วิจัยการพัฒนาแนวทางการบริหารจัดการขยะ สพป.พล.3

90 ตาราง 8 สภาพปญั หาการจัดการขยะมูลฝอยของโรงเรยี นในสังกดั สำนักงานเขตพน้ื ท่ีการศกึ ษา ประถมศกึ ษาพษิ ณโุ ลก เขต 3 ดา้ นการรวบรวมขยะมลู ฝอย ในภาพรวม(n= 314) รายการประเมนิ ปัญหาด้านการรวบรวมขยะมลู ฝอย X S.D. ระดบั ปัญหา ปานกลาง 1. ความเพยี งพอของถงั รองรับขยะมูลฝอย 3.31 1.30 น้อย 2. ขยะมลู ฝอยล้นถงั เน่ืองจากขยะมูลฝอยตกคา้ งหลายวนั น้อย ไมม่ ผี ู้ดูแลแก้ไขปัญหา 2.37 1.18 ปานกลาง ปานกลาง 3. ขยะในถังรองรับสง่ กลิน่ เหมน็ 2.27 1.18 ปานกลาง 4. มกี ารแยกถังขยะแบบชนิดของขยะ ได้แก่ กระดาษ ขวดแกว้ ปานกลาง ปานกลาง พลาสตกิ 3.31 1.38 ปานกลาง 5. นกั เรียนท้ิงขยะไม่ถกู ตอ้ งตรงตามประเภทของถังขยะ 2.69 1.16 6. จำนวนบคุ ลากรในการจดั เกบ็ ขยะมลู ฝอย 2.90 1.17 7. ความเพียงพอของเคร่ืองมอื และอุปกรณ์ในการจัดเกบ็ ขยะมลู ฝอย 3.05 1.12 8. นักเรียนมีความเพกิ เฉยต่อการเกบ็ ขยะท่ีพบเห็นในโรงเรียน 2.67 1.14 รวมเฉลีย่ 2.82 0.86 จากตาราง 8 พบว่า สภาพปัญหาด้านการรวบรวมขยะมูลฝอย โดยรวมอยู่ในระดับ ปานกลาง ( X = 2.82, S.D. = 0.86) เมื่อพิจารณาเป็นรายข้อ พบว่า ส่วนใหญ่อยู่ในระดับปานกลาง โดยรายการทมี่ คี า่ เฉลยี่ สภาพปัญหาสงู สุด ไดแ้ ก่ ความเพยี งพอของถังรองรบั ขยะมลู ฝอย ( X = 3.31, S.D. = 1.30) มกี ารแยกถงั ขยะแบบชนิดของขยะ ได้แก่ กระดาษ ขวดแกว้ พลาสติกฝอย ( X = 3.31, S.D. = 1.38) รองลงมาได้แก่ ความเพียงพอของเครื่องมือและอุปกรณ์ในการจัดเก็ บ ขยะมูลฝอย ( X = 3.05, S.D. = 1.12) และจำนวนบุคลากรในการจัดเก็บขยะมูลฝอย ( X = 2.90 , S.D. = 1.17) ตามลำดบั

91 ตาราง 9 สภาพปญั หาการจัดการขยะมลู ฝอยของโรงเรยี นในสงั กัดสำนกั งานเขตพนื้ ท่ีการศึกษา ประถมศกึ ษาพษิ ณโุ ลก เขต 3 ด้านการการแปลงรปู ของขยะมลู ฝอย ในภาพรวม (n= 314) รายการประเมนิ ปัญหาการแปลงรปู ขยะมลู ฝอย X S.D. ระดบั ปญั หา 1. ในชุมชนมกี ารซอ้ื ขายขยะมลู ฝอย 3.16 1.28 ปานกลาง 2. มีการให้ความรู้และประสบการณ์เกี่ยวกับการนำขยะ 3.29 1.24 ปานกลาง มารไี ซเคิล 3.34 1.25 ปานกลาง 3. มีการประชาสัมพนั ธ์เรอ่ื งการนำขยะมาทำใหเ้ กิดประโยชน์ 3.26 1.19 ปานกลาง 4. ขยะมลู ฝอยนำกลับมาใช้ประโยชน์ 3.42 1.34 ปานกลาง 5. ท่านเล็งเห็นประโยชน์ของขยะมลู ฝอย 3.29 1.15 ปานกลาง รวมเฉลี่ย จากตาราง 9 พบว่า สภาพปัญหาด้านการแปลงขยะมูลฝอย โดยรวมอยู่ในระดับ ปานกลาง ( X = 3.29, S.D. = 1.15) เมื่อพิจารณาเป็นรายข้อ พบว่า ทุกข้ออยู่ในระดับปานกลาง โดยรายการที่มีค่าเฉล่ียสภาพปัญหาสูงสุด ได้แก่ ท่านเล็งเห็นประโยชนข์ องขยะมูลฝอย ( X = 3.42, S.D. = 1.34) รองลงมาไดแ้ ก่ มีการประชาสมั พนั ธ์เรื่องการนำขยะมาทำให้เกิดประโยชน์ ( X = 3.34, S.D. = 1.25) มีการให้ความรู้และประสบการณ์เกี่ยวกับการนำขยะมารีไซเคิล ( X = 3.29, S.D. = 1.24) และขยะมลู ฝอยนำกลบั มาใช้ประโยชน์ ไซเคลิ ( X = 3.26, S.D. = 1.19) ตามลำดบั

92 ตาราง 10 สภาพปัญหาการจดั การขยะมลู ฝอยของโรงเรยี นในสังกัดสำนักงานเขตพืน้ ท่กี ารศกึ ษา ประถมศึกษาพษิ ณโุ ลก เขต 3 ด้านการกำจัดขยะมูลฝอย ในภาพรวม (n= 314) รายการประเมินปัญหาการกำจดั ขยะมูลฝอย X S.D. ระดับปญั หา ปานกลาง 1. การเผาขยะมูลฝอยในโรงเรยี นประจำ 3.00 1.35 ปานกลาง 2. บรเิ วณในการกำจัดขยะมูลฝอย สำหรบั การเผาและการ นอ้ ย ฝังกลบ 3.07 1.27 ปานกลาง ปานกลาง 3. โรงเรียนไม่มีแนวทางการปฏบิ ัติในด้านการกำจัดขยะมลู ฝอย 2.33 1.21 ปานกลาง ปานกลาง 4. นักเรยี นมสี ่วนร่วมในการกำจัดขยะมลู ฝอย 3.29 1.36 5. ระยะทางจากโรงเรยี นถงึ ท่ีจดั ทิง้ ขยะมูลฝอย 2.60 1.22 6. โรงเรียนมกี ารประชาสัมพนั ธ์ในการกำจัดขยะมลู ฝอย 3.31 1.38 รวมเฉลยี่ 2.94 1.01 จากตาราง 10 พบว่า สภาพปัญหาด้านการกำจัดขยะมูลฝอย โดยรวมอยู่ในระดับ ปานกลาง ( X = 2.94, S.D. = 1.01) เมื่อพิจารณาเป็นรายข้อ พบว่า ส่วนใหญ่อยู่ในระดับปานกลาง โดยรายการท่มี ีคา่ เฉล่ยี สภาพปญั หาสูงสุด ได้แก่ โรงเรียนมีการประชาสมั พันธใ์ นการกำจดั ขยะมูลฝอย ( X = 3.31, S.D. = 1.38) รองลงมาได้แก่ นักเรียนมีส่วนร่วมในการกำจัดขยะมูลฝอย ( X = 3.29, S.D. = 1.36) บริเวณในการกำจัดขยะมูลฝอย สำหรับการเผาและการฝังกลบ ( X = 3.07, S.D. = 1.27) และการเผาขยะมูลฝอยในโรงเรียนประจำ ( X = 3.00, S.D. = 1.35) ตามลำดับ

93 1.3 ผลการศึกษาสภาพปัญหาการจัดการขยะมูลฝอยของโรงเรียนในสังกดั สำนกั งานเขต พื้นทก่ี ารศึกษาประถมศกึ ษาพิษณุโลก เขต 3 ในโรงเรยี นขนาดเลก็ ตาราง 11 สภาพปญั หาการจัดการขยะมูลฝอยของโรงเรยี นในสงั กัดสำนกั งานเขตพื้นท่กี ารศกึ ษา ประถมศกึ ษาพษิ ณุโลก เขต 3 ดา้ นปัญหาด้านการบริหารจดั การ ในโรงเรยี นขนาดเลก็ (n= 314) รายการประเมนิ ปญั หาดา้ นการบริหารจัดการ X S.D. ระดับปัญหา 1.26 ปานกลาง ปัญหาดา้ นการบรหิ ารจดั การ 3.14 1. การกำหนดวิสัยทศั น์ พันธกิจ เป้าหมายทเ่ี ก่ียวขอ้ งกบั 1.33 ปานกลาง 3.28 การจดั การขยะ 1.01 ปานกลาง 2. การจดั ทำโครงการและกจิ กรรมด้านการจดั การขยะมลู ฝอย 3.08 1.27 ปานกลาง 3.39 ในโรงเรียน 1.31 ปานกลาง 3.31 3. งบประมาณสำหรบั ดำเนินโครงการและกจิ กรรม 1.43 ปานกลาง 3.28 4. การแยกประเภทงาน จัดกลมุ่ งานเก่ยี วกับการจัดการขยะ 1.30 ปานกลาง ของโรงเรียน 3.32 1.36 ปานกลาง 5. การระบุขอบเขตงานของผูบ้ ริหาร ครู นกั เรยี น เก่ียวกับ 3.40 การจัดการขยะของโรงเรยี น 1.31 ปานกลาง 3.36 1.38 ปานกลาง 6. การแต่งตง้ั มอบหมายผ้รู บั ผิดชอบในการปฏิบัติงาน 3.33 1.16 ปานกลาง ด้านการจัดการขยะ 3.31 1.20 ปานกลาง 3.26 7. การสง่ เสริมพัฒนาบุคลากรด้านความรู้เก่ียวกบั การจดั การ 1.22 ปานกลาง ขยะมลู ฝอย 3.28 1.15 ปานกลาง 8. การปฏิบตั ิการตามคำสัง่ หรือการส่ังการด้านการจัดการ 3.29 ขยะมลู ฝอย 9. การสนับสนนุ สง่ เสรมิ และสรา้ งแรงจงู ใจในการปฏิบตั ิงาน 10. การตดิ ต่อสือ่ สาร ประสานกับผูเ้ กยี่ วข้องภายในโรงเรียน 11. การตดิ ต่อสอื่ สาร ประสานกบั ผเู้ กยี่ วข้องภายนอกโรงเรียน 12. การกำหนดตวั ช้ีวัดในการกำกับติดตาม และประเมินผล การปฏิบัติงาน 13. การกำกับตดิ ตาม และประเมินผลการปฏิบตั งิ านตามตัวชี้วัด ทีก่ ำหนด รวมเฉลี่ย จากตาราง 11 พบวา่ สภาพปญั หาการจัดการขยะมลู ฝอยของโรงเรยี นในสังกดั สำนกั งานเขต พื้นที่การศึกษาประถมศึกษาพิษณุโลก เขต 3 ปัญหาด้านการบริหารจัดการในโรงเรียนขนาดเล็ก โดยรวมอยู่ในระดับปานกลาง ( X = 3.29, S.D. = 1.15 ) เมื่อพิจารณาเป็นรายข้อ พบว่า

94 ทุกรายการอยู่ในระดับปานกลาง โดยมีรายการที่มีค่าเฉลี่ยของปัญหาสูงสุด ได้แก่ การปฏิบัติการ ตามคำสัง่ หรอื การสัง่ การด้านการจัดการขยะมูลฝอย ( X = 3.40, S.D. = 1.36 ) รองลงมาไดแ้ ก่ การแยกประเภทงาน จดั กลมุ่ งานเก่ยี วกับการจดั การขยะของโรงเรียน ( X = 3.39, S.D. = 1.27 ) การสนบั สนุน สง่ เสริมและสรา้ งแรงจงู ใจในการปฏบิ ตั ิงาน ( X = 3.36, S.D. = 1.31 ) ตามลำดับ ตาราง 12 สภาพปัญหาการจดั การขยะมลู ฝอยของโรงเรยี นในสงั กดั สำนกั งานเขตพนื้ ที่การศึกษา ประถมศกึ ษาพิษณุโลก เขต 3 ด้านการควบคมุ การทิ้งขยะมลู ฝอย ในโรงเรยี นขนาดเลก็ (n= 314) รายการประเมินปญั หาการควบคมุ การท้ิงขยะมลู ฝอย X S.D. ระดับปญั หา ปานกลาง 1. ปรมิ าณขยะมลู ฝอยในโรงเรียน 2.82 1.08 ปานกลาง 2. ขยะมลู ฝอยในโรงเรยี นสงผลตอ่ สุขภาพอนามัยของนักเรยี น 2.32 1.16 มาก มาก 3. โรงเรียนมกี ารประชาสมั พันธเ์ ร่ืองการทิ้งขยะมลู ฝอย 3.59 1.40 ปานกลาง ปานกลาง 4. โรงเรียนรณรงค์ในเรอ่ื งการทงิ้ ขยะมูลฝอย 3.63 1.39 ปานกลาง น้อย 5. นักเรยี นขาดจติ สำนึกที่ดใี นการควบคุมการทิ้งขยะมูลฝอย 2.68 1.23 ปานกลาง 6. นักเรยี นท้ิงขยะไมถ่ กู ท่ี 2.51 1.05 7. การกำหนดขอ้ ตกลงของโรงเรยี นเกีย่ วกับการท้ิงขยะมลู ฝอย 3.47 1.30 8. นกั เรยี นไม่ปฏิบัติตามขอ้ ตกลงของโรงเรียนเก่ยี วกับการทิง้ 2.48 1.14 ขยะมลู ฝอย รวมเฉลี่ย 2.94 0.89 จากตาราง 12 พบว่า สภาพปัญหาการจัดการขยะมูลฝอยของโรงเรียนในสังกัดสำนักงาน เขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาพิษณุโลก เขต 3 ปัญหาการควบคุมการทิ้งขยะมูลฝอยในโรงเรียน ขนาดเล็ก โดยรวมอยู่ในระดับปานกลาง ( X = 2.94, S.D. = 0.89 ) เมื่อพิจารณาเป็นรายข้อ พบว่า ส่วนใหญ่อยู่ในระดับปานกลาง มีสองข้ออยูใ่ นระดบั มาก โดยมีรายการที่มีค่าเฉลี่ยของปัญหา สูงสุด ได้แก่ โรงเรียนรณรงค์ในเรือ่ งการทิง้ ขยะมูลฝอย ( X = 3.63, S.D. = 1.39 ) รองลงมา ได้แก่ โรงเรียนมีการประชาสัมพันธ์เรื่องการทิ้งขยะมูลฝอย( X = 3.59, S.D. = 1.40 ) การกำหนดขอ้ ตกลงของโรงเรียนเกย่ี วกบั การทงิ้ ขยะมลู ฝอย( X = 3.47, S.D. = 1.30 ) ตามลำดับ

95 ตาราง 13 สภาพปัญหาการจดั การขยะมูลฝอยของโรงเรยี นในสงั กัดสำนกั งานเขตพืน้ ท่กี ารศึกษา ประถมศึกษาพษิ ณุโลก เขต 3 ดา้ นการรวบรวมขยะมลู ฝอย ในโรงเรียนขนาดเล็ก (n= 314) รายการประเมนิ ปญั หาดา้ นการรวบรวมขยะมลู ฝอย X S.D. ระดบั ปญั หา ปานกลาง 1. ความเพยี งพอของถังรองรับขยะมูลฝอย 3.46 1.20 นอ้ ย 2. ขยะมลู ฝอยล้นถงั เนอ่ื งจากขยะมลู ฝอยตกคา้ งหลายวัน 2.21 1.15 นอ้ ย ไมม่ ีผูด้ ูแลแกไ้ ขปญั หา ปานกลาง 3. ขยะในถังรองรับส่งกลิ่นเหม็น 2.10 1.05 น้อย ปานกลาง 4. มีการแยกถังขยะแบบชนิดของขยะ ไดแ้ ก่ กระดาษ ขวดแก้ว 3.37 1.37 ปานกลาง พลาสตกิ นอ้ ย ปานกลาง 5. นกั เรียนทงิ้ ขยะไมถ่ ูกต้องตรงตามประเภทของถงั ขยะ 2.46 1.05 6. จำนวนบุคลากรในการจดั เกบ็ ขยะมลู ฝอย 2.94 1.12 7. ความเพยี งพอของเครื่องมอื และอปุ กรณ์ในการจดั เก็บ 3.05 1.05 ขยะมลู ฝอย 8. นักเรยี นมีความเพกิ เฉยต่อการเกบ็ ขยะทพี่ บเห็นในโรงเรียน 2.44 1.07 รวมเฉล่ีย 2.75 0.76 จากตาราง 13 พบว่าสภาพปญั หาการจดั การขยะมลู ฝอยของโรงเรียนในสงั กัดสำนักงานเขต พื้นที่การศึกษาประถมศึกษาพิษณุโลก เขต 3 ปัญหาด้านการรวบรวมขยะมูลฝอยในโรงเรียนขนาด เล็ก โดยรวมอยู่ในระดบั ปานกลาง ( X = 2.75, S.D. = 0.76 ) เมื่อพิจารณาเป็นรายข้อ พบว่า ส่วนใหญ่อยู่ในระดับปานกลาง โดยมรี ายการท่มี ีค่าเฉลี่ยของปญั หาสงู สุด ไดแ้ ก่ ความเพียงพอของ ถงั รองรบั ขยะมูลฝอย( X = 3.46, S.D. = 1.20 ) รองลงมาได้แก่ มีการแยกถังขยะแบบชนิดของ ขยะ ได้แก่ กระดาษ ขวดแก้ว พลาสติก( X = 3.37, S.D. = 1.37 ) ความเพียงพอของเครือ่ งมือ และอปุ กรณ์ในการจัดเกบ็ ขยะมลู ฝอย ( X = 3.05, S.D. = 1.05 ) ตามลำดับ

96 ตาราง 14 สภาพปัญหาการจัดการขยะมูลฝอยของโรงเรียนในสังกัดสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษา ประถมศกึ ษาพิษณุโลก เขต 3 ดา้ นการการแปลงรูปของขยะมูลฝอย ในโรงเรียนขนาดเล็ก (n= 314) รายการประเมินปัญหาการแปลงรูปขยะมูลฝอย X S.D. ระดบั ปญั หา 1. ในชมุ ชนมีการซื้อขายขยะมูลฝอย 3.20 1.25 ปานกลาง 2. มกี ารใหค้ วามรแู้ ละประสบการณ์เก่ียวกับการนำขยะ 3.45 1.17 ปานกลาง มารีไซเคิล 3.48 1.18 ปานกลาง 3. มกี ารประชาสมั พนั ธเ์ ร่ืองการนำขยะมาทำให้เกิดประโยชน์ 3.37 1.14 ปานกลาง 4. ขยะมูลฝอยนำกลบั มาใช้ประโยชน์ 3.55 1.31 5. ทา่ นเล็งเห็นประโยชนข์ องขยะมูลฝอย 3.41 1.09 มาก ปานกลาง รวมเฉล่ยี จากตาราง 14 พบวา่ สภาพปัญหาการจัดการขยะมูลฝอยของโรงเรียนในสังกดั สำนักงานเขต พื้นที่การศึกษาประถมศึกษาพิษณุโลก เขต 3 ปัญหาด้านการแปลงรูปขยะมูลฝอยในโรงเรียนขนาด เล็ก โดยรวมอยู่ในระดับปานกลาง ( X = 3.41, S.D. = 1.09 ) เมื่อพิจารณาเป็นรายข้อ พบว่า ส่วนใหญ่อยู่ในระดับปานกลาง โดยมีรายการที่มีค่าเฉลี่ยของปัญหาสูงสุด ได้แก่ ท่านเล็งเห็น ประโยชน์ของขยะมลู ฝอย ( X = 3.55, S.D. = 1.31 ) รองลงมาไดแ้ ก่ มีการประชาสมั พันธเ์ รื่อง การนำขยะมาทำให้เกิดประโยชน์ ( X = 3.48, S.D. = 1.18 ) มีการให้ความรู้และประสบการณ์ เก่ยี วกบั การนำขยะมารไี ซเคิล ( X = 3.45, S.D. = 1.17 ) ตามลำดับ

97 ตาราง 15 สภาพปัญหาการจัดการขยะมูลฝอยของโรงเรียนในสังกัดสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษา ประถมศึกษาพิษณุโลก เขต 3 ดา้ นการกำจัดขยะมลู ฝอย ในโรงเรียนขนาดเลก็ (n= 314) รายการประเมินปัญหาการกำจัดขยะมูลฝอย X S.D. ระดบั ปัญหา ปานกลาง 1. การเผาขยะมูลฝอยในโรงเรยี นประจำ 3.06 1.28 ปานกลาง 2. บริเวณในการกำจัดขยะมูลฝอย สำหรับการเผาและการ 3.15 1.18 นอ้ ย ปานกลาง ฝังกลบ ปานกลาง ปานกลาง 3. โรงเรียนไมม่ ีแนวทางการปฏบิ ัตใิ นด้านการกำจัดขยะมลู ฝอย 2.24 1.11 ปานกลาง 4. นักเรยี นมีสว่ นรว่ มในการกำจัดขยะมลู ฝอย 3.47 1.29 5. ระยะทางจากโรงเรียนถงึ ทจี่ ัดทงิ้ ขยะมูลฝอย 2.58 1.20 6. โรงเรยี นมกี ารประชาสมั พันธใ์ นการกำจัดขยะมลู ฝอย 3.41 1.36 รวมเฉลยี่ 2.99 0.91 จากตาราง 15 พบวา่ สภาพปญั หาการจัดการขยะมลู ฝอยของโรงเรยี นในสงั กัดสำนักงานเขต พื้นที่การศึกษาประถมศกึ ษาพิษณุโลก เขต 3 ปัญหาด้านการกำจัดขยะมูลฝอยในโรงเรียนขนาดเลก็ โดยรวมอยู่ในระดับปานกลาง ( X = 2.99, S.D. = 0.91 ) เมื่อพิจารณาเป็นรายข้อ พบว่า ส่วนใหญอ่ ยู่ในระดับปานกลาง โดยมีรายการทีม่ คี ่าเฉล่ยี ของปญั หาสูงสุด ไดแ้ ก่ นักเรียนมีส่วนร่วม ในการกำจดั ขยะมูลฝอย ( X = 3.47, S.D. = 1.29 ) รองลงมาไดแ้ ก่ โรงเรยี นมีการประชาสมั พนั ธ์ ในการกำจดั ขยะมูลฝอย ( X = 3.41, S.D. = 1.36 ) บรเิ วณในการกำจดั ขยะมูลฝอย สำหรับการ เผาและการฝังกลบ ( X = 3.15, S.D. = 1.18 ) ตามลำดับ

98 1.4 ผลการศึกษาสภาพปัญหาการจัดการขยะมูลฝอยของโรงเรียนในสังกัดสำนักงาน เขตพน้ื ที่การศึกษาประถมศกึ ษาพษิ ณุโลก เขต 3 ในโรงเรียนขนาดกลาง ตาราง 16 สภาพปัญหาการจดั การขยะมูลฝอยของโรงเรียนในสังกดั สำนกั งานเขตพื้นท่กี ารศึกษา ประถมศึกษาพษิ ณโุ ลก เขต 3 ปญั หาด้านการบรหิ ารจัดการในโรงเรยี นขนาดกลาง (n= 121) รายการประเมนิ ปญั หาด้านการบริหารจดั การ X S.D. ระดบั ปัญหา ปัญหาดา้ นการบรหิ ารจดั การ 3.02 1.33 ปานกลาง 1. การกำหนดวสิ ัยทศั น์ พันธกิจ เป้าหมายทีเ่ กี่ยวขอ้ งกับ 3.07 1.42 ปานกลาง การจัดการขยะ 3.14 1.12 ปานกลาง 2. การจัดทำโครงการและกิจกรรมด้านการจดั การขยะมลู ฝอย 3.14 1.31 ปานกลาง ในโรงเรยี น 3.06 1.32 ปานกลาง 3. งบประมาณสำหรับดำเนินโครงการและกจิ กรรม 3.07 1.53 ปานกลาง 4. การแยกประเภทงาน จัดกลุ่มงานเก่ยี วกับการจัดการขยะ ของโรงเรยี น 3.11 1.25 ปานกลาง 5. การระบุขอบเขตงานของผ้บู ริหาร ครู นักเรยี น เกี่ยวกับ 3.15 1.42 ปานกลาง การจัดการขยะของโรงเรยี น 3.05 1.32 ปานกลาง 3.00 1.42 ปานกลาง 6. การแตง่ ตง้ั มอบหมายผรู้ บั ผิดชอบในการปฏบิ ตั ิงาน 3.07 1.18 ปานกลาง ด้านการจดั การขยะ 3.01 1.25 ปานกลาง 7. การส่งเสริมพฒั นาบุคลากรด้านความรูเ้ กย่ี วกบั การจดั การ ขยะมูลฝอย 3.02 1.22 ปานกลาง 3.07 1.20 ปานกลาง 8. การปฏบิ ตั ิการตามคำสั่ง หรือการส่ังการด้านการจดั การ ขยะมูลฝอย 9. การสนบั สนุน ส่งเสริมและสรา้ งแรงจงู ใจในการปฏบิ ัติงาน 10. การติดตอ่ สอื่ สาร ประสานกบั ผู้เก่ยี วขอ้ งภายในโรงเรียน 11. การติดตอ่ สอ่ื สาร ประสานกับผเู้ กีย่ วข้องภายนอกโรงเรียน 12. การกำหนดตวั ชว้ี ดั ในการกำกบั ติดตาม และประเมนิ ผล การปฏบิ ัติงาน 13. การกำกบั ติดตาม และประเมินผลการปฏิบตั งิ านตามตวั ช้ีวดั ทีก่ ำหนด รวมเฉล่ยี จากตาราง 16 พบว่า สภาพปัญหาการจัดการขยะมูลฝอยของโรงเรียนในสังกัดสำนักงาน เขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาพิษณุโลก เขต 3 ในโรงเรียนขนาดกลางโดยภาพรวมปัญหาด้านการ บริหารจัดการอยู่ในระดับปานกลาง ( X = 3.07, S.D. = 1.20) เมื่อพิจารณาเป็นรายข้อ พบว่า

99 รายการที่มีค่าเฉลี่ยของปัญหาการจัดการขยะมูลฝอยในระดับสูงสุด ได้แก่ การปฏิบัติการตามคำส่ัง หรือการสั่งการด้านการจัดการขยะมูลฝอย ( X = 3.15, S.D. = 1.42) รองลงมาได้แก่งบประมาณ สำหรับดำเนินโครงการและกิจกรรม( X = 3.14 S.D. = 1.12)และการแยกประเภทงาน จัดกลุ่มงาน เก่ยี วกบั การจดั การขยะของโรงเรยี น ( X = 3.14 S.D. = 1.31) ตามลำดับ ตาราง 17 สภาพปัญหาการจดั การขยะมลู ฝอยของโรงเรยี นในสังกัดสำนกั งานเขตพ้ืนท่ีการศกึ ษา ประถมศกึ ษาพิษณุโลก เขต 3 ด้านการควบคมุ การท้งิ ขยะมูลฝอยในโรงเรยี นขนาดกลาง (n= 121) รายการประเมนิ ปัญหาการควบคมุ การทิง้ ขยะมลู ฝอย X S.D. ระดับปญั หา ปานกลาง 1. ปริมาณขยะมลู ฝอยในโรงเรียน 3.15 1.27 ปานกลาง ปานกลาง 2. ขยะมลู ฝอยในโรงเรยี นสงผลต่อสุขภาพอนามยั ของนกั เรยี น 2.81 1.27 ปานกลาง ปานกลาง 3. โรงเรียนมกี ารประชาสัมพนั ธ์เรื่องการทิง้ ขยะมลู ฝอย 3.09 1.48 ปานกลาง ปานกลาง 4. โรงเรยี นรณรงคใ์ นเร่อื งการท้งิ ขยะมลู ฝอย 3.16 1.48 ปานกลาง 5. นักเรยี นขาดจิตสำนึกที่ดใี นการควบคุมการทิง้ ขยะมูลฝอย 3.16 1.19 ปานกลาง 6. นักเรยี นท้ิงขยะไมถ่ ูกท่ี 3.07 1.19 7. การกำหนดขอ้ ตกลงของโรงเรยี นเกี่ยวกับการทงิ้ ขยะมูลฝอย 3.08 1.30 8. นกั เรยี นไม่ปฏบิ ตั ติ ามข้อตกลงของโรงเรยี นเกย่ี วกับการทงิ้ ขยะมูลฝอย 2.93 1.22 รวมเฉลยี่ 3.03 1.06 จากตาราง 17 พบว่า สภาพปัญหาการจัดการขยะมูลฝอยของโรงเรียนในสังกัดสำนักงาน เขตพ้ืนท่ีการศึกษาประถมศกึ ษาพิษณุโลก เขต 3 ด้านการควบคมุ การท้ิงขยะมลู ฝอย ในโรงเรียนขนาด กลางโดยภาพรวมปญั หาด้านการควบคุมการทิ้งขยะมูลฝอยอยู่ในระดับปานกลาง ( X = 3.03, S.D. = 1.06) เมื่อพิจารณาเป็นรายข้อ พบว่า รายการที่มีคา่ เฉล่ียความตอ้ งการสูงสดุ ได้แก่ โรงเรยี นรณรงค์ ในเรอ่ื งการทิ้งขยะมูลฝอย ( X = 3.16, S.D. = 1.48) และ นกั เรียนขาดจติ สำนกึ ท่ดี ีในการควบคุมการ ทิ้งขยะมูลฝอย( X = 3.16, S.D. = 1.19) รองลงมาไดแ้ ก่ ปรมิ าณขยะมลู ฝอยในโรงเรียน ( X = 3.15, S.D. = 1.27) ตามลำดบั

100 ตาราง 18 สภาพปัญหาการจัดการขยะมลู ฝอยของโรงเรียนในสังกัดสำนักงานเขตพื้นที่การศกึ ษา ประถมศกึ ษาพษิ ณโุ ลก เขต 3 ด้านการรวบรวมขยะมูลฝอย ในโรงเรียนขนาดกลาง (n= 121) รายการประเมนิ ปัญหาด้านการรวบรวมขยะมูลฝอย X S.D. ระดับปญั หา ปานกลาง 1. ความเพียงพอของถังรองรบั ขยะมลู ฝอย 3.09 1.40 ปานกลาง 2. ขยะมลู ฝอยล้นถงั เนอ่ื งจากขยะมูลฝอยตกคา้ งหลายวนั น้อย ไมม่ ีผ้ดู ูแลแก้ไขปัญหา 2.57 1.21 ปานกลาง ปานกลาง 3. ขยะในถงั รองรบั สง่ กลน่ิ เหม็น 2.42 1.27 ปานกลาง 4. มกี ารแยกถงั ขยะแบบชนดิ ของขยะ ไดแ้ ก่ กระดาษ ขวดแกว้ ปานกลาง ปานกลาง พลาสตกิ 3.17 1.40 ปานกลาง 5. นกั เรียนทิ้งขยะไมถ่ กู ตอ้ งตรงตามประเภทของถังขยะ 2.97 1.24 6. จำนวนบคุ ลากรในการจัดเก็บขยะมูลฝอย 2.76 1.22 7. ความเพียงพอของเคร่อื งมอื และอปุ กรณใ์ นการจัดเก็บ ขยะมูลฝอย 2.90 1.16 8. นกั เรียนมคี วามเพกิ เฉยตอ่ การเก็บขยะท่ีพบเห็นในโรงเรียน 2.99 1.17 รวมเฉลย่ี 2.87 0.96 จากตาราง 18 พบว่า สภาพปัญหาการจัดการขยะมูลฝอยของโรงเรียนในสังกัดสำนักงาน เขตพ้นื ทก่ี ารศกึ ษาประถมศกึ ษาพิษณุโลก เขต 3 ในโรงเรยี นขนาดกลางด้านปัญหาการจัดการขยะมูล ฝอย ด้านการรวบรวมขยะมูลฝอยโดยรวมอยู่ในระดับปานกลาง ( X = 2.87, S.D. = 0.96) เมือ่ พิจารณาเป็นรายขอ้ พบว่า รายการที่มีคา่ เฉลี่ยปัญหาสงู สดุ ได้แก.่ มกี ารแยกถังขยะแบบชนิดของ ขยะ ได้แก่ กระดาษ ขวดแก้ว พลาสติกอยู่ในระดับปานกลาง ( X = 3.17, S.D. = 1.40) รองลงมา ไดแ้ ก่ ความเพียงพอของถงั รองรับขยะมูลฝอย( X = 3.09, S.D. = 1.40) ตามลำดับ

101 ตาราง 19 สภาพปัญหาการจัดการขยะมูลฝอยของโรงเรียนในสังกัดสำนักงานเขตพน้ื ท่กี ารศึกษา ประถมศกึ ษาพษิ ณุโลก เขต 3 ด้านการแปลงรปู ของขยะมูลฝอย ในโรงเรียนขนาดกลาง (n= 121) รายการประเมินปญั หาการแปลงรูปขยะมลู ฝอย X S.D. ระดบั ปญั หา 1. ในชุมชนมีการซอื้ ขายขยะมลู ฝอย 3.11 1.29 ปานกลาง 2. มกี ารให้ความร้แู ละประสบการณ์เกยี่ วกบั การนำขยะ 3.09 1.29 ปานกลาง มารไี ซเคิล 3.16 1.29 ปานกลาง 3. มกี ารประชาสัมพนั ธ์เรือ่ งการนำขยะมาทำให้เกิดประโยชน์ 3.12 1.23 ปานกลาง 4. ขยะมลู ฝอยนำกลับมาใช้ประโยชน์ 3.22 1.38 ปานกลาง 5. ทา่ นเล็งเห็นประโยชนข์ องขยะมูลฝอย 3.14 1.21 ปานกลาง รวมเฉลี่ย จากตาราง 19 พบว่า สภาพปัญหาการจัดการขยะมูลฝอยของโรงเรียนในสังกัดสำนักงาน เขตพนื้ ท่ีการศึกษาประถมศกึ ษาพษิ ณโุ ลก เขต 3 ในโรงเรยี นขนาดกลางด้านปัญหาการจัดการขยะมูล ฝอย ดา้ นการการแปลงรูปของขยะมูลฝอย มีปัญหาโดยรวมอยูใ่ นระดบั ปานกลาง ( X = 3.14, S.D. = 1.21) เมื่อพิจารณาเป็นรายข้อ พบว่า รายการที่มีค่าเฉลี่ยปัญหาสูงสุด ได้แก่ การเล็งเห็นประโยชน์ ของขยะมูลฝอย( X = 3.22, S.D. = 1.38) รองลงมาไดแ้ ก่ มกี ารประชาสัมพันธ์เรื่องการนำขยะมาทำ ให้เกิดประโยชน์ ( X = 3.16, S.D. = 1.29) ตามลำดบั

102 ตาราง 20 สภาพปญั หาการจัดการขยะมูลฝอยของโรงเรยี นในสงั กัดสำนกั งานเขตพ้ืนทก่ี ารศึกษา ประถมศึกษาพิษณโุ ลก เขต 3 ด้านการกำจัดขยะมูลฝอย ในโรงเรียนขนาดกลาง (n= 121) รายการประเมินปญั หาการกำจัดขยะมูลฝอย X S.D. ระดบั ปญั หา ปานกลาง 1. การเผาขยะมูลฝอยในโรงเรยี นประจำ 3.00 1.38 ปานกลาง 2. บริเวณในการกำจดั ขยะมลู ฝอย สำหรบั การเผาและการ น้อย ฝงั กลบ 3.01 1.38 ปานกลาง ปานกลาง 3. โรงเรยี นไมม่ ีแนวทางการปฏิบตั ใิ นดา้ นการกำจัดขยะมลู ฝอย 2.41 1.32 ปานกลาง ปานกลาง 4. นกั เรยี นมีส่วนรว่ มในการกำจัดขยะมูลฝอย 2.00 1.39 5. ระยะทางจากโรงเรียนถงึ ทจี่ ดั ทิง้ ขยะมูลฝอย 2.61 1.26 6. โรงเรยี นมีการประชาสมั พนั ธใ์ นการกำจัดขยะมลู ฝอย 3.12 1.41 รวมเฉลยี่ 2.86 1.12 จากตาราง 20 พบว่า สภาพปัญหาการจัดการขยะมูลฝอยของโรงเรียนในสังกัดสำนักงาน เขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาพิษณโุ ลก เขต 3 ในโรงเรียนขนากลางด้านปัญหาการจัดการขยะมลู ฝอย ดา้ นการกำจัดขยะมลู ฝอย โดยรวมอยใู่ นระดับปานกลาง ( X = 2.86, S.D. = 1.12) เม่ือพิจารณา เป็นรายข้อ พบว่า รายการที่มีค่าเฉลี่ยปัญหาสูงสุด ได้แก่ โรงเรียนมีการประชาสัมพันธ์ในการกำจัด ขยะมูลฝอย( X = 3.12, S.D. = 1.41) รองลงมาไดแ้ ก่ บรเิ วณในการกำจดั ขยะมูลฝอย สำหรบั การเผา และการฝงั กลบ( X = 3.01, S.D. = 1.38) ตามลำดบั

103 1.5 ผลการศึกษาสภาพปัญหาการจัดการขยะมูลฝอยของโรงเรียนในสังกดั สำนกั งานเขต พืน้ ท่ีการศกึ ษาประถมศกึ ษาพษิ ณโุ ลก เขต 3 ในโรงเรยี นขนาดใหญ่ ตาราง 21 สภาพปัญหาการจัดการขยะมูลฝอยของโรงเรียนในสังกัดสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษา ประถมศกึ ษาพิษณุโลก เขต 3 ปัญหาดา้ นการบริหารจดั การในโรงเรียนขนาดใหญ่ (n= 17) รายการประเมนิ ปญั หาดา้ นการบรหิ ารจดั การ X S.D. ระดับปัญหา ปญั หาดา้ นการบริหารจัดการ 3.41 1.54 ปานกลาง 1. การกำหนดวิสยั ทัศน์ พนั ธกิจ เป้าหมายทเ่ี กยี่ วขอ้ งกบั 3.29 1.40 ปานกลาง การจัดการขยะ 3.18 1.33 ปานกลาง 2. การจดั ทำโครงการและกจิ กรรมด้านการจดั การขยะมูลฝอย 3.06 1.39 ปานกลาง ในโรงเรียน 3.35 1.37 ปานกลาง 3. งบประมาณสำหรบั ดำเนินโครงการและกิจกรรม 3.24 1.68 ปานกลาง 4. การแยกประเภทงาน จดั กลุม่ งานเกีย่ วกบั การจัดการขยะ ของโรงเรยี น 3.06 1.71 ปานกลาง 5. การระบุขอบเขตงานของผูบ้ ริหาร ครู นกั เรยี น เกีย่ วกับ 3.29 1.36 ปานกลาง การจัดการขยะของโรงเรียน 3.12 1.58 ปานกลาง 6. การแต่งตั้งมอบหมายผูร้ ับผิดชอบในการปฏบิ ัติงาน 3.29 1.36 ปานกลาง ด้านการจดั การขยะ 3.29 1.10 ปานกลาง 3.65 1.11 7. การส่งเสริมพฒั นาบุคลากรดา้ นความรู้เกยี่ วกบั การจัดการ มาก ขยะมลู ฝอย 3.71 1.05 มาก 8. การปฏิบัตกิ ารตามคำสงั่ หรอื การสง่ั การด้านการจัดการ 3.30 1.27 ขยะมลู ฝอย ปานกลาง 9. การสนับสนนุ สง่ เสริมและสร้างแรงจูงใจในการปฏิบตั ิงาน 10. การติดต่อสอื่ สาร ประสานกบั ผู้เกย่ี วขอ้ งภายในโรงเรยี น 11. การติดตอ่ ส่อื สาร ประสานกบั ผ้เู ก่ยี วขอ้ งภายนอกโรงเรียน 12. การกำหนดตวั ช้วี ัดในการกำกับติดตาม และประเมนิ ผล การปฏบิ ัตงิ าน 13. การกำกบั ตดิ ตาม และประเมินผลการปฏิบัติงานตามตวั ช้วี ัด ทกี่ ำหนด รวมเฉลี่ย จากตาราง 21 พบว่า สภาพปัญหาการจัดการขยะมูลฝอยของโรงเรียนในสังกัดสำนักงาน เขตพ้ืนที่การศกึ ษาประถมศึกษาพษิ ณโุ ลก เขต 3 ปัญหาดา้ นการบริหารจัดการในโรงเรียนขนาดใหญ่ โดยรวมอยู่ในระดับปานกลาง ( X = 3.30, S.D. = 1.27) เมื่อพิจารณาเป็นรายข้อ พบว่า รายการ ประเมนิ สว่ นใหญม่ ีปญั หาอยู่ในระดับปานกลาง มีเพยี ง 2 รายการทมี่ ีปญั หาในระดับมาก โดยรายการ

104 ที่มีค่าเฉลี่ยของปัญหาสูงสุด ได้แก่ การกำกับติดตาม และประเมินผลการปฏิบัติงานตามตัวชี้วัด ที่กำหนด ( X = 3.71, S.D. = 1.05) รองลงมา ได้แก่ การกำหนดตัวชี้วัดในการกำกับติดตาม และ ประเมินผลการปฏบิ ัติงาน ( X = 3.65, S.D. = 1.11) และการกำหนดวสิ ัยทัศน์ พันธกจิ เป้าหมายท่ี เกี่ยวขอ้ งกบั การจัดการขยะ ( X = 3.41 , S.D. = 1.54) ตามลำดบั ตาราง 22 สภาพปัญหาการจัดการขยะมูลฝอยของโรงเรียนในสังกัดสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษา ประถมศึกษาพิษณุโลก เขต 3 ด้านการควบคุมการทิ้งขยะมูลฝอย ในโรงเรียนขนาดใหญ่ (n= 17) รายการประเมินปญั หาการควบคมุ การทิง้ ขยะมูลฝอย X S.D. ระดบั ปัญหา ปานกลาง 1. ปริมาณขยะมูลฝอยในโรงเรยี น 3.00 1.32 ปานกลาง ปานกลาง 2. ขยะมลู ฝอยในโรงเรยี นสงผลต่อสุขภาพอนามัยของนกั เรียน 2.71 1.31 ปานกลาง ปานกลาง 3. โรงเรียนมีการประชาสัมพันธเ์ รื่องการทง้ิ ขยะมลู ฝอย 3.24 1.60 ปานกลาง ปานกลาง 4. โรงเรยี นรณรงค์ในเรื่องการท้งิ ขยะมลู ฝอย 3.18 1.67 ปานกลาง 5. นักเรยี นขาดจติ สำนึกท่ีดีในการควบคุมการท้งิ ขยะมลู ฝอย 2.59 1.06 ปานกลาง 6. นักเรยี นทิง้ ขยะไม่ถกู ที่ 2.76 1.15 7. การกำหนดขอ้ ตกลงของโรงเรยี นเก่ยี วกับการท้ิงขยะมูลฝอย 3.18 1.59 8. นักเรียนไม่ปฏบิ ัตติ ามขอ้ ตกลงของโรงเรยี นเกี่ยวกบั การทงิ้ 2.65 0.93 ขยะมูลฝอย รวมเฉลี่ย 2.91 1.11 จากตาราง 22 พบว่า สภาพปัญหาการจัดการขยะมูลฝอยของโรงเรียนในสังกัดสำนักงาน เขตพ้นื ทก่ี ารศึกษาประถมศกึ ษาพษิ ณุโลก เขต 3 ดา้ นการควบคุมการทิง้ ขยะมูลฝอย ในโรงเรียนขนาด ใหญ่ มีสภาพปญั หาโดยรวมอยู่ในระดับปานกลาง ( X = 2.91, S.D. = 1.11) เมือ่ พจิ ารณาเป็นรายข้อ พบว่า ทุกรายการประเมินมีปัญหาอยู่ในระดับปานกลาง โดยรายการที่มีค่าเฉลี่ยของปัญหาสูงสุด ได้แก่ โรงเรียนมกี ารประชาสมั พันธเ์ ร่ืองการทิง้ ขยะมูลฝอย ( X = 3.24, S.D. = 1.60) รองลงมา ได้แก่ โรงเรียนรณรงค์ในเรื่องการทิ้งขยะมูลฝอย ( X = 3.18, S.D. = 1.67) การกำหนดข้อตกลงของ โรงเรียนเกี่ยวกับการทิ้งขยะมูลฝอย ( X = 3.18 , S.D. = 1.59) และปริมาณขยะมูลฝอยในโรงเรียน ( X = 3.00 , S.D. = 1.32) ตามลำดบั

105 ตาราง 23 สภาพปัญหาการจัดการขยะมูลฝอยของโรงเรียนในสังกัดสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษา ประถมศึกษาพษิ ณุโลก เขต 3 ด้านการรวบรวมขยะมลู ฝอยในโรงเรียนขนาดใหญ่ (n= 17) รายการประเมินปญั หาดา้ นการรวบรวมขยะมลู ฝอย X S.D. ระดบั ปญั หา ปานกลาง 1. ความเพยี งพอของถงั รองรบั ขยะมูลฝอย 3.35 1.32 ปานกลาง 2. ขยะมลู ฝอยล้นถงั เนือ่ งจากขยะมลู ฝอยตกค้างหลายวนั 2.59 1.12 ปานกลาง มาก ไม่มผี ดู้ ูแลแกไ้ ขปญั หา ปานกลาง 3. ขยะในถงั รองรับสง่ กล่ินเหม็น 3.00 1.32 ปานกลาง 4. มกี ารแยกถังขยะแบบชนิดของขยะ ได้แก่ กระดาษ ขวดแกว้ 3.65 1.27 มาก พลาสติก ปานกลาง ปานกลาง 5. นักเรียนทง้ิ ขยะไม่ถูกตอ้ งตรงตามประเภทของถังขยะ 3.06 1.25 6. จำนวนบุคลากรในการจดั เกบ็ ขยะมูลฝอย 3.41 1.23 7. ความเพยี งพอของเครื่องมือและอปุ กรณใ์ นการจดั เกบ็ 3.59 1.42 ขยะมูลฝอย 8. นักเรียนมคี วามเพิกเฉยตอ่ การเก็บขยะทีพ่ บเห็นในโรงเรยี น 2.82 1.07 รวมเฉลย่ี 3.18 0.97 จากตาราง 23 พบว่า สภาพปัญหาการจัดการขยะมูลฝอยของโรงเรียนในสังกัดสำนักงาน เขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาพิษณุโลก เขต 3 ด้านการรวบรวมขยะมูลฝอยในโรงเรียนขนาดใหญ่ มสี ภาพปญั หาโดยรวมอยู่ในระดับปานกลาง ( X = 3.18, S.D. = 0.97) เมอื่ พจิ ารณาเป็นรายข้อ พบวา่ รายการประเมินส่วนใหญ่มีสภาพปัญหาอยู่ในระดับปานกลาง โดยรายการที่มีค่าเฉลี่ยของสภาพ ปัญหาสูงสุด ได้แก่ มีการแยกถังขยะแบบชนิดของขยะ ได้แก่ กระดาษ ขวดแก้ว พลาสติก ( X = 3.65, S.D. = 1.27) รองลงมาไดแ้ ก่ ความเพียงพอของเคร่ืองมือและอปุ กรณใ์ นการจัดเก็บขยะมูลฝอย ( X = 3.59, S.D. = 1.42) และจำนวนบคุ ลากรในการจดั เก็บขยะมลู ฝอย ( X = 3.41 , S.D. = 1.23) ตามลำดบั

106 ตาราง 24 สภาพปัญหาการจัดการขยะมูลฝอยของโรงเรียนในสังกัดสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษา ประถมศึกษาพิษณุโลก เขต 3 ด้านการแปลงรูปของขยะมูลฝอย ในโรงเรียนขนาดใหญ่ (n= 17) รายการประเมนิ ปญั หาการแปลงรปู ขยะมูลฝอย X S.D. ระดับปัญหา 1. ในชุมชนมกี ารซอ้ื ขายขยะมูลฝอย 2.94 1.43 ปานกลาง 2. มีการให้ความรู้และประสบการณเ์ กี่ยวกับการนำขยะ 3.12 1.41 ปานกลาง มารไี ซเคลิ 3.24 1.52 ปานกลาง 3. มีการประชาสัมพันธเ์ รื่องการนำขยะมาทำใหเ้ กิดประโยชน์ 3.11 1.36 ปานกลาง 4. ขยะมูลฝอยนำกลับมาใช้ประโยชน์ 3.41 1.18 ปานกลาง 5. ทา่ นเล็งเหน็ ประโยชนข์ องขยะมูลฝอย 3.16 1.23 ปานกลาง รวมเฉลย่ี จากตาราง 24 พบว่า สภาพปัญหาการจัดการขยะมูลฝอยของโรงเรียนในสังกัดสำนักงาน เขตพืน้ ทก่ี ารศกึ ษาประถมศึกษาพิษณโุ ลก เขต 3 ดา้ นการแปลงรูปของขยะมูลฝอย ในโรงเรียนขนาด ใหญ่ มีสภาพปญั หาโดยรวมอย่ใู นระดบั ปานกลาง ( X = 3.16, S.D. = 1.23) เมอ่ื พิจารณาเป็นรายข้อ พบว่า ทุกรายการประเมินมีสภาพปัญหาอยู่ในระดับปานกลาง โดยรายการที่มีค่าเฉลี่ยของสภาพ ปญั หาสงู สุด ได้แก่ ทา่ นเลง็ เหน็ ประโยชนข์ องขยะมูลฝอย ( X = 3.41, S.D. = 1.18) รองลงมา ได้แก่ มีการประชาสัมพันธเ์ รื่องการนำขยะมาทำให้เกิดประโยชน์ ( X = 3.24, S.D. = 1.52) และมีการให้ ความรแู้ ละประสบการณเ์ กยี่ วกับการนำขยะมารีไซเคิล ( X = 3.12 , S.D. = 1.41) ตามลำดบั

107 ตาราง 25 สภาพปัญหาการจัดการขยะมูลฝอยของโรงเรียนในสังกัดสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษา ประถมศึกษาพษิ ณุโลก เขต 3 ด้านการกำจัดขยะมูลฝอย ในโรงเรียนขนาดใหญ่ (n= 17) รายการประเมนิ ปญั หาการกำจดั ขยะมลู ฝอย X S.D. ระดับปัญหา 1. การเผาขยะมูลฝอยในโรงเรียนประจำ 2.41 1.58 ปานกลาง 2. บริเวณในการกำจดั ขยะมูลฝอย สำหรบั การเผาและการ 2.65 1.54 ปานกลาง ฝงั กลบ 3. โรงเรียนไม่มีแนวทางการปฏิบตั ิในดา้ นการกำจัดขยะมลู ฝอย 2.71 1.31 ปานกลาง 4. นกั เรียนมสี ว่ นร่วมในการกำจัดขยะมลู ฝอย 3.35 1.54 ปานกลาง 5. ระยะทางจากโรงเรยี นถงึ ทีจ่ ัดท้ิงขยะมูลฝอย 2.76 1.25 ปานกลาง 6. โรงเรยี นมีการประชาสัมพนั ธ์ในการกำจดั ขยะมลู ฝอย 3.59 1.27 มาก รวมเฉล่ยี 2.91 1.05 ปานกลาง จากตาราง 25 พบว่า สภาพปัญหาการจัดการขยะมูลฝอยของโรงเรียนในสังกัดสำนักงาน เขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาพิษณุโลก เขต 3 ด้านการกำจัดขยะมูลฝอยในโรงเรียนขนาดใหญ่ มสี ภาพปญั หาโดยรวมอยู่ในระดับปานกลาง ( X = 2.91, S.D. = 1.05) เม่ือพจิ ารณาเป็นรายข้อ พบว่า รายการประเมินสว่ นใหญ่มีสภาพปัญหาอยใู่ นระดับระดับปานกลาง มเี พยี ง 1 รายการทีม่ สี ภาพปัญหา อยใู่ นระดับมาก โดยรายการทีม่ คี า่ เฉลยี่ ของสภาพปญั หาสงู สุด ไดแ้ ก่ โรงเรยี นมีการประชาสัมพันธ์ใน การกำจัดขยะมลู ฝอย ( X = 3.59, S.D. = 1.27) รองลงมา ได้แก่ นกั เรียนมีสว่ นรว่ มในการกำจดั ขยะ มูลฝอย ( X = 3.35, S.D. = 1.54) ระยะทางจากโรงเรยี นถงึ ท่ีจดั ทิง้ ขยะมูลฝอย ( X = 2.76 , S.D. = 1.05) ตามลำดับ จากผลการศึกษาสภาพปัญหาการจัดการขยะมูลฝอยของโรงเรียน ในสังกัดสำนักงานเขต พืน้ ท่ีการศกึ ษาประถมศึกษาพิษณุโลก เขต 3 ในโรงเรยี นขนาดเลก็ โรงเรยี นขนาดกลาง และโรงเรียน ขนาดใหญ่ นำรายการประเด็นปญั หาท่ีมีค่าเฉลี่ยสูงสุด 3 อนั ดบั แรก ในปัญหาดา้ นการบริหารจัดการ ปัญหาด้านการจัดการขยะมูลฝอย ใน 4 ปัญหาย่อย ได้แก่ ปัญหาการควบคุมการทิ้งขยะมูลฝอย ปัญหาการรวบรวมขยะมูลฝอย ปัญหาการแปลงรูปขยะมูลฝอย และปัญหาการกำจัดขยะมูลฝอย ไดผ้ ลดงั ตาราง 26

108 ตาราง 26 สรปุ สภาพปัญหาการจดั การขยะมลู ฝอยของโรงเรยี น ในสงั กัดสำนกั งานเขตพ้นื ที่การศึกษา ประถมศึกษาพษิ ณโุ ลก เขต 3 โรงเรียนขนาดเลก็ โรงเรยี นขนาดกลาง โรงเรยี นขนาดใหญ่ ปญั หาด้านการบริหารจัดการ 1. การปฏบิ ัตติ ามคำสง่ั หรือการ 1. การปฏิบตั ติ ามคำสัง่ หรอื การ 1. การกำกับติดตาม และ สั่งการด้านการจัดการขยะมูล สั่งการด้านการจัดการขยะมูล ประเมนิ ผลการปฏบิ ตั ิงานตาม ฝอย ฝอย ตวั ช้วี ดั ที่กำหนด 2. ง บปร ะ มาณสำหร ับก าร 2.การแยกประเภทงาน จัดกลุ่ม 2. การกำหนดตัวช้วี ัดในการ ดำเนนิ โครงการ งานเกี่ยวกับการจัดการขยะ กำกบั ติดตาม และประเมินผล 3. การแยกประเภทงาน จดั กลุ่ม โรงเรยี น การปฏิบัตงิ าน งานเกี่ยวกับการจัดการขยะ 3. การสนับสนุน ส่งเสริมและ 3. การกำหนดวสิ ัยทศั น์ โรงเรยี น สร้างแรงจูงใจในการปฏบิ ัติงาน พนั ธกจิ เป้าหมายที่เก่ียวข้องกบั การจัดการขยะ ปญั หาการจดั การขยะมลู ฝอย •การควบคมุ การท้ิงขยะมลู ฝอย 1. โรงเรียนรณรงค์ในเรื่องการ 1. นักเรียนขาดจิตสำนึกที่ดีใน 1. โรงเรียนขาดการ ทิง้ ขยะมลู ฝอย การควบคมุ การทง้ิ ขยะมลู ฝอย ประชาสัมพนั ธเ์ ร่ืองการทิง้ ขยะ 2. โรงเรียนมีการประชาสัมพนั ธ์ 2. โรงเรียนรณรงค์ในเรื่องการ มลู ฝอย เรือ่ งการทงิ้ ขยะมูลฝอย ท้งิ ขยะมลู ฝอย 2. โรงเรียนรณรงค์ในเรื่องการ 3. การกำหนดข้อตกลงของ 3. ปริมาณขยะมูลฝอยใน ทง้ิ ขยะมลู ฝอย โรงเรียนเกี่ยวกับการทิ้งขยะ โรงเรียน 3. การกำหนดข้อตกลงของ มูลฝอย โรงเรียนเกี่ยวกับการทิ้งขยะ มูลฝอย •การรวบรวมขยะมลู ฝอย 1. ความเพียงพอของถังรองรับ 1. มีการแยกถงั ขยะแบบชนดิ 1. มกี ารแยกถังขยะแบบชนดิ ขยะมลู ฝอย ของขยะ ไดแ้ ก่ กระดาษ ของขยะ ได้แก่ กระดาษ 2. มกี ารแยกถังขยะแบบชนิด ขวดแก้ว พลาสตกิ ขวดแก้ว พลาสตกิ ของขยะ ไดแ้ ก่ กระดาษ 2. ความเพียงพอของถังรองรบั 2. ความเพียงพอของเครื่องมือ ขวดแกว้ พลาสตกิ ขยะมูลฝอย และอุปกรณ์ในการจัดเก็บขยะ 3. ความเพยี งพอของเคร่อื งมอื 3. นกั เรยี นมคี วามเพิกเฉยต่อ มูลฝอย และอปุ กรณใ์ นการจัดเก็บขยะ การเก็บขยะท่พี บเหน็ ใน 3. จำนวนบคุ ลากรในการจัดเก็บ มูลฝอย โรงเรยี น ขยะมูลฝอย

109 ตาราง 26 (ตอ่ ) โรงเรียนขนาดเลก็ โรงเรยี นขนาดกลาง โรงเรยี นขนาดใหญ่ ปัญหาการจดั การขยะมูลฝอย 1. ไม่เล็งเห็นประโยชน์ของขยะ 1. ไมเ่ ล็งเห็นประโยชน์ของขยะ มลู ฝอย •การแปลงรูปของขยะมูลฝอย มูลฝอย 2. ขาดการประชาสัมพนั ธเ์ รื่อง 1. ไม่เล็งเห็นประโยชนข์ องขยะ 2. ขาดการประชาสัมพันธเ์ รื่อง การนำขยะมาทำใหเ้ กิด มูลฝอย การนำขยะมาทำใหเ้ กดิ ประโยชน์ 2. ขาดการประชาสัมพนั ธ์เรอ่ื ง ประโยชน์ 3. การให้ความรูแ้ ละ การนำขยะมาทำใหเ้ กิด 3. การใหค้ วามร้แู ละ ประสบการณเ์ กีย่ วกับการนำ ประโยชน์ ประสบการณเ์ ก่ยี วกบั การนำ ขยะมารีไซเคิล 3. ขยะมูลฝอยนำกลับมาใช้ ขยะมารีไซเคลิ ประโยชน์ 1. นักเรยี นไมม่ ีส่วนร่วมในการ 1. โรงเรียนขาดการ กำจัดขยะมูลฝอย •การกำจัดขยะมูลฝอย ประชาสัมพนั ธ์ในการกำจัดขยะ 2. โรงเรยี นขาดการ 1. โรงเรยี นมีการประชาสัมพันธ์ มลู ฝอย ประชาสมั พันธใ์ นการกำจัดขยะ ในการกำจัดขยะมลู ฝอย 2. นักเรียนไมม่ ีส่วนรว่ มในการ มลู ฝอย 2. บริเวณในการกำจัดขยะมูล กำจัดขยะมลู ฝอย 3. ไม่มีบริเวณในการกำจัดขยะ ฝอย สำหรับการเผา และการ 3. ระยะทางจากโรงเรียนถึงทีจ่ ัด มูลฝอย สำหรับการเผาและการ ฝังกลบ ทิง้ ขยะมูลฝอย ฝังกลบ 3. การเผาขยะมลู ฝอยใน โรงเรียนประจำ จากตาราง 26 สภาพปัญหาที่พบในโรงเรียนทง้ั สามขนาด ไดแ้ ก่ 1. ด้านการบริหารจัดการ ปัญหาที่พบคือ การกำหนดวิสัยทัศน์ พันธกิจ เป้าหมายที่ เก่ยี วขอ้ งกับการจัดการขยะ งบประมาณสำหรับการดำเนนิ โครงการ การแยกประเภทงาน จดั กลมุ่ งาน เกี่ยวกับการจัดการขยะโรงเรียน การปฏิบัติตามคำสั่ง หรือการสั่งการด้านการจัดการขยะมูลฝอย การสนับสนุน ส่งเสริมและสร้างแรงจูงใจในการปฏิบัติงาน การกำหนดตัวชี้วัดในการกำกับติดตาม และประเมินผลการปฏิบตั งิ าน การกำกบั ตดิ ตาม และประเมนิ ผลการปฏิบัติงานตามตวั ชีว้ ัดทีก่ ำหนด 2. ดา้ นสภาพปัญหาการจัดการขยะ 2.1 การควบคุมการทิ้งขยะมูลฝอย ปัญหาที่พบคือ นักเรียนขาดจิตสำนึกที่ดีในการ ควบคุมการทง้ิ ขยะมูลฝอย โรงเรยี นรณรงคใ์ นเรื่องการทงิ้ ขยะมูลฝอย โรงเรยี นขาดการประชาสัมพันธ์ เรื่องการทิ้งขยะมูลฝอย การกำหนดข้อตกลงของโรงเรียนเกี่ยวกับการทิ้งขยะมูลฝอย ปริมาณขยะ มลู ฝอยในโรงเรยี น

110 2.2 การรวบรวมขยะมูลฝอย ปญั หาทพี่ บคือ มีการแยกถังขยะแบบชนดิ ของขยะ ได้แก่ กระดาษขวดแก้ว พลาสตกิ ความเพียงพอของถงั รองรับขยะมลู ฝอย ความเพียงพอของเครอื่ งมอื และ อปุ กรณใ์ นการจดั เกบ็ ขยะมูลฝอย นักเรียนมีความเพกิ เฉยต่อการเก็บขยะท่ีพบเหน็ ในโรงเรียน จำนวน บคุ ลากรในการจัดเก็บขยะมลู ฝอย 2.3 การแปลงรูปขยะมูลฝอย ปัญหาที่พบคือ ไม่เล็งเห็นประโยชน์ของขยะมูลฝอย ขาดการประชาสมั พันธเ์ รอื่ งการนำขยะมาทำใหเ้ กิดประโยชน์ การให้ความรแู้ ละประสบการณ์เก่ียวกับ การนำขยะมารีไซเคิล ขยะมูลฝอยนำกลับมาใชป้ ระโยชน์ 2.4 การกำจัดขยะมูลฝอย ปัญหาที่พบคือ โรงเรียนขาดการประชาสัมพันธ์ในการกำจัด ขยะมูลฝอย นกั เรยี นไม่มสี ว่ นร่วมในการกำจดั ขยะมลู ฝอย ไมม่ ีบรเิ วณในการกำจัดขยะมลู ฝอย สำหรบั การเผาและการฝังกลบ การเผาขยะมลู ฝอยในโรงเรยี นประจำ ระยะทางจากโรงเรยี นถึงทจี่ ัดทิง้ ขยะมลู ฝอย ตอนท่ี 2 ผลการศึกษาพัฒนาแนวทางการบริหารจัดการขยะทเี่ น้นกระบวนการสรา้ งจิตสำนกึ ด้านการจัดการขยะมูลฝอยของนักเรียนในโรงเรียน สังกัดสำนักงานเขตพน้ื ทีก่ ารศึกษา ประถมศึกษาพิษณโุ ลก เขต 3 จากสภาพปัญหาข้างต้นคณะวิจัยได้เล็งเห็นว่า การแก้ไขปัญหาการจัดการขยะมูลฝอย ในโรงเรียนจะประสบความสำเร็จได้อย่างยั่งยืนนั้น ต้องเกิดจากการบริหารจัดการภายในโรงเรียน ไปพร้อมกับการสร้างจิตสำนึกให้ผูม้ ีส่วนเก่ียวข้องโดยเฉพาะนักเรียน ครู ผู้บริหาร ผู้ปกครอง ชุมชน และหน่วยงานองค์กรต่างๆ จึงได้พัฒนาแนวทางการบริหารจัดการขยะที่เน้นกระบวนการสร้าง จิตสำนึกด้านการจัดการขยะมูลฝอยของนักเรียนในโรงเรียน สังกัดสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษา ประถมศึกษาพิษณุโลก เขต 3 โดยใช้วิธีการสนทนากลุ่มออนไลน์กับผู้บริหารสถานศึกษา และครู ผู้รบั ผดิ ชอบโครงการ ในโรงเรยี นท่ีประสบความสำเร็จในด้านการจัดการขยะมูลฝอย และส่ิงแวดล้อม ในโรงเรียน ทัง้ ในโรงเรียนขนาดเลก็ ขนาดกลาง และขนาดใหญ่ ดา้ นการบริหารจดั การ ปัญหาที่พบคือ การกำหนดวิสัยทัศน์ พันธกิจ เป้าหมายที่เกี่ยวข้องกับการจัดการขยะ งบประมาณสำหรับการดำเนินโครงการ การแยกประเภทงาน จัดกลุ่มงานเกี่ยวกับการจัดการขยะ โรงเรยี น การปฏบิ ัตติ ามคำส่ัง หรือการสัง่ การดา้ นการจดั การขยะมูลฝอย การสนบั สนุน ส่งเสริมและ สรา้ งแรงจงู ใจในการปฏบิ ัติงาน การกำหนดตวั ชี้วัดในการกำกบั ตดิ ตาม และประเมินผลการปฏบิ ัติงาน การกำกับตดิ ตาม และประเมินผลการปฏิบัตงิ านตามตวั ชวี้ ัดทก่ี ำหนด แนวทางการบรหิ ารจัดการ การบรหิ ารจดั การขยะมูลฝอยในโรงเรียนจะประสบความสำเร็จได้นน้ั โรงเรียนจะต้องมีการ ดำเนนิ การในด้านตา่ งๆ ดังนี้ 1) การวางแผน (Planning) โรงเรยี นตอ้ งให้ความสำคัญในเรือ่ งขยะมูลฝอยภายในโรงเรียน โดยผู้บริหารจะเป็นผู้มีส่วนสำคัญในการขับเคลื่อนการดำเนินการต่างๆ โดยเริ่มจากการสร้างความ ตระหนกั ให้กับคณะครู นกั เรยี น และบคุ ลากรทุกคนในโรงเรยี นให้มเี ปา้ หมายท่ีชัดเจนรว่ มกนั มุ่งท่ีจะ

111 แก้ปัญหาที่พบในโรงเรียน โดยเกิดจากการมีส่วนร่วมของผู้เกี่ยวข้องทุกฝ่ายทั้งภายในและภายนอก โรงเรียน ได้แก่ คณะกรรมการสถานศึกษา ชุมชน ผู้ปกครอง และนำมาเป็นส่วนหนึ่งในการสร้าง วิสัยทศั น์ เพอื่ กำหนดพันธกจิ และเปา้ หมายท่ชี ัดเจนร่วมกัน “ภายในโรงเรียนผมเหน็ ว่าจะตอ้ งมกี ารต้งั เปา้ หมายร่วมกันในเรื่องของ โรงเรียนปลอดขยะตอ้ งมเี ปา้ หมายร่วมกันก่อนและจะตอ้ งไดร้ บั ความรว่ มมือ จากครู นักเรียน และบุคลากรในโรงเรยี นทกุ คน” (ผู้บริหาร / กลาง 3) “โรงเรียนไดก้ ำหนดวสิ ยั ทัศน์ พฒั นาส่งิ แวดล้อม โดยเอาชมุ ชนมามีสว่ นรว่ ม ในการจัดการส่งิ แวดล้อม สว่ นใหญช่ มุ ชนมีส่วนร่วมทุกกิจกรรมของเรา เราเน้น การมีส่วนร่วมในทกุ ข้นั ตอน กำหนดเป็นพนั ธกจิ จัดทำโครงการบรรจุดไวใ้ นแผน เราให้ผนู้ ำชมุ ชนมีส่วนร่วมทกุ ครง้ั ในการประชมุ คณะกรรมการสถานศกึ ษา จะบรรจไุ ว้ในวาระประชุมทุกครง้ั เพื่อใหเ้ คา้ ชว่ ยกนั คิดแกป้ ญั หาร่วมกัน เพราะมนั เปน็ ปัญหาทีเ่ กี่ยวข้องสัมพนั ธก์ บั ชุมชนดว้ ย” (ผบู้ รหิ าร / เล็ก 4) “โรงเรียนของเราก็ได้จัดกำหนดวิสยั ทัศน์ ให้ความสำคัญในเร่ืองของขยะ โดยเปน็ การบรู ณาการ ด้านการบริหารจัดการขยะและสง่ิ แวดล้อม โดยให้ บุคลากรของโรงเรียนและคณะกรรมการสถานศกึ ษาเขา้ มามีส่วนร่วมในการ กำหนดกิจกรรมแตล่ ะประเภท” (ผู้บริหาร / กลาง 4) “จากสภาพปัจจบุ ันและปญั หาในการบรหิ ารจัดการขยะในโรงเรียนในระยะ แรกๆ พบปัญหาเรื่องขยะเปียก ขยะรไี ซเคลิ ใบไม้ ขยะท่วั ไป พอได้ปญั หา ก็นำมาวิเคราะห์ในรูปของคณะกรรมการร่วมกับสภานกั เรยี น และมคี ณะ กรรมการห้องเรยี นสีขาวก็ให้ทำสอดคล้องกันเลย พอไดป้ ญั หาเรากน็ ำมา กำหนดวสิ ยั ทัศนข์ องโรงเรยี นว่า “โรงเรยี นยคุ ใหม่ รว่ มใจลดขยะ” แลว้ กำหนดกลยทุ ธ์อีก 4 ข้อ” (ผบู้ ริหาร / ใหญ่ 1) “การกำหนดนโยบายเกี่ยวกับการบริหารจดั การขยะจะอยูต่ งั้ แต่ในวิสยั ทัศน์ โรงเรยี นบ้านหนองหนิ เปน็ โรงเรยี นแหง่ การเรียนรู้ โรงเรยี นแห่งความสุข ซ่ึงวิสัยทศั น์ของโรงเรยี นบ้านหนองหนิ ไม่ได้ชี้ชดั เจาะจงเร่อื งขยะ แตก่ าร จัดการขยะจะสอดแทรกอย่ใู นพนั ธกจิ ซง่ึ ใช้กิจกรรมจิตศึกษา PBL และ PLC” (ผบู้ ริหาร / ใหญ่ 2)

112 เมอื่ โรงเรียนได้มกี ารกำหนดวิสัยทัศน์ พันธกจิ และเปา้ หมายที่ชัดเจนร่วมกนั แล้ว โรงเรียน ต้องวางแผนจัดทำโครงการและออกแบบกจิ กรรมต่างๆ ให้สอดคล้องเชื่อมโยงไปสู่เป้าหมายเดยี วกนั คือการบริหารจัดการขยะของโรงเรียน โดยโครงการ/กิจกรรมที่กำหนดขึ้นควรมีความหลากหลาย ครอบคลุมทุกกลุ่มเป้าหมายให้มีโอกาสได้เข้าร่วม และมีการจัดสรรงบประมาณไว้รองรับ สำหรับ การดำเนินโครงการ/กิจกรรมต่าง ๆ ซึ่งจากการศึกษาในครั้งนี้พบว่าโรงเรียนที่ประสบความสำเร็จ ด้านการบริหารจัดการขยะนั้น ไม่มีปัญหาในเรื่องของงบประมาณในการดำเนินงาน เนื่องจาก ไม่จำเปน็ ต้องใชง้ บประมาณจำนวนมาก และสว่ นหนงึ่ ได้รับความร่วมมือในการสนับสนุนงบประมาณ จากหน่วยงาน องค์กรตา่ งๆ ภายนอกโรงเรียน “ไมจ่ ำเปน็ ตอ้ งใช้งบประมาณมากนกั แตเ่ ปน็ การทำอยา่ งไรทจี่ ะสรา้ ง จิตสำนกึ ความรบั ผิดชอบต่อสังคม การอบรมจากภายนอกหรือภายใน แนวปฏบิ ตั ิ ความรว่ มมอื ของบุคลากร ครู ผบู้ ริหาร ผู้ปกครอง ชุมชน เป็นสว่ นสำคัญในการชว่ ยบริหารจัดการขยะในโรงเรียน” (ผ้บู ริหาร / ใหญ่ 4) “แรกเรมิ่ เดิมทีน้นั ไดพ้ ดู คุยกับองคก์ ารบริหารสว่ นตำบลบ้านดง ของบประมาณในการทำธนาคารขยะ นานมาแลว้ ไดร้ บั งบประมาณ มาทำการอบรมการคดั แยกขยะ มาให้ความรู้ ในปัจจุบันโรงเรยี นเรา แทบจะไมม่ ขี ยะในโรงเรยี น” (ผบู้ รหิ าร / กลาง 6) “งบประมาณกส็ ำคญั เราต้องมีให้เคา้ ถ้าโรงเรยี นไมม่ ี ก็ต้องประสานจาก อบต. ผู้ปกครอง สร้างเครอื ขา่ ยใหค้ รูทกุ คนมสี ่วนรว่ ม นักเรยี น ผู้ปกครอง ผูน้ ำในท้องถ่นิ บางทีเค้ามงี บประมาณอยู่แลว้ อบต.จะมที นุ มีงบมหาศาล ถา้ เราไปเสาะแสวงหาเราจะไดง้ บมาสนับสนุน” (ผ้บู รหิ าร / เล็ก 6) 2) การจัดการองค์กร (Organizing) โรงเรียนต้องมีการร่วมกันพิจารณาแยกประเภทงาน จัดกลุม่ งาน ออกแบบงาน และระบขุ อบเขตของงานเกี่ยวกับการบรหิ ารจดั การขยะในโรงเรียน สำหรับ ผู้มีส่วนร่วมแตล่ ะคนว่าใครมีบทบาทหน้าท่ีความรับผิดชอบอย่างไร ระบุรายละเอียดของงาน วิธีการ ทำงานให้ชดั เจน เพอ่ื ใหก้ ารดำเนินงานตามภารกิจขององค์การบรรลุวัตถปุ ระสงคแ์ ละเปา้ หมายอย่างมี ประสิทธิภาพ โดยเริ่มตั้งแต่บทบาทหน้าที่ของผู้บริหารซึ่งเป็นหลักสำคัญในการพัฒนางานทุกด้าน ของโรงเรียน บทบาทหน้าที่ของครูผู้รบั ผิดชอบโครงการ ครูประจำชั้น นักการภารโรง แม่ครัว แม่ค้า ภายในโรงเรียน การแบง่ เขตพื้นทบ่ี รเิ วณทรี่ ับผิดชอบ การจัดต้ังธนาคารขยะ จัดให้มีถงั รองรับขยะมูล ฝอยแยกตามชนิดต่าง ๆ กำหนดบริเวณในการกำจัดขยะมูลฝอย สำหรับการเผาและการฝังกลบ เปน็ ตน้

113 “เรมิ่ จากทา่ นผู้อำนวยการเลยที่สนับสนุนทกุ ด้าน และถา้ มโี อกาสไดม้ ีสว่ นรว่ ม กจ็ ะเขา้ รว่ มดว้ ย แลว้ รองลงมากจ็ ะเป็นคุณครูผรู้ ับผดิ ชอบโครงการจดั การขยะ ไม่ใช่เป็นการจัดการขยะของโรงเรยี นอย่างเดียวเพราะว่าในช้นั เรยี นของตวั เอง ของใครของมนั แต่ละช้นั กม็ ีการจัดการขยะเชน่ เดยี วกนั แล้วกท็ ่ีสำคญั ท่สี ุดน่าจะ เป็นนักเรยี นทุกๆ คน” (ครู / เล็ก 4) “โครงการนก้ี ็จะมคี ณะกรรมการโรงเรยี นเป็นคณะกรรมการสิ่งแวดลอ้ ม ในการดแู ลสิ่งแวดล้อมและขยะดว้ ย มีการแบ่งบริเวณดแู ลได้ 10 พ้ืนท่ี ท่ีต้องดแู ลตามกำลงั ความสามารถ นกั เรยี นช้ัน ป.1 กจ็ ะดูแลบริเวณเลก็ ๆ ใตต้ น้ ไม้บริเวณศาลสมเด็จพระนเรศวร ข้างห้องเรยี นในโรงเรียน” (ผบู้ ริหาร / กลาง 3) “เร่ิมจากครคู รบั ไดส้ ร้างท่ีคัดแยกขยะไว้เตรียม ให้นักเรยี นนะครับ เปน็ หมวดหมู่แลว้ นกั เรียนกจ็ ะมีทมี งานนกั เรียนนะครบั ท่เี ปน็ จิตอาสา สมัครเขา้ มาทำหนา้ ทคี่ วบคมุ บัญชี คุมเรอ่ื งการคัดแยกทุกวันนะครบั ก็จะมเี จ้าหนา้ ท่ปี ระจำ ด้านกลไกการทำงานของเราก็เราจะรับซ้อื ขยะ อาทิตยล์ ะ 1 ครั้งนะครับ โดยจะใช้ช่วงเวลาวา่ งช่วงกลางวันช่วงเยน็ การรับซ้ือกจ็ ะให้นักเรยี นแต่ละชนั้ นะครับ (ครู / กลาง 7) “การจัดการองคก์ ร กจ็ ะมีคณะกรรมการเรม่ิ ต้ังแต่ครูประจำชั้นแต่ละชั้น จะตอ้ งรูว้ ่าจะดูแลส่ิงแวดลอ้ ม ดูแลพนื้ ทีร่ วมถึงขยะบรเิ วณไหนบ้าง โดยมี ครเู วรประจำวันเป็นทีมงานร่วมกับคณะสภานักเรียนตรวจประเมินรายวนั นำผลมาสรุปเป็นรายสัปดาห์นำปัญหามาแกไ้ ขนำมาสรปุ เป็นภาพรายเดอื น และสรปุ ผลงานส้นิ ปกี ารศกึ ษา เปน็ ผลให้นักเรียนและบุคลากรของโรงเรยี น ดำเนินการไดด้ ีในระดบั น่าพอใจ (ผู้บรหิ าร / ใหญ่ 1) “โรงเรยี นมโี ครงการ มีคนรับผดิ ชอบ แบง่ ครูเปน็ บริเวณรบั ผิดชอบ ดูแลรว่ มกนั กับนักเรยี นตามบริเวณ ตามอาคารต่างๆ ในโรงเรยี น สนามฟตุ ซอล อาคารเรียนท้ังหมด” (ผบู้ รหิ าร / ใหญ่ 4)

114 3) การจัดคนเข้าทำงาน (Staffing) คือ การแต่งตั้งมอบหมายผู้รับผิดชอบในการปฏิบัติ หน้าที่ การฝึกอบรมและการพัฒนาบุคคลให้มีความรู้ด้านการจดั การขยะมูลฝอยในโรงเรียน โดยการ ดำเนินงานนั้นทุกคนต้องรับรูแ้ ละเป็นเจา้ ของโครงการร่วมกนั เพียงแต่มีการแต่งต้ังผู้รับผิดชอบหลกั ซึ่งจะมคี วามแตกต่างกันไปตามสภาพบริบทและขนาดของโรงเรยี น เช่น โรงเรยี นขนาดเล็กก็อาจจะมี ครูผู้รับผิดชอบโครงการเป็นหลักเพียง 1 คน ส่วนโรงเรียนขนาดกลางและโรงเรียนขนาดใหญ่ก็จะมี ผู้รับผิดชอบโครงการร่วมกัน 2 – 3 คน การแต่งตั้งครูผู้รับผิดชอบโครงการเป็นสิ่งที่ผู้บริหาร ควรให้ความสำคัญ โดยพิจารณาตามบริบทของโรงเรียนหรือความเหมาะสมในด้านต่างๆ ได้แก่ พิจารณาจากผู้ทส่ี มัครใจรบั ผิดชอบโครงการ ผู้ท่ีมีความรับผดิ ชอบ ผูท้ ่ีมคี วามอาวโุ สเป็นท่ียอมรับ หรอื ผู้ที่มีความสามารถในการประสานงานกับบุคคลภายในโรงเรียนและภายนอกโรงเรียนได้เป็นอย่างดี และหากเปน็ บคุ คลเดยี วกันกับผู้ที่รบั ผดิ ชอบงานสภานักเรยี นจะดีมาก เพราะมีหลายโรงเรียนทป่ี ระสบ ความสำเร็จในดา้ นการบรหิ ารจัดการขยะจากการบูรณาการเขา้ กบั การงานสภานกั เรยี น “เราต้องวางแม่ทพั หรอื ใครท่ีทำอะไรแทนเราได้ มีครทู ่ีชอบงานแบบนี้ วางตวั ให้เปน็ หัวหนา้ โครงการ ครูเคา้ จะสรา้ งเครอื ข่าย ถ้าเลือกไม่ได้ให้ เลือกคนท่มี ีความรบั ผิดชอบมากท่ีสุด เป็นตัวอยา่ งทดี่ ี เลือกคนชอบทำ กจิ กรรม ประสานคนอืน่ ได้ สมั พันธ์ชมุ ชนได้ ในโรงเรียนขนาดเลก็ ทุกคน ตอ้ งทำ ผบู้ ริหารตอ้ งไดใ้ จครู สงั่ การอยา่ งเดยี วไม่ประสบความสำเร็จ อย่างแนน่ อน” (ผู้บรหิ าร / เลก็ 6) “ในการแต่งตง้ั ผู้รับผิดชอบ ส่วนใหญ่ผูอ้ าวโุ ส ผู้ใหญ่ก็จะเป็นผู้นำในทกุ ดา้ น เพราะมีความนา่ เชื่อถอื ใช้การประชุมกนั ถามครกู อ่ นวา่ ใครจะรับ พอดีมีครู ชอบอยแู่ ล้ว แลว้ เค้าจะมอบหมายงานใหก้ บั นอ้ ง ๆ รับผดิ ชอบชว่ ยกันคะ่ ” (ผบู้ รหิ าร / เลก็ 3) “ผ้รู บั ผิดชอบโครงการเป็นตวั จักรสำคัญในการขับเคลื่อนโครงการ เพราะฉะน้นั คนทรี่ ับผิดชอบโครงการนมี่ ีความสำคญั มาก” (ผู้บริหาร / กลาง 3) เมื่อโรงเรียนได้มีการกำหนดให้มคี รูผูร้ ับผดิ ชอบโครงการ/กิจกรรมร่วมกันแล้ว ในส่วนของ นักเรียนกลุ่มต่าง ๆ ได้แก่ สภานักเรียน นักเรียนแกนนำ นักเรียนจิตอาสา ลูกเสือจิตอาสาที่จะเปน็ แรงเสริมสำคัญให้การดำเนินการบริหารจัดการขยะของโรงเรียนให้มีความต่อเนื่องเชื่อมโยง กับ กจิ กรรมอน่ื ๆ ของนกั เรยี น

115 “การคดั แยกขยะก็จะมีของฝ่ายของสภานักเรียนเป็นผดู้ ำเนนิ การหลกั นะครบั จะไปตรวจตามห้องของนอ้ งๆ วา่ มขี ยะที่ครูประจำช้ันจะบอก นกั เรยี นไวว้ า่ การแบ่งแยกขยะกค็ ือจะแบง่ ตามห้องแลว้ ” (ครู / กลาง 7) “คณะกรรมการของสภานกั เรียนเปน็ ตัวจกั รสำคัญในการดำเนินกจิ กรรม บรหิ ารจัดการขยะในโรงเรียนจนในทีส่ ุดโรงเรียนนัน้ แทบจะไม่เหน็ ขยะเลย” (ผู้บริหาร / กลาง 6) 4) การนำหรือการสง่ั การ (Leading/Directing) คอื วิธีการการชกั นำ (Leading) การจูงใจ (Motivation) การสั่งการ (Directing) ตลอดจนการจัดการกับความขัดแย้ง (Managing conflict) การติดต่อสื่อสาร เพื่อให้บรรลุวัตถุประสงค์ในการจัดการขยะมูลฝอยในโรงเรียน ผู้บริหารต้องเป็น ผู้นำ และเป็นแบบอย่างที่ดีให้กับครูและนักเรียน คอยช่วยเหลือสนับสนุนครูผู้รับผิดขอบโครงการ ใช้ภาวะผู้นำสร้างการยอมรับให้ได้ใจครู จึงจะทำให้ได้รับความร่วมมือร่วมใจจากครูและบุคลากร ทุกคน นอกจากนี้ผู้บริหารโรงเรียนยังต้องให้การเสริมแรง เช่น การมอบเกียรติบัตรรางวัลให้แก่ครู นักเรยี นสำหรบั กิจกรรมต่างๆ เช่น การแขง่ ขันลดปรมิ าณขยะในห้องเรียน หรอื การพจิ ารณาเล่ือนขั้น เงนิ เดือน เปน็ ต้น “ผบู้ ริหารตอ้ งเป็นผ้นู ำ ช้ีเปา้ กำหนดเป้า ต้องได้ใจครู Focus เพ่อื โรงเรียน ส่งั การอยา่ งเดียวไมป่ ระสบความสำเรจ็ อยา่ งแนน่ อน ต้องเป็นฝา่ ยสนบั สนนุ ใหก้ ำลังใจ อาจจะเปน็ ข้นั พเิ ศษบา้ ง” (ผูบ้ ริหาร / เลก็ 6) “โรงเรียนขนาดเล็ก กิจกรรมท่ีดำเนินในโรงเรียนเหมือนในครอบครัว ต้องมีภาวะผ้นู ำ ร่วมคิด รว่ มทำวางแผนไปกับเขา ใหเ้ คา้ เห็นวา่ ทำแล้ว ได้ประโยชนอ์ ะไร เราต้องแทรกซมึ โนม้ นา้ วให้เคา้ คิดในทางบวก ถ้าให้ ครคู นไหนทำ ดูวา่ เค้ามีโครงการรบั ผิดชอบเยอะหรือยงั เราต้องดูบริบท และเราก็จะเปน็ ฝา่ ยให้กำลงั ใจเสรมิ ” (ผ้บู รหิ าร / เล็ก 2) “ถา้ ได้ใจเขาเราจะได้ทุกงาน ถ้าเราไดใ้ จครู ไดใ้ จชมุ ชน เขาก็พร้อมจะช่วย พัฒนา ดกี ว่าส่ังการ พน้ื ฐานของชุมชนเขามีความพรอ้ มจะชว่ ยเราอย่แู ล้ว เราตอ้ งไปหาชุมชน เราไปไม่ใช่แบบเป็นทางการนะคะ ไปพดู คุยให้คุ้นเคยกัน จนวนั หนงึ่ เขาบอกว่า เรอื่ งสงิ่ แวดล้อมขอให้เป็นหนา้ ทข่ี องพวกผม” (ผู้บริหาร / เลก็ 4)

116 “โดยเฉพาะผู้บรหิ ารตอ้ งเอาจรงิ เอาจงั และมอบหมายครูผรู้ บั ผิดชอบ เป็นผูป้ ระสาน และครทู กุ คนต้องมีส่วนร่วมดว้ ย ผู้บรหิ ารตอ้ งเปน็ หลัก เปน็ ตวั จกั รสำคญั ครับ” (ผู้บรหิ าร / กลาง 6) นอกจากนโ้ี รงเรยี นยงั ต้องมีการรณรงค์และประสานความร่วมมือในเรอื่ งการทง้ิ ขยะมูลฝอย โดยการประชาสัมพนั ธ์ประสานความร่วมมือกับหน่วยงาน องค์กรภายนอก เช่น องค์การบริหารส่วน ตำบล โรงพยาบาลสง่ เสริมสุขภาพ สถานตี ำรวจ วดั ชมุ ชน ผู้ปกครอง และผนู้ ำชมุ ชน เป็นต้น “เราตอ้ งประสานความรว่ มมอื จากภายนอกโรงเรยี นเน่อื งจากอยู่ใกล้ อบต. สถานีตำรวจ ขยะอันตรายจะต้องอาศัย อบต.มารบั ขยะไปบริหารจัดการให้ เศษใบไมถ้ ้ามากเกินไปก็ให้ อบต.เหมือนกนั การเผาขยะเป็นไปไมไ่ ด้ ก็จะมี สถานตี ำรวจมาชว่ ยดูแลการเผาขยะ” (ผบู้ รหิ าร / เลก็ 1) “ทำงานรว่ มกันเรยี กวา่ โรงเรยี นชุมชน วัด เราช่วยกนั รว่ มมือร่วมใจกัน ถา้ เป็นกิจกรรมในโรงเรียน ตวั อยา่ งถา้ เกิดในชุมชนเราก็จะให้คณุ ครู นกั เรยี น ผู้นำชุมชน และวัด มีสว่ นร่วม” (ผบู้ ริหาร / กลาง 2) “นอกโรงเรยี นก็คอื ชุมชนทีเ่ ขาจะต้องไดร้ บั การถา่ ยทอด อนั น้กี ไ็ ด้รับ การตอบรบั จากองคก์ ารบริหารสว่ นตำบล ผนู้ ำหม่บู า้ น ผู้ใหญ่บ้าน ทุกหมูบ่ า้ นและอสม. ไดด้ ำเนินการบริหารจดั การขยะ ก็เป็นส่วนหนึ่ง ที่โรงเรียนเกิดความภาคภมู ิใจมากและช่ืนชมผ้นู ำชุมชนท่ีเข้มแข็ง” (ผู้บรหิ าร / กลาง 2) 5) การควบคุม (Controlling) คือการกำหนดมาตรการ วิธีการ ตัวชี้วัดความสำเร็จ การกำกับติดตาม และวัดผลประเมนิ ในการปฏิบัตงิ านของผู้ที่ได้รับมอบหมายในการปฏิบัติงานในการ กำจัดขยะมูลฝอยในโรงเรียน โรงเรียนทีป่ ระสบความสำเร็จในการบริหารจัดการขยะมีแนวทางในการ ดำเนนิ การควบคมุ การดำเนินงานครอบคลมุ ทุกกลุ่มเปา้ หมายในโรงเรยี นทง้ั ในระดบั ห้องเรียน และใน ภาพรวมของโรงเรียน ได้แก่ การกำหนดข้อตกลงในห้องเรียน ในโรงเรยี น การประสานร้านค้าภายใน และภายนอกโรงเรียน การกำหนดตัวชี้วัดความสำเร็จไว้ในโครงการ และมีการกำกับ ติดตาม ประเมินผลร่วมกันท้ัง นักเรียน ครู และผ้บู ริหารโรงเรยี น เช่น การประเมินโดยสภานักเรียน นักเรียน แกนนำ ครปู ระจำชน้ั และผบู้ ริหารโรงเรยี น มกี ารสรปุ ผลอยา่ งต่อเนอ่ื งโดยจะมีทงั้ การสรุปประจำวัน ประจำสัปดาห์ และการสรปุ ผลการดำเนินงานปลายปี มีกิจกรรมมอบธงสีเป็นเชิงสัญลักษณ์แสดงผล การดำเนินงานดา้ นการจดั การขยะของนกั เรียน

117 “เรามีการป้องกนั ตัง้ แตแ่ รกเพือ่ ไม่ใหเ้ กดิ ขยะในโรงเรียน อยา่ งเช่น ภาชนะที่เป็นโฟม ถุงพลาสตกิ จะไมม่ ี โรงเรยี นจะไม่มขี ยะประเภทนี้ แม่ค้าแม่ขายจะไมม่ ีโอกาสได้นำมาในโรงเรียน” (ผบู้ ริหาร / กลาง 6) “เราจะมีการตดิ ตามรายงาน ผอ.จะให้ความสำคัญกับเรอ่ื งนี้ ก็ทำเปน็ โครงงาน ในสิ้นปแี ล้วมกี ารสรปุ ว่าเราท่ีทำไปหนง่ึ ปีนะมีปญั หาอะไรไหม มอี ะไรทจี่ ะตอ้ ง แก้ไขหรือวา่ ขอความร่วมมือกับผ้ปู กครองชุมชนอย่างไรบ้างนะคะ เรากจ็ ะสนิ้ ปี นะคะ สรปุ โครงการรายงานตอ่ ท่านผอู้ ำนวยการโรงเรยี นประมาณน้ีคะ่ ” (ครู / เล็ก 2) “การตดิ ตามจะมคี ณะกรรมการสง่ิ แวดลอ้ มไปตรวจประเมนิ กอ่ นเข้าหอ้ งเรยี น แลว้ วนั ศุกรก์ จ็ ะมาสรุปแล้ว มอบธงฟ้ากับธงเหลอื ง ถา้ เป็นธงฟ้าก็คือบรเิ วณ ที่รบั ผิดชอบมีความสะอาด ถ้าเปน็ ธงเหลอื งก็คอื ยงั ไม่สะอาด กจ็ ะมีการสรุป เป็นรายสัปดาห”์ (ผู้บรหิ าร / กลาง 3) ดา้ นสภาพปัญหาการจัดการขยะ - การควบคุมการทิ้งขยะมูลฝอย ปัญหาที่พบคือ นักเรียนขาดจิตสำนึกที่ดใี นการควบคมุ การทิ้งขยะมูลฝอย โรงเรียนรณรงค์ในเร่ืองการทิ้งขยะมูลฝอย โรงเรยี นมกี ารประชาสมั พันธ์เร่ืองการ ทิ้งขยะมูลฝอย การกำหนดข้อตกลงของโรงเรียนเกี่ยวกับการทิ้งขยะมูลฝอย ปริมาณขยะมูลฝอย ในโรงเรียน - การรวบรวมขยะมูลฝอย ปัญหาที่พบคือ มีการแยกถังขยะแบบชนิดของขยะ ได้แก่ กระดาษขวดแก้ว พลาสติก ความเพียงพอของถงั รองรับขยะมูลฝอย ความเพียงพอของเครือ่ งมือและ อุปกรณ์ในการจดั เก็บขยะมูลฝอย นกั เรียนมคี วามเพิกเฉยต่อการเก็บขยะทพ่ี บเห็นในโรงเรียน จำนวน บุคลากรในการจัดเกบ็ ขยะมลู ฝอย - การแปลงรูปขยะมูลฝอย ปัญหาที่พบคือ การเล็งเห็นประโยชน์ของขยะมูลฝอย มีการ ประชาสัมพนั ธ์เรือ่ งการนำขยะมาทำใหเ้ กดิ ประโยชน์ การให้ความรู้และประสบการณ์เกี่ยวกับการนำ ขยะมารไี ซเคลิ ขยะมลู ฝอยนำกลบั มาใช้ประโยชน์ - การกำจัดขยะมูลฝอย ปัญหาที่พบคือ โรงเรียนมีการประชาสัมพันธ์ในการกำจัดขยะ มูลฝอย นักเรียนมีส่วนร่วมในการกำจัดขยะมลู ฝอย บริเวณในการกำจัดขยะมูลฝอย สำหรับการเผา และการฝงั กลบ การเผาขยะมูลฝอยในโรงเรียนประจำ ระยะทางจากโรงเรยี นถึงที่จดั ทงิ้ ขยะมูลฝอย

118 การแก้ปัญหาด้านสภาพปัญหาการจัดการขยะมูลฝอย ในงานวิจัยครั้งนี้มุ่งเน้นศึกษา กระบวนการสร้างจิตสำนึกด้านการจัดการขยะมูลฝอยของนักเรียนในโรงเรียน ผ่านการดำเนิน โครงการ กิจกรรมที่ส่งผลต่อนักเรียนในด้านความรู้ (Knowledge ) ความตระหนัก (awareness) พฤติกรรม (behavior) และการเหน็ คณุ ค่า (value) ดงั นี้ ด้านความรู้ (Knowledge ) สิ่งสำคัญประการแรกในการสร้างจิตสำนึกด้านการจัดการ ขยะคือการส่งเสรมิ พฒั นาในด้านความรู้ ดังน้นั โรงเรยี นจงึ ต้องมีการพัฒนาบคุ คล ซึง่ ได้แก่ ครู ผบู้ ริหาร นักเรียน บุคลากรทุกคนในโรงเรียนตลอดจนผู้ปกครอง ชุมชน ให้มีความรู้ในด้านการจัดการขยะ มูลฝอย โดยผ่านกิจกรรมต่างๆ ที่โรงเรียนกำหนดขึ้น ทั้งกิจกรรมที่เป็นวิถีปฏิบัติที่เป็นปรกติของ โรงเรียนอยู่แลว้ และกิจกรรมเสริมต่างๆ ที่จะช่วยเพิ่มพูนในด้านความรู้ให้แกผ่ ูม้ ีส่วนเกี่ยวข้องทุกคน ในการจัดกจิ กรรมต่างๆ ดงั น้ี 1. การจัดกิจกรรมเพ่ือใหค้ วามรู้แก่นักเรียน การให้ความร้เู ปน็ สิ่งสำคัญประการแรกที่ต้อง สร้างให้เกิดขึ้นก่อน เมื่อนักเรียนมีความรู้แล้วจึงจะเกิดความตระหนัก การเห็นคุณค่า และเกิด พฤติกรรมที่ดี ครบตามกระบวนการสรา้ งจิตสำนึกต่อไป การให้ความรู้แก่นักเรียนน้ันโรงเรียนสามารถ ดำเนนิ การไดอ้ ยา่ งหลากหลายวธิ ีการ การอบรมใหค้ วามรู้เป็นวิธกี ารทโ่ี รงเรียนส่วนใหญ่ได้ดำเนินการ โดยโรงเรยี นสามารถประสานความรว่ มมือกับหน่วยงานภายนอกใหเ้ ขา้ มามีส่วนรว่ มในการดำเนินการ เช่น สำนักงานสิ่งแวดล้อมจังหวัด องค์การบริหารส่วนตำบล โรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพ หรือ อสม. มาเปน็ วิทยากรอบรมให้ความรแู้ กน่ ักเรียนในโรงเรียน “การปลกู จติ สำนกึ ท่ีดีให้เข้าไปในสายเลอื ดในเรอ่ื งของการจัดการขยะ ถา้ เดก็ มคี วามคดิ ตลอดเวลาว่าจะจัดการกับขยะอย่างไร เราตอ้ งใหค้ วามรู้เดก็ กอ่ น ในการคดั แยกขยะใส่ถงั เด็กจะซึมซบั ไปทุกวนั เด็กจะแยกไดโ้ ดยอัตโนมัติ” (ผบู้ ริหาร / เลก็ 2) “เราสร้างองคค์ วามรใู้ หน้ กั เรียนกอ่ น ในรนุ่ แรกๆ เราของบประมาณในการอบรม ใหค้ วามรู้แกน่ กั เรยี นก่อน หลงั จากนนั้ มารุน่ พ่กี ต็ ้องสรา้ งองคค์ วามรใู้ ห้กับน้องๆ เปน็ ทอดๆ มาเร่อื ยๆ เกีย่ วกบั พษิ ภยั และโทษของขยะ ตลอดจนการคัดแยกขยะ ขยะประเภทไหนมีประโยชน์มีโทษอยา่ งไร” (ผู้บริหาร / กลาง 6) 2. กิจกรรมฐานการเรียนรู้ หรือค่ายการเรียนรู้ เป็นกระบวนการสร้างความรู้ให้แก่นักเรียน โดยจัดเป็นฐานการเรียนรู้ต่างๆ เช่น ฐานการคัดแยกขยะ ฐานการประดิษฐ์สิ่งของเครื่องใช้ ของตกแต่งบ้าน จากขยะเศษวัสดุต่าง ๆ ฐานการทำปุ๋ยหมัก ปุ๋ยชีวภาพ จากเศษอาหารและใบไม้ใน โรงเรียน เป็นต้น ให้นักเรียนได้เข้าไปเรียนรู้ตามฐานกิจกรรม ซึ่งนักเรียนจะมีความสนุกสนานและ กระตือรือร้นในการเรียนรู้ แล้วหลังจากนั้นจึงใช้กระบวนการลูกเสือจิตอาสา สภานักเรียน หรือ นักเรียนแกนนำรนุ่ พีใ่ หค้ วามรู้นอ้ ง

119 “การเรยี นรเู้ รากจ็ ะแบ่งเป็น 4 ฐาน จะเปน็ ในเรอ่ื งของการแปลงขยะเปน็ เงินออม สรา้ งอนาคต ฐานที่ 2 กจ็ ะเป็นการสรา้ ง new paper ชวี ติ ใหม่ไมเ่ หมือนเกา่ นำ กระดาษเอาไปตกแต่งหอ้ งเรียน ฐานที่3 แปลงเศษวัสดเุ พมิ่ ให้เป็นมลู ค่า อนั นี้ก็ เป็นลักษณะของที่สามารถนำกลับมาใช้ใหม่แลว้ ก็ปรบั ปรงุ ใหด้ ีขน้ึ แล้วนำกลับมา ใช้ใหม่ ส่วนฐานที่ 4 การสร้างป๋ยุ ชีวภาพ” (ผู้บรหิ าร / กลาง 2) “กจิ กรรมคา่ ยรักสิ่งแวดล้อม ให้เด็กได้เรียนรู้ตามฐาน ไดร้ ว่ มกิจกรรม ท่ีได้ความรู้และสนุกสนานไปดว้ ย มี 10 ฐานการเรยี นรู้” (ครู / ใหญ่ 4) 3. การให้ความรู้โดยบูรณาการกับกิจกรรมต่างๆ ของโรงเรียน เพื่อให้มีความต่อเนื่อง เชื่อมโยงกัน เช่น กิจกรรมหนา้ เสาธง กิจกรรมโฮมรูม กิจกรรมเสียงตามสาย กิจกรรมลดเวลาเรยี น เพิ่มเวลารู้ และบูรณาการความรู้เรื่องการจัดการขยะไปในทุกกลุ่มสาระการเรียนรู้ โดยใช้เครื่องมือ หรือสื่อการเรียนรู้ที่เหมาะสมและอยู่ในความสนใจของนักเรียน เช่น การเรียนรู้ผ่านคลิป สื่อทาง อนิ เทอรเ์ นต็ เปน็ ต้น “ด้านความรู้ โรงเรยี นไดด้ ำเนินโดยถ่ายทอดความรู้หน้าเสาธง กจิ กรรมโฮมรูม กิจกรรมวนั สำคัญต่าง ๆ การประชมุ ผปู้ กครอง สิง่ ทส่ี องคอื สอดแทรกความรู้ เกีย่ วกบั ขยะบรู ณาการกบั 8 กล่มุ สาระ” (ผบู้ รหิ าร / เลก็ 4) “ในโรงเรียนในเร่อื งของการใหค้ วามรูข้ องเราก็จะบรู ณาการในวิชาต่างๆ ในชัว่ โมงสอนเสริมการคัดแยกขยะ มีวธิ กี ารคัดแยกเดก็ เล็กสอนงา่ ยๆ ให้พสี่ อนนอ้ งนำกิจกรรมการคดั แยกขยะมาสาธิต” (ครู / เลก็ 3) “กอ่ นทีจ่ ะไดส้ รา้ งจติ สำนกึ ใหก้ บั นกั เรียน ทางโรงเรียนกไ็ ด้มกี ารให้ความรู้ โทษของขยะต่างๆ คณุ ครเู วร คุณครปู ระจำชัน้ กจ็ ะใหค้ วามรู้ ให้นกั เรยี นดู ตวั อย่างส่ือจาก youtube ศกึ ษาจากอินเทอรเ์ นต็ กจิ กรรมหนา้ เสาธงกจ็ ะ มกี ารให้ความร้แู ละยกย่องชมเชยนักเรียนทป่ี ฏิบัติด”ี (ครู / ใหญ่ 1)

120 4. การพัฒนาความรู้ให้กับครู และบุคลากรทุกคนในโรงเรียน เพราะครูคือผู้ท่ีใกล้ชิดกับ นักเรียนมากที่สุด ครูสามารถเปน็ แบบอยา่ งและเป็นผู้ให้ความรูก้ ับนักเรียนได้มากที่สดุ นอกจากการ อบรมพฒั นาครแู ลว้ อกี แนวทางหนงึ่ ในการพฒั นาความรดู้ ้านการจัดการขยะใหแ้ ก่ครแู ละบุคลากรใน โรงเรียนก็คือการเรียนรู้จากการศึกษาดูงานโรงเรียนที่ประสบความสำเร็จใน ด้านการจัดการขยะ กส็ ามารถพฒั นาในดา้ นความร้แู ละสรา้ งแรงบนั ดาลใจทีด่ ใี ห้กบั ครไู ด้ “การพฒั นาความร้ขู องครกู ็สำคัญ บางทเี ราอ่านแตเ่ อกสารไม่เขา้ ใจ แต่หาก ใชก้ ารศึกษาดงู านจากโรงเรยี นท่ปี ระสบความสำเร็จ ก็สามารถนำมาปรบั ใช้ ไดเ้ ลย” (ผูบ้ ริหาร / เล็ก 2) “ผมเคยไปดนู ิทรรศการของโรงเรยี น....รูส้ ึกวา่ เขาทำได้ครบวงจร ผมก็ อยากจะนำเอามาปฏิบตั ิ เปน็ แรงบนั ดาลใจอย่างหน่ึงนะครบั ท่เี ราไปเห็น โรงเรียนท่เี ขาประสบความสำเร็จแล้วเรานำมาพฒั นาโรงเรยี นของเรา” (ผู้บรหิ าร / กลาง 3) 5. การสร้างความรู้ใหก้ ับชุมชน ผู้ปกครอง นอกจากการสร้างองค์ความรู้ให้กับนักเรียน ครู และบคุ ลากรทกุ คนภายในโรงเรียนแล้ว โรงเรยี นยงั ตอ้ งขยายองค์ความรู้ไปสู่ชุมชน เพ่ือให้ชุมชนและ ผู้ปกครองของนักเรียนได้มีความรู้และสามารถนำไปปฏิบัติได้เช่นเดียวกับทางโรงเรียน เพราะหาก ผู้ปกครองหรือชุมชนไม่มีความรู้ ไม่ปฏิบัติให้สอดคล้องกับแนวทางการพัฒนาของโรงเรียนก็จะไม่ สามารถพัฒนานักเรียนให้มีจิตสำนึกที่ดีในการกำจัดขยะมูลฝอยได้ ดังนั้นโรงเรียนจึงต้องให้ ความสำคัญกับการพัฒนาความรู้สู่ชมุ ชน ผปู้ กครอง “เราจะเข้าไปใหค้ วามรู้กับท่บี า้ นของเดก็ ดว้ ย ก็คือตามชุมชนนะคะ แลว้ ก็ จะพาเด็กๆ จะมีคุณครูแกนนำ จะมคี ุณครูท่ีรับผิดชอบอีก 2-3 ท่านนะคะ ท่ีทำงานร่วมกนั แลว้ กเ็ รากจ็ ะไปใหค้ วามร้กู บั ท่ีบา้ นว่าทีบ่ ้านเด็กได้มีการ คัดแยกขยะไหมเราจะมีการตดิ ตามไปใหค้ วามรู้กบั ผู้ปกครองด้วยค่ะ” (ครู / เล็ก 2) “การทเี่ ราใหค้ วามรู้เกี่ยวกับการแยกคัดแยกขยะของเดก็ ๆ แล้วก็นำไปสูช่ มุ ชน เห็นผลอยา่ งชัดเจนมาก ก็คือแตล่ ะบ้านจะสามารถแยกขยะเปียก ขยะรีไซเคลิ ขยะที่สามารถเอามาใช้ได้ แลว้ ก็ขยะอันตราย แตล่ ะบ้านเนยี่ เขาสามารถใช้ข้อมูล ใช้ความรู้ท่ีโรงเรยี นนำไปสูเ่ ด็กๆ แลว้ ก็นำไปใชท้ ี่บ้านอยา่ งเหน็ ได้ชดั เลยค่ะ (ครู / เลก็ 1)

121 ด้านความตระหนัก (awareness) การสร้างความตระหนักแก่นักเรียนเป็นเรื่องสำคัญที่ โรงเรียนต้องดำเนินการอย่างเป็นระบบต่อเนื่องจากการให้ความรู้ เมื่อโรงเรียนได้สร้างองค์ความรู้ ให้กับนักเรียนแล้ว นักเรียนอาจเกิคความตระหนักได้บางส่วน แต่โรงเรียนยังจำเป็นต้องมีการ ดำเนินการส่งเสริมเพิ่มเติมการสร้างความตระหนัก ด้วยกิจกรรมต่างๆ ที่หลากหลายและมีความ ต่อเนื่องเชื่อมโยงกัน การสร้างความตระหนักในเรื่องการจัดการขยะนั้นต้องอาศัยการร่วมมือ ร่วมใจ กนั ทง้ั บุคลากรภายในโรงเรียน และผ้ปู กครอง ชมุ ชน องคก์ รต่างๆ “กระบวนการท่เี กิดขนึ้ ในโรงเรียนกค็ อื การสร้างความตระหนกั และการสรา้ ง แรงจงู ใจเป็นชยั ชนะในเบ้อื งตน้ ” (ผบู้ รหิ าร / กลาง 2) “ชมุ ชนก็มีส่วนในการทีจ่ ะสรา้ งจติ อาสา จิตสำนึกใหก้ ับนักเรียน ท่ผี มพดู ถงึ จิตอาสา ผมเคยนำนกั เรยี นทีเ่ ป็นลกู เสือจติ อาสาไปเก็บขยะในชมุ ชนนอกร้วั โรงเรยี น ให้คนในชุมชนไดเ้ หน็ ก่อน เมื่อชมุ ชนได้เห็นแลว้ เขาก็จะตระหนกั ถึงความสำคัญ” (ผบู้ ริหาร / กลาง 6) โรงเรียนที่ประสบความสำเร็จในการจัดการขยะมูลฝอย มีแนวทางการจัดกิจกรรมต่างๆ เพื่อสรา้ งความตระหนักใหก้ บั นกั เรียน ดังนี้ 1. กจิ กรรมจติ ศกึ ษา เป็นกิจกรรมในช่วงเช้ากอ่ นเรม่ิ เรยี นในทุกๆ วนั โดยครูประจำช้ันแต่ละ ห้องจะดำเนินกิจกรรมจิตศึกษา วันละ 15 -20 นาที การใช้จิตศึกษาในโรงเรียนประกอบด้วย 3 ห่วง คอื การสร้างสนามพลงั บวก การจดั กจิ กรรมจติ ศกึ ษา และการใชจ้ ิตวิทยาเชงิ บวก ซึง่ ในองค์ประกอบ แรกการสรา้ งสนามพลังบวก โรงเรียนจะตอ้ งทำให้โรงเรยี นใหเ้ ป็นพ้ืนท่ีปลอดภยั มีความสะอาด รม่ ร่ืน ปลอดภัยท้งั ร่างกายและจิตใจ เรอื่ งขยะก็จะสอดแทรกอยูใ่ นสว่ นนด้ี ว้ ย การใช้กิจกรรมจติ ศกึ ษา ซ่ึงครู แต่ละระดับชั้นก็จะมีการนำเรื่องของขยะมาทำกิจกรรมจิตศกึ ษาในช่วงเช้าท่ีให้นักเรียนเกิดจิตสำนึก เกดิ ความตระหนักและเห็นวา่ ขยะนอกจากจะสร้างปัญหาแลว้ กส็ ามารถสร้างประโยชน์ได้ดว้ ย ครูก็จะ พยายามทำกิจกรรมจิตศึกษาไปหลาย ๆ ครั้งตามสภาพปัญหาท่ีครูพบว่าในโรงเรียนมีขยะ หรือ นักเรียนท้งิ ขยะไม่เป็นท่เี ปน็ ทาง “เม่ือพบปญั หาเกย่ี วกบั ขยะคุณครูก็จะรีบนำมาทำจติ ศกึ ษาในทนั ทีทนั ใด เดก็ ก็จะซึมชับ ปลกู ฝังทกุ วนั ทีละนดิ ๆ ก็สรา้ งจิตสำนึก การทำจิตศกึ ษา ก็จะสง่ ผลใหโ้ รงเรียนสะอาดข้ึนอันนี้คอื เก่ียวกับนวัตกรรมจิตศึกษาท่ีสร้าง จติ สำนกึ โดยให้เด็กลงมอื ปฏิบัติ” (ผู้บรหิ าร / ใหญ่ 2)

122 “คือโรงเรยี นเราเข้าโครงการเปลีย่ นแปลงทัง้ ระบบ เราก็จะใช้กระบวนการ จิตศกึ ษา เรากจ็ ะพูดถึงเร่ืองขยะ เช่นครเู อาขยะมากองแลว้ พูดคยุ กบั นักเรียน เปน็ การปลูกฝงั ภายใน อันนเ้ี ปน็ สว่ นหนงึ่ ทค่ี รทู กุ ชั้นเขาก็จะทำ บางชนั้ ครเู ขา กจ็ ะเปิดคลิปการใช้โฟมใสอ่ าหารใหเ้ ด็กเขาคดิ เอง” (ครู / ใหญ่ 2) 2. กิจกรรมโฮมรูม โรงเรียนส่วนใหญ่จะจัดเป็นกิจกรรมยามเช้าก่อนเริ่มเรียนในทุกๆ วัน โดยให้ครูประจำชั้นได้พบและพูดคุยเตรียมความพร้อมให้นักเรียนก่อนเริ่มเรียน ครูจึงสามารถใช้ ชว่ งเวลานใ้ี นการสร้างความตระหนกั ในเรอ่ื งการจัดการขยะให้แกน่ ักเรียนได้ “ให้คุณครูก่อนเรียนจดั ชัว่ โมงโฮมรูม เร่อื ง การช่วยกนั ลดขยะตามวิสัยทัศน์ ของโรงเรียน” (ผู้บรหิ าร / ใหญ่ 1) 3. กจิ กรรมเสยี งตามสาย ทง้ั ภายในโรงเรียนและเสยี งตามสายของชุมชน หมู่บา้ นต่างๆ ตอ้ ง มีการประชาสัมพันธ์ รณรงค์ สร้างจิตสำนึกให้นักเรียนและชุมชนอย่างสม่ำเสมอ เพื่อสร้างให้ทุกคน เกิดความตระหนกั ร่วมกัน “ประกาศเสียงตามสายของผนู้ ำชุมชน หมบู่ า้ น วดั โรงเรยี น” (ครู / ใหญ่ 1) “ใชเ้ สียงตามสาย ถึงโรงเรียนตอนเช้าประมาณ ก่อน 07.30 สิ่งแรกทไี่ ปถงึ ใช้ไมค์พดู ชักชวนลูกๆ นักเรยี นทม่ี าโรงเรียนแล้ว บอกว่า ผอ.เห็นขยะตรงน้ัน ตรงโน้น บอกคุณครูช่วยดูแลพาลกู ๆไปดแู ล พดู ทกุ วนั พูดจนเป็นเร่อื งธรรมชาติ” (ผู้บริหาร / ใหญ่ 1) 4. การเป็นแบบอยา่ งทดี่ ีของครู ผ้บู รหิ าร และบคุ ลากรทุกคนในโรงเรยี น เป็นส่งิ สำคัญท่ีจะ ทำให้นักเรียนเกิดความตระหนักในเรื่องการจัดการขยะ เมื่อโรงเรียนได้ให้ความรู้แก่นักเรียนแล้ว บคุ ลากรทุกคนกต็ อ้ งเป็นแบบอย่างทด่ี ีใหก้ ับนกั เรยี นอยูเ่ สมอ “เมื่อเราให้ความรู้แลว้ ตอ่ มากใ็ ห้เขาเหน็ ตวั อยา่ งท่ีดี คณุ ครู ผู้บรหิ าร ผูป้ กครอง ตอ้ งเป็นตวั อย่างทีด่ ี ไม่ทิง้ ขยะ ปฏบิ ัตติ ามกฎระเบียบ ก็คือ ตอ้ งเป็นตวั อยา่ ง นกั การภารโรงตอ้ งเปน็ ตัวอย่าง ต้องเก็บขยะทุกวัน” (ครู / ใหญ่ 1)

123 “ครูกต็ อ้ งทำเปน็ แบบอย่างใหเ้ ด็กดว้ ย การฟงั ความคิดของเดก็ เด็กมคี วามคิด แบบนี้ ขนาดนี้ ทำไมครูคิดไมไ่ ด้ กลายเป็นการปลกู จติ สำนึกให้ครแู ละเดก็ ครูกม็ าทำ PLC ตง้ั ปณธิ านรว่ มกัน รวมเปน็ ของโรงเรยี นว่า เราจะยึดหลกั คุณธรรมนำหน้า เปน็ แบบอย่างทีด่ ีให้นักเรียน เมือ่ ครมู จี ติ สำนกึ ทีด่ ี นักเรียน ก็ตอ้ งมีจติ สำนกึ ท่ีดี” (ผูบ้ รหิ าร / ใหญ่ 2) “สร้างความตระหนกั โดยการให้เขาได้มองเห็น ในเชิงจติ วิทยา ถา้ ระหว่างครกู บั เดก็ เขา อยากเรียนรู้กบั ใครมากกวา่ ผมคิดว่าเขาอยากเรียนรู้จากเพอ่ื น ถา้ เขาเหน็ วา่ เพ่อื นเขาทำแบบน้ีแลว้ เขาจะไมท่ ำตาม ให้เดก็ เขาได้กระทำเอง เพ่ือเกดิ การเรียนรู้เอง มนั สร้างได้มาก 5. การให้นักเรยี นได้เผชิญกับสภาพปัญหาจริงทีเ่ กิดขน้ึ จากขยะ หรอื สภาพปัญหาที่เกิดจาก การจัดการขยะท่ีไม่ถกู วธิ วี า่ ส่งผลกระทบต่อใคร อย่างไรบ้าง เช่น เมื่อมีการกำจัดขยะด้วยการเผาจะ เกิดโทษหรือผลกระทบต่อนักเรียนอย่างไรบ้าง ให้นักเรียนได้เกิดความตระหนักจากการที่เขาได้รับ ผลกระทบนั้นดว้ ยตนเอง หรือการพานักเรียนไปชว่ ยเกบ็ ขยะในชุมชน บรเิ วณทม่ี กี ารจดั กจิ กรรม หรือ ตลาดนัดของชมุ ชน เป็นต้น “จะบอกในช่วงพกั กลางวนั โดยอิงกับเหตกุ ารณ์ในตอนนัน้ นะครบั ในชว่ งทีผ่ ่านมา กเ็ หตกุ ารณ์เผาป่าเผาขยะจนเกดิ ควันหายใจกไ็ มอ่ อก ให้เดก็ ๆ ดูว่าผลกระทบอยู่กบั ตวั เราเลย ไม่ตอ้ งองิ กบั สื่อหรอื อะไรเลย แล้วก็จะบอกถงึ ผลกระทบตอ่ นกั เรียนโดย ตรงเลยคอื หายใจไมอ่ อก ควันเต็มบ้านเต็มเมืองนะครบั ” (ครู / กลาง 3) “ทผ่ี า่ นมาเหมอื นเราก็ทำให้เดก็ เหน็ ปญั หาของขยะ โดยในช่วงแรกเราก็ปลอ่ ยเดก็ เขาก็จะเหน็ ว่าในโรงเรยี นมขี ยะซกุ เต็มไปหมด ตอ่ มาเราก็สร้างแรงจงู ใจ คอื เราให้ เห็นภาพของปัญหากอ่ น ณ ปัจจุบันเด็กกเ็ ร่ิมเห็นว่าขยะมันลดลง” (ครู / ใหญ่ 3) “เนือ่ งด้วยโรงเรียนเรามกี จิ กรรมตา่ งๆ คอ่ นขา้ งมาก จะมตี ลาดนดั ซง่ึ เราได้นำ นักเรยี นไปชว่ ยกันกำจัดขยะ นักเรยี นเขากจ็ ะเห็นปัญหา เรากไ็ ด้สอนนักเรียน ไปในตัว บางครัง้ เวลานักเรยี นเขาไปช่วยกำจัดขยะ เขาก็จะถามว่าทำไมคนไทย ถึงทิ้งขยะกันมากอยา่ งน”้ี (ครู / ใหญ่ 4)

124 6. การตงั้ ปณธิ านรว่ มกัน ปลกู ปา่ ในใจคน ทัง้ ภายในโรงเรยี นคือ ครู ผ้บู รหิ าร และบุคลากร ทกุ คน เชื่อมโยงถึงผปู้ กครองและชมุ ชน “ฉะนนั้ ชุมชนกม็ สี ว่ นในการท่จี ะสรา้ งจติ อาสา จติ สำนกึ ใหก้ บั นักเรียน ท่ีผมพูดถึงจิตอาสา ผมเคยนำนักเรยี นท่เี ป็นลกู เสือจิตอาสาไปเกบ็ ขยะ ในชมุ ชนนอกรั้วโรงเรยี น ใหช้ มุ ชนไดเ้ ห็นกอ่ น เม่ือชมุ ชนได้เหน็ แล้วเขา กจ็ ะตระหนกั ถึงความสำคัญ” (ผูบ้ รหิ าร / กลาง 6) “ส่ิงท่ีอยากจะนำเสนอคือการมสี ว่ นร่วม อะไรก็แล้วแต่ถ้าเรามคี วามตง้ั ใจ มเี ปา้ หมายและทิศทางเดยี วกนั อยา่ งที่เราปฏบิ ตั มิ า การจดั การขยะในโรงเรียน ในชุมชน ถ้าในโรงเรยี นและชุมชนมีจติ สำนึก กช็ ่วยกันประชาสัมพันธ์ช่วยกัน แนะนำ ทผี่ ่านมาจึงทำให้โรงเรียนมีความสะอาดเป็นระเบียบ” (ผูบ้ ริหาร / กลาง 2) ด้านการเห็นคุณค่า (value) การส่งเสริมให้นักเรียนเห็นคุณค่าของขยะและการจัดการ ขยะเป็นอีกหนึ่งองค์ประกอบสำคัญที่จะทำให้นักเรียนเกิดจิตสำนึกที่ดี และพัฒนาไปสู่พฤติกรรม ที่เหมาะสมต่อไป โรงเรียนต้องปรับเปลี่ยนมุมมองของนักเรียนว่าขยะนั้นมีคุณค่า และมีประโยชน์ มากมายหากเรามีวิธีการจัดการขยะที่ดีก็จะทำให้โรงเรยี นปลอดขยะและยงั สามารถสร้างรายได้ให้กับ นักเรียน โรงเรียน หรอื ชมุ ชนได้ “เราต้องปรับมมุ มองแนวคิดของนกั เรียนวา่ ขยะเปน็ ทองคำ” (ผบู้ รหิ าร / กลาง 4) การดำเนนิ กิจกรรมตา่ งๆ เพ่ือส่งเสรมิ ให้นกั เรยี นเหน็ คุณคา่ ของการจดั การขยะนั้น โรงเรียน ควรจดั กจิ กรรมอย่างหลากหลายครอบคลมุ นกั เรียนทุกกลุ่มเป้าหมายท่มี ีความแตกต่างกันตามช่วงวัย และบริบทของโรงเรียนและชุมชน โดยการศึกษาครั้งนี้พบว่าโรงเรียนที่ประสบความสำเร็จในการ บริหารจดั การขยะภายในโรงเรยี นมกี ารดำเนนิ กิจกรรมต่างๆ ภายในโรงเรียน ดังน้ี 1. ธนาคารขยะ คัดแยกขยะ เป็นกิจกรรมที่ส่งเสริมให้นักเรียนได้คดั แยกประเภทของขยะ และนำไปขายเพ่อื สรา้ งรายได้ให้กับนกั เรียน เป็นกจิ กรรมทสี่ ร้างแรงจูงใจและสง่ เสริมให้นักเรียนเห็น คุณค่าของขยะ “จะมที มี งานนักเรียนนะครบั ท่ีเป็นจิตอาสาสมัครเข้ามาทำหน้าทีค่ วบคุมบัญชี คมุ เรอื่ งการคดั แยกทุกวนั นะครบั ก็จะมีเจา้ หน้าท่ีประจำ จดุ ประสงค์คือชว่ ยให้ นกั เรียนมจี ิตสำนึกในการคดั แยกขยะ แลว้ กร็ ู้จกั การประหยัดด้วยนะครับแลว้ ก็ มีวินยั นะครบั ” (ครู / กลาง 7)

125 “พอเราไปขายป๊บุ เรากน็ ักเรียนไดร้ ู้วา่ มนั มีรายได้ รจู้ กั การออม เพราะว่า ผมไม่ไดว้ ่าขายปุ๊บแลว้ ได้เงินเลย ใหน้ กั เรยี นสามารถเก็บไว้ได้แล้วไวเ้ อาไวใ้ ช้ ยามจำเป็น นักเรยี นที่โรงเรยี นชอบทำเงนิ หายแล้วก็ชอบลืมเอาเงนิ มาโรงเรียน นะครับ เขาก็สามารถเข้ามาที่ธนาคารขยะของเราแล้วก็ขอเบิกเงนิ ไวใ้ ช้ไว้กินได้ คิดวา่ ว่าเขาจะรสู้ ึกวา่ เปน็ ประโยชน์ด้วยการออมเงนิ ” (ครู / กลาง 3) 2. กิจกรรมขยะรีไซเคิลแลกแต้ม เป็นกิจกรรมที่สนองตอบความต้องการของนักเรียน สอดคล้องกับวิถีการดำเนินชีวิตของนกั เรียนในปัจจุบนั ที่มีการสะสมแต้ม สะสมแสตมป์ เพ่ือแลกของ สมนาคุณต่างๆ จากห้างสรรพสินค้า หรือร้านสะดวกซื้อ เมื่อโรงเรียนมีกิจกรรมสะสมแต้มเพื่อใ ห้ นักเรียนได้นำมาแลกสิ่งของ อุปกรณ์การเรียน หรือของเล่นที่เขาอยากได้โดยไม่ต้องใช้เงินซื้อ ก็เป็น กจิ กรรมท่ีสามารถสร้างการเหน็ คณุ ค่าของขยะให้แกน่ กั เรียนไดด้ ี “สว่ นกิจกรรมอน่ื ก็มกี ารผนวกตามมาเรือ่ ยๆ กม็ ีการคัดแยกขยะ มีการเอาขยะแลกแต้ม” (ผ้บู รหิ าร / ใหญ่ 1) “เรามีโครงการขยะแลกแต้ม ก็คือตอนแรกเดก็ ๆ ไมส่ นใจเลย ทิ้งขยะ ไมเ่ ป็นที่เปน็ ทาง เราก็เลยจัดเป็นขยะแลกแตม้ ทุกวันเด็กๆ ก็จะตอ้ งมขี ยะ แลกแตม้ 1 ชิ้น ครบกีแ่ ต้มได้แลกของรางวัล อันนีใ้ ห้เด็กๆ เขาคดิ เอง เราก็ จะรบั สมคั รเจ้าหน้าท่จี ิตอาสา เขากบ็ อกวา่ อยากได้แตม้ สะสมเหมอื นเซเวน่ มที ัง้ ขยะทัว่ ไปและขวดนำ้ เด็กๆ ก็จะมมี าทุกวนั ” (ครู / ใหญ่ 1) 3. ร้านคา้ ศนู ย์บาท เปน็ กจิ กรรมท่ีมแี นวคดิ และการดำเนนิ งานงานในลักษณะใกล้เคียงกับ กจิ กรรมขยะแลกแตม้ คือให้นักเรยี นนำขยะรีไซเคลิ มาแลกสง่ิ ของในร้านค้าไดโ้ ดยไมต่ อ้ งใช้เงิน เพ่ือให้ นกั เรียนเห็นคณุ คา่ ของขยะวา่ เปน็ ของทมี่ ีค่า “รา้ นค้าศนู ยบ์ าท คอื การแลกเปล่ียนเอาขยะมที งั้ ขยะรีไซเคลิ ในโรงเรยี น หรือจะนำมาจากบ้านก็ได้ นำมาแลกของในรา้ นคา้ โดยไมต่ ้องใชเ้ งนิ ซ้ือ นำขยะมาแลกสินคา้ จะเป็น เคร่ืองใช้ ของเลน่ ขนมก็มี เดก็ เขาก็จะนำขยะ มาแลกเปล่ียนเปน็ การบริหารจัดการขยะจากบา้ นดว้ ย ในโรงเรยี นดว้ ย” (ผ้บู ริหาร / ใหญ่ 2)

126 “การสรา้ งความตระหนกั ในเรือ่ งคุณคา่ ของขยะรีไซเคลิ เราก็เปิดเป็นรา้ นค้า ศูนย์บาท ลักษณะเดียวกนั กับธนาคารขยะเลยครับ ขายของเล่นในราคาต้นทุน เลยครบั ” (ครู / ใหญ่ 2) 4. กิจกรรมการทำป๋ยุ ไสเ้ ดอื น ปุ๋ยหมกั ชวี ภาพ ปุ๋ยหมกั จากใบไม้ โรงเรยี นส่วนใหญ่จะมีขยะ ประเภทใบไมจ้ ากต้นไม้ทป่ี ลกู ไว้ในบริเวณโรงเรียน และขยะทเ่ี ปน็ เศษผกั ผลไม้ อาหารจากโรงอาหาร ซ่งึ หากโรงเรยี นไมม่ วี ธิ กี ารจดั การกับขยะเหลา่ นี้ ก็จะเป็นปัญหาในการกำจดั โดยเฉพาะโรงเรยี นขนาด ใหญท่ ม่ี นี ักเรียนจำนวนมาก หรือโรงเรยี นท่ีมีพน้ื ท่มี ากมตี ้นไมแ้ ละใบไม้จำนวนมาก แตห่ ากโรงเรียนมี การดำเนินการนำขยะเหล่าน้มี าดำเนนิ การให้เกิดประโยชน์ นอกจากจะช่วยลดปริมาณขยะลงไปแล้ว ยังสามารถนำขยะเหลา่ นี้ไปใชป้ ระโยชน์ สรา้ งมลู คา่ และทำให้นกั เรยี นเหน็ คุณค่าของขยะอกี ดว้ ย “ใบไม้เรานำไปทำปยุ๋ ไมไ่ ดน้ ำไปทงิ้ ท่ีไหนเลย บริเวณโคนตน้ ไม้น่นั คือ แหล่งทำปุ๋ยหมักของใบไมท้ ง้ั หมดเลย ไม่ใหน้ ำไปเผา สว่ นเศษอาหาร ที่อย่โู รงอาหาร โรงเรียนก็บริหารจัดการโดยนำไปเป็นอาหารให้สัตว์เลยี้ ง เราเลี้ยงหมูป่า เราเล้ียงเป็ด เราเลี้ยงไก่ ก็สามารถกำจดั ขยะโดยท่ไี ม่ตอ้ ง มีขยะในแต่ละวัน” (ผบู้ รหิ าร / กลาง 6) “เรามกี ารจดั การขยะทีถ่ กู ตอ้ งท้งั ใบไม้กส็ ามารถนำมาทำเป็นปยุ๋ ทโี่ รงเรยี น ขา้ งหลงั อาคารจะใหน้ ักการภารโรงทำคอกปุ๋ยหมกั แลว้ เราก็ได้รับความอนุเคราะห์ จากผู้ใหญ่บา้ นเขาก็นำสารย่อยสลายอินทรยี ์ ให้แล้วเขาก็มาสอนวิธีทำทำปยุ๋ หมกั จากใบไม้ เดก็ ๆ จะสามารถนำไปปลูกต้นไม้ได้ เขาก็จะรวู้ า่ ขยะมนั ไม่ใช่ไม่ใช่ว่า ไมม่ ีประโยชน์เลย” (ครู / เลก็ 2) 5. กิจกรรมเนรมิตประดิษฐ์ของใช้จากเศษวัสดุ เป็นการสร้างคุณคา่ ของขยะดว้ ยการนำมา ประดิษฐ์เป็นสิ่งของ เครื่องใช้ต่างๆ เช่น กระเป๋า เสื่อ สิ่งของตกแต่งห้องเรยี น และตกแต่งบ้าน เช่น อ่างน้ำตก และสามารถนำไปขายสร้างรายได้ สร้างชื่อเสียงให้กับโรงเรียน ทำให้นักเรียนเกิดความ ภาคภมู ใิ จและเหน็ คณุ ค่าของขยะ “รวู้ า่ เมื่อคดั ยัดแยกขยะแล้วมปี ระโยชนอ์ ย่างไร นำขยะทคี่ ัดแยกมาประดิษฐ์ นำมาใชใ้ หม่ เกิดรายได้ แล้วผู้ปกครองเหน็ คุณคา่ ก็จะประสบความสำเร็จ แต่มนั ตอ้ งใช้เวลา ผปู้ กครองสว่ นหนง่ึ ทอ่ี ยูบ่ นดอย เค้าจะไม่คอ่ ยเหน็ คณุ คา่ จะใช้การเผาเยอะ” (ผบู้ รหิ าร / เล็ก 6)

127 “เด็กๆ ก็เหน็ วา่ ขยะสามารถนำมาใชป้ ระโยชนไ์ ดท้ ง้ั ทำส่ือการเรยี น พวกขวดนำ้ ที่เปน็ ขวดนำ้ ขวดโค้ก ขวดอะไรพวกน้เี รากจ็ ะมาสอนใหเ้ ดก็ ๆ ทำเปน็ กระถาง ปลกู ตน้ ไม้ไดเ้ ด็กๆ กจ็ ะคอ่ ยๆ ซมึ ซบั ถึงเขาเองค่ะ” (ครู / เลก็ 2) “คอื แปลงกายเศษวัสดุเพม่ิ มลู ค่า ก็คือจะนำเศษวัสดุมาแปลงให้เพิ่มมลู คา่ ค่ะ อยา่ งตอนท่ีองคมนตรีมาก็เอามาต้งั โชวค์ ่ะ กม็ บี ุคคลใจดีเขากจ็ ะเหน็ ชนิ้ งาน ของเด็กๆ เขากจ็ ะขอซอื้ ค่ะ เดก็ ๆ ก็จะมคี วามภูมิใจในสง่ิ ท่ีตัวเองประดิษฐ์ค่ะ” (ครู / กลาง 2) “โครงการนำเศษวสั ดมุ าสรา้ งเปน็ อา่ งนำ้ ตก ผลสำเรจ็ ของโรงเรียนเราไดไ้ ป ออกรายการทีวีและช่องวิทยุด้วย เกิดขึ้นสร้างมลู คา่ สร้างงาน สร้างอาชีพ ให้กับเดก็ แลว้ ก็ทำใหป้ ริมาณขยะในโรงเรยี นเราลดลงดว้ ยค่ะ ทำให้เด็กๆ เหน็ คุณคา่ ในเรือ่ งของการกำจัดขยะด้วยค่ะ” (ครู / ใหญ่ 3) 6. กิจกรรมการใช้ประโยชน์จากกล่องนม ถุงนม ทุกโรงเรียนจะมีขยะประเภทถุงนม หรือ กล่องนม โดยเฉพาะโรงเรียนขนาดใหญท่ ม่ี ีจำนวนนักเรยี นมาก เพราะนกั เรยี นด่ืมนมทุกวัน กจ็ ะมขี ยะ ประเภทนี้มากไปด้วย ดังนั้นโรงเรียนจึงต้องมีกิจกรรมหรือวิธีการนำถุงนม หรือกล่องนมไปใช้ ประโยชน์ หรือสร้างมูลค่า เช่น โรงเรียนรับซื้องถุงนม หรือกล่องนมจากนักเรียนแล้วนำไปขายให้ นักเรียนมีรายได้ “แปลงขยะให้เป็นเงินออมค่ะ คือปลกู ฝงั ต้ังแตก่ ล่องนมนะคะ ให้เห็นคุณค่า โดยทน่ี ำกลอ่ งนมมาขายให้ฐานที่ 1 ของโรงเรียน นักเรยี นกจ็ ะมสี มุดเงินฝาก จากการที่นกั เรยี นได้ขายขยะค่ะ” (ครู / กลาง 2) “กิจกรรมลดเวลาเรยี นเพม่ิ เวลารู้กล่องนม มาเสริมสร้างอาชีพ ทำกลอ่ งนมเปน็ ชัน้ วาง แผงก้นั ท้งั 3R ตรงที่เราไดเ้ ราก็จะมาส่งเสริมใหเ้ ด็กในการสรา้ งอาชีพ งานประดิษฐ์ของใชจ้ ากกล่องนมแลว้ กจ็ ะใหเ้ ดก็ ทำ” (ครู / เลก็ 6)

128 “ท่ีนีจ่ ะกนิ นมถงุ กค็ อื ตัดแลว้ ก็ล้างแล้วก็ตากแห้งแลว้ สำหรบั บางส่วนทนี่ ำมา รไี ซเคลิ ครกู ็จะพาเดก็ ๆ มาทำเปน็ สอ่ื การเรียนนะคะ ซงึ่ ตรงนี้ก็จะเป็นการลด ปรมิ าณขยะ และปลกู ฝังให้เดก็ สามารถนำขยะบางสว่ นทน่ี ำกลบั มาใช้ซ้ำได้” (ครู / เล็ก 2) ด้านพฤติกรรม (behavior) แนวทางในการส่งเสริมพฤติกรรมที่ดีในการจัดการขยะ มูลฝอยให้แก่นักเรียนนั้น โรงเรียนต้องดำเนินการควบคู่ไปกับกิจกรรมต่างๆ ของโรงเรียนอย่างเป็น ระบบตอ่ เน่ือง ดงั น้ี 1. การเปน็ แบบอยา่ งทด่ี ขี องครู ผูบ้ ริหาร และบุคลากรทุกคนในโรงเรียน ตลอดจนนักเรียน แกนนำต่างๆ นักเรียนรุ่นพ่ตี อ้ งปฏิบตั ใิ ห้เป็นตวั อย่างทดี่ ีแก่ร่นุ น้อง ตอ้ งร่วมมอื กนั ทกุ ฝ่าย เมื่อนักเรียน ได้เห็นแบบอย่างที่ดีไปพร้อมๆ กับการพัฒนาในด้านความรู้ ความตระหนัก และการเห็นคุณค่าของ การจัดการขยะแล้ว นักเรียนก็จะแสดงออกถึงพฤติกรรมที่เหมาะสมในการจัดการขยะมูลฝอยทั้งใน โรงเรียนและชุมชนของนกั เรยี น “ใหมๆ่ เดก็ ๆ เห็นขยะนเ่ี ดินเตะผ่านเฉยเลย เด๋ยี วนี้ไม่ละ เพราะผบู้ ริหาร ครู ทำเป็นแบบอย่าง เหมือนสรา้ งจิตสำนกึ เด็กทางอ้อม เมอ่ื นักเรยี นเหน็ ครู เกบ็ ขยะ เดก็ จะไม่กลา้ ท้งิ ทกุ ครง้ั ทเี่ ห็นเราเก็บเด็กจะรสู้ ึกละอาย” (ผู้บริหาร / เลก็ 4) “ผมให้ความสำคญั วา่ ตัวอยา่ งท่ีดีมีค่ากวา่ คำสอน ผบู้ รหิ าร ครตู ้องเป็น ตัวอยา่ งท่ดี กี ่อน” (ผูบ้ ริหาร / เล็ก 6) “ในเชิงจติ วทิ ยา ถ้าระหว่างครูกบั เดก็ เขาอยากเรยี นรู้กับใครมากกว่า ผมคิดวา่ เขาอยากเรียนรู้จากเพ่ือน ถ้าเขาเห็นวา่ เพ่ือนเขาทำแบบนแ้ี ล้ว เขาก็จะทำตาม ใหเ้ ดก็ เขาเกดิ การเรียนร้เู อง มนั สร้างไดม้ าก อย่างบางครงั้ ตอนเชา้ ผมกเ็ อาถ้วยไปรา้ นโจ๊กเลย เด็กๆ ก็จะเห็นวา่ ครูใหม่ไม่นำขยะเข้า โรงเรยี นเลย เราต้องทำเป็นแบบอย่างครับ” (ครู / ใหญ 2) 2. การกำหนดเขตพ้นื ท่ีรับผดิ ชอบท่ชี ัดเจนให้นักเรยี นดูแลทำความสะอาด เป็นการส่งเสริม ใหน้ กั เรยี นไดล้ งมอื ปฏบิ ตั กิ จิ กรรมทไี่ ดร้ ับมอบหมาย เชน่ การดูแลทำความสะอาด การเกบ็ ขยะ นำไป คัดแยกทิ้งลงในถังขยะที่โรงเรียนเตรียมไว้ การได้ลงมือปฏิบัติเป็นประจำสม่ำเสมอจะกลายเป็น พฤตกิ รรมทน่ี ักเรยี นปฏิบตั เิ ป็นปรกติ

129 “การรักษาความสะอาดโดยการแบ่งนักเรียนเป็นกลมุ่ รับผิดชอบแต่ละสีค่ะ มคี รูเปน็ คนกำกับควบคมุ ดว้ ยนะคะโดยการแบ่งให้นักเรียนทำความสะอาด ตามพืน้ ท่ีตา่ งๆ ของโรงเรียน ในห้องเรยี น และบริเวณโรงเรียน” (ครู / เลก็ 3) “มกี ารแบง่ บรเิ วณดูแลได้ 10 พื้นท่ที ี่ตอ้ งดแู ลตามกำลังความสามารถ นักเรียนชน้ั ป.1 กจ็ ะดแู ลบริเวณเล็ก ๆ ใต้ตน้ ไม้ บรเิ วณศาลสมเด็จ พระนเรศวร ขา้ งห้องเรยี นในโรงเรียน” (ผ้บู รหิ าร / กลาง 3) “ส่วนในโรงเรยี นเราก็จะจัดให้นักเรยี นรับผิดชอบเปน็ เขตพืน้ ท่รี ับผดิ ชอบ ของเด็กๆ ประถมและมัธยม” (ครู / ใหญ่ 4) 3. กิจกรรมที่เกี่ยวข้องกับการส่งเสริมให้นักเรียนใช้วัสดุจากธรรมชาติ ลดหรือเลิกการใช้ โฟม ถุงหรือแก้วพลาสติก เช่น กิจกรรมปลอดโฟม และถุงพลาสติก โรงอาหารปลอดขยะ ลด เลิก แก้วน้ำพลาสตกิ กิจกรรมสถานศึกษาปลอดขนมกรุบกรอบ สง่ เสริมพฤตกิ รรมการกนิ ข้าวหมดจานเพ่ือ ลดขยะประเภทเศษษอาหาร เป็นตน้ “ผมมีแนวนโยบายอย่อู ย่างหนึ่งคอื ลดการใชพ้ ลาสติก คือใหน้ ักเรียนหอ่ ข้าว โดยใช้ปนิ่ โต ก็ทำให้ถงุ พลาสติกลดลง ก็ไดร้ ับคำชนื่ ชมจากผปู้ กครองนักเรยี น เศษกระดาษช้ินเล็กๆ จะไมม่ เี ลย” (ผู้บรหิ าร / กลาง 1) “คอื เรามกี ารป้องกนั ตงั้ แต่แรกเพอ่ื ไมใ่ หเ้ กดิ ขยะในโรงเรียน ไมใ่ ห้มขี ยะ ในโรงเรียนอยา่ งเช่น ภาชนะทเ่ี ป็นโฟม ถุงพลาสติกจะไมม่ ี โรงเรยี นจะไม่มี ขยะประเภทน้ี แมค่ ้าแม่ขายจะไมม่ ีโอกาสไดน้ ำมาในโรงเรียน” (ผบู้ รหิ าร / กลาง 6) “เรามีการเปลย่ี นโรงอาหารท้ังหมดให้เปน็ โรงอาหารปลอดขยะ เชน่ แกว้ น้ำ เราใหน้ กั เรียนนำมาเอง กลอ่ งขา้ ว กลอ่ งโฟมทุกๆ อยา่ งทเ่ี ป็นขยะเราจะงด ทุกอยา่ งในโรงอาหารทง้ั หมดเลย” (ครู / ใหญ่ 1)

130 4. กจิ กรรมประเภทการเสริมแรงตา่ งๆ เมอ่ื นกั เรียนมพี ฤติกรรมหรอื มีการปฏิบตั ทิ ด่ี ี เช่น การยกยอ่ งชมเชยหน้าเสาธง การมอบธงสี เป็นต้น “วนั ศุกร์กจ็ ะมาสรปุ แลว้ มอบธงฟา้ กบั ธงเหลือง ถ้าเปน็ ธงฟ้า กค็ อื บรเิ วณ ทร่ี ับผดิ ชอบมีความสะอาด ถ้าเป็นธงเหลอื งก็คือยังไม่สะอาดกจ็ ะมีการสรุป เป็นรายสปั ดาห์” (ผู้บริหาร / กลาง 3) “เดก็ บางส่วนก็จะเกบ็ ขยะใส่กระเปา๋ แลว้ เอาออกมาให้ ผอ.ดู ผอ.ก็แสดง ความชนื่ ชมทีเ่ ด็กไม่ท้ิงขยะ” (ผูบ้ ริหาร / ใหญ่ 1) “เราจะอบรมใหค้ วามรู้กับเขาหนา้ เสาธงทุกวัน มีการให้รางวัล สรา้ งขวัญ กำลังใจนกั เรียน มกี ารชมเชยนักเรียนทปี่ ฏิบัตดิ ี” (ครู / ใหญ่ 1) ปจั จัยความสำเร็จ การศึกษาปัจจัยความสำเร็จด้านการจัดการขยะมูลฝอยในโรงเรียนในคร้ังนีไ้ ด้จำแนกเป็น ปจั จัยความสำเรจ็ ภายในโรงเรียน และปจั จยั ความสำเรจ็ ภายนอกโรงเรียน ภายในโรงเรียน มีปัจจัยที่ส่งผลต่อความสำเร็จในการบริหารจัดการขยะภายในโรงเรียน ดงั น้ี 1. ผบู้ ริหารโรงเรียนเปน็ ผู้ทม่ี ีความสำคัญและมีผลตอ่ ความสำเร็จของการดำเนินงานในทุก เรอื่ งของโรงเรียน ผบู้ ริหารต้องให้ความสำคัญและวางแผนการดำเนินงานเรื่องการบริหารจัดการขยะ อย่างเป็นระบบ ต้องเป็นผู้นำ สนับสนุน เป็นแบบอย่างที่ดีแก่ นักเรียน ครู และบุคลากรในโรงเรียน สง่ เสรมิ ให้บุคลากรมคี วามรัก ความสามัคคี และมีเปา้ หมายในการทำงานร่วมกัน “ภายในโรงเรยี นคอื มีเป้าหมายที่ชดั เจน คือวิสยั ทัศนร์ ่วมกัน อันดบั สองคือ ความรกั ความสามัคคีในการร่วมมือกนั ทำงาน อันนส้ี ำคัญมาก” (ผู้บรหิ าร / เล็ก 6) “ในโรงเรียนผมเห็นวา่ จะต้องมีการตง้ั เปา้ หมายรว่ มกนั ในเรื่องของโรงเรยี น ปลอดขยะตอ้ งมีเปา้ หมายร่วมกนั กอ่ นและจะตอ้ งไดร้ ับความร่วมมือจากครู นักเรียน และบคุ ลากรในโรงเรยี นทุกคน” (ผู้บริหาร / กลาง 3)

131 “ผ้บู ริหารโรงเรยี นมีส่วนสำคญั มาก ถ้าผบู้ ริหารมคี วามตระหนักก็สามารถชว่ ยพูด หรือวา่ บอกทัง้ คุณครูและเดก็ ๆ ตอ้ งมีเป้าหมายในเร่ืองนี้ โรงเรียนของเราผ้บู รหิ าร ท่ีผ่านมาจนปัจจบุ ันน้ที า่ นจะให้ความรูใ้ หค้ วามสำคญั กับเรอ่ื งขยะมาก” (ครู / เล็ก 1) “โรงเรียนเราก็เริม่ จากท่านผ้อู ำนวยการเลยที่สนบั สนนุ ทกุ ด้านไม่ว่าจะเปน็ เรือ่ งของงบประมาณหรือว่ากจิ กรรมต่างๆ” (ครู / เลก็ 4) 2. ครูผรู้ บั ผดิ ชอบโครงการ เปน็ อีกปัจจัยสำคญั ที่จะส่งผลให้การดำเนนิ งานด้านการจัดการ ขยะประสบความสำเรจ็ ดังนัน้ โรงเรียนจึงควรให้ความสำคัญกบั การเลอื กครผู รู้ ับผดิ ชอบโครงการ ท้งั นี้ ข้นึ อยู่กับบริบทของโรงเรียน โรงเรยี นขนาดเลก็ มบี ุคลากรน้อยอาจมีผู้รับผิดชอบโครงการเพียง 1 คน โรงเรียนขนาดใหญ่มีกิจกรรมที่หลากหลายดังนั้นการมอบหมายผู้รับผิดชอบโครงการอาจพิจารณา จำนวนครูผูร้ บั ผดิ ชอบตามความเหมาะสม โดยอาจพิจารณาจากครูที่สนใจในเรอื่ งน้ี หรอื สมัครใจท่ีจะ รับผิดชอบ หากไม่มีครูที่สมัครใจผู้บริหารโรงเรียนอาจพิจารณามอบหมายให้ครูท่ีมีความสามารถใน การประสานงานกับครูทุกคนในโรงเรยี นไดด้ ี “ผ้รู ับผดิ ชอบโครงการเปน็ ตัวจกั รสำคญั ในการขับเคลอ่ื นโครงการ เพราะฉะนน้ั คนท่ีรับผดิ ชอบโครงการน่ีมีความสำคัญมาก” (ผบู้ รหิ าร / กลาง 3) “การแต่งตง้ั ผรู้ ับผดิ ชอบ สว่ นใหญ่ผอู้ าวโุ ส ผู้ใหญก่ ็จะเป็นผู้นำในทกุ ด้าน เพราะมคี วามนา่ เชื่อถือ ชว่ ยกนั ทำงาน ใชก้ ารประชมุ กันถามครูกอ่ นว่า ใครจะรับ พอดมี คี รูชอบอยู่แล้ว แล้วเค้าจะมอบหมายงานใหก้ ับนอ้ ง ๆ ไดร้ บั ผิดชอบชว่ ยกันค่ะ” (ผ้บู รหิ าร / เล็ก 3) “ถ้าเลือกไม่ได้ ใหเ้ ลอื กคนทม่ี คี วามรบั ผิดชอบมากที่สุด เปน็ ตวั อยา่ งทดี่ ี เลือกคนชอบทำกจิ กรรม ประสานคนอื่นได้ สมั พนั ธช์ มุ ชนได้” (ผบู้ ริหาร / เล็ก 6) 3. ครูทุกคนตอ้ งรว่ มแรงรว่ มใจ สามัคคี และมคี วามตระหนักร่วมกนั เพราะการดำเนินงาน ด้านบริหารจัดการขยะเป็นเรื่องใหญ่ที่ต้องอาศัยความร่วมมือกันของบุคลากรทุกคนจึงจะประสบ ความสำเรจ็ ทุกคนต้องมสี ่วนในการรับผดิ ชอบ ส่งเสริม สนบั สนนุ และมแี นวปฏิบตั ิรว่ มกนั

132 “สำคัญท่ีสุดก็คือน่าจะเป็นคุณครทู กุ คนในโรงเรียนเพราะวา่ คณุ ครทู ุกคน น่าจะชว่ ยกันสร้างความตระหนกั ใหก้ ับนักเรียนอาจจะบรู ณาการในแตล่ ะวิชา เวลาเข้าเรียน” (ครู / เล็ก 1) “การจดั คนใหเ้ ราทำคนเดียวก็ทำไม่ไดฉ้ ะน้ันกอ่ นอ่นื เราจะตอ้ งสรา้ ง ความตระหนกั ใหก้ ับครูทัง้ โรงเรียนกอ่ น” (ครู / เล็ก 6) “ปจั จยั ความสำเรจ็ ของโรงเรยี นเรากค็ ือความรว่ มมอื ของคณะครูนกั เรียน ในโรงเรียนปฏบิ ตั ิจริงอย่างจรงิ จัง เห็นประโยชนแ์ ละเห็นคณุ ค่าของขยะ สามารถจัดการขยะอย่างถกู วธิ ี” (ครู / เล็ก 5) “ไม่คดิ ว่าเป็นหนา้ ทข่ี องคนใดคนหน่ึง จะถอื วา่ เป็นหน้าทขี่ องทุกคนที่อยู่ ภายในโรงเรยี นนะครบั บคุ ลากรทกุ คน เปน็ หนา้ ที่ทีเ่ ราจะต้องชว่ ยกัน ปฏบิ ัติกิจกรรมในการบริหารจัดการขยะนนี้ ะครบั ” (ครู / กลาง 1) 4. นักเรียนต้องมีความรู้ มีความรับผิดชอบ มีนักเรียนแกนนำ สภานักเรียน การได้รับ ความร่วมมือจากนักเรียนเปน็ ปัจจัยสำคญั ที่จะทำใหโ้ รงเรียนประสบความสำเร็จในการบริหารจัดการ ขยะ เพราะเราต้องอาศัยนักเรียนในการดำเนินกิจกรรมต่างๆ กิจกรรมบางอย่างโรงเรียนสามารถนำ นกั เรียนแกนนำ หรอื สภานกั เรยี นมาเปน็ ผูด้ ำเนนิ การได้ เปน็ การฝกึ ความรบั ผดิ ชอบ ความเป็นผ้นู ำ ไป พร้อมๆกบั การบรหิ ารจัดการขยะได้เปน็ อยา่ งดี “สำคัญที่สุดนา่ จะเปน็ นักเรยี นทกุ ๆ คนนกั เรียนแกนนำท่ีใหค้ วามร้กู ับเรา กค็ ือไม่ใช่ใหค้ วามรแู้ ค่ช่วั โมงกิจกรรมแต่เขาจะมีการใหค้ วามรตู้ ่างๆ แล้วก็ นักเรียนทกุ คนทเ่ี ข้าร่วมกจิ กรรม ท่ีสามารถนำความร้มู าใช้ประโยชน์” (ครู / เลก็ 4) 5. บุคลากรอื่น ๆ (ภารโรง แม่ครัว แม่ค้า) ภายในโรงเรียนให้ความร่วมมือ การบริหาร จดั การขยะภายในโรงเรียนน้นั เก่ยี วขอ้ งกบั ทกุ คนในโรงเรียน ภารโรง แมค่ รัว แมค่ ้าในโรงเรียนทุกคน สามารถเป็นแบบอยา่ งท่ีดีให้กบั นักเรียน และให้ความรว่ มมอื กับโรงเรยี นโดยปฏิบัติตามนโยบายต่างๆ ของโรงเรยี น เชน่ ลดหรือเลิกใช้โฟม ถุงพลาสติกใส่อาหาร เปน็ ต้น

133 “นโยบายการใชป้ น่ิ โตใส่อาหารมารบั ประทานที่โรงเรียนแม่คา้ กม็ สี ่วนชว่ ย ใหค้ วามรว่ มมอื ด้วย” (ผบู้ ริหาร / ใหญ่ 2) “อนั นี้เปน็ แนวทางของโรงเรยี นทีท่ ำเปน็ ประจำอยแู่ ล้ว ไมว่ ่าจะเป็นคุณครู ผู้บรหิ าร ผู้ปกครอง นักการภารโรง ชมุ ชน แมค่ ้าในโรงเรียน ทุกคนช่วยกนั ให้โรงเรียนน่าอยู่ น่าเรียน และเรยี นอย่างมคี วามสขุ ” (ผู้บรหิ าร / ใหญ่ 1) 6. การจัดระบบการบริหารจัดการภายในโรงเรียนที่ต้องสอดคล้องเชื่อมโยงกันนุกด้าน ทั้งในด้านการเรียนการสอน โครงการ กิจกรรมต่างๆ ตลอดจนการจัดสภาพแวดล้อมและบรรยากาศ ภายในโรงเรียน การจัดเตรียมงบประมาณ วัสดุ อุปกรณ์ให้พร้อมและพอเพียง สะดวกต่อการ ดำเนนิ งาน “การบรหิ ารจดั การภายในโรงเรียน ท่ตี ้องทำกนั ทง้ั ระบบท้งั การเรียนการสอน โครงการพิเศษต่างๆ รวมถงึ การใชน้ วัตกรรมทีม่ รี ปู แบบชัดเจน การมีสว่ นรว่ ม ของทกุ คนเปน็ สง่ิ สำคญั ร่วมรบั ผิดชอบ ร่วมชน่ื ชมเปน็ สง่ิ สำคัญอกี อย่างทจ่ี ะ ทำให้ประสบความสำเรจ็ ” (ผ้บู รหิ าร / ใหญ่ 2) “โครงการเสริมสรา้ งประชาธิปไตยและพฒั นาสงิ่ แวดลอ้ มในโรงเรียน โครงการนกี้ ็จะมีคณะกรรมการโรงเรยี นเปน็ คณะกรรมการสงิ่ แวดลอ้ ม ในการดูแลสิ่งแวดล้อมและขยะด้วย มกี ารแบง่ บริเวณดูแลได้ 10 พนื้ ที่ ที่ตอ้ งดูแลตามกำลังความสามารถ” (ผบู้ รหิ าร / กลาง 3) “โรงเรยี นก็จะมกี ารจดั หาถงั ขยะประเภทต่างๆ เช่น ถังขยะรไี ซเคิล ถงั ขยะอันตราย ถงั ขยะทัว่ ไป จะมีบรกิ ารในโรงเรยี นอยา่ งพอเพยี ง และมีการรณรงค์ให้นักเรียนชว่ ยกนั คดั แยกขยะกอ่ นท้งิ ลงถังตา่ ง ๆ” (ครู / เลก็ 3)

134 ภายนอกโรงเรียน มีปัจจัยที่ส่งผลต่อความสำเร็จในการบริหารจัดการขยะทั้งภายในและ ภายนอกโรงเรียน ดงั นี้ 1. นโยบายจากสำนักงานเขตพืน้ ท่ี สำนักงานเขตพนื้ ท่ีการศึกษาซึง่ เปน็ หน่วยงานต้นสังกัด ของโรงเรียน เป็นปัจจัยภายนอกที่มีความสำคัญต่อการดำเนินงานโครงการ กิจกรรมทุกๆ เรื่องของ โรงเรียน ดังนั้น หากสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษามีนโยบายที่ชัดเจนในการส่งเสรมิ ให้โรงเรียนการมี บริหารจัดการขยะ สร้างแรงจูงใจโดยจัดให้มีการประกวดเพื่อยกย่องชมเชยสร้างขวัญกำลงั ใจในการ ดำเนินงาน เช่น โรงเรียนปลอดขยะ กจ็ ะสง่ ผลให้ครู ผบู้ รหิ ารโรงเรียนมีแรงจูงใจ ให้ความสำคัญและมี ความมุ่งมั่นในการดำเนนิ งานจนประสบความสำเร็จ “มีสว่ นสำคัญอีกเรื่องหนึ่งก็คืออยากให้มกี ารประกวดโรงเรยี นปลอดขยะ เพอ่ื สร้างแรงจงู ใจให้ครแู ละนกั เรยี น เชน่ สมยั หนง่ึ มี zero wets” (ผบู้ ริหาร / กลาง 3) “นโยบายท่ีชดั เจนจากต้นสงั กัด จากสำนักงานเขตทกี่ ำหนดนโยบาย สนบั สนุน ให้ขวญั กำลังใจการดำเนินงาน กำกบั ตดิ ตาม หรือมีการประกวดให้รางวัลต่างๆ เปน็ ปจั จยั หนึง่ ทท่ี ำใหโ้ รงเรยี นประสบความสำเรจ็ ในการบริหารจดั การขยะ” (ผู้บรหิ าร / ใหญ่ 2) 2. การสร้างเครือข่ายชุมชน ผู้นำชุมชน คณะกรรมการสถานศึกษา ผู้ปกครอง เป็นปัจจัย ภายนอกที่สำคัญในการสนับสนุน ให้กำลังใจครู ผู้บริหารโรงเรียน ให้ความร่วมมือในกิจกรรม และ ปฏิบัติตามนโยบายของโรงเรียน ชว่ ยสนับสนุนดูแลและเป็นแบบอยา่ งทด่ี ใี ห้กับนกั เรยี น “ชุมชน อาจจะมสี ่วนร่วมลงมาชว่ ย เชน่ การชืน่ ชมใหข้ วญั กำลงั ใจ เช่น เวลาประชมุ รว่ มกบั คณุ ครูก็จะหยบิ ยกมาพูดให้กำลงั ใจช่นื ชม ครกู ็จะมี ขวัญกำลังใจในการดำเนนิ การจดั การขยะในโรงเรยี น” (ผู้บรหิ าร / ใหญ่ 2) “ผู้ปกครอง ชมุ ชน เป็นสว่ นสำคญั ในการช่วยบริหารจัดการขยะในโรงเรยี น โรงเรยี นตอ้ งประชาสัมพันธ์กิจกรรมตา่ งๆ ใหผ้ ู้ปกครองหรอื ชุมชนรบั ทราบ และให้ความร่วมมอื กบั โรงเรียน เน้นการฝึกปฏบิ ัตขิ องนกั เรยี นที่บ้าน หรือ ในชมุ ชน เป็นการฝึกเดก็ ให้มีความรับผดิ ชอบ มีจติ อาสา ฝึกในบา้ นตัวเอง หมู่บ้านตัวเอง และชมุ ชน” (ผู้บริหาร / ใหญ่ 4)

135 5. หน่วยงานภายนอก อบต. สำนักงานสิ่งแวดล้อมจังหวัด โรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพ ประจำตำบล อสม.ประจำหมบู่ ้าน “ภายนอกมองถงึ การสรา้ งเครือข่าย โดยเฉพาะเครอื ข่ายผู้ปกครอง เพราะเด็ก อยบู่ ้านมากกวา่ โรงเรียน ผู้ปกครองจะต้องมามสี ว่ นร่วมในการจัดการขยะ รวมท้งั อบต. โรงพยาบาลส่งเสรมิ สุขภาพ” (ผู้บริหาร / เล็ก 6) “ปัจจัยภายนอกจะเป็นผู้นำชุมชนผูป้ กครองทุกท่าน ขว่ ยประสานการเรียกรถขยะ โรงเรียนไมม่ ขี อ้ มลู รถขยะ เชน่ เบอร์โทร อบต.กจ็ ะประสานให้” (ครู / เล็ก 4) จากการวิเคราะห์เนื้อหาจากการสนทนากลุ่มออนไลน์ สามารถนำมาพัฒนาแนวทางการ บรหิ ารจัดการขยะท่เี น้นกระบวนการสรา้ งจติ สำนึกดา้ นการจัดการขยะมูลฝอยของนักเรียนในโรงเรียน ประถมศกึ ษาสำนักงานเขตพนื้ ทก่ี ารศกึ ษาประถมศึกษาพิษณโุ ลก เขต 3 ไดด้ งั แผนภาพ 3

136 แนวทางการบรหิ ารจัดการขยะท่เี นน้ กระบวนการสรา้ งจติ สำนึก ด้านการจดั การขยะมูลฝอยของนักเรยี นในโรงเรียนประถมศึกษา สำนักงานเขตพืน้ ที่การศึกษาประถมศึกษาพิษณโุ ลก เขต 3 การบรหิ ารจัดการ 1) การวางแผน (Planning) 2) การจัดการองคก์ ร (Organizing) 3) การจดั คนเข้าทำงาน (Staffing) 4) การนำหรือการสัง่ การ (Leading/Directing) 5) การควบคมุ (Controlling) • ฝกึ อบรม ดงู าน เสียงตามสาย • จติ อาสา เสียงตามสาย ฐานความรู้ เรียนรผู้ ่านคลปิ การเป็นแบบอยา่ ง • ลูกเสือจิตอาสา กจิ กรรมโฮมรมู เผชญิ กบั ปญั หาจริง กิจกรรมหนา้ เสาธง กจิ กรรม ตัง้ ปณิธานร่วมกัน ลดเวลาเรียนเพิม่ เวลารู้ บรู ณาการในกลมุ่ สาระ  ความ ความรู้ ตระหนัก การสร้างจติ สำนึก • การเปน็ แบบอย่าง  การ • ธนาคารขยะ ขยะแลกแตม้ แบ่งเขตพนื้ ทร่ี ับผิดชอบ พฤตกิ รรม เหน็ คุณคา่ • ผา้ ป่าขยะรีไซเคลิ ปยุ๋ ไส้เดอื น กิจกรรมปลอดโฟม ถุงพลาสตกิ ปุ๋ยหมกั ชวี ภาพ สหกรณศ์ นู ย์บาท โรงอาหารปลอดขยะ เนรมิตรประดษิ ฐ์ของใช้จากเศษ กินข้าวหมดจาน ครอบครวั ไรข้ ยะ วัสดุ สิง่ ประดิษฐ์อา่ งนา้ ตก ปัจจัยความสำเรจ็ การจดั การขยะมูลฝอยภายในโรงเรยี น ปจั จัยความสำเร็จ ภายใน 1. การควบคมุ การทงิ้ ขยะมลู ฝอย ภายนอก 2. การรวบรวมขยะมูลฝอย • ผูบ้ รหิ าร 3. การแปลงรูปขยะมลู ฝอย • นโยบายสำนกั งานเขต • ครผู ู้รบั ผดิ ชอบโครงการ 4. การกำจัดขยะมลู ฝอย • คณะกรรมการ สถานศึกษา • บคุ ลากรทุกคนใน โรงเรยี น • ผู้ปกครอง • จัดสภาพแวดลอ้ ม • ผู้นำชุมชน • หน่วยงานภายนอก แผนภาพ 3 การบรหิ ารจัดการขยะท่เี น้นกระบวนการสรา้ งจติ สำนึก

บทที่ 5 สรปุ ผลการวิจัย การวิจัยเรื่อง การพัฒนาแนวทางการบริหารจัดการขยะท่ีเน้นกระบวนการสร้างจิตสำนึก ด้านการจัดการขยะมูลฝอยของนักเรียนในโรงเรียนประถมศึกษา สำนักงานเขตพื้นท่ีการศึกษา ประถมศึกษาพิษณุโลก เขต 3 มีวัตถุประสงค์เพื่อ 1) เพ่ือศึกษาสภาพปัญหาการจัดการขยะมูลฝอย ของโรงเรียนในสังกัดสำนักงานเขตพ้ืนที่การศึกษาประถมศึกษาพิษณุโลก เขต 3 2) เพื่อพัฒนา แนวทางการบริหารจัดการขยะท่ีเน้นกระบวนการสร้างจิตสำนึกด้านการจัดการขยะมูลฝอยของ นกั เรยี นในโรงเรยี น สงั กดั สำนักงานเขตพื้นทก่ี ารศึกษาประถมศึกษาพษิ ณโุ ลก เขต 3 การวจิ ยั ครงั้ น้คี ณะผู้วิจัยไดแ้ บง่ ขน้ั ตอนการวจิ ยั ไว้ 2 ระยะ ดังน้ี ระยะท่ี 1 ศกึ ษาสภาพปญั หาการจัดการขยะมลู ฝอยของโรงเรียน ประชากร ได้แก่ ผู้ให้ข้อมูล 3 คน ในหนึ่งโรงเรียน ประกอบด้วย 1. ผู้อำนวยการ สถานศึกษา หรือรักษาการในตำแหน่งผู้อำนวยการสถานศึกษา ครูผู้รับผิดชอบโครงการด้านการ จัดการขยะมูลฝอย และครูหรือบุคลากรทางการศึกษาท่ีปฏิบัติงานอยู่ในโรงเรียนสังกัดสำนักงานเขต พ้ืนท่กี ารศกึ ษาประถมศึกษาพิษณุโลก เขต 3 จำนวนกลุ่มละ 163 คน กลุ่มตัวอย่าง ได้แก่ ผู้ให้ข้อมูล 3 คน ในหนึ่งโรงเรียน ประกอบด้วย 1. ผู้อำนวยการ สถานศึกษา หรือรักษาการในตำแหน่งผู้อำนวยการสถานศึกษา ครูผู้รับผิดชอบโครงการด้านการ จัดการขยะมูลฝอย และครูหรือบุคลากรทางการศึกษาที่ปฏิบัติงานอยู่ในโรงเรียนสังกัดสำนักงานเขต พืน้ ที่การศึกษาประถมศกึ ษาพิษณโุ ลก เขต 3 จำนวนกล่มุ ละ 118 คน เครื่องมือทีใ่ ช้ในการวจิ ยั ได้แก่ คือ แบบสอบถามออนไลน์สภาพปัญหาการจัดการขยะ มูลฝอยของโรงเรียนในสังกัดสำนักงานเขตพ้ืนที่การศึกษาประถมศึกษาพิษณุโลก เขต 3 ตรวจสอบ คุณภาพด้านความเช่ือมั่น โดยวิธีครอนบาค (Cronbach) ด้วยการหาสัมประสิทธิ์แอลฟา ( - coefficient) ได้ความเชื่อมนั่ 0.983 การเกบ็ รวบรวมข้อมูล 1. ทำหนังสือราชการจาก สำนักงานเขตพ้ืนท่ีการศึกษาประถมศึกษาพิษณุโลก เขต 3 ส่งถึง โรงเรียนทุกโรงเรียนในสังกัด ผา่ นระบบ E-Office โดยใช้แบบสอบถามออนไลนใ์ นรูปแบบ QR Code 2. ประสานกับศึกษานิเทศก์ในแต่ละเครือข่าย ใน 24 เครือข่าย ในการติดตามการตอบ แบบสอบถามออนไลน์ โดยอตั ราการตอบกลับในแตล่ ะกลมุ่ อย่รู ะหว่าง ร้อยละ 83.05-100 3. นำขอ้ มูลมาตรวจสอบความสมบรู ณ์ ระยะท่ี 2 การพฒั นาแนวทางการบริหารจัดการขยะทีเ่ นน้ กระบวนการสร้างจิตสำนกึ ด้านการ จัดการขยะมูลฝอยของนักเรียนในโรงเรียน สังกดั สำนกั งานเขตพ้นื ทก่ี ารศกึ ษาประถมศกึ ษาพิษณุโลก เขต 3 ในระยะนี้มีวัตถุประสงค์เพ่ือ พัฒนาแนวทางการบริหารจัดการขยะท่ีเน้นกระบวนการสร้าง จิตสำนึกด้านการจัดการขยะมูลฝอยของนักเรียนในโรงเรียน สังกัดสำนักงานเขตพ้ืนที่การศึกษา ประถมศกึ ษาพิษณุโลก เขต 3

138 ประชากรและกลุ่มตัวอย่าง ได้แก่ ผู้อำนวยการสถานศึกษา ครูผู้รับผิดชอบโครงการ ด้านการจัดการขยะมูลฝอยของโรงเรียนในสังกัดสำนกั งานเขตพนื้ ท่ีการศกึ ษาประถมศึกษาพิษณุโลก เขต 3 ภาคเรียนที่ 1 ปีการศึกษา 2564 จากโรงเรียนขนาดเล็ก โรงเรียนขนาดกลางและโรงเรียน ขนาดใหญ่ โดยการเลือกแบบเจาะจง (Purposive Sampling) ตามเกณฑ์คุณสมบัตทิ ่ีกำหนด กลุ่มละ 7 คน รวมท้ังสิน้ จำนวน 42 คน ตามเกณฑค์ ุณสมบตั ทิ ก่ี ำหนด ดังน้ี 1. เป็นผู้บริหารสถานศึกษา ที่มีผลงานได้รับรางวัลด้านการพัฒนาส่ิงแวดล้อม ระดับสำนักงานเขตพ้ืนทกี่ ารศึกษาขึ้นไป 2. ครูผู้รับผิดชอบโครงการด้านการจัดการขยะมูลฝอยของโรงเรียน หรือมีผลงาน ได้รบั รางวลั ด้านการพัฒนาสิง่ แวดล้อมระดับสำนักงานเขตพืน้ ที่การศึกษาขึ้นไป เคร่ืองมือวิจัย คือ เคร่ืองมือท่ีใช้ในการเก็บรวบรวมข้อมูลในการสนทนากลุ่มออนไลน์ ไดแ้ ก่ 1) ประเดน็ การสนทนาออนไลน์ 2) โปรแกรม Google Meet สำหรับการสนทนาออนไลน์ และ บนั ทึกการสนทนา การเกบ็ รวบรวมขอ้ มูล 1. ทำหนังสือราชการจากสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาพิษณุโลก เขต 3 เชิญผเู้ ชีย่ วชาญเขา้ ร่วมประชุมสนทนากลุ่มออนไลน์ ผา่ นโปรแกรม Google Meet โดยแจ้งวนั เวลา และลงิ้ ค์เข้ารว่ มการประชุมให้กับผูเ้ ช่ียวชาญได้ทราบ และร่วมประชมุ 2. ผู้เข้าร่วมประชุมให้ความคิดเห็น ข้อพิจารณาและข้อเสนอแนะ เพ่ือพัฒนาแนวทาง ทางการบริหารจัดการขยะที่เน้นกระบวนการสร้างจิตสำนึกด้านการจัดการขยะมูลฝอยของนักเรียน ในโรงเรยี น 3. บันทึกการประชุม และจัดทำพัฒนาเป็นรูปแบบแนวทางบริหารจัดการขยะที่เน้น กระบวนการสร้างจิตสำนึกด้านการจัดการขยะมูลฝอยของนักเรียนในโรงเรียน สังกัดสำนักงานเขต พนื้ ที่การศึกษาประถมศึกษาพิษณโุ ลก เขต 3 สรุปผลการวิจยั การวิจัย เรื่องการพัฒนาแนวทางการบริหารจัดการขยะที่เน้นกระบวนการสร้างจิตสำนึก ด้านการจัดการขยะมูลฝอยของนักเรียนในโรงเรียนประถมศึกษา สำนักงานเขตพ้ืนที่การศึกษา ประถมศึกษาพษิ ณโุ ลก เขต 3 สามารถสรุผลการวจิ ัยได้ ดังน้ี 1. สภาพปัญหาการจัดการขยะมูลฝอยของโรงเรียนในสังกัดสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษา ประถมศึกษาพิษณุโลก เขต 3 โดยรวมอยู่ในระดับปานกลาง เมื่อพิจารณาระหว่างปัญหาด้านการ บริหารจัดการกับปัญหาการจัดการขยะมูลฝอย พบวา่ ปัญหาด้านการบรหิ ารจดั การมีค่าสูงกวา่ ปัญหา การจัดการขยะมูลฝอย ในส่วนของปัญหาการจัดการขยะมูลฝอย พบว่า ทุกรายการประเมินมีความ ต้องการอยู่ในระดับปานกลาง โดยรายการที่มีค่าเฉล่ียสภาพปัญหาสูงสุด ได้แก่ ด้านการแปลงรูป ของขยะมูลฝอย รองลงมาไดแ้ ก่ ดา้ นการควบคุมการทิ้งขยะมลู ฝอย ดา้ นการกำจัดขยะมูลฝอย 2. สภาพปญั หาท่พี บในโรงเรยี นทั้งสามขนาด (ขนาดเลก็ ขนาดกลาง และขนาดใหญ่) ได้แก่

139 2.1 ด้านการบริหารจัดการ ปัญหาท่ีพบคือ การกำหนดวิสัยทัศน์ พันธกิจ เป้าหมายท่ี เกี่ยวข้องกับการจัดการขยะ งบประมาณสำหรับการดำเนินโครงการ การแยกประเภทงาน จัดกลุ่ม งานเกี่ยวกับการจัดการขยะโรงเรียน การปฏบิ ัตติ ามคำสั่ง หรือการส่ังการด้านการจัดการขยะมลู ฝอย การสนับสนุน ส่งเสริมและสร้างแรงจูงใจในการปฏิบัติงาน การกำหนดตัวช้ีวัดในการกำกับติดตาม และประเมินผลการปฏบิ ตั ิงาน การกำกับตดิ ตาม และประเมนิ ผลการปฏิบตั งิ านตามตัวชี้วดั ท่ีกำหนด 2.2 ด้านสภาพปัญหาการจดั การขยะ 2.2.1 การควบคมุ การทง้ิ ขยะมูลฝอย ปัญหาที่พบคือ นักเรียนขาดจิตสำนึกทด่ี ีในการ ควบคุมการท้ิงขยะมูลฝอย โรงเรียนรณรงค์ในเรื่องการท้ิงขยะมูลฝอย โรงเรยี นมีการประชาสมั พันธ์ เรื่องการท้ิงขยะมูลฝอย การกำหนดข้อตกลงของโรงเรียนเกี่ยวกับการท้ิงขยะมูลฝอย ปริมาณขยะ มลู ฝอยในโรงเรยี น 2.2.2 การรวบรวมขยะมูลฝอย ปัญหาท่ีพบคือ มีการแยกถังขยะแบบชนิดของขยะ ได้แก่ กระดาษขวดแก้ว พลาสติก ความเพียงพอของถังรองรับขยะมูลฝอย ความเพียงพอของ เครื่องมือและอุปกรณ์ในการจัดเก็บขยะมูลฝอย นักเรียนมีความเพิกเฉยต่อการเก็บขยะที่พบเห็นใน โรงเรยี น จำนวนบุคลากรในการจัดเกบ็ ขยะมูลฝอย 2.2.3 การแปลงรูปขยะมลู ฝอย ปัญหาที่พบคือ การเล็งเห็นประโยชน์ของขยะมลู ฝอย มกี ารประชาสัมพันธ์เรื่องการนำขยะมาทำให้เกิดประโยชน์ การให้ความรู้และประสบการณ์เกี่ยวกับ การนำขยะมารไี ซเคิล ขยะมลู ฝอยนำกลับมาใชป้ ระโยชน์ 2.2.4 การกำจัดขยะมูลฝอย ปญั หาท่พี บคอื โรงเรียนมกี ารประชาสมั พันธ์ในการกำจัด ขยะมลู ฝอย นักเรยี นมีสว่ นรว่ มในการกำจัดขยะมูลฝอย บริเวณในการกำจัดขยะมูลฝอย สำหรับการ เผาและการฝังกลบ การเผาขยะมูลฝอยในโรงเรียนประจำ ระยะทางจากโรงเรียนถึงท่ีจัดท้ิงขยะมูล ฝอย 3. ผลการศึกษาพัฒนาแนวทางการบริหารจัดการขยะท่ีเน้นกระบวนการสร้างจิตสำนึก ดา้ นการจดั การขยะมูลฝอยของนักเรียนในโรงเรียนประถมศึกษา สังกัดสำนักงานเขตพน้ื ที่การศึกษา ประถมศกึ ษาพิษณุโลก เขต 3 3.1 แนวทางการบริหารจัดการ ผู้บริหารสถานศึกษาเป็นกลไกสำคัญในการขับเคลื่อน องคก์ ร โดยสามารถดำเนินการได้ ดังนี้ 1) การวางแผน (Planning) มีเป้าหมายที่ชัดเจนร่วมกนั ท่ีจะ แก้ปัญหาที่พบในโรงเรียน ที่เกิดจากการมีส่วนร่วมคิด ร่วมดำเนินการ และร่วมประเมินความสำเร็จ จากผู้เกีย่ วข้องทกุ ฝ่าย ไดแ้ ก่ ครู นักเรียน คณะกรรมการสถานศกึ ษา ชมุ ชน ผ้ปู กครอง เริม่ จากนำมา เปน็ ส่วนหน่ึงในวสิ ยั ทศั น์ เพื่อกำหนดพันธกิจ และเป้าหมายท่ีชัดเจน จากน้นั จดั ทำโครงการ/กิจกรรม รองรบั ทุกคนต้องช่วยกันคดิ ทกุ คนตอ้ งรับรู้วา่ เปน็ เจ้าของโครงการร่วมกัน เพยี งแต่มกี ารแต่งต้ังผู้รับ ผรู้ ับผิดชอบหลัก จัดสรรงบประมาณสำหรบั การดำเนินโครงการ 2) การจัดการองค์กร (Organizing) มีการจัดต้ังครูประจำชั้นรับผิดชอบ แบ่งเขตพ้ืนที่รับผิดชอบ จัดให้มีถังรองรับขยะมูลฝอยแยกตาม ชนดิ ต่าง ๆ เตรียมบริเวณในการกำจัดขยะมูลฝอย สำหรับการเผาและการฝังกลบ จัดต้ังธนาคารขยะ 3) การจัดคนเข้าทำงาน (Staffing) แต่งตั้งครูที่มีความรับผิดชอบ กลุ่มนักเรียน ได้แก่ สภานักเรียน นักเรียนแกนนำ นักเรียนจิตอาสา ลูกเสือจิตอาสา การพัฒนาบุคคลให้มีความรูด้ ้านการจัดการขยะ มูลฝอยในโรงเรียน โดยประสานกับหน่วยงานภายนอก เชน่ สำนกั งานส่ิงแวดลอ้ มจังหวัด การศกึ ษาดู