communityhospital

Áҵðҹ กรมสุขภาพจติ DEPARTMENT OF MENTAL HEALTH ¡ÒÃʧ‹ àÊÃÁÔ Ê¢Ø ÀÒ¾¨µÔ áÅл͇ §¡¹Ñ »Þ˜ ËÒÊØ¢ÀÒ¾¨µÔ ã¹âç¾ÂÒºÒŪØÁª¹ (©ººÑ »ÃºÑ »Ã§Ø ) ÊÓ¹¡Ñ Ê‹§àÊÃÔÁáÅо²Ñ ¹Ò梯 ÀÒ¾¨Ôµ ¡ÃÁÊØ¢ÀÒ¾¨µÔ



มาตรฐาน การสง่ เสริมสุขภาพจติ และปอ้ งกันปัญหา สขุ ภาพจติ ในโรงพยาบาลชมุ ชน (ฉบับปรับปรงุ ) ส�ำ นักสง่ เสริมและพัฒนาสุขภาพจิต กระทรวงสาธารณสขุ

ช่อื หนงั สอื : มาตรฐานการสง่ เสริมสุขภาพจติ และปอ้ งกันปัญหาสุขภาพจติ ในโรงพยาบาลชมุ ชน (ฉบับปรบั ปรุง) บรรณาธิการ : อรวรรณ ดวงจนั ทร์ จัดพิมพ์โดย : ส�ำนกั ส่งเสรมิ และพัฒนาสขุ ภาพจิต กรมสุขภาพจติ กระทรวงสาธารณสขุ ถนนติวานนท์ อ�ำเภอเมอื ง จังหวัดนนทบรุ ี 11000 พมิ พค์ รั้งที่ 1 : มถิ ุนายน 2559 จำ� นวนพิมพ์ : 5,500 เล่ม พิมพท์ ี่ : บรษิ ัท บียอนด์ พบั ลสิ ช่งิ จำ� กัด

คำ�นำ� ภายใต้บริบทการปฏิรูปบทบาทของกระทรวงสาธารณสุข ที่มุ่งเน้นการเป็น Public Health National Authority โดยมีบทบาทท่ีส�ำคัญประการหนึ่งคือ การก�ำกับคุณภาพการให้บริการให้ได้มาตรฐาน กรมสุขภาพจิตใน ฐานะกรมวิชาการที่มีหน้าที่รับผิดชอบให้บริการสุขภาพจิต 4 มิติ ได้แก่ ส่งเสริมสุขภาพจิต ป้องกันปัญหาสุขภาพจิต บ�ำบัดรักษา และฟื้นฟูสมรรถภาพทางจิต ตระหนักถึงความส�ำคัญของการพัฒนามาตรฐาน โดยเฉพาะอย่างย่ิงในด้าน การส่งเสริมสุขภาพจิตและป้องกันปัญหาสุขภาพจิต เพื่อสร้างภูมิคุ้มกันด้านสุขภาพจิต ช่วยลดความเสี่ยงต่อการมีปัญหา สุขภาพจิตในรายที่เป็นกลุ่มเสี่ยง ลดต้นทุนด้านการรักษาพยาบาลและลดการสูญเสียปีสุขภาวะ (DALYs) ของประชาชน ชาวไทย ในปงี บประมาณ 2558 กรมสขุ ภาพจติ โดยสำ� นกั สง่ เสรมิ และพฒั นาสุขภาพจิตพิจารณาเห็นว่า โรงพยาบาล ชุมชนเป็นหน่วยงานท่ีอยู่ใกล้ชิดและรองรับปัญหาสุขภาพของประชาชนในพ้ืนที่ จึงได้พัฒนามาตรฐานการส่งเสริม สุขภาพจิตและป้องกันปัญหาสุขภาพจิตในโรงพยาบาลชุมชนขึ้น โดยมีข้ันตอนการพัฒนาอย่างมีส่วนร่วมจากเครือข่าย ที่เก่ียวข้อง ได้แก่ การให้ผู้เชี่ยวชาญและผู้บริหารพิจารณากรอบแนวคิด และมีผู้แทนของโรงพยาบาลชุมชนและ ศูนย์สุขภาพจิตมาร่วมกันจัดท�ำ(ร่าง)มาตรฐานฯ ให้ข้อเสนอแนะเพื่อปรับแก้(ร่าง)มาตรฐานฯในเวทีวิพากษ์ ร่วมทดลอง ใช้ในโรงพยาบาลชุมชนทุกระดับและทุกเขตสุขภาพ และมีการสัมมนาประเมินผลเพื่อสรุปผลการทดลองใช้มาตรฐาน การสง่ เสรมิ สขุ ภาพจติ และปอ้ งกนั ปญั หาสขุ ภาพจติ ในโรงพยาบาลชมุ ชน จนกระทง่ั ไดเ้ ปน็ มาตรฐานการสง่ เสรมิ สขุ ภาพจติ และป้องกันปัญหาสุขภาพจิตในโรงพยาบาลชุมชนฉบับสมบูรณ์ และเผยแพร่ให้กับโรงพยาบาลชุมชนท่ัวประเทศ ย่ิงไปกว่าน้ัน กรมสุขภาพจิตยังได้ด�ำเนินการพัฒนามาตรฐานฯน้ีอย่างต่อเน่ือง โดยในปีงบประมาณ 2559 ได้จัดให้มี การประเมินผลการใช้มาตรฐานการส่งเสริมสุขภาพจิตและป้องกันปัญหาสุขภาพจิตในโรงพยาบาลชุมชนอีกคร้ัง ภายหลังการน�ำไปใช้ ในกลุ่มผู้ปฏิบัติงานในโรงพยาบาลชุมชน สถาบัน/โรงพยาบาล และศูนย์ในสังกัดกรมสุขภาพจิต จากทุกเขตสุขภาพ ท่ีมาร่วมให้ความคิดเห็น หลังจากนั้นคณะท�ำงานได้ปรับแก้รวมทั้งได้น�ำแนวปฏิบัติการดูแลทาง สังคมจิตใจใน Psychosocial Clinic และในคลินิกต่างๆ มาสอดแทรกเพื่อให้เห็นความเชื่อมโยงระหว่างการส่งเสริม สุขภาพจิตและการป้องกันปัญหาสุขภาพจิตและการดูแลทางสังคมจิตใจ จนได้เป็นมาตรฐานการส่งเสริมสุขภาพจิตและ ปอ้ งกันปัญหาสุขภาพจิตในโรงพยาบาลชุมชนฉบับปรบั ปรงุ เล่มน้ี กรมสุขภาพจิตมุ่งหวังว่ามาตรฐานการส่งเสริมสุขภาพจิตและป้องกันปัญหาสุขภาพจิตจะช่วยให้บุคลากร สาธารณสุขของโรงพยาบาลชุมชน มีทิศทางและเครื่องมือในการประเมินตนเองเพ่ือพัฒนาบริการในมิติส่งเสริม สุขภาพจิตและป้องกันปัญหาสุขภาพจิต นอกจากน้ีผู้ตรวจประเมินสามารถใช้เป็นแนวทางกลางส�ำหรับวางแผนการ ตรวจประเมินและให้ข้อเสนอแนะเพื่อพัฒนางานส่งเสริมสุขภาพจิตและป้องกันปัญหาสุขภาพจิต เพ่ือบรรลุวิสัยทัศน์ ของกระทรวงสาธารณสุขที่ก�ำหนดไว้ว่า “กระทรวงสาธารณสุขเป็นองค์กรหลักในการพัฒนาระบบสุขภาพที่มี คุณภาพ ประสทิ ธภิ าพ และเสมอภาค โดยการมสี ว่ นร่วมของประชาชน ชมุ ชน และทกุ ภาคส่วน เพ่อื สรา้ งสังคมท่ีมี จติ ส�ำนึกดา้ นสุขภาพใหค้ นไทยทุกคนมสี ขุ ภาพดี สู่เปา้ หมายสงั คมอยู่เย็นเปน็ สุข ตามแนวปรชั ญาเศรษฐกจิ พอเพยี ง” (นายแพทยเ์ จษฎา โชคดำ� รงสขุ ) อธบิ ดีกรมสุขภาพจติ มาตรฐานการสง่ เสรมิ สุขภาพจติ และป้องกันปญั หาสุขภาพจติ ในโรงพยาบาลชมุ ชน (ฉบบั ปรบั ปรงุ ) ก

4 มาตรฐานการสง่ เสรมิ สขุ ภาพจิตและปอ้ งกนั ปญั หาสขุ ภาพจติ ในโรงพยาบาลชุมชน (ฉบบั ปรับปรงุ )

สารบญั หนา้ ค�ำ น�ำ ก สารบญั ข บทท่ี 1 ความส�ำ คัญ แนวคิดและแนวทางการใช้มาตรฐานการสง่ เสรมิ สขุ ภาพจติ และป้องกนั ปัญหาสุขภาพจิต 1 ความส�ำคญั ของมาตรฐานการส่งเสรมิ สุขภาพจติ และปอ้ งกันปัญหาสขุ ภาพจิต 1 การสง่ เสรมิ สขุ ภาพจิตและปอ้ งกนั ปัญหาสขุ ภาพจติ 2 แนวคิดในการพัฒนามาตรฐานการสง่ เสรมิ สุขภาพจิตและป้องกันปญั หาสุขภาพจติ 3 แนวทางการใช้มาตรฐานการส่งเสรมิ สขุ ภาพจติ และปอ้ งกันปญั หาสุขภาพจติ ในโรงพยาบาลชุมชน 6 - วตั ถุประสงค์ของมาตรฐานการส่งเสรมิ สุขภาพจติ และปอ้ งกนั ปัญหาสุขภาพจิต 6 ในโรงพยาบาลชมุ ชน - กลมุ่ เป้าหมายผู้ใชม้ าตรฐานการส่งเสริมสุขภาพจติ และป้องกันปญั หาสขุ ภาพจติ 6 ในโรงพยาบาลชุมชน - ประโยชนข์ องมาตรฐานการส่งเสริมสขุ ภาพจิตและปอ้ งกันปัญหาสุขภาพจิต 7 ในโรงพยาบาลชมุ ชน - แนวทางการใช้มาตรฐานการสง่ เสริมสขุ ภาพจติ และป้องกันปัญหาสขุ ภาพจิต 7 ในโรงพยาบาลชุมชน - ปจั จยั สนับสนนุ ท่เี ออื้ ต่อการดำ� เนนิ งานตามมาตรฐานการส่งเสริมสขุ ภาพจติ และ 8 ปอ้ งกนั ปัญหาสุขภาพจิตในโรงพยาบาลชมุ ชน บทที่ 2 มาตรฐานการสง่ เสริมสขุ ภาพจิตและป้องกนั ปญั หาสุขภาพจิต ในโรงพยาบาลชุมชน 9 มาตรฐานการส่งเสริมสขุ ภาพจติ และปอ้ งกันปญั หาสุขภาพจิต 9 องคป์ ระกอบและเกณฑข์ องมาตรฐานการสง่ เสรมิ สุขภาพจติ และป้องกนั ปัญหาสุขภาพจติ 11 - องค์ประกอบที่ 1 การบริหารจัดการดา้ นสง่ เสริมสขุ ภาพจิตและป้องกันปญั หาสขุ ภาพจติ 11 - องคป์ ระกอบที่ 2 การบริการส่งเสริมสุขภาพจติ และปอ้ งกันปัญหาสขุ ภาพจิต 15 - องค์ประกอบท่ี 3 การมสี ว่ นร่วมของภาคเี ครือขา่ ยในการด�ำเนนิ การส่งเสรมิ สุขภาพจติ 26 และป้องกันปญั หาสขุ ภาพจติ - องค์ประกอบที่ 4 ระบบสารสนเทศการสง่ เสรมิ สุขภาพจิตและป้องกนั ปัญหาสขุ ภาพจติ 28 มาตรฐานการส่งเสรมิ สุขภาพจิตและป้องกนั ปัญหาสขุ ภาพจิตในโรงพยาบาลชมุ ชน (ฉบบั ปรับปรุง) 5ข

เอกสารอา้ งองิ 29 ภาคผนวก 31 32 - แบบประเมินตนเองเพอ่ื พฒั นามาตรฐานการส่งเสริมสุขภาพจติ และปอ้ งกันปัญหาสุขภาพจติ ในโรงพยาบาลชมุ ชน 54 - เทคโนโลย/ี หลักสูตรสขุ ภาพจิตเพือ่ การดำ� เนนิ งานตามมาตรฐานการส่งเสริม สุขภาพจิตและปอ้ งกันปญั หาสุขภาพจิต 75 - คณะทำ� งานเพื่อจัดท�ำกรอบแนวคดิ และพัฒนามาตรฐานการส่งเสรมิ สขุ ภาพจิต และป้องกนั ปัญหาสขุ ภาพจติ ตามกลุ่มวยั ในโรงพยาบาลชุมชน 77 - คณะท�ำงานเพอ่ื จัดท�ำร่างมาตรฐานการส่งเสริมสุขภาพจิต และปอ้ งกนั ปัญหาสขุ ภาพจติ (คร้งั ที่ 1) 78 - คณะทำ� งานเพื่อจัดทำ� รา่ งมาตรฐานการส่งเสรมิ สขุ ภาพจติ และปอ้ งกนั ปัญหาสขุ ภาพจติ (ครั้งท่ี 2) 79 - คณะท�ำงานเพือ่ พัฒนามาตรฐานการส่งเสริมสุขภาพจติ และปอ้ งกันปัญหาสขุ ภาพจิตตามกลุม่ วยั ในโรงพยาบาลชมุ ชน 80 - คณะท�ำงานพัฒนามาตรฐานการสง่ เสริมสุขภาพจติ และป้องกันปญั หาสุขภาพจิตส�ำหรบั โรงพยาบาลชมุ ชน (ฉบบั ปรับปรุง) ค6 มาตรฐานการสง่ เสริมสขุ ภาพจิตและปอ้ งกันปญั หาสุขภาพจติ ในโรงพยาบาลชุมชน (ฉบบั ปรับปรงุ )

1บทท่ี ความส�ำ คัญ แนวคิด และแนวทางการใชม้ าตรฐาน การสง่ เสริมสุขภาพจติ และป้องกนั ปัญหาสุขภาพจติ ความสำ�คัญของมาตรฐานการส่งเสริมสขุ ภาพจติ และป้องกนั ปญั หาสขุ ภาพจติ จากการส�ำรวจขององคก์ ารอนามยั โลกพบวา่ ในประชากร 4 คน จะมีผู้มปี ญั หาสขุ ภาพจิต 1 คน และ อีก 2 คนเป็นผู้ได้รับผลกระทบจากปัญหาสุขภาพจิต เช่น เป็นญาติพ่ีน้อง คนในครอบครัว เป็นต้น1 ส�ำหรับโรค ทางจิตเวชประเทศไทยมีผู้ป่วยโรคทางจิตทั้งหมดจ�ำนวน 1,152,044 ราย2 ส่วนใหญ่จะเริ่มป่วยในช่วงปลายวัยรุ่น หรือวัยผู้ใหญ่ อายุระหว่าง 15-35 ปี ซึ่งเป็นช่วงชีวิตของการท�ำงานและการสร้างครอบครัว3 และจากการศึกษา ดัชนีวัดความสูญเสียทางสุขภาพหรือ DALYs พบว่า ในปี พ.ศ. 2552 คนไทยสูญเสียปีสุขภาวะ (DALYs) ท้ังท่ี ควรจะมีชวี ติ อยอู่ ยา่ งสุขภาพดี โดย 10 อันดบั แรก สำ� หรับเพศชายมีโรคซมึ เศรา้ อยูใ่ นอนั ดับที่ 10 และในเพศหญิง โรคซึมเศร้าอยู่อันดับที่ 34 การส�ำรวจระดับชาติล่าสุดในปี 2556 พบคนไทยร้อยละ 14 หรือ 9 ล้านกว่าคน มีปัญหาสุขภาพจิต5 และในภาวะวิกฤต เช่น ภัยธรรมชาติ แผ่นดินไหว ภัยจากน้�ำมือมนุษย์ โรคระบาดและ โรคอุบัติใหม่จะเพ่ิมจ�ำนวนมากขึ้น รวมท้ังสถานการณ์บางอย่าง เช่น การอพยพเคลื่อนย้ายของประชากรซึ่งส่ง ผลกระทบต่อสุขภาพจิตในเร่ืองการรับข้อมูลข่าวสาร ท�ำให้เกิดความต่ืนตระหนก ความเครียด วิตกกังวล จากข้อมูลสถานการณ์ดังกล่าวแสดงให้เห็นว่า ปัญหาสุขภาพจิตและโรคทางจิตเวชเป็นปัญหาสุขภาพท่ีเกิดขึ้นกับ ประชาชนจ�ำนวนมากโดยเฉพาะวัยรุ่นและวัยท�ำงาน เมื่อเกิดข้ึนแล้วส่งผลกระทบอย่างมากต่อการด�ำเนินชีวิต การประกอบอาชีพท้ังของผู้ท่ีมีปัญหาสุขภาพจิตเอง คนใกล้ชิดและครอบครัว ชุมชน หากมีการส่งเสริมให้ ประชาชนมีสุขภาพจิตที่ดีและมีแนวทางในการป้องกันปัญหาสุขภาพจิต ก็จะช่วยลดสถานการณ์ปัญหาและ ผลกระทบเหลา่ นล้ี งได้ มาตรฐานการส่งเสรมิ สุขภาพจิตและป้องกันปญั หาสุขภาพจติ ในโรงพยาบาลชุมชน (ฉบับปรบั ปรงุ ) 1

การสง่ เสรมิ สุขภาพจติ และป้องกันปัญหาสุขภาพจิต การสง่ เสรมิ สขุ ภาพจติ คอื การสง่ เสรมิ ใหป้ ระชาชนทกุ เพศวยั ไดร้ บั การดแู ลทางสงั คมจติ ใจใหม้ คี ณุ ภาพ ชีวิตท่ีดี โดยมีความรู้ ความเข้าใจ ทักษะในการดูแลตนเอง และอยู่ในสิ่งแวดล้อม ครอบครัว สังคม ชุมชน ที่เอื้ออ�ำนวยต่อการมีสุขภาพจิตท่ีดี ดังน้ันการส่งเสริมสุขภาพจิตจึงเกิดจากการท่ีสังคมชุมชนดูแลคุณภาพชีวิต ของประชาชน การจดั บรกิ ารสขุ ภาพแบบองคร์ วมทง้ั รา่ งกายจิตใจ และการท่ีประชาชนมศี กั ยภาพในการดแู ลจิตใจ ตนเอง6 การป้องกนั ปัญหาสุขภาพจติ คอื การป้องกนั ไมใ่ หเ้ กดิ ปญั หาสขุ ภาพจติ และโรคทางจติ เวชในกลุ่มเสีย่ ง โดยการเฝ้าระวัง ค้นหาและคัดกรองกลุ่มเสี่ยง รวมถึงการจัดกิจกรรมเพื่อการป้องกันปัญหาสุขภาพจิตได้อย่าง เหมาะสม ซ่ึงน�ำไปสู่การลดปัจจัยเส่ียง เช่น ความเครียดระยะยาว ความก้าวร้าวรุนแรง และเพิ่มปัจจัยปกป้อง เช่น การให้กำ� ลังใจ การชว่ ยเหลือดา้ นการอาชพี แกป่ ระชาชนทุกเพศวยั 6 การป้องกันปญั หาสขุ ภาพจิตดำ� เนนิ การ ในกลุ่มประชาชนทุกเพศวัยในกลุ่มปกติ เช่น การจัดโปรแกรมการออกก�ำลังกายในท่ีท�ำงานเพื่อลดความเครียด การจัดค่ายป้องกันยาเสพติดส�ำหรับวัยรุ่น และกลุ่มเส่ียง เช่น การดูแลทางสังคมจิตใจกลุ่มวัยรุ่นตั้งครรภ์ การคัดกรองและดแู ลทางสงั คมจิตใจในผปู้ ว่ ยโรคเรื้อรัง การดแู ลทางสงั คมจติ ใจผูด้ แู ลผสู้ งู อายตุ ดิ เตยี ง เปน็ ต้น ทั้งนี้ การบริการส่งเสริมสุขภาพจิตและการป้องกันปัญหาสุขภาพจิตมักจะด�ำเนินการร่วมกันใน ประชาชนกลุ่มต่างๆ จนเป็นเนอื้ เดียวกัน6 จากการศึกษาอัตราการลงทุนด้านสุขภาพของมนุษย7์ พบว่าการส่งเสริมสุขภาพจิตและการป้องกัน ปญั หาสขุ ภาพจติ เปน็ มาตรการทสี่ ำ� คญั จำ� เปน็ และมคี วามคมุ้ คา่ ควรแกก่ ารลงทนุ เพราะการดแู ลรกั ษาโรคทางจติ เวช เช่น การดูแลผู้ป่วยโรคจิตท่ีบ้าน รวมท้ังผลกระทบท่ีเกิดจากปัญหาสุขภาพจิตต่างๆ เช่น พฤติกรรมพาลเกเร กา้ วรา้ วในวัยร่นุ การติดสรุ า ยาเสพตดิ การพนนั นัน้ ตอ้ งสญู เสียท้งั ค่าใชจ้ ่าย เวลา และก�ำลงั แรงงานของครอบครวั คนใกล้ชิดและการดูแลของหน่วยงานท่ีเก่ียวข้องอย่างมาก นอกจากนี้ การให้บริการในโรงพยาบาลชุมชนยังพบว่า การมีสมาชกิ ในครอบครวั ป่วยด้วยโรคติดต่อรุนแรง กลมุ่ ผปู้ ่วยโรคเรื้อรัง กลมุ่ ผู้พกิ าร หรือผูส้ งู อายตุ ิดบ้านติดเตียง กม็ ีผลกระทบตอ่ สขุ ภาพจติ และเศรษฐกิจของครอบครวั ด้วยเชน่ กนั ส�ำหรับประเทศไทย การจัดบริการส่งเสริมสุขภาพจิตและป้องกันปัญหาสุขภาพจิต มีการด�ำเนินงาน ทั้งในและนอกกระทรวงสาธารณสุข ในกระทรวงสาธารณสุขสถานบริการสาธารณสุข โดยเฉพาะโรงพยาบาล ชุมชนท่ีกระจายในทุกอ�ำเภอทั่วประเทศเป็นหน่วยงานหลักในการด�ำเนินงาน เช่น การคัดกรองกลุ่มเสี่ยงด้วย เคร่ืองมือ/แบบประเมินทางสุขภาพจิต การให้ความรู้สุขภาพจิตผ่านสื่อต่างๆ การให้ค�ำปรึกษาในสถานบริการ สาธารณสุข การอบรมใหค้ วามรสู้ ขุ ภาพจิต เป็นตน้ แตก่ ารดำ� เนินงานยังไม่เป็นระบบครอบคลุมครบถ้วน มีการให้ บริการแตกต่างกันไปตามแต่ละหน่วยงาน ท�ำให้การบริการส่งเสริมสุขภาพจิตและป้องกันปัญหาสุขภาพจิต ไมส่ ่งผลกระทบตอ่ ประชาชนและภาพรวมของประเทศเทา่ ท่ีควร การมมี าตรฐานการสง่ เสรมิ สขุ ภาพจติ และปอ้ งกนั ปญั หาสขุ ภาพจติ จะชว่ ยใหส้ ถานบรกิ ารสาธารณสขุ มีแนวทางการพัฒนาบริการส่งเสริมสุขภาพจิตและป้องกันปัญหาสุขภาพจิตไปในแนวทางเดียวกัน มีคุณภาพ บริการท่ีเป็นระบบและครอบคลุมใกล้เคียงกัน ทั้งในด้านการบริหารจัดการ การให้บริการส่งเสริมสุขภาพจิตและ ป้องกันปัญหาสุขภาพจิตบูรณาการในกลุ่มวัยต่างๆ ท้ังในและนอกโรงพยาบาล การมีภาคีเครือข่ายเพื่อร่วมและ สนับสนุนด�ำเนินการ และการมีระบบสารสนเทศเพ่ือน�ำไปใช้ในการวางแผนและประเมินผลการด�ำเนินงาน 2 มาตรฐานการสง่ เสรมิ สขุ ภาพจิตและป้องกันปัญหาสุขภาพจติ ในโรงพยาบาลชมุ ชน (ฉบับปรบั ปรงุ )

ซึ่งสิ่งส�ำคัญคือ มาตรฐานการส่งเสริมสุขภาพจิตและป้องกันปัญหาสุขภาพจิตน้ี จะน�ำไปสู่วิสัยทัศน์การดำ� เนินงาน ของกระทรวงสาธารณสุขที่ก�ำหนดว่า ภายในทศวรรษต่อไป คนไทยทุกคนจะมีสุขภาพแข็งแรงเพ่ิมขึ้น เพ่ือสร้าง ความเจริญเติบโตทางเศรษฐกจิ ของประเทศทงั้ ทางตรงและทางอ้อมอย่างยงั่ ยืน8 แนวคดิ ในการพฒั นามาตรฐานการส่งเสริมสุขภาพจติ และป้องกันปญั หาสุขภาพจิต แนวคดิ ทน่ี ำ� มาใชใ้ นการพฒั นามาตรฐานการสง่ เสรมิ สขุ ภาพจติ และปอ้ งกนั ปญั หาสขุ ภาพจติ ประกอบ ด้วยแนวคิด ดังน้ี  แนวคิดการสร้างเสริมสขุ ภาพ (Health Promotion)  กฎบัตรออตตาวา (Ottawa Charter for Health Promotion)  แนวคิดของการสง่ เสริมสุขภาพจิต (Mental Health Promotion)  แนวคิดการป้องกนั ปญั หาสุขภาพจิต (Mental Health Prevention)  แนวคิดการสร้างเสรมิ สุขภาพ (Health Promotion) สุขภาพ คอื สขุ ภาวะท่ีสมบูรณ์ทัง้ ทางกาย ใจ สงั คม และจิตวิญญาณ สุขภาพจงึ เปน็ องคร์ วม การมี สุขภาพดีขึ้นอยู่กับหลายองค์ประกอบ สุขภาพจึงแยกไม่ได้จากวิถีชีวิตท่ีต้องด�ำเนินไปบนพื้นฐานของความถูกต้อง พอดี โดยด�ำรงอยู่ในครอบครัว ชุมชน และสังคม ท่ีพัฒนาท้ังทางด้านวัฒนธรรม เศรษฐกิจ เทคโนโลยี การเมือง การปกครอง และสิง่ แวดลอ้ ม การสร้างเสริมสุขภาพ เป็นกระบวนการเพิ่มศักยภาพให้คนเรามีความสามารถในการควบคุมดูแล สขุ ภาพตนเองใหด้ ขี นึ้ สามารถพงึ่ ตนเองได้ เปน็ การสรา้ งสขุ ภาพทำ� ใหม้ รี า่ งกายแขง็ แรง ไมเ่ จบ็ ปว่ ย ไมต่ อ้ งสนิ้ เปลอื ง งบประมาณ และสามารถพฒั นาประเทศชาติใหเ้ จริญก้าวหนา้ ไดอ้ ย่างมาก องค์การอนามัยโลก จัดประชุม ณ เมืองออตตาวา ประเทศแคนาดา เม่ือปี ค.ศ.1986 ประกาศ “กฎบัตรออตตาวา” เพ่อื การสร้างเสริมสขุ ภาพ (Ottawa Charter for Health Promotion) ได้กำ� หนดกลยทุ ธ์ การสร้างเสริมสขุ ภาพ9 ดงั นี้ 1) Advocate เป็นการใหข้ ้อมูลข่าวสารแก่สาธารณะเพ่ือสร้างกระแสทางสังคม 2) Enable เป็นการดำ� เนนิ การเพื่อใหป้ ระชาชนไดใ้ ชศ้ ักยภาพของตนเองอย่างเตม็ ท่ี 3) Mediate เปน็ สอื่ กลางในการประสานงานระหว่างกลมุ่ /หน่วยงานต่าง ๆในสงั คม กฎบัตรออตตาวาก�ำหนดแนวทางการดำ� เนินงานเพอื่ การสรา้ งเสรมิ สุขภาพทสี่ �ำคญั 9 ดงั นี้ 1) การสรา้ งนโยบายสาธารณะเพอื่ สขุ ภาพ ผบู้ รหิ ารตระหนกั ถงึ การตดั สนิ ใจทจี่ ะมผี ลกระทบถงึ สขุ ภาพ และรปู แบบ/มาตรการ/กฎหมายเพ่ือการสรา้ งเสรมิ สุขภาพ 2) การสร้างสภาพแวดล้อมให้เอื้อต่อสุขภาพ ได้แก่ การรักษาสิ่งแวดล้อม/ดูแลชุมชนให้หนุนเสริม ซึ่งกันและกัน รวมทั้งรูปแบบการด�ำเนินชีวิตและการท�ำงานที่สร้างความกระตือรือร้น ความพึงพอใจและ ความเพลิดเพลิน มาตรฐานการส่งเสรมิ สขุ ภาพจติ และปอ้ งกนั ปัญหาสุขภาพจิตในโรงพยาบาลชุมชน (ฉบับปรบั ปรุง) 3

3) การสร้างความเข้มแข็งของชุมชน คือการพัฒนาชุมชน โดยการดึงศักยภาพของทรัพยากรมนุษย์ และทรัพยากรวัตถุท่ีมีอยู่ในชุมชน เพื่อพัฒนาความสามารถในการช่วยเหลือตนเองและสนับสนุนซ่ึงกันและกัน เพ่ือการมีส่วนร่วมในการพัฒนาสขุ ภาพ 4) พัฒนาทักษะบุคคล คือการสร้างเสริมโอกาสในการเรียนรู้เพ่ือการพัฒนาความรู้/ทักษะชีวิต เพ่อื การเตรียมความพรอ้ มสำ� หรับการเปลยี่ นแปลงและตัดสนิ ใจเลอื กสง่ิ ทจี่ ะส่งผลดีตอ่ สุขภาพ 5) การปรับระบบบริการสุขภาพ คือบทบาทของทุกภาคส่วนที่จะท�ำงานร่วมกัน เพ่ือพัฒนาระบบ สุขภาพใหน้ ำ� ไปสกู่ ารมีสขุ ภาวะท่ีดี 6) การขับเคล่ือนสู่อนาคต10 สุขภาพถูกสร้างโดยประชาชน สุขภาพจะเกิดขึ้นได้ด้วยความสนใจใน ตนเองและความใส่ใจต่อผู้อนื่ สามารถตัดสนิ ใจดว้ ยตนเองและเปน็ ผู้ควบคมุ สถานการณ์ตา่ ง ๆในชวี ิต และมนั่ ใจวา่ สังคมที่ตนเองอยู่เป็นสภาพแวดล้อมที่เอื้ออ�ำนวยให้สมาชิกในสังคมทุกคนมีสุขภาพดีได้ ซ่ึงหลักการส�ำคัญใน การพัฒนากลยทุ ธ์การสร้างเสริมสขุ ภาพคือ ความเอ้ืออาทร ความเปน็ องคร์ วมและบทบาทของนิเวศวิทยา  แนวคิดของการส่งเสริมสขุ ภาพจิต (Mental Health Promotion) การสง่ เสรมิ สขุ ภาพจติ เปน็ กระบวนการเสรมิ สรา้ งความสามารถของบคุ คล ครอบครวั องคก์ รหรอื ชมุ ชน โดยการเพ่ิมปัจจัยสนับสนุนหรือปัจจัยทางบวก และลดปัจจัยเส่ียงหรือปัจจัยทางลบท่ีบ่ันทอนสุขภาพจิตที่ดี เพ่ือควบคุมการด�ำเนินชีวิตและท�ำให้สุขภาพจิตดีขึ้น นับเป็นส่ิงส�ำคัญท่ีจะต้องส่งเสริมสุขภาพจิตให้กับประชาชน ท่ัวไปอย่างเท่าเทียมกัน เน่ืองจากการส่งเสริมสุขภาพจิตมีความเกี่ยวข้องกับทุกคนในสังคมตลอดวงจรชีวิต ต้ังแต่ วยั ทารกถึงวัยชรา ซ่ึงการส่งเสรมิ สขุ ภาพจิตเปน็ การปรับเปลยี่ นเจตคติ เนน้ ความส�ำคัญของการสง่ เสรมิ สขุ ภาพจติ ทางบวกกอ่ นการเจบ็ ปว่ ยทางจติ การส่งเสริมสุขภาพจิตมีท่ีมาจากค�ำว่า “การส่งเสริมสุขภาพ” (Health Promotion) ซ่ึง WHO ให้มุมมองของการส่งเสริมสุขภาพจิตว่าเป็นความสามารถของบุคคลในการพัฒนาพื้นฐานและใช้ศักยภาพทางด้าน สุขภาพของตนเอง เพ่ือใช้ชีวิตในสังคมและมีผลผลิตทางเศรษฐกิจ เป็นกระบวนการที่ท�ำให้คนเราสามารถควบคุม จิตใจตนเองได้ เพอื่ ทจ่ี ะเอ้อื ใหม้ สี ุขภาพจติ ดีขน้ึ การส่งเสริมสุขภาพจติ จะมีความเกีย่ วขอ้ งกบั กิจกรรมทกุ ๆกจิ กรรม เพ่อื สรา้ งเสริมสุขภาพจิตทง้ั รายบุคคล ครอบครวั และชุมชน การสง่ เสริมสขุ ภาพจติ ในกลมุ่ ประชาชนทว่ั ไป สามารถดำ� เนนิ การไดใ้ น 3 ระดับ ดงั น1้ี 1 ระดบั บคุ คล เปน็ การเพมิ่ ความสามารถดา้ นการปรบั อารมณ์ การสรา้ งเสรมิ ความรสู้ กึ มคี ณุ คา่ ในตนเอง ทกั ษะการเผชญิ ความเครยี ด การสื่อสาร การเจรจาตอ่ รอง การสร้างสมั พันธภาพ และทักษะการเป็นพ่อแม่ ระดบั ชมุ ชน เปน็ การเพม่ิ และสรา้ งการมสี ว่ นรว่ มของชมุ ชนในการสง่ เสรมิ สขุ ภาพจติ การพฒั นาระบบ บริการสุขภาพจิตในชุมชน สถานท่ที ำ� งาน ชมุ ชน สถานเล้ียงเดก็ และเครือข่ายการให้การชว่ ยเหลือดา้ นสขุ ภาพจติ ระดับสังคม เป็นการเพิ่มปจั จัยปกปอ้ งและลดปจั จยั เส่ยี งท่ที �ำให้เกิดปัญหาสขุ ภาพจิต โดยการรณรงค์ ประชาสัมพันธใ์ ห้ความรู้ สรา้ งความตระหนัก กระตุ้นการมีสว่ นร่วมของภาคเี ครือข่ายในชุมชน 4 มาตรฐานการสง่ เสรมิ สขุ ภาพจิตและป้องกนั ปัญหาสขุ ภาพจิตในโรงพยาบาลชุมชน (ฉบบั ปรับปรุง)

 แนวคิดการป้องกนั ปญั หาสขุ ภาพจติ (Mental Health Prevention) การปอ้ งกันปัญหาสขุ ภาพจิต มแี นวทางในการป้องกนั ปญั หาสุขภาพจติ 3 ระดับ12 ดังน้ี การป้องกนั ระดบั ปฐมภมู ิ (Primary prevention) การป้องกันระดบั ปฐมภูมิ เปน็ การป้องกนั ระดบั ตน้ ก่อนจะเกดิ ปัญหาสขุ ภาพจติ หรือโรคทางจิตเวช เปน็ การปอ้ งกนั ไมใ่ หเ้ กดิ ผปู้ ว่ ยรายใหม่ เปา้ หมายของการปอ้ งกนั ระดบั นี้ คอื ลดอบุ ตั กิ ารณ์ (Incidence) ของปญั หา สขุ ภาพจิตและโรคทางจิตเวช การปอ้ งกนั ระดับปฐมภมู ิ โดยลดปัจจัยของการเกดิ โรค ลดปัจจยั เส่ียง (Risk factors) และเพิ่มปัจจยั ป้องกันโรค (Protective factors) เช่น การเลี้ยงดูที่ไม่ถูกต้องในวัยเด็ก ปัญหาส่ิงแวดล้อมท่ีมีผลกระทบต่อจิตใจ การปอ้ งกนั เน้นท่สี าเหตุ ตัวอย่างเช่น 1. ป้องกนั โรคทางรา่ งกายในแม่และเดก็ เรม่ิ ต้ังแตก่ ารตั้งครรภ์ การคลอด ปอ้ งกนั โรคทีเ่ ก่ียวข้องกบั ระบบประสาท การขาดสารอาหาร การป้องกนั สารพษิ 2. ส่งเสรมิ การเลีย้ งดเู ด็กทถ่ี ูกต้อง ตอบสนองความต้องการของเดก็ วยั ต่างๆ ตามวยั การฝกึ ระเบียบ วินยั รบี แก้ไขการเลย้ี งดเู ด็กท่ีอาจก่อใหเ้ กดิ ปัญหา 3. ส่งเสริมความสัมพันธ์ที่ดีภายในครอบครัว ท้ังโครงสร้างของครอบครัวที่ดี มีความสัมพันธ์ดี การส่อื สารชัดเจน ให้ก�ำลงั ใจ ไมม่ ีความแตกแยกแบ่งพรรคแบง่ พวกซึ่งอาจท�ำให้การเล้ียงดูไม่เหมอื นกัน มีทางออก ทถ่ี กู ตอ้ งนุม่ นวลเม่อื มคี วามขัดแยง้ กนั 4. โรงเรยี น มีระบบการเรยี นทด่ี ี ครมู ีสขุ ภาพจิตดี สง่ เสริมการเรียนรู้ สร้างทศั นคติทางบวกตอ่ การ เรียน คน้ หาตนเองไดว้ า่ มคี วามชอบความถนดั หรือตอ้ งการเรียนและมีอาชีพใดในอนาคต 5. การจดั สิง่ แวดลอ้ มสังคมที่ดี มแี บบอย่างทด่ี ี ไมม่ ีปญั หาสง่ิ แวดล้อม ปราศจากสารเสพติด ส่งิ ยั่วยุ ทางเพศ อบายมุข 6. การให้ความรู้แก่ประชาชน การป้องกนั โรคทางกาย สง่ เสรมิ สุขภาพทางกาย การฝากครรภ์ ฯลฯ การเล้ียงดูเด็กอย่างถูกต้อง รู้จักการกระตุ้นพัฒนาการตามวัย การส่งเสริมให้ครอบครัวมีคุณภาพมีความรัก ความอบอุ่น ความผกู พนั การป้องกนั ระดับทตุ ยิ ภมู ิ (Secondary prevention) การป้องกันระดับที่สอง เป็นการป้องกันโรคท่ีเร่ิมเกิดข้ึนแล้วไม่ให้เป็นยาวนาน เป็นการลดความชุก ของโรค (Prevalence) โดยการค้นหาผู้ที่เป็นโรคและรีบให้การรักษาโดยเร็ว (Early diagnosis and prompt treatment) การรักษาอย่างรวดเร็ว ท�ำไดง้ ่ายกวา่ และผลการรกั ษาดกี ว่าปลอ่ ยเปน็ แบบเร้อื รังท่ีจะรักษายาก การปอ้ งกนั ระดับน้ี ทำ� ได้โดยใหค้ วามรูแ้ ก่บุคลากรสาธารณสุขและชมุ ชนทุกระดับ เพอ่ื ให้รู้จักปญั หา สุขภาพจิตและโรคทางจิตเวช และช่วยส่งต่อผู้มีปัญหาสุขภาพจิต และ/หรือปัญหาทางจิตเวชมารับการบริการ โดยเร็ว การป้องกันระดบั ตติยภูมิ (Tertiary prevention) การปอ้ งกนั ระดับท่สี ามนี้ จะเน้นการปอ้ งกนั การสญู เสยี หน้าที่ (Disability) หรือลดความบกพร่องใน การทำ� กิจวตั รประจ�ำวัน (Impairment of function) เพ่อื ให้กลบั เขา้ สู่สังคมโดยเร็ว การป้องกนั ระดบั น้ีใชก้ ิจกรรม ฟน้ื ฟู (Rehabilitation) มาตรฐานการสง่ เสริมสขุ ภาพจิตและปอ้ งกนั ปญั หาสุขภาพจิตในโรงพยาบาลชมุ ชน (ฉบับปรบั ปรุง) 5

แนวทางการใชม้ าตรฐานการส่งเสริมสขุ ภาพจิตและป้องกันปญั หาสุขภาพจติ ในโรงพยาบาลชมุ ชน มาตรฐานการส่งเสริมสุขภาพจิตและปอ้ งกนั ปญั หาสุขภาพจติ ในโรงพยาบาลชมุ ชน ไดม้ กี ารพฒั นามา อย่างต่อเน่ือง ต้ังแต่ปงี บประมาณ 2558 โดยเร่ิมจากการพฒั นากรอบแนวคดิ จากผู้เชย่ี วชาญและผูบ้ ริหาร มาจดั ท�ำ (ร่าง) มาตรฐานฯ และดึงการมีส่วนร่วมของผู้ปฏิบัติในโรงพยาบาลชุมชน ศูนย์สุขภาพจิต และโรงพยาบาลจิตเวช ในการใหข้ อ้ เสนอแนะเพอ่ื ปรบั แก้ (รา่ ง) มาตรฐานฯ ในเวทวี พิ ากย์ หลงั จากนนั้ ไดน้ ำ� (รา่ ง) มาตรฐานฯ ไปทดลองใช้ ในโรงพยาบาลชุมชนทุกระดับและทุกเขตสุขภาพ พร้อมทั้งมีการจัดประชุมประเมินผลการทดลองใช้ ก่อนที่คณะ ทำ� งานจะพัฒนาเนื้อหามาตรฐานส่งเสรมิ สขุ ภาพจติ และปอ้ งกันปญั หาสขุ ภาพจติ ในโรงพยาบาลชมุ ชนฉบับสมบรู ณ์ ประจำ� ปงี บประมาณ 2558 ขนึ้ ทสี่ อดคลอ้ งกบั ระบบและสามารถดำ� เนนิ การไดจ้ รงิ ตามบรบิ ทของโรงพยาบาลชมุ ชน และไดด้ �ำเนนิ การเผยแพรใ่ ห้โรงพยาบาลชมุ ชนทุกเขตสขุ ภาพนำ� ไปใชโ้ ดยผา่ นทางสาธารณสุขจังหวดั ปีงบประมาณ 2559 เพ่ือให้มาตรฐานส่งเสริมสุขภาพจิตและป้องกันปัญหาสุขภาพจิตในโรงพยาบาล ชุมชนมีประสิทธิภาพสูงสุด กรมสุขภาพจิต โดยส�ำนักส่งเสริมและพัฒนาสุขภาพจิต จึงได้จัดเวทีประเมินผลการใช้ มาตรฐานฯ อกี ครง้ั ภายหลงั การเผยแพร่ 9 เดอื น จากผปู้ ฏบิ ตั ใิ นโรงพยาบาลชมุ ชน ศนู ยส์ ขุ ภาพจติ และโรงพยาบาล จิตเวช และน�ำข้อเสนอแนะต่างๆ มาปรับและพัฒนาให้มาตรฐานส่งเสริมสุขภาพจิตและป้องกันปัญหาสุขภาพจิต ฉบบั ปรบั ปรงุ มคี วามสมบูรณ์ยง่ิ ขึน้ ซ่ึงมีวัตถปุ ระสงคด์ งั นี้  วตั ถปุ ระสงคข์ องมาตรฐานการสง่ เสรมิ สขุ ภาพจติ และปอ้ งกนั ปญั หาสขุ ภาพจติ ในโรงพยาบาล ชมุ ชน 1. เปน็ แนวทางการดำ� เนนิ งานสง่ เสรมิ สขุ ภาพจติ และการปอ้ งกนั ปญั หาสขุ ภาพจติ ในโรงพยาบาลชมุ ชน 2. เป็นเคร่ืองมือประเมินตนเองและพัฒนาคุณภาพการส่งเสริมสุขภาพจิตและการป้องกันปัญหา สุขภาพจติ ในโรงพยาบาลชมุ ชน 3. เป็นแนวทางส�ำหรับผู้ตรวจประเมินใช้ในการวางแผนการตรวจประเมินและให้ข้อเสนอแนะ เพ่ือ พฒั นางานสง่ เสริมสุขภาพจิตและการปอ้ งกันปัญหาสขุ ภาพจิตในโรงพยาบาลชุมชน  กลมุ่ เปา้ หมายผใู้ ชม้ าตรฐานการสง่ เสรมิ สขุ ภาพจติ และปอ้ งกนั ปญั หาสขุ ภาพจติ ในโรงพยาบาล ชมุ ชน ผูข้ ับเคลอื่ นมาตรฐานการส่งเสรมิ สขุ ภาพจติ และปอ้ งกนั ปญั หาสขุ ภาพจติ 1. ผบู้ รหิ ารและหวั หนา้ กลมุ่ /ฝา่ ย ทเ่ี กยี่ วขอ้ งในโรงพยาบาลชมุ ชน กำ� หนดนโยบายเพอ่ื ขบั เคลอ่ื นและ สนบั สนนุ การด�ำเนนิ งานส่งเสรมิ สขุ ภาพจติ และป้องกันปัญหาสุขภาพจติ ตามมาตรฐานฯ 2. ผสู้ นบั สนนุ การพฒั นางานตามมาตรฐาน ไดแ้ ก่ สำ� นกั งานสาธารณสขุ จงั หวดั สำ� นกั งานสาธารณสขุ อำ� เภอ 3. ทป่ี รึกษาทางวชิ าการ ไดแ้ ก่ โรงพยาบาลจติ เวช ศูนยส์ ุขภาพจติ ผ้ปู ฏบิ ตั งิ านตามมาตรฐานการสง่ เสริมสขุ ภาพจิตและป้องกนั ปัญหาสขุ ภาพจติ 1. ผูป้ ฏบิ ตั งิ านตามกลมุ่ วยั ร่วมกบั ผ้รู ับผดิ ชอบงานสุขภาพจิตและจิตเวช 2. ผู้ปฏิบัตงิ านในกลุ่มงานอนื่ ๆ ท่ีเกย่ี วขอ้ ง เช่น เวชกรรมสงั คม Family Care Team (FCT) 6 มาตรฐานการสง่ เสรมิ สุขภาพจติ และป้องกนั ปัญหาสขุ ภาพจิตในโรงพยาบาลชุมชน (ฉบบั ปรบั ปรุง)

 ประโยชนข์ องมาตรฐานการสง่ เสรมิ สขุ ภาพจติ และปอ้ งกนั ปญั หาสขุ ภาพจติ ในโรงพยาบาล ชุมชน มปี ระโยชน์ดงั ต่อไปน้ี 1. องคก์ ร หนว่ ยงาน เปน็ แนวทางในการพฒั นาคุณภาพงานดา้ นการสง่ เสรมิ สุขภาพจติ และป้องกันปญั หาสขุ ภาพจิตใน พืน้ ทใ่ี ห้เป็นไปตามมาตรฐาน 2. ผปู้ ฏิบตั ิงาน เปน็ แนวทางใหผ้ ปู้ ฏบิ ตั งิ านใหบ้ รกิ ารดา้ นสง่ เสรมิ สขุ ภาพจติ และปอ้ งกนั ปญั หาสขุ ภาพจติ อยา่ งเปน็ องคร์ วมโดยบูรณาการกับการใหบ้ ริการทกุ กลมุ่ วัย 3. ผรู้ บั บริการ/ประชาชน/ผดู้ ูแล ไดร้ บั การดแู ลอยา่ งองคร์ วมทงั้ กาย ใจ สงั คม ดว้ ยมาตรฐานเดยี วกนั ทำ� ใหผ้ รู้ บั บรกิ ารมคี วามพงึ พอใจ ในบริการ ลดความทกุ ข์ใจจากการเจบ็ ปว่ ย ลดปจั จยั เสี่ยงในการเกิดโรคและภาวะแทรกซ้อนตา่ งๆ จากโรค รวมถงึ ลดคา่ ใช้จา่ ยในการบ�ำบดั รกั ษา  แนวทางการใชม้ าตรฐานการสง่ เสรมิ สขุ ภาพจติ และปอ้ งกนั ปญั หาสขุ ภาพจติ ในโรงพยาบาล ชุมชน 1. โรงพยาบาลชุมชน เรียนรู้และท�ำความเข้าใจเก่ียวกับมาตรฐานการด�ำเนินงานส่งเสริมสุขภาพจิต และป้องกันปัญหาสุขภาพจิตในโรงพยาบาลชุมชนควบคู่กับแนวปฏิบัติการดูแลทางสังคมจิตใจ Psychosocial clinic และคลนิ กิ ต่างๆ ของโรงพยาบาลชุมชน 2. โรงพยาบาลชมุ ชน ประเมนิ ตนเองตามสถานการณจ์ รงิ ในปจั จบุ นั ตามแบบประเมนิ ตนเองเพอ่ื พฒั นา มาตรฐานการดำ� เนนิ งานส่งเสริมสขุ ภาพจติ และป้องกันปญั หาสุขภาพจติ ในโรงพยาบาลชมุ ชน 3. โรงพยาบาลชุมชน ร่วมกับภาคีเครือข่ายอื่นๆ ท่ีเกี่ยวข้องทั้งในและนอกระบบสาธารณสุข เช่น ศูนย์สุขภาพจิต ส�ำนักงานสาธารณสุขอ�ำเภอ โรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพต�ำบล องค์กรปกครองส่วนท้องถ่ิน สถานศกึ ษา ฯลฯ รว่ มวางแผนพฒั นางานตามมาตรฐานการดำ� เนนิ งานสง่ เสรมิ สขุ ภาพจติ และปอ้ งกนั ปญั หาสขุ ภาพจติ ในโรงพยาบาลชมุ ชน 4. โรงพยาบาลชุมชน ด�ำเนินการตามแผนและประเมินตนเองหลังการพัฒนา โดยใช้มาตรฐาน การส่งเสริมสุขภาพจิตและป้องกันปัญหาสุขภาพจิตในโรงพยาบาลชุมชนควบคู่กับการใช้แนวปฏิบัติการดูแลทาง สังคมจิตใจ Psychosocial clinic และคลินกิ ตา่ งๆ ของโรงพยาบาลชมุ ชน เพ่ือเปน็ แนวทางในการด�ำเนนิ งาน สง่ เสริมสุขภาพจติ และป้องกนั ปญั หาสขุ ภาพจติ ใหม้ ปี ระสทิ ธภิ าพมากขึ้น 5. สรุปผลการด�ำเนินงานส่งเสริมสุขภาพจิตและป้องกันปัญหาสุขภาพจิตในโรงพยาบาลชุมชน เพ่ือ เปน็ ขอ้ มูลในการก�ำหนดเป้าหมายต่อไป 6. มีการแลกเปลี่ยนเรียนรู้และสรุปผล เพื่อน�ำไปใช้ในการพัฒนาและปรับปรุงการด�ำเนินงานให้มี คุณภาพอย่างตอ่ เน่อื ง และเทียบเคียงกับโรงพยาบาลชุมชนอื่นๆ ในระดบั เดยี วกัน มาตรฐานการสง่ เสรมิ สขุ ภาพจติ และปอ้ งกนั ปญั หาสขุ ภาพจติ ในโรงพยาบาลชมุ ชน แบง่ ได้ 3 ระดบั ดงั น้ี ระดับท่ี 3 หมายถึง การด�ำเนินงานตามมาตรฐานขัน้ ตำ่� ระดบั ที่ 2 หมายถงึ การดำ� เนินงานตามมาตรฐานขั้นปานกลาง ระดับท่ี 1 หมายถงึ การดำ� เนินงานตามมาตรฐานขนั้ สูงสดุ มาตรฐานการสง่ เสรมิ สขุ ภาพจิตและป้องกนั ปัญหาสขุ ภาพจติ ในโรงพยาบาลชมุ ชน (ฉบับปรับปรงุ ) 7

 ปัจจัยสนับสนุนท่ีเอื้อต่อการดำ�เนินงานตามมาตรฐานการส่งเสริมสุขภาพจิตและป้องกัน ปญั หาสขุ ภาพจิตในโรงพยาบาลชมุ ชน กรมสขุ ภาพจติ โดยสำ� นกั สง่ เสรมิ และพฒั นาสขุ ภาพจติ ไดผ้ ลกั ดนั ใหก้ ารบรกิ ารสง่ เสรมิ สขุ ภาพจติ และ ป้องกันปัญหาสุขภาพจิตตามมาตรฐาน ได้ถูกก�ำหนดเป็นสิทธิท่ีจะได้รับตามบริการส่งเสริมสุขภาพและป้องกันโรค ในระบบหลกั ประกนั สขุ ภาพแหง่ ชาติ ปงี บประมาณ 2559 เชน่ การคดั กรอง การประเมนิ สขุ ภาพจติ การใหค้ ำ� แนะนำ� การใหก้ ารปรกึ ษา เปน็ ตน้ ซงึ่ จะเปน็ ปจั จยั สนบั สนนุ ปจั จยั หนงึ่ ทเ่ี ออื้ ใหเ้ กดิ การดำ� เนนิ งานตามมาตรฐานการสง่ เสรมิ สุขภาพจิตและป้องกนั ปญั หาสขุ ภาพจติ 8 มาตรฐานการส่งเสรมิ สุขภาพจติ และป้องกันปญั หาสขุ ภาพจติ ในโรงพยาบาลชุมชน (ฉบบั ปรบั ปรงุ )

มาตรฐานการส่งเสรมิ บทท่ี สขุ ภาพจติ และป้องกันปัญหา 2สุขภาพจิตในโรงพยาบาลชุมชน มาตรฐานการสง่ เสรมิ สขุ ภาพจติ และปอ้ งกนั ปญั หาสขุ ภาพจติ หมายถงึ ระดบั การดำ� เนนิ งาน สง่ เสรมิ สขุ ภาพจติ และป้องกันปัญหาสขุ ภาพจติ ท่ีกำ� หนดขนึ้ เพอื่ ใชว้ ัดความส�ำเรจ็ ของการด�ำเนินงาน ประกอบดว้ ย 4 องค์ประกอบ ได้แก่ องคป์ ระกอบท่ี 1 การบรหิ ารจดั การดา้ นสง่ เสริมสขุ ภาพจติ และปอ้ งกนั ปญั หาสขุ ภาพจติ องค์ประกอบที่ 2 การบรกิ ารสง่ เสรมิ สุขภาพจติ และป้องกันปญั หาสุขภาพจิต องคป์ ระกอบท่ี 3 การมสี ่วนรว่ มของภาคเี ครอื ข่ายในการดำ� เนินการส่งเสริมสขุ ภาพจิต และปอ้ งกนั ปัญหาสุขภาพจติ องคป์ ระกอบที่ 4 ระบบสารสนเทศการสง่ เสริมสุขภาพจิตและปอ้ งกนั ปญั หาสขุ ภาพจติ โดยมกี รอบแนวคดิ และองคป์ ระกอบของมาตรฐานการสง่ เสรมิ สขุ ภาพจติ และปอ้ งกนั ปญั หาสขุ ภาพจติ ในโรงพยาบาลชุมชน ตาม flow chart ดงั น้ี มาตรฐานการสง่ เสรมิ สขุ ภาพจิตและป้องกันปัญหาสขุ ภาพจติ ในโรงพยาบาลชมุ ชน (ฉบับปรบั ปรงุ ) 9

มาตรฐานการสง่ เสริมสขุ ภาพจิต และปอ้ งกนั ปญั หาสุขภาพจติ ในโรงพยาบาลชุมชน องคป์ ระกอบท่ี 1 องคป์ ระกอบท่ี 2 องคป์ ระกอบท่ี 3 องค์ประกอบที่ 4 การบริหารจดั การด้านส่งเสริม การบริการสง่ เสริม การมสี ว่ นรว่ มของ ระบบสารสนเทศ สุขภาพจิตและปอ้ งกนั ปัญหา สขุ ภาพจติ และปอ้ งกนั ภาคเี ครอื ขา่ ยในการ การสง่ เสริมสขุ ภาพจิต ด�ำเนนิ การส่งเสริม และปอ้ งกันปญั หา สขุ ภาพจิต ปญั หาสขุ ภาพจิต สขุ ภาพจิตและปอ้ งกัน สุขภาพจิต ปญั หาสุขภาพจิต มีนโยบายส่งเสรมิ สุขภาพจิต มีการสอ่ื สารความรู้ ภาคเี ครอื ขา่ ยมีส่วนร่วม มรี ะบบสารสนเทศ และปอ้ งกันปญั หาสุขภาพจิต สขุ ภาพจติ เพ่อื สง่ เสรมิ ในการดำ� เนนิ งานสง่ เสรมิ การสง่ เสริมสขุ ภาพจติ ที่มาจากการมีสว่ นร่วม สขุ ภาพจิตและปอ้ งกนั สุขภาพจติ และป้องกนั และป้องกันปัญหา มคี ณะกรรมการดำ� เนนิ งาน ปญั หาสขุ ภาพจติ ใน ปัญหาสขุ ภาพจติ สขุ ภาพจติ สง่ เสริมสขุ ภาพจติ และปอ้ งกนั รปู แบบทีห่ ลากหลาย ปัญหาสุขภาพจติ และมคี วามต่อเนอื่ ง การสนับสนุน มแี ผนการดำ� เนนิ งานการสง่ เสรมิ มีบรกิ ารสง่ เสริม วิชาการ องค์ความรู้ สขุ ภาพจิตและปอ้ งกันปญั หา สขุ ภาพจติ และป้องกนั ด้านสขุ ภาพจิต สขุ ภาพจติ ซง่ึ สอดคล้องกบั ปญั หาสขุ ภาพจิตตาม แกภ่ าคีเครือขา่ ย สถานการณ์และปัญหาในพืน้ ที่ กลมุ่ วยั ท้ังในและนอก มกี ารจดั สรรทรพั ยากรในการ - หญงิ ตัง้ ครรภ์และ ระบบสาธารณสขุ ส่งเสรมิ สขุ ภาพจิตและปัองกนั หลงั คลอด ปญั หาสุขภาพจติ - ปฐมวัย มกี ารพัฒนาศักยภาพบุคลากร - วยั เรยี น มีการส่อื สารเพอื่ ให้เกดิ ความ - วัยร่นุ รว่ มมอื ในการดำ� เนนิ งานสง่ เสรมิ - วัยท�ำงาน สุขภาพจติ และปอ้ งกนั ปญั หา - วัยสูงอายุ สขุ ภาพจิต - ผู้พิการ 10 มาตรฐานการส่งเสริมสุขภาพจติ และป้องกันปัญหาสุขภาพจติ ในโรงพยาบาลชุมชน (ฉบับปรบั ปรงุ )

องคป์ ระกอบและเกณฑ์ของมาตรฐานการสง่ เสรมิ สุขภาพจิตและ ปอ้ งกนั ปญั หาสขุ ภาพจิต องคป์ ระกอบและเกณฑข์ องมาตรฐานการสง่ เสรมิ สขุ ภาพจติ และปอ้ งกนั ปญั หาสขุ ภาพจติ มรี ายละเอยี ด ดังน้ี องคป์ ระกอบที่ 1 การบริหารจดั การด้านสง่ เสริมสขุ ภาพจติ และป้องกันปญั หาสขุ ภาพจติ ความหมาย การบริหารจัดการ หมายถึง การจัดระบบการด�ำเนินงานส่งเสริมสุขภาพจิตและป้องกันปัญหา สุขภาพจติ โรงพยาบาลชมุ ชน ประกอบดว้ ยเกณฑ์ดังนี้ 1. มนี โยบายสง่ เสรมิ สขุ ภาพจติ และปอ้ งกนั ปญั หาสขุ ภาพจติ ทมี่ าจากการมสี ว่ นรว่ มของผบู้ รหิ าร กลมุ่ งานตา่ ง ๆ ในโรงพยาบาล รวมถึงภาคีเครือขา่ ยทงั้ ภายในและนอกระบบสาธารณสุข* 2. มีคณะกรรมการด�ำเนินงานส่งเสริมสุขภาพจิตและป้องกันปัญหาสุขภาพจิตในโรงพยาบาล ชมุ ชน ประกอบด้วย คณะทำ� งาน บุคลากร และ/หรอื ภาคีเครือข่ายการดำ� เนนิ งานทร่ี ับผดิ ชอบ/เกย่ี วขอ้ งกบั การ ด�ำเนินงานส่งเสริมสุขภาพจติ และปอ้ งกนั ปัญหาสุขภาพจิต และมกี ารประชุมอย่างนอ้ ยปลี ะ 2 ครั้ง 3. มีแผนการด�ำเนินงานการส่งเสริมสุขภาพจิตและป้องกันปัญหาสุขภาพจิต ซึ่งสอดคล้องกับ สถานการณแ์ ละปญั หาในพนื้ ที่ รวมถงึ การกำ� กบั ตดิ ตามและประเมนิ ผลเพอื่ พฒั นาการสง่ เสรมิ สขุ ภาพจติ และปอ้ งกนั ปัญหาสขุ ภาพจติ อยา่ งต่อเนอื่ ง 4. มีการจัดสรรทรพั ยากรในการส่งเสริมสุขภาพจิตและป้องกันปัญหาสุขภาพจติ ได้แก่ บคุ ลากร งบประมาณ สถานท่ีและวัสด-ุ ครภุ ัณฑ์ทีเ่ ออ้ื อำ� นวยตอ่ การด�ำเนนิ งาน 5. มกี ารพฒั นาศกั ยภาพเกย่ี วกบั การสง่ เสรมิ สขุ ภาพจติ และปอ้ งกนั ปญั หาสขุ ภาพจติ ใหแ้ กบ่ คุ ลากร ของโรงพยาบาลชุมชน รวมถงึ เครอื ข่ายในและนอกระบบสาธารณสุข 6. มีการสื่อสารเพ่ือให้เกิดความร่วมมือในการด�ำเนินงานส่งเสริมสุขภาพจิตและป้องกันปัญหา สุขภาพจิต เชน่ นโยบาย แผนการด�ำเนินงาน ขอ้ มูลสารสนเทศ ฯลฯ วัตถุประสงค ์ เพ่ือผลักดันและสนับสนุนให้มีการด�ำเนินงานส่งเสริมสุขภาพจิตและป้องกันปัญหาสุขภาพจิต ในหน่วยบริการและพ้ืนทท่ี ีร่ ับผิดชอบ มาตรฐานการส่งเสริมสุขภาพจิตและป้องกนั ปัญหาสุขภาพจติ ในโรงพยาบาลชุมชน (ฉบับปรับปรุง) 11

ระดับการประเมนิ ตามเกณฑ์การบรหิ ารจดั การด้านส่งเสรมิ สุขภาพจิตและป้องกันปญั หาสุขภาพจติ เกณฑ์ ระดบั 1 ระดับ 2 ระดับ 3 1. มีนโยบายสง่ เสริม มกี ารดำ� เนินการตามระดับ มกี ารด�ำเนินการตามระดบั - มีนโยบายสง่ เสริมสุขภาพจติ และ สุขภาพจติ และ 2 และเพ่ิม 3 และเพ่ิม ปอ้ งกันปญั หาสุขภาพจิตทม่ี าจาก ปอ้ งกันปัญหา - มนี โยบายสง่ เสริม - ภาคเี ครือขา่ ยในระบบ ผู้บริหารของโรงพยาบาล และ/ สุขภาพจิตทีม่ าจาก สขุ ภาพจิตและป้องกนั สาธารณสุข เปน็ หรือการมสี ่วนรว่ มของกลุม่ งาน การมีส่วนรว่ ม ปญั หาสขุ ภาพจิตท่มี า ลายลักษณอ์ ักษร ตา่ ง ๆ ในโรงพยาบาล เปน็ ลายลกั ษณ์ จากการมสี ว่ นรว่ มของ อักษร กล่มุ งานต่าง ๆ ใน หลักฐาน : หลักฐาน : โรงพยาบาลชุมชนและ 1) รายงานการประชมุ การ 1) เอกสารนโยบายของโรงพยาบาล/ ภาคีเครอื ข่ายท้งั ในและ นอกระบบสาธารณสุข ก�ำหนดนโยบายท่ี อืน่ ๆ ท่ีเกี่ยวข้อง กลมุ่ งานต่างๆ และภาคี 2) หลักฐานการเผยแพร่นโยบายใน หลกั ฐาน : เครือข่ายในระบบ สาธารณสุขมีส่วนร่วม หน่วยงานของโรงพยาบาล 1) รายงานการประชมุ การ ก�ำหนดนโยบายที่ กล่มุ งานตา่ งๆ และภาคี เครอื ข่ายทง้ั ในและนอก ระบบสาธารณสขุ มี ส่วนร่วม 2. มคี ณะกรรมการ มีการด�ำเนนิ การตามระดับ มกี ารด�ำเนินการตามระดับ - มีคณะกรรมการด�ำเนินงานสง่ เสรมิ ดำ� เนนิ งานส่งเสริม 2 และเพ่มิ 3 และเพิม่ สขุ ภาพจิตและปอ้ งกนั ปญั หา สุขภาพจติ และ - ภาคีเครือข่ายนอกระบบ - ภาคเี ครอื ขา่ ยในระบบ สุขภาพจติ ในโรงพยาบาลชุมชน ป้องกันปญั หา สาธารณสขุ ในพื้นท่ี สาธารณสขุ และมกี าร โดยครอบคลมุ ผู้รบั ผดิ ชอบการ สขุ ภาพจติ ท่เี กีย่ วข้องและมกี าร ประชมุ อย่างน้อยปลี ะ ดำ� เนินงานทุกกลุ่มวยั กลมุ่ โรค ประชมุ อย่างนอ้ ยปลี ะ 2 คร้งั เรื้อรัง และกลมุ่ งานท่ีเกย่ี วข้อง 2 คร้งั - มีการก�ำหนดบทบาทหนา้ ท่ีของ หลกั ฐาน : หลกั ฐาน : คณะกรรมการ 1) ตามระดับ 2 1) ตามระดบั 3 2) รายงานการประชุมท่มี ี - มกี ารประชุมอยา่ งนอ้ ยปีละ 2 ครง้ั 2) รายงานการประชมุ ทม่ี ี ภาคีเครือข่ายในระบบ หลักฐาน : ภาคเี ครือข่ายนอกระบบ สาธารณสขุ มสี ว่ นรว่ ม 1) คำ� สัง่ แตง่ ตั้งคณะกรรมการ เช่น สาธารณสขุ มีส่วนร่วม คณะกรรมการแบบบูรณาการที่ ระบบุ ทบาทการส่งเสริมสุขภาพจิต และปอ้ งกนั ปญั หาสุขภาพจิตอย่าง ชดั เจน 2) รายงานการประชุม 12 มาตรฐานการส่งเสรมิ สุขภาพจิตและป้องกันปญั หาสขุ ภาพจิตในโรงพยาบาลชุมชน (ฉบบั ปรับปรุง)

เกณฑ์ ระดบั 1 ระดบั 2 ระดับ 3 3. มแี ผนการดำ� เนนิ งาน มกี ารด�ำเนินการตามระดับ มีการด�ำเนนิ การตามระดบั - มีแผนการด�ำเนนิ งานการส่งเสรมิ การส่งเสริม 2 และเพมิ่ 3 และเพมิ่ สุขภาพจติ และป้องกันปญั หา สุขภาพจติ และ - การมสี ่วนรว่ มของภาคี - การมสี ่วนร่วมของภาคี สขุ ภาพจิตในโรงพยาบาล ป้องกนั ปัญหา เครอื ขา่ ยนอกระบบ เครือข่ายในระบบ - มีการดำ� เนินงานตามแผนและ สุขภาพจติ สาธารณสุขในพ้ืนที่ใน สาธารณสขุ ในพ้นื ทใี่ น ตดิ ตามประเมนิ ผล ซ่งึ สอดคล้องกับ การจัดทำ� แผน การจัดท�ำแผนซง่ึ สถานการณ์ และ หลักฐาน : สอดคลอ้ งกบั สถานการณ์ หลกั ฐาน : ปญั หาในพ้ืนท่ี 1) ตามระดบั 2 และปัญหาในพน้ื ท่ี 1) แผนงานสง่ เสริมสขุ ภาพจติ และ หลักฐาน : ปอ้ งกนั ปัญหาสุขภาพจิต 2) แผนงานสง่ เสรมิ 2) รายงานผลการด�ำเนนิ งานตามแผน สุขภาพจิตและปอ้ งกัน 1) ตามระดบั 3 ปญั หาสุขภาพจติ ท่มี า 2) แผนงานสง่ เสรมิ จากการมีส่วนร่วมของ สุขภาพจิตและป้องกนั ภาคีเครอื ขา่ ยนอกระบบ ปัญหาสขุ ภาพจิตที่มา สาธารณสุขในพน้ื ทใ่ี น จากการมีสว่ นร่วมของ การจดั ท�ำแผน ภาคีเครอื ขา่ ยในระบบ 3) รายงานผลการดำ� เนนิ งาน สาธารณสขุ ในพื้นทีใ่ น ตามแผนในขอ้ 2 การจดั ท�ำแผน 3) รายงานผลการดำ� เนนิ งาน ตามแผนในขอ้ 2 4. มกี ารจดั สรร มีการด�ำเนนิ การตามระดับ มกี ารด�ำเนินการตามระดบั - มกี ารจัดสรรงบประมาณ บุคลากร ทรพั ยากรในการ 2 และเพ่ิม 3 และเพมิ่ และสนบั สนุนทรัพยากรอ่ืนๆ จาก ส่งเสริมสขุ ภาพจิต - มกี ารบูรณาการ - มกี ารบูรณาการ โรงพยาบาล และป้องกันปญั หา งบประมาณ ทรพั ยากร งบประมาณ ทรพั ยากร - มผี ู้รับผดิ ชอบที่ผา่ นการอบรม สขุ ภาพจิต ร่วมกบั ภาคเี ครอื ขา่ ยใน ร่วมกบั หน่วยงาน หลกั สูตรการพยาบาลสขุ ภาพจิต พื้นที่ สาธารณสุขในพนื้ ที่ และจติ เวช และ/หรอื จบปรญิ ญาโท ดา้ นสขุ ภาพจิตและจติ เวชหรอื หลกั ฐาน : หลกั ฐาน : นกั จติ วิทยา 1) ตามระดับ 2 1) ตามระดับ 3 2) เอกสาร/คำ� ส่ังการ 2) เอกสาร/ค�ำสง่ั การ หลักฐาน : จัดสรรงบประมาณ จดั สรรงบประมาณ 1) เอกสาร/คำ� สัง่ การจดั สรร บคุ ลากร และทรพั ยากร บคุ ลากร และทรัพยากร งบประมาณ บุคลากร อน่ื ๆ จากภาคีเครือขา่ ย อ่นื ๆ จากภาคีเครอื ขา่ ย และทรัพยากรอ่นื ๆ นอกระบบสาธารณสขุ ใน ในระบบสาธารณสุข พน้ื ท่ี มาตรฐานการส่งเสรมิ สขุ ภาพจติ และป้องกนั ปัญหาสุขภาพจติ ในโรงพยาบาลชมุ ชน (ฉบบั ปรับปรงุ ) 13

เกณฑ์ ระดบั 1 ระดับ 2 ระดบั 3 5. มกี ารพฒั นา มกี ารดำ� เนินการตามระดับ มกี ารด�ำเนนิ การตามระดบั - มแี ผนการพฒั นาศักยภาพบุคลากร ศกั ยภาพบุคลากร 2 และเพ่ิม 3 และเพิ่ม - มีการสนบั สนนุ ผรู้ บั ผิดชอบงานใน - บุคลากรท่รี บั ผิดชอบใน - มกี ารพฒั นาศักยภาพ โรงพยาบาลให้ไดร้ ับการพฒั นา บุคลากรในโรงพยาบาล ศกั ยภาพอย่างต่อเน่ือง เชน่ โรงพยาบาลไดร้ ับการ ทเี่ กีย่ วขอ้ ง และภาคี สนบั สนุนงบประมาณ สง่ ไปอบรม พฒั นาและสามารถเปน็ เครอื ข่ายในระบบ พ่เี ลย้ี ง ที่ปรกึ ษา สาธารณสุขท่ีเก่ียวข้อง หลกั ฐาน : วิทยากร แก่ภาคี กบั งานสง่ เสรมิ สขุ ภาพจติ 1) แผนการพฒั นาศกั ยภาพบคุ ลากร เครือข่ายในและ และป้องกนั ปญั หา 2) เอกสารรายงานการไดร้ บั การ นอกระบบสาธารณสขุ สุขภาพจิต - มกี ารพฒั นาศักยภาพ พัฒนาศักยภาพของบุคลากร ภาคีเครอื ขา่ ยในและ นอกระบบสาธารณสขุ ท่ี หลกั ฐาน : เกี่ยวข้องกบั งานส่งเสริม 1) ตามระดับ 3 สขุ ภาพจิตและป้องกัน 2) เอกสารรายงานการได้ ปญั หาสุขภาพจติ หลักฐาน : รับการพฒั นาศักยภาพ 1) ตามระดับ 2 ของบคุ ลากรและภาคี 2) เอกสารรายงานการได้ เครอื ข่ายในระบบ สาธารณสขุ รบั การพฒั นาศกั ยภาพ ของบคุ ลากรภาคี เครอื ขา่ ยในและนอก ระบบสาธารณสขุ 6. มกี ารสอื่ สารเพ่ือให้ มีการด�ำเนนิ การตามระดบั มีการดำ� เนินการตามระดับ - ผ้บู รหิ าร/คณะกรรมการ/ เกิดความรว่ มมือ 2 และเพิม่ 3 และเพมิ่ ผู้รบั ผดิ ชอบ มกี ารสอื่ สารเพ่ือให้ ในการด�ำเนนิ งาน - การรบั รู้และรว่ มมอื ของ - การรบั ร้แู ละร่วมมอื ของ เกดิ การรบั รแู้ ละร่วมมือทั่วทง้ั ส่งเสริมสขุ ภาพจติ ภาคีเครือขา่ ยนอกระบบ ภาคเี ครอื ข่ายในระบบ โรงพยาบาล และป้องกันปัญหา สาธารณสขุ สาธารณสุข สุขภาพจิต หลักฐาน : หลกั ฐาน : หลกั ฐาน : 1) ตามระดับ 3 1) หลกั ฐาน/เอกสาร/รายงานการ 1) ตามระดับ 2 ประชมุ ที่แสดงถงึ การสอื่ สาร 2) หลกั ฐาน/เอกสาร/ 2) หลกั ฐาน/เอกสาร/ รายงานการประชุมที่ รายงานการประชุมท่ี แสดงถงึ การส่อื สาร แสดงถงึ การสือ่ สาร 14 มาตรฐานการส่งเสรมิ สุขภาพจิตและปอ้ งกนั ปญั หาสุขภาพจติ ในโรงพยาบาลชุมชน (ฉบับปรบั ปรุง)

*ภาคเี ครือขา่ ยทัง้ ภายในและนอกระบบสาธารณสขุ หมายถงึ - ภาคีเครือข่ายในระบบสาธารณสุข หมายถึง หน่วยงานภาครัฐในระบบสาธารณสุขในระดับเขต สุขภาพ จังหวดั อ�ำเภอ ตำ� บล และอาสาสมัครสาธารณสขุ - ภาคีเครือข่ายนอกระบบสาธารณสุข หมายถึง หน่วยงานภาครัฐนอกระบบสาธารณสุข องค์กร เอกชน และภาคประชาสงั คม องคป์ ระกอบที่ 2 การบรกิ ารส่งเสรมิ สุขภาพจิตและปอ้ งกนั ปัญหาสุขภาพจิต ความหมาย การบริการส่งเสริมสุขภาพจิตและป้องกันปัญหาสุขภาพจิต หมายถึง กระบวนการเพิ่มคุณภาพ ทางจิตใจในประชาชนกลุ่มปกติ การคัดกรองปัญหาสุขภาพจิตในกลุ่มเสี่ยงเพ่ือให้ได้รับการดูแลสุขภาพจิตใน ระยะแรกเร่ิม และในกลุ่มป่วยด้วยโรคทางกายได้รับการดูแลด้านสังคมจิตใจ ซ่ึงจะส่งผลให้กลุ่มเป้าหมายมี สขุ ภาพจิตท่ีดีขึ้นและสามารถดูแลสุขภาพจิตตนเองได้ ประกอบด้วยเกณฑ์ดงั น้ี 1. มีการส่ือสารความรู้สุขภาพจิตเพ่ือส่งเสริมสุขภาพจิตและป้องกันปัญหาสุขภาพจิตใน รปู แบบท่หี ลากหลายและมคี วามต่อเน่อื ง 2. มีบริการส่งเสรมิ สุขภาพจติ และปอ้ งกนั ปญั หาสขุ ภาพจติ ตามกลุ่มวัย ได้แก่ - หญิงต้งั ครรภแ์ ละหลังคลอด - ปฐมวัย - วัยเรียน - วยั ร่นุ - วัยท�ำงาน - วัยสูงอายุ - ผู้พกิ าร วตั ถุประสงค ์ เพื่อให้ประชาชนท่ีมารับบริการและประชาชนท่ีอยู่ในชุมชนได้รับบริการท่ีมีคุณภาพ โดยกลุ่ม ปกติได้รับบริการด้านส่งเสริมสุขภาพจิต กลุ่มเสี่ยงต่อการเกิดปัญหาสุขภาพจิตและกลุ่มป่วยด้วยโรคทางกาย ไดร้ ับการป้องกันปญั หาสุขภาพจิตตง้ั แตร่ ะยะแรกเร่มิ มาตรฐานการส่งเสริมสขุ ภาพจิตและปอ้ งกันปญั หาสุขภาพจติ ในโรงพยาบาลชุมชน (ฉบบั ปรับปรงุ ) 15

ระดบั การประเมินตามเกณฑก์ ารบรกิ ารส่งเสรมิ สุขภาพจิตและปอ้ งกันปญั หาสุขภาพจิต เกณฑ์ ระดบั 1 ระดับ 2 ระดับ 3 1. มกี ารส่ือสารความรู้ มีการดำ� เนินการตามระดบั 2 มีการด�ำเนนิ การตาม - มกี ารเผยแพร่ความรสู้ ุขภาพจติ ใน สขุ ภาพจิตเพอ่ื สง่ เสริม และเพมิ่ ระดบั 3 และเพ่มิ โรงพยาบาลผา่ นส่อื และชอ่ งทาง สุขภาพจติ และป้องกัน - ร่วมกับภาคีเครอื ขา่ ยนอก - การเผยแพรค่ วามรู้ ต่างๆ ปญั หาสุขภาพจติ ใน ระบบสาธารณสุขเผยแพร่ ให้สุขภาพจิตศกึ ษา - มกี ารใหส้ ขุ ภาพจิตศกึ ษา* รูปแบบท่ีหลากหลาย ความรู้ ใหส้ ขุ ภาพจติ ศกึ ษา และสนับสนนุ แก่ผปู้ ่วยและญาตใิ นคลนิ กิ บรกิ าร และมีความต่อเน่ือง จดั กิจกรรมรณรงคใ์ นพน้ื ที่ องค์ความร้สู ุขภาพจติ ในเทศกาลตา่ งๆท่เี กีย่ วขอ้ ง แก่ประชาชนในพ้นื ท่ี หลักฐาน : กับกลมุ่ วยั เชน่ วนั เด็ก และ/หรอื รว่ มกับภาคี 1) เอกสารส่อื ต่างๆ วนั วาเลนไทน์ วนั สตรสี ากล เครือข่ายในระบบ 2) บันทกึ การให้สุขภาพจติ ศกึ ษา วันครอบครวั วันผสู้ งู อายุ สาธารณสุข สปั ดาหส์ ุขภาพจิตแห่งชาติ ฯลฯ หลกั ฐาน : 1) ตามระดบั 3 - จดั กิจกรรมเพอื่ เสริมสร้าง 2) บนั ทกึ การใหส้ ขุ ภาพจติ ทกั ษะให้กบั คนในชมุ ชน ศึกษาแกป่ ระชาชน ร่วมกับภาคเี ครือข่ายนอก ในพ้ืนที่และ/หรือร่วม ระบบสาธารณสขุ เชน่ กับภาคเี ครอื ข่ายใน จัดคา่ ยการส่งเสรมิ ระบบสาธารณสุข สขุ ภาพจติ ให้กบั กลุม่ เป้าหมายตามบรบิ ทใน พ้ืนท่ี เป็นต้น หลกั ฐาน : 1) ตามระดับ 2 2) บันทึกการใหส้ ุขภาพจิต ศกึ ษาร่วมกับภาคีเครือขา่ ย นอกระบบสาธารณสุข 3) รูปถ่ายการด�ำเนินงาน 2. มบี รกิ ารส่งเสริม สขุ ภาพจิตและปอ้ งกนั ปัญหาสขุ ภาพจติ ตาม กลมุ่ วยั 16 มาตรฐานการส่งเสรมิ สขุ ภาพจิตและปอ้ งกนั ปัญหาสุขภาพจติ ในโรงพยาบาลชมุ ชน (ฉบบั ปรบั ปรงุ )

เกณฑ์ ระดบั 1 ระดบั 2 ระดบั 3 2.1 หญิงตง้ั ครรภ์ มีการดำ� เนนิ การตามระดบั 2 มกี ารดำ� เนินการตาม - มีการเฝา้ ระวงั และคดั กรองปัญหา และหลังคลอด และเพม่ิ ระดบั 3 และเพมิ่ สขุ ภาพจิตตามแนวปฏิบัตกิ ารดูแล - ใหก้ ารดแู ลทางสงั คม - ใช้แบบประเมิน ทางสงั คมจิตใจ Psychosocial จติ ใจ*** ครอบคลมุ ความเครยี ด (ST-5) clinic และคลินิกต่างๆ ของ ทกุ กจิ กรรมตามแนวปฏิบตั ิ แบบคัดกรองโรค โรงพยาบาลชมุ ชน (คลนิ ิก ANC/ การดูแลทางสังคมจิตใจ ซมึ เศรา้ 2 คำ� ถาม LR) โดยใช้แบบประเมิน Psychosocial clinic (2Q) และแบบ ความเครยี ด (ST-5) แบบคดั กรอง และคลินิกต่างๆ ของ ประเมินปญั หาการดมื่ โรคซมึ เศรา้ 2 ค�ำถาม (2Q) และ โรงพยาบาลชมุ ชน สรุ า13 ตามเกณฑ์ ANC แบบประเมินปัญหาการดืม่ สุรา13 (คลนิ กิ ANC/LR) รวมทั้งมี คณุ ภาพ ก่อนคลอด 1 ครง้ั และหลังคลอด การสง่ ต่อในรายท่ีมปี ัญหา - เมื่อประเมนิ แล้วพบ 1 คร้งั ภายใน 1 เดือน และมีการ ยงุ่ ยากซบั ซอ้ น ปญั หามกี ารให้ สง่ ต่อเพ่ือได้รับการดูแลช่วยเหลอื - มีระบบรบั -ส่งต่อขอ้ มลู ให้ ค�ำปรกึ ษาเบอื้ งตน้ ** ดา้ นสขุ ภาพจติ เม่อื ประเมนิ แล้ว หน่วยท่รี บั ผิดชอบ/รพ.สต. และให้การดแู ลทาง พบปัญหา หรือภาคเี ครอื ข่าย เพ่อื สงั คมจิตใจเบอื้ งตน้ - มีการส่งต่อไปยังคลนิ กิ ติดตามหลังคลอดในรายที่ ตามแนวปฏิบตั ิการ Psychosocial/คลินิกสขุ ภาพจติ มปี ัญหาทางด้านเศรษฐกิจ ดูแลทางสังคมจิตใจ ในรายทพี่ บปญั หายงุ่ ยากซบั ซ้อน สงั คม และจติ ใจ Psychosocial clinic เพอื่ ขอรบั การดูแลทางสังคม - มกี ารบนั ทึกผลการด�ำเนิน และคลินิกต่างๆ ของ จติ ใจ***ตามแนวปฏิบตั ิการดแู ล งานและการชว่ ยเหลือ โรงพยาบาลชมุ ชน ทางสงั คมจติ ใจ Psychosocial (คลินิก ANC/LR) clinic และคลนิ กิ ต่างๆ หลักฐาน : - มีระบบรับ-สง่ ตอ่ และ ของโรงพยาบาลชุมชน (คลนิ กิ 1) ตามระดบั 2 ติดตามดแู ลต่อเนือ่ งใน Psychosocial/ คลินกิ สุขภาพจิต) 2) บนั ทึกผลการดำ� เนินงาน ชมุ ชนอย่างน้อย - มกี ารให้สขุ ภาพจิตศึกษาและ/หรอื 1 ครง้ั โดยภาคี ฝึกทักษะคลายเครียดสำ� หรับ และการชว่ ยเหลอื เครอื ข่ายในระบบ หญงิ ตัง้ ครรภ์ สาธารณสขุ - มีการบนั ทกึ ผลการประเมิน - มีการบันทึกผล หญิงต้ังครรภแ์ ละการช่วยเหลอื การดำ� เนนิ งานและ การช่วยเหลอื หลักฐาน : 1) ผลการประเมินและการช่วยเหลอื หลกั ฐาน : 2) บันทึกการใหส้ ขุ ภาพจิตศกึ ษา 1) ตามระดบั 3 2) รายงานการรบั -สง่ ต่อ และตดิ ตามดแู ล 13การประเมินสุขภาพจิต ตามสทิ ธจิ ะไดร้ ับบรกิ ารสร้างเสริมสุขภาพปอ้ งกันโรคในระบบหลักประกนั สขุ ภาพแหง่ ชาติ ปีงบประมาณ 2559 มาตรฐานการส่งเสรมิ สุขภาพจิตและป้องกันปญั หาสขุ ภาพจติ ในโรงพยาบาลชุมชน (ฉบับปรบั ปรุง) 17

เกณฑ์ ระดับ 1 ระดบั 2 ระดับ 3 2.2 ปฐมวยั มีการดำ� เนนิ การตามระดบั 2 มกี ารด�ำเนินการตาม - มีการจัดบรกิ ารเพอ่ื คดั กรอง (แรกเกดิ -5 ปี และเพ่มิ ระดับ 3 และเพม่ิ พฒั นาการเดก็ ในคลินกิ เด็กดี 11 เดือน 29 วัน) - ประเมนิ ปญั หาสงั คมจิตใจ การเฝ้าระวังเด็กกลุม่ ทุกคน13 ตามแนวปฏิบัติการดแู ล ของพอ่ แม่ผ้ปู กครองได้ เสย่ี งพิเศษ 4 กลมุ่ โดย ทางสงั คมจิตใจ Psychosocial ใหก้ ารดแู ลชว่ ยเหลอื และ - มบี ริการกระต้นุ เดก็ ท่ี clinic และคลินิกต่างๆ ของ ส่งตอ่ ตามแนวปฏบิ ัติการ มพี ฒั นาการไมส่ มวยั โรงพยาบาลชุมชน (คลนิ ิกเดก็ ดี) ดแู ลทางสงั คมจติ ใจ ในโรงพยาบาล13 ตาม โดยใช้เครื่องมอื ตามท่กี ระทรวง Psychosocial clinic และ แนวปฏบิ ัตกิ ารดแู ล สาธารณสุขก�ำหนด คลินกิ ตา่ งๆ ของ ทางสงั คมจติ ใจ - สง่ เสรมิ เดก็ ท่พี ฒั นาการสมวยั และ โรงพยาบาลชุมชน (คลนิ ิก Psychosocial clinic กระต้นุ เดก็ ทม่ี ีพฒั นาการไม่สมวัย เด็กดแี ละคลินิกกระตุน้ และคลนิ ิกต่างๆ ของ ตามเกณฑ์หรอื แนะนำ� พอ่ แมผ่ ู้ดแู ล พฒั นาการ) โรงพยาบาลชมุ ชน ให้กระตุ้นพฒั นาการลูก13 - มรี ะบบรับส่งตอ่ และ (คลินิกกระตนุ้ - มรี ะบบสง่ ตอ่ ถ้าภายใน 1 เดอื น ติดตามดูแลเดก็ ท่มี ีปญั หา พฒั นาการ) กระตนุ้ แล้วไมด่ ขี ้นึ พฒั นาการโดยมแี นวทาง - มีระบบเฝ้าระวังเด็ก - ให้ความรู้พ่อแม่ผ้ดู แู ลในเรอ่ื ง การดำ� เนินงานรว่ มกนั ใน กลุม่ เสีย่ งพเิ ศษใน ส่งเสรมิ พัฒนาการตามวยั ภาคีเครือขา่ ยทีเ่ กย่ี วขอ้ ง 4 กลมุ่ ไดแ้ ก่ เดก็ ที่มี - เปน็ พเ่ี ลย้ี ง ทีป่ รกึ ษาทาง น้�ำหนกั ตวั แรกคลอด หลกั ฐาน : นอ้ ย เดก็ ท่เี กดิ จากแม่ 1) รายงานการคดั กรองสง่ เสรมิ และ วชิ าการและเปน็ แกนนำ� ใน วยั รุ่นอายุต่ำ� กวา่ การจัดกิจกรรมส่งเสริม กระตุ้นพฒั นาการเด็ก 2) รายงานการรับ-สง่ ตอ่ พฒั นาการ****แกเ่ ครอื ขา่ ย 18 ปี เดก็ ท่มี ี พฒั นาการไม่สมวยั หลกั ฐาน : และเด็กท่ีมภี าวะขาด 1) ตามระดับ 2 ออกซิเจนแรกเกดิ 2) รายงานการด�ำเนินงาน ตามแนวปฏิบัตกิ าร ประเมนิ ปัญหาสงั คมจิตใจ ดแู ลทางสงั คมจติ ใจ ของพ่อแมผ่ ูป้ กครอง และ Psychosocial clinic เป็นพ่ีเลีย้ งทป่ี รึกษาทาง และคลนิ กิ ต่างๆ ของ วชิ าการ โรงพยาบาลชุมชน (คลินิกเดก็ ดี) - เปน็ พเี่ ลยี้ งใหค้ ำ� ปรกึ ษา รพ.สต. ในการคดั กรอง ประเมิน และจัด กจิ กรรมสง่ เสรมิ พฒั นาการ****เดก็ ได้ ตามวยั - มรี ะบบรบั -ส่งตอ่ เดก็ ท่ี มพี ัฒนาการไมส่ มวัย 13การตรวจคดั กรองพฒั นาการเดก็ และสง่ เสรมิ พฒั นาการ ตามสทิ ธจิ ะไดร้ บั บรกิ ารสรา้ งเสรมิ สขุ ภาพปอ้ งกนั โรคในระบบหลกั ประกนั สขุ ภาพ แหง่ ชาติ ปงี บประมาณ 2559 18 มาตรฐานการสง่ เสริมสขุ ภาพจิตและปอ้ งกนั ปัญหาสุขภาพจติ ในโรงพยาบาลชุมชน (ฉบับปรับปรุง)

เกณฑ์ ระดับ 1 ระดับ 2 ระดบั 3 2.2 ปฐมวยั (ตอ่ ) หลกั ฐาน : 2.3 วยั เรียน 1) ตามระดับ 3 (6-14 ปี) 2) รายงานการดำ� เนิน งานและเปน็ พ่เี ล้ียงให้ ค�ำปรึกษา รพ.สต. มีการดำ� เนินการตามระดับ 2 มกี ารด�ำเนนิ การตาม - มกี ารสนบั สนนุ ใหเ้ กดิ การดำ� เนนิ งาน และเพ่มิ ระดับ 3 และเพ่มิ ตามเกณฑโ์ รงเรยี นสง่ เสรมิ - รว่ มกับภาคเี ครือข่าย - มีระบบในการติดตาม สขุ ภาพด้านสุขภาพจิต***** นอกระบบสาธารณสุขจดั ดูแล รับและส่งต่อใน - มกี ารสนบั สนนุ ผลกั ดนั ให้เกิดการ กิจกรรม/พน้ื ท่ีส�ำหรบั คลนิ กิ Psychosocial/ คดั กรองและระบบการดแู ล เด็กวยั เรียนเพ่ือสง่ เสรมิ คลินกิ สขุ ภาพจติ โดย ช่วยเหลือนกั เรียน****** สขุ ภาพจิต เช่น การจดั การประเมินซ�้ำในราย - มีการบนั ทกึ ผลการประเมนิ และ กจิ กรรมสันทนาการ กฬี า ทม่ี ปี ญั หาเพื่อให้การ การช่วยเหลือ ดนตรี ศิลปะ และวิชาการ ดแู ลช่วยเหลอื และ/ ฯลฯ หรอื ประสานความ หลกั ฐาน : - พัฒนาศกั ยภาพครใู ห้ รว่ มมอื กับโรงเรียน 1) รายงานการด�ำเนินงานตามเกณฑ์ สามารถดแู ลช่วยเหลือ และพ่อแม/่ ผปู้ กครอง นกั เรียนได้ ในการใหค้ วามชว่ ย โรงเรยี นสง่ เสรมิ สุขภาพด้าน - ใหค้ วามรพู้ อ่ แม/่ ผปู้ กครอง13 เหลือนกั เรียน เชน่ สุขภาพจิต และชุมชนให้สามารถดแู ล แนะน�ำพอ่ แม่ เรื่อง 2) รายงานการรับ-ส่งตอ่ ตามระบบ การดูแลช่วยเหลอื ช่วยเหลือเด็กกลุ่มเสย่ี ง การเลี้ยงดูสง่ เสริม ทกั ษะ ฯลฯ13 หลกั ฐาน : 1) ตามระดบั 2 หลักฐาน : 2) รายงานการดำ� เนนิ งาน 1) ตามระดับ 3 2) บนั ทึกผลการประเมนิ และการชว่ ยเหลอื 13การใหค้ วามช่วยเหลอื ตามสทิ ธจิ ะไดร้ ับบริการสร้างเสริมสขุ ภาพปอ้ งกนั โรคในระบบหลักประกันสขุ ภาพแห่งชาติ ปงี บประมาณ 2559 มาตรฐานการสง่ เสริมสขุ ภาพจิตและปอ้ งกันปญั หาสุขภาพจิตในโรงพยาบาลชมุ ชน (ฉบับปรบั ปรุง) 19

เกณฑ์ ระดบั 1 ระดับ 2 ระดบั 3 2.4 วยั รนุ่ (15-21 ป)ี มีการด�ำเนินการตามระดับ 2 มกี ารด�ำเนนิ การตาม - มบี ริการดแู ลทางสงั คมจติ ใจ โดย และเพ่มิ ระดบั 3 และเพมิ่ การจัดสิง่ แวดล้อมและให้บริการที่ - มสี ่วนร่วม/สนับสนนุ ภาคี - สง่ เสริมและสนบั สนุน เปน็ มิตร ประเมนิ สุขภาพจติ และ เครือขา่ ยใหม้ กี ารจัด ด้านวิชาการเพอ่ื ให้ ปจั จัยเสีย่ งทางจิตใจและสงั คม กิจกรรมสง่ เสริมสขุ ภาพจติ สถานศึกษามกี ารสอน ให้การดแู ลทางสงั คมจติ ใจเบอ้ื งตน้ และปอ้ งกันปัญหา เพศศึกษารอบดา้ น และมรี ะบบรบั -สง่ ตอ่ จากคลนิ ิก สขุ ภาพจติ วัยรุน่ ในพน้ื ท่ี และทกั ษะชีวติ ต่างๆ ในโรงพยาบาลตามแนว และ/หรือบูรณาการงาน - มีการใช้ชอ่ งทางการ ปฏิบตั ิการดูแลทางสงั คมจิตใจ สขุ ภาพจิตวยั รุ่นร่วมกบั ส่ือสารทีส่ อดคล้องกับ Psychosocial clinic และคลินิก ระบบสขุ ภาพระดบั อำ� เภอ บริบทของวยั ร่นุ โดย ต่างๆ ของโรงพยาบาลชุมชน (DHS) ใช้ชอ่ งทางต่างๆ เชน่ (คลนิ กิ วัยรุ่น) ในวัยรนุ่ ท้ังกลุ่มปกติ - พฒั นาศักยภาพคู่เครือขา่ ย Social Network และกลุม่ เสี่ยง โดยเฉพาะกลุ่ม ในระบบการดแู ลชว่ ยเหลือ (Line, Facebook) วยั ร่นุ ตัง้ ครรภ์ ท้ังในและนอกสถานศกึ ษา โทรศัพท์ เพือ่ ให้ - มีการสง่ ตอ่ ไปยงั คลนิ ิก - มีการบนั ทึกผลการ ความรู้ ค�ำแนะนำ� หรอื Psychosocial/คลินิกสขุ ภาพจติ ดำ� เนนิ งานและการชว่ ยเหลอื สรา้ งเครอื ข่ายวยั รุ่น13 ในรายที่พบปัญหายุง่ ยากซบั ซ้อน - มีระบบการเชื่อมโยง เพือ่ ขอรับการดแู ลทางสงั คม หลักฐาน : และสนบั สนนุ การ จติ ใจ***ตามแนวปฏิบัติการดแู ล 1) ตามระดับ 2 ดำ� เนนิ งานของชมรม ทางสงั คมจิตใจ Psychosocial 2) รายงานผลการด�ำเนินงาน TO BE NUMBER clinic และคลินกิ ตา่ งๆ ของ ONE ในสถานศึกษา/ โรงพยาบาลชมุ ชน (คลินิก บรู ณาการงานรว่ มกับ ชุมชน Psychosocial/ คลนิ กิ สุขภาพจิต) ระบบสุขภาพระดบั อำ� เภอ - ขบั เคล่ือนใหเ้ กดิ คู่เครอื ข่าย 3) ภาพถ่ายกิจกรรม - มีการบนั ทกึ ผลการ ด�ำเนินงานและ ระหว่างโรงพยาบาลชุมชนและ การช่วยเหลอื โรงเรียน - สนบั สนุนให้โรงเรยี นคัดกรองและ หลักฐาน : ดแู ลชว่ ยเหลอื สขุ ภาพจติ วยั รุ่นใน 1) ตามระดบั 3 โรงเรียน 2) รายงานผลการ - มีระบบการรบั -ส่งตอ่ ตามระบบ ดำ� เนินงาน ดแู ลชว่ ยเหลอื นักเรยี น - มกี ารบันทึกผลการประเมนิ และ การชว่ ยเหลอื หลกั ฐาน : 1) รายชื่อโรงเรียนคูเ่ ครือข่าย 2) รายงานการรับ-ส่งต่อและการดแู ล ชว่ ยเหลือทางสงั คมจิตใจ 13การประเมนิ สขุ ภาพจิต และการใหก้ ารชว่ ยเหลอื ตามสทิ ธจิ ะได้รบั บรกิ ารสร้างเสริมสขุ ภาพปอ้ งกนั โรคในระบบหลกั ประกันสขุ ภาพ แหง่ ชาติ ปีงบประมาณ 2559 20 มาตรฐานการสง่ เสรมิ สขุ ภาพจติ และป้องกันปัญหาสุขภาพจิตในโรงพยาบาลชมุ ชน (ฉบบั ปรับปรงุ )

เกณฑ์ ระดบั 1 ระดับ 2 ระดับ 3 2.5 วัยท�ำงาน มีการคัดกรองและประเมนิ มีการคดั กรองและ - มีการจดั ส่ิงแวดลอ้ มและใหบ้ ริการ (15-59 ป)ี ปจั จัยเส่ยี งทางจิตใจและ ประเมนิ ปัจจัยเสี่ยงทาง ทีเ่ ป็นมิตรและคดั กรอง/ประเมนิ สงั คมในกลมุ่ เสยี่ งวยั ทำ� งาน จติ ใจและสงั คมในกล่มุ ปจั จยั เส่ยี งทางจิตใจและสังคมใน ตามระดบั 2 และเพ่มิ เส่ียงวัยท�ำงานตามระดับ กลมุ่ เสี่ยงวยั ทำ� งานทีม่ ารับบริการ - มีการจัดบรกิ ารแบบ 3 และเพิ่ม ท่คี ลนิ กิ โรคเร้ือรงั ศนู ยพ์ ึง่ ได้ บรู ณาการการดูแลทาง - มกี ารจดั บริการแบบ คลนิ กิ สุรา/ยาเสพตดิ ตามแนว สงั คมจติ ใจในทกุ คลนิ ิก บูรณาการการดูแล ปฏิบัติการดแู ลทางสังคมจิตใจ บรกิ ารของโรงพยาบาล ทางสังคมจติ ใจใน Psychosocial clinic และคลนิ ิก และใหบ้ รกิ ารปรบั เปลี่ยน คลินิก NCD คลนิ กิ ตา่ งๆ ของโรงพยาบาลชมุ ชน พฤตกิ รรมสุขภาพราย สุรา/ยาเสพตดิ (คลินกิ NCD/คลินิกพิเศษ หรอื บุคคล/กลมุ่ ตามแนว ศูนยพ์ ึง่ ได้ ตามแนว ศนู ย์พ่ึงได/้ คลนิ กิ OSCC หรือ ปฏิบตั กิ ารดูแลทางสังคม ปฏิบัตกิ ารดูแลทาง คลินิกสุรา/บุหร่ี/ยาเสพติด) โดยใช้ จติ ใจ Psychosocial สังคมจติ ใจ แบบประเมนิ ความเครียด (ST-5) clinic และคลินกิ ต่างๆ Psychosocial clinic แบบคดั กรองโรคซมึ เศรา้ 2 คำ� ถาม ของโรงพยาบาลชมุ ชน และคลนิ กิ ตา่ งๆ ของ (2Q) แบบประเมนิ ปญั หาการดม่ื (คลนิ ิก NCD/คลนิ ิกพิเศษ) โรงพยาบาลชุมชน สุราและใหค้ �ำแนะนำ� เบื้องตน้ 13 - เปน็ พ่ีเลี้ยง ทปี่ รึกษาทาง (คลนิ กิ NCD/คลนิ กิ - มกี ารส่งต่อจากคลินกิ ต่างๆ ไป วิชาการ วิทยากรเพ่ือ พิเศษ หรอื ศนู ย์พงึ่ ได้/ คลนิ กิ Psychosocial/คลินกิ สนบั สนนุ ใหจ้ ัดกจิ กรรม คลนิ กิ OSCC หรอื สุขภาพจิตในรายทพ่ี บปัญหา ส่งเสรมิ สขุ ภาพจติ คลินิกสุรา/บุหร/่ี ยงุ่ ยากซบั ซ้อนเพอื่ ขอรบั การดูแล วัยทำ� งานในพ้ืนท่ี เชน่ ยาเสพติด) ทางสังคมจิตใจ*** ตามแนว การจัดการความเครียด - มกี ารประสานและ ปฏิบัตกิ ารดแู ลทางสังคมจิตใจ การสร้างความสุข การคดิ เชื่อมโยงกับภาคี Psychosocial clinic และคลินกิ ทางบวก ฯลฯ เครอื ข่ายที่เกี่ยวข้อง ตา่ งๆ ของโรงพยาบาลชุมชน - บรู ณาการสุขภาพจติ เช่น บ้านพักเด็กและ (คลินกิ Psychosocial/คลนิ กิ วยั ทำ� งานร่วมกบั ระบบ ครอบครวั ศาลตำ� รวจ สุขภาพจติ ) สุขภาพระดบั อำ� เภอ อสม. เป็นต้น เพ่อื - มกี ารบันทกึ ผลการประเมนิ และ (DHS) เชน่ เรอ่ื งโรคเรอ้ื รัง ใหก้ ารดแู ลชว่ ยเหลอื การชว่ ยเหลอื - บรู ณาการสุขภาพจติ ทางสังคมจิตใจอย่าง - มีการคัดกรองและส่งเสริม วยั ท�ำงานรว่ มกับสถาน ตอ่ เนอ่ื งและครอบคลมุ สขุ ภาพจติ บคุ ลากรในโรงพยาบาล ประกอบการในพนื้ ท่ี ตามแนวปฏบิ ตั ิการ - มกี ารบันทึกผลการดำ� เนิน ดูแลทางสังคมจิตใจ หลักฐาน : Psychosocial clinic 1) รายงานการคดั กรองและ งานและการช่วยเหลอื และคลินกิ ต่างๆ ของ การช่วยเหลอื ส่งตอ่ 13การประเมินสุขภาพจิต และการให้การช่วยเหลือ ตามสิทธิจะได้รับบริการสร้างเสริมสุขภาพป้องกันโรคในระบบหลักประกันสุขภาพ แห่งชาติ ปีงบประมาณ 2559 มาตรฐานการส่งเสริมสขุ ภาพจิตและป้องกันปัญหาสุขภาพจติ ในโรงพยาบาลชุมชน (ฉบับปรับปรุง) 21

เกณฑ์ ระดับ 1 ระดบั 2 ระดับ 3 2.5 วัยทำ� งาน (ต่อ) หลกั ฐาน : โรงพยาบาลชุมชน 1) ตามระดบั 2 (ศนู ยพ์ ่ึงได้/คลนิ ิก 2) รายงานผลการด�ำเนนิ งาน OSCC) บูรณาการงานร่วมกับ - มีระบบติดตามและ/ ระบบสุขภาพระดับอ�ำเภอ หรอื เยี่ยมบ้านตาม และสถานประกอบการ แนวปฏิบตั กิ ารดูแล 3) ผงั ไหลการเช่ือมโยงการ ทางสงั คมจติ ใจ บูรณาการสุขภาพจิตวยั Psychosocial clinic ท�ำงานในชุมชนหรือสถาน และคลนิ ิกตา่ งๆ ของ ประกอบการ โรงพยาบาลชมุ ชน 4) ภาพถา่ ยกจิ กรรม (คลินกิ NCD/คลินิก พิเศษ หรือศูนย์พ่งึ ได/้ คลนิ กิ OSCC หรือ คลินิกสรุ า/บุหรี/่ ยา เสพติด) - การบนั ทึกผลการ ด�ำเนินงานและการ ช่วยเหลอื หลักฐาน : 1) ตามระดับ 3 2) รายงานการประสาน ติดตามและ/หรือ เย่ยี มบ้าน 2.6 วัยสูงอายุ มีการด�ำเนนิ การตามระดับ 2 มกี ารด�ำเนินการตาม - มกี ารจดั ส่ิงแวดล้อมและใหบ้ ริการ (60 ปขี ้นึ ไป) และเพ่มิ ระดบั 3 และเพิ่ม ทีเ่ ปน็ มิตรและคดั กรอง/ประเมิน - รว่ มกับภาคเี ครือขา่ ยทงั้ ใน - มีการรับสง่ ตอ่ ตาม ปัจจยั เสี่ยงทางจติ ใจและสังคม และนอกระบบสาธารณสขุ แนวปฏบิ ัตกิ ารดูแล ผู้สงู อายุในคลนิ กิ NCD/คลินิก จดั กจิ กรรมสง่ เสรมิ ทางสังคมจิตใจ ผ้สู ูงอายุ ตามแนวปฏบิ ตั กิ ารดูแล สขุ ภาพจติ ผสู้ งู อายุในชมรม Psychosocial clinic ทางสงั คมจติ ใจ Psychosocial ผูส้ ูงอายุ/ในพน้ื ท่ี เช่น และคลินิกตา่ งๆ ของ clinic และคลินกิ ต่างๆ ของ จดั กจิ กรรมสร้างสุข 5 มติ ิ โรงพยาบาลชมุ ชน โรงพยาบาลชุมชน (คลินิก NCD/ (คลินิก Psycho คลนิ กิ ผสู้ งู อาย)ุ โดยใชแ้ บบคดั กรอง social/คลนิ ิก โรคซมึ เศรา้ 2 คำ� ถาม (2Q)13 13การประเมินสขุ ภาพจติ และการใหค้ วามชว่ ยเหลอื ตามสทิ ธจิ ะไดร้ ับบรกิ ารสร้างเสริมสขุ ภาพป้องกนั โรคในระบบหลักประกนั สุขภาพ แห่งชาติ ปีงบประมาณ 2559 22 มาตรฐานการส่งเสรมิ สขุ ภาพจิตและปอ้ งกนั ปญั หาสขุ ภาพจิตในโรงพยาบาลชมุ ชน (ฉบับปรับปรงุ )

เกณฑ์ ระดบั 1 ระดบั 2 ระดบั 3 2.6 วยั สงู อายุ (ตอ่ ) - เป็นพีเ่ ลย้ี ง/เปน็ ทีป่ รกึ ษา/ สุขภาพจิต) ในกรณี - ให้การดูแลทางสงั คมจิตใจเบอ้ื งตน้ สนบั สนนุ รพ.สต.ในการ ตอ่ ไปนี้ เช่น ใหส้ ุขภาพจติ ศึกษาส�ำหรบั เฝา้ ระวงั ปญั หาสุขภาพจิต กรณที ผ่ี ลการ ผสู้ งู อาย1ุ 3 ตามแนวปฏบิ ัตกิ ารดแู ล ผู้สูงอายตุ ิดบ้าน/ตดิ เตียง คดั กรองโรคซมึ เศรา้ ทางสังคมจติ ใจ Psychosocial - รว่ มทีมหมอครอบครัวเพื่อ พบวา่ “ม”ี ในขอ้ ใด clinic และคลินิกตา่ งๆ ของ ดูแลสขุ ภาพจติ ผสู้ งู อายุ ขอ้ หน่งึ หรือทง้ั สอง โรงพยาบาลชมุ ชน (คลินกิ NCD/ ตดิ บา้ น/ตดิ เตยี งและ/หรอื ข้อ ใหป้ ระเมิน คลนิ ิกผสู้ ูงอาย)ุ บรู ณาการการดแู ล ความรนุ แรงของ - มีการสง่ ต่อจากคลนิ ิก NCD/คลินิก สุขภาพจติ ผสู้ ูงอายุร่วมกับ โรคซมึ เศร้าดว้ ย ผู้สูงอายไุ ปคลินิก Psychosocial/ ระบบสุขภาพระดบั อำ� เภอ แบบประเมิน คลินิกสุขภาพจิต ในรายท่พี บ (DHS) โรคซมึ เศร้า ปญั หาหรือกรณีทผี่ ลการคดั กรอง - มกี ารบนั ทึกผลการ 9 คำ� ถาม (9Q) โรคซึมเศร้า (2Q) พบว่า “ม”ี ใน ดำ� เนนิ งานและการชว่ ยเหลอื กรณีที่มคี ะแนนการ ข้อใดข้อหน่งึ หรือทัง้ สองข้อ ตาม ประเมิน 9Q ตั้งแต่ แนวปฏิบัตกิ ารดแู ลทางสังคมจิตใจ หลักฐาน : 7 คะแนนขึน้ ไป Psychosocial clinic และคลินกิ 1) ตามระดบั 2 ใหป้ ระเมนิ ตามดว้ ย ตา่ งๆ ของโรงพยาบาลชมุ ชน 2) รายงานผลการด�ำเนินงาน แบบประเมินการ (คลินกิ Psychosocial/คลินกิ ฆ่าตวั ตาย 8 ค�ำถาม สุขภาพจิต) และ/หรอื ผลการบรู ณาการ (8Q) และกรณีทผี่ ล - มีการบันทึกผลการประเมินและ งานร่วมกับระบบสขุ ภาพ คะแนน 8Q ได้ การชว่ ยเหลือ ระดับอ�ำเภอ ตัง้ แต่ 17 คะแนน หลกั ฐาน : ขน้ึ ไป ให้สง่ พบ 1) รายงานการคัดกรองและ จิตแพทย์ การช่วยเหลอื ส่งต่อ - มกี ารจัดกจิ กรรม สง่ เสรมิ สุขภาพจติ ผสู้ งู อายใุ นโรงพยาบาล เช่น ชมรมผ้สู งู อายุ ของโรงพยาบาล - ใหบ้ ริการปรับเปลี่ยน พฤติกรรมสุขภาพราย บุคคล/กลมุ่ ตามแนว ปฏบิ ัตกิ ารดูแลทาง สังคมจติ ใจ Psychosocial clinic 13การประเมินสุขภาพจิต และการให้ความช่วยเหลือ ตามสิทธิจะได้รับบริการสร้างเสริมสุขภาพป้องกันโรคในระบบหลักประกันสุขภาพ แห่งชาติ ปงี บประมาณ 2559 23 มาตรฐานการสง่ เสรมิ สขุ ภาพจิตและป้องกนั ปัญหาสขุ ภาพจติ ในโรงพยาบาลชมุ ชน (ฉบบั ปรบั ปรุง)

เกณฑ์ ระดบั 1 ระดับ 2 ระดับ 3 2.6 วัยสงู อายุ (ต่อ) และคลนิ ิกตา่ งๆ ของ โรงพยาบาลชุมชน (คลินิก NCD/คลนิ ิก ผู้สูงอายุ) - มีการบันทกึ ผลการ ประเมนิ และ การชว่ ยเหลือ หลกั ฐาน : 1) ตามระดับ 3 2) รายงานการประเมิน 9Q, 8Q และ การช่วยเหลอื สง่ ตอ่ 3) รายงานผลการดำ� เนิน งาน 2.7 ผู้พิการ มีการดำ� เนินการตามระดับ 2 มีการดำ� เนินการตาม - ประเมนิ คัดกรองปัญหาสขุ ภาพจิต และเพม่ิ ระดบั 3 และเพิม่ ประเมินความเครียด (ST-5) และ - ร่วมกับภาคเี ครอื ข่ายนอก - ร่วมกบั ภาคเี ครอื ขา่ ย แบบคัดกรองโรคซมึ เศร้า 2 ระบบสาธารณสขุ ในการ ในระบบสาธารณสุข คำ� ถาม (2Q) และดแู ลทางสังคม สนบั สนุนใหเ้ กิดเครอื ขา่ ย เย่ียมบ้านผพู้ กิ ารเพอื่ จติ ใจ การดูแลผ้พู ิการทางกาย ดแู ลทางสังคมจิตใจ และจติ - ประเมินคัดกรองและ หลักฐาน : - เป็นพี่เล้ยี งเปน็ ทีป่ รกึ ษาให้ ดูแลสุขภาพจิตของ 1) รายงานการคดั กรองและ กับกลุ่ม/ชมรม ผู้ดูแล การชว่ ยเหลอื ส่งต่อ หลกั ฐาน : - พฒั นาศักยภาพผดู้ ูแล 1) ตามระดบั 2 และเครอื ขา่ ย 2) รายงานผลการด�ำเนินงาน สาธารณสุขในพ้ืนท่ี ร่วมกับ รพ.สต. หลกั ฐาน : 1) ตามระดับ 3 2) รายงานผล การดำ� เนนิ งาน 13การประเมินสขุ ภาพจติ ตามสทิ ธจิ ะได้รบั บรกิ ารสรา้ งเสริมสุขภาพป้องกนั โรคในระบบหลักประกันสุขภาพแหง่ ชาติ ปีงบประมาณ 2559 24 มาตรฐานการส่งเสริมสขุ ภาพจติ และป้องกนั ปญั หาสขุ ภาพจิตในโรงพยาบาลชมุ ชน (ฉบับปรบั ปรงุ )

*สุขภาพจิตศึกษา หมายถึง การสอน การให้ข้อมูล ข้อเสนอแนะและการให้ความรู้ด้านสุขภาพจิต รายกลุ่มและรายบุคคลหรือบูรณาการไปกับการให้ความรู้ด้านสุขภาพกาย เพ่ือให้เกิดความเข้าใจและสามารถ ดแู ลสุขภาพตนเองและคนใกลช้ ดิ ได้ในรปู แบบตา่ งๆ เช่น สอนสขุ ศกึ ษา การให้คำ� แนะน�ำแบบงา่ ยๆ เสยี งตามสาย เปิด VCD/DVD จัดบอรด์ นิทรรศการ การแจกเอกสารแผ่นพบั ฯลฯ **การใหค้ ำ� ปรกึ ษาเบอ้ื งตน้ หมายถงึ กระบวนการสอื่ สารสองทางระหวา่ งผใู้ หบ้ รกิ ารและผรู้ บั บรกิ าร ด้วยการใช้ทักษะและเทคนิคต่างๆ อย่างเป็นขั้นตอน โดยมีจุดมุ่งหมายของการส่ือสารเพ่ือให้ผู้รับบริการได้ส�ำรวจ และท�ำความเข้าใจปัญหาความต้องการของตนเอง และมีแนวทางในการแก้ไขปัญหาได้ด้วยตนเอง รวมถึงการปรับ เปล่ียนพฤตกิ รรมอย่างเหมาะสม ***การดูแลทางสังคมจิตใจ (Psychosocial care) หมายถึง การดูแลทางจิตใจ อารมณ์ สังคม และจิตวิญญาณของผู้รับบริการ ครอบครวั และผู้ดแู ล โดยคำ� นึงถงึ คุณค่าและศกั ดศ์ิ รี ของผ้รู บั บรกิ ารเพื่อให้ผูป้ ่วย/ ผรู้ ับบริการเกดิ ความเข้าใจในปญั หาหรือภาระโรค และมแี นวทางการปรับตัวตอ่ ปัญหาหรอื ความเจบ็ ป่วย การดูแล ทางสังคมจิตใจยังรวมถึงการส่งเสริมสุขภาพจิตและป้องกันปัญหาสุขภาพจิตแก่บุคคลท่ัวไป โดยการดูแลทางสังคม จิตใจใช้กระบวนการส่ือสาร การสนับสนุนทางสังคมและการสร้างสัมพันธภาพเป็นกลไกส�ำคัญในการด�ำเนินการ ซ่ึงการให้บริการด้านสงั คมจิตใจในโรงพยาบาลชุมชนมีองคป์ ระกอบ 3 ดา้ นดังน้ี 1. ดา้ นบคุ ลากร : มีผ้รู ับผดิ ชอบ/ทมี ดูแลด้านสังคมจิตใจที่ผา่ นการพฒั นาศกั ยภาพเพื่อรองรับการให้ บริการกลมุ่ วัย และประเดน็ ปัญหาทสี่ �ำคญั เชน่ ตง้ั ครรภ์ในวัยรนุ่ ความรนุ แรง สุรา/ยาเสพติด โรคเร้ือรัง 2. ด้านบรกิ าร : มกี ารจัดบริการดแู ลทางสงั คมจิตใจทั้งเชงิ รกุ และเชิงรบั ส�ำหรบั กลมุ่ ปกติ กลมุ่ เส่ียง 3. ด้านบูรณาการ : เป็นการประสานการด�ำเนินงานเพื่อเช่ือมโยงระบบบริการดูแลช่วยเหลือด้าน สังคมจิตใจกับหน่วยงานภาคีเครือข่ายทั้งในและนอกระบบสาธารณสุข เพ่ือให้เกิดการมีส่วนร่วมในการดูแล ชว่ ยเหลอื ฯ ใหแ้ ก่กลุ่มเป้าหมายไดอ้ ย่างครอบคลุมและตอ่ เน่ือง ****กิจกรรมส่งเสริมพัฒนาการ หมายถึง กิจกรรมเพ่ือส่งเสริมให้เด็กมีพัฒนาการท่ีดีขึ้น ท้ังด้าน ร่างกาย อารมณ์ สงั คม สติปัญญา โดยใชเ้ ครือ่ งมือ/คู่มือต่างๆ เช่น คูม่ อื 2ก 2ล คู่มอื การจดั กิจกรรมสง่ เสริม EQ/ IQ ฯลฯ ***** โรงเรยี นสง่ เสรมิ สขุ ภาพดา้ นสขุ ภาพจติ เปน็ สว่ นหนงึ่ ของโรงเรยี นสง่ เสรมิ สขุ ภาพ ซงึ่ ประกอบ ด้วยองค์ประกอบท่ี 1 3 6 และ 9 ดงั น้ี องคป์ ระกอบท่ี 1 นโยบายของโรงเรยี น โรงเรยี นมนี โยบายสง่ เสรมิ สขุ ภาพจติ และเฝา้ ระวงั พฤตกิ รรมเสย่ี ง องค์ประกอบท่ี 3 โครงการร่วมระหว่างโรงเรยี นและชุมชน องคป์ ระกอบท่ี 6 สุขศึกษา (ทักษะชีวิต) นักเรียนได้รับการฝึกทักษะในเรื่องการจัดการอารมณ์ของ ตนเอง องค์ประกอบท่ี 9 การให้คำ� ปรึกษา และสนับสนนุ ทางสังคม มาตรฐานการสง่ เสรมิ สุขภาพจิตและปอ้ งกนั ปญั หาสขุ ภาพจติ ในโรงพยาบาลชุมชน (ฉบบั ปรับปรุง) 25

******ระบบการดูแลช่วยเหลือนักเรียน หมายถึง กระบวนการด�ำเนินงานดูแลช่วยเหลือนักเรียน อย่างมีขั้นตอน พร้อมด้วยวิธีการและเครื่องมือการท�ำงานท่ีชัดเจน โดยมีครูที่ปรึกษาเป็นบุคลากรหลักใน การดำ� เนนิ การดงั กลา่ ว และมกี ารประสานความรว่ มมอื อยา่ งใกลช้ ดิ กบั ครทู เ่ี กย่ี วขอ้ ง ผปู้ กครองหรอื บคุ คลภายนอก ท่ีมีความเช่ียวชาญเฉพาะด้านกระบวนการด�ำเนินงานตามระบบการดูแลช่วยเหลือนักเรียน มีองค์ประกอบส�ำคัญ 5 ประการ คือ 1. การรู้จักนักเรียนเปน็ รายบคุ คล 2. การคดั กรองนกั เรยี น 3. การส่งเสริมนักเรยี น 4. การปอ้ งกนั และแกไ้ ขปัญหา 5. การส่งต่อ องคป์ ระกอบท่ี 3 การมีส่วนร่วมของภาคีเครือข่ายในการด�ำเนินการส่งเสริมสุขภาพจิตและ ปอ้ งกนั ปัญหาสุขภาพจติ ความหมาย การมีส่วนร่วมของภาคีเครือข่ายในการด�ำเนินการส่งเสริมสุขภาพจิตและป้องกันปัญหาสุขภาพจิต หมายถึง การเปิดโอกาสให้ภาคีเครือข่ายสุขภาพจิตท้ังในและนอกระบบสาธารณสุขรับรู้และตระหนักในปัญหา สุขภาพจิต มีส่วนร่วมในการวิเคราะห์ปัญหาสถานการณ์ วางแผนการด�ำเนินงาน สนับสนุนงบประมาณ พัฒนา ศกั ยภาพ ดำ� เนินงานและประเมินผล เพอ่ื ส่งเสรมิ สุขภาพจติ และป้องกนั ปัญหาสุขภาพจติ ของประชาชนทุกกลมุ่ วยั ในพ้ืนที่ ประกอบดว้ ยเกณฑด์ งั น้ี 1. ภาคเี ครอื ขา่ ยมีสว่ นรว่ มในการด�ำเนินงานส่งเสริมสขุ ภาพจติ และปอ้ งกนั ปญั หาสขุ ภาพจติ 2. การสนับสนุนวิชาการ องค์ความรู้ด้านสุขภาพจิตแก่ภาคีเครือข่ายท้ังในและนอกระบบ สาธารณสขุ ในรปู แบบต่างๆ เชน่ การสนบั สนนุ ส่ือความรู้ ให้ความรสู้ ุขภาพจติ เบ้อื งต้น การจดั อบรม การจดั case conference เวทีจัดการความรู้ ถอดบทเรียนสนบั สนนุ ใหภ้ าคเี ครือข่ายทมี่ คี วามส�ำเร็จทางด้านวิชาการ/การดำ� เนนิ งานได้มีโอกาสเผยแพร่ผลงานในเวทตี ่างๆ ฯลฯ วัตถุประสงค์ เพื่อให้ภาคีเครือข่ายท้ังในและนอกระบบสาธารณสุข มีส่วนร่วมในการด�ำเนินงานส่งเสริม สขุ ภาพจติ และปอ้ งกนั ปญั หาสุขภาพจติ ของประชาชนทกุ กลุ่มวัยในพ้นื ที่ 26 มาตรฐานการสง่ เสริมสขุ ภาพจิตและป้องกนั ปัญหาสขุ ภาพจิตในโรงพยาบาลชมุ ชน (ฉบบั ปรับปรงุ )

ระดบั การประเมินตามเกณฑ์การมสี ่วนรว่ มของภาคเี ครอื ขา่ ยในการดำ� เนนิ การสง่ เสรมิ สขุ ภาพจิต และป้องกันปญั หาสุขภาพจติ เกณฑ์ ระดบั 1 ระดบั 2 ระดบั 3 1. ภาคเี ครอื ข่ายมี มกี ารด�ำเนินการตามระดับ 2 มกี ารดำ� เนนิ การตาม - กลุ่มงานตา่ ง ๆ ในโรงพยาบาล สว่ นรว่ มในการ และเพิ่ม ระดับ 3 และเพ่ิม ชุมชนรว่ มกจิ กรรมการด�ำเนินงาน ดำ� เนินงานส่งเสรมิ - ภาคเี ครอื ขา่ ยนอกระบบ - ภาคีเครือข่ายในระบบ ส่งเสรมิ สุขภาพจติ ในโรงพยาบาล สขุ ภาพจติ และป้องกัน สาธารณสขุ มสี ว่ นรว่ มใน สาธารณสขุ มีส่วนรว่ ม ชุมชนและการบรกิ ารเชงิ รุกใน ปญั หาสขุ ภาพจติ ทกุ ขนั้ ตอนของกระบวนการ ในทกุ ข้ันตอนของ ชมุ ชนตามแนวปฏบิ ตั กิ ารดูแลทาง ด�ำเนินงานส่งเสริม กระบวนการดำ� เนนิ งาน สังคมจิตใจ Psychosocial clinic สขุ ภาพจิตและปอ้ งกนั สง่ เสรมิ สุขภาพจติ และคลินิกต่างๆ ของโรงพยาบาล ปญั หาสุขภาพจิต และป้องกันปญั หา ชุมชน - ภาคีเครอื ข่ายนอกระบบ สุขภาพจิต ได้แก่ - ดำ� เนนิ งานปอ้ งกนั ปญั หาสขุ ภาพจติ สาธารณสุขรเิ ร่มิ การ การรว่ มวิเคราะห์ โดยจดั บริการเชงิ รุกในชมุ ชนตาม ด�ำเนินงานสง่ เสริม วางแผน ด�ำเนนิ การ แนวปฏิบตั ิการดูแลทางสงั คมจิตใจ สขุ ภาพจิตและป้องกนั ตดิ ตามประเมินผล Psychosocial clinic และคลนิ กิ ปัญหาสุขภาพจติ โดยมี และทบทวนเพื่อ ตา่ งๆ ของโรงพยาบาลชุมชน โรงพยาบาลชุมชน วางแผนต่อไป เปน็ พ่เี ลยี้ ง/ทปี่ รกึ ษา หลกั ฐาน : ทางวชิ าการ หลกั ฐาน : 1) รายงานผลการดำ� เนินงาน - มกี ารขับเคลอ่ื นให้บรู ณา 1) ตามระดบั 3 การงานสุขภาพจิตเขา้ สู่ 2) รายงานผลการ ระบบสขุ ภาพอ�ำเภอ ดำ� เนนิ งานรว่ มกบั ภาคี (DHS) เครอื ขา่ ยในระบบ สาธารณสุข หลกั ฐาน : 1) ตามระดับ 2 2) รายงานผลการดำ� เนินงาน รว่ มกับภาคเี ครือขา่ ยนอก ระบบสาธารณสุข 2. การสนับสนุนวิชาการ มกี ารด�ำเนินการตามระดบั 2 มกี ารดำ� เนินการตาม - สนบั สนนุ วชิ าการ/เอื้ออ�ำนวย องค์ความร้ดู า้ น และเพ่มิ ระดบั 3 และเพ่ิม ความสะดวกในการดำ� เนินงานให้ สุขภาพจิตแกภ่ าคี - สนบั สนุนวิชาการ/ - สนบั สนุนวชิ าการ/ แก่ภาคีเครอื ขา่ ยในโรงพยาบาล เครือขา่ ยทั้งในและ เออ้ื อำ� นวยความสะดวกใน เอ้อื อ�ำนวยความ ชมุ ชน นอกระบบสาธารณสุข การด�ำเนนิ งานใหแ้ กภ่ าคี สะดวกในการ เครือข่ายนอกระบบ ดำ� เนินงานใหแ้ กภ่ าคี หลกั ฐาน : สาธารณสุข เครือข่ายในระบบ 1) รายงานผลการดำ� เนนิ งาน หลักฐาน : สาธารณสุข 1) ตามระดบั 2 หลกั ฐาน : 2) รายงานผลการด�ำเนนิ งาน 1) ตามระดับ 3 2) รายงานผลการ ด�ำเนินงาน มาตรฐานการส่งเสรมิ สขุ ภาพจิตและปอ้ งกนั ปญั หาสุขภาพจิตในโรงพยาบาลชมุ ชน (ฉบบั ปรบั ปรงุ ) 27

องค์ประกอบท่ี 4 ระบบสารสนเทศการสง่ เสริมสขุ ภาพจิตและปอ้ งกันปญั หาสุขภาพจติ ความหมาย ระบบสารสนเทศการส่งเสริมสุขภาพจิตและป้องกันปัญหาสุขภาพจิต หมายถึง การจัดระบบ การเก็บข้อมูลท่ีได้จากการประมวลสถานการณ์ปัญหาสุขภาพจิตและปัญหาท่ีเก่ียวข้องในทุกกลุ่มวัย ท้ังกลุ่มปกติ และกลุ่มเสี่ยงต่อการเกิดปัญหาสุขภาพจิต เช่น กลุ่มป่วยด้วยโรคทางกาย กลุ่มท่ีถูกกระท�ำ/กระท�ำความรุนแรง กลุ่มประสบภาวะวิกฤต กลุ่มติดยาเสพติด ฯลฯ โดยรวบรวมข้อมูลจากการให้บริการทั้งเชิงรับและเชิงรุก และ การส�ำรวจข้อมูลในพ้ืนที่ น�ำมาวิเคราะห์ แปลผล จัดท�ำรายงานเพื่อใช้ประโยชน์ในการวางแผนการส่งเสริม สขุ ภาพจติ และปอ้ งกนั ปญั หาสขุ ภาพจติ รวมท้ังการติดตามผลการดำ� เนนิ งาน ประกอบดว้ ยเกณฑด์ ังน้ี 1. มรี ะบบสารสนเทศการส่งเสรมิ สขุ ภาพจิตและปอ้ งกันปัญหาสขุ ภาพจิต วตั ถปุ ระสงค ์ เพ่ือจัดระบบข้อมูลสถานการณ์ปัญหาสุขภาพจิตและผลการด�ำเนินงานในพื้นท่ี เพื่อใช้สนับสนุน การก�ำหนดนโยบาย การวางแผนงานและการด�ำเนินงานสง่ เสริมสุขภาพจติ และปอ้ งกนั ปัญหาสขุ ภาพจิต ระดับการประเมินตามเกณฑร์ ะบบสารสนเทศการส่งเสรมิ สุขภาพจิตและป้องกันปัญหาสขุ ภาพจิต เกณฑ์ ระดับ 1 ระดับ 2 ระดบั 3 1. มรี ะบบสารสนเทศการ มกี ารดำ� เนนิ การตามระดบั 2 มีการด�ำเนินการตาม - มขี ้อมลู พนื้ ฐานของกลมุ่ วยั ใน ส่งเสรมิ สุขภาพจติ และ และเพิ่ม ระดับ 3 และเพม่ิ พนื้ ที*่ ท่เี ป็นปจั จุบัน ปอ้ งกนั ปญั หาสขุ ภาพจติ - มีการคนื ขอ้ มูลใหก้ บั ภาคี - มีการรวบรวมและ - มที ีมบคุ ลากรที่รบั ผิดชอบงาน เครือขา่ ยทัง้ ในและ วเิ คราะห์ข้อมูลดา้ น สารสนเทศ นอกระบบสาธารณสุข สง่ เสรมิ สุขภาพจิตและ - มกี ารบนั ทึกและจดั เก็บข้อมลู ด้าน - มกี ารเชอื่ มโยงข้อมูลและ ปอ้ งกนั ปญั หาสขุ ภาพจติ สง่ เสรมิ สุขภาพจติ และป้องกัน ใชป้ ระโยชนร์ ่วมกันใน เพอ่ื ใช้ประโยชนใ์ นการ ปัญหาสุขภาพจติ ตามกลุ่มวัยใน พนื้ ทเี่ พอ่ื สง่ เสรมิ สขุ ภาพจติ วางแผนการส่งเสริม องค์ประกอบท่ี 2 และเฝ้าระวังปัญหา สุขภาพจติ และปอ้ งกนั สขุ ภาพจิต ปญั หาสขุ ภาพจิต หลกั ฐาน : - มชี ่องทางการเผยแพรท่ ่ี รวมทั้งการตดิ ตาม 1) ฐานข้อมลู พ้นื ฐานของกลมุ่ วัยใน ภาคีเครอื ข่ายสามารถเข้า ผลการด�ำเนนิ งาน พ้ืนที่ที่เปน็ ปจั จุบนั ถงึ ขอ้ มลู ได้สะดวกและ ร่วมกบั ภาคีเครือขา่ ย รวดเรว็ ในระบบสาธารณสขุ หลักฐาน : หลักฐาน : 1) ตามระดับ 2 1) ตามระดบั 3 2) รายงานผลการนำ� ข้อมูลไป 2) รายงานผลการ ใช้ประโยชน์ วเิ คราะห์วางแผน การสง่ เสริมสุขภาพจิต และป้องกันปญั หา สุขภาพจิต *ข้อมลู พ้นื ฐานของกลมุ่ วยั ในพ้นื ท่ี หมายถึง ข้อมลู ทั่วไป ข้อมลู ประชากร ขอ้ มูลดา้ นสุขภาพตามกลุม่ วัย หรือขอ้ มูลเฉพาะอนื่ ๆ ทเ่ี ป็นประโยชนต์ ่อการดำ� เนนิ งานสง่ เสรมิ สขุ ภาพจติ และปอ้ งกนั ปัญหาสขุ ภาพจิต 28 มาตรฐานการส่งเสริมสขุ ภาพจติ และป้องกันปัญหาสขุ ภาพจติ ในโรงพยาบาลชุมชน (ฉบบั ปรับปรุง)

เอกสารอ้างองิ 1. World Health Organization. World Health Report. Mental disorders affect one in four people. สืบคน้ จาก http://www.who.int/whr/2001/media_centre/press_release/en/ [10 มีนาคม 2558] 2. ผู้จัดการออนไลน์. สธ.ห่วงผู้ป่วยจิตรับการรักษาเพียงครึ่งเดียว.สืบค้นจาก http://www.manager.co.th/ QOL/ViewNews.aspx?NewsID=9570000116732 [10 มนี าคม 2558] 3. กรมสุขภาพจิต. กรมสุขภาพจิต เปิดบ้านหลังคาแดง ต้อนรับวันสุขภาพจิตโลก เผย “จิตเภท”ครองอันดับ 1. สบื คน้ จาก http://www.forums.dmh.go.th/index.php?topic=137652.0;wap2 [10 มนี าคม 2558] 4. International Health Policy Program. รายงานภาระโรคและการบาดเจ็บของประชากรไทย. สืบค้น จาก http://thaibod.net/th/report/category/6--2009-.html [10 มีนาคม 2558] 5. ผู้จดั การออนไลน์. องึ้ ! 8 ล้านคนเส่ียงโรคจติ ก�ำเรบิ เหตเุ ข้าไม่ถงึ การรักษา. สืบคน้ จาก http://www.manager. co.th/QOL/ViewNews.aspx?NewsID=9570000054007 [10 มนี าคม 2558] 6. World Health Organization. Promotion and prevention in mental health. สืบคน้ จาก www.who. int/mental_health/media/en/545.pdf [10 มีนาคม 2558] 7. Center on the Developing Child, Hardvard University. A science – based framework for early childhood policy. สืบค้นจาก http://developingchild.harvard.edu/index.php/resources/ reports_and_working_papers/policy_framework/ [10 มีนาคม 2558] 8. กระทรวงสาธารณสขุ . ยทุ ธศาสตร์ ตัวชวี้ ดั และแนวทางการจดั เกบ็ ขอ้ มูล กระทรวงสาธารณสุข ปีงบประมาณ พ.ศ.2559. สบื ค้นจาก http://bps.moph.go.th/new_bps/node/6 [30 เมษายน 2559] 9. World Health Organization. Health Promotion. The Ottawa Charter for Health Promotion. สืบค้นจาก http://www.who.int/healthpromotion/conferences/previous/ottawa/en/ [30 เมษายน 2558] 10. สถาบันพระบรมราชชนก กระทรวงสาธารณสุข. พัฒนาการส�ำคัญของการสร้างเสริมสุขภาพ. สืบค้นจาก http://apps.who.int/iris/bitstream/10665/70578/24/9786161115333_tha.pdf [10 มนี าคม 2558] 11. จฑุ ารัตน์ สถริ ปญั ญา. สขุ ภาพจติ . สงขลา : บรษิ ทั นำ� ศลิ ป์โฆษณา, 2555. 12. พนม เกตมุ าน. จิตเวชศาสตร์ชมุ ชน ในเด็กและวยั ร่นุ . สบื ค้นจาก http://www.psyclin.co.th/new_page_ 79.htm [30 เมษายน 2558] 13. สำ� นกั งานหลักประกนั สุขภาพแหง่ ชาติ. ประกาศคณะกรรมการหลกั ประกนั สุขภาพแหง่ ชาติ เร่ือง ประเภทและ ขอบเขตของบริการสาธารณสุข (ฉบบั ที่ 10) พ.ศ. 2559. มาตรฐานการส่งเสริมสขุ ภาพจติ และป้องกนั ปญั หาสขุ ภาพจติ ในโรงพยาบาลชุมชน (ฉบับปรบั ปรงุ ) 29

30 มาตรฐานการส่งเสรมิ สขุ ภาพจิตและปอ้ งกันปญั หาสขุ ภาพจิตในโรงพยาบาลชุมชน (ฉบบั ปรบั ปรงุ )

ภาคผนวก มาตรฐานการสง่ เสริมสขุ ภาพจติ และปอ้ งกันปัญหาสุขภาพจติ ในโรงพยาบาลชมุ ชน (ฉบับปรับปรงุ ) 31

แบบประเมินตนเอง เพ่อื พฒั นามาตรฐานการส่งเสรมิ สขุ ภาพจิตและ ป้องกันปญั หาสุขภาพจิตในโรงพยาบาลชมุ ชน คำ�ช้ีแจงในการประเมนิ ตนเอง แบบประเมินตนเองฉบับน้ี เป็นเคร่ืองมือในการพัฒนาคุณภาพบริการส่งเสริมสุขภาพจิตและป้องกัน ปัญหาสุขภาพจิตในหน่วยงานให้สอดคล้องกับมาตรฐานการส่งเสริมสุขภาพจิตและป้องกันปัญหาสุขภาพจิต หากหน่วยงานสามารถด�ำเนินการได้สอดคล้องกับแบบประเมินตนเองทุกข้อ ถือว่ามีความพร้อมให้ผู้ประเมินจาก ภายนอกมาท�ำการประเมิน แต่หากประเมนิ ตนเองแล้วไมผ่ ่านในขอ้ ใดให้ถือเปน็ โอกาสในการพัฒนางานตอ่ ไป ท้งั น้ี โรงพยาบาลที่ประเมินตนเองตามมาตรฐานการส่งเสริมสุขภาพจิตและป้องกันปัญหาสุขภาพจิต ควรประเมินด้วย ความสมคั รใจและควรประกอบไปดว้ ยคณะกรรมการ/คณะทำ� งานฯทเ่ี กยี่ วขอ้ ง รว่ มกนั ใหค้ วามคดิ เหน็ และตดั สนิ ใจ โดยการผา่ นเกณฑ์แตล่ ะระดับ ต้องมีการดำ� เนนิ งาน/หลักฐานครบทกุ ข้อและทกุ องค์ประกอบ 32 มาตรฐานการสง่ เสริมสุขภาพจิตและป้องกันปญั หาสขุ ภาพจิตในโรงพยาบาลชุมชน (ฉบับปรบั ปรุง)

โรงพยาบาล อำ� เภอ จังหวดั ..................................................................................................................................... .................................................................................... .................................................................................... ระดับ  F3  F2  F1  M2  M1 ระดบั ท่ตี ้องการประเมินตนเอง  ระดับ 1  ระดับ 2  ระดบั 3 มาตรฐานการสง่ เสรมิ สุขภาพจิตและป้องกนั ปญั หาสขุ ภาพจติ ในโรงพยาบาลชมุ ชน (ฉบบั ปรบั ปรุง) เกณฑ์ ระดบั 1 ระดบั 2 ระดับ 3 ผลการ การด�ำเนนิ งาน/หลักฐาน ประเมิน เอกสารการยกระดับ ตนเอง องคป์ ระกอบที่ 1 การบริหารจัดการดา้ นส่งเสริมสุขภาพจิตและป้องกันปัญหาสขุ ภาพจติ มีการดำ� เนินการตามระดบั 3 - มีนโยบายส่งเสรมิ สขุ ภาพจิตและ  ระดับ 1 1. มนี โยบายสง่ เสรมิ มีการดำ� เนนิ การตามระดบั 2 ป้องกนั ปัญหาสุขภาพจติ ทม่ี าจาก  ระดบั 2 สุขภาพจิตและ และเพิม่ และเพ่มิ ปอ้ งกนั ปญั หา - มีนโยบายส่งเสริมสขุ ภาพจิตและ - ภาคเี ครอื ข่ายในระบบ ผบู้ รหิ ารของโรงพยาบาล และ/  ระดบั 3 สุขภาพจิต ป้องกนั ปญั หาสขุ ภาพจิตท่มี าจาก สาธารณสขุ เปน็ ลายลักษณ์ หรือการมีสว่ นร่วมของกลุ่มงาน ที่มาจากการมี การมีส่วนรว่ มของกลุ่มงานตา่ ง ๆ อกั ษร ตา่ งๆ ในโรงพยาบาล เปน็ ลายลกั ษณ์ ส่วนรว่ ม ในโรงพยาบาลชุมชนและภาคี อักษร เครือขา่ ยทัง้ ในและนอกระบบ หลกั ฐาน : สาธารณสุข 1) รายงานการประชมุ การกำ� หนด หลกั ฐาน : นโยบายท่กี ล่มุ งานตา่ งๆ และ 1) เอกสารนโยบายของโรงพยาบาล/ หลกั ฐาน : ภาคเี ครอื ขา่ ยในระบบสาธารณสขุ อ่ืนๆ ทเ่ี กีย่ วข้อง 1) รายงานการประชุมการก�ำหนด มีสว่ นร่วม 2) หลกั ฐานการเผยแพร่นโยบายใน นโยบายท่ีกลมุ่ งานต่างๆ และ หนว่ ยงานของโรงพยาบาล ภาคเี ครือขา่ ยทงั้ ในและนอก ระบบสาธารณสขุ มีสว่ นรว่ ม 33

34 มาตรฐานการส่งเสรมิ สขุ ภาพจิตและปอ้ งกันปญั หาสขุ ภาพจิตในโรงพยาบาลชุมชน (ฉบบั ปรบั ปรงุ ) เกณฑ์ ระดับ 1 ระดับ 2 ระดับ 3 ผลการ การดำ� เนินงาน/หลกั ฐาน 2. มีคณะกรรมการ ประเมนิ เอกสารการยกระดับ มกี ารดำ� เนินการตามระดบั 2 มีการด�ำเนนิ การตามระดบั 3 ตนเอง ดำ� เนินงาน และเพม่ิ และเพมิ่ ส่งเสรมิ - ภาคีเครอื ขา่ ยนอกระบบ - ภาคเี ครือข่ายในระบบ - มคี ณะกรรมการดำ� เนินงาน  ระดบั 1 สขุ ภาพจิตและ สง่ เสรมิ สุขภาพจติ และปอ้ งกัน  ระดบั 2 ป้องกนั ปญั หา สาธารณสุขในพ้ืนทีท่ เี่ กีย่ วขอ้ ง สาธารณสุขและมีการประชมุ ปัญหาสขุ ภาพจิตในโรงพยาบาล  ระดับ 3 สุขภาพจติ และมกี ารประชมุ อย่างน้อย อย่างน้อยปลี ะ 2 คร้งั ชุมชน โดยครอบคลุมผรู้ บั ผดิ ชอบ ปลี ะ 2 ครัง้ หลักฐาน : การด�ำเนนิ งานทุกกลุ่มวยั กลุ่ม หลกั ฐาน : 1) ตามระดบั 3 โรคเร้ือรงั และกลมุ่ งานที่เก่ียวข้อง 1) ตามระดบั 2 2) รายงานการประชมุ ทม่ี ภี าคี - มกี ารก�ำหนดบทบาทหน้าทขี่ อง 2) รายงานการประชุมที่มภี าคี เครือข่ายในระบบสาธารณสขุ คณะกรรมการ เครอื ข่ายนอกระบบสาธารณสุข มสี ่วนรว่ ม - มกี ารประชมุ อยา่ งนอ้ ยปลี ะ 2 ครง้ั มสี ่วนรว่ ม หลกั ฐาน : 1) คำ� สงั่ แตง่ ตั้งคณะกรรมการ เช่น คณะกรรมการแบบบรู ณาการที่ ระบบุ ทบาทการสง่ เสรมิ สขุ ภาพจติ และป้องกันปัญหาสขุ ภาพจิต อยา่ งชดั เจน 2) รายงานการประชุม

เกณฑ์ ระดบั 1 ระดบั 2 ระดับ 3 ผลการ การดำ� เนนิ งาน/หลกั ฐาน ประเมนิ เอกสารการยกระดับ ตนเอง 3. มีแผนการ มกี ารด�ำเนินการตามระดับ 2 มีการดำ� เนินการตามระดับ 3 - มแี ผนการดำ� เนนิ งานการส่งเสริม  ระดบั 1 ดำ� เนนิ งานการ และเพิ่ม และเพมิ่ สุขภาพจิตและป้องกนั ปัญหา  ระดบั 2 สง่ เสริม - การมสี ว่ นรว่ มของภาคเี ครือขา่ ย - การมีส่วนรว่ มของภาคีเครอื สขุ ภาพจติ ในโรงพยาบาล  ระดบั 3 มาตรฐานการสง่ เสรมิ สุขภาพจิตและป้องกนั ปญั หาสขุ ภาพจติ ในโรงพยาบาลชมุ ชน (ฉบบั ปรบั ปรุง) สขุ ภาพจติ และ นอกระบบสาธารณสขุ ในพ้นื ท่ีใน ขา่ ยในระบบสาธารณสขุ ใน - มีการดำ� เนินงานตามแผนและ ปอ้ งกนั ปัญหา การจัดท�ำแผน พ้นื ท่ใี นการจัดท�ำแผนซ่ึง ติดตามประเมนิ ผล สขุ ภาพจิต สอดคลอ้ งกับสถานการณ์ และ ซึ่งสอดคล้องกบั หลกั ฐาน : ปญั หาในพ้นื ที่ หลกั ฐาน : สถานการณ์ และ 1) ตามระดบั 2 1) แผนงานสง่ เสรมิ สุขภาพจิตและ ปัญหาในพืน้ ท่ี 2) แผนงานส่งเสรมิ สขุ ภาพจิตและ หลักฐาน : ปอ้ งกนั ปัญหาสขุ ภาพจติ 1) ตามระดับ 3 2) รายงานผลการด�ำเนินงาน ปอ้ งกันปัญหาสุขภาพจติ ท่ีมา จากการมสี ว่ นรว่ มของภาคเี ครือ 2) แผนงานส่งเสริมสขุ ภาพจิต ตามแผน ขา่ ยนอกระบบสาธารณสุขใน และปอ้ งกันปญั หาสขุ ภาพจติ พนื้ ท่ใี นการจัดทำ� แผน ที่มาจากการมสี ว่ นรว่ มของ 3) รายงานผลการดำ� เนินงานตาม ภาคเี ครือขา่ ยในระบบ แผนในขอ้ 2 สาธารณสุขในพื้นท่ีในการ จดั ทำ� แผน 3) รายงานผลการดำ� เนินงานตาม แผนในข้อ 2 4. มกี ารจัดสรร มีการด�ำเนินการตามระดบั 2 มกี ารดำ� เนนิ การตามระดับ 3 - มีการจัดสรรงบประมาณ  ระดับ 1 ทรพั ยากรในการ และเพ่ิม และเพมิ่ บคุ ลากร และสนับสนนุ  ระดบั 2 สง่ เสรมิ สขุ ภาพจติ - มกี ารบูรณาการงบประมาณ - มีการบูรณาการงบประมาณ ทรัพยากรอน่ื ๆ จากโรงพยาบาล  ระดบั 3 และป้องกัน ทรพั ยากร รว่ มกับภาคเี ครือขา่ ย ทรัพยากร รว่ มกบั หนว่ ยงาน - มีผู้รบั ผิดชอบท่ีผา่ นการอบรม ปัญหาสขุ ภาพจติ ในพืน้ ท่ี สาธารณสขุ ในพ้นื ที่ หลักสตู รการพยาบาลสขุ ภาพจติ และจติ เวช และ/หรอื จบ 35 ปริญญาโทด้านสขุ ภาพจิตและ จติ เวชหรือนกั จิตวทิ ยา

36 มาตรฐานการส่งเสรมิ สขุ ภาพจิตและปอ้ งกันปญั หาสขุ ภาพจิตในโรงพยาบาลชุมชน (ฉบบั ปรบั ปรงุ ) เกณฑ์ ระดบั 1 ระดับ 2 ระดบั 3 ผลการ การด�ำเนินงาน/หลกั ฐาน ประเมิน เอกสารการยกระดบั ตนเอง 4. มกี ารจัดสรร หลักฐาน : หลักฐาน : หลกั ฐาน : ทรพั ยากรฯ (ตอ่ ) 1) ตามระดับ 2 1) ตามระดับ 3 1) เอกสาร/ค�ำสัง่ การจดั สรร 2) เอกสาร/ค�ำสงั่ การจัดสรร 2) เอกสาร/คำ� สง่ั การจดั สรร งบประมาณ บคุ ลากร งบประมาณ บุคลากร และ งบประมาณ บคุ ลากร และทรพั ยากรอ่ืนๆ ทรัพยากรอื่นๆ จากภาคี และทรัพยากรอ่ืนๆ จากภาคี เครอื ขา่ ยนอกระบบสาธารณสขุ เครอื ขา่ ยในระบบสาธารณสุข ในพ้นื ท่ี 5. มกี ารพฒั นา มกี ารดำ� เนนิ การตามระดับ 2 มีการดำ� เนนิ การตามระดับ 3 - มีแผนการพัฒนาศกั ยภาพ  ระดบั 1 ศกั ยภาพบคุ ลากร และเพ่มิ และเพิ่ม บุคลากร  ระดับ 2 - บุคลากรทร่ี ับผิดชอบใน - มีการพัฒนาศกั ยภาพบุคลากร - มีการสนับสนนุ ผรู้ บั ผดิ ชอบงานใน  ระดบั 3 โรงพยาบาลได้รบั การพฒั นาและ ในโรงพยาบาลท่เี กีย่ วข้อง และ โรงพยาบาลให้ไดร้ ับการพัฒนา สามารถเป็นพีเ่ ล้ยี ง ที่ปรกึ ษา ภาคเี ครือข่ายในระบบ ศักยภาพอย่างต่อเนื่อง เช่น วทิ ยากร แก่ภาคเี ครอื ข่ายในและ สาธารณสขุ ทเ่ี ก่ียวขอ้ งกบั งาน สนับสนนุ งบประมาณ สง่ ไปอบรม นอกระบบสาธารณสขุ สง่ เสริมสขุ ภาพจติ และป้องกัน - มีการพัฒนาศักยภาพภาคเี ครอื ปญั หาสุขภาพจติ หลกั ฐาน : ขา่ ยในและนอกระบบสาธารณสุข 1) แผนการพัฒนาศกั ยภาพบุคลากร ทเี่ กย่ี วข้องกบั งานสง่ เสริม หลักฐาน : 2) เอกสารรายงานการได้รบั การ สุขภาพจติ และปอ้ งกันปัญหา 1) ตามระดับ 3 สขุ ภาพจติ 2) เอกสารรายงานการได้รบั การ พัฒนาศกั ยภาพของบุคลากร หลักฐาน : พฒั นาศกั ยภาพของบคุ ลากร และภาคเี ครอื ขา่ ยในระบบ 1) ตามระดบั 2 สาธารณสุข 2) เอกสารรายงานการไดร้ บั การ พฒั นาศักยภาพของบคุ ลากร ภาคเี ครือขา่ ยในและนอกระบบ สาธารณสขุ

เกณฑ์ ระดับ 1 ระดับ 2 ระดบั 3 ผลการ การดำ� เนินงาน/หลกั ฐาน ประเมนิ เอกสารการยกระดับ ตนเอง มาตรฐานการสง่ เสรมิ สุขภาพจิตและป้องกนั ปญั หาสขุ ภาพจติ ในโรงพยาบาลชมุ ชน (ฉบบั ปรบั ปรุง) 6. มกี ารส่ือสารเพอื่ มกี ารด�ำเนนิ การตามระดบั 2 มกี ารดำ� เนนิ การตามระดบั 3 - ผ้บู รหิ าร/คณะกรรมการ/  ระดบั 1 ใหเ้ กดิ ความรว่ มมอื และเพิม่ และเพม่ิ ผู้รบั ผดิ ชอบ มกี ารสอ่ื สารเพือ่ ให้  ระดบั 2 ในการดำ� เนนิ งาน - การรับรูแ้ ละรว่ มมอื ของภาคี - การรบั รู้และร่วมมือของภาคี เกิดการรับรู้และรว่ มมอื ทว่ั ทัง้  ระดับ 3 ส่งเสริมสุขภาพจติ เครอื ข่ายนอกระบบสาธารณสุข โรงพยาบาล และป้องกันปัญหา เครอื ข่ายในระบบสาธารณสขุ สุขภาพจิต หลกั ฐาน : หลกั ฐาน : หลกั ฐาน : 1) ตามระดับ 2 1) ตามระดับ 3 1) หลกั ฐาน/เอกสาร/รายงาน 2) หลักฐาน/เอกสาร/รายงาน 2) หลักฐาน/เอกสาร/รายงาน การประชุมท่ีแสดงถงึ การสอื่ สาร การประชุมท่แี สดงถึงการสือ่ สาร การประชมุ ทแี่ สดงถงึ การสอ่ื สาร 37

38 มาตรฐานการส่งเสรมิ สขุ ภาพจิตและปอ้ งกันปญั หาสขุ ภาพจิตในโรงพยาบาลชุมชน (ฉบบั ปรบั ปรงุ ) เกณฑ์ ระดับ 1 ระดับ 2 ระดบั 3 ผลการ การดำ� เนินงาน/หลักฐาน ประเมนิ เอกสารการยกระดับ ตนเอง องค์ประกอบที่ 2 การบริการส่งเสรมิ สุขภาพจิตและป้องกันปญั หาสขุ ภาพจติ มีการดำ� เนนิ การตามระดบั 3 - มีการเผยแพร่ความร้สู ขุ ภาพจติ  ระดับ 1 1. มกี ารสอ่ื สาร มกี ารดำ� เนินการตามระดับ 2 และเพม่ิ ในโรงพยาบาลผา่ นสอื่ และชอ่ งทาง  ระดับ 2 ความร้สู ุขภาพจิต และเพ่ิม เพื่อสง่ เสรมิ - ร่วมกับภาคเี ครือข่ายนอกระบบ - การเผยแพรค่ วามรู้ ใหส้ ขุ ภาพจติ ตา่ งๆ  ระดบั 3 สุขภาพจติ และ สาธารณสุขเผยแพรค่ วามรู้ให้ ศึกษาและสนบั สนนุ องค์ความรู้ - มีการใหส้ ุขภาพจิตศกึ ษา* ป้องกันปัญหา สุขภาพจติ ศกึ ษา จดั กจิ กรรม สุขภาพจติ แก่ประชาชนในพื้นที่ แกผ่ ปู้ ว่ ยและญาตใิ นคลินกิ บริการ สุขภาพจติ ใน รณรงคใ์ นพนื้ ที่ ในเทศกาลตา่ งๆ และ/หรือรว่ มกับภาคเี ครอื ข่าย รปู แบบท่ี ทเ่ี ก่ียวขอ้ งกบั กลุ่มวยั เช่น วนั เด็ก ในระบบสาธารณสุข หลักฐาน : หลากหลายและ วนั วาเลนไทน์ วนั สตรีสากล 1) เอกสารสอื่ ตา่ งๆ มีความตอ่ เน่ือง วันครอบครวั วันผูส้ ูงอายุ สัปดาห์ หลกั ฐาน : 2) บันทกึ การใหส้ ุขภาพจติ ศกึ ษา สุขภาพจติ แห่งชาติ ฯลฯ 1) ตามระดบั 3 - จดั กจิ กรรมเพือ่ เสริมสรา้ งทักษะ 2) บันทึกการใหส้ ุขภาพจิตศึกษา ใหก้ ับคนในชุมชนร่วมกับภาคี เครือข่ายนอกระบบสาธารณสุข แก่ประชาชนในพืน้ ที่และ/หรอื เชน่ จดั คา่ ยการสง่ เสรมิ สขุ ภาพจติ ร่วมกบั ภาคีเครอื ขา่ ยในระบบ สาธารณสขุ ให้กับกลุ่มเปา้ หมายตามบรบิ ท ในพ้ืนที่ เป็นต้น หลกั ฐาน : 1) ตามระดบั 2 2) บันทึกการใหส้ ุขภาพจติ ศกึ ษา รว่ มกบั ภาคีเครอื ขา่ ยนอกระบบ สาธารณสุข 3) รูปถ่ายการดำ� เนนิ งาน

เกณฑ์ ระดับ 1 ระดับ 2 ระดับ 3 ผลการ การด�ำเนนิ งาน/หลักฐาน ประเมิน เอกสารการยกระดบั ตนเอง มาตรฐานการสง่ เสรมิ สุขภาพจิตและป้องกนั ปญั หาสขุ ภาพจติ ในโรงพยาบาลชมุ ชน (ฉบบั ปรบั ปรุง) 2. มบี ริการส่งเสริม สุขภาพจิตและ ป้องกันปญั หา สุขภาพจติ ตาม กล่มุ วัย 2.1 หญิงต้งั ครรภ์ มกี ารด�ำเนินการตามระดับ 2 มีการดำ� เนนิ การตามระดับ 3 - มกี ารเฝา้ ระวงั และคดั กรองปญั หา  ระดับ 1 และเพมิ่ สขุ ภาพจิต ตามแนวปฏิบตั ิการ  ระดับ 2 และหลงั คลอด และเพิ่ม - ใชแ้ บบประเมินความเครยี ด ดแู ลทางสงั คมจติ ใจ Psychosocial  ระดบั 3 - ใหก้ ารดูแลทางสังคมจติ ใจ*** ครอบคลุมทุกกจิ กรรมตามแนว (ST-5) แบบคดั กรองโรค clinic และคลินกิ ตา่ งๆ ของ ปฏบิ ัตกิ ารดูแลทางสังคมจิตใจ ซึมเศร้า 2 ค�ำถาม (2Q) และ โรงพยาบาลชุมชน (คลินิก ANC/ Psychosocial clinic และคลนิ ิก แบบประเมินปัญหาการดื่มสรุ า LR) โดยใชแ้ บบประเมนิ ต่างๆ ของโรงพยาบาลชมุ ชน ตามเกณฑ์ ANC คณุ ภาพ ความเครยี ด (ST-5) แบบคดั กรอง (คลนิ กิ ANC/LR) รวมท้งั มีการ - เม่ือประเมนิ แล้วพบปัญหา โรคซมึ เศร้า 2 คำ� ถาม (2Q) สง่ ตอ่ ในรายท่มี ีปัญหายงุ่ ยาก มกี ารใหค้ ำ� ปรึกษาเบ้ืองต้น** แบบประเมินปญั หาการด่มื สรุ า ซบั ซ้อน และให้การดแู ลทางสังคมจิตใจ ก่อนคลอด 1 ครั้ง และหลงั คลอด - มีระบบรับ-สง่ ต่อข้อมูลใหห้ น่วยท่ี เบ้อื งตน้ ตามแนวปฏบิ ตั กิ าร 1 ครง้ั ภายใน 1 เดือน และมีการ รบั ผดิ ชอบ/รพ.สต.หรือภาคเี ครือ ดแู ลทางสงั คมจิตใจ สง่ ต่อเพอ่ื ไดร้ ับการดแู ลช่วยเหลอื ขา่ ย เพอ่ื ตดิ ตามหลังคลอดในราย Psychosocial clinic และ ด้านสุขภาพจิตเมื่อประเมนิ แล้ว ท่ีมปี ญั หาทางดา้ นเศรษฐกิจ คลนิ กิ ตา่ งๆ ของโรงพยาบาล พบปัญหา สังคม และจิตใจ ชุมชน (คลนิ ิก ANC/LR) - มกี ารสง่ ต่อไปยงั คลนิ กิ - มกี ารบันทึกผลการดำ� เนินงาน - มีระบบรบั -สง่ ต่อและติดตาม Psychosocial/คลนิ ิกสุขภาพจติ 39 และการชว่ ยเหลอื ดูแลตอ่ เนอ่ื งในชุมชนอย่างน้อย ในรายทพ่ี บปญั หายุง่ ยากซบั ซอ้ น

40 มาตรฐานการส่งเสรมิ สขุ ภาพจิตและปอ้ งกันปญั หาสขุ ภาพจิตในโรงพยาบาลชุมชน (ฉบบั ปรบั ปรงุ ) เกณฑ์ ระดับ 1 ระดับ 2 ระดับ 3 ผลการ การด�ำเนนิ งาน/หลกั ฐาน ประเมนิ เอกสารการยกระดบั ตนเอง 2.1 หญงิ ต้งั ครรภ์ หลักฐาน : 1 ครง้ั โดยภาคเี ครือข่ายใน เพอ่ื ขอรบั การดแู ลทางสงั คม และหลงั คลอด 1) ตามระดับ 2 ระบบสาธารณสุข จติ ใจ*** ตามแนวปฏบิ ัติการดแู ล (ตอ่ ) 2) บนั ทกึ ผลการดำ� เนนิ งานและการ - มกี ารบนั ทกึ ผลการดำ� เนินงาน ทางสงั คมจิตใจ Psychosocial ช่วยเหลือ และการช่วยเหลือ clinic และคลินิกตา่ งๆ ของ โรงพยาบาลชุมชน (คลินิก หลกั ฐาน : Psychosocial/คลินกิ สขุ ภาพจิต) 1) ตามระดบั 3 - มีการใหส้ ุขภาพจิตศึกษาและ/ 2) รายงานการรับ-ส่งตอ่ และ หรอื ฝึกทกั ษะคลายเครียดส�ำหรับ หญงิ ตัง้ ครรภ์ ติดตามดูแล - มกี ารบันทกึ ผลการประเมนิ หญิงตั้งครรภแ์ ละการช่วยเหลอื หลักฐาน : 1) ผลการประเมนิ และการชว่ ยเหลอื 2) บันทกึ การใหส้ ขุ ภาพจิตศกึ ษา

เกณฑ์ ระดบั 1 ระดบั 2 ระดบั 3 ผลการ การดำ� เนินงาน/หลกั ฐาน ประเมิน เอกสารการยกระดับ ตนเอง มาตรฐานการสง่ เสรมิ สุขภาพจิตและป้องกนั ปญั หาสขุ ภาพจติ ในโรงพยาบาลชมุ ชน (ฉบบั ปรบั ปรุง) 2.2 ปฐมวัย มีการด�ำเนนิ การตามระดับ 2 มกี ารด�ำเนินการตามระดบั 3 - มีการจดั บรกิ ารเพอื่ คดั กรอง  ระดบั 1 (แรกเกิด-5 ปี และเพ่ิม และเพม่ิ การเฝ้าระวังเด็กกลมุ่ เส่ยี ง พัฒนาการเดก็ ในคลินกิ เด็กดี  ระดับ 2 11 เดอื น 29 วนั ) - ประเมนิ ปญั หาสงั คมจติ ใจของ พิเศษ 4 กลุ่มโดย ทุกคนตามแนวปฏิบตั ิการดแู ลทาง  ระดับ 3 พ่อแม่ผู้ปกครองได้ ใหก้ ารดแู ล - มีบรกิ ารกระตนุ้ เด็กท่ีมี สังคมจิตใจ Psychosocial clinic ช่วยเหลอื และส่งตอ่ ตาม พฒั นาการไมส่ มวยั ใน และคลนิ กิ ต่างๆ ของโรงพยาบาล แนวปฏบิ ตั ิการดแู ลทางสงั คม โรงพยาบาล ตามแนวปฏบิ ัติ ชุมชน (คลินิกเดก็ ดี) โดยใช้ จติ ใจ Psychosocialclinic และ การดูแลทางสงั คมจิตใจ เครื่องมือตามท่ีกระทรวง คลินกิ ตา่ งๆ ของโรงพยาบาล Psychosocial clinic และ สาธารณสุขก�ำหนด ชมุ ชน (คลนิ ิกเดก็ ดีและคลนิ กิ คลนิ ิกต่างๆ ของโรงพยาบาล - สง่ เสรมิ เดก็ ที่พัฒนาการสมวยั และ กระตุ้นพัฒนาการ) ชมุ ชน (คลนิ กิ กระตนุ้ พฒั นาการ) กระตนุ้ เดก็ ท่มี พี ฒั นาการไม่สมวัย - มรี ะบบรับส่งตอ่ และตดิ ตามดูแล - มรี ะบบเฝา้ ระวงั เด็กกลุ่มเสย่ี ง ตามเกณฑห์ รอื แนะน�ำพอ่ แม่ เดก็ ทีม่ ีปัญหาพัฒนาการ โดยมี พเิ ศษใน 4 กลมุ่ ไดแ้ ก่ เดก็ ทมี่ ี ผดู้ ูแลใหก้ ระตนุ้ พฒั นาการลูก แนวทางการด�ำเนนิ งานร่วมกนั ใน น้ำ� หนักตวั แรกคลอดนอ้ ย - มีระบบสง่ ตอ่ ถ้าภายใน 1 เดือน ภาคีเครือขา่ ยที่เกีย่ วข้อง เด็กทเี่ กิดจากแมว่ ัยรุ่นอายุ กระตนุ้ แลว้ ไมด่ ขี ้นึ - เป็นพ่ีเลย้ี ง ทป่ี รกึ ษาทางวชิ าการ ต�ำ่ กว่า 18 ปี เดก็ ทม่ี พี ฒั นาการ - ใหค้ วามรู้พอ่ แม่ผดู้ ูแลในเร่ือง และเปน็ แกนนำ� ในการจัด ไมส่ มวัยและเด็กทีม่ ีภาวะ ส่งเสรมิ พฒั นาการตามวยั กิจกรรมส่งเสรมิ พัฒนาการ**** ขาดออกซิเจนแรกเกิด ตาม แก่เครือขา่ ย แนวปฏบิ ตั กิ ารดูแลทางสังคม จติ ใจ Psychosocial clinic และคลินกิ ต่างๆ ของ โรงพยาบาลชมุ ชน (คลนิ กิ เดก็ ด)ี 41

42 มาตรฐานการส่งเสรมิ สขุ ภาพจิตและปอ้ งกันปญั หาสขุ ภาพจิตในโรงพยาบาลชุมชน (ฉบบั ปรบั ปรงุ ) เกณฑ์ ระดบั 1 ระดับ 2 ระดับ 3 ผลการ การดำ� เนนิ งาน/หลกั ฐาน ประเมิน เอกสารการยกระดบั ตนเอง 2.2 ปฐมวยั (ตอ่ ) หลักฐาน : - เป็นพ่ีเล้ยี งให้คำ� ปรึกษา รพ.สต. หลกั ฐาน : 1) ตามระดับ 2 ในการคัดกรอง ประเมิน และ 1) รายงานการคดั กรองสง่ เสรมิ และ 2) รายงานการดำ� เนินงานประเมิน จดั กจิ กรรมสง่ เสรมิ พฒั นาการ**** กระตนุ้ พัฒนาการเด็ก เดก็ ไดต้ ามวัย 2) รายงานการรบั -สง่ ต่อ ปญั หาสงั คมจติ ใจของพอ่ แม่ - มรี ะบบรับ-ส่งต่อเด็กท่ีมี ผู้ปกครอง และเปน็ พ่เี ลย้ี ง พฒั นาการไมส่ มวยั ทปี่ รึกษาทางวิชาการ หลกั ฐาน : 1) ตามระดับ 3 2) รายงานการดำ� เนินงานและเป็น พ่ีเลยี้ งให้คำ� ปรกึ ษา รพ.สต.