท ประมง 80 27. นายจรญู จวนเจริญ 82 10. นางวนั เพ็ญ สนลอย 28. นายดำ�รงศักดิ์ วริ ยศิร ิ จังหวดั พิจิตร ประเภท ดิน 84 11. นายปรชี า บุญทว้ ม 29. นายวริ งั โก ดวงจนิ ดา 86 12. นางประมวญ ท่งั ทอง จงั หวัดปราจนี บรุ ี ประเภท ดิน 30. นายบญุ ชอบ เอมอ่ิม จงั หวดั นครนายก ประเภท ไมผ้ ล 88 13. นายวิชา โกมลกิจเกษตร จังหวัดระยอง ประเภท ดนิ 31. นางสมหมาย หนแู ดง 90 14. นายขวญั ชยั รกั ษาพนั ธ ์ จงั หวัดตราด ประเภท ไมผ้ ล 32. นายสวุ ทิ ย์ ไตรโชค จังหวัดเพชรบูรณ ์ ประเภท ไมผ้ ล 92 15. นางละมลุ แกว้ ตาล จังหวัดชลบุร ี ประเภท ไมด้ อกไม้ประดับ 33. นายถวิล สีวัง 94 16. นายธรี ะ วงษเ์ จรญิ จงั หวัดฉะเชิงเทรา ประเภท ข้าว 34. พนั จ่าโทเฉลยี ว นอ้ ยแสง จงั หวัดสมุทรสาคร ประเภท ไมผ้ ล 96 จงั หวัดสระแกว้ ประเภท การใชว้ สั ดเุ หลือใช ้ 35. นายเสรมิ ศกั ดิ์ เหมพจิ ติ ร จังหวดั จันทบรุ ี ประเภท พฒั นาชุมชน 36. นายสุภณ ทองไพสิฐ จังหวดั สโุ ขทัย ประเภท ไม้ผล ปราชญ์เกษตร 72 ปี มหาวทิ ยาลัยเกษตรศาสตร์ 15 จังหวัดลพบรุ ี ประเภท ผกั และสมนุ ไพร จังหวัดพระนครศรอี ยธุ ยา ประเภท ผกั และสมนุ ไพร จังหวัดกำ�แพงเพชร ประเภท ข้าว จังหวัดชัยนาท ประเภท ข้าว จังหวัดนครสวรรค ์ ประเภท ขา้ ว จงั หวัดปทุมธาน ี ประเภท ข้าว 14 ปราชญ์เกษตร 72 ปี มหาวิทยาลยั เกษตรศาสตร์
37. นางมะยม จนั ทร์อนิ ทร์ จังหวดั สงิ ห์บรุ ี ประเภท ข้าว หนา้ 58. นายสันตศ์ ลิ ป์ ยาสาไชย จังหวดั สกลนคร ประเภท ปศุสัตว์ หน้า 38. นายชัยพร พรหมพันธ ุ์ จังหวัดสุพรรณบรุ ี ประเภท ข้าว 59. นายแกน่ จนั ทร์ ชาระ จงั หวัดหนองบัวล�ำ ภู ประเภท ปศุสัตว ์ 39. นายเชาวรตั น์ อา่ํ โพธิ ์ จงั หวัดสระบุร ี ประเภท ปศุสตั ว ์ 98 60. นายไพรัตน์ ชน่ื ศรี จังหวัดบรุ ีรัมย์ ประเภท แมลงเศรษฐกิจ 142 40. นายเอนก สเี ขยี วสด จังหวัดอ่างทอง ประเภท ปศุสัตว์ 100 61. นายมชี ีย แต้สรุ ิยา จังหวดั อุบลราชธานี ประเภท แมลงเศรษฐกิจ 144 41. นายอางค์ นว่ มด้วง จังหวดั สมทุ รสงคราม ประเภท แมลงเศรษฐกิจ 102 62. พระมหาสุภาพ พทุ ธวริ โิ ย จงั หวัดกาฬสินธ์ุ ประเภท พฒั นาชมุ ชน 146 42. นายจรสั โยธา จงั หวัดอุทัยธาน ี ประเภท การใช้วัสดเุ หลือใช ้ 104 63. นายแสนหม้นั อินทร์ไชยา จงั หวดั อุดรธาน ี ประเภท พัฒนาชุมชน 148 43. นายยวง เขียวนิล จังหวดั นนทบรุ ี ประเภท พัฒนาชมุ ชน 106 150 108 152 110 ภาคตะวนั ออกเฉยี งเหนอื ภาคใต้ จังหวดั ชมุ พร ประเภท ประมง 156 114 จังหวดั ระนอง ประเภท ประมง 158 44. นายสพุ งษ์ วรวงษ์ จังหวดั ขอนแกน่ ประเภท ประมง 116 64. นายจาง ฟุง้ เฟอ่ื ง จงั หวัดสตลู ประเภท ประมง 160 45. นายประยงค์ บุญทอง จังหวดั อ�ำ นาจเจริญ ประเภท ประมง 118 65. นายอดลุ ย์ พันธโุ พธ์ิ จงั หวดั นราธวิ าส ประเภท ดิน 162 46. นายมาโนช โพธ์ิเมอื ง จังหวัดมกุ ดาหาร ประเภท ไม้ผล 120 66. นายธนา วิศวฤทธ ิ์ จังหวัดตรัง ประเภท ไม้ผล 164 47. นายทอง สงิ ห์สขุ มุ จังหวัดรอ้ ยเอ็ด ประเภท ไม้ผล 122 67. นายจันทร์ ชาญแท้ จงั หวัดนครศรธี รรมราช ประเภท ไม้ผล 166 48. นายจนั ทร์ที ประทมุ ภา จังหวดั นครราชสมี า ประเภท ผักและสมุนไพร 124 68. นายไม ไกรสุทธ ิ์ จังหวัดพังงา ประเภท ไม้ผล 168 49. นายสมคิด เลศิ ประเสรฐิ จังหวดั บึงกาฬ ประเภท ผกั และสมุนไพร 126 69. นายวริ ัตน์ สขุ แสง จังหวดั สงขลา ประเภท ไมผ้ ล 170 50. นายค�ำ ปว่ น สุธงษา จังหวัดเลย ประเภท ไมด้ อกไมป้ ระดบั 128 70. นายวรี ะชัย ราษฎร์สภา จังหวัดสุราษฎรธ์ านี ประเภท พืชไร่ 172 51. นายกฤตเิ ดช ศรเี นตรภัทธ ์ จังหวัดมหาสารคาม ประเภท ข้าว 130 71. นายเล็ก พรรณศร ี จังหวดั กระบ่ ี ประเภท ปศุสัตว์ 174 52. นายบุญส่ง มาตขาว จงั หวัดยโสธร ประเภท ข้าว 132 72. นายบำ�รุง หนดู ว้ ง จังหวดั ภูเกต็ ประเภท ปศุสตั ว์ 176 53. นายบุญมี สรุ ะโคตร จังหวดั ศรสี ะเกษ ประเภท ข้าว 134 73. นายสงวน มงคลศรีพนั เลศิ จงั หวดั ยะลา ประเภท ปศุสตั ว์ 178 54. นายเกยี รติ ประมูลศร ี จังหวดั สรุ นิ ทร ์ ประเภท ขา้ ว 136 74. นายอัคระ ธิตถิ าวร จังหวดั พทั ลุง ประเภท การใชว้ ัสดเุ หลือใช ้ 180 55. นายกัณหา พาพมิ พ์ จังหวัดหนองคาย ประเภท ขา้ ว 138 75. นายอาหะมะ อาลมี าส๊ะ จังหวัดปัตตาน ี ประเภท พฒั นาชุมชน 182 56. นางกองงัน จำ�นงค์บญุ จังหวัดชัยภูม ิ ประเภท พชื ไร่ 140 76. นายปลื้ม ชูคง 57. นายธนศักด์ิ คำ�ด่าง จังหวดั นครพนม ประเภท ปศุสตั ว ์ 77. นายวรพจน์ สะรอนี 16 ปราชญเ์ กษตร 72 ปี มหาวทิ ยาลยั เกษตรศาสตร์ ปราชญ์เกษตร 72 ปี มหาวทิ ยาลัยเกษตรศาสตร์ 17
ปราชญเ์ กษตร 72 ปี มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ ภาคเหนือ ปราชญ์เกษตร 72 ปี มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ 19
นางมาลา จนิ ดาหลวง องคค์ วามรหู้ รอื ผลงานทเี่ กดิ จากภมู ปิ ญั ญาสรา้ งสรรค์ จะเปรยี บเหมอื นอา่ งเกบ็ นา้ํ เปน็ ทอ่ี ยอู่ าศยั ของสตั ว์ สตั วน์ า้ํ ทเ่ี ลย้ี งไว้ แนวทางการเผยแพรอ่ งคค์ วามรหู้ รอื ผลงานทเ่ี กดิ จาก และพัฒนาเป็นตน้ แบบ เชน่ กบและปลา เจรญิ เติบโตดี เปน็ ที่อยอู่ าศยั และทีข่ ยายพันธ์ุ ภูมิปัญญาใหเ้ ปน็ ประโยชน์แกผ่ ้อู น่ื และสงั คมสว่ นรวม “ผสู้ รา้ งปา่ 3 อย่าง ประโยชน์ 50 อย่าง” ของนกต่างๆ เป็นที่อยู่ของนก แหล่งอาหารป่า แหล่งเพาะพันธ์ุ เรมิ่ ตน้ จากการรว่ มเปน็ ครวั เรอื นอาสา ใหค้ วามรกู้ บั ชาวบา้ น ท�ำ วนเกษตรโดยยดึ หลกั ปา่ 3 อยา่ ง ประโยชน์ 50 อยา่ ง กล้าไม้ และการปลูกพืชผักสวนครัว เน้ือไม้น�ำ ไปสร้างบ้าน เป็น จังห ัวดเ ีชยงราย นางมาลา จินดาหลวง อายุ 70 ปี ซงึ่ การปลกู ปา่ 3 อย่าง หรอื 3 ระดับ ประกอบด้วย สถานท่ีพักผอ่ นหย่อนใจ เชื้อเพลิง ไมฟ้ นื เผาถ่าน และผลติ น้ําส้ม ในการทำ�การเกษตรปลอดสารเคมี และลดต้นทุนการผลิต 1. ไมร้ ะดบั สงู ปลกู ตน้ ไมเ้ มอื งเหนอื เกอื บทกุ ชนดิ และปลกู หลังจากน้ันพัฒนาที่ดินของตนเองเป็นแปลงสาธิตในพื้นที่ 2 ไร่ การศึกษา อาชวี ศกึ ษาขน้ั สงู ต้นเมเป้ิล เพ่อื นำ�ไม้ไปสร้างบ้าน และเปน็ ร่มเงาให้ตน้ ไมเ้ ล็ก ควันไม้ เป็นยารักษาโรคต่างๆ เศษใบไม้เป็นปุ๋ยให้แก่พืช และ ถ่ายทอดองคค์ วามรผู้ า่ นสวนเกษตรอนิ ทรยี ช์ ีวภาพ เชน่ ปลกู ข้าว 2. ไมร้ ะดบั กลาง เชน่ พะยอม ฝนแสนหา่ ผลไมต้ า่ งๆ ปลกู เนือ้ ไม้สามารถแปรรปู เป็นเฟอรน์ ิเจอร์ เป็นตน้ ทอี่ ย ู่ 121 บ้านหว้ ยหินฝน หมทู่ ่ี 14 ตำ�บลปา่ ตึง ไว้ใช้สอย ทำ�ฟืน เผาถ่าน ทำ�เสาหลัก เปน็ อาหาร เป็นยาสมุนไพร ปลอดสารเคมี ปลกู ลองกอง สรา้ งระบบนเิ วศทสี่ มดลุ เปน็ ตวั อยา่ ง และให้ความรม่ รื่น ทมี่ า แรงบนั ดาลใจ แรงผลักดนั ในการพัฒนาองค์ความรู้ อำ�เภอแมจ่ ัน จังหวัดเชยี งราย 57110 3. ไมเ้ รย่ี ดนิ พชื ผกั ผกั หวานปา่ ผกั หวานบา้ น หวั วา่ นตา่ งๆ หรือผลงานทเ่ี กิดจากภูมปิ ญั ญา ให้กับเพ่ือนบ้าน เป็นหมอดินอาสา ถ่ายทอดองค์ความรู้ สร้าง โทรศัพท์ 08 1111 5009 ใชเ้ ปน็ อาหาร เกบ็ ความช่มุ ชื้นในดิน เครือขา่ ยการเรียนรกู้ ลมุ่ เศรษฐกิจพอเพยี ง ส�ำ หรบั ประโยชน์50 อยา่ ง ไดแ้ ก่ ตน้ ไม้ใหร้ ม่ เงาใชเ้ ปน็ แหลง่ เพาะพนั ธก์ุ ลว้ ยไม้ ใหค้ วามรม่ รน่ื แกบ่ อ่ นาํ้ เกบ็ นาํ้ ไดน้ านขน้ึ ดดู ซบั เดิมทำ�การเพาะเลี้ยงกล้วยไม้ท่ีมุ่งเพื่อจะขาย จึงขาด รางวลั ท่ภี าคภูมิใจ ความเชี่ยวชาญ ความช�ำ นาญ กา๊ ซคารบ์ อนไดออกไซด์ ลดภาวะโลกรอ้ น ใหอ้ ากาศบรสิ ทุ ธิ์ มคี วาม การวางแผน เพ่ือการผลิตสำ�หรับบริโภคในครัวเรือนของตนเอง และกิจกรรมทางการเกษตรทดี่ �ำ เนนิ การ ชุ่มช้ืน เกิดสมดุลในระบบนิเวศวิทยา ช่วยบรรเทาความร้ายแรง ทำ�ให้รายได้ไม่พอกับรายจ่าย จึงเปลี่ยนมาเน้นการผลิต • แมอ่ นรุ กั ษ์ส่ิงแวดลอ้ มดีเดน่ ภาคเหนือ มหาวิทยาลัยมหิดล ของพายุ ป้องกันการพังทลายของดิน และลดความแรงของฝน เพ่ือการบริโภค เหลือแล้วจึงแบ่งขาย เร่ิมปลูกป่าเพราะชอบและ ประจำ�ปี 2554 ท�ำ วนเกษตร เกษตรผสมผสาน และปลกู ขา้ วอนิ ทรยี ช์ วี ภาพ เป็นแหล่งต้นนํ้าลำ�ธาร กักเก็บนํ้าไว้บริเวณผิวดิน พ้ืนดินใต้ป่า เห็นประโยชน์จากป่า จึงทำ�มาเร่ือยๆ พร้อมกับทำ�นาข้าวอินทรีย์ • แม่ดีเด่นผู้ทำ�ประโยชน์ต่อสังคม แม่ผู้บำ�เพ็ญประโยชน์ 10 ไร่ มีพืชสมนุ ไพรมากกวา่ 50 ชนดิ ไมย้ นื ตน้ จำ�นวนมาก ปลกู โดยคิดหาวิธีการต่างๆ ปรับปรุง จนกระท่ังทุกอย่างที่ทำ�มี ต่อสงั คม จงั หวดั เชยี งราย ประจ�ำ ปี 2554 ผกั ปลอดสารพษิ เลยี้ งปลา เลย้ี งกบ ควบคไู่ ปกบั การเลย้ี งหมหู ลมุ ครผู อู้ นรุ กั ษส์ ง่ิ แวดลอ้ ม ความงา่ ยข้ึน ไม่เหน่ือย ทำ�แล้วมีความสุข • เกษตรกรดีเดน่ สาขาเศรษฐกิจพอเพียง จังหวัดเชียงราย การเผาถ่าน การทำ�นํ้าส้มควันไม้ น้ําหมักจุลินทรีย์ ปุ๋ยหมัก ทเ่ี รม่ิ ตน้ เรยี นรกู้ ารท�ำ เกษตร ประจำ�ปี 2557 สมุนไพรไลแ่ มลง ท�ำ นา้ํ ยาอเนกประสงค์เพ่อื ใช้ในครวั เรือน จากทด่ี นิ ผนื เลก็ ของตนเองระหวา่ งรบั ราชการ บทเรยี นจากปราชญ์ โดยจดั สรรพน้ื ทท่ี ม่ี อี ยู่ มาใชป้ ระโยชนน์ านปั การ “เราตอ้ งพึง่ ตนเองกอ่ น ใจเราต้องเปิดรับก่อน สง่ิ ต่างๆ จนกระทง่ั เกดิ แนวคดิ รอบตัว เรื่องบางอย่างง่าย แต่เรามองข้าม เริ่มจากตัวเรา ปา่ 3 อยา่ ง ประโยชน์ 50 อยา่ ง ทำ�ให้คนใกล้ตัวเห็น แล้วค่อยขยายผลต่อไปเรื่อยๆ ถ้าใจ เราไม่เปิด จะทำ�อย่างไรมันก็ไม่ได้ ใครทำ�ให้เห็นก็ไม่สนใจ ไมเ่ ห็นประโยชน์” 20 ปราชญเ์ กษตร 72 ปี มหาวทิ ยาลยั เกษตรศาสตร์ ปราชญเ์ กษตร 72 ปี มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ 21
ประโยชน์กันอย่างต่อเนื่อง นับเป็นการช่วยเหลือจากหน่วยงาน แนวทางการเผยแพร่องคค์ วามร้หู รอื ผลงานที่เกดิ จาก นายปอ้ มเพชร กาพงึ ของรัฐทตี่ อบสนองความตอ้ งการของทอ้ งถิ่นอย่างแทจ้ ริง ภูมปิ ัญญาใหเ้ ป็นประโยชนแ์ ก่ผูอ้ น่ื และสงั คมส่วนรวม “ผูช้ ุบชีวิตผ่านล�ำ ห้วยแมต่ ๋อม” เกษตรกรผมู้ แี นวคดิ วา่ ทม่ี า แรงบันดาลใจ แรงผลกั ดันในการพฒั นาองคค์ วามรู้ เร่ิมต้นจากการเกษตรในพื้นท่ีของตนเอง เลิกใช้สารเคมี จังห ัวดพะเยา ประปาภเู ขาจะชว่ ยใหช้ าวบา้ น หรอื ผลงานทเ่ี กดิ จากภูมปิ ัญญา สร้างระบบนิเวศที่ดีในพื้นที่ของตนเอง เม่ือประสบผลสำ�เร็จ ลดปญั หาการขยายพน้ื ทท่ี างการเกษตร ด้วยเหตุที่ทำ�การเกษตร โดยยึดหลักแนวคิดเศรษฐกิจ มีความสุข มีความภูมิใจ จึงเร่ิมขยายความรู้สู่สังคม ทำ�งาน และตดั ไมท้ �ำ ลายปา่ พอเพยี งมาโดยตลอด เรม่ิ ท�ำ การเกษตรผสมผสานมากว่า 25 ปี เพื่อสังคม สวัสดิการชุมชน เป็นวิทยากรประจำ�ศูนย์ปราชญ์ โดยหนั กลบั มาอนรุ กั ษป์ า่ ไม้ ตน้ นา้ํ ล�ำ ธาร จนกระทั่งมองเห็นว่า การพ่ึงพาตนเองได้สำ�คัญที่สุด ส่งผล ชาวบ้าน และเปน็ วทิ ยากรให้กบั หน่วยงานต่างๆ แหลง่ ทรพั ยากรทอ้ งถน่ิ ให้ครอบครัวมีความสุข มีภูมิคุ้มกันและย่ังยืนไปถึงรุ่นลูกหลาน รางวัลทภี่ าคภมู ิใจ แต่กระแสทุนนิยมที่เข้ามาส่งผลให้เกิดการทำ�ลายทรัพยากร • เครือ่ งราชฯ ดิเรกคณุ าภรณช์ นั้ ที่ 5 กระทรวงพัฒนาสงั คม มากข้ึน ไม่ใช่กระทบต่อตนเองครอบครัวเดียว แต่ส่งผลต่อ และความมน่ั คงของมนุษย์ ประจำ�ปี 2553 ทั้งหมู่บ้าน ดังนั้นจึงเกิดแนวคิดว่าจะทำ�อย่างไรให้คนในชุมชน หันมาอนุรักษ์และใส่ใจส่ิงแวดล้อมมากข้ึน โครงการประปาภูเขา บทเรยี นจากปราชญ์ องคค์ วามรหู้ รอื ผลงานทเี่ กดิ จากภมู ปิ ญั ญาสรา้ งสรรค์ จึงเกิดข้ึนมา เม่ือเห็นว่าป่าไม้บริเวณหมู่บ้านลดลง นํ้าน้อยลง “ปรับเปล่ียนแนวคิด อย่าหลงกระแส มัวแต่ทำ�อย่าง และพัฒนาเปน็ ตน้ แบบ ส่งผลกระทบต่อชาวบ้านอย่างมาก ค่าน้ําแพง ต้นทุนสูง จึงเกิด คนอนื่ มันไมใ่ ช่ ต้องเริม่ จากแนวคิดเราก่อน พงึ่ ตวั เองให้ได้ แนวคดิ วา่ การมปี ระปาภเู ขาจะชว่ ยใหช้ าวบา้ นมนี า้ํ ใช้ คา่ นาํ้ ถกู ลง คา่ อย่าหวงั พง่ึ พาคนอื่น” ประปาภเู ขา เปน็ กลยุทธอ์ ยา่ งหน่งึ ทจี่ ะช่วยรกั ษาทรพั ยากร บรหิ ารจดั การตา่ํ หนว่ ยนา้ํ ถกู เพราะไมต่ อ้ งใชพ้ ลงั งานในการทำ�สบู นายปอ้ มเพชร กาพงึ อายุ 65 ปี และสงิ่ แวดลอ้ มทก่ี ำ�ลงั ถกู ทำ�ลายจากการเพมิ่ พน้ื ทท่ี างการเกษตร การตัดไม้ทำ�ลายป่า การทำ�ไร่ การปลูกยาง ในพ้ืนที่บ้านต๋อม ประหยัดพลังงานได้อีกทางหน่ึง ได้ประโยชน์ทางเศรษฐกิจมาก การศกึ ษา ประถมศกึ ษา จงั หวดั พะเยา เมอ่ื ปา่ เริม่ หมด น้าํ กห็ ายไป แหง้ ไป จะทำ�เกษตร กไ็ ม่มีนํ้าใช้ ชาวบ้านขาดนํา้ ในการทำ�การเกษตร กจ็ ะไดผ้ ลผลิตต่าํ รวมทง้ั ยงั เปน็ การอนรุ กั ษป์ า่ ไม้ ตน้ นาํ้ ล�ำ ธาร นาํ้ ทใี่ ชม้ าจากบนเขา ทอ่ี ย ู่ 80 บา้ นต๋อมดง หมทู่ ่ี 5 ตำ�บลบา้ นตอ๋ ม เพาะปลูกอะไรก็แย่ลง รายได้ลดลง ต้นทุนค่านํ้าแพงขึ้น ท�ำ ให้ ต้นทุนการผลิตแพงตามไปด้วย สิ่งที่ตามมาท่ีสังเกตเห็น คือ มาจากปา่ มาจากต้นนาํ้ ทกุ คนจะไดช้ ว่ ยกันดแู ล มีไว้ให้ลูกหลาน อำ�เภอเมือง จังหวัดพะเยา 56000 เม่ือเพาะปลูกได้ลดลง รายได้น้อย เร่ิมขายที่ดิน ท�ำ ให้ชาวบ้าน โทรศพั ท์ 08 6622 5540 สูญเสยี ท่ดี นิ ท�ำ กินของตนเอง ต้องไปเชา่ ทด่ี นิ ซึง่ ท�ำ ให้พ่งึ ตนเอง รนุ่ ตอ่ ไปจะได้มีทรัพยากรธรรมชาตทิ ี่สมบรู ณย์ ั่งยนื ต่อไป ไม่ได้ แรงผลักดันต่างๆ นส้ี ่งผลให้ตนเองซ่งึ เปน็ แกนนำ� พยายาม สะท้อนให้หน่วยงานภาครัฐท่ีเก่ียวข้องในพ้ืนท่ีได้เห็นความสำ�คัญ ความเชย่ี วชาญ ความชำ�นาญ โดยพยายามนำ�เสนอ ช้ีแจงหลายครั้งในเวลาประมาณ 2 ปี และกจิ กรรมทางการเกษตรท่ดี ำ�เนนิ การ จนกระทง่ั องคก์ ารบรหิ ารสว่ นต�ำ บลไดเ้ ลง็ เหน็ ความส�ำ คญั ดงั กลา่ ว และได้จัดสรรงบประมาณดำ�เนินการสร้างจนสำ�เร็จเป็นรูปธรรม ทำ�ไร่นาสวนผสม และเกษตรปลอดภัย บนพื้นท่ี 9 ไร่ และใช้งานได้จริงในปี 2552 ซ่ึงปัจจุบันชาวบ้านในหมู่บ้านได้ใช้ ตามหลักเศรษฐกิจพอเพียง โดยมีการทำ�นา เล้ียงปลาในนาข้าว ปลูกต้นไม้บนคันนา และเลย้ี งปศสุ ตั ว์ อาทิ โค สกุ ร ไก่ และเปด็ ผลิตปยุ๋ หมัก นาํ้ หมกั ชีวภาพ ปลูกไมผ้ ลและพืชผักสวนครวั เชน่ มะมว่ ง มะพร้าว ล�ำ ไย ขนนุ ชะอม ข่า และตะไคร้ เปน็ ต้น 22 ปราชญ์เกษตร 72 ปี มหาวทิ ยาลยั เกษตรศาสตร์ ปราชญ์เกษตร 72 ปี มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ 23
นายณรงค์ เหล่ากาวี องคค์ วามรหู้ รอื ผลงานทเ่ี กดิ จากภมู ปิ ญั ญาสรา้ งสรรค์ ประมาณ 30 เซนติเมตร แล้วตากแดดไว้ 5-7 วัน เพือ่ ใหแ้ สงแดด และฝึกอาชีพให้กบั ผ้อู พยพลีภ้ ัยทางการเมอื งจากพมา่ โดยเฉพาะ และพัฒนาเปน็ ต้นแบบ “คณุ ครูผู้สรา้ งครี ีให้มปี ลา” ส่องพ้ืนบ่อ เกิดพืชน้ํา เกิดแมลงวางไข่ มีลูกน้ําเป็นอาหารตาม ชาวกะเหร่ียงท่ีอาศัยอยู่ตามชายแดนแม่ฮ่องสอน เม่ือกลับไป จังหวัดแ ่ม ่ฮองสอน เพาะเลี้ยงสัตว์น้ําบนที่สูง โดยมีเทคนิคเร่ิมต้นคือ เร่ิมจาก ถ่นิ ฐานของเขาจะไดส้ ามารถประกอบอาชีพเลยี้ งตนเองได้ ธรรมชาตขิ องปลา ทำ�บ่อเล็กๆ เล้ียงปลาเศรษฐกิจ ท่ีระยะเวลาเลี้ยงประมาณ 3-4 6. การเรม่ิ เลยี้ ง เลย้ี งปลากนิ พชื แยกกนั กบั ปลากนิ เนอื้ หา้ ม รางวลั ทภ่ี าคภูมิใจ ปนกันโดยเด็ดขาด ส�ำ หรับพันธุ์ที่ใช้หรือซื้อมาต้องมาจากแหล่งที่ • เกษตรกรดเี ดน่ แหง่ ชาติ สาขาอาชพี การประมง ประจ�ำ ปี2549 เดือน เช่น ปลาดุก และปลานิล โดยมหี ลักสำ�คญั พนื้ ฐาน ดงั นี้ 1. เลือกสถานที่ ซ่ึงเป็นพ้ืนท่ีที่ได้รับแสงแดดอย่างน้อย เชือ่ ถือและไว้ใจได้ เพ่ือให้ได้ลูกปลาท่แี ขง็ แรง ไมม่ ีโรค บทเรียนจากปราชญ์ 7. สูตรอาหาร ใช้วัสดุท่ีหาสะดวก เช่น เศษผัก ข้าว “ขอใหเ้ กษตรกรอย่าท้อ เริ่มท�ำ อะไร ท�ำ ใหส้ �ำ เร็จ ท�ำ ให้ คร่ึงวนั และน้ําท่วมไม่ถงึ เนอื้ มะพร้าว รำ�ละเอียด ผสมกากนํ้าตาล และน้ําชีวภาพ หมกั ทิง้ 2. ดนิ เลือกดินเหนียว ดนิ ดี หากดินเปน็ กรดหรือด่างมาก ถึงที่สุด แล้วจะภาคภูมิใจ พัฒนาองค์ความรู้ตนเองให้ ไว้เพียง 6 ช่ัวโมง เสริมโปรตีนปลากินเน้อื ใช้เศษปลาเลก็ ๆ จาก เชย่ี วชาญเพมิ่ ขน้ึ หากเรามวั แตเ่ ปลย่ี นตามคนอน่ื กเ็ หมอื นเรา เกนิ ไปให้ใชป้ ูนขาว ไปเรม่ิ ตน้ ใหม่ อยา่ ไปตามกระแสของคนอ่ืนๆ ท�ำ ส่งิ ท่ีตนเอง ทท่ี �ำ ปลาทนู งึ่ มาต้มสุกผสม ท�ำ ได้ใหด้ ี เอาใจใส่ใหม้ ากทีส่ ดุ แล้ว จะประสบความสำ�เรจ็ ” 3. บ่อเก็บนํ้า หากบ่อน้ําเก็บนํ้าไม่ได้ให้ใช้ดินเหนียวจาก 8. การดูแล เอาใจใส่ดูแลใกล้ชิด สังเกตพฤติกรรมความ ผดิ ปกติ เพอ่ื ปอ้ งกนั และรกั ษาไดท้ นั เวลา หากผเู้ ลย้ี งสนใจ เอาใจใส่ จอมปลวกที่มีมากในแม่ฮ่องสอน มาโรยตามพ้ืนบ่อแล้วอัดลงไป ประกอบกบั มอี งคค์ วามรู้ หมน่ั ศกึ ษาเพม่ิ เตมิ กจ็ ะประสบความส�ำ เรจ็ ได้ โดยแรงงานคน 4. น้าํ บ่อต้องอยูใ่ นพน้ื ท่ีท่ีน้ําเขา้ ถึง และสามารถตอ่ ประปา ทม่ี า แรงบันดาลใจ แรงผลักดนั ในการพัฒนาองค์ความร้ ู หรอื ผลงานท่ีเกดิ จากภมู ิปญั ญา ภูเขาได้ เร่ิมจากการได้ไปศึกษาดูงานตามโครงการในพระราชดำ�ริ นายณรงค์ เหล่ากาวี อายุ 60 ปี 5. การเตรยี มบ่อ โดยโรยปยุ๋ คอก หรือมลู สัตว์ นอกจากจะ ปอ้ งกนั นาํ้ ซมึ แลว้ ยงั เปน็ การเพม่ิ ธาตอุ าหารใหบ้ อ่ ปลา แลว้ จงึ ตาก การศกึ ษา ปรญิ ญาตรี สาขาการศึกษา แดดท้ิงไว้ 3-4 วัน หลังจากทำ�ตามข้ันตอนต่างๆ แล้วจึงเติมน้ํา ในช่วงที่รับราชการครู นำ�ความรู้ที่ได้รับมาวิเคราะห์และเริ่มทำ� ม.ศรนี ครินทรวิโรฒ การเกษตรในพื้นท่ีตนเอง ซ่ึงพบว่าคนบนพ้ืนที่สูงไม่ค่อยได้ ทีอ่ ย ู่ 56 หมทู่ ่ี 10 ต�ำ บลแม่ลาน้อย รบั ประทานปลาสดๆ ประกอบกบั ปลาในแหลง่ นาํ้ ธรรมชาตลิ ดนอ้ ย ผมู้ แี นวคดิ ลง เน่อื งจากปัญหาสารเคมจี ากการเกษตรที่ปนเปื้อนในนา้ํ จงึ เร่มิ อำ�เภอแม่ลาน้อย จงั หวัดแมฮ่ อ่ งสอน 58120 การเพาะเลย้ี งสตั วน์ า้ํ ในทส่ี งู เพอ่ื ยงั ชพี คิดเล้ียงปลาเพ่ือบริโภคเอง โดยเริ่มจากทดลองทำ� แก้ปัญหา โทรศพั ท์ 08 1950 6000 จากอดตี เปน็ จงั หวดั ทไ่ี มเ่ คย จนกระทั่งประสบผลส�ำ เรจ็ เป็นตวั อย่างแก่เพ่อื นบา้ น คนในชมุ ชน มกี ารเพาะเลย้ี งสตั วน์ า้ํ ความเช่ยี วชาญ ความชำ�นาญ เมอ่ื องคค์ วามรกู้ ารเลย้ี งปลาบนภเู ขาถกู เผยแพร่ และผ้สู นใจท่ัวไป และกจิ กรรมทางการเกษตรที่ด�ำ เนนิ การ แนวทางการเผยแพร่องค์ความรู้หรือผลงานที่เกิดจาก ทำ�การเกษตรผสมผสาน ซ่ึงเน้นการเพาะเล้ียงสัตว์นํ้า ท�ำ ให้ในปจั จบุ นั เกอื บทกุ หมบู่ า้ น ภูมิปญั ญาใหเ้ ปน็ ประโยชน์แก่ผูอ้ ื่น และสงั คมส่วนรวม ขนาดเล็กเป็นหลกั บนพนื้ ที่ 13 ไร่ มีบอ่ ปลาดกุ ปลานิล ปลาไน ของจงั หวดั แมฮ่ อ่ งสอนมเี กษตรกร เม่ือตนเองได้เริ่มทำ�การเกษตร พบว่าจากแนวคิดที่ได้ ปลาทบั ทมิ ปลาแรด และบอ่ กบ โดยมบี อ่ ดนิ 12 บอ่ บอ่ ปนู 20 บอ่ ทท่ี �ำ การเพาะเลย้ี งสตั วน์ า้ํ เรียนรู้มา มาทำ�เอง ทำ�แลว้ มีความสขุ เม่ือตนเองมคี วามสขุ ก็เริ่ม และบอ่ พลาสตกิ 2 บอ่ เลย้ี งและเพาะพนั ธปุ์ ลา รวมถงึ เปน็ ตวั กลาง เผยแพร่ให้ชาวบ้าน ทำ�เปน็ ศนู ย์เรียนรู้ให้กับเกษตรกรและผู้สนใจ จ�ำ นวนมาก รว่ มกบั หนว่ ยงานราชการ นอกจากนี้ ยงั ไดเ้ ปน็ วทิ ยากร ในการจ�ำ หน่าย และรับซื้อจากเกษตรกรในพน้ื ท่ใี กล้เคยี ง 24 ปราชญ์เกษตร 72 ปี มหาวทิ ยาลัยเกษตรศาสตร์ ปราชญ์เกษตร 72 ปี มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ 25
นายณัฐพล โสภณปยิ วฒั น์ ผู้สนใจท่ัวไป นอกจากนี้ยังสร้างจุดเรียนรู้ ให้แก่นักศึกษา 4. พันธุ์ ตอ้ งระวังไมใ่ หม้ ีพนั ธ์อุ ่ืนมาปะปน รกั ษาพันธกุ รรม การผลติ ทเุ รยี นหลงลบั แลในระบบวนเกษตร ศกึ ษาการตดั แตง่ ชอ่ ดอก เพ่ือร่วมทำ�วิจัยในการอนุรักษ์และรักษาให้ทุเรียนหลงลับแลเป็น “นกั อนุรกั ษ์พันธ์แุ ท้ทุเรียนหลงลับแล” ไม้ผลที่มคี ณุ ภาพ และมกี ารผลิตไม้ผลสืบทอดตอ่ ไป ท่ดี ไี ว้ ต้นชนิดใดจะไมน่ ำ�พนั ธุอ์ ื่นมาปลูกในบรเิ วณเดยี วกนั ชอ่ ผลเพอ่ื ผลติ ลองกองคณุ ภาพ ศกึ ษาการแกป้ ญั หาราด�ำ ในลองกอง 5. การขยายพนั ธุ์ เทคนคิ การเฉอื นยอด เสยี บยอด อปุ กรณ์ รางวลั ทภ่ี าคภูมิใจ ตอ้ งคม ฤดฝู นจะประสบปญั หานา้ํ ซมึ เขา้ พลาสตกิ ตอ้ งหมุ้ พลาสตกิ จังห ัวด ุอตร ิดต ์ถ ผรู้ เิ รม่ิ ผลติ • ปราชญช์ าวบา้ น จากมหาวทิ ยาลัยราชภฏั อุตรดติ ถ์ ประจำ�ปี ไมผ้ ลคณุ ภาพของอ�ำ เภอลบั แล ไม่มิดจนเกนิ ไป พนั แคเ่ ฉพาะแผล 2552 โดยเฉพาะทเุ รยี นหลงลบั แล 6. ดแู ลดอก ตอ้ งสอยดอกปลายกิ่งออก เพือ่ รกั ษาคณุ ภาพ นายณัฐพล โสภณปิยวฒั น์ อายุ 57 ป ี ลองกอง และมะยงชดิ ดอกโคนกงิ่ ใหต้ ดิ ลกู ท่ีมีคณุ ภาพ ดแู ลรักษางา่ ย บทเรยี นจากปราชญ์ มกี ารดแู ลรกั ษาจดั การพน้ื ท่ี 7. เมื่อออกลูก สอยลูกที่ไม่สวยออก เก็บลูกที่สวยไว้ การศึกษา มัธยมศกี ษาตอนปลาย ดว้ ยการอนรุ กั ษด์ นิ และนา้ํ ผลผลติ จะไดค้ ณุ ภาพ ทงั้ ทางกายภาพและรสชาติ ดแู ลผล ห่อผล “เกษตรกรที่ทำ�สวน ต้องคิดทำ�สวนอย่างมืออาชีพ คดิ คน้ เครอื่ งมอื -วธิ กี ารใชต้ ดั แตง่ และหอ่ ผลทเุ รยี นหลงลบั แล เพอ่ื เรียนรู้ทุกอย่างในสวนของเรา ต้ังแต่ต้นน้ําจนถึงปลายน้ํา ทอ่ี ย ู่ 56/1 หมทู่ ี่ 1 ต�ำ บลนานกกก อำ�เภอลบั แล ในระบบวนเกษตร ปอ้ งกันแมลงแทนการใชส้ ารเคมี รจู้ รงิ มองตลาดน�ำ หนา้ ศกึ ษาวา่ คนซอ้ื ตอ้ งการอะไร แบบไหน 8. ตลาด ตอ้ งศึกษาความต้องการตลาด หาวา่ ลกู ค้าอยาก อย่างไร พยายามพัฒนาให้ได้ตามคุณภาพและความต้องการ จงั หวดั อตุ รดติ ถ์ 53130 องคค์ วามรหู้ รอื ผลงานทเ่ี กดิ จากภมู ปิ ญั ญาสรา้ งสรรค์ ได้อะไร พฒั นา ปรับปรุงให้ไดต้ ามความตอ้ งการน้นั ของตลาด ยิ่งไปกว่าน้ันความรู้ท่ีมีเก็บไว้ตายไปเอาไปไม่ได้ โทรศพั ท์ 08 2171 1589 และพฒั นาเป็นตน้ แบบ ให้คนอืน่ ได้เรียนรู้ เขาจะได้สบื ทอดและน�ำ ไปพฒั นาตอ่ ” ท่มี า แรงบนั ดาลใจ แรงผลักดันในการพฒั นาองค์ความร้ ู ความเช่ยี วชาญ ความช�ำ นาญ มีระบบการจัดการสวนไม้ผลอย่างครบวงจร ให้ได้ผลผลิต หรือผลงานทเ่ี กดิ จากภมู ปิ ัญญา และกิจกรรมทางการเกษตรท่ดี ำ�เนนิ การ ท่ีมีคุณภาพ โดยเฉพาะทุเรียน ต้องเรียนรู้ เอาใจใส่ ดูแลรักษา เนื่องจากเดิมเป็นชาวสวนมาตั้งแต่รุ่นพ่อแม่ แต่ก็ยังมี ผลผลิตจึงจะมีคุณภาพ ตรงตามความต้องการของตลาดและ ผลติ ไมผ้ ลอตั ลกั ษณข์ องจงั หวดั อตุ รดติ ถ์ คอื ทเุ รยี นหลงลบั แล ผบู้ รโิ ภค เทคนคิ ในการพัฒนา ปรบั ปรุง รกั ษาพนั ธ์แุ ละคุณภาพ ความยากจน ตนเองมาสืบทอดต่อ ทำ�แบบเดิมๆ มันไม่ดีขึ้น ทุเรียนหลินลับแล สืบทอดจากรุ่นพ่อแม่บนพื้นท่ีเชิงเขา พัฒนา ต้องมกี ารดแู ลอยา่ งครบวงจร เร่มิ ตน้ จาก ค้นคว้า ทดลอง หาวิธีการให้มีคุณภาพเป็นที่ต้องการของตลาด 1. ดิน ดูแลดินให้มีค่า pH 6.5-7.5 ใช้เชื้อราป้องกันการ ก็เร่ิมเห็นปัญหา ท้ังเร่ืองโรค เร่ืองคุณภาพ เร่ืองราคาท้องตลาด จนประสบผลส�ำ เรจ็ ตัง้ แตก่ ารปลูก การดแู ลรกั ษา การเกบ็ เก่ยี ว เกิดโรคพืชมาแทรกแซง เร่ิมค้นคว้าหาความรู้ ลงมือทำ�เอง จากน้ันก็ทดลองปรับปรุง และการจัดการการตลาดไม้ผล โดยมีการต่อยอดภูมิปัญญาและ 2. นํ้า ระบบนํา้ มผี ลต่อการออกดอกและคุณภาพดอก หาก รเิ รมิ่ เรยี นรสู้ งิ่ ใหม่ ไดแ้ ก่ การปอ้ งกนั ศตั รพู ชื โดยการหอ่ ผลทเุ รยี น ทุเรียนได้รับนํ้าน้อยไปดอกและลูกจะร่วง และถ้าทุเรียนได้รับน้ํา เร่ิมจากท่สี วนตนเอง จดบันทึก ล้มเหลวบา้ ง ส�ำ เรจ็ บ้าง ใชเ้ วลา หลงลบั แล ประดิษฐเ์ ครือ่ งมอื -วธิ กี ารในการห่อผลทเุ รยี น การตัด มากไปจะท�ำ ใหด้ อกชื้น คณุ ภาพผลผลติ ไมด่ ี แต่งช่อดอกทุเรียนและลองกอง การตรวจวัดธาตุอาหารในดิน 3. อากาศ หากประสบภาวะอากาศหนาว อุณหภูมิตํ่ากว่า นานเกอื บ10 ปี จนคน้ พบวธิ ที น่ี �ำ ไปสคู่ ณุ ภาพทดี่ ี จงึ นบั ไดว้ า่ ตน้ ไม้ ก่อนการใส่ปุ๋ย ทำ�ให้เกิดการขยายผลให้แก่เพื่อนเกษตรกรและ 10 องศาเซลเซียส ต้องพน่ ธาตุสงั กะสีเพ่อื ป้องกนั ดอกและผลร่วง เป็นครบู าอาจารยข์ องเราอย่างแท้จริง แนวทางการเผยแพร่องค์ความรู้หรือผลงานที่เกิดจาก ภมู ปิ ญั ญาใหเ้ ปน็ ประโยชนแ์ ก่ผู้อืน่ และสงั คมส่วนรวม เรม่ิ ตน้ จากเมอ่ื ประสบความสำ�เรจ็ ในสวนของตน หลงั จากนน้ั พดู คยุ บอกตอ่ กบั เพอ่ื นบา้ น คนในชมุ ชน ทำ�ใหเ้ หน็ ท�ำ ใหด้ เู ปน็ ตวั อยา่ ง ขยายผลไปเรอ่ื ยๆ ท�ำ พน้ื ทส่ี วนเปน็ แหลง่ เรยี นรกู้ ารผลติ ไมผ้ ลคณุ ภาพ เปน็ ตน้ แบบใหก้ บั เกษตรกร และรว่ มงานวจิ ยั การพฒั นาคณุ ภาพไมผ้ ล รว่ มกบั คณะเกษตรศาสตร์ มหาวทิ ยาลยั ราชภฏั อตุ รดติ ถ์ ศกึ ษารปู แบบ 26 ปราชญเ์ กษตร 72 ปี มหาวทิ ยาลัยเกษตรศาสตร์ ปราชญ์เกษตร 72 ปี มหาวทิ ยาลัยเกษตรศาสตร์ 27
นายสมโภช ปานถม องคค์ วามรหู้ รอื ผลงานทเ่ี กดิ จากภมู ปิ ญั ญาสรา้ งสรรค์ (พด.7) ทุก 7 วัน เพ่ือไล่แมลง รวมท้ังใช้เช้ือจุลินทรีย์ควบคุม แนวทางการเผยแพร่องค์ความรู้หรอื ผลงานท่เี กิดจาก และพัฒนาเปน็ ตน้ แบบ โรคพชื (พด.3) กบั พชื ผกั และไมผ้ ล ภมู ปิ ญั ญาให้เป็นประโยชน์แก่ผ้อู นื่ และสังคมส่วนรวม “คนปลกู ผักไรล่ ะแสนแปด” 3. การอนุรักษ์ดินและน้ํา โดยปลูกหญ้าแฝกรอบขอบบ่อ เริ่มทำ�การปลูกผักโดยใช้สารอินทรีย์แทนสารเคมี อนุรักษ์ เพ่ือป้องกันการชะล้างพังทลายของดิน ให้รากหญ้าแฝกบำ�บัด ศูนย์การฝึกอบรมด้านเศรษฐกิจพอเพียง มีการเผยแพร่ จังห ัวดลำ�ปาง นายสมโภช ปานถม อายุ 62 ป ี ดินและนํ้าโดยใช้หญ้าแฝก ปรับปรุงการปลูกพืชบนพื้นที่ 4 ไร่ นํ้าเสยี และนำ�ใบหญา้ แฝกทไ่ี ดจ้ ากการตดั แตง่ มาคลุมดนิ เพือ่ รักษา ความรู้ใหแ้ กผ่ ู้สนใจ ทงั้ หน่วยงานและสถานศกึ ษา โดยการจดั การ โดยทำ�การแบ่งปลูกไม้ผลจ�ำ นวน 2 งาน พชื ผกั 2 ไร ่ บ่อปลา 2 บ่อ ความชุ่มชื้นแก่ดิน รวมถึงช่วยควบคุมการแพร่กระจายการเจริญ อบรมความรู้ตามหลักปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียง มีกิจกรรมให้ การศึกษา ประถมศกึ ษา และปลูกหญ้าแฝกรอบขอบบ่อ มีการพัฒนาแก้ปัญหาดิน ฟื้นฟู เตบิ โตของหญ้าคา ดนิ มีสภาพดี รว่ นซยุ ขึน้ มคี วามสมดุลในระบบ ผู้เข้าอบรมแบ่งเป็น 6 ฐาน ได้แก่ ฐานท่ี 1 ฐานเตาเศรษฐกิจ สภาพดิน จนกระท่ังคิดค้นแนวทางการจัดการดินจนเป็นต้นแบบ นิเวศ มีสตั ว์และแมลงตามธรรมชาตเิ พ่มิ มากข้นึ ทำ�ให้มีรายได้จาก ฐานที่ 2 พืชผกั สมนุ ไพร ฐานท่ี 3 แกส๊ ชีวภาพขนาดเลก็ ฐานที่ 4 ที่อย ู่ 253 หมทู่ ่ี 5 บา้ นห้วยรากไม้ ตำ�บลสบปา้ ด แก่เกษตรกรรายอื่นๆ โดยมีเทคนิค คือ การปลูกพชื ผักในระบบผสมผสานสงู ขึ้น สขุ ภาพรา่ งกายแข็งแรง เลยี้ งปลาและเลย้ี งกบ ฐานท่ี 5 เพาะเห็ด และฐานที่ 6 เลีย้ งหมู 1. การเตรยี มดนิ ปลกู มกี ารไถดะ 1 คร้ัง และหวา่ น ปุย๋ พืชสด อ�ำ เภอแม่เมาะ จงั หวดั ลำ�ปาง 52220 ถว่ั พมุ่ เพอ่ื บ�ำ รงุ ดนิ ในอตั รา 8 กโิ ลกรมั ตอ่ ไร่ หลงั จากนน้ั ไถกลบ ท่มี า แรงบนั ดาลใจ แรงผลกั ดนั ในการพฒั นาองค์ความรู้ รางวลั ทภี่ าคภูมิใจ โทรศัพท์ 08 7176 8101 เมอ่ื ถว่ั พมุ่ ออกดอก เพอ่ื เปน็ การเพม่ิ ธาตอุ าหารในดนิ แลว้ จงึ ไถแปร เพอ่ื ใหด้ นิ มคี วามรว่ นซยุ และก�ำ จดั วชั พชื กอ่ นการยกรอ่ งแปลงผกั โดย หรือผลงานทเ่ี กิดจากภูมปิ ญั ญา • หมอดินอาสาดีเด่น สาขาการจัดทำ�จุดเรียนรู้ สำ�นักงาน ความเชี่ยวชาญ ความช�ำ นาญ ใช้ป๋ยุ หมักท่ีผลิตจากสารเร่ง พด.1 รองก้นหลุมก่อนปลูก จากน้ัน และกจิ กรรมทางการเกษตรทด่ี �ำ เนินการ ใชเ้ ศษฟางคลมุ แปลงผกั เพอ่ื รกั ษาความชน้ื ในดนิ และปอ้ งกนั วชั พชื แรงบันดาลใจมาจากหลักความพอเพียง ตามแนวปรัชญา พฒั นาที่ดนิ เขต 6 ประจ�ำ ปี 2549 2. การดูแลรักษาแปลงผัก โดยใช้ปุ๋ยอินทรีย์น้ํา (พด.2) เศรษฐกิจพอเพียงของในหลวง ทำ�ให้เข้าใจถึงความพอเพียง • ชนะเลศิ (ประเภทบคุ คล) การประกวดสง่ เสรมิ เศรษฐกจิ พอเพยี ง เกษตรกรปลกู ผกั ผสมผสาน ผกั ปลอดสารพษิ เชน่ กยุ ชา่ ยขาว อตั รา 1 : 500 ฉดี พน่ ทกุ 10 วนั แลว้ ฉดี พน่ สารปอ้ งกนั ก�ำ จดั ศตั รพู ชื ในการท�ำ การเกษตร โดยการแบ่งทด่ี ินเพ่อื ปลูกพืชผกั ตามฤดูกาล (ผกั ปลอดสารพษิ ) ในเขตพน้ื ท่ีอ�ำ เภอแม่เมาะ ประจำ�ปี 2548 มะเขอื ถว่ั ฝกั ยาว แตงกวา บวบ พรกิ และผกั อน่ื บนพน้ื ทเ่ี พาะปลกู การจดบันทึกรายรับ-รายจ่าย จึงสะท้อนให้เห็นต้นทุนการเกษตร ประมาณ 7 ไร่ ในแตล่ ะเดอื นมกี ารวางแผนการปลกู ผกั เพอ่ื รองรบั ผสู้ บื ทอด สามารถวางแผนการขาย การผลิต และอีกแรงบันดาลใจ คือ ความตอ้ งการบรโิ ภคผกั ของตลาด จงึ ท�ำ ให้ในแตล่ ะปมี รี ายไดเ้ ฉลย่ี ภมู ปิ ญั ญาจากบรรพบรุ ษุ การทำ�ให้ผักปลอดสารพิษได้มาตรฐาน ส่งผลให้การขายผัก บทเรียนจากปราชญ์ 180,000 บาทตอ่ ไร่ ซง่ึ เกดิ จากการวางแผนการปลกู ผกั การปลกู โดยการพฒั นาความคดิ และประดษิ ฐ์ ปลอดสารพษิ ไดร้ าคาสงู กว่าผกั ปกติ ผักปลอดสารพิษต้องอาศัยความเช่ียวชาญในการป้องกัน กำ�จัด อปุ กรณเ์ พอ่ื ใชป้ ระโยชน์ในการท�ำ เกษตร “การวางแผนการปลูกพืช ทำ�ให้เรามีรายได้เพียงพอ แมลงอย่างมาก เพราะหากเกษตรกรเลือกวิธีไม่ใช้สารเคมีในการ จากการสงั เกต จดจ�ำ และลองผดิ ลองถกู และเกษตรกรควรใช้ความจริงใจ ทำ�พืชปลอดสารพิษก็ควร ก�ำ จดั แมลง จะท�ำ ใหแ้ มลงเขา้ มากดั กนิ ผกั งา่ ยขน้ึ ท�ำ ให้ไดค้ วามรู้ใหม่ และเสรมิ ความรเู้ ดมิ ต้องปลอดสารพิษ” จนสามารถสรา้ งรายไดเ้ ฉลย่ี 180,000 บาทตอ่ ปี 28 ปราชญเ์ กษตร 72 ปี มหาวิทยาลยั เกษตรศาสตร์ ปราชญ์เกษตร 72 ปี มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ 29
นายสำ�รวย ผัดผล องคค์ วามรหู้ รอื ผลงานทเี่ กดิ จากภมู ปิ ญั ญาสรา้ งสรรค์ จุดเด่นของแต่ละพันธ์ุ ทำ�ให้เกิดข้าวพันธ์ุใหม่ คือ พันธ์ุหวัน 1 บทเรียนจากปราชญ์ จังหวัด ่นาน และพัฒนาเปน็ ต้นแบบ และหวัน 2 ซง่ึ มคี วามแขง็ แรง ต้านทานโรค พนั ธห์ุ วนั 1 มเี มล็ดโต “ครูใหญโ่ รงเรยี นชาวนา” และหวัน 2 มีเมล็ดเล็ก มีการทดลอง ปรับปรุงและพัฒนามา “เกษตรกรไทยของเราอยู่ในดินแดนสุวรรณภูมิ เป็น มหี ลกั สตู รเรยี นรสู้ �ำ คญั คอื เกษตรธรรมชาติ และการจดั การ อยา่ งต่อเน่อื ง ซ่ึงขณะนไ้ี ดม้ ีการนำ�ไปปลกู อย่างแพร่หลาย แผ่นดินธรรมท่ีประกอบไปด้วย วัตถุดิบทางพันธุกรรม นายส�ำ รวย ผัดผล อายุ 50 ป ี เมล็ดพันธุ์พืช ซึ่งหลักสูตรเกษตรธรรมชาติมีการจัดการเรียนรู้ ท้งั พชื สตั ว์ จลุ นิ ทรยี ท์ ห่ี ลากหลาย บรรพบรุ ุษเราเลือกพัฒนา ตามแนวหลักปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียง ทั้งเลี้ยงปลาในบ่อดิน ท่มี า แรงบันดาลใจ แรงผลกั ดันในการพฒั นาองค์ความรู้ ใช้ประโยชนม์ าต่อเนือ่ ง เราลกู หลานเกษตรกรไทยต้องภูมใิ จ การศึกษา ปรญิ ญาโท สาขาการจดั การมนษุ ยก์ บั สงิ่ แวดลอ้ ม เลย้ี งไกบ่ นบอ่ ปลา การผลติ ปยุ๋ ชวี ภาพ ปยุ๋ คอก ปยุ๋ หมกั ท�ำ จลุ นิ ทรยี ์ หรือผลงานทเี่ กดิ จากภมู ิปญั ญา ในมรดกทางพันธุกรรมทีค่ ดั สรรแลว้ ” ม.เชียงใหม่ ในทอ้ งถน่ิ หมหู ลมุ ตลอดจนแนวคดิ ของการพฒั นาเยาวชน ลกู หลาน จากท่ีเคยทำ�งานศูนย์อพยพชาวลาว ท่ีจังหวัดน่าน ได้เห็น เกษตรกร เชื่อมโยงกับโรงเรียนในท้องถ่ิน สำ�หรับหลักสูตร ทีอ่ ย ู่ 87 หมทู่ ่ี 1 บา้ นราษฎร์สามคั คี ต�ำ บลจงั การจัดการเมล็ดพันธ์ุพืช มีการรวบรวมและพัฒนาพันธุกรรมพืช ความลำ�บากทุกข์ยากของผู้อพยพท่ีขาดแคลนอาหาร จึงเกิด ตา่ งๆ ท้ังข้าวและพืชผกั โดยแบง่ เปน็ ข้าวเหนียว 316 สายพันธุ์ ความคิดในการสร้างอาชีพและอาหารให้กับชุมชน โดยเริ่มเป็น อำ�เภอภเู พียง จังหวัดน่าน 55000 ข้าวเจ้า 10 สายพันธุ์ และพืชผักมากกว่า 30 ชนิด ในการคัด ศูนย์เรียนรู้ให้กับกลุ่มชาวนา สำ�หรับชาวบ้านในช่ือว่า ศูนย์การ โทรศัพท์ 0 5478 3092 พันธข์ุ า้ ว ไดด้ �ำ เนนิ การปลกู ข้าวเพ่อื การคัดเลอื กพันธุ์ โดยร่วมกนั เรยี นรู้ชุมชนโจโก้ เพ่ือเผยแพร่การทำ�เกษตรกรรมธรรมชาติ และ คัดเลือกพันธ์ุข้าว จากน้ันเกษตรกรสามารถนำ�ไปคัดเลือกต่อ การจัดการเมล็ดพนั ธ์พุ ืชเพอื่ น�ำ ไปใชป้ ระโยชน์ เองได้ ตวั อยา่ งเชน่ ขา้ ว กข.6 ทเ่ี กษตรกรนยิ มปลกู มรี สชาตอิ รอ่ ย แต่ในการปลูกต้นข้าวจะล้มง่าย ไม่ต้านทานโรค เช่นเดียวกับ แนวทางการเผยแพรอ่ งคค์ วามรหู้ รือผลงานที่เกดิ จาก ขา้ วพนั ธห์ุ อมทงุ่ ซง่ึ เปน็ พนั ธพ์ุ นื้ เมอื งทมี่ คี วามแขง็ แรง แตผ่ ลผลติ ภมู ปิ ัญญาใหเ้ ป็นประโยชนแ์ ก่ผ้อู นื่ และสังคมสว่ นรวม ไมม่ าก จำ�นวนเมลด็ ตอ่ รวงน้อย ดงั นั้นการผสมและคดั เลอื กจาก เริ่มจากได้ต้ังศูนย์เรียนรู้ชุมชนโจโก้ ในปี 2545 มีสมาชิก ความเชี่ยวชาญ ความช�ำ นาญ ผมู้ หี ลกั สตู ร ประมาณ2,000 ราย จากชาวบา้ น เดก็ และเยาวชน ตลอดจนบคุ คล และกิจกรรมทางการเกษตรทดี่ ำ�เนินการ การคดั เลอื กพนั ธข์ุ า้ ว ท่วั ไปได้เขา้ มาเรยี นรู้ หลงั จากน้ันได้พัฒนาเปน็ เครอื ข่ายโรงเรียน โดยการพฒั นาตอ่ ยอดหาลกั ษณะเดน่ ชาวนา และการทำ�งานของศูนย์มีการดำ�เนินงานผ่านเครือข่าย บนพ้ืนท่ี 3 ไร่ ท่ีเป็นที่ต้ังของศูนย์เรียนรู้ชุมชนโจโก้ จนกระทง่ั 9 ปผี า่ นมา อีกหลายแห่ง อาทิ เครือข่ายปลาและการเกษตร เครือข่าย ได้ท�ำ แปลงเรยี นรู้ เช่น การทำ�หมหู ลมุ การท�ำ จลุ นิ ทรยี ์เล้ยี งปลา ขา้ วพนั ธห์ุ วนั 1 และ หวนั 2 ครอบครัวเข้มแข็ง เครือข่ายด้านทรัพยากร นอกจากนี้ ยังเป็น ในบอ่ ดนิ เลย้ี งไกบ่ นบอ่ ปลา การผลติ ปยุ๋ ชีวภาพ ปยุ๋ คอก ปยุ๋ หมกั ท�ำ ใหเ้ กดิ การเรยี นรแู้ ละกระจายไป ประธานกลมุ่ ฮกั เมอื งนา่ น ซงึ่ มกี ารเชอ่ื มโยงกจิ กรรมรว่ มกบั สมาชกิ เปน็ ศนู ยร์ วบรวมพนั ธขุ์ า้ วพนื้ เมอื ง เพอื่ เปน็ แนวทางใหแ้ กเ่ กษตรกร ในหลายพน้ื ท่ีในจงั หวดั นา่ น กลมุ่ ย่อยและอาสาสมคั รจ�ำ นวนมาก ในพื้นที่ได้ศึกษาและนำ�ไปใช้ ในการประกอบอาชีพของตนเอง นอกจากนี้ ยังเป็นผู้คิดค้นและปรับปรุงเมล็ดพันธุ์ใหม่ๆ เพื่อให้ รางวัลท่ีภาคภมู ิใจ ศูนย์เป็นแหล่งแจกจ่ายเมล็ดพันธ์ุท่ีมีคุณภาพ และให้เกษตรกร ในทอ้ งถิน่ ได้ใชป้ ระโยชน์ต่อไป • ผญาดีศรีล้านนา จากสำ�นักงานพัฒนาวิทยาศาสตร์และ เทคโนโลยีแห่งชาติ ประจ�ำ ปี 2551 • SVN Awards เครือข่ายธุรกิจเพื่อสังคมและส่ิงแวดล้อม เอเชยี (ประเทศไทย) ประจ�ำ ปี 2551 30 ปราชญเ์ กษตร 72 ปี มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ ปราชญ์เกษตร 72 ปี มหาวิทยาลยั เกษตรศาสตร์ 31
นางกลั ยา ใหญป่ ระสาน องคค์ วามรหู้ รอื ผลงานทเี่ กดิ จากภมู ปิ ญั ญาสรา้ งสรรค์ บนดอย เมอื่ เอามาท�ำ เปน็ กลอ้ ง แลว้ มสี ารตา้ นอนมุ ลู อสิ ระมากกวา่ รางวลั ทีภ่ าคภูมิใจ และพฒั นาเปน็ ต้นแบบ ข้าวพนั ธอุ์ น่ื ๆ รวมถึงขา้ วพันธพุ์ นื้ บ้านจาก 7 หมบู่ า้ น มขี ้าวพันธ์ุ “ผซู้ มึ ซับภูมปิ ัญญาข้าวเผ่าปกากะญอ” พื้นบา้ น 76 สายพันธ์ุ ทไ่ี ด้รบั การรักษาเมล็ดพนั ธ์ุพน้ื บ้าน • เกษตรดีเดน่ ระดบั จงั หวัดลำ�พนู ประจ�ำ ปี 2552 พัฒนาข้าวพันธุ์พ้ืนบ้านของชนเผ่าปกากะญอ กลุ่มบ้าน นางกลั ยา ใหญป่ ระสาน อายุ 56 ป ี แมแ่ ฮใต้ ประกอบด้วย บ้านแมแ่ ฮใต้ บา้ นพะเดาะปา บา้ นเซโดซ่ า่ ที่มา แรงบนั ดาลใจ แรงผลกั ดนั ในการพัฒนาองคค์ วามรู้ บทเรียนจากปราชญ์ จังห ัวดลำ� ูพน บา้ นบลอเด บ้านหอ่ ทีค้ ี้ บา้ นมโู ขต่ ู่ และบ้านแมป่ ิงคี้ ท่เี กดิ ข้นึ จาก หรอื ผลงานที่เกิดจากภูมปิ ัญญา “เราทุกคนเป็นเพ่ือนร่วมเกิด แก่ เจ็บ ตาย หากเรา การศกึ ษา ปรญิ ญาโท สาขาสหวทิ ยาการเพอ่ื การพฒั นาทอ้ งถน่ิ การเอาเกลือไปแลกข้าว เนื่องจากชาวเผ่าปกากะญอมีข้าวท่ีมี ม.รามค�ำ แหง คณุ ภาพดี มีจุดเดน่ หลายสายพนั ธุ์ มคี ณุ สมบตั ิดี จึงเกดิ แนวคิด เมื่ออายุ 18 ปี ในปี พ.ศ. 2516 เคยลี้ภัยทางการเมือง แสวงหาความรว่ มมอื แลว้ เราจะมหี นทางทไ่ี มส่ น้ิ สดุ เกษตรกร รวบรวมพันธุ์ข้าวของเผ่าปกากะญอขึ้น โดยร่วมมือกันทำ�วิจัย ไปอยู่บนดอยประมาณ 4 ปี โดยเข้าไปหลบอยู่ในป่า อยู่กับคน ไม่ใช่ผลติ อยา่ งเดยี ว ต้องรวมกลุ่มพฒั นาองค์ความรู้ แปรรูป ทอ่ี ย ู่ ศูนยฝ์ กึ สหวถิ เี พ่ือชุมชนย่ังยนื โขงสาละวิน ในปี พ.ศ. 2548 ลองให้ชาวบ้านเก็บตัวอย่างพันธ์ุข้าวไร่และนา ปกากะญอ และได้เรียนรู้วิธีปลูกข้าว เรียนรู้วิธีการดูแลรักษา สร้างมูลค่า ทำ�เศรษฐกิจให้เกิดในชุมชน เพื่อที่จะยืนได้ 28 สายพนั ธุ์ หลังจากเรมิ่ ท�ำ การเกบ็ พันธ์ขุ ้าว ไดม้ ีแนวคิดวา่ ตอ้ ง ตัวเองด้วยสมุนไพรพื้นบ้าน รู้วิธีสร้างบ้าน วิธีทอผ้า วิธีปลูกพืช ด้วยตวั เอง น�ำ ภมู ิปัญญาทม่ี อี ยมู่ าพฒั นา สบื ทอดให้ลูกหลาน 35/4 หมทู่ ี่ 6 ตำ�บลเหมืองง่า อำ�เภอเมือง สรา้ งทมี นกั วจิ ยั ทอ้ งถน่ิ ขนึ้ มาท�ำ งาน เพอื่ ใหพ้ วกเขาดแู ลรบั ผดิ ชอบ ปลกู ผกั บนดอย จงึ น�ำ ประสบการณช์ วี ติ ชว่ งนน้ั มาใช้ เมอ่ื กลบั มาในเมอื ง ที่มีความรู้ มีเทคโนโลยีมาปรับใช้ แล้วกลับมาอยู่ท่ีบ้านเกิด จังหวัดลำ�พนู 51000 โทรศพั ท์ 08 6911 0731 ผลงานท่ีเกิดขึ้นให้เป็นประโยชน์ต่อวิถีชีวิตของชาวบ้านในอนาคต ได้ทำ�เกษตรโดยปลูกข้าว และในวันว่างจะเดินทางไปตามหมบู่ า้ น ของเรา” โดยร่วมกนั 3 ฝ่าย คอื นักวชิ าการมหาวทิ ยาลยั ฝ่ายผปู้ ระกอบการ ความเช่ียวชาญ ความชำ�นาญ รายย่อย และฝา่ ยมวลชนในพน้ื ที่ซึ่งเปน็ เจา้ ของพันธุข์ ้าว งานคร้งั นี้ บนดอย นำ�เกลือทะเลไปแลกกับข้าวพ้ืนบ้านจากชนเผ่าปกากะญอ และกิจกรรมทางการเกษตรท่ดี ำ�เนินการ ได้นำ�ตัวอย่างพันธุ์ข้าวท่ีโดดเด่นไปวิเคราะห์หาคุณค่าสารอาหาร ทางโภชนาการ เพ่ือการเพิ่มมูลค่าของข้าวดอย ซ่ึงข้าวพ้ืนบ้านมี เปน็ การแลกเปลย่ี นกนั ผา่ นความสมั พนั ธท์ ค่ี นุ้ เคยกนั มานาน จดั สรรพนื้ ท่ี 12 ไร่ เปน็ 3 ส่วนคอื สว่ นแรกเปน็ ศูนย์ฝกึ คุณสมบัติทนโรคและแมลง ซ่ึงมีการวิจัยรองรับแล้วว่าข้าวที่ปลูก สหวถิ เี พอ่ื ชมุ ชนยง่ั ยนื สว่ นที่2 เปน็ การเลย้ี งปศสุ ตั ว์ ปลกู ไมย้ นื ตน้ แนวทางการเผยแพร่องค์ความรู้หรือผลงานที่เกิดจาก และส่วนท่ี 3 ทำ�นาข้าวอินทรีย์ รวมถึงการทำ�งานในการอนุรักษ์ แมห่ ญงิ ทส่ี มั ผสั ภูมปิ ญั ญาให้เปน็ ประโยชนแ์ กผ่ อู้ น่ื และสงั คมส่วนรวม และพัฒนาข้าวพันธุ์พื้นบ้านของชนเผ่าปกากะญอ นอกจากนี้ และรจู้ กั ความเปน็ อยู่ ยังทำ�การแปรรูป และจำ�หน่ายผลิตภัณฑ์ข้าวกล้องอินทรีย์และ ของชนเผา่ ปกากะญอ เกอื บ 4 ปี หลังจากตนเองทำ�เกษตรจนประสบผลสำ�เร็จ ก็พบว่า วิธีท่ี ขา้ วกล้องงอกผงพร้อมชงดืม่ ท�ำ ใหเ้ รยี นรวู้ ฒั นธรรม ภาษา จะป้องกันตัวเองได้ดีท่ีสุดก็คือการมีชุมชน การมีเพ่ือนที่คิดคล้าย ตลอดจนไดญ้ าตมิ ติ ร และมติ รภาพจากชาวดอย กัน อยากจะเห็นสังคมนี้ มีการช่วยเหลือเกื้อกูลแทนที่เราจะไป และมงี านเขยี นงานแปลจากชนเผา่ วิพากษ์ ทำ�อย่างไรเราจะกลับมามองตัวเองว่า เราท�ำ อะไรได้บ้าง อกี ทง้ั เรยี นรถู้ งึ เอกลกั ษณ์ เร่ิมจากพัฒนาและให้ความสำ�คัญกับพันธุ์พืช พันธุ์ข้าวพื้นบ้าน และคณุ คา่ ของพนั ธข์ุ า้ ว มากขนึ้ หลังจากนนั้ ไดพ้ ฒั นากิจกรรมต่างๆ จนกลายเปน็ “ศนู ย์ ฝกึ สหวถิ เี พอ่ื ชมุ ชนยง่ั ยนื โขงสาละวนิ ” ซงึ่ ไดเ้ ขา้ มามบี ทบาทในการ ทำ�งานร่วมกับภาคประชาสังคม โดยที่ผ่านมามีการจัดกิจกรรม หลากหลายต่อเนื่อง ภายในศูนย์การจัดงานช่วยเหลือเศรษฐกิจ ชมุ ชน จ�ำ หนา่ ยขา้ วสารเกษตรอนิ ทรยี ร์ าคาถกู การผลติ ปยุ๋ จลุ นิ ทรยี ์ การจัดศูนย์ศึกษาและแปรรปู สมนุ ไพร โครงการพฒั นาผนู้ �ำ เยาวชน จติ อาสา นอกจากนน้ั ยงั มกี ารจดั กจิ กรรมนอกสถานท่ี เชน่ การสรา้ ง ประปาภเู ขา และการสง่ เสริมท�ำ ปยุ๋ หมกั ชวี ภาพ เปน็ ต้น 32 ปราชญ์เกษตร 72 ปี มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ ปราชญ์เกษตร 72 ปี มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ 33
นายเสกสรร ภุมกา ปากทอ่ ถงั น้าํ มนั ขนาดบรรจุ 200 ลิตร ทอ่ ซีเมนต์ และท่อพีวซี ี 25 วัน ใสม่ ลู สัตว์ทกุ วันจะเกดิ แก๊ส จากน้นั ปล่อยไว้ 3-4 วัน ไม่ใส่ รางวัลทภ่ี าคภมู ิใจ จังหวัดแพ ่ร วธิ กี ารท�ำ ควรขดุ ดนิ ควรกวา้ ง1.5 เมตร ลกึ 1.5 เมตรวางทอ่ ซเี มนต์ มลู สตั ว์ จึงน�ำ แกส๊ มาใช้หงุ ต้มอาหาร • คนดีศรีเมืองแพร่ด้านการอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติและ “ผสู้ ร้างมลู ให้มมี ูลค่า” ปลายปิดขนาดเส้นผ่าศูนย์กลาง 1.2 เมตร ลงไป จากนั้นเจาะรู สำ�หรับใส่ท่อพีวีซี วางท่อพีวีซีแนวเฉียงไว้สำ�หรับนำ�มูลสัตว์ ทีม่ า แรงบนั ดาลใจ แรงผลักดนั ในการพัฒนาองคค์ วามรู้ สง่ิ แวดลอ้ ม จากมหาวทิ ยาลยั มหาจฬุ าลงกรณราชวทิ ยาลยั (มจร.) นายเสกสรร ภมุ กา อายุ 55 ป ี มาเกบ็ ไว้ในทอ่ ซเี มนต์ บรเิ วณฐานลา่ งสดุ ของทอ่ ปลายปดิ ดา้ นหนงึ่ หรอื ผลงานท่เี กดิ จากภมู ปิ ัญญา วิทยาเขตแพร ่ ประจำ�ปี 2550 และเจาะรดู า้ นตรงขา้ มกบั ทอ่ พวี ซี ี ใหส้ งู กวา่ รแู รกประมาณ1 ฝา่ มอื ดว้ ยชมุ ชนมกี ารเลยี้ งสกุ รหลายครวั เรอื นทำ�ใหส้ ง่ กลนิ่ เหมน็ การศึกษา มธั ยมศกึ ษาตอนตน้ เพ่ือไว้สำ�หรับระบายมูลสัตว์ท่ีผ่านกระบวนการหมักให้เกิดแก๊ส บทเรยี นจากปราชญ์ โดยใส่ท่อซีเมนต์ทำ�ท่อระบายมูลสัตว์ ต้องฉาบปูนภายในท่อ รบกวนคนในชุมชน จึงเกิดแรงบันดาลใจในการทำ�แก๊สชีวภาพ ทอี่ ย ู่ 2 หมูท่ ่ี 2 บา้ นนาตุ้ม ต�ำ บลบ่อเหล็ก อุดรอยร่ัวให้ทั่วและฉาบปูนอุดรูเพ่ือไม่ให้แก๊สร่ัว นำ�ฝาท่อมาปิด ตรงกลาง ฝาท่อมีรูสำ�หรับใส่ท่อซีเมนต์ เพื่อใช้เป็นท่อทางออก โดยการน�ำ มาประยกุ ต์ใชก้ บั สิง่ ทม่ี ีอย่แู ลว้ คอื มูลสกุ ร ทง้ั น้ีได้มี “การทำ�บ่อแก๊สชีวภาพเป็นสิ่งที่ประหยัดท่ีสุด ได้ท้ัง อำ�เภอลอง จังหวัดแพร่ 54150 ของแก๊สชีวภาพและอดุ รอยรั่วดว้ ยปนู โดยปลายขา้ งบนจะสงู จาก โอกาสศึกษาดูงานต่างประเทศ จึงได้คิดริเริ่มทำ�บ่อแก๊สชีวภาพ แก๊สมาใช้เองในครัวเรือน และได้ปุ๋ยมาใช้ในไร่ อีกทั้งยัง โทรศพั ท์ 08 9956 1633 ฝาปิดทอ่ ประมาณ 1 เมตร หลงั จากน้ันนำ�ทอ่ ซีเมนต์กลวงมาวาง จากถังน้ํามัน 200 ลิตร ซ่ึงง่ายต่อการใช้งานในชุมชน จนทำ�ให้ ก�ำ จัดกล่ิน ประโยชน์ทไ่ี ดน้ ั้นมากจริงๆ” บนฝา ปดิ ท่อ ฉาบปูนอุดรอยร่ัว นำ�ถังนาํ้ มันขนาดบรรจุ 200 ลติ ร ชุมชนมีการทำ�บ่อแก๊สชีวภาพ ส่งผลให้ครัวเรือนลดค่าใช้จ่าย มาคร่อมท่อซีเมนต์ โดยเจาะด้านล่างที่ไม่มีรูควํ่าลง และด้านบน ค่าแก๊สหุงต้มได้ ความเชี่ยวชาญ ความช�ำ นาญ ท่ีมีรู 2 รู ตั้งข้ึนข้างบน โดยอุดรูขนาดใหญ่บริเวณด้านบน และกิจกรรมทางการเกษตรทดี่ ำ�เนินการ ให้ปิดสนิท และใช้ก๊อกนํ้าในรูขนาดเล็กไว้ส�ำ หรับเป็นท่อทางออก แนวทางการเผยแพรอ่ งค์ความรูห้ รือผลงานที่เกดิ จาก ของแก๊ส ใส่น้ําไว้ในท่อให้มีระดับประมาณ 3 ใน 4 หลังจากนั้น ภูมิปญั ญาใหเ้ ปน็ ประโยชนแ์ ก่ผู้อน่ื และสังคมส่วนรวม ประดษิ ฐบ์ ่อแกส๊ ชีวภาพจากถงั นาํ้ มัน 200 ลติ ร ทำ�ไรก่ าแฟ เปน็ หลัก และปลกู ป่า ปลูกกล้วย เปน็ งานเสริม เกษตรกรผนู้ �ำ วสั ดเุ หลอื ใช้ การเผยแพร่ข้อมูลทำ�โดยตรงให้ชุมชน และผ่านหน่วยงาน มาเพม่ิ มลู คา่ เพอ่ื ท�ำ ใหเ้ กดิ ประโยชน์ องคค์ วามรหู้ รอื ผลงานทเี่ กดิ จากภมู ปิ ญั ญาสรา้ งสรรค์ ภาครัฐ เช่น สำ�นักงานการปฏิรูปท่ีดินเพ่ือเกษตรกรรมจังหวัด และพัฒนาเป็นต้นแบบ และสามารถลดคา่ ใชจ้ า่ ย เชน่ การท�ำ บอ่ แกส๊ ชวี ภาพ โดยน�ำ มลู สตั ว์ แพร่ โดยการให้คำ�แนะนำ�แก่ผู้สนใจนำ�ส่ิงเหลือใช้มาใช้ประโยชน์ ทำ�บอ่ แกส๊ ชวี ภาพแบบใชถ้ ังนํ้ามัน 200 ลิตร มวี ัสดอุ ุปกรณ์ เพ่ือประหยัดค่าใช้จ่าย และมีการสอนวิธีการทำ�บ่อแก๊สชีวภาพ ท่ีจำ�เป็นดังนี้ คือ ท่อซีเมนต์ปลายปิด ท่อซีเมนต์กลวง ฝาปิด และเศษอาหารผา่ นกระบวนการหมกั เพอ่ื ให้ไดแ้ กส๊ มาใช้ในครวั เรอื น ด้วยตวั เอง 34 ปราชญ์เกษตร 72 ปี มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ และน�ำ มลู สตั วห์ ลงั จาก ท�ำ แกส๊ ชวี ภาพมาท�ำ เปน็ ปยุ๋ ปราชญเ์ กษตร 72 ปี มหาวิทยาลยั เกษตรศาสตร์ 35
นายพัฒน์ อภยั มูล 3. อนาคต วางแผนพัฒนาไปสู่รุ่นลูกหลาน ทำ�อย่างไรให้ มารวมกลมุ่ เพอ่ื ท�ำ การเกษตรยง่ั ยนื เพม่ิ ขน้ึ สรา้ งเครอื ขา่ ยการเรยี นรู้ “ปราชญแ์ ห่งลมุ่ น้าํ แม่ทา” ผนู้ �ำ การปลกู ฝงั จติ ส�ำ นกึ ลูกหลานอยากกลับมาชุมชน เห็นคุณค่าของชุมชน สร้างการมีอยู่ ร่วมกัน พัฒนาระบบเกษตรกรรมย่ังยืนในพ้ืนท่ี จนสามารถพ่ึงพา ใหก้ บั ลกู หลานแมท่ า มกี นิ มคี วามสขุ ปราศจากหนส้ี นิ ตนเองได้ หลังจากน้นั จึงเป็นศูนย์ศึกษาเรียนรู้ เผยแพร่ความร้แู ละ จังหวัดเ ีชยงให ่ม สอนใหเ้ รยี นรู้ สรา้ งกลมุ่ คนรนุ่ ใหม่ 4. ความย่ังยืน สะท้อนแนวคิดท่ีเร่ิมต้นจากทุนชีวิต ท่ีดิน เปน็ ตน้ แบบในการท�ำ การเกษตรยง่ั ยนื ทส่ี �ำ คญั ของประเทศ เพอ่ื สบื ทอดเกษตรกรรมยง่ั ยนื แมท่ า จงั หวดั เชยี งใหม่ องคค์ วามรทู้ ม่ี อี ยู่ เรามอี ะไร พอใช้ในอนาคตไหม ท�ำ อยา่ งไรใหล้ กู หลาน รางวัลทภ่ี าคภูมิใจ ทป่ี ระสบความส�ำ เรจ็ ไดเ้ รยี นหนงั สอื จะอยกู่ นั อยา่ งไรใหม้ คี วามสขุ ตอ่ ไปในอนาคต สำ�หรับภาคปฏิบัติ เน้นการวิเคราะห์เชิงลึกกับตัวเอง สร้าง • ครอบครัวพัฒนาดีเด่น ก่ิงอำ�เภอแม่ออน จากกระทรวง จุดเรียนรู้ทุกด้านของชุมชนแม่ทา เป็นบทเรียนกับผู้อบรม สะท้อน มหาดไทย ประจ�ำ ปี 2545 ปญั หาใหบ้ คุ คลและคนในครอบครวั ไดพ้ ดู คยุ ปรกึ ษารว่ มกนั หาทางออก • ผญาดีศรีล้านนา จากสำ�นักงานพัฒนาวิทยาศาสตร์และ วางแผนด้วยกัน ด้วยกิจกรรมในหลักสูตรท่เี ก่ยี วข้อง เช่น กิจกรรม เทคโนโลยีแห่งชาติ ประจำ�ปี 2552 การจัดการทรัพยากรจากฐานการเรียนรู้ 5 หมู่บ้านของตำ�บลแม่ทา • บุคคลต้นแบบแห่งความดี ด้านการรักษาส่ิงแวดล้อม “แมท่ า กนิ อม่ิ นอนอนุ่ หนุ่ ดี หนห้ี มด” กจิ กรรมวเิ คราะหบ์ ญั ชตี น้ ทนุ Robinson Bright & Charm Awards ประจำ�ปี 2556 นายพัฒน์ อภยั มูล อายุ 60 ป ี องคค์ วามรหู้ รอื ผลงานทเ่ี กดิ จากภมู ปิ ญั ญาสรา้ งสรรค์ การผลติ บญั ชคี รวั เรอื น อดุ รรู ว่ั นง่ั คยุ หาทางออก เปน็ ตน้ และบทเรยี นรู้ บทเรียนจากปราชญ์ และพฒั นาเปน็ ต้นแบบ ตอ่ ลกู หลานแมท่ า : จากหลกั สตู รทไ่ี ดพ้ ฒั นากอ่ เกดิ “ทมี ” ทเ่ี ขม้ แขง็ การศึกษา ประถมศกึ ษา ของวทิ ยากรนบั 100 ชวี ติ โดยมเี คลด็ ลบั คอื การใชง้ านวจิ ยั ทไ่ี ดร้ บั “ถ้าคนมองว่าเป็นผู้นำ�มันยาก แต่จริงๆ มันไม่ใช่ มหี ลกั คดิ บนพน้ื ฐานของความพอเพยี ง มอี ยมู่ กี นิ และมคี วามสขุ ทุนสนับสนุนจากสำ�นักงานกองทุนสนับสนุนการวิจัย มาสะท้อนให้ จากคนธรรมดานแี่ หละ เมอื่ เราท�ำ ไดแ้ ลว้ เราแบง่ ปนั เราอยาก ท่อี ย ู่ 61 หมทู่ ่ี 5 ต�ำ บลแม่ทา อ�ำ เภอแม่ออน ลกู หลานไดเ้ ขา้ ใจ ใหส้ งิ่ ดๆี แกค่ นอนื่ เราเหน็ ประโยชนส์ ขุ ของสว่ นรวม นนั่ แหละ ทำ�ให้เกิดหลักสูตรเส้นทางเศรษฐี ซ่ึงเป็นหลักสูตรท่ีถอดบทเรียน ผู้นำ�มันเกิดขึน้ เองตามธรรมชาติ ไม่มใี ครจัดสร้างให้ คนอน่ื ๆ จังหวัดเชียงใหม่ 50130 ทีม่ า แรงบนั ดาลใจ แรงผลกั ดนั ในการพฒั นาองคค์ วามร ู้ จะยอมรับดว้ ยใจ” โทรศัพท์ 08 6188 1850, 08 5032 6642 ประสบการณ์ชีวิตกลุ่มคนแม่ทา มีแนวคิดในการทำ�เกษตรย่ังยืน หรือผลงานท่ีเกิดจากภมู ิปญั ญา เม่อื ก่อนทำ�การเกษตรเชิงเด่ยี ว ประสบปัญหาความยากจน การจดั การทรพั ยากร การสรา้ งบทบาทของเยาวชนและคนรนุ่ ใหม่ และ ความเช่ียวชาญ ความช�ำ นาญ สบื ทอดเกษตรกรรมยง่ั ยนื ภายใตศ้ นู ยก์ ารเรยี นรเู้ กษตรกรรมแบบยง่ั ยนื เปน็ หนส้ี นิ ไดก้ ลบั มาคดิ ใหมว่ า่ ท�ำ ไมรนุ่ พอ่ แมไ่ มม่ เี งนิ ถงึ อยไู่ ด้ จงึ และกิจกรรมทางการเกษตรที่ด�ำ เนนิ การ ตำ�บลแม่ทา ท่มี ีผ้เู ข้ารับการฝึกอบรมจำ�นวนมากนับพันคนต่อปี โดย ภาคทฤษฎี เปน็ การเสรมิ สรา้ งการคดิ วเิ คราะห์ สะทอ้ นปญั หา สรา้ ง หนั กลบั มาท�ำ การเกษตรวถิ ธี รรมชาติ ปลกู พชื ผกั อนิ ทรยี ห์ ลายชนดิ เปน็ ผู้นำ�ชุมชน นกั คดิ วทิ ยากรมืออาชพี และเปน็ ตวั อย่าง ให้กับเพื่อนบ้าน คนในชุมชน ในการทำ�เกษตรผสมผสาน การเรยี นรคู้ วามพอเพยี ง ความพอประมาณ และความมเี หตมุ ผี ลดว้ ย น�ำ ไปขายตลาดในเมอื ง จากเปน็ หน้ี กป็ ลดหน้ี และสรา้ งบา้ น เกบ็ บนพืน้ ที่ประมาณ 40 ไร่ เพาะปลูกหมนุ เวียนโดยเฉพาะผกั อนิ ทรีย์ 1. อดตี เรม่ิ ตน้ จากการสรปุ บทเรยี นในอดตี รนุ่ ปยู่ า่ ตายายวา่ มี เช่น ผักสลัด ผักพื้นบ้าน คะน้า ผักชี กะหล่ําดอก กะหล่ําปลี การใชช้ วี ติ กนั อยา่ งไร อยกู่ นั อยา่ งไร ท�ำ ไมถงึ อายยุ นื ยาว ชวี ติ มคี วามสขุ เงินซ้ือท่ีดินทำ�เกษตรเพ่ิมได้ ในเวลาเพียง 2-3 ปี หลังจากน้ัน บล็อกโคลี่ และมะเขือเทศ เป็นต้น นอกจากนี้ ยังเป็นผู้นำ� 2. ปัจจุบัน เล่าประสบการณ์ ปัญหาท่ีเผชิญในยุคสมัยของ กลุ่มเกษตรกรเพ่ือผลิตพืชปลอดภัย ประธานเครือข่ายเกษตรกร การผลิตท่ตี ้องแข่งขันสูง ทางออกคืออะไร ถอดบทเรียนพืชเชิงเด่ยี ว รวมกลมุ่ กนั เปน็ เครอื ขา่ ยเกษตรยง่ั ยนื แมท่ า ยั่งยืน 8 จงั หวดั ภาคเหนอื และกรรมการมลู นธิ ิเกษตรยง่ั ยืน แห่งประเทศไทย สู่เกษตรย่ังยืน วิเคราะห์ตัวเอง เร่ิมจากหาความพอเพียงของตนเอง แนวทางการเผยแพรอ่ งค์ความร้หู รอื ผลงานท่เี กิดจาก ภมู ิปญั ญาใหเ้ ปน็ ประโยชนแ์ ก่ผูอ้ นื่ และสงั คมส่วนรวม สรา้ งความยง่ั ยนื ทต่ี วั เรากอ่ น เรยี นรแู้ นวคดิ การจดบนั ทกึ แนะน�ำ แนวทาง เรม่ิ ตน้ จากการเปลย่ี นแปลงตนเอง จนประสบผลสำ�เรจ็ เปน็ ท่ี การวเิ คราะห์ ยอมรบั ขยายผลตอ่ คนในพน้ื ท่ี สง่ ผลใหม้ คี นปรบั เปลย่ี นแนวคดิ และ 36 ปราชญ์เกษตร 72 ปี มหาวทิ ยาลยั เกษตรศาสตร์ ปราชญเ์ กษตร 72 ปี มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ 37
ปราชญ์เกษตร 72 ปี มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ ภาคตะวันออก ปราชญ์เกษตร 72 ปี มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ 39
นางวนั เพ็ญ สนลอย องคค์ วามรหู้ รอื ผลงานทเี่ กดิ จากภมู ปิ ญั ญาสรา้ งสรรค์ ดนิ ปลกู ใหต้ ดั หญา้ ทงิ้ ไวแ้ ลว้ หมกั ดว้ ยปยุ๋ อนิ ทรยี น์ า้ํ อตั ราสว่ นผสม แนวทางการเผยแพรอ่ งค์ความรูห้ รือผลงานทเ่ี กดิ จาก และพฒั นาเปน็ ตน้ แบบ 20 ลิตร ตอ่ นา้ํ 20 ลิตร หมกั ไว้ 3 เดือน หลงั ปลูกพืชแลว้ ฉีด ภูมปิ ญั ญาใหเ้ ปน็ ประโยชน์แก่ผูอ้ นื่ และสังคมส่วนรวม “หมอสตรี 14 สตู ร คดิ พชิ ิตดิน” พน่ ดินในอตั ราส่วน 2 ลติ ร ต่อน้ํา 200 ลิตรทกุ เดือน ช่วยเรง่ การ เป็นวิทยากรให้กับหน่วยงานของรัฐ สถาบันการศึกษา จังห ัวดปราจีนบุ ีร ผลิตสารชีวภาพ 14 สตู ร ส�ำ หรบั สตู รท่ไี ดร้ ับความนยิ มจาก เจริญเติบโตของรากพืช ชักนำ�ให้เกิดการงอกของเมล็ด เพิ่มการ เกษตรกรส่วนใหญ่ คือ สูตรรวมมิตร ซ่ึงเป็นสูตรปุ๋ยอินทรีย์น้ํา เจรญิ เติบโตและการขยายตวั ของใบและการยดื ตวั ของลำ�ตน้ และภาคเอกชน เปน็ ทปี่ รกึ ษาใหก้ บั โรงเรยี น สามารถใหค้ ำ�ปรกึ ษา ที่ผลติ จากสารเรง่ ซปุ เปอร์ พด.2 จำ�นวน 200 ลติ ร ผสมกบั กงุ้ และช่วยเหลือได้ตลอดเวลา มีการเผยแพร่ผ่านส่ือวิทยุ โทรทัศน์ หอย ปู ปลา จำ�นวน 30 กิโลกรัม กากน้ําตาล 30 กิโลกรัม ทม่ี า แรงบันดาลใจ แรงผลกั ดันในการพฒั นาองคค์ วามรู้ พืชผัก ผลไม้ 20 กิโลกรัม หน่อกล้วย 1-2 หน่อ นํ้ามะพร้าว หรือผลงานทีเ่ กดิ จากภูมิปญั ญา และหนังสือพิมพ์ต่างๆ เก่ียวกับการสอนการทำ�ปุ๋ยชีวภาพและ นํ้าซาวข้าว นํ้าล้างหมูหรอื ปลา โดยมวี ธิ กี ารท�ำ คอื ใส่กากน้าํ ตาล ฮอร์โมนชีวภาพ หรอื ใช้นาํ้ ตาลทรายแดง หรือน้าํ อ้อยลงในถัง 200 ลิตร เทสารเรง่ ซปุ เปอร์ พด.2 ทลี่ ะลายนา้ํ แล้วลงในถงั น�ำ กุง้ หอย ปู ปลา และ หลังจากสัมผัสสารเคมีในสวนไม้ผลของตนเองมานาน รางวัลท่ภี าคภมู ิใจ พชื ผัก ผลไม้ หน่อกลว้ ย สับใส่ลงไป คนใหเ้ ขา้ กนั ปดิ ฝาหลวมๆ รา่ งกายออ่ นแอลงอยา่ งเหน็ ไดช้ ดั และชว่ งปี พ.ศ.2540 ทเี่ ศรษฐกจิ ไมด่ ี หากซ้อื ปยุ๋ อย่างเดียว ต้นทนุ การผลติ จะสงู ไม่ค้มุ กับผลผลิต • รับเข็มทองคำ�และโล่พระราชทาน ศูนย์ฝึกอาชีพชุมชนของ ทไี่ ด้ จงึ เรมิ่ ตน้ สกู่ ารคดิ คน้ ผลติ สารชวี ภาพไว้ใชเ้ อง โดยเรม่ิ ตน้ จาก การศึกษานอกโรงเรยี น ประจ�ำ ปี 2556 นางวันเพ็ญ สนลอย อายุ 53 ปี การลองผดิ ลองถูก มีการแจกผลติ ภัณฑ์ตวั อย่างเพื่อให้เกษตรกร บทเรยี นจากปราชญ์ ทดลองใช้ แก้ไข พฒั นามาเรอ่ื ยๆ จนไดร้ ับผลตอบรับทด่ี จี ากกล่มุ การศึกษา มัธยมศกึ ษาตอนตน้ เกษตรกรหลายกล่มุ “ถา้ เราอยแู่ บบพอเพยี ง เราจะรวย ถา้ เราอยแู่ บบคนรวย เราจะจน” ท่ีอย ู่ 62/1 หมทู่ ่ี 5 ตำ�บลไม้เค็ด อำ�เภอเมือง ผคู้ ดิ คน้ สารชวี ภาพ 14 สตู ร ทดแทนปยุ๋ และสารเคมี ส�ำ หรบั ดนิ จงั หวดั ปราจนี บรุ ี 25000 โทรศัพท์ 0 3740 5026, 08 1803 4930 นอกจากน้ี ยงั เปน็ ผผู้ ลติ ปยุ๋ อนิ ทรยี น์ า้ํ สตู รเปดิ ตาดอก และการไลแ่ มลงจากสมนุ ไพร ความเช่ยี วชาญ ความช�ำ นาญ และกจิ กรรมทางการเกษตรที่ด�ำ เนินการ ตั้งไว้ในท่รี ่ม หมักไวเ้ ป็นระยะเวลา 3 เดือน จะได้ธาตุอาหารหลกั หมักเป็นระยะเวลา 6-9 เดอื น จะได้ธาตอุ าหารรอง และหมักไว้ คิดค้นผลิตสารชีวภาพ ทั้งหมด 14 สูตร ได้แก่ สูตรปุ๋ย 12 เดือน จะได้ธาตุอาหารเสริม หากเกิดกล่ินเน่าเหม็นให้เติม อนิ ทรยี น์ า้ํ จากสารเรง่ ซปุ เปอร์ พด.2 สตู รสมนุ ไพรกลน่ั ปอ้ งกนั และ กากน้ําตาลประมาณ 5-10 กิโลกรัม แล้วหมักต่ออีกเป็นเวลา กำ�จัดแมลงศัตรูพืช หนอนเพล้ีย สูตรสมุนไพรกล่ันป้องกันและ 1 สัปดาห์ กล่ินจะหอมข้ึน สำ�หรับการนำ�ไปใช้ เม่ือเริ่มเตรียม ก�ำ จดั เชอื้ ราตา่ งๆ สตู รสารสกดั เรง่ โตใบ-ยอด สตู รสารสกดั เตรยี ม ต้นกล้า สูตรสารสกัดเปิดตาดอก ผลิตฮอร์โมนหลากหลายสูตร ปราชญเ์ กษตร 72 ปี มหาวทิ ยาลัยเกษตรศาสตร์ 41 และสูตรพัฒนาปรับปรุงดินให้ดีเพ่ือให้พืชมีการเจริญเติบโตได้ดี และแขง็ แรง 40 ปราชญ์เกษตร 72 ปี มหาวทิ ยาลยั เกษตรศาสตร์
นายปรีชา บุญทว้ ม องคค์ วามรหู้ รอื ผลงานทเ่ี กดิ จากภมู ปิ ญั ญาสรา้ งสรรค์ 1 ช้อนโต๊ะ ผสมน้ํา 10 ลิตร พรมไปบนกองดิน ใส่น้าํ หมักผสม 2 ส่วน สำ�หรับให้สมาชิกนำ�ไปใช้ และบรรจุกระสอบจำ�หน่าย และพฒั นาเป็นตน้ แบบ “ผหู้ มกั ดินให้กลนิ่ หอมแห่งเขาชะเมา” จนกระทง่ั ดนิ มคี วามชน้ื ประมาณ65 เปอรเ์ ซน็ ต์ โดยเมอ่ื กำ�ใหด้ นิ เปน็ ใหช้ าวสวนในพนื้ ที่และจงั หวัดใกล้เคยี ง กระสอบละ 50 กิโลกรมั ผลติ ดนิ หมกั จากจลุ นิ ทรยี พ์ นื้ บา้ น จากการเพาะเลยี้ งราใบไม้ สีขาว โดยเร่ิมจากล้างและฆ่าเช้ือภาชนะท่ีใส่ด้วยการลวกน้ําร้อน ก้อนดินยังคงร่วนซุย จากน้ันจึงโกยกองดินเป็นรูปหลังเต่า จำ�หน่ายราคากระสอบละ 250 บาท หรือตันละ 5,000 บาท จังห ัวดระยอง แล้วนำ�ข้าวสุกท่ีหุงไม่แฉะใส่กล่องพลาสติก ปิดปากด้วยกระดาษ สีขาวหรือสีนํ้าตาลล้วน มัดด้วยหนังยางพับชายให้เรียบร้อย สูงไม่เกิน 50 เซนติเมตร คลุมด้วยกระสอบป่านหรือตาข่าย ส่วนนํ้าหมักยำ�ใหญ่จำ�หน่ายราคาลิตรละ 100 บาท ซ่ึงรายได้ นำ�กล่องพลาสติกวางในกองใบไม้บริเวณที่มีราใบไม้สีขาว คลุม พลางแสง และปกั เทอรโ์ มมเิ ตอรบ์ นกองดนิ ทร่ี ะดบั ความลกึ ประมาณ เกบ็ เป็นเงนิ ออมและสวสั ดิการของกลุ่มเกษตรกร ส.ป.ก. พฒั นา ด้วยกล่องกันเปียก วางไว้ 2-3 วัน จะสังเกตเห็นราสีขาวฟู เป็นปุยสะอาด จากนั้นให้โรยนํ้าตาลทรายแดงปริมาณเท่ากับ คร่ึงกอง เม่ือกองป๋ยุ มีอุณหภูมิ 64 องศาเซลเซียส ให้หมักท้งิ ไว้ (เขาชะเมา) ขา้ วสกุ คลุกให้เขา้ กนั ปิดภาชนะวางในทร่ี ม่ เป็นเวลา 3-5 วัน จะได้ หัวเช้ือจุลินทรีย์พ้ืนบ้านที่เป็นของเหลวสีน้ําตาลแดง เป็นเมือก อกี 20 วนั จะไดด้ นิ หมกั ซง่ึ ดนิ หมกั ทไ่ี ดจ้ ะชว่ ยใหต้ น้ ไมม้ กี ารเจรญิ รางวลั ทภ่ี าคภมู ิใจ ส�ำ หรบั ทำ�ดินหมกั ซง่ึ การท�ำ ดนิ หมักมี 2 ข้ันตอน คอื เติบโตเร็ว ข้ัวผลแข็งแรง ลูกไม่หลุดร่วงง่าย ป้องกันโรครากเน่า และยงั ชว่ ยปรบั ดนิ เปรย้ี ว ดนิ เคม็ ใหเ้ ปน็ ดนิ ดไี ดด้ ว้ ย • ปราชญ์เกษตรเศรษฐกิจพอเพียงนำ�ร่อง 1 ใน 25 ราย ทมี่ า แรงบันดาลใจ แรงผลกั ดนั ในการพฒั นาองค์ความรู้ ของประเทศ ประจ�ำ ปี 2552 หรอื ผลงานทเ่ี กดิ จากภมู ิปัญญา • ปราชญ์เกษตร ส.ป.ก. ประจำ�ปี 2553 เดิมเป็นนักลงทุนตัวยง ทุ่มเงินกว่า 3 ล้านบาท ทำ�สวน บทเรียนจากปราชญ์ ผลไม้และปลูกมันสำ�ปะหลังตามกระแส และเน้นใช้สารเคมี “ถ้าทำ�ตามคำ�สอนของพ่อ เป็นแนวทางในการใช้ ในการผลิตเปน็ หลัก เพราะตอ้ งการรายได้จำ�นวนมาก แต่ผลผลิต ทรัพยากรเป็นทุน ทุกคนจะอยู่อย่างสบาย เป็นไทกับตัว นายปรีชา บญุ ท้วม อายุ 59 ปี ตน้ ต�ำ รบั ดนิ หมกั หรอื ดนิ หอม ทไี่ ด้ไมค่ มุ้ คา่ เงนิ ทลี่ งทนุ ไป นอกจากนี้ ตนเองยงั ปว่ ยเปน็ โรคปอด เพราะไม่มีหนส้ี นิ ” ผลติ ดนิ หมกั จากจลุ นิ ทรยี พ์ น้ื บา้ น เนื่องจากได้รับสารเคมีสะสมในร่างกายมากเกินไป ขณะเดียวกัน การศกึ ษา ประถมศกึ ษา หรอื ราใบไมส้ ขี าว เงินทุนท่ีเหลืออยู่ก็ลดน้อยลงจนหมดตัว ครอบครัวจึงมีหนี้สิน ทีอ่ ย ู่ 81 หมทู่ ่ี 1 บา้ นคลองหิน ตำ�บลห้วยทับมอญ หลงั จากไดร้ บั การฝกึ อบรม จนไดเ้ ปน็ ผนู้ �ำ “กลมุ่ เกษตรกร เพ่ิมขึน้ อกี กวา่ 5 แสนบาท แต่ด้วยความมานะและความใฝร่ ู้จงึ ไป อำ�เภอเขาชะเมา จงั หวดั ระยอง 21110 ส.ป.ก.พฒั นา (เขาชะเมา)” ศึกษาเรียนรู้เร่ืองการผลิต “ดินหมัก” จาก “จุลินทรีย์พ้ืนบ้าน” โทรศัพท์ 08 9096 8681 ขนั้ ตอนแรก การท�ำ นา้ํ หมกั ไดจ้ ากการน�ำ ไขมนั ปลา พชื นา้ํ มนั จนประสบความสำ�เรจ็ ถึงปจั จบุ นั กลว้ ยออ่ น กลว้ ยสกุ มะละกอสกุ นา้ํ มาใสร่ วมกนั หมกั ทง้ิ ไว้ในถงั ความเชยี่ วชาญ ความช�ำ นาญ เป็นระยะเวลา 14 วนั สูตรนีท้ �ำ ให้ไดป้ ยุ๋ N-P-K ตามทพี่ ืชตอ้ งการ แนวทางการเผยแพร่องค์ความรู้หรือผลงานที่เกิดจาก และกจิ กรรมทางการเกษตรทีด่ ำ�เนินการ ขน้ั ตอนทส่ี อง คอื การทำ�ดินหมัก โดยหมกั ร�ำ ผสมกับหน้าดิน ภมู ปิ ัญญาให้เป็นประโยชนแ์ กผ่ ู้อนื่ และสังคมส่วนรวม และแกลบดำ�อย่างละ 1 ส่วน ผสมให้เข้ากัน ใช้เชื้อจุลินทรีย์ ผ้ผู ลติ “ดนิ หมัก” จาก “จุลินทรยี ์พนื้ บา้ น” หรือ “ราใบไม้ เปน็ วทิ ยากรในชมุ ชน อ�ำ เภอ และจงั หวดั ใกลเ้ คยี ง ใหค้ วามรู้ สีขาว” ท่ีมีการทดลองปฏิบัติจริงและได้นำ�ดินหมักมาใช้ในสวน ผลไม้ ผลที่ได้พบว่า ดินมีลักษณะร่วนซุย มีการระบายนํ้าและ เก่ียวกับการผลิตดินหมักและนํ้าหมักจุลินทรีย์พื้นฐาน ทำ�ให้ใน อากาศไดด้ ี ยอ่ ยสลายซากพชื ซากสตั ว์ในดนิ นอกจากน้ี ใชป้ ยุ๋ หมกั ชีวภาพแทนการใชส้ ารเคมีควบคกู่ ันด้วย ท�ำ ให้ประสบความสำ�เร็จ ปจั จบุ นั กลมุ่ เกษตรกร ส.ป.ก. พฒั นา (เขาชะเมา) มสี มาชกิ จำ�นวน เป็นท่ียอมรับ จึงรวมตัวกันตั้งกลุ่มเกษตรกร ส.ป.ก. พัฒนา (เชาชะเมา) 30 ราย ร่วมกันผลิตดินหมักและนํ้าหมักจากจุลินทรีย์พ้ืนบ้าน เพื่อเพ่ิมประสิทธิภาพการผลิตและเพ่ิมรายได้ ไม่เน้นทำ�กำ�ไร จากการจำ�หน่าย โดยในทุก 20 วัน สามารถผลิตดินหมักได้ถึง 10 ตัน และน้ําหมักยำ�ใหญ่ 100 ลิตร จัดแบ่งผลิตภัณฑ์เป็น 42 ปราชญ์เกษตร 72 ปี มหาวิทยาลยั เกษตรศาสตร์ ปราชญ์เกษตร 72 ปี มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ 43
นางประมวญ ท่งั ทอง องคค์ วามรหู้ รอื ผลงานทเี่ กดิ จากภมู ปิ ญั ญาสรา้ งสรรค์ กง่ิ ท่ีหกั ก่งิ ทถ่ี กู ทำ�ลายดว้ ยศัตรูพชื ก่ิงกระโดง กงิ่ ทับซ้อน ก่ิงท่ี แนวทางการเผยแพรอ่ งค์ความรู้หรือผลงานทเ่ี กดิ จาก และพฒั นาเป็นตน้ แบบ อยตู่ าํ่ ระดับพน้ื เพ่ือให้โปร่ง แสงแดดส่องเข้าในทรงพมุ่ ได้ 2) การ ภูมิปัญญาให้เป็นประโยชน์แกผ่ ู้อน่ื และสงั คมสว่ นรวม “รจนา...ผูพ้ ัฒนาเงาะแห่งเมอื งตราด” ปรับสภาพดนิ ดว้ ยปนู มาร์ล เพอ่ื ปรบั สภาพความเปน็ กรดเปน็ ดา่ ง สะสมประสบการณก์ ารผลติ เงาะโรงเรยี น จนสามารถทำ�ให้ ของดนิ 3) การใสป่ ยุ๋ ทางดนิ ทนั ทหี ลงั การเกบ็ เกยี่ ว ใชส้ ตู ร16-16-16 เป็นวิทยากรถ่ายทอดความรู้เรื่องการผลิตเงาะก่อนฤดูและ จังหวัดตราด เงาะออกผลกอ่ นฤดปู กตหิ รอื กอ่ นเงาะปี ผลไมแ่ ตก โดยมหี ลกั การ อตั รา1 กโิ ลกรมั ตอ่ ตน้ 4) การใสป่ ยุ๋ อนิ ทรยี ์ เพม่ิ ความอดุ มสมบรู ณ์ เทคนิคการผลิตให้ได้คุณภาพเพื่อการส่งออก ได้ร่วมมือกับ ปฏิบตั ิ 5 ขน้ั ตอน คือ ให้ดิน ทำ�ให้ดินร่วนซุย ไม่ยึดแน่น 5) การใช้นํ้าหมักมูลสุกร หน่วยงานภาครฐั และเอกชน เชน่ บริษัท ไทยประกันชวี ิต ธนาคาร ขนั้ แรก ปจั จยั ส�ำ คญั ทเ่ี กย่ี วขอ้ งกบั การออกดอก แบง่ ออกเปน็ เพื่อช่วยเพ่ิมธาตุอาหารรอง 6) การฉีดพ่นสาหร่ายทะเล เพ่ือเร่ง เพอื่ การเกษตรและสหกรณก์ ารเกษตร จดั ตงั้ สถาบนั การเงนิ ชมุ ชน 2 ส่วน ได้แก่ 1) การเตรียมความสมบูรณ์ให้ต้นเงาะ สงั เกตวา่ ตน้ การแตกใบอ่อน 7) การควบคุมแมลงศัตรู หลังจากที่เงาะ ทำ�กิจกรรมด้านการออมทรัพย์ การจัดท�ำ บญั ชฟี ารม์ โดยทำ�หน้าท่ี ต้องมีใบท่ีสมบูรณ์ ใบสีเขียวสดใสเป็นมัน เป็นใบแก่ทั้งต้น แตกใบอ่อนจะต้องเฝ้าระวังการทำ�ลายใบอ่อน เช่น หนอนคืบ ประธานและวทิ ยากรจดั ตง้ั ศนู ย์เรียนรูค้ รูเกษตรบ้านนาเกลือ และ ไมม่ ีการทำ�ลายจากโรคและแมลง และ 2) การสร้างสภาวะเครยี ด และด้วงกินใบ เป็นต้น 8) ทำ�การควบคุมการแตกใบอ่อนให้ได้ ได้รับเลือกให้เป็นคณะกรรมการพัฒนาและบริหารจัดการผลไม้ จากการขาดนา้ํ การทตี่ น้ เงาะจะออกดอกนน้ั ตอ้ งการสภาพแวดลอ้ ม 2 ครั้งตามวิธกี ารปฏิบตั ิข้างต้น (Fruit Board) ระดับประเทศ ด้านความชื้นในดินลดลงมากกว่าปกติ ดังนั้นจึงลดการให้น้ํา ข้ันท่ีสาม การเตรียมความพร้อมให้เงาะก่อนออกดอก กับต้นเงาะเพ่ือทำ�ให้ต้นเงาะเครียด (Stress) และไปกระตุ้นให้ รางวลั ทีภ่ าคภูมิใจ ตน้ เงาะสังเคราะหส์ ารควบคมุ การเจริญเติบโตภายในลำ�ต้น ดว้ ยการใสป่ ุย๋ สูตร 8-24-24 อัตราต้นละ 1 กโิ ลกรมั งดการให้นา้ํ • เกษตรกรดีเด่นแห่งชาติ สาขาอาชพี ทำ�สวน ประจำ�ปี 2555 นางประมวล ทัง่ ทอง อายุ 55 ปี ผคู้ ดิ คน้ วธิ แี กป้ ญั หา แลว้ กวาดโคนต้น ถ้าเงาะแสดงอาการใบเหลือง ลลู่ ง หลงั การให้ บทเรยี นจากปราชญ์ เงาะโรงเรยี นนอกฤดไู ม่ใหผ้ ลแตก น้ํา 2 วันใหส้ ังเกตวา่ ยอดเงาะมกี ารพัฒนาเปน็ ตาใบหรอื ตาดอก การศึกษา มัธยมศกึ ษาตอนต้น ขน้ั ทส่ี ่ี การดแู ลเงาะระยะออกดอกถงึ ระยะเกบ็ เกย่ี ว เมอ่ื ดอก “ประชาชนชาวไทยทุกท่านที่เป็นเกษตรกรในแผ่นดิน ดว้ ยเทคโนโลยีใหม่ เงาะเขา้ ระยะชอ่ สะเดา ระยะดอกบาน ในระยะดอกโรย ระยะผลออ่ น ไทย ไม่ต้องกลัวจน เพราะเรามีแนวพระราชดำ�ริของพระบาท ที่อย ู่ 80/1 หมู่ท่ี 2 ต�ำ บลชำ�ราก อำ�เภอเมอื ง รวมถงึ พฒั นาเทคโนโลยกี ารผลติ และระยะขยายผลถึงกอ่ นเก็บเกย่ี ว 1 เดอื น สมเด็จพระเจ้าอยู่หัวเกี่ยวกับการพอเพียง” และการบรหิ ารจดั การตลาดผลไม้ จังหวัดตราด 23000 ขน้ั ทหี่ า้ การเกบ็ เกยี่ วเงาะใหม้ คี ณุ ภาพเพอื่ การตลาด เกบ็ เกยี่ ว โทรศัพท์ 08 1781 5754 ขนั้ ทสี่ อง การเตรยี มตน้ เงาะหลงั การเกบ็ เกย่ี วผลผลติ ภายหลงั ท่ีได้เก็บเกี่ยวผลผลิตไปแล้ว ต้องปฏิบัติดังนี้ 1) การตัดแต่งกิ่ง ผลเงาะท่ีมีพื้นผิวสีแดงสด ต้องใช้วัสดุรองพื้นดินป้องกันการ หลังการเก็บเกี่ยวผลผลิตให้ตัดแต่งก่ิงทันที โดยตัดแต่งก่ิงท่ีแห้ง ความเชี่ยวชาญ ความชำ�นาญ กระทบกระแทกของผลเงาะ น�ำ ผลผลติ เงาะทเี่ กบ็ เกยี่ วลา้ งนา้ํ สะอาด และกิจกรรมทางการเกษตรทด่ี �ำ เนนิ การ และคดั แยกคณุ ภาพ โดยแยกผลไม่ไดค้ ุณภาพออก คดิ คน้ วธิ กี ารแกป้ ญั หาเงาะโรงเรยี นผลแตกกอ่ นการเกบ็ เกย่ี ว ผลิตเงาะนอกฤดูด้วยเทคโนโลยีใหม่ๆ ทำ�ให้ไม่มีผลแตก โดยใช้ ทีม่ า แรงบันดาลใจ แรงผลกั ดันในการพัฒนาองค์ความรู้ นา้ํ หมกั มลู สกุ รทค่ี ดิ คน้ ขน้ึ เอง โดยพน่ นา้ํ หมกั ตง้ั แตเ่ รม่ิ ปลกู ท�ำ ให้ หรือผลงานที่เกิดจากภูมิปญั ญา ผลเงาะเปลอื กหนา ผลไมแ่ ตก ซง่ึ เปน็ การเพม่ิ ไนโตรเจนใหแ้ กเ่ งาะ ไดผ้ ลผลติ นอกฤดู และเปน็ ผลผลติ ทม่ี ปี ระสทิ ธภิ าพ ท�ำ ใหม้ พี อ่ คา้ เน่ืองจากจังหวัดตราดเป็นจังหวัดที่มีเกษตรกรปลูกผลไม้ แม่คา้ ขายส่งเข้ามาจองเงาะในสวนไวล้ ว่ งหนา้ นอกจากน้ี ยังเป็น ผผู้ ลติ มงั คดุ ผวิ มนั ผลใหญ่ (8 ผล หนกั 1 กโิ ลกรมั ) จำ�นวนมาก มกี ารแขง่ ขนั ปลูกเงาะโรงเรียนนอกฤดสู งู ทำ�ใหบ้ างปี 44 ปราชญ์เกษตร 72 ปี มหาวทิ ยาลยั เกษตรศาสตร์ มีผลผลิตล้นตลาด จึงเป็นแรงบันดาลใจให้คิดค้นเทคโนโลยี การผลติ เงาะโรงเรยี นนอกฤดูที่ผลไมแ่ ตก ปราชญเ์ กษตร 72 ปี มหาวทิ ยาลยั เกษตรศาสตร์ 45
นายวิชา โกมลกิจเกษตร องค์ความรหู้ รอื ผลงานท่เี กดิ จากภมู ิปัญญาสรา้ งสรรค์ 4. ลูกผสมระหว่างล้นิ มังกรและไผ่ฟิลิปปินส์ ท่มี ีลักษณะใบเหมือน นักวิชาการต่างๆ ทั้งในและนอกสถานที่ตามคำ�เชิญ เผยแพร่ และพัฒนาเป็นตน้ แบบ ลน้ิ มงั กรแตม่ ลี ายจดุ ตามใบเหมอื นไผฟ่ ลิ ปิ ปนิ ส์ สามารถปกั ช�ำ ใบไดเ้ หมอื น ผลงานและกิจกรรมในหนังสือและวารสารทางการเกษตรต่างๆ “ผเู้ นรมติ ดอกไม้ประดับลูกผสมไร้พรมแดน” การผสมข้ามและปรับปรุงพันธ์ุไม้ดอกไม้ประดับ ท่เี น้นข้นั ตอน ลน้ิ มงั กรทว่ั ไป รวมถึงรายการโทรทัศน์อยา่ งต่อเนอื่ ง จังห ัวดชลบุ ีร นายวชิ า โกมลกิจเกษตร อายุ 55 ปี การผสมเกสรในช่วงเวลาท่ีเหมาะสม สำ�หรับดอกไม้ท่ีบานตอนเช้า 5. ลกู ผสมระหวา่ งลน้ิ มงั กรและวาสนา ทม่ี ใี บเลก็ แขง็ เขยี วเขม้ และ รางวัลที่ภาคภูมิใจ การศกึ ษา ประถมศกึ ษา สามารถปกั ช�ำ ใบไดเ้ หมอื นลน้ิ มงั กร จะมีช่วงเวลาท่เี หมาะสมท่สี ุดสำ�หรับการผสมเกสร คือ ระหว่างเวลา 6. ลกู ผสมแกว้ กาญจนา ชอ่ื “เศรษฐตี ะวนั ออก” “เศรษฐเี มอื งชล” • ประกาศเกยี รตคิ ณุ รางวัลท่ี 1 เกษตรกรดเี ดน่ สาขาท�ำ สวน ท่อี ย ู่ 46 หมู่ที่ 2 ต�ำ บลหนองใหญ่ และ “เพม่ิ วาสนา” นอกจากน้ี ยงั มลี กู ผสมหลากหลายชนดิ ทท่ี ยอยเจรญิ เตบิ โต ระดับจงั หวดั ชลบรุ ี ประจ�ำ ปี 2553 9:00-11:00 น. สว่ นดอกไมท้ บ่ี านกลางคนื จะมชี ว่ งเวลาทเ่ี หมาะสมทส่ี ดุ เตรยี มคดั เลอื กเพอ่ื น�ำ เสนอตอ่ ไป ไดแ้ ก่ หนา้ ววั ใบ ฟโิ ลเดนดรอน อโลคาเซยี • ประกาศเกียรตคิ ณุ รางวลั ท่ี 2 เกษตรกรดเี ดน่ สาขาทำ�สวน อ�ำ เภอหนองใหญ่ จงั หวัดชลบุรี 20190 เสน่ห์จันทร์ อโลเวร่า หนุมานน่ังแท่น เข็มปัตตาเวีย หมากผู้หมากเมีย ระดบั เขต จากส�ำ นกั สง่ เสริมและพฒั นาการเกษตร เขต 3 จงั หวัด โทรศพั ท์ 08 1983 1415 สำ�หรับการผสมเกสร คือ ระหว่างเวลา 20:00-22:00 น. ท้ังน้ี เขม็ ลปิ สตกิ พรหมญป่ี นุ่ สบั ปะรดสนี โี อ และสบั ปะรดทานผลพนั ธป์ุ ตั ตาเวยี ระยอง ประจำ�ปี 2554 ต้องพิจารณาสภาพอากาศร่วมด้วย โดยติดป้ายแสดงช่ือแม่พันธ์ุ ที่มา แรงบันดาลใจ แรงผลกั ดันในการพฒั นาองค์ความรู้ • คนดศี รเี มืองชล ประจ�ำ ปี 2549 และพอ่ พนั ธ์ุไว้ เพอ่ื การจดลขิ สทิ ธใ์ิ นอนาคต สำ�หรบั ไมด้ อกไมป้ ระดบั หรอื ผลงานท่ีเกดิ จากภมู ปิ ญั ญา บทเรียนจากปราชญ์ พชื ผลทางการเกษตร เชน่ ผกั ผลไม้ พชื ไร่ และผกั หลายชนดิ “ขยัน อดทน มุ่งมั่น พัฒนา เผยแพร่ สังคมไทย ทไ่ี ดพ้ ฒั นาและจ�ำ หนา่ ยแลว้ ประกอบดว้ ย ทเ่ี กษตรกรปลกู มกั ขายไมไ่ ดร้ าคาอยา่ งทค่ี วรจะเปน็ ซง่ึ บอ่ ยครง้ั จะถกู ไปเวทีโลก” 1. ลกู ผสมกลว้ ยไมด้ นิ ใบหมาก หรอื สปาโตกลอสตสิ ชอ่ื “เหลอื งวชิ า” พอ่ คา้ คนกลางกดราคา ตนเองจงึ ตดั สนิ ใจประกอบอาชพี เพาะพนั ธพ์ุ ชื 2. ลกู ผสมลน้ิ มงั กร หรอื แซนซวี เี รยี ชอ่ื “ไดโนเทล” ทไ่ี ดร้ บั รางวลั ยอดเยย่ี มจากการประกวดในงานพฤกษาตะวนั ออก นอกจากนย้ี งั มลี กู ผสม ขาย ทง้ั ไมผ้ ล ไมย้ นื ตน้ และไมด้ อกไมป้ ระดบั นานาชนดิ ทส่ี ามารถ สยามกรีน และสยามโกลด์ โดยจำ�หน่ายลูกผสมพันธ์สุ ยามกรีนให้แก่ พัฒนาพันธ์ุและขายได้ตลอดเวลา หรือในกรณีท่ีพันธ์ุไม้ใดไม่เป็น นกั ธรุ กจิ ไมด้ อกไมป้ ระดบั ชาวญป่ี นุ่ เพอ่ื ขยายพนั ธต์ุ อ่ ไป ท่ีต้องการของตลาด ยังสามารถอนุรักษ์พันธ์ุไม้น้ันไว้เพ่ือใช้เป็น 3. ลกู ผสมหมากผหู้ มากเมยี ชอ่ื “เพชรวชิ า” ซง่ึ ไดร้ บั ความนยิ ม ในเขตอ�ำ เภอพระประแดง จงั หวดั สมทุ รปราการ แหลง่ พนั ธุกรรมสำ�หรบั การพัฒนาพันธ์ุในอนาคต จากผลของความ ความเช่ียวชาญ ความชำ�นาญ เกษตรกร ทุ่มเทในการเพาะและขยายพันธ์ุไม้ ทำ�ให้สามารถผลิตลูกผสมเปิด และกจิ กรรมทางการเกษตรท่ีด�ำ เนนิ การ ผเู้ พาะและขยายพนั ธ์ุ สวนไมด้ อกไมป้ ระดบั โดยใชช้ อ่ื วา่ “สวนวชิ าพนั ธ์ฺไม”้ เปน็ ทร่ี จู้ กั กนั ไมล้ กู ผสมหลากหลายชนดิ เพาะและขยายพันธุ์ไม้ดอกไม้ประดับเพื่อจำ�หน่าย โดยเริ่ม แพรห่ ลายในจงั หวดั ชลบรุ ี และภาคตะวนั ออก พัฒนาพนั ธุ์ไม้ตงั้ แตป่ ี พ.ศ. 2527 เนน้ ใหม้ คี วามสวยงาม ทนทาน จนเปน็ ทย่ี อมรบั ตอ่ โรคแมลง และเลยี้ งดงู า่ ย จนไดร้ บั รางวลั จากการประกวดในเวที และมชี อ่ื เสยี งในวงการไมด้ อกไมป้ ระดบั แนวทางการเผยแพร่องค์ความรู้หรือผลงานที่เกิดจาก ตา่ งๆ ซง่ึ ไมด้ อกไมป้ ระดบั ทส่ี รา้ งชอ่ื เสยี ง คอื กลว้ ยไมด้ นิ ใบหมาก ภมู ิปัญญาให้เป็นประโยชน์แกผ่ อู้ นื่ และสงั คมสว่ นรวม ซ่ึงถูกนำ�ไปจัดแสดงในงานพืชสวนโลก ในฐานะลูกไม้ใหม่ฝีมือ คนไทย เคยทำ�หน้าท่ีนายกสมาคมไม้ดอกไม้ประดับภาคตะวันออก เปดิ “สวนวชิ าพนั ธุ์ไม”้ ใหเ้ ปน็ แหลง่ เรยี นรขู้ องเกษตรกร นสิ ติ และรองประธานชมรมผู้ผลิตไม้ดอกไม้ประดับภาคตะวันออก เพื่อ รว่ มพัฒนาคุณภาพไมด้ อกไม้ประดับของประเทศ นกั ศกึ ษา นกั วชิ าการ และผทู้ ช่ี น่ื ชอบไมด้ อกไมป้ ระดบั รวมถงึ ใชเ้ ปน็ สถานทศี่ กึ ษาดงู านของชาวไทยและชาวตา่ งประเทศ และเปน็ สถานท่ี 46 ปราชญ์เกษตร 72 ปี มหาวิทยาลยั เกษตรศาสตร์ ฝกึ งานใหแ้ กม่ หาวทิ ยาลยั วทิ ยาลยั เกษตร และกองทพั บก นอกจากน้ี ยังร่วมเป็นวิทยากรให้ความรู้แก่เกษตรกร เจ้าหน้าทเ่ี กษตร และ ปราชญเ์ กษตร 72 ปี มหาวทิ ยาลยั เกษตรศาสตร์ 47
นายขวัญชัย รกั ษาพันธุ์ ในปัจจุบัน นอกจากนี้ มีการประดิษฐ์เตาหุงข้าวด้วยแก๊สชีวมวล เหลืองท่ี 2 ก่อนท้องเหลือง ก่อนข้าวต้ังท้องให้ระบาย การเลี้ยงกุ้งอินทรีย์ การทำ�ปุ๋ยชีวภาพ และการทำ�ชาจากดอก จากแกลบ การประดษิ ฐโ์ รงสีขา้ วกล้องมอื ถอื การประดษิ ฐ์เครอ่ื ง “ตัวจริงของเสื้อครุย ท่ลี ยุ โคลน” ลดความชื้นข้าวเปลือก การผลิตปุ๋ยชีวภาพเล้ียงกุ้ง-ปลาโดย นา้ํ ออกกระทงั่ นํา้ แห้ง ปล่อยไว้ 3-4 วนั ต้นขา้ วจะเหลอื ง จากนน้ั บัวหลวงเพอื่ สุขภาพ จังห ัวดฉะเ ิชงเทรา ไม่ต้องให้อาหาร แต่ให้ให้กินคอลเลล่า (สาหร่ายสีเขียว) แทน นายขวญั ชัย รักษาพันธ์ุ อายุ 67 ปี (หนอนแดงกนิ สาหรา่ ย ก้งุ -ปลานิลมากินหนอน) เปน็ ตน้ สูบน้ําเข้าแปลง โดยน้ําที่สูบเข้าแปลงนาได้จากการผสมปูนขาว รางวัลทภี่ าคภมู ิใจ 20 กิโลกรมั กบั นํา้ 1 โอ่ง หรอื นา้ํ 100 ลิตร การศกึ ษา ปรญิ ญาตรี สาขาเคมกี ารเกษตร ม.เกษตรศาสตร์ องคค์ วามรหู้ รอื ผลงานทเ่ี กดิ จากภมู ปิ ญั ญาสรา้ งสรรค์ เหลืองท่ี 3 ก่อนเกี่ยวข้าว 7 วัน หรือก่อนข้าวเข้าระยะ • ปราชญ์เกษตรของแผ่นดิน สาขาปราชญ์เกษตรเศรษฐกิจ และพฒั นาเปน็ ตน้ แบบ พลบั พลงึ ใหร้ ะบายนาํ้ ออก ตน้ ขา้ วเหลอื งมผี ลใหเ้ มลด็ ขา้ วแขง็ แรง พอเพียง ประจำ�ปี 2555 ทีอ่ ย ู่ 85 หมทู่ ี่ 2 ต�ำ บลเทพราช อำ�เภอบา้ นโพธ์ิ สแี ลว้ ขา้ วไมห่ กั ขา้ วไดน้ าํ้ หนกั และควรเกบ็ เกย่ี วขา้ วระยะพลบั พลงึ • คนดีศรีสงั คม ประจ�ำ ปี 2542 คิดค้นเทคนิคการขยายพันธ์ุและเพิ่มผลผลิต โดยเทคนิค ปอ้ งกันเมล็ดข้าวร่วง • นิสิตเก่าดีเด่น คณะเกษตร มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ จงั หวดั ฉะเชิงเทรา 24140 3 เหลอื งเพิ่มผลผลติ เป็นวธิ ีการเพ่ิมผลผลติ ขา้ วทป่ี ระหยัด ง่าย โทรศัพท์ 08 5279 3193 และสะดวก ช่วยเพิ่มผลผลิตข้าวได้ร้อยละ 3 หรือประมาณ ท่มี า แรงบันดาลใจ แรงผลกั ดันในการพฒั นาองคค์ วามร ู้ ประจ�ำ ปี 2554 3 ถังต่อไร่ ลดปริมาณเมล็ดพันธ์ุและลดปริมาณการใช้ปุ๋ย โดยมวี ธิ ีการดังนี้ หรอื ผลงานท่เี กดิ จากภูมิปัญญา บทเรียนจากปราชญ์ เหลืองท่ี 1 กลา้ เหลือง โดยหวา่ นกลา้ ใหห้ า่ ง ใช้เมล็ดพันธุ์ 1 ถงั ตอ่ ไร่ ตั้งแตเ่ พาะกลา้ จนถงึ ปักด�ำ ไม่ต้องใสป่ ุย๋ เมอ่ื ต้นกล้า บัณฑิตชาวนาจากรั้วมหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ ภาควิชา “คนท่ีทำ�การเกษตรต้องทำ�ใจให้พอเพียง เร่ิมเรียนรู้ โตให้ปล่อยนํ้าจนแห้ง ใบและต้นเหลืองจึงนำ�ไปปักดำ� เพ่ิม ปฐพีวิทยา คณะเกษตร คนแรกของจังหวัด มีความมุ่งม่ัน ตอ้ งพอเพยี งก่อนถงึ จะทำ�การเกษตรได้” การเจริญเติบโตด้านความสูง ทำ�ให้ข้าวโตเร็ว จากนั้นจึงบำ�รุง ท่ีจะเรียนต่อระดับปริญญาโทในประเทศอังกฤษด้วยการเดินเท้า ใบ ต้นใหเ้ ขียวและแขง็ แรง ผา่ น17 จงั หวดั แตม่ เี หตใุ หต้ อ้ งกลบั บา้ นเกดิ กอ่ น จงึ กลบั มาทำ�งาน กับมูลนิธิสิทธิพรกฤดากร ใช้ความรู้ด้านปฐพีวิทยาช่วยเหลือ เกษตรกร ต่อสู้กับปัญหาเพล้ียกระโดดมาเป็นเวลา 7 ปี ได้น�ำ ประสบการณ์ที่ได้รับมาพัฒนา และเริ่มผลิตปุ๋ยชีวภาพเพื่อใส่ ในนาข้าวแก้ปญั หาเรอ่ื งดินนํ้า พัฒนาพนั ธ์ุข้าว “ข้าวขาวขวญั ชัย” แปรรูปข้าวอินทรีย์ 9 สายพันธ์ุ ตั้งชื่อว่า “ข้าวนพรงค์” ถวาย ความเช่ียวชาญ ความชำ�นาญ และกิจกรรมทางการเกษตรทดี่ ำ�เนนิ การ ผจู้ บการศกึ ษาดา้ นการเกษตร ในหลวง ทไ่ี ด้ใชค้ วามรทู้ เ่ี รยี นมาประกอบอาชพี ท�ำ นา ขยายพันธุ์ข้าว “หอมนครชัยศรี” หรือท่ีชาวบ้านเรียกว่า และมกี ารน�ำ พนั ธข์ุ า้ ว “หอมนครชยั ศร”ี แนวทางการเผยแพร่องค์ความรู้หรือผลงานที่เกิดจาก “ข้าวขาวขวัญชัย” และมีการปลูกข้าวอนิ ทรยี ์ 9 สายพันธุ์ ซึ่งเมือ่ ภมู ปิ ญั ญาให้เป็นประโยชนแ์ ก่ผ้อู นื่ และสังคมส่วนรวม น�ำ มาแปรรูปและผสมกัน จะเรียกวา่ “ขา้ วนพรงค์” มีการคิดค้น มาขยายพนั ธจ์ุ นมชี อ่ื เสยี งและจ�ำ หนา่ ย และพัฒนาการทำ�นาบก (การทำ�นาใช้พื้นท่ี 17 ตารางเมตร ในทอ้ งตลาดทว่ั ไป เรยี กวา่ สอนหนงั สอื และใหค้ วามรแู้ กเ่ ดก็ ดอ้ ยโอกาส ไดร้ บั ทนุ ในการ ต่อ 1 คนพอกินท้ังปี) ทำ�นาสลับกับการเพาะเลี้ยงปลาและกุ้ง ทำ�นาเพื่อต่อสู้กับปัญหาเพล้ียกระโดด นำ�ประสบการณ์ท่ีได้รับมา ในบ่อเดียวกัน เพ่ือช่วยในการปรับปรุงดินให้ดีขึ้น เพาะไรแดง “ขา้ วขาวขวญั ชยั ”และ“ขา้ วนพรงค”์ พัฒนาและผลิตปุ๋ย มีการเผยแพร่ประชาสัมพันธ์องค์ความรู้ เพอ่ื เปน็ อาหารสตั วน์ า้ํ น�ำ เครอื่ งเกยี่ วขา้ วโพดมาเกยี่ วขา้ วนาปรงั ท่ี ผ่านสถานีโทรทัศน์ หนังสือพิมพ์ วิทยุชุมชน หอกระจายข่าว ตำ�บลเทพราชเป็นคนแรก จนมีคนน�ำ ไปผลิตเป็นเคร่ืองนวดข้าว บทความ และวารสารท่ัวไป ดำ�เนินงานวิจัยหลายเรื่อง ได้แก่ การพัฒนาพันธุ์ข้าว การทำ�นาโดยไม่ใช้ปุ๋ยเคมี การเล้ียงปลา 48 ปราชญเ์ กษตร 72 ปี มหาวทิ ยาลยั เกษตรศาสตร์ ปราชญ์เกษตร 72 ปี มหาวทิ ยาลัยเกษตรศาสตร์ 49
นางละมุล แกว้ ตาล องคค์ วามรหู้ รอื ผลงานทเี่ กดิ จากภมู ปิ ญั ญาสรา้ งสรรค์ นอกจากน้ี ยังคิดวิธีการทำ�บ่อล้น สร้างบ่อล้นทางฝั่งบ่อปรับ 2550 เห็นการใชพ้ ลังงานทดแทนจงึ เกดิ แรงบนั ดาลใจ กลับมา และพัฒนาเปน็ ต้นแบบ “ผสู้ รา้ งโอง่ ชวี ภาพ งามละมลุ ” ความดันและกอ่ อิฐบล็อกติดกบั ตัวโอง่ ฝ่ังหนึง่ ไปยังอีกฝั่งหนึง่ สงู คิดท�ำ โอง่ แก๊สชวี ภาพทห่ี มกั จากมลู สัตว์ จนประสบความสำ�เร็จ ทำ�โอ่งแก๊สชีวภาพงามละมุล โดยเตรียมอุปกรณ์ ได้แก่ ขนาด 180 ถงึ 200 เซนติเมตร หรอื สูงเทา่ กับอิฐบล็อก 4 ก้อน และไดจ้ ดหนงั สอื รบั รองตอ่ กรมทรพั ยส์ นิ ทางปญั ญา โดยใชช้ อื่ วา่ นางละมลุ แกว้ ตาล อายุ 47 ป ี ทรายหยาบ 2 คิว ปูนซิเมนต์ 8 ถงุ หนิ เบอร์ 1 (1 ควิ ) อฐิ บล็อก โดยก่อให้อย่ใู นลักษณะที่ลอ้ มบ่อปรบั ความดนั ไว้ ฉาบปนู บริเวณ จังห ัวดสระแ ้กว 80 กอ้ น เหล็ก ขนาด 2 หุน 1 เสน้ ท่อใยหิน 4 นวิ้ ยาว 2 เมตร ด้านในของบ่อล้น วธิ กี ารท�ำ บอ่ ปรับความดนั ทำ�บ่อปรับความดนั “โอ่งแก๊สชวี ภาพงามละมุล” การศึกษา ปรญิ ญาตรี สาขาศลิ ปศาสตร์ ม.ราชภฏั วลยั อลงกรณ์ 1 ทอ่ น ท่อเหลก็ 6 หนุ ยาว 50 เซนตเิ มตร บอ่ ปนู 80 เซนติเมตร บริเวณก้นโอ่งที่เจาะเอาไว้ โดยก่ออิฐบล็อกเป็นรูปสี่เหลี่ยม แนวทางการเผยแพรอ่ งค์ความรหู้ รือผลงานที่เกดิ จาก ในพระบรมราชปู ถมั ภ์ ศนู ยส์ ระแกว้ 1 อนั ปริ๊นโค้ท 1 ลติ ร ท่อ PVC 4 หุน หัวเตาแก๊ส พรอ้ มขาตั้ง ดา้ นขา้ ง 2 กอ้ น ดา้ นหน้า 1 ก้อน สูง 2 กอ้ น วิธกี ารท�ำ บอ่ เตมิ 1 ชุด วาล์วปิด-เปิด 2 ตัว สายยางขนาด 2 เมตร โอ่งขนาด เทปนู ท�ำ บลอ็ กเปน็ ลกั ษณะวงกลมเสน้ ผา่ ศนู ยก์ ลาง1 เมตร บรเิ วณ ภมู ปิ ญั ญาใหเ้ ปน็ ประโยชน์แก่ผู้อนื่ และสังคมสว่ นรวม ที่อย ู่ 65 หมทู่ ี่5 บา้ นทรพั ยต์ ะเคยี น ต�ำ บลซบั มะกรดู 2,000 ลิตร 1 ใบ ขอ้ ต่อ กาว และอน่ื ๆ ท้ังนม้ี วี ธิ กี ารท�ำ โอ่งหมัก พ้ืนเทปูนหนา 5 ถึง 7 เซนติเมตร ใส่ท่อใบหินให้เชื่อมกับโอ่ง และท่อนำ�แก๊ส เร่ิมจากขุดดินให้ได้ตามขนาดพอที่จะวางโอ่งและ ในด้านตรงข้ามกับบ่อล้นและบ่อปรับความดัน รอจนปูนแห้งแล้ว เป็นวิทยากรเผยแพร่ให้ความรู้แก่ชุมชน สถาบันการศึกษา อำ�เภอคลองหาด จังหวดั สระแก้ว 27260 วางโอ่งลงไปในหลุมท่ีขุดไว้ แล้วเจาะโอ่งบริเวณด้านล่างด้านใด เทมูลสัตว์ลงไปเพื่อเริ่มกระบวนการหมัก หลังจากทดลองจุด และนำ�ไปใช้ในหมู่บ้าน ท�ำ ใหส้ ามารถลดคา่ ใช้จา่ ย และนำ�โอ่งแก๊ส โทรศพั ท์ 08 7819 8691, 08 9993 8270 ด้านหน่ึง ระบายมูลสัตว์สู่บ่อล้น สูง 40 เซนติเมตร กว้าง 45 แล้วติดก็สามารถน�ำ ไปใช้ได้ วธิ ีการเตมิ มูลสัตว์ ในครัง้ แรกใหเ้ ตมิ ชีวภาพงามละมุลเป็นต้นแบบท่ีสวนจิตรลดา สร้างโมเดลโอ่ง เซนตเิ มตร โดยภายในโอ่งฉาบปูนขัดมันแลว้ ทาปริ๊นโคท้ และวาง เพื่อเป็นต้นแบบให้เกษตรกรท่ัวไป ได้เรียนรู้ที่พิพิธภัณฑ์เกษตร ไม้บนปากโอ่งที่รองรับนํ้าหนักได้ แล้วเทปูนทับอีกที แล้วเจาะรู เฉลมิ พระเกยี รติ จังหวดั ปทุมธานีด้วย เพื่อทำ�เป็นช่องวางท่อแก๊ส และเสริมเหล็กเพื่อความม่ันคงและ แข็งแรง เทปนู ยากนั ซึมใช้สังกะสพี ่นลาย กอ่ บลอ็ กสงู 1 ก้อน มูลสตั ว์ลงไปโดยใชผ้ สมนาํ้ ในอัตราสว่ น 1 ต่อ 1 สว่ นในการเตมิ รางวลั ทีภ่ าคภูมิใจ ใสน่ ้าํ หล่อเล้ยี งใหค้ วามชุ่มชน้ื แก่โอง่ เติมนํา้ เพอื่ ตรวจสอบรอยรว่ั คร้ังต่อไปให้เติมมูลสัตว์ทุกๆ 3 ถึง 4 วัน ประมาณครั้งละ 30 • แทนคุณแผน่ ดิน 76 คนดีนำ�ทาง ประจำ�ปี 2551 กิโลกรัม ต่อน้ํา 30 ลิตร และการดูแลรักษา อย่าปล่อยให้นํ้าที่ • ปราชญ์เกษตรเศรษฐกิจพอเพียงชาวบ้านจังหวัดสระแก้ว หัวโดมแห้งถึงจะไม่ได้ใช้ก็ตาม เพราะน้ําที่หัวโดมจะทำ�หน้าที่ให้ ความชุ่มชน้ื กับโอ่ง ซึง่ จะท�ำ ให้โอง่ มีอายกุ ารใช้ท่นี านขน้ึ ประจำ�ปี 2552 • Thailand Energy Awards 2010 จากกระทรวงพลังงาน ท่มี า แรงบันดาลใจ แรงผลกั ดันในการพฒั นาองคค์ วามรู้ ความเชีย่ วชาญ ความช�ำ นาญ เกษตรกร หรอื ผลงานที่เกดิ จากภมู ปิ ญั ญา ประจ�ำ ปี 2553 เป็น และกิจกรรมทางการเกษตรท่ีด�ำ เนินการ ผผู้ ลติ ถงั หมกั แกส๊ เคยวางแผนในการประกอบอาชพี ผดิ พลาด จงึ เรมิ่ ตน้ ใหม่ จากโอง่ บรรจนุ า้ํ ขนาด 200 ลติ ร ด้วยความมานะพยายามเรียนรู้และพัฒนาตัวเองในอาชีพ บทเรียนจากปราชญ์ คดิ ค้นการท�ำ “โอ่งแกส๊ ชวี ภาพงามละมุล” ในการเดนิ ตาม โดยมกี ารน�ำ มลู สตั ว์ เกษตรกรรม ตอ่ มาไดเ้ ขา้ ศกึ ษาดงู านทส่ี วนจติ รลดา เมอ่ื ปี พ.ศ. “รอยเท้าพ่อ” ได้ดำ�เนินชีวิตแบบเศรษฐกิจพอเพียงตามแนว มาเปน็ วตั ถดุ บิ ในการผลติ แกส๊ “การทำ�การเกษตรย่ังยืนกว่าอาชีพใดๆ ท้ังสิ้น พระราชด�ำ ริ ในการปลูกผกั เลี้ยงสัตว์ ได้แก่ กบ ไก่บ้าน ไก่ตอ๊ ก เจ้านายของตนเองดีกวา่ ให้คนอ่นื มาเปน็ เจ้านาย” และเป็ดพันธ์ุบาร์บาร์ร่ี เป็นอาหารภายในครอบครัวและแบ่งปัน ไปยงั เพอ่ื นบา้ นใกลเ้ คยี ง จากทม่ี สี ตั วจ์ ำ�นวนมาก ท�ำ ใหเ้ กดิ ปญั หา ปราชญเ์ กษตร 72 ปี มหาวทิ ยาลยั เกษตรศาสตร์ 51 ที่ตามมากค็ ือ “มูลสัตว์” จำ�นวนมาก ส่งกลิ่นเหม็น ไดน้ �ำ มูลโคมา ท�ำ เปน็ แกส๊ ชวี ภาพ โดยการใช้โอง่ ใหญป่ รมิ าตร2,000 ลติ ร(2 ควิ ) เป็นถังหมักแกส๊ หรอื ที่คนทั่วไปรู้จักในนาม “โอง่ งามละมลุ ” 50 ปราชญเ์ กษตร 72 ปี มหาวทิ ยาลัยเกษตรศาสตร์
นายธีระ วงษเ์ จรญิ และใหอ้ าชพี แกเ่ ยาวชนกลมุ่ น้ี ไดร้ บั การยอมรบั จากสงั คม จนไดร้ บั 4. เตาถา่ นและน้าํ สม้ ควนั ไม้ แนวทางการเผยแพร่องค์ความรหู้ รอื ผลงานทีเ่ กดิ จาก รางวัลโครงการตน้ แบบของจงั หวดั จันทบุรี ในปี พ.ศ. 2557 5. ฐานการเรียนรู้คนมีน้ํายา ท่ีมีสูตรผลิตน้ํายาท่ีเป็น ภูมปิ ญั ญาใหเ้ ป็นประโยชนแ์ กผ่ อู้ ่นื และสงั คมส่วนรวม “มหาบณั ฑติ พลกิ ชวี ติ เยาวชน 3 ซ. ดว้ ยเกษตรพอเพยี ง” องคค์ วามรหู้ รอื ผลงานทเ่ี กดิ จากภมู ปิ ญั ญาสรา้ งสรรค์ ผลติ ภณั ฑ์ในครวั เรอื น เชน่ นาํ้ ยาอเนกประสงค์ สบสู่ มนุ ไพร แชมพู เป็นวิทยากรให้กับศูนย์กสิกรรมธรรมชาติโป่งแรด ภายใต้ จังห ัวดจันทบุ ีร นายธรี ะ วงษ์เจริญ อายุ 57 ป ี และพัฒนาเปน็ ตน้ แบบ มลู นธิ กิ สกิ รรมธรรมชาติ จดั ฝกึ อบรมใหแ้ กเ่ ยาวชน เกษตรกร และ มะกรดู นาํ้ มนั มะกอก และนํา้ มันมะพร้าว ผู้สนใจทั่วไป มีส่วนร่วมในการจัดตั้งศูนย์เรียนรู้ด้านปรัชญา การศึกษา ปริญญาโท สาขาบริหารทวั่ ไป ม.บูรพา จัดทำ�หลักสูตรการศึกษาภายใต้ปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียง 6. พลังงานทดแทน เชน่ ไบโอแก๊ส ไบโอดเี ซล จักรยานน้าํ เศรษฐกิจพอเพียงในสถานศึกษาและหน่วยงานหลายแห่ง ได้แก่ ท่นี ำ�ไปส่กู ารปฏิบัติอย่างเป็นรูปธรรมและจัดเป็นห้องเรียนธรรมชาติ และตะบันนา้ํ โรงเรียนสมบุญ โรงเรียนขลุงรัชดาภิเษก โรงเรียนสตรีมารดา ที่อย ู่ 44/4 หมู่ท่ี 3 ต�ำ บลพลบั พลา อ�ำ เภอเมือง เน้นให้เยาวชนมีความสนใจในการสืบทอดอาชีพของบรรพบุรุษ 7. การผลิตปุย๋ อินทรยี ช์ นดิ ผงและชนิดนํา้ พิทักษ์ โรงเรียนศรียานุสรณ์ สถานพินิจและคุ้มครองเด็กและ ทง้ั ในระดบั ครวั เรอื น ระดบั ชมุ ชน และระดบั จงั หวดั โดยเฉพาะพฒั นา 8. บา้ นดนิ เยาวชนจังหวัดจันทบุรี และเรือนจำ�จังหวัดจันทบุรี นอกจากน้ี จังหวดั จนั ทบรุ ี 22000 เยาวชนทมี่ ปี ญั หา3 ซ. ใหม้ คี วามประพฤตทิ ดี่ ขี นึ้ ดว้ ยการใชห้ ลกั สตู ร 9. การบ�ำ บัดนํา้ เสยี ด้วยบึงธรรมชาติและระเบิดจลุ ินทรีย์ โทรศัพท์ 08 1982 9497 ตา่ งๆ ร่วมกนั ได้แก่ การพัฒนากสิกรรมสู่ระบบเศรษฐกจิ พอเพียง การนำ�ปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียงสู่การปฏิบัติ การทำ�เกษตรอินทรีย์ ท่มี า แรงบนั ดาลใจ แรงผลักดนั ในการพัฒนาองคค์ วามร ู้ ยงั ได้จัดอบรมพฒั นาเยาวชน 3 ซ. (ซ่า ซงิ่ และเซ็กส)์ จนประสบ ตามแนวเศรษฐกิจพอเพียง การพัฒนาผู้นำ�การเปลี่ยนแปลง หรอื ผลงานที่เกดิ จากภมู ปิ ญั ญา ความเช่ียวชาญ ความชำ�นาญ การพัฒนาเยาวชนผู้นำ�การเปล่ียนแปลง และการวางแผนเชิง ความสำ�เร็จและเป็นท่ยี อมรบั ของสังคม และกจิ กรรมทางการเกษตรทีด่ �ำ เนนิ การ กลยทุ ธ์ ดำ�เนินการควบคไู่ ปกับการจดั กิจกรรม 9 อย่าง คือ 1. แปลงสาธติ เกษตรอนิ ทรีย์ จากการท่ีได้รับทราบการทรงงานของพระบาทสมเด็จ บทเรียนจากปราชญ์ น้อมนำ�ปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียงไปสู่การปฏิบัติอย่างเป็น 2. ปา่ 3 อยา่ ง ประโยชน์ 4 อยา่ ง พระเจ้าอยู่หัว มาโดยตลอด ท�ำ ให้เกิดความรู้สึกต้องการแบ่งเบา รปู ธรรม ดว้ ยการรเิ รม่ิ พฒั นาเยาวชนทมี่ ปี ญั หา ทเ่ี รยี กวา่ “เยาวชน 3. หมูหลมุ ภาระของพระองค์ โดยเฉพาะในเรื่องของการศึกษาที่ควรเน้น “ตัวอยา่ งที่ดมี คี า่ มากกว่าพนั คำ�สอน หมายถึง การเป็น 3 ซ. - ซา่ ซงิ่ เซก็ ส”์ เขา้ มารบั การอบรมฝกึ อาชพี เพอื่ สรา้ งทกั ษะ การปฏิบัตใิ หเ้ พ่มิ ขนึ้ นอกเหนือจากการเรยี นรูท้ ฤษฎใี นต�ำ รา และ ต้นแบบ การเป็นแบบอย่าง การมีรูปธรรมท่ีชัดเจน ย่อมมี วิชาชีพ ใหส้ ามารถพง่ึ ตนเองได้ เกดิ การสรา้ งสมั มาชีพ ทีน่ ับเปน็ ผนู้ อ้ มน�ำ ปรชั ญาเศรษฐกจิ พอเพยี ง ดว้ ยพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยหู่ ัว ทรงปฏิบัติจรงิ ด้วยพระองคเ์ อง คณุ คา่ มากกวา่ การพรํา่ สอนทไ่ี มล่ งมือปฏบิ ัตจิ รงิ ” การ “คืนคนดีสู่สังคม” ซ่ึงความพยายามในการเปลี่ยนทัศนคติ สกู่ ารพฒั นาเยาวชน จึงต้องการนำ�หลักการดังกล่าวมาประยุกต์ใช้กับเยาวชนของชาติ ดว้ ยการพฒั นาอาชพี ใหแ้ กก่ ลมุ่ เยาวชน ทม่ี พี ฤตกิ รรมไมเ่ หมาะสม 3 ดา้ น โดยพยายามจัดหาครูที่มีความรู้ความสามารถในการถ่ายทอด คอื ซา่ ซง่ิ และเซก็ ส์ ใหก้ ลบั มาเปน็ คนดขี องสงั คม พระราชดำ�รัสของพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว มาเป็นตัวอย่าง เพื่อให้เยาวชนสามารถเรียนรู้และปฏิบัติตามได้ด้วยความเข้าใจ ที่ถูกต้อง โดยเฉพาะอย่างยิ่งการพัฒนาเยาวชนที่หลงผิดให้กลับ เป็นคนดี “ศลี เด่น เป็นงาน ชาญวชิ า” ของสงั คม คือ เป็นผทู้ มี่ ี คุณธรรม จริยธรรม มีวินัยในตนเอง มีความรู้ทั้งวิชาการและ งานทวั่ ไป ทำ�งานได้ พ่งึ ตนเองได้ สรา้ งสมั มาอาชพี มีความถนัด ในงานด้านใดด้านหน่ึง จนสามารถพัฒนาความรู้และสามารถ ถา่ ยทอดความรู้น้ันใหแ้ ก่ผู้อนื่ ตอ่ ไปได้ 52 ปราชญเ์ กษตร 72 ปี มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ ปราชญเ์ กษตร 72 ปี มหาวทิ ยาลัยเกษตรศาสตร์ 53
54 ปราชญ์เกษตร 72 ปี มหาวทิ ยาลัยเกษตรศาสตร์ ปราชญเ์ กษตร 72 ปี มหาวทิ ยาลยั เกษตรศาสตร์ ภาคตะวันตก ปราชญเ์ กษตร 72 ปี มหาวิทยาลยั เกษตรศาสตร์ 55
นายเดชา บรรลือเดช องคค์ วามรหู้ รอื ผลงานทเี่ กดิ จากภมู ปิ ญั ญาสรา้ งสรรค์ แล้วบำ�บัดเพื่อนำ�มาใช้เลี้ยงกุ้งชุดต่อไป เป็นการเลี้ยงแบบไม่มี รางวลั ทภี่ าคภมู ิใจ และพฒั นาเปน็ ต้นแบบ การถา่ ยนา้ํ นอกจากน้ี ยงั มกี ารจดั การไมใ่ หเ้ กดิ โรคตายดว่ น(ระบบ “เกษตรกรกงุ้ ขาวชวี ภาพระบบปดิ พชิ ติ อเี อม็ เอส” อเี อ็มเอส) ท�ำ ใหก้ ุง้ มีอัตรารอดถึงรอ้ ยละ 80-85 • เกษตรกรดเี ดน่ แหง่ ชาติ สาขาเพาะเลย้ี งสตั วน์ า้ํ กรอ่ ย ประจ�ำ ปี จังหวัดประจวบคี ีรขันธ์ เล้ียงกุ้งโดยใช้ “ระบบชีวภาพ” ไม่ใช้สารเคมี ไม่ใช้ยา 2554 ปฏิชีวนะ แต่ประยุกต์ใช้จุลินทรีย์ในการควบคุมระบบตลอดระยะ ท่ีมา แรงบันดาลใจ แรงผลักดันในการพฒั นาองคค์ วามร ู้ เวลาในการเลี้ยง จึงทำ�ให้ดินและน้ํามีคุณภาพดี โดยในการเลี้ยง หรือผลงานทเ่ี กดิ จากภูมิปัญญา •เกษตรกรดีเด่น สาขาอาชีพเพาะเล้ียงสัตว์นํ้ากร่อย จาก ปล่อยปริมาณลูกกุ้งท่ีไม่แน่นมาก มีการดูแลสภาพนํ้าท่ีดี ท้ังนี้ กรมประมง ประจำ�ปี 2554 สง่ิ ส�ำ คญั ทส่ี ดุ ของการเลย้ี งกงุ้ คอื การใหอ้ าหารในปรมิ าณพอเหมาะ ไมม่ ากเกนิ ไป ในระยะแรกทปี่ ลอ่ ยลกู กงุ้ ลงบอ่ กงุ้ จะกนิ อาหารจาก เม่ือก่อนเลี้ยงกุ้งโดยใช้สารเคมีเป็นหลัก แต่การใช้สารเคมี • เกษตรกรดเี ดน่ สาขาเพาะเลยี้ งสตั วน์ า้ํ ชายฝงั่ จากสำ�นกั งาน ธรรมชาติ ได้แก่ แพลงก์ตอน และสาหร่ายไส้ไก่ เพื่อการเจริญ ก็ไม่ได้ส่งผลให้ประสบผลส�ำ เร็จ ดังน้ันจึงหันมาค�ำ นึงถึงผู้บริโภค มาตรฐานสินคา้ เกษตรและอาหารแหง่ ชาติ ประจำ�ปี 2556 เติบโต และมีภูมิต้านทานจากธรรมชาติ ส่วนในกระบวนการ การควบคุมระบบนาํ้ นอกจากเตมิ ออกซเิ จนดว้ ยการใช้เคร่ืองตนี ้ํา เพ่ือความปลอดภัยต่อผู้บริโภค และรักษาสภาพแวดล้อม และ บทเรียนจากปราชญ์ ที่ใช้พลังงานแสงอาทิตย์แล้ว ยังใช้จุลินทรีย์บำ�บัดมาทำ�หน้าท่ี ต้องการให้กุ้งมีคุณภาพดี มีความแตกต่างของคุณภาพสินค้า ย่อยสลายของเสยี ซึ่งการใช้จลุ ินทรยี เ์ หลา่ นไี้ มเ่ ป็นอนั ตรายต่อกุ้ง สามารถสรา้ งก�ำ ไรไดม้ ากขนึ้ จงึ คดิ หาแนวทางการเลยี้ งอยา่ งยง่ั ยนื “มคี วามซอ่ื สตั ย์ ขยนั อดทน ถา้ ท�ำ ได้3 อยา่ ง กจ็ ะท�ำ ให้ จนกระทั่งปรับเปลี่ยนระบบการเลี้ยงให้เป็นธรรมชาติมากท่ีสุด ประสบผลสำ�เร็จ และสามารถเป็นตัวอย่างให้เกษตรกรนำ�ไป ประยกุ ต์ใช้ในการดำ�เนินชีวิตได้” จนประสบผลส�ำ เรจ็ จนปัจจบุ ัน แนวทางการเผยแพร่องค์ความร้หู รือผลงานทีเ่ กดิ จาก ภมู ิปัญญาใหเ้ ปน็ ประโยชน์แกผ่ ูอ้ ื่น และสังคมส่วนรวม ผเู้ ลย้ี งกงุ้ ดว้ ยระบบชวี ภาพ เป็นวิทยากรบรรยายเก่ียวกับการเล้ียงกุ้งชีวภาพ เรื่อง แทนการใชส้ ารเคมี เศรษฐกิจพอเพียง และมีแปลงสาธิตเพื่อเปิดโอกาสให้เกษตรกร เพอ่ื ลดตน้ ทนุ การผลติ นกั ศกึ ษา นกั เรยี น และประชาชนทวั่ ไปไดเ้ ขา้ มาศกึ ษาดงู านในฟารม์ นายเดชา บรรลอื เดช อายุ 69 ปี และแกป้ ญั หาโรคตายดว่ นในกงุ้ การศกึ ษา มธั ยมศึกษาตอนปลาย ที่อย ู่ 39 หมู่ท่ี 2 ตำ�บลไร่เกา่ อำ�เภอสามรอ้ ยยอด จังหวัดประจวบคีรขี ันธ์ 77180 โทรศพั ท์ 08 9836 4133 ความเช่ยี วชาญ ความช�ำ นาญ และกจิ กรรมทางการเกษตรทดี่ ำ�เนินการ มีประสบการณ์ในการเล้ียงกุ้งกว่า 30 ปี ทำ�ให้สามารถ โดยจุลินทรีย์ดังกล่าวเป็นกลุ่มเดียวกับที่ใช้บำ�บัดน้ําเสียทั่วไป นำ�ความรู้ ประสบการณ์ที่ผ่านมา มาแปรเปล่ียนคิดค้นการทำ� เมอ่ื ควบคมุ ระบบนา้ํ ใหม้ คี ณุ ภาพทคี่ งทไี่ ดแ้ ลว้ จะสามารถหมนุ เวยี น จลุ ินทรยี ม์ าใช้ในบอ่ กุง้ นํ้าจากบ่อท่ีจับกุ้งขายกลับมาใช้ใหม่ โดยนำ�น้ําไปพักที่บ่อพักน้ํา 56 ปราชญ์เกษตร 72 ปี มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ ปราชญ์เกษตร 72 ปี มหาวทิ ยาลัยเกษตรศาสตร์ 57
นายถนอม ภเู่ งิน องคค์ วามรหู้ รอื ผลงานทเ่ี กดิ จากภมู ปิ ญั ญาสรา้ งสรรค์ ทางเดนิ ตอ่ กนั เป็นแพเพอื่ ให้เดินไดส้ ะดวกประมาณ 4-5 ลำ� เพอ่ื ให้ รางวลั ทภ่ี าคภมู ิใจ และพฒั นาเปน็ ต้นแบบ สามารถเดินข้ามไปอีกต้นหน่ึงได้เลย โดยไม่ต้องปืนข้ึนลง ท�ำ ให้ “ผรู้ ูร้ อบดา้ น ตาลโตนดเมืองเพชร” ปลอดภยั และสะดวกรวดเร็วกวา่ การใช้ไม้พะองขึ้นทีละตน้ • คนดีศรีอำ�เภอบ้านลาด หมู่บ้านสะอาด ผู้ใหญ่ดีเด่น จาก จังห ัวดเพชรบุ ีร ปลกู ตน้ ตาลโตนดอยา่ งเปน็ ระเบยี บ เปน็ แถวเปน็ แนว และประดษิ ฐ์ กรมการปกครอง กระทรวงมหาดไทย ประจ�ำ ปี 2531 ไม้ไผ่เป็นทางเดินระหว่างต้น ในการปลูกตาลโตนดมีการวัดพ้ืนที่ กอ่ นปลูก โดยวัดระยะ 3 x 3 วา แล้วจงึ ทำ�หลกั ปักตรงลงไปทจี่ ะปลกู ทมี่ า แรงบันดาลใจ แรงผลกั ดนั ในการพฒั นาองค์ความรู้ • รางวัลแหนบทองคำ�ดีเด่น ระดับประเทศ จากกรม หรอื ผลงานท่เี กิดจากภมู ปิ ัญญา การปกครอง กระทรวงมหาดไทย ประจ�ำ ปี 2531 เกษตรกร ในสมยั กอ่ นการปลกู ตน้ ตาลนบั เปน็ เรอ่ื งยาก เพราะใน 100 คน • ครูภูมิปัญญาตาลโตนด จากมหาวิทยาลัยราชภัฏเพชรบุรี เจา้ ของสวนตาลโตนด มเี พยี ง2 คนเทา่ นน้ั ทค่ี ดิ จะปลกู ตน้ ตาลโตนด สว่ นมากแลว้ ตน้ ตาลโตนด ประจำ�ปี 2552 ผบู้ กุ เบกิ การปลกู ตน้ ตาลแหง่ ต�ำ บลถา้ํ รงค์ ทเี่ ราเหน็ ขน้ึ อยมู่ ากมายในเมอื งเพชรนน้ั เปน็ ตน้ ตาลโตนดทขี่ น้ึ เอง ทม่ี กี ารปลกู เรยี งกนั เปน็ แถว ตามธรรมชาติ จากลกู ตาลโตนดที่สุกหล่นสะสมอยูท่ ่โี คนต้น เมือ่ ถงึ บทเรยี นจากปราชญ์ ภายในพน้ื ทก่ี วา่ 10 ไร่ ฤดฝู นมกั จะเกดิ นาํ้ ทว่ มเกอื บทกุ ปี กระแสนาํ้ จะพดั พาลกู ตาลโตนด เหลา่ นั้นกระจายไปตามพืน้ ท่ีตา่ งๆ และเมื่อน้ําแห้งต้นตาลโตนดก็จะ “อยากปลูกตาลโตนดให้ลูกหลานได้เรียนรู้และช่วยกัน เติบโตข้ึนเป็นต้นสูงต่อไป จึงคิดวิธีปลูกต้นตาลโตนดอย่างเป็น อนรุ กั ษภ์ ูมิปญั ญาน้ไี ว้ ไมอ่ ยากให้เลอื นหายไป ใหอ้ ยู่คเู่ มือง เพชรบุรีตลอดไป” ระเบยี บ เปน็ แถวเป็นแนว นายถนอม ภู่เงิน อายุ 74 ปี แนวทางการเผยแพร่องคค์ วามรหู้ รือผลงานท่ีเกดิ จาก ภมู ิปญั ญาให้เปน็ ประโยชน์แกผ่ อู้ ืน่ และสังคมส่วนรวม การศึกษา ประถมศึกษา ต้นตาลโตนด ซ่งึ 1 ไร่ มีขนาด 400 ตารางวา ปลูกได้ 40 ต้น เปิดสวนตาลเป็นแหล่งเรียนรู้และศึกษาดูงานด้านการทำ� ทอี่ ย ู่ 5 หมู่ท่ี 4 ตำ�บลถํา้ รงค์ อ�ำ เภอบา้ นลาด การผลติ ตาลโตนดใชร้ ะยะเวลาประมาณ 10 ปี ผลตาลโตนดถงึ จะ ตาลโตนด และยงั เป็นวิทยากรเพอื่ ให้ความร้แู กผ่ ูส้ นใจ นอกจากน้ี ออกผล ชว่ งทอ่ี อกผลจะประมาณเดอื นมกราคม-กรกฎาคม มกี ารน�ำ ยงั สนบั สนุนใหค้ นในชมุ ชนกลับมาปลูกตาลโตนดอกี ดว้ ย จังหวัดเพชรบุรี 76150 ผลตาลโตนดมาแปรรปู ภายในครวั เรอื นสง่ เปน็ วตั ถดุ บิ ขาย เชน่ เคย่ี ว โทรศัพท์ 0 3244 0535, 08 7800 7716 นํ้าตาลส่งตลาดเพ่ือทำ�น้ําตาลปึก เอาเน้ือตาลมายีส่งตลาดขาย เพอ่ื น�ำ ไปท�ำ ขนมตาล และสง่ จาวตาลขาย ในสว่ นของการเกบ็ ผลผลติ ตาลโตนด รวมถึงมีการปรับเปล่ยี นจากการใช้ไม้พะองปีนตาลมา ความเชยี่ วชาญ ความช�ำ นาญ เปน็ การน�ำ ไม้ไผม่ าท�ำ เปน็ สะพานเชอ่ื มตน้ ตาลโตนดระหวา่ งตน้ ตาลโตนด และกจิ กรรมทางการเกษตรทีด่ ำ�เนินการ แตล่ ะตน้ เปน็ เหมอื นทางเดนิ ลอยฟา้ โดยการวดั จากโคนตน้ ตาลโตนด ออกมาประมาณ 1 เมตร ใช้ไม้ไผส่ สี กุ ทง้ั ล�ำ ปกั ลงไปในดนิ ท�ำ แบบน้ี เชีย่ วชาญดา้ นการปลกู ตาลโตนดจากประสบการณ์กวา่ 20 ปี ทกุ ตน้ แลว้ วดั ขน้ึ ไปถงึ ชว่ งทล่ี กู ตาลโตนดใหผ้ ล แลว้ นำ�ไม้ไผพ่ าดเปน็ โดยในการปลูกได้เน้นการปลูกแบบปลอดสารพิษ มีการปลูก ต้นตาลโตนดแบบเป็นแถวในแนวเดียวกัน ในพ้ืนท่ีกว่า 10 ไร่ มตี ้นตาลโตนดจำ�นวน 450 ต้น นอกจากน้ี ยงั มกี ารแปรรูปนา้ํ ตาล โตนดเป็นนํ้าตาลปกึ และขนมตาลอีกดว้ ย 58 ปราชญเ์ กษตร 72 ปี มหาวทิ ยาลัยเกษตรศาสตร์ ปราชญเ์ กษตร 72 ปี มหาวิทยาลยั เกษตรศาสตร์ 59
นายปรงุ พรหมมา สตรี ช่วยบำ�รุงร่างกายและผิวพรรณ โดยเฉพาะผู้ท่ีคลอดบุตร แนวทางการเผยแพรอ่ งคค์ วามรู้หรอื ผลงานท่ีเกิดจาก ท่ไี มส่ ามารถอยู่ไฟได้ บ�ำ รงุ มดลูก แก้ตกขาว หรือแก้โรคกระเพาะ ภมู ปิ ญั ญาใหเ้ ป็นประโยชนแ์ กผ่ ้อู น่ื และสังคมส่วนรวม “หมอยาน้าํ สตรีสตู รเด็ด 17 สมุนไพร” อาหารและลำ�ไส้ แก้ริดสีดวงทวาร แก้เคล็ดขัดยอก แก้ปวดข้อ ผผู้ ลติ นา้ํ สมนุ ไพร ปวดเขา่ ปวดขา ชาตามนิ้วมอื นว้ิ เทา้ และตะคริวกล้ามเน้อื วิธกี าร เป็นวิทยากรให้ความรู้ด้านการเกษตร เรื่องการทำ�ปุ๋ยหมัก จังห ัวดตาก ทน่ี �ำ สมนุ ไพรกวา่ 17 ชนดิ รับประทานนํ้าสมุนไพรน้ี ต้องเติมน้ําผ้ึง 100 มิลลิลติ ร เขยา่ ให้ ชีวภาพท่ีผลิตจากวัสดุธรรมชาติในท้องถ่ิน และเร่ืองสมุนไพร เข้ากัน รบั ประทานคร้ังละ 2 ชอ้ นโต๊ะ กอ่ นมือ้ อาหารเช้าและเย็น การทำ�เกษตรอย่างพอเพียง ส่งเสริมการทำ�อาชีพจากผลิตภัณฑ์ มาเปน็ สว่ นผสม ธรรมชาติ เป็นการใช้ภูมิปัญญา และใช้เวลาว่างให้เกิดประโยชน์ จนไดน้ า้ํ สมนุ ไพรสตู รเดด็ ทม่ี ชี อ่ื เสยี งหลายชนดิ ทม่ี า แรงบันดาลใจ แรงผลักดันในการพัฒนาองคค์ วามรู ้ โดยเปดิ โอกาสใหป้ ระชาชนทว่ั ไป นกั เรยี น นกั ศกึ ษา ไดเ้ ขา้ ไปศกึ ษา หรอื ผลงานทเี่ กิดจากภมู ปิ ัญญา ดูงานในบริเวณพนื้ ทท่ี �ำ สวนผักและพชื สมุนไพรอกี ดว้ ย ไดเ้ ขา้ รว่ มโครงการรกั ษ์ป่า สรา้ งคน 84 ตำ�บลวิถีพอเพยี ง รางวลั ท่ีภาคภมู ิใจ องคค์ วามรหู้ รอื ผลงานทเี่ กดิ จากภมู ปิ ญั ญาสรา้ งสรรค์ ของบริษัทปิโตรเลียมไทย จึงมีโอกาสได้เดินทางไปเย่ียมสถานท่ี • เข็มเชิดชูเกียรติครอบครัวร่มเย็น โครงการสายใยรัก และพัฒนาเปน็ ตน้ แบบ ตา่ งๆ เกย่ี วกบั การอยแู่ บบพอเพยี ง การปลกู ผกั สวนครวั การเลยี้ ง แห่งครอบครัว โดยกระทรวงการพัฒนาสังคมและความม่ันคง สตั ว์ไวบ้ รโิ ภคในครวั เรอื น รวมทง้ั ปลกู พชื สมนุ ไพร ทำ�ใหเ้ กดิ ความ ผลิตยานํ้าสมุนไพรจากพืชสมุนไพรที่ปลูกในสวนประมาณ สนใจและศึกษาสรรพคุณของสมุนไพรที่สนใจจากวารสารและ ของมนุษย์ ประจ�ำ ปี 2556 70 ชนดิ โดยศึกษาสรรพคุณของสมนุ ไพรชนดิ ต่างๆ แล้วตอ่ ยอด สารานุกรมตา่ งๆ ท่สี ามารถน�ำ มาเป็นยารักษาโรคได้ • ผู้นำ�อาชีพก้าวหน้าดีเด่น กรมการพัฒนาชุมชน กระทรวง โดยการน�ำ สมนุ ไพรทม่ี อี ยมู่ าผลติ ยานา้ํ สมนุ ไพรขมน้ิ ชนั วา่ นชกั มดลกู มหาดไทย ประจ�ำ ปี 2556 ซงึ่ มสี มนุ ไพรทนี่ ำ�มาเปน็ สว่ นผสมทงั้ หมด 17 ชนดิ ทงั้ ทเี่ ปน็ ตน้ ไม้ นายปรงุ พรหมมา อายุ 75 ปี สมุนไพร เช่น ต้นฮ่อสะพายควาย ต้นฝาง ต้นกำ�ลังเสือโคร่ง บทเรียนจากปราชญ์ ไพลดำ� ไพลเหลือง และพืชตระกูลว่าน เช่น ว่านชักมดลูก การศึกษา ประถมศกึ ษา ว่านกระชายดำ� ว่านมหาเมฆ ว่านนางคำ� และตัวยาอ่ืนๆ โดยนำ� “การทำ�เกษตรต้องเป็นคนช่างสังเกต เรียนรู้ กล้าคิด สมนุ ไพรทเ่ี ตรยี มไวอ้ ยา่ งละ 500 กรมั นำ�มาลา้ งใหส้ ะอาด ตากแดด กลา้ ลอง ไตรต่ รองบนฐานของการสงั เกต จนสามารถท�ำ สง่ิ นนั้ ท่ีอย ู่ 10/5 หม่ทู ี่ 1 บ้านลาดยาว ตำ�บลนาโบสถ์ ให้แหง้ สนทิ หลังจากน้นั น�ำ สมนุ ไพรมาใส่รวมกนั ในถงุ ผา้ ขาวบาง ออกมาได้อย่างสำ�เร็จ และเป็นแบบอย่างเพ่ือบอกต่อให้กับ มัดให้แน่น หมักลงในถังขนาด 50 ลิตร ซ่ึงการทำ�น้ําหมัก คนทัว่ ไปน�ำ ไปประยกุ ต์ใช้ในการด�ำ เนินชวี ติ ได”้ อำ�เภอวงั เจา้ จังหวัดตาก 63000 มอี ตั ราส่วน น้ํา 5 ลิตร ต่อนํ้าตาลทรายแดง 1 กิโลกรมั หมกั ท้งิ โทรศพั ท์ 08 7905 0940 ไว้ประมาณ 180 วัน จะสามารถนำ�มาบรรจุใส่ขวด ผลิตไว้ รบั ประทานภายในครวั เรอื น และจ�ำ หนา่ ยในงานOTOP มสี รรพคณุ ในการบำ�บัดรักษาโรค นํ้าสมุนไพรน้ีจะช่วยปรับความสมดุล ความเชย่ี วชาญ ความช�ำ นาญ ของรา่ งกาย ซอ่ มแซมสว่ นทสี่ ึกหรอในรา่ งกายให้ดขี ึ้น โดยเฉพาะ และกิจกรรมทางการเกษตรท่ดี �ำ เนนิ การ ปลกู สมุนไพรผสมผสานในทกุ พื้นท่ีของสวน ศกึ ษาเกี่ยวกบั พชื สมนุ ไพรทส่ี ามารถน�ำ มาท�ำ ยารกั ษาโรคได้ ท�ำ การเกษตรโดยใช้ นา้ํ หมกั ชวี ภาพ และท�ำ การเกษตรแบบผสมสาน ปลกู พชื ผกั สวนครวั ไว้บริโภคภายในครวั เรอื น และจ�ำ หนา่ ยเป็นรายได้ในครอบครัว 60 ปราชญเ์ กษตร 72 ปี มหาวทิ ยาลัยเกษตรศาสตร์ ปราชญ์เกษตร 72 ปี มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ 61
นายวลิต เจรญิ สมบตั ิ องคค์ วามรหู้ รอื ผลงานทเ่ี กดิ จากภมู ปิ ญั ญาสรา้ งสรรค์ กอ่ ต้ังโรงสขี า้ วข้นึ ในปี พ.ศ. 2548 และสามารถกระจายเมลด็ พนั ธุ์ นักเรียน นักศึกษา นักวิชาการจากต่างประเทศ อีกทั้งยังเป็น และพฒั นาเปน็ ต้นแบบ “ชาวนาไทย หัวใจชมุ ชน” ในพ้ืนที่ 5,600 ไร่ โดยใชเ้ วลาเพียง 2 ปี ซงึ่ เร็วกว่าแผนท่ีกำ�หนด ศูนย์กลางการจำ�หน่ายเมล็ดพันธุ์ มีการพัฒนาอย่างต่อเน่ือง ปรบั ปรงุ กระบวนการผลติ เมลด็ พนั ธข์ุ า้ วทมี่ คี ณุ ภาพ เพอ่ื ให้ นายวลิต เจริญสมบัติ อายุ 52 ปี มีความสมบูรณ์และเพิ่มผลผลิต บนฐานคิดในการพ่ึงพาตนเอง ทีม่ า แรงบนั ดาลใจ แรงผลักดันในการพัฒนาองคค์ วามรู้ อย่างเหมาะสมและสอดคลอ้ งกบั ทอ้ งถิน่ จังห ัวดราชบุ ีร เรมิ่ ตน้ จากการจดั ตงั้ กลมุ่ เชน่ กลมุ่ เกษตรกรผผู้ ลติ เมลด็ พนั ธขุ์ า้ ว หรอื ผลงานที่เกิดจากภมู ปิ ญั ญา รางวัลท่ีภาคภมู ิใจ การศกึ ษา ประกาศนยี บตั รวิชาชพี ช่างเช่ือมและโลหะแผน่ และกองทนุ ปยุ๋ มกี ารผลิตเมล็ดพันธ์ขุ ้าวชัยนาท 1 และสุพรรณบรุ ี 1 วทิ ยาลัยเทคนิคราชบุรี โดยทำ�การวิจัยร่วมกับศูนย์วิจัยข้าวราชบุรีเพื่อผลิตเมล็ดพันธุ์ข้าว เพ่ือเป็นการแก้ไขเร่ืองเมล็ดพันธุ์ข้าว จึงริเร่ิมคิดปรับปรุง • ชนะเลิศการประกวดศูนย์ข้าวชุมชน ระดับจังหวัดราชบุรี ใหม่ๆ เพิ่มเติม ไดแ้ ก่ เมลด็ พนั ธ์ุเพชรบุรี 1 เหรียญทอง B44 และ การผลิตเมล็ดพันธ์ุข้าวท่ีสมบูรณ์เพ่ือให้ผลผลิตมีคุณภาพและมี ท่ีอย ู่ 134 หมูท่ ี่ 6 ต�ำ บลเจดีย์หกั อ�ำ เภอเมอื ง หอมเมอื งราช นอกจากนี้ ยงั ศกึ ษาวจิ ยั ต่อยอดพันธข์ุ ้าวไรซ์เบอร์รี่ ปริมาณสูง พรอ้ มไปกบั การปรับปรุงบ�ำ รุงดนิ น้าํ ตลอดจนระบบ ประจำ�ปี 2547 เพื่อปรับปรุงให้พันธุ์ข้าวมีคุณภาพที่ดียิ่งข้ึน เพ่ือลดปัญหาการ นิเวศน์ทุกอย่างที่สำ�คัญ ต้องการแก้ปัญหาหนี้สินเกษตรกร • ชนะเลิศการประกวดศูนย์ข้าวชุมชน ระดับจังหวัดราชบุรี จงั หวัดราชบรุ ี 70000 ขาดแคลนเมล็ดพันธ์ุข้าวในพ้ืนท่ี ลดการใช้สารเคมีในแปลงนา จากภาระค่าใช้จ่ายรอบด้านให้หมดไป ท้ังยังต้องการปรับปรุง โทรศพั ท์ 08 7803 5944 สามารถฟ้ืนฟูสภาพดินท่ีเสียให้ดีข้ึนมาได้ มีการทำ�ข้าวกล้องงอก คุณภาพชวี ติ ความเปน็ อยู่ของชาวนาทุกคนใหด้ ีย่งิ ข้ึนกวา่ เดมิ และ ประจำ�ปี 2549 มีสวสั ดกิ ารเป็นของตัวเอง โดยในปี พ.ศ. 2546 ได้สร้างมาตรฐาน มีการฟื้นคืนชีวิตให้กับดิน ประกอบกับผู้นำ�ชุมชน รวมไปถึง • ชนะเลศิ ผบู้ รหิ ารศนู ยข์ า้ วชมุ ชน ระดบั ประเทศ ประจำ�ปี2549 การถอนพนั ธป์ุ นตง้ั แตร่ ะยะตน้ กลา้ และจากการสง่ เมลด็ พนั ธเ์ุ ขา้ ไป ความเช่ยี วชาญ ความช�ำ นาญ ตรวจสอบทั้งความบริสุทธิ์และความงอก ตามหลักเกณฑ์ท่ีทาง และกิจกรรมทางการเกษตรทด่ี �ำ เนินการ ราชการก�ำ หนด พบวา่ เมลด็ พนั ธท์ุ สี่ ง่ ตรวจดเี กนิ กวา่ มาตรฐานทก่ี �ำ หนด บทเรยี นจากปราชญ์ จากผลความสำ�เร็จนไ้ี ด้ต่อยอดส่คู วามส�ำ เรจ็ หลายอยา่ ง ดว้ ยการ พระสงฆท์ ี่มอี งค์ความรูเ้ กี่ยวกับท้องถิ่นมาร่วมกันคน้ คว้าหาบริบท “อย่าท้อแท้ หากมองลึกลงไปถึงแก่นของชุมชนจะพบ ของชมุ ชนทอ้ งถิน่ ค้นหาความดใี จ ค้นหาความเสียใจ และค้นหา ทง้ั จดุ แขง็ และจดุ ออ่ น ควรหาวธิ จี ดั การกบั สง่ิ เหลา่ นน้ั ดว้ ยความ ในส่ิงท่ีต้องการให้เกิดข้ึนภายในชุมชน จึงถือเป็นมูลเหตุจูงใจ ระมดั ระวงั ในแบบทเ่ี หมาะสมและสอดคลอ้ งกบั ชมุ ชนของตน ที่สร้าง “ศูนย์ส่งเสริมและผลิตพันธุ์ข้าวชุมชน” หรือที่ชาวบ้าน ยดึ ถอื ความเปน็ เอกลกั ษณเ์ ฉพาะของแตล่ ะชมุ ชน และมองเหน็ คณุ คา่ ของทรพั ยากรทม่ี ี จนน�ำ มาใชป้ ระโยชนเ์ พอ่ื พง่ึ พาตนเอง” มกั เรยี กดว้ ยความคุน้ เคย คือ ศูนยข์ ้าวชมุ ชนแห่งนีข้ ้ึนมา แนวทางการเผยแพรอ่ งคค์ วามร้หู รือผลงานทเ่ี กิดจาก ภมู ิปญั ญาใหเ้ ป็นประโยชนแ์ กผ่ ้อู ืน่ และสังคมส่วนรวม เป็นผู้ริเริ่มจัดตั้งศูนย์ส่งเสริมและผลิตพันธุ์ข้าวชุมชนตำ�บล ผรู้ เิ รม่ิ เป็นวิทยากรให้ความรู้แก่ผู้ที่มาศึกษาดูงานในศูนย์ฯ จัดให้ เจดยี ์หัก มีหนา้ ทใ่ี นการดูแลวางแผนการผลิตพนั ธุข์ ้าว ด�ำ เนนิ การ การรวมกลมุ่ เกษตรกรนาขา้ ว เป็นศูนย์กลางแหล่งเรียนรู้เกี่ยวกับการทำ�นา รวมถึงวิถีแห่ง ตดิ ตอ่ เรือ่ งการท�ำ ตลาดพนั ธข์ุ า้ ว ตลาดแปรรปู พันธุ์ข้าว เพือ่ แก้ไข เพอ่ื ใหเ้ พอ่ื นเกษตรกรในทอ้ งถน่ิ การพัฒนาจนกลายเป็นชมุ ชนท่ีเขม้ แขง็ ทงั้ ชาวนาไทย เกษตรกร เรอ่ื งเมล็ดพันธขุ์ า้ ว มีการคิดปรับปรุงกระบวนการผลิตเมลด็ พนั ธุ์ สามารถพง่ึ ตนเองไดอ้ ยา่ งยง่ั ยนื ข้าวเพ่ือให้ได้เมล็ดพันธุ์ดีช่วยเพ่ิมผลผลิต ด้วยการปรับปรุง คณุ ภาพดนิ นา้ํ และระบบนเิ วศ รวมไปถงึ การบรู ณาการองคค์ วามรู้ ดา้ นการทำ�นาใหม้ มี าตรฐาน เพอ่ื สรา้ งผลผลติ ใหม้ คี ณุ ภาพอยา่ งมี ประสทิ ธภิ าพ รวมทง้ั ท�ำ การวจิ ยั เมลด็ พนั ธข์ุ า้ ว ผลติ เมลด็ พนั ธขุ์ า้ ว ขา้ วสาร ข้าวกล้องงอก และนํ้าขา้ วกลอ้ งงอกจำ�หน่าย 62 ปราชญเ์ กษตร 72 ปี มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ ปราชญเ์ กษตร 72 ปี มหาวทิ ยาลัยเกษตรศาสตร์ 63
นายเสถียร มาเจริญรงุ่ เรือง องคค์ วามรหู้ รอื ผลงานทเ่ี กดิ จากภมู ปิ ญั ญาสรา้ งสรรค์ โครงสรา้ งดนิ ดมี อี นิ ทรยี วตั ถมุ ากขนึ้ เนอื้ ดนิ มลี กั ษณะรว่ นซยุ และ บทเรียนจากปราชญ์ จังห ัวดกาญจนบุ ีร และพัฒนาเป็นต้นแบบ ยังส่งผลดีต่อส่ิงแวดล้อม ลดโลกร้อน ในบางช่วงที่มีพื้นท่ีว่าง “ผูป้ ลูกออ้ ยระบบน้าํ หยอดแมป้ ลอดฝน” เนอ่ื งจากปลกู ออ้ ยไมท่ นั กจ็ ะปลกู ปยุ๋ พชื สด เช่น ปอเทือง ถ่ัวพร้า “สิ่งเดียวที่จะทำ�ให้เกษตรกรมีคุณภาพชีวิตท่ีดีขึ้น ประดิษฐ์เคร่ืองปลูกอ้อยแทนการใช้แรงงานคน และลด เปน็ ตน้ แล้วไถกลบให้เป็นการเพิม่ อนิ ทรียวัตถใุ นดิน ได้อย่างย่ังยืน ก็คือการพัฒนาตนเองให้เป็นคนมีคุณภาพ ต้นทุน เน่ืองจากการใช้เครื่องจักรจะมีต้นทุนท่ีตํ่ากว่าและให้ มีการศึกษาวิจัย เข้าใจงานท่ีตัวเองทำ� สามารถแก้ปัญหา ประสิทธิภาพที่สูงกว่าแรงงานคนมาก ด้วยแนวคิดน้ีจึงทำ�การ ท่ีมา แรงบนั ดาลใจ แรงผลกั ดันในการพฒั นาองค์ความรู้ และพึ่งพาตนเองได้ การมีท่ีดินมากไม่สำ�คัญเท่ามีน้ํา เพราะ ประดษิ ฐเ์ ครอื่ งปลกู ออ้ ยแบบ 1 รอ่ ง ออ้ ย 4 แถว การปลูก 1 ร่อง หรอื ผลงานที่เกิดจากภมู ิปญั ญา ถ้าอยูใ่ นที่มนี ํา้ เกษตรกรยงั สามารถด�ำ เนินชีวติ ตอ่ ไปได้” 4 แถว เป็นการเพ่ิมประชากรของอ้อย ให้มีระยะปลูกท่ีมีระยะ ตอ้ งการพฒั นาตนเอง และเพอื่ ความอยรู่ อดในการประกอบ ระหว่างแถว 20-25 เซนติเมตร ระยะร่อง 80-100 เซนติเมตร ซึ่งเคร่ืองปลูกดังกล่าวได้ออกแบบผลิตข้ึนใช้เอง โดยพัฒนา อาชีพทำ�ไร่อ้อย ที่มีต้นทุนการผลิตสูงขึ้น จึงมีการบริหารจัดการ ปรบั เปลยี่ นหลงั คารถแทรกเตอรท์ เ่ี ปน็ ผา้ ใบส�ำ หรบั ปอ้ งกนั แสงแดด วางแผนพัฒนาการผลิตให้สอดคล้องกับความต้องการของตลาด มาเป็นถังน้ําที่สามารถบรรจุน้ําได้แทนหลังคา แต่ยังคงใช้ป้องกัน และใช้เทคโนโลยีเพ่ือลดปัญหาเร่ืองของแรงงาน โดยเฉพาะเร่ือง แสงแดดได้ดี ทั้งน้ี เครื่องปลูกสามารถทำ�งานได้ 6 อย่าง ในเวลา ความแปรปรวนของอุตสาหกรรมอ้อย รวมถึงความแปรปรวน เดียวกัน คือ เปิดร่องอ้อย นำ�พันธุ์อ้อยลงหลุม ใส่ปุ๋ย ใส่นํ้า ของปรากฏการณ์ทางธรรมชาติท่ีส่งผลให้ผลผลิตอ้อยไม่ตรง กลบหน้าดิน และกล้ิงลูกกลิ้งทับหน้าดินต่อเนื่องกันในเวลาเดียว ตามเปา้ หมายทว่ี างไว้ จงึ พยายามคดิ คน้ หาวธิ กี าร รปู แบบการปลกู รถไถทตี่ ดิ เครอ่ื งปลกู ออ้ ยจะวง่ิ ไปกลบั รว่ มกบั การใหน้ า้ํ ระบบหยอด อ้อยในแนวทางใหม่ๆ อย่างต่อเนื่อง ลองผิดลองถูกจนได้พบ ใต้ดนิ ทำ�ใหผ้ ลผลิตออ้ ยทไี่ ดเ้ พิ่มขึ้นถึงรอ้ ยละ 80-100 เนน้ ไมเ่ ผา วิธีการปลูกอ้อยแบบไม่รอฝน ด้วยเคร่ืองจักรท่ีประดิษฐ์จาก ทำ�ลายใบออ้ ย แต่ใชว้ ิธไี ถกลบใบอ้อยให้เปน็ ปยุ๋ ในดิน ซง่ึ ส่งผลให้ ความคิดของตนเอง นายเสถยี ร มาเจริญรุง่ เรอื ง อายุ 66 ปี เจา้ ของตน้ ต�ำ รบั ปลกู ออ้ ย แนวทางการเผยแพร่องค์ความรู้หรือผลงานที่เกิดจาก แบบ 1 รอ่ ง 4 แถว ดว้ ยระบบนา้ํ หยอด ภูมปิ ัญญาใหเ้ ปน็ ประโยชน์แก่ผูอ้ ่นื และสงั คมส่วนรวม การศึกษา ปรญิ ญาตรี สาขาบริหารธุรกจิ ม.ราชภฏั ธนบุรี เปน็ ตวั อยา่ งของ “Smart Farmer” เปิดไร่เป็นแหล่งเรียนรู้ด้านการปลูกอ้อย โดยให้เกษตรกร ทอ่ี ย ู่ 378 หม่ทู ่ี 1 ต�ำ บลด่านมะขามเตย้ี ทม่ี กี ารคดิ คน้ พฒั นาหาแนวทาง เข้าเย่ียมชมวิธีการปลูก การดูแลรักษา ตลอดจนการนำ�ต้นแบบ แก้ไขปญั หาจนสามารถลดตน้ ทนุ เครื่องจกั รกลที่ตอ่ เตมิ ขนึ้ มาเปน็ องคว์ ามรู้น�ำ ไปปฏบิ ัติตอ่ ไป อำ�เภอด่านมะขามเต้ยี จงั หวดั กาญจนบรุ ี 71260 โทรศพั ท์ 08 5685 2399 และเพม่ิ ผลผลติ ออ้ ย รางวัลท่ีภาคภมู ิใจ ไดถ้ งึ 30 ตนั ตอ่ ไร่ • เกษตรกรดีเด่นแหง่ ชาติ สาขาอาชพี ทำ�ไร่ ประจ�ำ ปี 2550 ความเชย่ี วชาญ ความช�ำ นาญ • ชาวไรอ่ อ้ ยตวั อยา่ ง ดา้ นการพฒั นาประสทิ ธภิ าพการปลกู ออ้ ย และกิจกรรมทางการเกษตรทดี่ �ำ เนนิ การ ประจ�ำ ปี 2550 ประสบการณ์ท�ำ ไร่ออ้ ยมานานกวา่ 58 ปี และต้นทนุ ลดลง ปราชญ์เกษตร 72 ปี มหาวทิ ยาลัยเกษตรศาสตร์ 65 โดยการท�ำ การทดลองหาแนวทางและนวตั กรรมตา่ งๆ ในการปลกู และคดั เลอื กสายพนั ธอุ์ ้อยทใี่ ห้ผลผลิตเพมิ่ ขึน้ 64 ปราชญเ์ กษตร 72 ปี มหาวทิ ยาลัยเกษตรศาสตร์
ปราชญ์เกษตร 72 ปี มหาวทิ ยาลัยเกษตรศาสตร์ ภาคกลาง ปราชญเ์ กษตร 72 ปี มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ 67
นายบัวลอย ตุม้ สุข องคค์ วามรหู้ รอื ผลงานทเ่ี กดิ จากภมู ปิ ญั ญาสรา้ งสรรค์ ที่มา แรงบนั ดาลใจ แรงผลกั ดันในการพฒั นาองคค์ วามรู้ รางวัลทีภ่ าคภมู ิใจ และพฒั นาเปน็ ตน้ แบบ หรอื ผลงานที่เกิดจากภูมปิ ัญญา “ผปู้ ลกู ป่า ให้ไรน่ าสวนผสม” • เกษตรกรดเี ดน่ แหง่ ชาติ สาขาปลูกสวนปา่ ประจำ�ปี 2553 จังห ัวด ิพษ ุณโลก ขุดยกร่องเพื่อปลูกไม้ยืนต้นต่างๆ โดยกำ�หนดระยะปลูก ประกอบอาชพี ท�ำ นา แตป่ ระสบปญั หาขาดแคลนนาํ้ ในฤดแู ลง้ • เกษตรกรดเี ดน่ ระดับภาคกลาง สาขาไร่นาสวนผสม ประจ�ำ ปี นายบวั ลอย ตุ้มสขุ อายุ 52 ป ี 4x4 เมตร เร่ิมปลูกพันธุ์ไม้ในฤดูฝน เพื่อประหยัดแรงงานใน ดินแตกระแหง จึงคิดหาวิธีในการปรับปรุงพ้ืนท่ีจนเกิดแนวคิดว่า 2547 การรดน้ํา และมีการตกแต่งก่ิงต้นไม้ที่มีความสูงน้อยกว่า คนเราเมอ่ื อายมุ ากขน้ึ ก�ำ ลงั แรงกายยอ่ มทดถอย ประโยชน์ในการ • เกษตรกรดเี ดน่ อนั ดบั 2 ระดบั จงั หวัดพษิ ณุโลก ประจ�ำ ปี การศึกษา ประถมศึกษา 150 เซนติเมตร เพอ่ื ใหล้ ำ�ตน้ เปลาตรง ผลผลติ หลกั ของสวนปา่ ทำ�งานก็ลดน้อยลง แต่ถ้าปลูกต้นไม้ไว้ในสวน เม่ือต้นไม้แก่ขึ้น 2543 ทีอ่ ยู่ 45/2 หมู่ท่ี 8 ต�ำ บลโคกสลุด คือ เนือ้ ไม้ เปน็ การสร้างอาชพี ใหแ้ ก่เกษตรกรในหมบู่ า้ นในการนำ� สามารถนำ�ต้นไม้มาใช้ประโยชน์ได้หลากหลาย จึงเริ่มปลูกต้นไม้ อ�ำ เภอบางกระทมุ่ จังหวดั พิษณุโลก 65110 ไมม้ าแปรรูปเป็นเฟอร์นิเจอร์ต่างๆ เชน่ โต๊ะ เก้าอี้ และเตียงนอน บทเรียนจากปราชญ์ โทรศัพท์ 08 6119 4797 เป็นต้น ซง่ึ เปน็ ผลิตภณั ฑท์ ่มี ีชือ่ เสยี งในจังหวัด และเป็นท่ีต้องการ จนเป็นสวนป่าปลูกในปจั จุบัน ของลูกค้าท้ังในจังหวัดและต่างจังหวัด โดยหลังจากตัดไม้มาใช้ แนวทางการเผยแพรอ่ งค์ความร้หู รอื ผลงานที่เกดิ จาก “การเกษตรจะย่ังยืนได้ หากปฏิบัติตามพระราชดำ�รัส ความเช่ียวชาญ ความชำ�นาญ จะมีการปลูกทดแทนทุกครั้ง ทำ�ให้สวนป่ายังคงเป็นป่าท่ีย่ังยืน ภมู ปิ ญั ญาใหเ้ ป็นประโยชน์แกผ่ ูอ้ ื่น และสังคมส่วนรวม ของพระบาทสมเด็จพระเจ้าอย่หู วั ” และกจิ กรรมทางการเกษตรที่ด�ำ เนนิ การ และนอกเหนือจากเน้ือไม้แล้วสวนป่ายังช่วยอนุรักษ์นํ้าและดิน เมื่อฝนตกน้ําฝนบางส่วนจะถูกต้นไม้ในป่าดูดซับไว้ ซึ่งช่วย ใชพ้ นื้ ทสี่ วนปา่ เปน็ แหลง่ เรยี นรกู้ ารปลกู ปา่ และเปน็ จดุ สาธติ ปลกู ตน้ สัก ยางนา มะคา่ ประดู่ พะยูง และแดง บนพืน้ ที่ ลดการพงั ทลายของหนา้ ดนิ ท�ำ ใหม้ นี าํ้ ใช้ในการท�ำ นาและเลยี้ งปลา การจัดพ้ืนท่ีสวนป่าให้แก่เกษตรกร ผู้สนใจ บุคคลท่ัวไป ทั้งจาก 15 ไร่ มตี น้ ไมม้ ากกวา่ 6,000 ตน้ ท�ำ ใหเ้ กดิ การรวมกลมุ่ ในการน�ำ นอกจากน้ี ต้นไม้ยังช่วยป้องกันไม่ให้แสงแดดตกกระทบผิวดิน ภายในทอ้ งถนิ่ จากจงั หวดั พจิ ติ รและสโุ ขทยั นอกจากนี้ ยงั ใชพ้ นื้ ท่ี ไม้ในสวนปา่ มาผลติ เฟอรน์ เิ จอร์ นอกจากน้ี ยงั สง่ ผลใหด้ นิ ในพนื้ ที่ โดยตรง ส่งผลใหพ้ ืน้ ทใี่ กลเ้ คียงมคี วามร่มรืน่ สวนป่าเป็นแหล่งสร้างรายได้ ให้แก่ตนเองและชาวบ้านในพื้นที่ สวนป่าและพื้นที่ใกล้เคียงมีความอุดมสมบูรณ์ข้ึน ทำ�ให้มีนํ้า อีกดว้ ย เพยี งพอส�ำ หรบั ทำ�นาได้ 8 ไร่ และสามารถเลี้ยงปลาไดอ้ ีกด้วย เกษตรกร ผพู้ ลกิ แผน่ ดนิ แหง้ แลง้ มาเปน็ พน้ื ทช่ี มุ่ ชน้ื เหมาะแกก่ ารท�ำ การเกษตร เพอ่ื สรา้ งรายได้ใหแ้ กต่ นเอง และเพอ่ื นเกษตรกรในหมบู่ า้ น 68 ปราชญเ์ กษตร 72 ปี มหาวทิ ยาลัยเกษตรศาสตร์ ปราชญเ์ กษตร 72 ปี มหาวทิ ยาลยั เกษตรศาสตร์ 69
นายอนชุ ติ สนธสิ ถาพร องคค์ วามรหู้ รอื ผลงานทเี่ กดิ จากภมู ปิ ญั ญาสรา้ งสรรค์ ทม่ี า แรงบันดาลใจ แรงผลกั ดันในการพฒั นาองคค์ วามรู ้ จังหวัดก ุรงเทพมหานคร และพฒั นาเป็นต้นแบบ หรอื ผลงานที่เกดิ จากภูมิปญั ญา “เสี่ยปลา คา้ ส่งออก” เดมิ ประกอบอาชพี ขายกว๋ ยเตย๋ี ว ดว้ ยความชน่ื ชอบการเลย้ี งปลา ปลาปอมปาดัวร์ เป็นปลาท่ีอ่อนไหวต่อสภาพน้ํา การเล้ียง นายอนชุ ติ สนธสิ ถาพร อายุ 59 ป ี จงึ จ�ำ เปน็ ตอ้ งใชเ้ ครอ่ื งมอื ในการควบคมุ อณุ หภมู ิ และจะตอ้ งเปลย่ี นนา้ํ จงึ เลย้ี งปลาปอมปาดวั ร์ไวด้ เู ลน่ เนอ่ื งจากปลาปอมปาดวั รเ์ ปน็ ปลาท่ี ทกุ วนั ปลาปอมปาดวั รเ์ จรญิ เตบิ โตไดด้ ที อ่ี ณุ หภมู ิ 30 องศาเซลเซยี ส สวยงาม แตต่ อ่ มาปลาทเ่ี ลย้ี งสามารถขายได้ และเปน็ การสรา้ งรายได้ การศึกษา ประถมศกึ ษา แต่สำ�หรับพ่อแม่พันธ์ุ ควรเล้ียงท่ีอุณหภูมิ 28 องศาเซลเซียส หลกั ใหแ้ กค่ รอบครวั จงึ เปลย่ี นอาชพี มาเพาะพนั ธป์ุ ลาขาย ที่อย ู่ 14/17 ซอยสขุ ุมวทิ 57 แขวงคลองตันเหนอื โดยธรรมชาตแิ ลว้ เมอ่ื ปลาปอมปาดวั รม์ อี ายุ 15 เดอื น ปลาสามารถ เขตวฒั นา จงั หวัดกรุงเทพมหานคร 10110 ผสมพันธ์ุกันเองได้ แต่หากต้องการเลือกสีของตัวลูกต้องทำ�การ แนวทางการเผยแพร่องค์ความรู้หรือผลงานที่เกิดจาก โทรศัพท์ 08 6906 8577 แยกพอ่ แมพ่ นั ธอ์ุ อกมา ซง่ึ ปลาปอมปาดวั ร์ใชเ้ วลา 3 วนั ในการฟกั ไข่ ภมู ปิ ัญญาให้เปน็ ประโยชน์แกผ่ ้อู ่ืน และสังคมสว่ นรวม ให้เป็นตัว หลังลูกปลาออกมาเป็นตัว แม่พันธ์จุ ะให้ลูกปลากินเมือก ให้ความรู้ด้านการเลี้ยง การดูแลฟาร์ม และตลาดปลา ความเชย่ี วชาญ ความชำ�นาญ ทเ่ี กาะอยตู่ ามตวั แมพ่ นั ธ์ุ จนกระทง่ั ลกู ปลามอี ายุ 15 วนั จงึ สามารถ และกิจกรรมทางการเกษตรทดี่ �ำ เนินการ แยกลกู ปลาออกจากแมพ่ นั ธป์ุ ลาได้ ส�ำ หรบั อาหารปลาปอมปาดวั ร์ ไดแ้ ก่ ปอมปาดวั ร์ แก่บคุ คลทส่ี นใจ หนว่ ยงานภาครัฐและเอกชน โดยใช้ ไข่กุ้ง ไข่ตุ๋น หนอนแดง อาหารเสริม และหัวใจวัว ซ่ึงหัวใจวัว ฟาร์มเปน็ แหลง่ ศกึ ษา เรยี นรู้ และฝึกฝนการเล้ียง มีประสบการณก์ วา่ 38 ปี ในการเพาะพนั ธุ์ปลาปอมปาดัวร์ เปน็ เคลด็ ลบั ในการเรง่ สปี ลาใหม้ สี สี นั สดใสสวยงาม ปลาปอมปาดวั รท์ ่ี ปลาแห่งลุ่มนํ้าอเมซอน จนสามารถขยายธุรกิจเป็นฟาร์มปลา เปน็ ทต่ี อ้ งการของตลาดมขี นาด 2-7 นว้ิ มรี าคาตง้ั แต่ 40-200 บาท รางวัลท่ภี าคภูมิใจ สง่ ออกทว่ั ท้งั ภูมิภาคเอเชยี ยโุ รป และตะวนั ออกกลาง โดยใชช้ อ่ื ตอ่ ตวั ซง่ึ ในประเทศไทยมคี แู่ ขง่ ทางการตลาดนอ้ ย เพราะปลาปอมปาดวั ร์ • เกษตรกรดเี ดน่ แหง่ ชาติ สาขาอาชพี เพาะเลย้ี งปลาสวยงาม ฟารม์ ว่า P&Y Discus ในแตล่ ะเดอื นมกี ารสง่ ออกปลาปอมปาดัวร์ เปน็ ปลาทเ่ี ลย้ี งยาก ตอ้ งการการเอาใจใสใ่ นการดแู ล ถงึ 20,000 ตวั และพรรณไมน้ า้ํ ประจ�ำ ปี 2553 ผเู้ ลย้ี งปลาเพอ่ื การดเู ลน่ จนกลายมาเปน็ บทเรยี นจากปราชญ์ “กอ่ นจะลงมือทำ� ต้องศึกษา เรยี นรู้ สมั ผัสถึงของจริง ผเู้ พาะพนั ธป์ุ ลาปอมปาดวั ร์ “ราชนิ ตี ปู้ ลา” และต้องมคี วามเอาใจใส่ จงึ จะประสบความส�ำ เร็จ” เพอ่ื การสง่ ออกเปน็ ปราชญ์เกษตร 72 ปี มหาวิทยาลยั เกษตรศาสตร์ 71 รายใหญท่ ส่ี ดุ ในประเทศ 70 ปราชญเ์ กษตร 72 ปี มหาวิทยาลยั เกษตรศาสตร์
นายนรงค์ เรียนรอบกจิ องคค์ วามรหู้ รอื ผลงานทเ่ี กดิ จากภมู ปิ ญั ญาสรา้ งสรรค์ ทีม่ า แรงบนั ดาลใจ แรงผลักดนั ในการพฒั นาองค์ความร ู้ แนวทางการเผยแพรอ่ งคค์ วามรหู้ รอื ผลงานทเ่ี กดิ จาก และพัฒนาเปน็ ตน้ แบบ หรือผลงานท่ีเกดิ จากภูมปิ ญั ญา ภมู ปิ ญั ญาใหเ้ ป็นประโยชนแ์ ก่ผ้อู ื่น และสงั คมส่วนรวม “ต้นแบบพอ่ ปลาบู่ ผู้ไม่หวงวชิ า” จังห ัวดนครปฐม ทำ�การเพาะพันธุ์ ขยายพันธุ์ปลาบู่ ที่มีเทคนิคพิเศษคือ เนอื่ งจากบดิ ามารดาประกอบอาชพี คา้ ขาย และอาชพี ประมง เร่ิมต้นจากการเพาะเล้ียงปลาบู่ท่ีได้รับความนิยมจากตลาด การแยกลูกปลาบู่ออกจากบอ่ อนุบาล โดยแยกลกู ปลาทม่ี นี าํ้ หนกั นํ้าจืด มีรายได้พอยังชีพไปวันๆ หน่ึง ท�ำ ให้ไม่สามารถเรียนต่อ มากขึ้น จนกลายเป็นปลาเศรษฐกิจ จำ�หน่ายได้ราคาสูง ทำ�ให้มี 50-100 กรมั จ�ำ นวน 20 ตัว ตอ่ พ้ืนท่ี 1 ลูกบาศกเ์ มตร ลงใน ในระดับสูงได้ และยังมีน้องเรียนอีก 4 คน ท�ำ ให้มีรายจ่ายมาก ผู้เล้ียงปลาบู่เพ่ิมข้ึน จึงได้ให้คำ�แนะนำ�การเล้ียงปลาบู่แก่ผู้มา บอ่ ดินหรอื ในกระชัง และให้อาหาร 2 วนั เว้น 1 วันในช่วงอากาศ จึงหันมาประกอบอาชีพทำ�การประมงโดยใช้อวนล้อมปลาจาก ขอค�ำ ปรกึ ษาและหาตลาดใหแ้ กผ่ เู้ ลยี้ งปลาบู่ โดยการรวบรวมปลา ปกติ หากเขา้ สู่ฤดหู นาวจะลดปริมาณอาหาร และปรับเปลีย่ นเวลา ธรรมชาตใิ นแม่นา้ํ ท่าจนี แตม่ กี รรมวธิ ขี ัน้ ตอนทยี่ ุ่งยาก และยงั พบ จดั ส่งให้ตามร้านอาหาร ภัตตาคาร และผจู้ ัดโตะ๊ จนี และยังใชเ้ วลา ให้อาหารเป็นช่วงบ่าย เน่ืองจากช่วงนี้ปลามีความเครียดและ ปัญหาปลาบู่มักติดอวนค่อนข้างมาก อีกทั้งไม่สามารถหาตลาด ทกุ วนั พธุ ของสปั ดาหเ์ ปน็ วนั หยดุ ท�ำ การของฟารม์ เพอ่ื ใหค้ �ำ ปรกึ ษา ติดเชื้อง่าย ทำ�ให้ปลาไม่กินอาหาร ซึ่งแก้ปัญหาด้วยการให้ จำ�หน่ายปลาบู่ได้ เน่ืองจากคนไทยถือว่าปลาบู่เป็นปลาในตำ�นาน ปญั หาดา้ นการจดั การและการดแู ลรกั ษาแกผ่ เู้ ลยี้ งปลา และผสู้ นใจ เกลือเม็ดแก่ปลา ซ่ึงเกลือเม็ดช่วยลดความเครียด และรักษา พื้นบ้าน ไม่มีผู้นิยมบริโภคมากนัก จึงได้เริ่มนำ�ปลาบู่ท่ีได้จาก ทั่วไปโดยไม่คิดค่าใช้จ่าย และยังเป็นท่ีปรึกษาของบริษัทผู้ผลิต การจับในแม่นํ้าท่าจีนมารวบรวมเลี้ยงในกระชัง แล้วติดต่อตลาด อาหารสตั วจ์ ากประเทศสหรฐั อเมรกิ า เชน่ บรษิ ทั เบทาโกร อโกรกรปุ๊ จำ�หน่ายปลาบ่ใู นกรุงเทพฯ ต่อมาปี พ.ศ. 2515 มตี ลาดฮกเก้ียน จำ�กัด (มหาชน) นอกจากนี้ ยังเปิดฟาร์มให้เป็นจุดสาธิตของ นวนครมารับซ้ือปลาสด จึงนำ�ปลาบู่ไปขาย ขายได้กิโลกรัมละ กรมประมงทางด้านการเพาะเลี้ยงสัตว์นํา้ ดว้ ย 8 บาท ซ่ึงเป็นราคาทีน่ ่าพอใจมาก ประกอบกับไดศ้ กึ ษาหาความรู้ รางวลั ทภ่ี าคภูมิใจ ผรู้ เิ รม่ิ เพาะพนั ธป์ุ ลาบู่ เพ่ิมเติมที่ไม่ให้ปลาบู่ตาย โดยใช้เวลาศึกษาค้นคว้าหาเทคนิค นายนรงค์ เรยี นรอบกจิ อายุ 58 ป ี เปน็ รายแรกของประเทศไทย อย่ถู ึง 4 ปี จึงประสบความส�ำ เร็จ • เกษตรกรดีเด่นแห่งชาติ สาขาอาชีพเพาะเล้ียงสัตว์น้ําจืด และมกี ารเผยแพรข่ อ้ มลู แกเ่ กษตรกร ประจ�ำ ปี 2543 การศกึ ษา มธั ยมศกึ ษาตอนตน้ ใหห้ นั มาเลย้ี งปลาบเู่ พม่ิ มากขน้ึ บทเรยี นจากปราชญ์ ทีอ่ ยู ่ 10 หมูท่ ี่ 1 ต�ำ บลดอนแฝก “การเล้ียงสัตว์น้ําให้ประสบความสำ�เร็จ ต้องมีความ อ�ำ เภอนครชัยศรี จงั หวัดนครปฐม 73120 มุ่งมั่น ต้งั ใจ ต้องมกี ารปฏิบัตจิ ริง ทดลองจริง” โทรศัพท์ 08 1986 7472 ความเช่ียวชาญ ความชำ�นาญ แบคทีเรียที่ช่วยในการย่อยในลำ�ไส้ ทำ�ให้ปลามีอัตราในการ และกจิ กรรมทางการเกษตรทีด่ �ำ เนนิ การ รอดตายมากกว่าการเลี้ยงแบบปกติ จนสามารถส่งปลาออกไป จำ�หน่ายยังประเทศสิงคโปร์ มาเลเซีย และจีน ในปริมาณ ผกู้ อ่ ตัง้ บริษทั โนรฟี าร์ม กรุ๊ป ท่มี กี ารเล้ียงและเพาะขยาย 500-1,000 กโิ ลกรัมต่อเดอื น พันธุ์ปลาบู่มากกว่า 100 กระชัง จนกลายเป็นปลาเศรษฐกิจ ท่ีจำ�หน่ายได้ราคาสูงและเป็นที่ต้องการของตลาดต่างประเทศ เป็นอย่างมาก นอกจากน้ี ยังได้รับใบรับรองการผลิตสัตว์นํ้า ข้นั ปลอดภัยจากกรมประมงด้วย 72 ปราชญ์เกษตร 72 ปี มหาวิทยาลยั เกษตรศาสตร์ ปราชญเ์ กษตร 72 ปี มหาวทิ ยาลัยเกษตรศาสตร์ 73
องคค์ วามรหู้ รอื ผลงานทเ่ี กดิ จากภมู ปิ ญั ญาสรา้ งสรรค์ และพัฒนาเปน็ ตน้ แบบ ที่มา แรงบันดาลใจ แรงผลักดันในการพฒั นาองคค์ วามรู้ รางวลั ทภ่ี าคภูมิใจ นางจรญู ไกรเนตร หรอื ผลงานทเ่ี กดิ จากภูมิปัญญา มีแนวคิดในการเลี้ยงกุ้งแบบเขาวงกต คือการขุดบ่อเล็ก • แม่ดีเด่นแห่งชาติ สาขาแม่ผู้เป็นเกษตรกร จังหวัด จังห ัวดส ุมทรปราการ “แมเ่ ลยี้ งกุง้ ชีวภาพ ปลอดสารพษิ ” ในบ่อใหญ่ โดยใช้จุลินทรีย์ที่ได้จากการหมักของเปลือกสับปะรด เดิมในพื้นที่มีการทำ�นาข้าวคร่ึงปี และทำ�นากุ้งครึ่งปี แต่ สมุทรปราการ ประจ�ำ ปี 2553 กับกากน้ําตาล ในอตั ราสว่ น 1 ต่อ 1 มาบ�ำ บดั น้าํ ในบอ่ ใหญ่แลว้ จงึ ตอ่ มานา้ํ ทะเลหนนุ สงู ท�ำ ใหน้ าํ้ ในพน้ื ทเ่ี ปน็ นา้ํ กรอ่ ยไมส่ ามารถท�ำ นา นางจรูญ ไกรเนตร อายุ 57 ป ี คอ่ ยปลอ่ ยนา้ํ เขา้ บอ่ เลก็ ซงึ่ ระหวา่ งบอ่ เลก็ กบั บอ่ ใหญจ่ ะมปี ระตนู า้ํ ข้าวได้ เกษตรกรในพ้ืนที่เลยหันมาเลี้ยงกุ้งตลอดท้ังปี และใน • เกษตรกรส�ำ นึกรกั บา้ นเกิด ประจำ�ปี 2553 กน้ั มหี ลกั การปลอ่ ยลกู กงุ้ แบบปลอ่ ยบางลงในบอ่ เลก็ โดยปลอ่ ย ปี พ.ศ. 2542 มีการสนับสนุนจากหน่วยงานภาครัฐให้เกษตรกร การศกึ ษา มัธยมศึกษาตอนปลาย ลูกกุ้งในปริมาณท่ีน้อยกว่าฟาร์มท่ัวไป ในปริมาณ 10,000 ตัว เล้ยี งกุง้ มากขึ้น มกี ารนำ�พันธ์ุกงุ้ จากแหลง่ ต่างๆ มาเลย้ี ง ซึ่งเป็น บทเรยี นจากปราชญ์ ทีอ่ ยู ่ 27 บ้านคลองยายหลี หม่ทู ี่ 12 ต่อไร่ เมื่อกุ้งโตจะปล่อยกุ้งจากบ่อเล็กมาบ่อใหญ่ การให้อาหาร จดุ ก�ำ เนดิ การเกดิ โรคระบาดกงุ้ ตนเปน็ เกษตรกรรายหนง่ึ ทป่ี ระสบ ตำ�บลแหลมฟา้ ผา่ อ�ำ เภอพระสมทุ รเจดยี ์ เล้ียงกุ้งใช้จุลินทรีย์ท่ีได้จากการผสมระหว่างมูลสัตว์ น้ําหมัก ร�ำ “ทำ�การเกษตรแบบธรรมชาติ ไม่ทำ�ลายส่ิงแวดล้อม จงั หวดั สมทุ รปราการ 10290 และแกลบ มาป้ันเป็นก้อน โยนลงไปในบ่อทุกๆ 15 วัน โดยให้ จะท�ำ ใหเ้ กิดความยัง่ ยนื ชวั่ ลกู ชว่ั หลาน” โทรศพั ท์ 08 4406 5043 1 ก้อน ต่อพื้นท่ี 1 ตารางเมตร เพื่อสลายของเสีย ทำ�ให้กุ้ง ไมเ่ กดิ ความเครียด ผลผลติ ทไ่ี ดจ้ งึ มีคณุ ภาพและปลอดภัย เป็นท่ี ปญั หานี้ จงึ เรมิ่ ศกึ ษาหาความรจู้ ากภายนอก แล้วกลบั มาวเิ คราะห์ ความเชี่ยวชาญ ความชำ�นาญ ต้องการของตลาดยุโรป นอกจากนี้ ยังแปรรูปกุ้งเป็นผลิตภัณฑ์ และกิจกรรมทางการเกษตรท่ดี ำ�เนนิ การ ต่างๆ เช่น กุ้งแห้ง กุ้งกรอบสมุนไพร และกุ้งเหยียด เป็นต้น พืน้ ที่ ท�ำ ใหท้ ราบว่าจุลนิ ทรยี ์ช่วยลดปญั หาการเกิดโรคได้ ซงึ่ เป็นสนิ ค้า OTOP ระดบั สีด่ าวของจังหวดั สมุทรปราการ เลี้ยงกุ้งแบบธรรมชาติ อาศัยการข้ึนลงของระดับน้ําทะเล แนวทางการเผยแพร่องค์ความรหู้ รือผลงานทเ่ี กิดจาก ใช้ระบบแอร์โดรนกิ ส์ จึงเปน็ ฟาร์มท่ปี ลอดภยั จากสารเคมี มีการ ผแู้ กป้ ญั หาการเกดิ โรคระบาดของกงุ้ ภูมปิ ญั ญาให้เป็นประโยชน์แกผ่ ู้อ่ืน และสงั คมส่วนรวม จดั การฟารม์ ทไี่ ดม้ าตรฐาน จนไดร้ บั ใบรบั รองการปฏบิ ตั ทิ างประมง โดยใชว้ ธิ ชี วี ภาพในการเลย้ี งกงุ้ ท่ีดี สำ�หรับการผลิตสัตว์นํ้า (GAP) และได้รับใบรับรองอาหาร แทนการใชย้ า สารเคมี เปน็ วทิ ยากรบรรยายการเลย้ี งสตั วน์ า้ํ และเปดิ ฟารม์ ตนเองให้ ปลอดภยั (GMP) ในการแปรรูปกงุ้ ซง่ึ เปน็ การลดตน้ ทนุ การผลติ เปน็ แหลง่ เรยี นรแู้ กเ่ กษตรกรผสู้ นใจและบคุ คลทว่ั ไป จากหนว่ ยงาน และไมท่ �ำ ลายสง่ิ แวดลอ้ ม ภาครัฐและเอกชน ท้งั ชาวไทยและชาวต่างชาติ ซ่งึ ในแต่จะปีจะมี 74 ปราชญเ์ กษตร 72 ปี มหาวทิ ยาลยั เกษตรศาสตร์ เกษตรกรและผสู้ นใจมาเรยี นรู้ในฟารม์ กงุ้ มากกวา่ 1,000 คน ปราชญ์เกษตร 72 ปี มหาวทิ ยาลัยเกษตรศาสตร์ 75
นายสเุ ทพ เพง็ แจ้ง องคค์ วามรหู้ รอื ผลงานทเ่ี กดิ จากภมู ปิ ญั ญาสรา้ งสรรค์ แฝกในพน้ื ทน่ี า เพอ่ื ทำ�ใหด้ นิ รว่ นซุย ท�ำ ใหข้ า้ วเจรญิ เตบิ โตดี โดย แนวทางการเผยแพรอ่ งคค์ วามรหู้ รอื ผลงานทเ่ี กดิ จาก และพฒั นาเป็นตน้ แบบ ในปัจจบุ นั สามารถผลิตขา้ วไดถ้ งึ 75 ถังตอ่ ไร่ นอกจากน้ี ยังปลกู ภูมิปัญญาใหเ้ ปน็ ประโยชนแ์ ก่ผู้อน่ื และสงั คมส่วนรวม “ผู้พลกิ ฟ้ืนแผ่นดินด้วยถ่ินแฝก” หญา้ แฝกบรเิ วณรอบสวนเพอื่ รกั ษาความชมุ่ ชน้ื ในดนิ ซงึ่ ยงั เปน็ การ เป็นหมอดินอาสาประจำ�หมู่บ้าน มีการตั้งกลุ่มชุมชน เริ่มปรับสภาพพ้ืนที่จากท่ีเป็นที่ราบลุ่ม มีนํ้าท่วมขัง เป็น กกั เก็บนาํ้ ไว้ใตด้ ินดว้ ย จังห ัวด ิพจิตร การขดุ บอ่ นาํ้ และนำ�ดนิ ทไี่ ดจ้ ากการขดุ บอ่ มาปลกู พชื แตเ่ นอ้ื ดนิ ท่ี คนรักษ์แฝก ในทุกๆ ปี ก่อนฤดูกาลการทำ�การเกษตรต้ังแต่ ขุดมาเป็นดินเหนียว แน่นทึบ ขาดความอุดมสมบูรณ์ ปลูกพืช ท่มี า แรงบนั ดาลใจ แรงผลักดนั ในการพัฒนาองค์ความร้ ู ไมเ่ จรญิ เติบโต จึงปรบั สภาพดนิ ใหเ้ หมาะสมตอ่ การปลกู พืช โดย หรอื ผลงานที่เกดิ จากภูมิปัญญา ปี พ.ศ. 2552 จนถึงปจั จุบนั จะจัดรณรงค์ใหเ้ กษตรกรเอาดนิ ไป ใชป้ ุ๋ยคอกในการบ�ำ รงุ ดิน จนกระทง่ั ดนิ มีธาตอุ าหาร สามารถปลกู ตรวจธาตอุ าหาร ซง่ึ เปน็ การลดตน้ ทนุ การผลติ และยงั เปน็ วทิ ยากร พืชได้ เม่อื พชื เจริญเตบิ โตจะฉดี น้าํ หมกั ทีไ่ ด้จากการนำ�ส่ิงเหลอื ใช้ ท่ีมอี ย่ใู นหม่บู า้ น เช่น หอยเชอรี่ ลกู ปลา และ พด.2 หรอื มะละกอ เกษตรกรในพื้นที่ใกล้เคียงใช้สารเคมีในการทำ�การเกษตร สอนวชิ าเกษตร เร่ืองหญ้าแฝก การปรับปรงุ บำ�รุงดนิ การท�ำ ปุ๋ย กลว้ ย ฟักทอง และ พด.2 หมกั ท้ิงไว้ 1 ปี หลังจากนั้นสง่ ตัวอย่าง เม่ือได้กล่ินสารเคมีจะรู้สึกปวดหัว ประกอบกับตนเองเป็น ให้แกน่ ักเรียนท้ังในและต่างจังหวัด ทงั้ หมด 6 โรงเรียน นอกจาก นํา้ หมักท่ไี ด้ไปยงั ส�ำ นักงานพัฒนาทด่ี ินเขต8 เพอ่ื วิเคราะหธ์ าตุอาหาร โรคภมู แิ พ้ และตอ่ มาในปี พ.ศ.2539 ไดม้ โี อกาสดรู ายการโทรทศั น์ น้ี ยงั ใชพ้ นื้ ท่กี ารเกษตรของตนเป็นจุดเรยี นรู้ ซงึ่ มีเกษตรกรและ ในขณะที่พืชเจริญเติบโตหากมีแมลงศัตรูพืชรบกวนจะใชส้ มนุ ไพร ทน่ี �ำ เสนอโครงการพระราชด�ำ ริ เกษตรทฤษฎีใหม่ ท�ำ ใหเ้ กดิ ความ ผู้สนใจเขา้ เย่ยี มชม เฉล่ยี ถงึ ปลี ะ 1,000 คน สนใจในการปรับสภาพดินก่อนปลูกพืช จึงไปสมัครเป็นหมอดิน รางวัลทภี่ าคภูมิใจ อาสา เพ่อื ศึกษาหาความรู้ในการฟน้ื ฟสู ภาพดิน • เกษตรกรดีเด่นแห่งชาติ สาขาการพัฒนาที่ดินเพ่ือ เกษตรกรรม ประจำ�ปี 2555 เกษตรกรผปู้ รบั ปรงุ ดนิ • ชนะเลิศการประกวดพัฒนาและรณรงค์การใช้หญ้าแฝก เพอ่ื ใหเ้ หมาะตอ่ การท�ำ การเกษตร อันเน่ืองจากพระราชดำ�ริ ประเภทการปลูกและส่งเสริมการปลูก โดยใชห้ ญา้ แฝก และผลติ ภณั ฑเ์ ทคโนโลยชี วี ภาพ ประจ�ำ ปี 2552 นายสุเทพ เพ็งแจง้ อายุ 55 ป ี มาใชป้ รบั ปรงุ คณุ ภาพดนิ บทเรยี นจากปราชญ์ สง่ ผลใหผ้ ลผลติ ในพน้ื ทเ่ี พม่ิ ขน้ึ การศกึ ษา มัธยมศึกษาตอนตน้ “ทำ�การเกษตรทฤษฎีใหม่ ช่วยลดรายจ่าย ปลอดภัย ที่อยู่ 92/1 หมูท่ ี่ 3 ตำ�บลเขาทราย จากสารเคมี ท�ำ ใหส้ ุขภาพดขี ึ้น มีรายได้ตลอดท้งั ป”ี อำ�เภอทบั คล้อ จังหวัดพิจติ ร 66230 โทรศัพท์ 08 2394 6892 ความเชย่ี วชาญ ความช�ำ นาญ ท่ีมีอยใู่ นท้องถิน่ เชน่ กลอย บอระเพด็ หนอนตายหยาก เปน็ ตน้ และกจิ กรรมทางการเกษตรท่ีดำ�เนินการ สับใหล้ ะเอียดหมักรวมกบั พด.7 ท้ิงไว้ 7 วนั สามารถนำ�นาํ้ หมกั ไปฉีดพ่นป้องกันกำ�จัดแมลงได้ หลังจากเก็บเก่ียวข้าวจะปลูก ปรับสภาพดนิ โดยใชป้ ยุ๋ คอก ปุ๋ยนํา้ ปุ๋ยพืชสด และยาหมกั ปยุ๋ พชื สด(ปอเทอื ง) เพอ่ื เพม่ิ ไนโตรเจนในดนิ และมกี ารปลกู หญา้ สมุนไพรพื้นบ้าน ปลูกหญ้าแฝก โดยยึดแนวพระราชดำ�ริการทำ� การเกษตรทฤษฎีใหม่ เพื่ออนุรักษ์ดินและนํ้า ทำ�ให้ผลผลิตทาง ปราชญเ์ กษตร 72 ปี มหาวทิ ยาลัยเกษตรศาสตร์ 77 การเกษตรเพิม่ ข้ึน 76 ปราชญ์เกษตร 72 ปี มหาวิทยาลยั เกษตรศาสตร์
นายจรญู จวนเจรญิ องคค์ วามรหู้ รอื ผลงานทเ่ี กดิ จากภมู ปิ ญั ญาสรา้ งสรรค์ เหยยี ดกางออก ระยะทสี่ าม ระยะแยม้ บาน ดอกทยอยบานท้ังต้น แนวทางการเผยแพรอ่ งคค์ วามรหู้ รอื ผลงานทเ่ี กดิ จาก จังห ัวดนครนายก และพัฒนาเปน็ ต้นแบบ มกี ารผสมเกสร ตอ้ งหยดุ ฉดี ยา ระยะทสี่ ่ี ระยะกลบี ดอกด�ำ ใหฉ้ ดี ยา ภูมิปัญญาให้เป็นประโยชน์แก่ผู้อืน่ และสังคมสว่ นรวม “คนเตมิ ชวี ติ มะยงชดิ สวนตายาย” ผลติ มะยงชดิ โดยแบง่ การบ�ำ รงุ ตน้ มะยงชดิ ออกเปน็ 3 ชว่ งๆ ไลแ่ มลง ระยะทห่ี า้ ระยะกลบี ดอกรว่ ง ใหฉ้ ดี สารเรง่ บ�ำ รงุ และระยะ เปดิ สวนใหเ้ ปน็ แหลง่ เรยี นรู้ และเปน็ วทิ ยากรใหแ้ กห่ นว่ ยงาน นายจรญู จวนเจรญิ อายุ 63 ปี ละ 4 เดือน คือ ช่วงที่ 1 เดือนเมษายนถึงเดือนกรกฎาคม ท่หี ก กลบี ดอกร่วงหมด ดอกพฒั นาเป็นผล ซง่ึ ตง้ั แตร่ ะยะแรกถงึ ภาครัฐในการเผยแพร่ความรู้การผลิตมะยงชิด และการทำ�ไร่นา หลังเก็บเก่ียวผลผลิตให้บำ�รุงต้นด้วยปุ๋ยคอก เสริมด้วยปุ๋ยเคมี ระยะท่ีหกใช้เวลา 25 วัน เม่ือติดผลให้บำ�รุงด้วยสารเร่งทางดิน สวนผสม ให้แกเ่ กษตรกร และผูส้ นใจทว่ั ไป การศึกษา ประถมศึกษา สูตร 16-16-16 และปุย๋ นํา้ อนิ ทรีย์ชวี ภาพ ชว่ งท่ี 2 เดือนสงิ หาคม ใส่ปุย๋ สูตรเสมอ ให้นาํ้ เตม็ ที่ เม่ือครบ 35 วัน ผลทไี่ มส่ มบรู ณจ์ ะ ทีอ่ ย่ ู 81/1 หม่ทู ี่ 10 ตำ�บลทา่ ชา้ ง ถึงเดือนพฤศจิกายน ระยะสะสมอาหารเพื่อการออกดอก ให้ใส่ รว่ ง ซง่ึ เป็นระยะทิง้ ผลคร้ังแรก จากนนั้ เมือ่ ครบ 55 วัน เปน็ การทงิ้ รางวลั ที่ภาคภูมิใจ อ�ำ เภอเมอื ง จงั หวัดนครนายก 26000 ปุ๋ยเคมี สูตร 8-24-24 และเสริมด้วยน้ําหมักจากไข่หอยเชอรี่ ผลอกี ครง้ั ชว่ งนี้ถา้ มะยงชดิ มีการท้ิงผลมาก เกษตรกรต้องใสป่ ยุ๋ • เกษตรกรดเี ดน่ ระดบั จงั หวดั นครนายก สาขาไรน่ าสวนผสม โทรศัพท์ 08 6139 6446 สำ�หรับฉีดทางใบ เพ่ือเป็นสารเร่งก่อนออกดอก ช่วงท่ี 3 เดือน ธันวาคมถึงเดือนมีนาคม ระยะติดดอกติดผล ต้องบำ�รุงต้น และนาํ้ อยา่ งเตม็ ที่ และในชว่ งทผี่ ลก�ำ ลงั เจรญิ เตบิ โตตอ้ งใสป่ ยุ๋ ทาง ประจ�ำ ปี 2548 ความเชี่ยวชาญ ความชำ�นาญ ใหส้ มบรู ณ์ โดยใส่ปุย๋ สตู ร 8-24-24 รอบทรงพุ่ม และเสรมิ ด้วย ดนิ และทางใบสตู ร 13-13-21 และฉดี น้ําหมักจากหอยเชอร่มี ากๆ • เกษตรกรดีเดน่ ระดบั ภาคตะวนั ออก ประจ�ำ ปี 2548 และกจิ กรรมทางการเกษตรทดี่ �ำ เนินการ ปุ๋ยชีวภาพ มีการให้นํ้าอย่างสม่ําเสมอ ไม่ปล่อยให้ดินแห้ง เพอื่ ชว่ ยใหต้ ้นสมบรู ณ์ ผลท่ไี ด้จะมขี นาดใหญ่ รสชาตหิ วานกรอบ เมอื่ อากาศเรม่ิ หนาวทอี่ ณุ หภมู ิ20-21 องศาเซลเซยี ส ตน้ มะยงชดิ นอกจากนี้ ในฤดูเก็บเกี่ยวผลผลิตจะเปิดเป็นสวนท่องเที่ยว เจ้าของสวนตายาย ท่ีมีการทำ�สวนมะยงชิดพันธ์ุทูลเกล้า จะแทงช่อดอกออกมา ซ่ึงช่อดอกมีการพัฒนาเป็น 6 ระยะ คือ เชงิ เกษตรขนาดเล็กใหน้ กั ทอ่ งเที่ยวเขา้ ชมสวนอีกด้วย บทเรียนจากปราชญ์ มากวา่ 20 ปี บนเน้อื ที่ 10 ไร่ มตี น้ มะยงชดิ กวา่ 400 ต้น ซึง่ ตน้ มะยงชดิ เปน็ พชื ทมี่ กี ารเจรญิ เตบิ โตแบบพงึ่ พาสภาพภมู อิ ากาศ ผผู้ ลติ มะยงชดิ ที่มา แรงบนั ดาลใจ แรงผลักดันในการพัฒนาองค์ความร ู้ “อดทน ขยนั หมนั่ เพยี ร ปลกู พชื แซม ท�ำ สวนไมผ้ ลยงั่ ยนื ภายนอก จึงจำ�เป็นต้องมีการบำ�รุงต้นอย่างเหมาะสม เพื่อให้ โดยการพจิ ารณาหลกั ของสภาพแวดลอ้ ม มีรายได้ท้งั ปี” มะยงชดิ ตดิ ผล และภมู อิ ากาศในพน้ื ท่ี หรอื ผลงานทเ่ี กดิ จากภูมิปัญญา เริ่มปลูกมะยงชิดจากคำ�แนะนำ�ของเจ้าหน้าท่ีเกษตรจังหวัด นครนายก ระหว่างรอมะยงชิดออกผล มีการปลูกผักสวนครัว เพอ่ื เป็นรายไดเ้ สริม ระยะแรก แทงช่อดอกติดเป็นเดือยไก่ประมาณ 1-2 เซนติเมตร ชว่ งนตี้ อ้ งบำ�รุงฮอร์โมน ระยะที่สอง ระยะเหยียดต้นหนู ช่อดอก 78 ปราชญเ์ กษตร 72 ปี มหาวทิ ยาลัยเกษตรศาสตร์ ปราชญ์เกษตร 72 ปี มหาวทิ ยาลัยเกษตรศาสตร์ 79
นายดำ�รงศกั ดิ์ วริ ยศริ ิ องคค์ วามรหู้ รอื ผลงานทเี่ กดิ จากภมู ปิ ญั ญาสรา้ งสรรค์ ทมี่ า แรงบันดาลใจ แรงผลกั ดันในการพัฒนาองคค์ วามรู้ รางวัลท่ีภาคภมู ิใจ และพัฒนาเป็นตน้ แบบ หรอื ผลงานทเี่ กดิ จากภูมิปญั ญา “เกษตรกรบัณฑติ ผเู้ นรมิตพนั ธ์ฝุ ร่ัง” • นักปรับปรุงพันธ์ุพืชดีเด่น จากสมาคมนักปรับปรุงพันธ์ุ จังห ัวดเพชรบูร ์ณ ขยายพันธุ์พืชโดยใช้วิธีการทาบกิ่ง เน่ืองจากการทาบกิ่ง เรียนจบทางด้านการเกษตร จึงทำ�ให้เห็นถึงความสำ�คัญ ขยายพนั ธ์ุพชื แหง่ ประเทศไทย ประจำ�ปี 2549 นายด�ำ รงศกั ดิ์ วริ ยศริ ิ อายุ 78 ป ี สามารถตดั กง่ิ ลงปลกู ไดท้ นั ที ซง่ึ การพฒั นาพนั ธพ์ุ ชื ทด่ี ี จำ�เปน็ ตอ้ ง ในการปรบั ปรงุ พนั ธพุ์ ชื เนอ่ื งจากมผี สู้ นใจปรบั ปรงุ พนั ธนุ์ อ้ ย เพราะ • นิสิตเก่าดีเด่นคณะเกษตร มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ ใชร้ ะยะเวลาในการพฒั นาพนั ธ์ุ ฝรง่ั กเ็ ชน่ เดยี วกนั มกี ารพฒั นาพนั ธุ์ การปรับปรงุ พันธุ์พชื แต่ละชนิดต้องใช้เวลานาน การศึกษา ปรญิ ญาตรี สาขาเกษตรศาสตร์ กว่า 30 ปี เพ่ือให้ได้ฝรั่งพันธ์ุ “ทับทิมสยาม” ที่เกิดจากการใช้ ประจำ�ปี 2555 คณะเกษตร ม.เกษตรศาสตร์ ฝรงั่ พนั ธแ์ุ ดงบางกอกเปน็ แมพ่ นั ธ์ุ และใชฝ้ รงั่ พนั ธบุ์ างกอกแอปเปล้ิ ทอี่ ย ู่ 90 หมูท่ ่ี 4 ตำ�บลวงั ชมพู อำ�เภอเมือง เป็นพ่อพันธ์ุ ซึ่งผลผลิตท่ีได้มีลักษณะผลใหญ่ ทรงผลออกกลม แนวทางการเผยแพร่องคค์ วามรหู้ รือผลงานทเี่ กดิ จาก จงั หวดั เพชรบูรณ์ 67210 เน้ือมีสีแดง รสชาติหวานกรอบ เป็นที่ต้องการของตลาด ทำ�ให้ ภมู ปิ ญั ญาให้เป็นประโยชนแ์ กผ่ อู้ นื่ และสังคมส่วนรวม บทเรียนจากปราชญ์ โทรศพั ท์ 05 6771 430 เกษตรกรจากประเทศมาเลเซียสนใจติดต่อขอซื้อต้นพันธุ์ถึง ตน้ ละ 100,000 บาท ส่วนการพัฒนาสายพันธ์ุขนนุ มกี ารลองผิด เปิดพ้ืนท่ีทำ�การเกษตรเป็นแปลงสาธิต แปลงขยายผล “ขยัน รบั ผดิ ชอบ ร้จู กั พฒั นา” ความเช่ียวชาญ ความชำ�นาญ ลองถกู กวา่ 10 ปี โดยคดั เลือกขนนุ พันธทุ์ องประเสริฐเป็นแม่พันธ์ุ และกจิ กรรมทางการเกษตรท่ีด�ำ เนินการ และใช้พันธ์ุคุณหญิงเป็นพ่อพันธุ์ ทำ�ให้ได้ขนุนสายพันธ์ุใหม่ชื่อ การผลติ และแปลงตวั อยา่ ง เพอ่ื เปน็ ทางเลอื กใหเ้ กษตรกรในพน้ื ท่ี “เพชรด�ำ รง” ทมี่ ลี กั ษณะเดน่ คอื ผลมนี า้ํ หนกั เฉลย่ี 8-10 กโิ ลกรมั เกษตรกรเจ้าของ “สวนบ้านวังทอง” ผู้พัฒนาพันธุ์พืช รสชาตอิ ร่อย เนอ้ื สีเหลอื ง หนา กรอบ เมลด็ เล็ก เยอ่ื ห้มุ เมลด็ บาง ที่ต้องการปลูกพืชเศรษฐกิจอ่ืนนอกเหนือจากผัก ข้าว และ หลากหลายชนดิ อาทิ ฝรงั่ พนั ธท์ุ บั ทมิ สยาม พนั ธบุ์ างกอกแอปเปลิ้ เมือ่ นำ�เน้ือไปช่ังน้าํ หนักจะได้ 5 ยวง ต่อ 1 กิโลกรมั หากนำ�มาแกะ พันธ์ุสามสีกรอบ พันธุ์ลูกผสมแดงบางกอก ขนุนพันธ์ุเพชรดำ�รง ขายจะอยู่ได้นานเพราะเน้ือไม่เละ มนั สำ�ปะหลงั พนั ธแ์ุ ดงสรุ ยิ า มะนาวแปน้ พนั ธจ์ุ รยิ าเบอร์1 พนั ธจ์ุ รยิ าเบอร์2 และ มะขามพันธุ์เปรี้ยวยักษ์ ซ่ึงปลูกบนพื้นท่ี 10 ไร่ จนประสบ ผจู้ บการศกึ ษา ความสำ�เรจ็ และไดร้ ับการค้มุ ครองขนนุ พันธุ์เพชรด�ำ รง จากมหาวทิ ยาลยั เกษตรศาสตร์ รนุ่ ท่ี 18 และพฒั นาพนั ธพ์ุ ชื โดยเฉพาะอยา่ งยง่ิ ฝรง่ั พนั ธท์ุ บั ทมิ สยาม ใหเ้ ปน็ ทร่ี จู้ กั ทว่ั ประเทศ 80 ปราชญเ์ กษตร 72 ปี มหาวทิ ยาลัยเกษตรศาสตร์ ปราชญ์เกษตร 72 ปี มหาวิทยาลยั เกษตรศาสตร์ 81
นายวริ ังโก ดวงจินดา ผพู้ ฒั นาพนั ธม์ุ ะมว่ ง ทม่ี า แรงบันดาลใจ แรงผลกั ดันในการพัฒนาองคค์ วามร ู้ จังหวัดส ุมทรสาคร เพอ่ื ใหเ้ หมาะสมกบั พน้ื ท่ี หรือผลงานที่เกิดจากภมู ิปญั ญา “เกษตรกรธรรมดา พฒั นาแดงจกั รพรรด”ิ โดยการศกึ ษาหาความรู้ เนื่องจากบรรพบุรุษประกอบอาชีพทำ�นา และมีที่นาเป็น ดว้ ยวธิ กี ารอา่ นหนงั สอื สอบถามผรู้ ู้ เพอ่ื ใหเ้ กดิ ววิ ฒั นาการ จำ�นวนมาก ซึ่งในสมัยน้ันยังไม่มีเทคโนโลยีมาช่วยในการทำ�นา ในการพฒั นาพนั ธ์ุใหมๆ่ ทำ�ให้รู้สึกเหน็ดเหน่ือยไม่คุ้มค่าในการลงทุน จึงเปลี่ยนมาปลูก มะมว่ ง เพราะมะมว่ งใหร้ าคาสงู กวา่ ขา้ ว จนประสบความสำ�เรจ็ และ นายวริ งั โก ดวงจินดา อายุ 69 ปี องคค์ วามรหู้ รอื ผลงานทเี่ กดิ จากภมู ปิ ญั ญาสรา้ งสรรค์ มีชื่อเสียง ทำ�ให้มีคณะศึกษาดูงานจากประเทศไต้หวันเดินทาง และพฒั นาเปน็ ตน้ แบบ เข้าชมสวน และได้ติดต่อพูดคุยกันจนได้มะม่วงพันธุ์ยู่เหวิ้นจาก การศึกษา ประถมศกึ ษา ประเทศไต้หวัน จึงนำ�พันธ์ุมะม่วงมาพัฒนาพันธ์ุให้เป็นท่ีรู้จักและ ทอ่ี ย ู่ 24 หมทู่ ่ี 1 ตำ�บลหลักสอง อำ�เภอบ้านแพว้ ขยายพันธ์ุมะม่วงพันธ์ุแดงจักรพรรดิ โดยวิธีการเสียบยอด แพรห่ ลายในไทย จังหวัดสมทุ รสาคร 74120 แลว้ จงึ คดั เลอื กตน้ ทใี่ หผ้ ลผลติ สงู รสชาตดิ ี ทนตอ่ โรค ทนตอ่ สภาพ โทรศพั ท์ 08 1199 9606 ดิน นํ้า อากาศ ของอำ�เภอบ้านแพ้วไว้เป็นแม่พันธ์ุ ซึ่งพบว่า แนวทางการเผยแพรอ่ งค์ความร้หู รือผลงานทเี่ กิดจาก สภาพดินมีผลต่อรสชาติของมะม่วงพันธ์ุแดงจักรพรรดิ ต้องมี ภูมิปญั ญาใหเ้ ปน็ ประโยชน์แก่ผู้อน่ื และสังคมสว่ นรวม ความเช่ยี วชาญ ความชำ�นาญ การบำ�รุงดินให้มีธาตุอาหารโพแทสเซียมสูงกว่าธาตุอาหารอ่ืน และกิจกรรมทางการเกษตรที่ดำ�เนินการ เน่ืองจากธาตุอาหารโพแทสเซียมท�ำ ให้มะม่วงพันธุ์แดงจักรพรรดิ เปิดสวนดวงจินดาเป็นศูนย์ถ่ายทอดเทคโนโลยีทางการ มีรสชาติหวาน จากการพัฒนาพันธุ์มะม่วงทำ�ให้ได้มะม่วง เกษตร เป็นแหล่งเรียนรู้ ศึกษาดูงานการพัฒนาสายพันธุ์ไม้ผล ศึกษาหาความรู้จากตำ�รา นักวิชาการ และผู้เช่ียวชาญใน พันธ์ุแดงจักรพรรดิท่ีมีผลขนาดใหญ่ มีน้ําหนัก 1-1.5 กิโลกรัม ทเ่ี หมาะสมกบั สภาพพนื้ ทแี่ กเ่ กษตรกร บคุ คลทว่ั ไป ทงั้ จากภายใน การขยายพนั ธ์ุไมผ้ ล โดยน�ำ ความรทู้ ไ่ี ดม้ าประยกุ ต์ใช้ในการขยาย ต่อผล ผลดก สีผลสดสวย เนอ้ื สเี หลือง รสหวาน เป็นท่ีต้องการ และภายนอกประเทศ และยงั เปน็ วทิ ยากรใหค้ วามรดู้ า้ นการเกษตร พนั ธุม์ ะมว่ งบนพนื้ ที่เกอื บ 100 ไร่ จนเป็นทีเ่ ลอื่ งลอื ว่าเป็นมะมว่ ง ของตลาด ซง่ึ ในแตล่ ะปีได้ผลผลติ ถึง 20,000-30,000 กโิ ลกรัม ทางวิทยุชุมชน และตอบปัญหาทางโทรศัพท์ให้แก่เกษตรกร รสชาตดิ ี เป็นท่รี ู้จักในนาม “สวนดวงจนิ ดา” ขายได้กิโลกรัมละ 35 บาท นอกจากนี้ ยังมีการนำ�ความรู้มา ทป่ี ระสบปญั หาทางการเกษตร ประยุกต์ใช้ในการพัฒนามะม่วงพันธ์ุกิมหงส์ แก้วมังกรพันธ์ุ แดงไตห้ วนั และฝร่ังพันธุ์กมิ จทู ่ีมีไส้แดงอีกด้วย รางวัลท่ีภาคภมู ิใจ • รางวลั ทส่ี อง เกษตรกรดเี ดน่ สาขาอาชพี ท�ำ สวน จากส�ำ นกั งาน สง่ เสรมิ และพฒั นาการเกษตรเขตท่ี 2 ประจำ�ปี 2549 • เชดิ ชเู กยี รตคิ ลงั เกษตรภมู ปิ ญั ญาสมทุ รสาคร ประจ�ำ ปี2554 • เกษตรกรดเี ด่นสาขาขยายพันธพ์ุ ืช ระดับจังหวัดสมทุ รสาคร ปร ะจ�ำ ปี 2556 บทเรียนจากปราชญ์ “เร่มิ ดว้ ยพันธดุ์ ี ดนิ ดี และนํ้าดี สามส่ิงนีจ้ ะทำ�ให้ท�ำ การ เกษตรประสบความส�ำ เรจ็ ” 82 ปราชญเ์ กษตร 72 ปี มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ ปราชญเ์ กษตร 72 ปี มหาวิทยาลยั เกษตรศาสตร์ 83
นายบุญชอบ เอมอมิ่ องคค์ วามรหู้ รอื ผลงานทเี่ กดิ จากภมู ปิ ญั ญาสรา้ งสรรค์ 6-7 ป)ี ซงึ่ ผลผลติ ทไี่ ดม้ ลี กั ษณะแตกตา่ งจากเดมิ เปน็ สายพนั ธ์ุใหม่ รางวัลทภ่ี าคภมู ิใจ และพัฒนาเปน็ ตน้ แบบ โดยทำ�การศึกษาทดลองเช่นน้ีซํ้าๆ กันหลายรอบ จนแน่ใจว่าได้ • เกษตรกรดีเด่นแหง่ ชาติ สาขาอาชีพท�ำ สวน ประจ�ำ ปี 2553 “ผู้ให้ก�ำ เนิดมะปรางเจา้ เน้อื ทอง” สายพันธ์ุท่ีดี ผลที่ได้พบว่า มะปรางหวานมีลักษณะดีเด่น • เกียรติบัตร การเชิดชูเกียรติเป็นครูภูมิปัญญาไทยรุ่นที่ 6 จังห ัวดสุโข ัทย พฒั นาพนั ธม์ุ ะปรางจนไดส้ ายพนั ธุ์ใหมท่ ม่ี ลี กั ษณะดเี ดน่ กวา่ เปน็ พเิ ศษ คอื ผลขนาดใหญ่ นา้ํ หนกั ผล 9-11 กโิ ลกรมั (ความยาว นายบญุ ชอบ เอมอ่มิ อายุ 66 ปี 7 สายพนั ธุ์ ซ่ึงมีวธิ กี ารทดลอง คือ ของผลเฉลี่ย 9-10 เซนติเมตร) เมลด็ ลบี เปลือกหนา ผลดิบมีรสมนั ด้านเกษตรกรรม จากส�ำ นักงานเลขาธกิ ารสภาการศึกษา ประจำ�ปี ขนั้ ตอนแรก เรม่ิ ตน้ ดว้ ยการเพาะเมลด็ มะปรางทม่ี ลี กั ษณะเดน่ 2552 การศกึ ษา มัธยมศึกษาตอนตน้ ปลูกจนต้นมะปรางโตและให้ผลผลิต ซึ่งต้องใช้เวลาไม่ต่ํากว่า เมื่อสุกมรี สชาตหิ วานสนิท ไม่ระคายคอ ผลสเี หลอื ง เหลอื งทอง ทีอ่ ย่ ู 147 หมูท่ ่ี 5 บา้ นกรงทอง ต�ำ บลคลองกระจง 6-7 ปี สังเกตการกลายพนั ธ์ุ โดยไดต้ ้นทม่ี ลี ักษณะดอ้ ยกวา่ เดิมถงึ เหลืองสม้ หรือสีดอกจำ�ปา • ปริญญาบัตร เศรษฐศาสตรมหาบัณฑิตกิตติมศักดิ์ อำ�เภอสวรรคโลก จังหวดั สโุ ขทัย 64110 รอ้ ยละ 90 (มักเรยี กกันว่า กาวาง มะปรางเปรี้ยว มะยงชดิ นอ้ ย) มหาวิทยาลยั เชียงใหม่ ปี พ.ศ. 2553 โทรศัพท์ 08 1888 1739 ตน้ มะปรางทใ่ี หผ้ ลลกั ษณะเหมอื นเดมิ รอ้ ยละ7-9 และตน้ มะปราง ที่มา แรงบนั ดาลใจ แรงผลักดันในการพฒั นาองค์ความร้ ู ทใ่ี หผ้ ลมีลกั ษณะดีกวา่ เดิม รอ้ ยละ 1-3 หรอื ผลงานท่ีเกดิ จากภมู ปิ ญั ญา บทเรียนจากปราชญ์ ความเชีย่ วชาญ ความช�ำ นาญ ขั้นตอนท่ีสอง คัดเลือกต้นพันธุ์ที่มีลักษณะดีเด่น (ที่ได้จาก และกิจกรรมทางการเกษตรท่ีดำ�เนินการ ข้ันตอนแรก) ตามท่ีต้องการ เพื่อทำ�การฝากยอด โดยวิธีการ การทำ�การเกษตรไม่ว่าจะผลิตพืชอะไร ต้องมีการรวบรวม “จะต้องรู้จักกิน รู้จักทำ� รู้จักแก้ไขปัญหาด้วยตนเอง เสียบยอด เรียกต้นพันธุ์ดีท่ีใช้เป็นต้นตอว่า ต้นแม่ ส่วนต้นพ่อ พนั ธ์ุ และน�ำ พันธุ์นัน้ ไปปรบั ปรงุ ให้ได้เป็นพนั ธทุ์ ่ีดี จากการสงั เกต แล้วจะส่งผลไปยังการใช้ทรัพยากร ดิน นํ้า สิ่งแวดล้อม มีประสบการณ์กว่า 30 ปี ในการผสมพันธ์ุมะปราง เปน็ ตน้ พนั ธดุ์ อี กี ตน้ ทน่ี �ำ ยอดมาเสยี บบนตน้ แม่ เมอ่ื ยอดทเี่ สยี บไว้ พืชหลายชนิด ทำ�ให้รู้ว่าพืชมีการกลายพันธ์ุ จึงคิดปรับปรุง อย่างคมุ้ ค่า” (การปรับปรุงเปลี่ยนแปลงสายพันธ์ุ) โดยวิธีธรรมชาติ บนพ้ืนที่ เจริญเตบิ โตสามารถติดดอกได้ จะเกดิ การผสมเกสรขา้ มสายพนั ธุ์ 32 ไร่ กวา่ 2,000 ตน้ จนไดร้ ับหนงั สือส�ำ คัญ ออกให้โดยกรม ระหว่าง 2 สายพันธุ์ดังกล่าว (ใช้เวลาอีกราว 1-2 ปี) จากนั้น พันธ์ุมะปราง เนื่องจากมะปรางเป็นพืชเศรษฐกิจ ตลาดยังมี วชิ าการเกษตร ทแ่ี สดงการจดทะเบยี นพนั ธพุ์ ชื ใหม่ ชนดิ พชื มะปราง นำ�เมล็ดจากผลท่ีได้ไปเพาะและปลูกจนให้ผลผลิต (ใช้เวลาอีก ช่ือพันธุ์ เจ้าเน้ือทอง 1 และเจ้าเน้ือทอง 2 ออกให้ ณ วันท่ี ความต้องการสงู ประกอบกบั มะปรางมีการปรบั ปรงุ พันธ์นุ ้อย 27 พฤศจิกายน 2555 เกษตรกรผมู้ แี นวคดิ วา่ พนั ธพ์ุ ชื ทกุ ชนดิ ยอ่ มมกี ารกลายพนั ธ์ุ แนวทางการเผยแพร่องคค์ วามรู้หรือผลงานทเ่ี กดิ จาก 84 ปราชญ์เกษตร 72 ปี มหาวิทยาลยั เกษตรศาสตร์ ภมู ปิ ญั ญาใหเ้ ป็นประโยชนแ์ ก่ผอู้ ่ืน และสงั คมส่วนรวม การท�ำ การเกษตร เพอ่ื ให้ไดผ้ ลผลติ ทด่ี ี ถ่ายทอดความรู้ความสามารถจากประสบการณ์ทำ�สวน ตอ้ งมกี ารปรบั ปรงุ พนั ธ์ุใหมๆ่ ของตนเองสู่เกษตรกร นักเรียน นักศึกษา ประชาชนผู้สนใจ ทั้งชาวไทยและตา่ งชาติ หนว่ ยราชการ สถาบนั การศกึ ษา องคก์ ร เอกชน ตลอดจนสื่อมวลชน และเปน็ แหล่งศึกษาวจิ ัยของสถาบนั การศึกษาทมี่ ชี ื่อเสยี งอีกด้วย ปราชญเ์ กษตร 72 ปี มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ 85
นางสมหมาย หนแู ดง มีการจัดการแปลงผักท่ีได้มาตรฐานจนได้รับใบรับรองมาตรฐาน ทีม่ า แรงบันดาลใจ แรงผลกั ดนั ในการพัฒนาองคค์ วามรู้ รางวัลทีภ่ าคภมู ิใจ ผักปลอดภัย จากกรมวิชาการเกษตร เพ่ือส่งออกยังประเทศ หรอื ผลงานท่ีเกดิ จากภมู ิปัญญา “ครูผู้วางชอล์คมาปลกู ผกั ” สงิ คโปร์ และในทวีปยโุ รป • เกษตรกรดเี ดน่ สาขาเกษตรอนิ ทรยี ์ จากกรมวชิ าการเกษตร การรับราชการครูไม่ใช่ชีวิตท่ีแท้จริงท่ีอยากทำ� เน่ืองจาก ประจ�ำ ปี 2550 องคค์ วามรหู้ รอื ผลงานทเ่ี กดิ จากภมู ปิ ญั ญาสรา้ งสรรค์ จังห ัวดลพบุ ีร และพฒั นาเปน็ ตน้ แบบ ตนมีนิสัย มีเหตุ มีผล ชอบคิดค้นหาความจริง และนำ�ผลท่ีได้ • บคุ คลกระท�ำ ความดตี ามพระราชบญั ญตั คิ ณุ ธรรม9 ประการ เดิมพื้นที่มีลักษณะเป็นดินลูกรัง มีการแก้ไขโดยการใส่ ไปปฏบิ ตั จิ รงิ ซงึ่ ตรงขา้ มกบั การด�ำ เนนิ ชวี ติ จงึ หนั มาท�ำ การเกษตร ของพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ด้านเศรษฐกิจพอเพียง ปุย๋ หมกั และปุ๋ยคอก แต่ผลผลิตท่ีไดค้ ุณภาพยงั ไมด่ ี ผกั มลี ักษณะ แคระแกร็น ต่อมาได้มีโอกาสร่วมทำ�งานวิจัยกับหน่วยงานภาครัฐ ด้วยแนวคิดว่าอาหารที่รับประทานในปัจจุบันมีสารพิษตกค้างสูง ประจำ�ปี 2543 ทำ�ให้ทราบว่าปุ๋ยพืชสดมีธาตุอาหารมากท่ีสุด ดังนั้น หลังจาก เกบ็ เกย่ี วผลผลติ แลว้ จะปลอ่ ยใหว้ ชั พชื หรอื ปยุ๋ พชื สดเจรญิ เตบิ โต จึงอยากผลิตพชื ปลอดสารพษิ เพ่ือผ้บู ริโภค • ครภู มู ิปัญญาไทย ดา้ นเกษตรกรรม รุน่ ที่ 2 จากสำ�นกั งาน ในแปลง และใช้จุลินทรีย์นํ้าหมัก ท่ีเกิดจากการหมักผักกับ พด.2 ฉีดลงในแปลงผักเพ่ือช่วยย่อยสลายปุ๋ยพืชสด ทำ�ให้ดิน แนวทางการเผยแพรอ่ งคค์ วามรูห้ รอื ผลงานที่เกิดจาก คณะกรรมการการศึกษาแห่งชาติ ส�ำ นักนายกรัฐมนตรี ประจ�ำ ปี ได้รับธาตุอาหารจากปุ๋ยพืชสดมากที่สุด สำ�หรับการกำ�จัดแมลง ภมู ิปัญญาใหเ้ ปน็ ประโยชนแ์ กผ่ ู้อื่น และสังคมสว่ นรวม 2545 จะอาศัยระบบนิเวศ โดยปล่อยให้มีตัวหํ้าตัวเบียนในแปลงผัก เพื่อให้แมลงจัดการแมลงกันเอง ทำ�ให้ในแต่ละเดือนมีรายได้ ใชแ้ ปลงเพาะปลกู พชื เปน็ ทศ่ี กึ ษาดงู าน มกี ารวเิ คราะหป์ ญั หา บทเรยี นจากปราชญ์ หลังหกั ค่าใชจ้ ่ายถึง 200,000 บาทตอ่ เดอื น จุดแข็ง จุดอ่อนในแปลงผัก และใช้เหตุผลในการแก้ไขปัญหา เพอื่ ให้กลุ่มเกษตรกร ชาวตา่ งชาติ นักวิชาการ และผู้สนใจทว่ั ไป “การทำ�เกษตรอินทรีย์ ต้องรู้จักคิด และแก้ปัญหา ไดเ้ หน็ ภาพจรงิ และสามารถนำ�ไปปฏิบตั ไิ ด้ จงึ ประสบความส�ำ เรจ็ และสขุ ใจ” นางสมหมาย หนูแดง อายุ 67 ปี ผผู้ นั แปรอาชพี ครู มาท�ำ ผกั อนิ ทรยี ์โดยการเรยี นรู้ การศกึ ษา ปริญญาตรี สาขาคหกรรมศาสตร์ศกึ ษา คดิ วเิ คราะหป์ ญั หา ใชเ้ หต-ุ ผล ม.เกษตรศาสตร์ ในการแก้ไขปญั หาแบบเชงิ ระบบ ทอ่ี ยู่ 19 หมทู่ ่ี 8 บา้ นพุนา้ํ ทพิ ย์ ตำ�บลหนองแขม อ�ำ เภอโคกสำ�โรง จังหวัดลพบุรี 15120 ทเ่ี กย่ี วขอ้ งกบั ปจั จยั หลาย โทรศพั ท์ 09 0435 8768 อยา่ งในเวลาเดยี วกนั ได้ ความเช่ยี วชาญ ความชำ�นาญ ปราชญเ์ กษตร 72 ปี มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ 87 และกจิ กรรมทางการเกษตรท่ีด�ำ เนินการ เกษตรกรปลูกผักอินทรีย์ บนพื้นท่ีเพาะปลูก 70 ไร่ มีการเพาะปลกู ผกั ตามฤดกู าล หลากหลายชนดิ อาทิ ผกั บุ้ง ผกั ชี ผักโขม ถ่ัวฝักยาว กระเจ๊ียบ กะหลํ่าปลี หัวไชเท้า และแครอท 86 ปราชญเ์ กษตร 72 ปี มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์
นายสุวทิ ย์ ไตรโชค องคค์ วามรหู้ รอื ผลงานทเี่ กดิ จากภมู ปิ ญั ญาสรา้ งสรรค์ ระยะที่สอง เมื่อเมล่อนเร่ิมสร้างเนื้อผลมีขนาดโตเทา่ ไข่ไก่ ใหป้ ยุ๋ บทเรียนจากปราชญ์ จังหวัดพระนครศ ีรอ ุยธยา และพัฒนาเป็นตน้ แบบ สูตร 12-6-18 และระยะท่ีสาม ให้ปุ๋ยสูตร 16-8-32 ก่อน “ท�ำ เกษตรอย่างมขี ั้นตอน มีระบบ เรม่ิ ตน้ จากจุดเลก็ ๆ “เมล่อน เอน็ จิเนยี รง่ิ ” 15 วันเก็บเกี่ยวเพ่ือเพ่ิมความหวาน และให้น้ําวันละ 2 คร้ัง เลือกพันธทุ์ ดี่ ี คอื ปลกู ง่าย ตายยาก หวานมาก หวานงา่ ย ตอนเช้ากับตอนบ่าย ผลเมล่อนท่ีได้จะมีรสชาติหวาน กรอบ แล้วจึงขยายผลให้ใหญ่ขึ้น แค่นี้ก็จะประสบความสำ�เร็จใน แก่เร็ว ในการเพาะปลูกเร่ิมจากนำ�เมล็ดพันธ์ุแช่น้ําอุ่น 6 ช่ัวโมง เป็นท่ตี ้องการของตลาด อาชีพเกษตรกรรม” แลว้ จงึ น�ำ เมล็ดพันธเ์ุ พาะลงในกระบะเพาะ เมอื่ ต้นกลา้ งอกจะยา้ ย ต้นกล้าไปปลูกในร่องที่มีระยะร่อง 3.80 เมตร และระยะระหว่าง ทมี่ า แรงบันดาลใจ แรงผลกั ดันในการพฒั นาองคค์ วามร ู้ ปราชญ์เกษตร 72 ปี มหาวทิ ยาลัยเกษตรศาสตร์ 89 แถว 0.70 เมตร หลังยา้ ยกลา้ 4-5 วนั ตอ้ งปักไม้หลัก โดยใช้ หรือผลงานท่เี กิดจากภูมิปญั ญา ไม้ 1 หลัก ต่อเมล่อน 1 ต้น ระหว่างไม้หลักให้ผูกด้วยเชือก เดมิ พอ่ แมท่ �ำ นาและปลกู ผกั ท�ำ ใหต้ ง้ั ใจวา่ วนั หนง่ึ จะกลบั ไป เชอ่ื มโยงกนั จากนน้ั จบั ตน้ เมลอ่ นผกู มดั กบั เชอื กใหต้ น้ ตงั้ ตรง และ ทำ�การเกษตรเพ่ือพัฒนาการเกษตรให้เป็นอาชีพที่ไม่น้อยหน้า นายสุวิทย์ ไตรโชค อายุ 55 ปี มอื อาชพี อาชีพอ่ืนๆ หลังจากเรียนจบคณะวิศวกรรมศาสตร์ ได้ทำ�งาน ในการปลกู เมลอ่ นทม่ี คี ณุ ภาพสงู เป็นวิศวกรเต็มตัว เน่ืองจากต้องการเก็บเงินเพื่อลงทุนใน การศกึ ษา ปรญิ ญาตรี สาขาวิศวกรรมไฟฟ้า ภาคเกษตร ตอ่ มาไดเ้ ปลย่ี นงานมาเปน็ วศิ วกรในบรษิ ทั การบนิ ไทย ม.เทคโนโลยีพระจอมเกล้าธนบรุ ี โดยการน�ำ ความรู้ และเร่ิมใชเ้ วลาวา่ งชว่ งวนั เสาร์-อาทิตย์ ปลกู ผกั ตามพ่อแม่ ต่อมา ที่อย ู่ 58 บา้ นคลองปากกราน หมู่ท่ี 7 ต�ำ บลสนามชัย ทางวศิ วกรรมมาใช้ในสวน เห็นวา่ เมล่อนมีราคาแพง เกษตรกรปลูกน้อย จึงเริ่มปลูกเมลอ่ น อ�ำ เภอบางไทร จงั หวัดพระนครศรอี ยุธยา 13190 และมกี ารวางแผนการผลติ เพราะเหน็ วา่ ขายไดร้ าคาดี แตย่ งั ไมป่ ระสบความสำ�เรจ็ จงึ เดนิ ทาง โทรศัพท์ 08 1818 0233 ไปประเทศอิสราเอลเพื่อศึกษาระบบนํ้าหยดท่ีใช้ในแปลงพืช และ ทส่ี อดคลอ้ งกบั น�ำ เทคโนโลยรี ะบบนํ้าหยดมาใช้ในแปลงเมล่อน จนประสบความ ความตอ้ งการของตลาด สำ�เรจ็ ความเช่ียวชาญ ความชำ�นาญ แนวทางการเผยแพรอ่ งค์ความรหู้ รือผลงานท่เี กิดจาก และกิจกรรมทางการเกษตรท่ีดำ�เนนิ การ ภูมปิ ญั ญาให้เปน็ ประโยชน์แก่ผอู้ ่ืน และสังคมสว่ นรวม เร่ิมปลูกเมล่อนต้ังแต่ปี พ.ศ. 2529 จำ�นวน 100 ต้น มดั ตน้ ขน้ึ คา้ งเรอื่ ยๆ เมอื่ ยอดขนึ้ สดุ คา้ ง จะตอ้ งเดด็ ยอดเมลอ่ นทง้ิ เปดิ สวนใหเ้ ป็นแหล่งเรียนรกู้ ว่า 20 ปี จนมเี กษตรกรและผู้ จนในปจั จบุ ันมพี นื้ ท่ีปลกู เมล่อนกวา่ 100 ไร่ โดยนำ�เข้าเมล็ดพนั ธุ์ โดยเวน้ ใบเมล่อนไว้เพียง 25 ใบ และเมอื่ ผลแก่ จะตดั ใบล่างออก สนใจทัว่ ไปกวา่ 1,000 คน เขา้ รว่ ม ท�ำ ให้เกดิ การตัง้ กลุ่มสมาชกิ ผู้ จากประเทศญป่ี นุ่ ทม่ี ากกวา่ 10 สายพนั ธม์ุ าปลกู ในพนื้ ท่ี เชน่ พนั ธ์ุ อกี 5 ใบ เพื่อไมใ่ ห้ใบบงั ผลเมล่อน ปอ้ งกันผิวเมลอ่ นลาย สว่ นการ ผลติ เมล่อน เพือ่ สรา้ งเครือข่ายเกษตรกรผู้ปลกู เมล่อน และขยาย Rocky Melon เนอ้ื สม้ Rocky Melon เนอ้ื เขยี ว Pearl เน้ือส้ม ให้ปุ๋ยหลังจากย้ายกล้าจะให้ปุ๋ยเกล็ดละลายนํ้าผ่านระบบนํ้าหยด ช่วงระยะเวลาผลผลิตออกตลาดให้ไดต้ ลอดท้งั ปี ซ่งึ เปน็ การสรา้ ง Pearl เนื้อเขียว Onichi และ Golden Ball เปน็ ตน้ และยังได้รับ ซงึ่ มีสตู รปุ๋ยทั้งหมด 3 สตู ร ตามระยะการเจริญเตบิ โตของเมล่อน อำ�นาจตอ่ รองทางการตลาด ใบรับรองการปฏบิ ตั ิทางเกษตรท่ีดสี �ำ หรบั พืช (GAP) ดว้ ย คือ ระยะแรก เปน็ ชว่ งเลีย้ งต้น สรา้ งใบ ให้ป๋ยุ สูตร 13-13-13 รางวัลที่ภาคภูมิใจ • ปราชญ์เกษตรของแผ่นดิน สาขาปราชญ์เกษตรดีเด่น ประจำ�ปี 2556 88 ปราชญเ์ กษตร 72 ปี มหาวทิ ยาลยั เกษตรศาสตร์
นายถวิล สวี ัง องคค์ วามรหู้ รอื ผลงานทเ่ี กดิ จากภมู ปิ ญั ญาสรา้ งสรรค์ และข้อสุดท้าย 1 อ่ืนๆ คือ การทำ�บัญชีรายรับ-รายจ่าย จังห ัวด ำก�แพงเพชร และพัฒนาเป็นต้นแบบ การค�ำ นวณตน้ ทนุ การผลติ ซง่ึ เปน็ ประโยชน์ในการวางแผนการผลติ “หมอดินอาสาผู้ศรทั ธาใน 3 แม”่ ในฤดกู าลตอ่ ไป ยึดหลักการทำ�นา 3 แม่ 3 ข้ันตอน และ 1 อ่ืนๆ รวมมี นายถวิล สีวงั อายุ 52 ปี หลกั การ 7 ข้อ โดย 3 แม่ มาจาก 1) แมพ่ ระโพสพ เป็นพันธ์ขุ ้าว ท่ีมา แรงบนั ดาลใจ แรงผลักดันในการพัฒนาองคค์ วามร ู้ ท่ีใช้ในการเพาะปลูก เกษตรกรต้องเข้าใจถึงธรรมชาติของ หรือผลงานทีเ่ กิดจากภูมิปัญญา การศกึ ษา ประถมศกึ ษา พันธ์ุขา้ วทีป่ ลูก 2) แมพ่ ระ(นาง)ธรณี ดินตอ้ งมคี วามอดุ มสมบรู ณ์ เร่ิมทำ�นาต้ังแต่ปี พ.ศ. 2518 แต่ไม่ประสบความสำ�เร็จ ท่อี ย่ ู 2 บา้ นสามงา่ ม หมู่ท่ี 3 ตำ�บลวังบวั มคี วามเหมาะสมตอ่ การเพาะปลกู หลงั การเกบ็ เกย่ี วเกษตรกรตอ้ ง อ�ำ เภอคลองขลุง จังหวดั ก�ำ แพงเพชร 62120 มกี ารบ�ำ รงุ ดิน ไม่เผาตอซัง แตใ่ ชว้ ิธไี ถกลบเพื่อให้ดินร่วนซุย และ ตอ่ มาในปี พ.ศ.2538 ไดร้ บั โอกาสจากส�ำ นกั งานพฒั นาทดี่ นิ จงั หวดั โทรศพั ท์ 08 1042 0783 3) แมพ่ ระคงคา นาํ้ เปน็ สว่ นส�ำ คญั ในการเพาะปลกู ซงึ่ ตอ้ งวางแผน กำ�แพงเพชร ให้เปน็ หมอดนิ อาสา และได้เข้ารับฝึกอบรมเรอ่ื งการ การใช้น้ําให้เพียงพอต่อความต้องการของพืช สำ�หรับการดูแล ใช้ปุ๋ย การใช้พื้นที่ให้เกิดประโยชน์ และการปลูกพืชอย่างมี ความเช่ยี วชาญ ความช�ำ นาญ มี 3 ข้ันตอน คอื ประสิทธิภาพ ทำ�ให้สามารถนำ�ความรู้มาประยุกต์ใช้ในการท�ำ นา และกจิ กรรมทางการเกษตรที่ด�ำ เนินการ 1. การใส่ปุ๋ยและการกำ�จัดโรคและแมลง ต้องมีการใส่ปุ๋ย จนประสบความสำ�เรจ็ ฉีดสารเร่งเพื่อบ�ำ รงุ ตน้ ข้าว หมอดินอาสาท่ีน�ำ ความรู้เร่ืองการใช้ปุ๋ย การใช้พื้นที่ให้เกิด 2. การตรวจความเจริญเติบโตของพืช เพ่ือวิเคราะห์การ แนวทางการเผยแพรอ่ งคค์ วามรหู้ รอื ผลงานทเ่ี กดิ จาก ประโยชน์และการปลูกพืชอย่างมีประสิทธิภาพ จากการฝึกอบรม ใสป่ ยุ๋ ในแตล่ ะชว่ งอายุของต้นข้าว ภมู ิปัญญาให้เปน็ ประโยชน์แกผ่ ้อู ่นื และสังคมสว่ นรวม ของกรมพฒั นาทด่ี นิ มาประยกุ ต์ใช้ ซง่ึ สรปุ บทเรยี นจากประสบการณ์ 3. การปรับปรุงแก้ไข ใช้ในการวิเคราะห์ปัญหาท่ีเกิดข้ึน อนั ยาวนานไดม้ า7 ขอ้ ท�ำ ให้ในฤดกู าลเพาะปลกู ขา้ วปี พ.ศ.2556- เพอ่ื ปรบั ปรงุ การผลติ ในฤดกู าลตอ่ ไป เมอื่ ประสบความส�ำ เรจ็ ในการท�ำ นา ได้ใชแ้ ปลงนาเปน็ แหลง่ 2557 ได้ผลผลติ ถึง 15,445 กโิ ลกรัม ต่อพน้ื ท่ี 14 ไร่ เรยี นรู้ และเปน็ วทิ ยากรอบรมความรดู้ า้ นการทำ�นา การท�ำ ปยุ๋ หมกั ผแู้ ปรเปลย่ี นประสบการณ์ ใหแ้ ก่เกษตรกร หนว่ ยงานภาครฐั และผ้สู นใจทว่ั ไป อนั ยาวนานจากแนวคดิ แมพ่ ระโพสพ แมพ่ ระ(นาง)ธรณี และแมพ่ ระคงคา รางวลั ที่ภาคภมู ิใจ จนมาเปน็ หลกั 7 ขอ้ • ชนะเลิศหมอดินดีเด่น จากสำ�นักงานพัฒนาที่ดินเขต 9 ในการท�ำ นากระทง่ั ประสบความส�ำ เรจ็ ประจ�ำ ปี 2557 • ชนะเลิศเกษตรกรปราดเปรื่อง ระดับจังหวัดกำ�แพงเพชร 90 ปราชญ์เกษตร 72 ปี มหาวิทยาลยั เกษตรศาสตร์ ประจำ�ปี 2557 • เกษตรกรดีเด่น สาขาการท�ำ นา ระดับจังหวัดก�ำ แพงเพชร ประจำ�ปี 2553 บทเรยี นจากปราชญ์ “ผลผลติ เพ่ิมขน้ึ หากดินดี ดนิ อุดมสมบรู ณ”์ ปราชญ์เกษตร 72 ปี มหาวทิ ยาลัยเกษตรศาสตร์ 91
พนั จา่ โทเฉลียว นอ้ ยแสง องคค์ วามรหู้ รอื ผลงานทเ่ี กดิ จากภมู ปิ ญั ญาสรา้ งสรรค์ หนอนใบข้าว และยังใช้มูลสุกรมาตากแดดให้แห้งสนิท เพ่ือเป็น ประธานผกั ปลอดสารพษิ รองประธานวสิ าหกจิ ชมุ ชน คณะกรรมการ และพัฒนาเป็นต้นแบบ การลดกลนิ่ เหมน็ แลว้ จงึ นำ�มลู หมแู หง้ จำ�นวน 1 กโิ ลกรมั ใสใ่ นถงุ ศนู ยข์ า้ วชมุ ชน และสมาชกิ สภาเกษตรกรจงั หวดั ชยั นาท “ลกู ประดู่ผูแ้ กลง้ ขา้ ว” ใชว้ ธิ แี กลง้ ขา้ วสลบั เปยี กสลบั แหง้ ในการทำ�นาเพอื่ ลดปญั หา ตาขา่ ยมัดปากถุงและนำ�ไปแชใ่ นนํ้าเปลา่ 10 ลิตร ทิง้ ไว้ 1 คนื จึง รางวลั ทภ่ี าคภูมิใจ จังห ัวด ัชยนาท ขาดแคลนนา้ํ โดยหลงั ใสป่ ยุ๋ ครง้ั แรกจะปลอ่ ยใหน้ า้ํ ในนาแหง้ จนดนิ นำ�มาใช้ได้ โดยใช้นาํ้ หมกั มลู หมู 1 ลติ ร ผสมนาํ้ เปลา่ 20 ลติ ร ซ่งึ แตกระแหง และเมอ่ื ขา้ วแตกกอจะปล่อยน้ําเข้าในแปลงนาอีกคร้งั ครั้งแรกจะฉีดพน่ 3 วันต่อ 1 ครั้ง ตดิ ตอ่ กนั 3 ครงั้ หลงั จากน้นั • เกษตรกรดีเดน่ ระดับจังหวดั ชัยนาท ประจ�ำ ปี 2553 ซ่ึงเป็นวิธีการเร่งให้ต้นข้าวแตกรากมากขึ้น มีวิธีการบำ�รุงต้นข้าว ให้ฉีดสัปดาห์ละครั้ง เพ่ือขับไล่แมลงศัตรูพืช นอกจากน้ี ยังใช้ • ครูบญั ชีดเี ดน่ ระดบั จังหวดั ชัยนาท ประจ�ำ ปี 2556 โดยใช้จุลินทรีย์หน่อกล้วยที่ได้จากหน่อกล้วยกับกากน้ําตาล เชอื้ บิวเวอเรยี ไตรโครเดอรม์ า ในการปอ้ งกันแมลงและโรคอกี ดว้ ย หมักทง้ิ ไว้ 7 วนั ค้ันเอากากออก นา้ํ ท่ีได้จะเปน็ หัวเชือ้ ใช้ยอ่ ยสลาย บทเรยี นจากปราชญ์ ตอซัง ใช้ในปริมาณ 5 ลิตรต่อไร่ แล้วจึงไถกลบ ท้ิงไว้ 7 วัน ท่ีมา แรงบนั ดาลใจ แรงผลกั ดันในการพัฒนาองค์ความร ู้ หากพบหอยเชอรี่ในแปลงนา จะใช้ฝกั คณู แกท่ ุบพอแตก หว่านลง หรือผลงานท่ีเกดิ จากภูมิปญั ญา “ใส่ปุ๋ยตามค่าวิเคราะห์ดิน ใช้เมล็ดพันธุ์น้อย แต่มี แปลงนา หลังจากนัน้ จงึ หวา่ นเมล็ดพันธข์ุ ้าว ซ่งึ ก่อนหว่านตอ้ งแช่ คณุ ภาพ จะชว่ ยลดตน้ ทนุ การผลติ ท�ำ ใหเ้ งนิ เหลอื ใช้ ไมเ่ หนอ่ื ย เมล็ดพันธุ์ในสารสกัดบอระเพ็ดและฮอร์โมนไข่ เพื่อป้องกัน เม่ือลาออกจากราชการทหาร ได้มาช่วยพ่ีชายเลี้ยงวัวอยู่ และปลอดภัยจากสารเคมี” 2 ปี แตป่ ระสบปัญหาราคาเนอ้ื วัวตกต่าํ จงึ หนั ไปเลย้ี งไก่สง่ บริษัท เอกชนอยู่ 10 ปี ก็เจอปัญหาไข้หวัดนกระบาด จึงหันมาทำ�นา เน่ืองจากเป็นอาชีพที่ทำ�มาตั้งแต่บรรพบุรุษ และคิดค้นหาวิธีลด ตน้ ทนุ การผลติ โดยใช้สารชีวภาพ ผพู้ ลกิ ผนั ชวี ติ แนวทางการเผยแพร่องคค์ วามรู้หรอื ผลงานทีเ่ กิดจาก รบั ราชการทหารเรอื ภมู ิปัญญาให้เป็นประโยชนแ์ กผ่ ู้อ่ืน และสงั คมสว่ นรวม มาเปน็ เกษตรกร พนั จ่าโทเฉลียว นอ้ ยแสง อายุ 53 ปี ผู้ใชว้ ธิ เี ปยี กสลบั แหง้ ตลอดระยะเวลาเกือบ 3 ปี ได้รับเกียรติให้เป็นวิทยากร แกลง้ ขา้ ว และ ลด ละ เลกิ ศูนย์ข้าวชุมชน จังหวัดชัยนาท ในการถ่ายทอดองค์ความรู้ให้แก่ การศกึ ษา พนั จา่ โรงเรียนพนั จา่ เกษตรผทู้ �ำ นา ผสู้ นใจทว่ั ไปจากหนว่ ยงานตา่ งๆ นอกจากน้ี ยงั เปน็ ที่อยู่ 2/3 หมู่ 10 ต�ำ บลแพรกศรีราชา การใชส้ ารเคมี อำ�เภอสรรคบรุ ี จงั หวดั ชยั นาท 17140 โทรศพั ท์ 08 6205 9124 ความเช่ยี วชาญ ความช�ำ นาญ นก หนูกัดกนิ เมล็ดข้าว ใช้เมลด็ พันธ์ุในอตั รา 15 กโิ ลกรมั ต่อไร่ และกิจกรรมทางการเกษตรท่ีด�ำ เนนิ การ เม่ือต้นข้าวโตแล้วพบว่ามีแมลงเข้าทำ�ลายต้นข้าวจะใช้น้ําสกัด จากต้นจอก โดยใชต้ น้ จอก 3 กโิ ลกรัม กากนา้ํ ตาล 1 กโิ ลกรัม ท�ำ นาโดยใชจ้ ลุ นิ ทรยี ห์ นอ่ กลว้ ยยอ่ ยสลายตอซงั ใชส้ ารสกดั หมกั ทิ้งไว้ 15 วัน กรองนํา้ แลว้ ผสมกับนํา้ สะอาด 20 ลติ ร ฉดี พ่น จากตน้ จอกฉีดไลห่ นอนใบขาวแทนการใช้สารเคมี ใช้วิธแี กลง้ ข้าว เพ่ือลดปญั หานา้ํ ใชฮ้ อรโ์ มนไขใ่ นการเพิ่มผลผลติ และผลติ เมล็ด ปราชญเ์ กษตร 72 ปี มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ 93 พนั ธ์ขุ ้าวปลูกไว้ใชเ้ องและจ�ำ หนา่ ย 92 ปราชญเ์ กษตร 72 ปี มหาวิทยาลยั เกษตรศาสตร์
นายเสรมิ ศกั ด์ิ เหมพจิ ิตร องคค์ วามรหู้ รอื ผลงานทเี่ กดิ จากภมู ปิ ญั ญาสรา้ งสรรค์ 4. การดูแลรักษา ต้องมีการสำ�รวจแปลงนาก่อนใช้สาร รางวลั ทภี่ าคภูมิใจ จังห ัวดนครสวรรค์ และพฒั นาเปน็ ต้นแบบ ชีวภาพ ฮอร์โมนฉดี พ่น ซงึ่ ชว่ ยลดตน้ ทุนในการผลิต และยังทำ�ให้ “ผ้บู ญั ญตั ิ 7 ประการเพ่อื อภิบาลนาขา้ ว” • คนดีแทนคณุ แผน่ ดนิ ประจ�ำ ปี 2555 รเิ ริม่ ใช้หลกั 7 ประการในการปลูกขา้ ว คือ กำ�จดั แมลงศัตรูข้าวได้ถูกวธิ ีด้วย • เกษตรกรดเี ดน่ สาขาท�ำ นา ระดบั จงั หวดั นครสวรรค์ ประจ�ำ ปี 1. นาํ้ เปน็ ปจั จยั ส�ำ คญั ทส่ี ดุ ในการปลกู ขา้ ว ในปจั จบุ นั ฝนตก 5. การเพมิ่ มลู คา่ เพมิ่ มลู คา่ ขา้ วโดยการผลติ เมลด็ พนั ธขุ์ า้ ว 2551 ไมต่ รงฤดกู าลท�ำ ให้ไมส่ ามารถคาดเดาปรมิ าณนา้ํ ฝนได้ และระบบ ออกมาจำ�หน่าย ซึ่งวิธีการผลิตนี้ต้องมีการดูแลรักษาข้าวเป็น • เกษตรกรดีเดน่ สาขาท�ำ นา ระดบั จงั หวัดนครสวรรค์ ประจำ�ปี ชลประทานยงั ไมเ่ พยี งพอตอ่ ความตอ้ งการของเกษตรกร ท�ำ ใหช้ าวนา 2555 หลายคนตอ้ งตกอยใู่ นปญั หาทด่ี นิ แหง้ แลง้ ไมส่ ามารถท�ำ นาได้ อย่างดี เพ่ือให้ไดเ้ มลด็ พนั ธท์ุ ีม่ คี ุณภาพ 6. ตลาด ต้องมีการประชาสัมพันธ์ถึงวิธีการผลิต ทำ�ให้ บทเรียนจากปราชญ์ เกษตรกรผคู้ ดิ คน้ เกษตรกรเห็นว่าเมล็ดพันธทุ์ ่ีจำ�หนา่ ยไม่มีปัญหาเรอื่ งขา้ วดีด สตู รส�ำ เรจ็ ในการท�ำ นา 7 ประการ 7. ความสามคั คี ตอ้ งมกี ารรว่ มมอื กบั เพอ่ื นบา้ นในการผลติ “การทำ�การเกษตร เราต้องทำ�ด้วยวิธีปลอดสารเคมี เพอ่ื ใหช้ มุ ชนเกษตรในทอ้ งถน่ิ เมลด็ พนั ธ์ขุ าย ท�ำ ให้มลี ูกคา้ มาซ้อื เมล็ดพนั ธุ์ขา้ วตลอดทัง้ ปี หาก เราจึงจะไดบ้ ญุ กศุ ลจากการไม่ท�ำ ร้ายสิง่ แวดล้อม และซอ่ื ตรง ผลติ ขา้ วคณุ ภาพ มรี ายไดเ้ พม่ิ ขน้ึ ต่อผบู้ รโิ ภคด้วย” ไม่มีเมล็ดพันธ์ุ ลูกค้าจะหันไปซ้ือเมล็ดพันธุ์จากท่ีอื่น ส่งผลให้ ตน้ ทนุ การผลติ ลดลง เกษตรกรในท้องถิ่นขาดรายได้ ทั้งน้ี การทำ�กิจกรรมทุกอย่าง 2. ดิน หากดนิ ดี ต้นข้าวกส็ มบูรณ์ใหผ้ ลผลิตทีด่ ี แตถ่ ้าดิน ไมส่ มบรู ณ์ ขาดธาตอุ าหาร ตน้ ขา้ วจะแคระแกรน็ เกษตรกรตอ้ งใส่ คนในครอบครวั ตอ้ งเข้าใจ และร่วมมือกนั ปฏิบัติ ปุ๋ยบำ�รุงดิน ทำ�ให้เพิ่มค่าใช้จ่าย สำ�หรับวิธีในการอนุรักษ์ดินและ นายเสรมิ ศกั ด์ิ เหมพิจิตร อายุ 61 ปี นา้ํ คือ ปลูกแฝกเพ่อื ปรับปรงุ ดิน ปอ้ งกันการพงั ทลายของหน้าดนิ ท่ีมา แรงบนั ดาลใจ แรงผลักดันในการพฒั นาองค์ความร ู้ และช่วยกกั เกบ็ นา้ํ ไว้ใตด้ ิน อกี หนึ่งวิธคี ือ ใช้วิธีไถกลบตอซงั แทน หรือผลงานทเ่ี กดิ จากภูมปิ ญั ญา การศกึ ษา วทิ ยาลัยครูนครสวรรค์ การเผา นอกจากไมเ่ ปน็ การท�ำ ลายดนิ แลว้ ยงั เปน็ การใหป้ ยุ๋ แกด่ นิ เห็นถึงความยากลำ�บากในการทำ�นาของชาวนาในท้องถ่ิน ทอ่ี ย ู่ 59/3 หมูท่ ี่ 4 บา้ นคลองท่าวัว ตำ�บลหวั ดง ทำ�ใหด้ นิ ร่วนซยุ อีกด้วย อ�ำ เภอเก้าเล้ียว จังหวัดนครสวรรค์ 60230 3. พันธ์ุข้าว ต้องมีการศึกษาพันธุ์ข้าวต่างๆ และเก็บ ทำ�ให้เกิดความท้าทายเพื่อจะช่วยเหลือชาวนาให้สามารถลืมตา โทรศัพท์ 08 1037 4612 เมล็ดพันธ์ทุ ด่ี ไี ว้ใช้ ท�ำ ให้ไดผ้ ลผลิตท่ีมคี ณุ ภาพ อ้าปาก และสามารถผลติ ขา้ วไดอ้ ย่างมคี ณุ ภาพ แนวทางการเผยแพรอ่ งคค์ วามรหู้ รอื ผลงานทเ่ี กดิ จาก ความเช่ียวชาญ ความชำ�นาญ ภูมิปัญญาให้เป็นประโยชนแ์ กผ่ ู้อื่น และสังคมสว่ นรวม และกจิ กรรมทางการเกษตรที่ด�ำ เนนิ การ เปน็ วทิ ยากรถา่ ยทอดองคค์ วามรู้ในเรอ่ื งการท�ำ นา สาธติ การ ทำ�นาบนพ้นื ที่ 7 ไร่ มีประสบการณ์ในการท�ำ นาเกอื บ 20 ปี ผลิตและการใช้ปุ๋ยหมัก ปุ๋ยอินทรีย์ ปุ๋ยพืชสด และการปลูก สามารถคิดค้นสูตรสำ�เร็จในการทำ�นาข้ึนมาเอง เพื่อเพ่ิมผลผลิต หญ้าแฝก ให้แก่หน่วยงานภาครัฐ สถานศึกษา ผู้สนใจทั่วไป ลดตน้ ทนุ ในการผลติ โดยวธิ กี ารสงั เกตธรรมชาติ และใชส้ ารชวี ภาพ เกษตรกรภายในและภายนอกศนู ยข์ า้ วชมุ ชน ทำ�ใหเ้ กษตรกรหลาย รกั ษาธรรมชาติ ท�ำ ใหเ้ กิดความสมดลุ ซ่งึ กนั และกัน คนเกดิ การปรับเปลยี่ นแนวคิดการทำ�นาโดยไมใ่ ช้สารเคมี เพ่ือลด ต้นทุนในการผลติ 94 ปราชญเ์ กษตร 72 ปี มหาวิทยาลยั เกษตรศาสตร์ ปราชญเ์ กษตร 72 ปี มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ 95
นายสภุ ณ ทองไพสฐิ ทีม่ า แรงบนั ดาลใจ แรงผลักดนั ในการพัฒนาองค์ความร ู้ รางวัลทภี่ าคภมู ิใจ หรือผลงานทเี่ กิดจากภูมิปัญญา “ชาวนา ผคู้ น้ หาความจรงิ โดยไมพ่ ง่ึ พงิ สารฆา่ แมลง” • เกษตรกรดีเดน่ ระดบั จงั หวดั ปทุมธานี สาขาอาชพี ทำ�สวน จังห ัวดป ุทมธา ีน เดิมทีเป็นชาวสวน มีการเข้าอบรมการทำ�การเกษตร ประจ�ำ ปี 2553 ผทู้ ไ่ี มเ่ คยเชอ่ื ค�ำ พดู ผอู้ น่ื หลากหลาย ทำ�ให้ได้ยินเกษตรกรผู้ผลิตข้าวพูดคุยกันถึงผลผลิต • เกษตรกรดเี ดน่ ระดับจังหวัดปทุมธานี สาขาอาชพี ทำ�สวน โดยประยกุ ตค์ วามรทู้ ่ไี ด้ ขา้ วดี ตนเองไมเ่ ชื่อ จงึ หนั มาผลติ ข้าวเพื่อพิสจู น์หาข้อเท็จจริง ประจ�ำ ปี 2552 จากการศกึ ษา คน้ ควา้ และคน้ หาความจรงิ จากการปฏบิ ตั ิ แนวทางการเผยแพรอ่ งค์ความรูห้ รอื ผลงานทเ่ี กิดจาก บทเรยี นจากปราชญ์ จนไดว้ ธิ กี ารท�ำ นาท่ไี ม่ได้ใชส้ ารเคมี ภูมปิ ัญญาให้เปน็ ประโยชนแ์ กผ่ อู้ ่นื และสังคมสว่ นรวม “การทำ�การเกษตรต้องลงมือปฏิบัติ ไม่เช่ือจากคำ�พูด ใช้ท่ีดินของตนเองเป็นท่ีตั้งศูนย์บริการและถ่ายทอด ผ้อู ่นื จงึ ประสบความสำ�เร็จ” เทคโนโลยีการเกษตรประจ�ำ ตำ�บลเชียงรากใหญ่ ตลอดจนเป็นจดุ สาธิตทางด้านเกษตรต่างๆ ของตำ�บล รวมถึงเป็นวิทยากรอบรม บรรยายให้ความรู้แก่เกษตรกรในพื้นที่และอำ�เภอใกล้เคียง ตลอดจนประชาชนท่ัวไป และยังผลิตน้ําส้มควันไม้แจกเพื่อน เกษตรกรอีกด้วย นายสภุ ณ ทองไพสิฐ อายุ 57 ปี องคค์ วามรหู้ รอื ผลงานทเี่ กดิ จากภมู ปิ ญั ญาสรา้ งสรรค์ และพฒั นาเปน็ ตน้ แบบ การศกึ ษา มัธยมศกึ ษาตอนตน้ ท่อี ย่ ู 99/9 บา้ นชาวเหนอื หม่ทู ี่ 5 ตำ�บลเชยี งรากใหญ่ ในการหวา่ นเมลด็ พนั ธข์ุ า้ ว โดยหวา่ นเมลด็ พนั ธุ์20 กโิ ลกรมั อ�ำ เภอสามโคก จังหวัดปทมุ ธานี 12160 ต่อไร่ หากหว่านเมล็ดพันธุ์มากเกินข้าวจะแน่น ไม่แตกกอ และ โทรศพั ท์ 08 9922 8239 ดูแลรกั ษายาก เมือ่ ตน้ ขา้ วมีอายุมากกวา่ 1 เดอื น ใช้วธิ แี กล้งข้าว สลับเปียกสลับแห้งเพ่ือประหยัดน้ํา และปล่อยน้ําเข้านาเม่ือดิน ความเชยี่ วชาญ ความชำ�นาญ เริ่มแห้ง เม่ือต้นข้าวเริ่มโตเน้นใส่ธาตุอาหารฟอสฟอรัส เพ่ือช่วย และกจิ กรรมทางการเกษตรที่ดำ�เนินการ ในการแตกกอข้าว และเสริมด้วยสารเร่งท่ีได้จากการหมักเศษผัก กากน้ําตาล และ พด.2 เพ่ือลดต้นทุนการผลิต และใช้นํ้าส้ม ผลิตข้าวหอมปทมุ บนพน้ื ท่ี 18 ไร่ โดยไม่ใชส้ ารเคมี ทำ�ให้ ควนั ไมฉ้ ดี พน่ 2-3 รอบ เพอื่ ปอ้ งกนั เพลยี้ ระบาด ซง่ึ ตอ้ งคอยสงั เกต ได้ข้าวท่ีมีนํ้าหนักดี เมล็ดข้าวไม่ลีบ ไม่มีข้าวดีด สามารถผลิต เพลี้ยตลอดเวลา เมื่อพบเพล้ียระบาดต้องปล่อยน้ํา ข้าวหอมปทุมปลอดสารบรรจุขายในพ้นื ท่ไี ด้ ออกจากนา และหลังจากเก็บเก่ียวจะปล่อยน้ําเข้านาครึ่งเดือน เพื่อให้ตอซัง ฟางข้าวยุ่ย จากนั้นจึงตีเทือก แล้วจึงปล่อยน้ํา ออกจากนา ข้าวทไ่ี ดจ้ งึ มนี ้าํ หนักดีและมขี ้าวดดี น้อย 96 ปราชญเ์ กษตร 72 ปี มหาวทิ ยาลัยเกษตรศาสตร์ ปราชญ์เกษตร 72 ปี มหาวทิ ยาลยั เกษตรศาสตร์ 97
นางมะยม จนั ทร์อินทร์ เกษตรกรแกนน�ำ ที่มา แรงบันดาลใจ แรงผลกั ดันในการพฒั นาองคค์ วามร ู้ บทเรียนจากปราชญ์ จังห ัวดสิงห์บุ ีร ในการปรบั เปลย่ี นการท�ำ นา หรอื ผลงานท่เี กดิ จากภูมปิ ญั ญา “ผู้ใหฮ้ อร์โมนรกหมูสู่นาขา้ ว” เดิมทำ�เกษตรกรรมโดยใช้สารเคมี ทำ�ให้ต้นทุนการผลิตสูง “ด�ำ เนนิ ชวี ติ ตามหลกั ปรชั ญาเศรษฐกจิ พอเพยี ง ลดรายจา่ ย จากการใชส้ ารเคมี เพมิ่ รายได้ ปลกู ทกุ อยา่ งทก่ี นิ กนิ ทกุ อยา่ งทป่ี ลกู แลว้ ครอบครวั มาใชส้ ารชวี ภาพทผ่ี ลติ จากรกหมู รายรบั นอ้ ยกวา่ รายจา่ ย จงึ คดิ ลดตน้ ทนุ การผลติ โดยใชส้ ารชวี ภาพ จะมีความสขุ ” แทนการใชส้ ารเคมี เพอ่ื เพม่ิ ผลผลติ สกู่ ารพฒั นาอาชพี ชาวนาอยา่ งยง่ั ยนื แนวทางการเผยแพร่องคค์ วามร้หู รอื ผลงานทีเ่ กิดจาก ภมู ิปัญญาใหเ้ ป็นประโยชน์แกผ่ ้อู น่ื และสังคมส่วนรวม องคค์ วามรหู้ รอื ผลงานทเ่ี กดิ จากภมู ปิ ญั ญาสรา้ งสรรค์ และพฒั นาเป็นตน้ แบบ เปน็ ผจู้ ดั ตงั้ ศนู ยเ์ รยี นรเู้ ศรษฐกจิ พอเพยี ง บา้ นดอนแฝก เพอ่ื พัฒนาอาชีพของคนในชมุ ชน ใชพ้ ้ืนทต่ี นเองเป็นแปลงทดลองและ ปลกู ข้าวดว้ ยกรรมวธิ ธี รรมชาติมากว่า 10 ปี โดยใช้นํ้าหมัก แปลงตวั อยา่ ง เพ่อื ใช้ชาวบ้าน เกษตรกร บุคคลทีส่ นใจ และจาก รกหมู ได้จากรกหมู 50 กิโลกรัม เปลือกสับปะรด กากน้ําตาล หนว่ ยงานต่างๆ เขา้ มาศกึ ษา และพด.2 หมักทงิ้ ไว้อย่างน้อย 6 เดือน แล้วจึงกรองนา้ํ หมักมาใช้ แตห่ ากตอ้ งการใหน้ าํ้ หมกั รกหมมู ปี ระสทิ ธภิ าพมากยง่ิ ขนึ้ ควรหมกั รางวลั ทภี่ าคภมู ิใจ ท้ิงไว้ 1 ปี น้าํ หมกั รกหมสู ามารถนำ�ไปใช้ไลแ่ มลงศตั รพู ชื ผักและ ข้าวได้ โดยฉีดนํ้าหมกั รกหมูหลงั จากปลูกข้าว 20 วนั และเม่อื เร่ิม • คมชดั ลึกอวอร์ด ประจ�ำ ปี 2556 สังเกตเห็นว่ามีแมลงศัตรูข้าวรบกวน นอกจากน้ี น้ําหมักรกหมู • ปราชญเ์ กษตร ระดับจังหวดั สิงห์บรุ ี ประจ�ำ ปี 2549 ยังสามารถนำ�มาต่อยอดเพ่ือผลิตฮอร์โมนไข่โดยการนำ�น้ําหมัก • เกษตรกรดเี ดน่ จากกรมพัฒนาทีด่ นิ ประจำ�ปี 2554 รกหมูผสมกบั นมเปร้ยี วและไข่ หมักท้งิ ไว้ 3 เดอื น จะได้ฮอร์โมนไข่ นางมะยม จันทรอ์ ินทร์ อายุ 61 ปี ซงึ่ ฮอรโ์ มนไขช่ ว่ ยบ�ำ รงุ เมลด็ ขา้ ว เมอ่ื ขา้ วเรม่ิ ตงั้ ทอ้ งใหฉ้ ดี ฮอรโ์ มน ไขห่ ลงั จากนน้ั 20 วนั ขา้ วจะเรม่ิ ออกรวงอยา่ งสมา่ํ เสมอ การท�ำ นา การศกึ ษา มธั ยมศกึ ษาตอนปลาย โดยใชน้ าํ้ หมกั รกหมแู ละฮอรโ์ มนไข่ ทำ�ใหส้ ามารถลดปรมิ าณเมลด็ ท่ีอย ู่ 3/1 บ้านดอนแฝก หมู่ที่ 12 ต�ำ บลทบั ยา พนั ธ์ขุ ้าว และยงั ได้ผลผลิตเพ่ิมขน้ึ เป็น 70-80 ถงั ตอ่ ไร่ ซึง่ ขา้ ว อ�ำ เภออินทรบ์ ุรี จังหวัดสงิ ห์บรุ ี 16110 ทีไ่ ดเ้ ป็นข้าวมคี ุณภาพและปลอดภัยตอ่ ผูบ้ รโิ ภคด้วย โทรศพั ท์ 08 6164 2704 ปราชญเ์ กษตร 72 ปี มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ 99 ความเชยี่ วชาญ ความชำ�นาญ และกิจกรรมทางการเกษตรท่ดี �ำ เนินการ ผลิตน้าํ หมักชีวภาพรกหมู ฮอรโ์ มนไข่ แทนการใช้สารเคมี ชว่ ยลดตน้ ทนุ การผลติ ขา้ วไรซเ์ บอรร์ ี่ ยงั ทำ�ให้ไดข้ า้ วไรซเ์ บอรร์ ท่ี มี่ ี คุณภาพและปลอดภยั 98 ปราชญเ์ กษตร 72 ปี มหาวทิ ยาลัยเกษตรศาสตร์
Search
