คู่มือป้องกันโรคลมร้อน(สำหรับผู้รับการฝึกทหาร)

คู่มอื ป้องกัน โรคลมร้อน (Heat Stroke) ส�ำ หรับผู้รับการฝึกทางทหาร กรมแพทยท์ หารบก ตุลาคม 2555

เหลาทหารแพทย อนรุ ักษก ำ�ลงั รบและครอบครวั

ข้อมลู สว่ นตวั ชอ่ื -สกุล.................................................................... สงั กัด......................................................................... กรปุ๊ เลือด .......... อาย.ุ ...........ปี โรคประจำ�ตัว........................................................... ................................................................................ ................................................................................ ยาที่ตอ้ งรบั ประทานประจำ�............................................ ................................................................................. ................................................................................. ประวัติการแพ้อาหาร……………………………......... ................................................................................. ................................................................................. ประวัติการแพ้ยา............................................. .................................................................................. ................................................................................. ประวัติการใช้สารเสพติด.......................................... ................................................................................. .................................................................................

คมู่ อื ปอ้ งกนั โรคลมรอ้ น ส�ำ หรับผรู้ บั การฝึกทางทหาร คณะทปี่ รกึ ษา พล.ท. ศ.คลนิ ิก ภานุวิชญ์ พมุ่ หริ ญั พล.ท.บุญลอื วงษท์ ้าว พล.ต.สถิตย์ เรืองดิลกรตั น์ พล.ต.ธรี ยทุ ธ ศศปิ ระภา พล.ต.ประสงค์ ลอ้ มทอง คณะผจู้ ดั ท�ำ คูม่ อื พ.อ. ผศ.กิฎาพล วฒั นกูล พ.อ.ทักษณิ เจียมทอง พ.อ.ปราโมทย์ อ่มิ วัฒนา พ.อ. ผศ.ราม รงั สนิ ธ์ุ พ.อ.อดุลย์ ปรีชาเดช พ.ท.หญงิ พฑั ฒิดา สภุ ีสทุ ธ์ิ ร.อ.ทนิ กร สุขสาขา

คำ�น�ำ กรมแพทยท์ หารบก มคี วามหว่ งใยผ้เู ข้ารบั การฝึก ท้ัง ทหารกองประจ�ำ การ นกั เรยี นทหาร และผู้รบั การฝกึ ทางทหาร หลกั สูตรตา่ งๆ เพอ่ื ให้ปลอดภยั จากโรคลมรอ้ น ลดการสญู เสีย จงึ ได้จดั ท�ำ หนังสอื คมู่ ือ การปอ้ งกันโรคลมร้อน ฉบบั น้ีขึ้น โรคลมรอ้ น (Heat Stroke) เป็นกลุ่มอาการทเ่ี กดิ ขนึ้ กับผเู้ ขา้ รับการฝกึ ทางทหาร สาเหตจุ ากสภาพร่างกายท่ไี ม่ พรอ้ ม ความเขา้ ใจท่ไี ม่ถูกตอ้ งของครฝู กึ อาการผดิ ปกติอาจ รุนแรงถึงข้นั สญู เสียชีวติ โรคลมรอ้ นสามารถป้องกนั ได้ หาก ผ้เู ข้ารับการฝึกทางทหาร เตรยี มสภาพร่างกายใหพ้ ร้อม ผู้ ฝึกเขา้ ใจในสภาพแวดล้อมและมีการเตรยี มความพร้อม เมื่อ เกิดอาการขนึ้ แล้ว ดแู ลเบอื้ งต้น น�ำ สง่ สถานพยาบาลอย่าง ทนั ท่วงที จะปอ้ งกันการสญู เสยี หรอื ทพุ พลภาพ ขอขอบพระคุณ ท่านผู้บัญชาการทหารบก กรุณามอบ นโยบาย ให้ผู้บังคับบัญชาทกุ ระดบั ชน้ั ตระหนกั และเลง็ เหน็ ความส�ำ คญั ของโรคลมรอ้ น ดว้ ยความรว่ มมอื ของทกุ ฝา่ ย ผเู้ ขา้ รบั การฝกึ ทางทหารจะปลอดภยั จากโรคลมรอ้ น พลโท (ภานวุ ชิ ญ์ พุ่มหริ ัญ) เจา้ กรมแพทย์ทหารบก

สารบัญ หน้า • โรคลมรอ้ น หรอื Heat Stroke คอื อะไร ������1 • โรคลมร้อนมีอาการอย่างไร........................... 2 • ผูร้ บั การฝึกที่มีความเสี่ยงตอ่ โรคลมร้อน �������3 • สารเสพตดิ ตา่ งๆ ทำ�ให้มคี วามเสยี่ ง ตอ่ การเกิดโรคลมร้อนเพมิ่ ข้ึน.......................4 • การสงั เกตอาการเจบ็ ปว่ ยท่เี กิดจาก ความรอ้ น......................................................6 • การปอ้ งกนั ตนเองไมใ่ ห้ป่วยด้วย โรคลมรอ้ น....................................................7 • ท�ำ อย่างไรเม่อื ตนเอง หรอื เพื่อนมีอาการ ของโรคลมร้อน............................................. 9

1 โรคลมรอ้ น หรือ Heat Stroke ผูร้ ับการฝึกทางทหาร มีโอกาสเกดิ การเจ็บ ป่วยจากความร้อนได้ทุกคน เพราะสภาพอากาศ ท่รี อ้ น ประกอบกบั สภาพร่างกายของผู้รับการฝกึ ทางทหาร ทอี่ าจจะไมค่ ุน้ เคยกบั การฝึก ไมเ่ คยออก กำ�ลงั กาย เป็นคนอ้วน มีโรคประจำ�ตัว หรือมกี าร เจบ็ ปว่ ย พกั ผ่อนไม่เพียงพอ มกี ารดมื่ สรุ า มีการใช้ ยาเสพตดิ กอ่ นเข้ามารับการฝกึ ทหาร ซ่งึ จะทำ�ให้ มคี วามเสี่ยงตอ่ การเกดิ โรคดงั กลา่ วมากขนึ้ การเจบ็ ป่วยจากความร้อนมีทง้ั อาการไม่รุนแรง เชน่ ผดผื่นจากความร้อน ตะคริวแดด และเพลีย แดด จนถึงทมี่ ีอาการรุนแรง และทำ�ให้เกิดการ สูญเสียชีวิตได้ คือ โรคลมรอ้ น

2 โรคลมรอ้ น คืออะไร ? เป็นโรคท่ีเกิดจากร่างกายได้รับความร้อนทั้ง จากภายนอกและจากการฝึก หรอื การออกก�ำ ลงั กาย แลว้ รา่ งกายระบายความรอ้ นออกไม่ทัน ซง่ึ ความร้อนจะท�ำ ลายอวัยวะ และระบบการท�ำ งาน ต่างๆ ของร่างกาย จนทำ�ให้เสียชวี ติ ได้ โรคลมร้อนมีอาการอยา่ งไร ? มีไข้สงู ตัวรอ้ นแต่อาจจะไมม่ ีเหง่ือออก มี อาการเอะอะ วุ่นวาย พูดคุยไมร่ เู้ รือ่ ง เดนิ เซ หน้ามืด หมดสติ ชักเกรง็

3 ผู้รับการฝึกทางทหารท่ีมีความเส่ียงต่อการเกิด โรคลมรอ้ น ได้แก่ 1. เปน็ คนอว้ น ทว้ ม หรือนำ�้ หนักเกนิ เกณฑ์ 2. ร่างกายยังไมเ่ คยชนิ กับการฝึก และอากาศ รอ้ น หรือไมเ่ คยออกก�ำ ลงั กายมาก่อน 3. เปน็ ผ้ใู ชส้ ารเสพตดิ 4. ด่มื เหลา้ หรอื เคร่ืองด่ืมมแี อลกอฮอล์ ก่อน เข้ามาฝกึ 5. มอี าการป่วย เช่น เปน็ ไข้ เปน็ หวัด ท้อง เสยี ฯลฯ 6. ไดร้ ับบาดเจ็บ เชน่ จากอุบัตเิ หตุ ถูกท�ำ รา้ ย ร่างกาย มกี ลา้ มเน้อื อักเสบก่อนเขา้ มาฝกึ 7. อดนอน พกั ผ่อนไมเ่ พียงพอ 8. มโี รคประจ�ำ ตวั หรือต้องกนิ ยาบางชนดิ เช่น ยาลดน�ำ้ มกู ยาขบั ปัสสาวะ

4 สารเสพตดิ ต่างๆ ทำ�ใหม้ คี วามเสยี่ งต่อการเกิด โรคลมรอ้ นเพม่ิ ขนึ้ โดย 1. สารเสพติดจะทำ�ลายอวัยวะตา่ งๆ ให้ เสอ่ื มโทรม ทำ�ลายประสาท สมอง ทำ�ให้ สมรรถภาพเส่อื มลง เลอ่ื นลอย ฟ้งุ ซา่ น ทำ�งานไมไ่ ด้ อยูใ่ นภาวะมึนเมาตลอดเวลา 2. สภาพรา่ งกายอ่อนเพลยี ซูบซีด หมดเรี่ยวแรง ขาดความกระปรี้กระเปร่าการเคลือ่ นไหว ของร่างกายและกลา้ มเนือ้ ตา่ งๆ ผิดปกติ 3. เกดิ โรคภัยไขเ้ จบ็ ได้งา่ ย สาเหตเุ พราะระบบ ภมู ติ ้านทานโรคน้อยกว่าปกติ ท�ำ ใหเ้ กิดโรค ภยั ไข้เจ็บได้งา่ ยและรักษาให้หายยาก 4. อาจประสบอุบตั เิ หตไุ ดง้ า่ ย สาเหตุเพราะ ระบบการควบคุมกล้ามเนื้อและประสาท บกพรอ่ ง

5 5. เกดิ อาการคลุ้มคลงั่ ขาดสติ อาละวาด เปน็ บ่อเกิดแห่งอาชญากรรม หมายเหตุ ดงั น้ัน ผูเ้ ข้ารบั การฝกึ จงึ ตอ้ งแจง้ ให้ ครูฝกึ ทราบในสปั ดาหแ์ รกของการลงประวตั ิ ตรวจ รา่ งกาย เพือ่ จะได้รับการรกั ษาทีถ่ ูกต้องและเกิดผลดี

6 การสังเกตอาการเจ็บป่วยทเี่ กดิ จากความร้อน 1. ผดผื่นจากความรอ้ น : มเี มด็ ผด หรือผ่นื คนั ตามผิวหนงั เกดิ จากตอ่ มเหงอื่ อักเสบ 2. เพลียแดด : มอี าการออ่ นเพลีย วิงเวยี น หรือปวดศีรษะ คลน่ื ไส้ อาเจียน ปวด เม่ือยตามตัว แตย่ งั รู้สึกตัวเป็นปกตดิ อี ยู่ 3. ตะคริวแดด : เป็นตะคริวที่นอ่ ง ต้นขา หน้าท้อง หรอื ไหล่ ทำ�ให้ปวดเกร็ง 4. ลมแดด : มีอาการหน้ามดื เป็นลม อาจ หมดสตไิ ด้ 5. โรคลมร้อน : มีอาการตวั รอ้ น เวียนศีรษะ หน้ามดื ซึมลง วุน่ วาย พูดจาโต้ตอบไม่รู้ เรือ่ ง เดินผดิ ปกติ ชักเกรง็ อาการอาจ รุนแรงถงึ ขั้นเสียชวี ิตได้

7 การป้องกนั ตนเองไมใ่ หป้ ว่ ยด้วยโรคลมร้อน 1. ระหวา่ งการฝึก เมอื่ มีอาการผดิ ปกตเิ กิด ขนึ้ ไมว่ ่าจะเป็นชว่ งไหน ต้องรีบบอกเพ่ือน หรอื ครฝู กึ ทนั ที ซ่ึงไมม่ กี ารลงโทษใดๆ - อาการผิดปกติ ทเ่ี ปน็ อาการแสดงของ โรคลมรอ้ น ไดแ้ ก่ เป็นไข้ ปวดหัว หรือ วงิ เวยี น หนา้ มืด คลื่นไส้ อาเจียน เป็น ตะครวิ เชือ่ งช้า มึนๆ งงๆ ไม่ท�ำ ตามคำ�สงั่ เดินเซ หรือวง่ิ ออกนอกแถว พูดคุยไม่ร้เู ร่อื ง เอะอะ ว่นุ วาย เปน็ ลม หมดสติ ชกั เกรง็ 2. หลังพกั การฝกึ หรือระหว่างพักการฝึก ตอ้ งลดความรอ้ นของรา่ งกาย โดยทหาร ทกุ คนต้อง - ด่มื น�ำ้ อยา่ งน้อย 1 แก้วทุกครง้ั ไม่ต้อง รอใหห้ ิวนำ�้ - ใช้ผา้ ชุบน�้ำ เชด็ หนา้ เชด็ ตวั ทกุ คร้งั

8 3. การดูแลตนเองในแตล่ ะวัน ตอ้ งสังเกต ตัวเอง ดงั น้ี - สงั เกตสปี ัสสาวะของตนเองทุกคร้ัง ถ้า สเี หลืองเขม้ แสดงว่าร่างกายขาดน�ำ้ ให้ ดื่มน�้ำ เพ่มิ ข้ึนทนั ที จนหยุดกระหายน�้ำ และสปี ัสสาวะใสข้ึน - หากมอี าการเจ็บปว่ ยตา่ งๆ เหลา่ นี้ ให้ รายงานครฝู กึ ทนั ที ได้แก่ : เป็นไขห้ วดั หรอื ตัวร้อน : ท้องเสีย : เป็นตะครวิ ชาปลายมือปลายเทา้ เกรง็ กลา้ มเนอื้ : เวยี นศีรษะ คลน่ื ไส้ อาเจยี น : หนา้ มืด จะเปน็ ลม ออ่ นเพลียมาก

9 ทำ�อย่างไรเม่อื ตนเอง หรือเพอ่ื นมีอาการของ โรคลมรอ้ น หลกั การส�ำ คญั คือ ตอ้ งลดความรอ้ นของ รา่ งกายใหไ้ ดภ้ ายใน 30 นาที โดย 1. รายงานครฝู ึกทนั ที 2. นำ�เขา้ ที่ร่ม ถอดเส้อื ผ้า เครื่องแตง่ กาย ออกให้หมด 3. พ่นละอองนำ�้ ไปที่ตวั ผู้ป่วย ใช้พัดลมเปา่ ให้นำ�้ ระเหย และใชผ้ า้ ชบุ น�ำ้ เช็ดตวั 4. รีบน�ำ สง่ โรงพยาบาลทนั ที โดยตอ้ งเชด็ ตัว ไปตลอดทางจนถงึ โรงพยาบาล