TTA Tibbiyotnoma gazetasi (2023-yil fevral)

TIBBIYOTNOMA TOSHKENT TIBBIYOT AKADEMIYASI NASHRI №2 2023 YIL 21 FEVRAL BAHOR BAYRAMI MUBORAK! ADABIYOTNING SO‘NMAS MASH’ALI Muhtarama ayollar, munis, moʻtabar ona- turli xavf-xatarlardan asrashda, ularni xonlar, Toshkent tibbiyot akademiyasining fa- mustahkam irodali, ma’naviy-intellektual Buyuk shoir, so‘z mulkining xri bo‘lmish ziyoli opa-singillar, chuqur ilmiy jihatdan yetuk, jonajon Vatanimizga sadoqatli sultoni qalam bilan dunyo tafakkuri bilan tibbiyot ravnaqiga munosib insonlar etib tarbiyalashda bundan buyon tebratgan, asrlar davomida hissa qo‘shish niyatida o‘qib, o‘rganayot- ham kuch-g‘ayratingizni ayamaysiz, deb o‘z so‘zi qadr-qimmatini tarix gan, izlanayotgan talaba qizlarim! Sizlarni ishonaman. Ayniqsa, qiz bolalarni hayot- zarvaraqlariga muhrlagan yaqinlashib kelayotgan 8-mart – Xalqaro ga tayyorlash, ularni zamonaviy bilimlar, o‘lmas ijodkor Alisher Navoiy xotin-qizlar kuni bilan samimiy tabriklayman. kasb-hunarlarga o‘rgatishda biz avvalo chin turkiy tilining asoschisi sizlarga suyanamiz” degan so‘zlari har jih- donishmand olimdir. Oila va jamiyat ustuni, hayotimizning fayzi atdan ibratlidir. va ko‘rki bo‘lgan xotin-qizlarni e’zozlash, Alisher Navoiy 1441 yil 9 fevralda Xuroson ularga hurmat va ehtirom ko‘rsatish xalqimiz Darhaqiqat, Toshkent tibbiyot akademiyasi davlatining poytaxti – Hirot shahrida tug‘ildi. uchun azal-azaldan buyuk qadriyat bo‘lib ilmiy, tashkiliy va boshqa jarayonlarda qo‘lga Alisherning otasi Gʻiyosiddin Kichkina temuriylar kelgan va shunday bo‘lib qoladi. Chunki sizlar kiritilayotgan yutuqlarni ayollarning ishtirokisiz saltanatining mulozimlaridan, onasi ham shu bilan hayotimiz go‘zal va mazmunli, xonadon- tasavvur etib bo‘lmaydi. Ularning mehnatdagi, xonadon xizmatidagi ayollardan biri edi. Alisher larimiz obod va nurafshondir. ilmiy-ijodiy izlanishdagi va o‘quv jarayonidagi to‘rt-besh yoshlarida maktabga bordi. Olti yoshga fidoyiligini hamisha yuksak qadrlaymiz. Bilimli, to‘lganida Xuroson podshosi Shohrux mirzo vafot Vatanimiz taraqqiyoti, oila va jamiyat zukko, har tomonlama o‘rnak olsa arziydigan, etib, Hirotda toj taxt uchun kurash avj oladi. Gʻiyo- hayotida xotin-qizlar muhim o‘rin va mavqe- nomdor stipendiant talaba-qizlarimiz safi yil siddin Kichkina oilasi Iroqning Taft shahriga kelib ga ega. Ayollarimiz mamlakatimizning ijtimo- sayin ortib borayotganligi bizni quvontiradi. Biz yashay boshlaydi. Bu shaharda Alisher mashhur iy-siyosiy, siyosiy-iqtisodiy hayotidagi barcha albatta bunday yoshlarimiz bilan faxrlanamiz. tarixchi, “Zafarnoma” asari muallifi Sharafiddin sohalarda xususan, davlat boshqaruvi va Ali Yazdiy bilan uchrashdi. Tasodifiy uchrashuv vakillik organlarida, ishlab chiqarish, tadbir- Qadrli ustoz-murabbiylar, opa-singillar! chog‘ida buyuk olim yosh Alisherning ziyrakligi, korlik, fermerlik, sog‘liqni saqlash, ta’lim, Sizlarning barchangizni go‘zallik va nafosat farosatiga lol qoldi. ma’rifat, madaniyat va boshqa sohalarda ayyomingiz bilan yana bir bor qutlayman. samarali mehnat qilishmoqda. Sizlarga mustahkam sog‘liq, go‘zallik, Alisher turkiy va forsiyda ajoyib she’rlar bitib, el oilaviy baxt, xonadoningizga fayzu baraka orasida tanila boshladi. Xususan, hali Mashhadga Bu borada muhtaram Prezidentimiz tilayman. kelmasidan avval o‘z davrining malik ul-kalomi, Shavkat Mirziyoyevning: “Siz, hurmatli ayol- ya’ni so‘z ustasi bo‘lgan Mavlono Lutfiyning yosh larimiz o‘zingizning onalik mehringiz, hayotiy A.SHADMANOV, Alisher ijodiga bergan bahosi shoirning obro‘sini bilim va tajribangiz bilan farzandlarimizni Toshkent tibbiyot akademiyasi rektori ko‘tarib yuborgan edi. Navoiyga zamondosh ta- rixchi Gʻiyosiddin Xondamirning hikoya qilishicha, bir kuni Alisher Lutfiyga yangi yozgan g‘azallaridan o‘qib beradi. Mavlono Lutfiyga shu qadar ma’qul tushdiki, u beixtiyor “Agar muyassar bo‘lsa edi, o‘zimning o‘n-o‘n ikki ming forsiy va turkiy baytimni shu g‘azalga almashtirardim” degan edi. “Men kabi nodir iste’dodni hali dunyo ko‘rgan emas, men she’r bitish bobida Nizomiy Ganjaviy darajasidaman”, deydi. Yana shu masnaviysida, hatto Firdavsiy “Shohnoma”dek buyuk asarni o‘ttiz yilda bitgan bo‘lsa, men shunday ulug‘ asarni o‘ttiz oydayoq yoza olaman, – deya iftixor qiladi. Shunday bo‘ladi, buyuk asar yoziladi. Bu so‘zlarni Navoiy buyuk “Xamsa”sini yozishidan qariyb yigirma yillar avval aytgan edi. Ikki yilda, faqat ishlagan vaqti hisobga olinganda, olti oyda “Xamsa”ni tugallaydi. (Davomi 2-betda) Hikmat Dunyoda hech qanday chegarani tan olmaydigan Hikmat ikkita moʻjiza bor. Biri – Quyosh nuri, ikkinchisi – Ona mehri.

TIBBIYOTNOMA2 №2 2023 YIL 21 FEVRAL ADABIYOTNING SO‘NMAS MASH’ALI (Boshi 1-betda) Samarqandni zabt etishini tasvirlash baho- srav Dehlaviy ham “Xamsa”sini yozish uchun nasida o‘ta samimiy bayon etdi. o‘ttiz yil bo‘lmasa ham, uning yarmicha, hech O‘sha davrlarda haqiqiy shoir bo‘lish bo‘lmaganda, uchdan biricha, ya’ni kamida o‘n uchun ilgari yashab o‘tgan qalamkashlardan Ozarbayjonlik shoir Nizomiy Ganjaviy yil zahmat chekkanini aytadi. “Ular bu besh- 20 ming, zamondoshlar ijodidan 10 ming (1141 – 1209) besh doston yaratib, xamsachi- liklarini yozayotganda tamomi tashvishlardan baytni yoddan bilish talab qilingan. Navoiy lik an’anasini boshlab berdi. Navoiygacha xoli tarzda ijod qildi, – deydi Navoiy. – Lekin yigitlik ayyomida 50 ming baytdan ortiq bo‘lgan davrda hindistonlik o‘zbek shoiri men bir lahza bo‘lsin xalq g‘amu tashvishidan she’rni yod olganini “Muhokamat ul-lug‘atayn” Xusrav Dehlaviy ham “Xamsa” yaratib, shu- ajralmagan holda qalam tebratdim. Shunda asarida yozadi. Navoiy Movarounnahr hayo- hrat qozondi. Ashraf ham “Xamsa” yaratgan ham ikki yilda “Xamsa”ni tugatdim. Agar faqat tini yaqindan o‘rgandi, ona xalqining asosiy edi, biroq uning bu boradagi urinishi Xusrav yozilgan paytlarining o‘zigina hisobga olinsa, qismi istiqomat qiladigan yurtga cheksiz Dehlaviy darajasiga ko‘tarila olmadi. Navoiy olti oydan oshmaydi, – deb e’tirof etgan edi. mehr qo‘ydi. U bu mehrni keyinchalik “Xam- “Xamsa” yozish rejasini pishitib yurgan yillari Darhaqiqat turkiy tilining eng nodir javhari sa”ning oxirgi dostoni – “Saddi Iskandariy”da Abdurahmon Jomiy ham Nizomiy “Xamsa”siga “Xamsa” qisqa davr ichida dunyo tamaddunid- Iskandarning Movarounnahr, jumladan, javob yozishga jadal kirishgan edi. Navoiy agi bebaho haykal qo‘ya olgan asrlar silsilada “Xamsa”ni misli ko‘rilmagan bir qisqa muddat- charxlangan takrorlanmas millatimizning faxri da yozib tugalladi. 1483 yili boshlagan ishini iftixori ulug‘ boyligidir. 1485 yilda oliy darajada yetkazdi. “Xamsa”ni tugallab, Navoiy uni Husayn Boyqaroga taqdim Navoiy yaratgan o‘lmas asarlar tuganmas etganida shoh shoirni otga mindirib, bir necha ma’naviy mulk sifatida abadiy qoldi. O‘zbek qadam o‘zi piyoda otni yetakladi. Bu nodir xalqi bu boy meros bilan haqli ravishda voqea temuriy hukmdorning milliy adabiyot dunyodagi buyuk adabiyot yaratgan millatlar qadrini naqadar yuksak baholay olganidan qatoridan joy oldi. Turkiy olamda undan oldin dalolat beradi. ham, keyin ham bunday buyuk sohibi qalam chiqqani yo‘q. Navoiy “Xamsa”ning so‘nggi dostoni – “Saddi Iskandariy”ning yakunlovchi bobida Fotima IRSALIYEVA, Nizomiy o‘z “Panj ganj”ini o‘n besh yilda yo- dotsent, zib, uni yana o‘n besh yil isloh qilgani, ya’ni qayta ishlaganini, shu tariqa o‘ttiz yil barcha Nigora HAKIMOVA, ishlarni yig‘ishtirib, odamlardan o‘zini chetga TTA akademik litseyi Yoshlar masalalari olib mehnat qilganini yozadi. Hindistonlik Xu- ma’naviy-ma’rifiy ishlar bo‘yicha direktor o‘rinbosari ZULFIYAXONIM IJODIGA BIR NAZAR Sarin shabbodalar hur-hur keza boshlagan iforli damlar O‘zbekiston xalq shoirasi Zulfiyaxonim tavallud topgan kun bilan chambarchas bog‘langanligi ham Yaratganning bir inoyatidir balki… Havolar tozarib ko‘ngillar bayt-u o‘lan sari oshiqqan ko‘klam pallasida nafaqat vafo va sadoqat kuychisi, balki jamiyat po‘rtanalariga “yelka tutgan” jasoratli qalb egasi sharafiga musharraf bo‘lgan shoiramizning aziz xotirasini qumsadik. Zulfiya Isroilova – taniqli va iqtidorli o‘zbek shoirasi. Yorqin rassom, hijron to‘g‘risidagi, tabiatning ajib bir holati borasidagi she’rlari hech kimni oddiy inson qalbini o‘tkir his qilgan – mehnatkash, Sharq ayolining jamiyat- befarq qoldirmagan. dagi teng huquqi uchun mardonovor kurashgan ayol. Zulfiya she'riyatining nufuzi – bizning dabdabali murakkab davrimizning haqqoniy ifodasi, o‘ziga “Zulfiya iste’dodi o‘z davrida umummamlakat adabiyotida alohida hodisa xosligi, zamondoshlarimizning qalbi va harakatlarining yorqin tasviridadir. bo‘lgan’’, deya ta’kidlagan O‘zbekiston xalq shoiri Erkin Vohidov. Chindan ham Zulfiyaxonim Isroilova 1915 yil 1 mart kuni Toshkent shahrining qadimiy tarixiy qismat Sharq ayolining ovozini jahon minbariga olib chiqish sharafi va Degrez mahallasida tavallud topgan. Avval boshlang‘ich maktabda, so‘ng zahmatini Zulfiya Isroilova zimmasiga qo‘ydi. Bu ma’suliyat uning ijod ufqini xotin-qizlar bilim yurtida tahsil olgan. 1935-1938 yillarda O‘zbekiston Fanlar va hayot tarzini belgiladi, taniqli jamoat arbobi sifatidagi tinchlik va xalqlar Akademiyasining Til va Adabiyot instituti aspiranturasida o‘qigan. Shoira do‘stligining jarchisi sifatidagi o‘rnini ta’minlaydi. “O‘g‘lim, sira bo‘lmaydi urush” she’rlarining elaro mashhurligi tasodifiy emas. U bolaligidan olamga hayrat she’ri dunyoning qaysi tiliga tarjima qilingan bo‘lsa, o‘sha yurt, millat onala- ko‘zi bilan qarovchi, uning boshqalar ko‘rolmaydigan jihatlarini ilg‘ovchi ring orzu-istaklarining nidosi bo‘ldi. “Mushoira” ash’ori esa Osiya va Afrika qizaloq ekanligi bilan ajralib turgan. Buning ustiga, oilasidagi muhit ham yozuvchilarining birdamlik harakatining madhiyasidek jarangladi. yosh Zulfiyada badiiy ijodga ishtiyoqni anglatardi. Shoira bolaligini shunday eslaydi: “Otamni… Isroil degrez der edilar. Otam zahmatkash temirchi edi. Zulfiyaxonim 1935 yilda shoir Hamid Olimjon bilan turmush qurgan va Otamning hamma vaqt olovga yo‘ldosh kasbidan faqat zavq ko‘rar edim. uning bevaqt vafotidan so‘ng ko‘plab mahzun she’rlar yaratgan. Pushkin, Otamday qudratli odam yo‘q edi men uchun. Men hali-hanuz otamday Lermontov, Nekrasov, L.Ukraina, V.Inber va boshqa ko‘plab shoirlarning bo‘lishni orzu qilaman, ammo na iloj, inson qalbiga kira bilish temirga ishlov asarlaridan namunalarni o‘zbek tiliga tarjima qilgan. Zulfiya she’riyati tabiatga berishdan mashaqqatliroq, yurakni chaqmoq kabi alanga oldirish har kimga hamda uning ajralmas qismi va yuqori cho‘qqisi bo‘lmish odamzodga nisbatan ham muyassar bo‘lavermas ekan… hayajonli sevgi bilan burkangan. Mening onam o‘zining ta’bincha, “usti butun-ichi tutun” ayollardan edi. U Zulfiyaxonim o‘zlarining she’rlari bilan, iboli va hayoli fe’li atvori bilan, hamma vaqt kamgap, xayolchan edi, lekin fikrlari, o‘ylari mudroq emasligini pokiza e’tiqodiyu zukko fikrlari bilan har bir o‘zbek ayolining hayotida katta unga mutelik, zaiflik yot ekanligini bilar edim. Ruhidagi ma’yuslik, ovozidagi o‘rin olgan, ma’naviy dunyosining katta bir qismini tashkil qilgan inson bo‘lgan hazinlik faqat uning xarakteriga xos bir sifatgina edi, xolos. desam xato qilmayman. Zulfiya she’riyati ana shunday pokiza buloqlardan suv ichgan ijoddir. Ayni Namuna ABDURAXMONOVA, shu sababdan uning tinchlik haqidagi, inson ruhiyatini g‘ajib tashlay oladigan Toshkent tibbiyot akademiyasi Tibbiy profilaktika va jamoat salomatligi fakulteti 1-kurs talabasi Hikmat Ayol – shunday jumboqlar kitobiki, hali hech kim uni Hikmat oxirigacha o‘qiy olgan emas.

TIBBIYOTNOMA №2 2023 YIL 21 FEVRAL 3 BOBURNING JAHON ILM-FANI VA MADANIYATIGA QO`SHGAN ULKAN HISSASI Jahon ilm-fani, madaniyati adabiyoti va tarixida o‘chmas iz qoldirgan buyuk siymolardan biri shoh, buyuk sarkarda va shoir Zahiriddin Muhammad Boburdir. Boburning otasi Umarshayx Mirzo Axsida bevaqt, 39 yoshida Bobur ijodida ishq-muhabbat, sevgi-sadoqat, visol va hijron fojiali halok boʻlgach, oilaning katta farzandi, 12 yoshli Bobur mavzusi ham salmoqli oʻrin tutadi. Uning gʻazal va ruboiylarida, valiahd sifatida taxtga oʻtiradi. Boburning onasi oʻqimishli va tuyuq va masnaviylarida maʼshuqaning maftunkor goʻzalligi, oqila ayol boʻlib, Boburga hokimiyatni boshqarish ishlarida beqiyos husnu latofati, sharqona odobu axloqi, noz-u karashma- faol koʻmak bergan, harbiy yurishlarida unga hamrohlik qilgan. si yengil va oʻynoqi, musiqiy va ravon misralarda katta mahorat Bobur barcha temuriy shahzodalar kabi maxsus tarbiyachilar, bilan tarannum etiladi. yirik fozil-u ulamolar ustozligida harbiy taʼlim, fiqh ilmi, arab va fors tillarini oʻrganadi, koʻplab tarixiy va adabiy asarlar mutolaa Hozirda uning 119 ta gʻazali, 233 ta ruboiysi, 10 dan ortiq qiladi, ilm-fanga, sheʼriyatga qiziqa boshlaydi. Dovyurakligi va tuyuq va qitʼalari, 50 dan ortiq muammo va 60 dan ziyod fardlari jasurligi uchun u yoshligidan “Bobur” (“Sher”) laqabini oladi. aniqlangan. Devoni tarkibida umumiy hajmi 270 baytdan iborat 8 Bobur otasi yoʻlidan borib, mashhur so‘fiy – Xoja Ahrorga ixlos masnaviy ham oʻrin olgan. 1521 yil Hindistonga yurishlari davrida qoʻyadi va uning tariqati ruhida voyaga yetadi, umrining oxiriga Bobur “Mubayyin” asarini yaratdi. Masnaviy tarzida yozilgan, qadar shu eʼtiqodga sodiq qoladi. Keyinchalik “Boburnoma” islom huquqshunosligi va shariat aqidalariga bagʻishlangan bu asarida Bobur Xoja Ahror ruhi bir necha bor uni muqarrar asarda Movarounnahr va Hindistonga oid oʻsha davr ijtimoiy-iq- halokatdan, xastalik va chorasizlikdan xalos etganini, eng ogʻir tisodiy hayoti boʻyicha qiziqarli maʼlumotlar ham jamlangan. sharoitlarda rahnamolik qilganligini taʼkidlaydi. Valiahd Humoyun va Komron Mirzolarga dasturulamal sifatida moʻljallangan “Mubayyin”da, ayni zamonda, namoz, zakot va haj Bobur 18-19 yoshlarida ruboiy va gʻazal yoza boshlagan. ziyorati toʻgʻrisida ham sharʼiy mezonlar bayon qilingan. Shu Uning “Topmadim” radifli gʻazali va “Yod etmas emish kishini yillarda Bobur Sharq sheʼriyatining asosiy masalalaridan biri gʻurbatda kishi” misrasi bilan boshlanuvchi ruboiysi oʻsha yil- aruz vazni, uning nazariyasi va amaliyotiga oid ilmiy risolasini lardagi hayoti bilan bogʻliq. yakunlaydi. Bobur nomini dunyoga mashhur qilgan shoh asari “Boburnoma” asari dastavval “Vaqoye”, “Voqeanoma” nomlari Boburning ulkan sanʼatkorligi shundaki, shaxsiy kechinma- bilan atalgan. Ushbu asarda 1494-1529-yil voqealari haqqoniy larini jiddiy umumlashma darajasiga koʻtara oladi va natijada tasvirlangan. Asarda oʻz atrofidagi tarixiy shaxslar tasvirini asarlarida olgʻa surilgan gʻoyalar umuminsoniy qadriyatlar mukammal tarzda aks etgan. Jumladan, tasvirlanayotgan darajasiga olib chiqiladi. Bobur ijodida, xususan, sheʼriyatida insonning tashqi koʻrinishi, ichki dunyosi, qilgan ishlari, dini, kindik qoni toʻkilgan ona yurtini dildan qumsash, uning tuprogʻiga odob-axloqi oilasi, farzandlari haqida batafsil ma’lumot bergan. talpinish, gʻariblik azoblaridan oʻtli hasrat, yor-u diyor sog‘inchi “Boburnoma” shunisi bilan ham tarixni toʻgʻri talqin qilish yoʻli- va visol ilinji, taqdir zarbalari va turmush uqubatlari, zamona dagi bebaho manbaa sanaladi. Bundan tashqari, “Boburnoma” nosoʻzliklaridan nola badiiy tahlil etiladi. asarida Bobur oʻzi boʻlgan joylarning tabiati, iqlimi, oʻsimlik va hayvonot dunyosi haqida ham batafsil ma’lumotlar beradi. Boburning “Xatti Boburiy”, shuningdek, musiqa sanʼati va harb ishlariga maxsus bagʻishlangan qator risolalari ham boʻlgan, ammo keyingi ikki asar matni hanuz topilgan emas. “Xatti Bobu- riy”da muallif arab alifbosini tahrir etib, yozuvni soddalashtirish va osonlashtirish maqsadida uni turkiy til va talaffuz mezonla- riga moslashtirgan. Oʻzbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyev tomonidan 2023 yil 26 yanvarda “Buyuk shoir va olim, davlat arbobi Zahiriddin Muhammad Bobur tavalludining 540 yilligini keng nishonlash toʻgʻrisida”gi qarori ijrosini ta’minlash maqsadi- da TTA akademik litseyida fan oyligi doirasida tadbirlar, insholar tanlovi, davra suhbati, devoriy gazetalar tanlovi va ochiq darslar o‘tkazildi. Zero, Zahiriddin Muhammad Boburdek buyuk siymo- ning hayot yoʻli, qilgan ezgu ishlari bir soʻz bilan aytganda dunyo madaniyatiga qoʻshgan hissasi bilan yosh avlodni tanishtirish, she’riy asarlariga oshno qilish biz ustozlarning zimmamizdagi ulkan vazifalardan biridir. Dilnoza ISMAILOVA, TTA akademik litseyi Tillar kafedrasi mudiri Hikmat Yig‘lab turgan go‘dakning begonasi bo‘lmaydi. Hikmat

TIBBIYOTNOMA4 №2 2023 YIL 21 FEVRAL AYOL BAXTLI BO‘LSA, XOTIN-QIZLARNI QO‘LLAB-QUVVATLASH – USTUVOR VAZIFA Xalqimizda ayolga bo‘lgan ehtirom juda ulug‘lanadi. Ayollarga bo‘lgan yuksak e’zoz va e’tiborni har yili Prezidentimiz farmoni bilan ko‘plab xotin-qizlarning yuksak unvon, orden va medallarga sazovor bo‘layotganligida ham ko‘rish mumkin. Yosh qizlarimizni ma’naviy saviyasini yuksal- tahsil olayotgan 10 000ga yaqin bakalavriat, Tadbirdan asosiy maqsad bunday bedavo kasal- tirish maqsadida uzoq yillardan buyon Zulfiya magistratura va klinik ordinatura talabalari likka chalinmaslik uchun sog‘lom turmush tarziga mukofoti bilan taqdirlanishi ham mamlakatimiz o‘rtasida gender tengligini ta’minlashga qara- rioya qilish, o‘zi va yaqinlarini turli xastaliklardan xotin-qizlarining ezgu intilishlarini ro‘yobga tilgan faoliyatdir. ehtiyot qilishga qaratilmoqda. chiqarish borasida yaratilayotgan keng imko- niyatlarga yana bir dalildir. TTA Xotin-qizlar qo‘mitasi raisi G.Raximbae- TTA xotin-qizlar masalalari boʻyicha rektor va tomonidan akademik guruh murabbiylari va maslahatchisi G.Raximbayeva, Malaka oshirish Darhaqiqat, ayollarimiz jamiyatimizning ko‘p kafedra ma’naviyat ishlari boʻyicha masʼullar fakultetining dekani N.Nurillayeva va Ilmiy qismini tashkil etadi. Bugun jamiyatning deyarli uchun “Xotin-qizlarga ko‘rsatiladigan tazyiq va kadrlarni tayyorlash va innovatsiyalar boʻlimi hech bir muammosini, davlat qurish vazifasini zo‘ravonlik holatlari va ulardan himoyalanish” boshligʻi Z.Muminova, TTA Akusherlik va gi- ham ayollar ishtirokisiz hal etish mushkul. mavzuda seminar-trening oʻtkazildi. nekologiya kafedrasi xodimlari, Akusherlik va Bugungi kunda Toshkent tibbiyot akademiya- ginekologiya yo`nalishi magistratura va ordi- sida 50 foizdan ortiq ayol olimlar, o‘qituvchilar, “Xotin-qizlar va erkaklarning oila va ja- natura talabalari va 1-Davolash fakulteti 5-kurs shifokorlar faoliyat yuritib kelmoqda. miyatdagi ijtimoiy o‘rni” mavzusida o‘tkazilgan talabalari bilan reproduktiv salomatlikka doir treningni materiallar taqdimoti va tarqatma davra suhbati oʻtkazildi. Jamoamiz xotin-qizlar kengashi qaysi yo‘na- materiallar ТТАning har bir guruhga taqdim eti- lishlarda faoliyati olib borayotganiga to‘xtalib lib, muhokama qilindi. Ushbu tadbir ishtirokchi- Tadbirda talabalar bilan suhbatni Akusher- o‘tsak. larning xotin-qizlarga nisbatan ko‘rsatiladigan lik va ginekologiya kafedrasi professori, tazyiq va zo‘ravonlikning har qanday shakl va tibbiyot fanlari doktori D.Saidjalilova “Sogʻlom Bugungi kunda xotin-qizlarning muammo- turlaridan himoyalanish bo‘yicha huquqiy sa- ona – sogʻlom bola garovidir” mavzuida taq- lari turlicha va ushbu muammolarni yechish vodxonliklarini oshirishga, yoshlarni oila va ja- dimot bilan davom ettirdi. Davra suhbatida uchun jiddiy yondoshuvni talab qiladi. Bu bo- miyatda sog‘lom ma’naviy muhitni shakllantirish Akusherlik va ginekologiya kafedrasi dotsenti, rada O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining uchun tayyorlashga xizmat qilishi shubhasiz. tibbiyot fanlari nomzodi G.Nigmatovaning “Erta “Oila va xotin-qizlar bilan ishlash, mahalla turmush qurishning salbiy oqibatlari”, tibbiyot va nuroniylarni qo‘llab-quvvatlash tizimini Toshkent tibbiyot akademiyasi tomonidan fanlari doktori G.Babadjanovaning “Reproduktiv takomillashtirish chora-tadbirlari to‘g‘risida\"gi “Biz zo‘ravonlikka qarshimiz!”, “Xotin-qizlarni salomatlikni yaxshilash omillari” mavzusidaga Farmonga ko’ra TTA xotin-qizlar qo‘mitasi to- tazyiq va zo‘ravonlikdan himoya qilish taraf- ma’ruzalari tinglandi. monidan belgilangan chora-tadbirlar asosida dorimiz” mavzularida videoroliklar tanlovi faoliyat olib borilmoqda. e’lon qilindi. Tanlovda mavzuga doir 30 ortiq Yuqorida amalga oshirilgan tadbir va materiallar qabul qilindi. Ular orasidan muno- uchrashuvlardan ko‘rinadiki, biz bugun yosh Xotin-qizlarning ta’lim va kasbiy ko‘nikmalar siblari saralanib, g‘oliblar esdalik sovg‘alar bilan avlod tarbiyasiga har qachongidan ham ko‘ra olishi, munosib ish topishiga har tomonlama taqdirlandilar. “Eng yaxshi videorolik” nominat- katta e’tibor bermoqdamiz. Bizning eng katta ko‘maklashish, iqtidorli yoshlarni aniqlash siyasida davolash fakulteti talabasi Mahkamjon ishonchimiz, madad-tayanchimiz – bu o‘sib va ularning qobiliyatlarini to‘g‘ri yo‘naltirish, Qodirov g‘olib bo‘ldi. kelayotgan yosh avloddir. Biz mamlakatimiz va xotin-qizlar o‘rtasida sog‘lom turmush tar- mustaqilligimiz kelajagini shu yoshlar qiyofasi- zini shakllantirish, oiladagi ma’naviy-axloqiy Jahon hamjamiyatini ogohlikka chaqirish, da, ularning pok qalbi, erkin tafakkuri, mustah- qadriyatlarni mustahkamlash bo‘yicha man- aholining orttirilgan immunitet tanqisligi sindromi kam irodasi va dunyoqarashida ko‘ramiz. zilli chora-tadbirlar amalga oshirilmoqda. Bu (OITS) haqidagi xabardorlik darajasini oshirish birinchi navbatda, jamoamiz a’zolari va TTAda maqsadida ham tadbirlar o‘tkazib kelinmoqda. Hikmat Ayol qalbi teskari magnitga o‘xshaydi: yaqinlashsang Hikmat – uzoqlashadi, uzoqlashsang – yaqinlashadi.

TIBBIYOTNOMA №2 2023 YIL 21 FEVRAL 5 JAMIYAT BAXTLIDIR BARQAROR TARAQQIYOTDA AYOLLAR: TIBBIYOTDA ILM-FAN VA SIFATLI TA’LIM “Barqaror taraqqiyotda ayollar: tibbiyotda ilm-fan va sifatli ta’lim” Toshkent tibbiyot akademiyasida o‘tkazilgan xalqaro konferensiya ana shu dolzarb masalaga bag‘ishlandi. O‘zbekiston Respublikasi Konferensiya ishtirokchilari Bir- Abdurahmanova, Janubiy Koreya Den- Prezidentining “Oila va xotin-qizlarni lashgan Millatlar Tashkiloti Global kun giz va baliqchilik texnologiyasi insti- tizimli qo‘llab-quvvatlashga doir ishlarni tartibining Barqaror rivojlanish maqsad- tuti professori Seungheye Choi “APEC yanada jadallashtirish chora-tadbirlari larini izchil amalga oshirishga qaratilgan SEN Ruhiy salomatlik xizmati trening to‘g‘risida”gi Farmonidan kelib chiqadigan chora-tadbirlar to‘g‘risida ochiq muzoka- dasturi” mavzusidagi ma’ruzasi bilan vazifalar mazkur konferensiya mohiya- ralar olib bordilar. ishtirok etdi. tini belgilab berdi. Oila va xotin-qizlar masalalari Xalqaro anjuman O‘zbekiston Tadbirda so‘z olganlar mamlakati- qo‘mitasi qoshidagi Oila va ayollar il- Respublikasi Prezidenti Sh.Mirziyoyev- mizda ayollar manfaatlarini himoya qi- miy-tadqiqot instituti ilmiy xodimlarining ning: “Ilm-fan bilan shug‘ullanish, ilmiy lish, ularning iqtisodiy, ijtimoiy va siyosiy “Ta’lim va fanda ayollar faolligi, gender yangilik yaratish – bu igna bilan qu- faolligini oshirish, sog‘lig‘ini saqlash, tengligining tamoyili\" mavzusida ma’ru- duq qazishga barobar. Men o‘zim shu kasbga o‘qitish va bandligini ta’minlash, zasi hamda TTA ilmiy ishlar bo‘yicha sohadan chiqqanim uchun bu ishning tadbirkorlikka keng jalb etish, ehtiyoj- prorektori Feruza Azizovaning “O‘zbe- naqadar qiyin va murakkab ekanini mand xotin-qizlarni ijtimoiy qo‘llab-quv- kistonda tibbiyot fanining rivojlanishida yaxshi bilaman. Shuning uchun ham vatlash, gender tenglikni ta’minlash olima ayollarning o‘rni” mavzusida mulo- oila tashvishlari va farzand tarbiyasini borasida olib borilayotgan islohotlar hazalari konferensiya ishtirokchilarining ilmiy-tadqiqot bilan birga olib borayot- borasida so‘z yuritildi. mavzuga oid ilg‘or taklif va mulohazala- gan, bu borada amaliy yutuq va nati- riga sabab bo‘ldi. jalarga erishayotgan olima ayollarni shaxsan men chinakam matonat va TTA 2-son oilaviy tibbiyotda ichki ka- jasorat sohibalari deb bilaman va yuksak salliklar kafedrasi dotsenti, t.f.d. Nargiza qadrlayman”, deya ta’kidlagan so‘zlari bilan yakunlandi. Sahifa materiallarini tibbiyot fanlari doktori, professor, ТТА xotin-qizlar qo‘mitasi raisi Gulnara RAXIMBAYEVA tayyorladi. Hikmat Dunyoda eng bebaho, ammo hamisha benazir Hikmat tarqatiladigan xazina bor. Bu – Ona mehri!

TIBBIYOTNOMA6 №2 2023 YIL 21 FEVRAL ILM PILLAPOYALARIDAN KO‘TARILAYOTGAN OLIMA Ilm o‘rganish, tajriba orttirib jamiyatga foyda keltirish yo‘lidagi chinakkam mehnat salmog‘ini igna bilan quduq qazishdek mashaqqatli ishga qiyoslash mumkin. Xuddi shunday jarayonda tobla- – Kardiolog bo‘laman, deb niyat malaka oshirib, “Rossiyskiye dni serd- nib, ilm pillapoyalaridan sabr bilan qilganimda 7-8 yoshlarda edim, – deyli sa” Xalqaro ta’lim forumida ham faol ko‘tarilib o‘z maqsadlariga erisha Munisaxon biz bilan suhbatda. – O‘sha ishtirok etdi. olgan haqiqiy ustozlarda uzoqni paytlarda bu niyatim ostida qanchalar ko‘ra oladigan ajib qobiliyat bo‘ladi. mashaqqatli yo‘l turganini tasavvur Munisaxonning bu kabi yutuqlarini Qahramonimiz Munisaxon ustozlar ham qila olmasdim. Ota-onam va us- qo‘lga kiritishida ilmiy rahbari, Tosh- borasida omadi chopgan yoshlardan tozlarimning qo‘llab-quvvatlashi va kent tibbiyot akademiyasi professori biri. Toshkent tibbiyot akademiyasiga menga bo‘lgan ishonchi tufayli bugungi Nargiza Nurillayevaning mehnatlari yuqori ball bilan o‘qishga kirgan Muni- yutuqlarga erishdim. beqiyos. saxondagi iqtidorni erta payqab, uning tirishqoqligi va mehnatsevarligini Ko‘plab nufuzli ilmiy konferensiya Qahramonimiz bizga o‘z mu- qadrlagan ustozlari yillar davomida iq- va tanlovlar ishtirokchisi, “Luchshiy vaffaqiyatlari haqida so‘zlab berar tidorli talabaning har bir tashabbusini molodoy uchyoniy SNG-2021” tanlovi ekan: “Hayotda erishgan eng katta qo‘llab-quvvatladi. g‘olibasi, Akademik Nabi Majidov no- yutug‘im bu – har doim yonimda menga midagi stipendiya va “Yosh tadqiqotchi” ishongan insonlarning borligidir”, dedi. Natijada Kardiologiya yo‘nalishi nominatsiyasi sohibasining yutuqlari bo‘yicha bitiruvchi kurs magistranti chindanam tahsinga loyiq. Biz esa Munisaxonga shunday Munisaxon Mahkamova mamlaka- deymiz: “Yaxshi insonlar borligi va timizning ko‘plab yoshlari qatori o‘z Yosh, izlanuvchan olima 40 dan ular ko‘rsatayotgan mehrni yurakdan maqsadlariga erishib kelmoqda. Tosh- ortiq maqola va tezislar, o‘quv qo‘llan- his etib, yashashning o‘zi katta baxt. kent tibbiyot akademiyasi 2022-2023 ma va patent muallifi degan sharafga Odamlar bu tole’ga o‘zaro ishonch va o‘quv yili uchun Prezident stipendiya- erishdi. Bugun esa tengdoshlari ha- bir-biriga nisbatan sadoqatli munosa- siga nomzodlarni saralash tanlovi vasini keltirib Prezident stipendiyasi batlar sabab erishadi. natijalariga ko‘ra Munisaxon g‘oliblikni sovrindori. Munisaxon ayni kunda qo‘lga kiritdi. Respublika ixtisoslashtirilgan kardio- Gulchehra MIRZAYEVA, logiya ilmiy-amaliy tibbiyot markazi TTA Matbuot bo‘limi boshlig‘i, Munisaxon Mahkamova Akademiya- yurak aritmiyalari laboratoriyasida ning Tibbiy-pedagogika fakultetini a’lo ilmiy faoliyat olib bormoqda. 2022 yil jurnalist baholar bilan yakunlagach, o‘zining Xiva shahrida o‘tkazilgan Xalqaro Kar- bolalikdagi orzusi – Kardiologiya soha- diologlar konferensiyasi Yosh olimlar sida ta’limni davom ettirish maqsadida tanlovida 3-o‘rinni egalladi. davlat granti asosida magistraturaga qabul qilindi. 2022 yili Munisaxon Sankt-Pe- terburg shahrida o‘z sohasi bo‘yicha FAOLLAR TAQDIRLANDI AQShning Oʻzbekistondagi elchi Jonatan Henik Oʻzbekistondagi xotin-qizlar uchun tashkil etgan o’z-oʻzini himoya qilish kurslari ishtirokchilarini tabrikladi. Taqdirlash marosimida 57 nafar Loyiha doirasida bugungi kunga ishtirokchiga sovg’a ulashildi. Bu el- qadar Toshkent shahrida 297 nafar chixona xotin-qizlarning imkoniyatlari- xotin-qiz o‘qitildi. Loyiha davomida TTA ni kengaytirish va gender zo’ravonlikka Tibbiy biologiya yo'nalishi 1-kurs tala- qarshi kurashish maqsadida 2021 yilda basi Shoista Akbarova ham faol ishti- ishga tushirgan 3 oylik dasturning ol- rok etdi va elchi tomonidan taqdirlandi. tinchisidir. I.MAHKAMOVA, tyutor Hikmat Ayol kishiga avvalo Ona deb qarasak, Hikmat hammasi joy-joyiga tushadi.

TIBBIYOTNOMA №2 2023 YIL 21 FEVRAL 7 Toshkent tibbiyot akademiyasi Umumiy va bolalar jarrohligi kafedrasi dotsenti, Turon xalq yozuvchisi, Respublika Sog‘liqni saqlash a’lochisi Alijon Faqirov Zohidovichning (adabiy taxallusi Alijon Zohidiy) ilmiy, adabiy, ixtirochlik faoliyatlari jahon ilm ahli tomonidan e’tirof etilib, 2023 yilning 22 yanvarida akademik Leybnis nomli Yevropa tabiiy fanlar Akademiyasi haqiqiy a’zoligiga qabul qilindi. U o‘ttiz ikki yillik pe- guvohnomasi va patentlar, 35 “Operativ nefrologiya” bo‘limi miz ichidan eng salohiyatli, diatr-shifokor (ToshPMIni ta ratsionalizatorlik takliflari navbatchi feldsheri, Normal iqtidorlilarini dunyoga tani- 1991 yili imtiyozli diplomga muallifi), urolog (nomzodlik anatomiya, travmatologiya, tish tarafdoriman. Bu borada bitirgan), oliy toifali bolalar dissertatsiyasi mavzusi bo- neyroxirurgiya kafedrasi, Turon Fanlar akademiyasi jarrohi (1992 yili xirurgiya- lalar urologiyasidan), umu- bolalar jarrohligi kafedra- prezidenti Haydarbek Bobo- dan internatura tugatgan), miy xirurg (2012 yili malaka larida talabalarga shu fan bekov nufuzli akademiyalarga refleksoterapevt (1992 yili oshirgan), ultratovush diag- nazariyasi va amaliyotidan ularning ilmiy salohiyatini Tibet o‘quv markazini bitir- nostikasi bo‘yicha mutaxassis saboq berib, klinikalarda taqdim etib bormoqda. Bu- gan), eski o‘zbek yozuvi (arab (2017 yili Mechnikov nomli jami 20 mingdan ortiq turli gungi xushxabar sohibi ham imlosi) bo‘yicha mutaxassis Rossiya Meditsina Universite- murakkablikdagi jarrohlik ana shunday umumjahon (Til va adabiyot instituti im- tidan olingan diplom), O‘zbe- operatsiyalari o‘tkazgan. o‘zaro hamkorlik natijasidir. tiyozli diplomi 1992 yil), tib olimi (2004 yili fan nomzodi), YANA BIR O‘ZBEK OLIMI Alijon Faqirov Turon aka- dotsent (Toshkent tibbiyot YEVROPADA E’TIROF ETILDI demiyasiga 2014 yil haqiqiy akademiyasi Umumiy va bo- a’zo qilib qabul qilingan. Bu- lalar xirurgiyasi kafedrasi), kiston Respublikasi Sog‘liq- Toshkent tibbiyot akade- gungi kunda u Xalqaro Turon tabib (Xalq tabobati akade- ni saqlash a’lochisi (2018 miyasi nafaqat respublikamiz Yozuvchilar uyushmasi raisi miyasi akademigi), adib (1996 yildan), sog‘lom turmush ilm ahllarini rag‘batlantirib, muovini, Turon akademiyasi yildan O‘zbekiston Yozuvchilar tarzi targ‘ibotchisi (oynoma, e’tirof etib, ilmiy, ijodiy va ix- qoshidagi O‘simliklarni tadqiq uyushmasi a’zosi), O‘zbekis- ro‘znomalarda, teleradiolar- tirochlik ishlariga motivatsiya qilish ilmiy-tekshirish instituti ton Respublikasi Jurnalistlar da har haftadagi chiqishlar), beribgina qolmasdan, balki Ilmiy kengashi a’zosi sifati- ijodiy uyushmasi a’zosi, 75 sportchi sifatida davlati- jahonning eng nufuzli ilmiy da biz bilan har tomonlama dan ortiq badiiy-adabiy, ilmiy, miz meditsinasi va sog‘liq- tashkilotlari, Akademiyalari sidqidildan hamkorlik qilib ommabop kitoblar, darsliklar, ni saqlash tizimi borasida bilan hamkorlik qiladi. Dunyo- kelmoqda. monografiyalar, o‘quv qo‘llan- targ‘ibotchi va tashviqotchidir. ning 10 dan ortiq davlatlaridan malari muallifi, ekolog (2014 Meditsina va xalq tabobatidan 500 ga yaqin talabalar Tosh- Men shaxsan o‘zim, Tosh- yildan Xalqaro “Ekologiya i umumiy staji 36 yilga teng. kent tibbiyot akademiyasida kent tibbiyot akademiyasi zdorovye cheloveka” Ilmiy tahsil oladilar. Shu nufuzli xodimlari nomidan unga yan- akademiyasi muxbir-a’zosi), A.Faqirov meditsinaning Akademiya xodimi, oliy toi- gi zafarlar tilayman hamda 2022 yildan “Ta’lim fidoyi- deyarli barcha sohalarida fali shifokor, “Tibbiyotnoma” O‘zbekiston olimlari, o‘zbek si” ko‘krak nishoni sohibi, ishlab ko‘rgan: talabalik yil- oynomasi muharriri sifatida fozillari orasidan dunyo, Yev- ruhshunos (2015 yildan “Af- larida bolalar va kattalar Tez xalqimiz orasidan, olimlari- ropa e’tirof etgan ko‘plab olim- rosiyob” Psixologik Fanlar yordam stansiyasi feldsheri, lar chiqishini tilab qolaman. akademiyasi akademigi), ix- tirochi (meditsina sohasida Qutbiddin NIZOMOV, 28 ta ixtirolarga mualliflik Turon Fanlar akademiyasi akademigi, O‘zbekiston Respublikasi Sog‘liqni saqlash a’lochisi SOG`INDIM ONA Hikmat E’zoza XASANOVA, Hikmat Toshkent tibbiyot akademiyasining davolash fakulteti 2-bosqich talabasi Dunyoda Onaga qiyoslash mumkin bo‘lgan ikkita narsa bor. Ona tili, ona Vatan.