ทักษะการคิดสำหรับครูในศตวรรษที่ 21

2. ขั้นทบทวนความรูเดิม (Elicitation of the Prior Knowledge) เปนข้ันท่ีผูเรียน แสดงออกถงึ ความรูความเขาใจเดมิ ทมี่ ีอยูเกย่ี วกบั เรอ่ื งท่ีจะเรยี น วธิ ีการใหผูเรียนแสดงออก อาจทํา ไดโ ดยการอภปิ รายกลมุ การใหผูเรียนออกแบบโปสเตอร หรือการใหผูเรียนเขียนเพ่ือแสดงความรู ความเขา ใจที่เขามอี ยู ผูเรียนอาจเสนอความรเู ดิมดว ยเทคนิคผังกราฟก (Graphic Organizers) ขั้นน้ี ทําใหเ กิดความขัดแยง ทางปญญา (Cognitive Conflict) หรือเกิดภาวะไมสมดลุ (Unequilibrium) 3. ข้ันปรับเปลี่ยนแนวความคิด (turning restructuring of ideas) นับเปนข้ันตอนท่ี สําคัญหรอื เปน หวั ใจสาํ คญั ตามแนวคอนสตรัคติวิสม ข้นั น้ปี ระกอบดวยข้ันตอนยอ ย ดังน้ี 3.1 ทําความกระจางและแลกเปลี่ยนเรียนรูระหวางกันและกัน (Clarification and Exchange of Ideas) ผูเรียนจะเขาใจไดดีขึ้น เมื่อไดพิจารณาความแตกตางและความขัดแยงระหวาง ความคิดของตนเองกบั ของคนอ่ืน ผูสอนจะมหี นา ท่ีอาํ นวยความสะดวก เชน กาํ หนดประเดน็ กระตุน ใหคดิ ไดแ ก การเรยี นรู 3.2 สรางความคิดใหม (Construction of New Ideas) จากการอภิปรายและ การสาธิต ผูเรียนจะเปนแนวทางแบบวิธีการท่ีหลากหลายในการตีความปรากฎการณหรือ เหตุการณ แลวกาํ หนดความคดิ ใหมห รอื ความรูใหม 3.3 ประเมินความคิดใหม (Evaluation of the New Ideas) โดยการทดลองหรือ การคดิ อยา งลึกซง้ึ ผเู รียนควรหาแนวทางท่ีดีที่สุดในการทดสอบความคิดหรือความรู ในขั้นตอนน้ี ผูเรียนอาจจะรูสึกไมพึงพอใจความคิดความเขาใจที่เคยมีอยู เน่ืองจากหลักฐานการทดลอง สนับสนนุ แนวคดิ ใหมมากกวา 4. ขน้ั นําความคดิ ไปใช (Application if Ideas) เปนข้ันตอนที่ผูเรียนมีโอกาสใชแนวคิด หรือความรูความเขาใจท่ีพัฒนาขึ้นมาใหมในสถานการณตางๆ ท้ังท่ีคุนเคยและไมคุนเคยเปน การแสดงวาผูเรียนเกิดการเรียนรูอยางมีความหมายการเรียนรูท่ีไมมีการนําความรูไปใชเรียกวา เรียนหนังสือไมใ ชเรียนรู 5. ขั้นทบทวน (Review) เปนขั้นสุดทาย ผูเรียนจะไดทบทวนวาความคิดความเขาใจ ของเขาไดเปลย่ี นไป โดยการเปรียบเทียบความคดิ เมื่อเรมิ่ ตนบทเรียนกบั ความคิดของเขาเมื่อสิ้นสุด บทเรียน ความรูที่ผูเรียนสรางดวยตนเองน้ันจะทําใหเกิดโครงสรางทางปญญา ปรากฏในชวง ความจําระยะยาว (Long-Term Memory) เปนการเรียนรูอยางมีความหมาย ผูเรียนสามารถจําได ถาวร และสามารถนําไปใชไดในสถานการณตางๆ เพราะโครงสรางทางปญญา คือกรอบของ ความหมาย หรือแบบแผนท่ีบุคคลสรางขึ้น ใชเปนเคร่ืองมือในการตีความหมายใหเหตุผลและ แกปญหา ตลอดจนใชเปนพ้ืนฐานสําคัญในการสรางโครงสรางทางปญญาใหม นอกจากน้ียัง ทบทวนเกี่ยวกับความรูสึกที่เกิดขึ้น ทบทวนวาจะนําความรูไปใชไดอยางไร และยังมีเรื่องใดท่ียัง สงสยั อยูอกี บาง Thinking Skills For 21st Century Teachers 151

4. ขŒอแตกต‹างระหวา‹ งการสอนที่เนŒนผสูŒ อนเปนš สําคญั และการเรียน การสอนทีเ่ นนŒ ผŒูเรยี นเปนš สําคญั ขอ แตกตางของการเรียนการสอนทเ่ี นน ผูส อนเปน สาํ คัญและการเรียนการสอนทเ่ี นนผูเรียน เปนสําคญั (พมิ พพ ันธ เดชะคปุ ตและพเยาว ยนิ ดสี ุข, 2551) แสดงไวในตารางดงั ตอ ไปน้ี ตารางท่ี 6-1 ตารางเปรยี บเทยี บการเรียนการสอนทเี่ นนผูสอนเปนสําคัญและการเรียนการสอนท่ี เนนผเู รียนเปน สาํ คัญ รายการ การเรยี นการสอนท่ีเนน ผสู อน เปน การเรยี นการสอนทเ่ี นน ผูเรยี นเปนสําคัญ สาํ คัญ (Child-Centered) ผูเ รียน ผูสอน (Teacher-Centered) ตื่นตวั เปนผูสรา งความรู เนอื้ เรือ่ ง ผอู ํานวยความสะดวก (Facilitator) การวดั และ ไมตืน่ ตัวเปนผฟู ง เนนความรูคกู บั กระบวนการเรียนรู การประเมนิ ผล วัดกระบวนการ วดั พฤติกรรมหรอื การปฏบิ ตั ิ ผสู อน (Teacher) และวัดผลงานซ่งึ เปนการใชการประเมนิ การ เรยี นรสู ภาพจริง เนนเน้ือหาความรู วดั ความรู ความจําสวนมากใช แบบทดสอบ ในประเทศไทยของเราซงึ่ ขณะน้ีเปน สงั คมยุคใหม เปนยคุ ทตี่ อ งการใหก ารศึกษาอยางท่ัวถึง อยางเสมอภาค และอยางมีคุณภาพกับประชาชนท้ังหมด เพื่อใหคนไทยมีความดี เกง สุข มี ความสามารถพัฒนาแบบย่ังยืนนั้น ผูสอนเปนปจจัยสําคัญที่สุดประการหน่ึงท่ีจะทําใหความฝน เปนไปได ความฝนจะเปนจริงไดน้ันผูสอนไทยตองเปล่ียนพฤติกรรมการสอนเดิม เปลี่ยนบทบาท จากผูสอนมาเปน บทบาทผูอาํ นวยความสะดวก เชนนจ้ี ึงจะสามารถเรียกไดว า เปนผสู อนยคุ ใหม โดยสรุปการจดั การเรยี นการสอนที่เนนผเู รยี นเปนสําคัญน้ันพิจารณาไดจากตัวบงช้ีสําคัญ ตอ ไปน้ี ผูเรียนสรางความรูเอง โดยใชกระบวนการทางปญญา และกระบวนการทางสังคม ซ่ึงเปน กระบวนการเรียนรโู ดยผูเรียนมสี ว นรวมในการเรยี นมปี ฏิสมั พนั ธก ับแหลง การเรียนรทู ั้งมีชีวติ และไม มีชีวิตและผูเรียน มีการนําความรูไปใชในการจัดการเรียนการสอนใหสอดคลองกับมาตรา 4 ใน พระราชบัญญตั ิการศกึ ษาแหงชาติ พ.ศ. 2542 ผูสอนตอ งคํานึงในเรอื่ งตอ ไปนี้ 1. จดั ใหสอดคลอ งกับความสนใจ ความสามารถ และความหลากหลายของผเู รียนแตละคน 2. ใหเ ปน การบูรณาการเนือ้ หาจากหลากหลายวิชาหรอื กลมุ สาระการเรยี นรู 3. ใชหลากหลายวิธีสอน เทคนิคการสอน ใหเหมาะกบั เนอ้ื หาและสภาพผเู รียน 152 Thinking Skills For 21st Century Teachers

4. ใชหลากหลายแหลงการเรียนรู รวมทั้งขอมูลจากคอมพิวเตอร เปนขอมูลเพ่ือการสราง ความรู 5. ใชกจิ กรรมพฒั นาพหุปญ ญาแกผูเรียน อาทิ พัฒนาปญญาทางภาษา ปญญาทางการ คดิ และคาํ นวณ ปญญาทางศิลปะ ปญญาทางดนตรี ปญญาทางการเคลื่อนไหว และปญญาทาง อารมณ เปน ตน 6. ใชว ธิ ีวัดผลอยางหลากหลายวิธี เนนการประเมนิ การเรียนรตู ามสภาพจรงิ หลากหลายวิชาการ (บูรณาการ) หลากหลายวธิ สี อน รูปแบบวธิ สี อน เทคนคิ การสอน แนวคิดและหลักการสอน หลากหลายวธิ ีวัดและประเมินผล หลากหลายแหล‹งความรูŒ หลากหลายความสนใจ ความสามารถ ความถนดั ภาพที่ 6-2: ภาพการจดั การเรียนการสอนทีเ่ นนผูเ รียนเปนสําคญั ทมี่ า: พมิ พพันธ เดชะคปุ ต และพเยาว ยนิ ดสี ขุ (2551) 5. การพฒั นาทักษะการสอนเพื่อพฒั นาการคดิ สาํ หรบั ผŒเู รยี น ในการจดั การเรียนการสอน ผสู อน คอื ผทู ่มี บี ทบาทสําคญั ในการสง เสรมิ ทกั ษะการคดิ ของ ผูเรียน ความสําเร็จของการพัฒนาทักษะการคิดขึ้นอยูกับรูปแบบการจัดการเรียนการสอนของ ผูสอน ตลอดจนเทคนิค วิธีการท่ีผูสอนเลือกใช ผูสอนจึงจําเปนตองเลือกกิจกรรมที่มีความ เหมาะสม สอดคลองกับความตองการของผูเรียน ตลอดจนสามารถกระตุนใหผูเรียนไดเรียนรู คน ควา และลงมอื ปฏิบัติ เพื่อใหเ กดิ ทกั ษะทกี่ ําหนดไว (จารวุ ัจน สองเมือง, ม.ป.ป) การจัดการเรียนการสอนท่ีมุงการพัฒนาทักษะการคิด จะตองเปนการจัดประสบการณ เรยี นรทู ่ีเนนกระบวนการมากกวาเนอ้ื หาสาระวิชา โดยมุงใหเ กดิ ผมสมั ฤทธ์กิ ับผเู รียนใน 3 ดาน คือ 1. ดานความรู (Knowledge) แบงออกเปน 2 ประเภทคือ 1) เน้ือหาสาระของวิชา นักคิด คือ สาระวิชาทีผ่ เู รยี นตองเรยี นรู ประกอบดวยเครือ่ งมอื ชวยคดิ กระบวนการคดิ ทักษะการคดิ และ Thinking Skills For 21st Century Teachers 153

2) ความรูบูรณาการ คือ สาระเรื่องราวตางๆ ท่ีเปนสภาพการณที่กําหนดสภาพแวดลอมรอบตัว ปญหาในชีวติ ประจาํ วัน ทีถ่ กู นํามาคดิ ซงึ่ เน้ือหาจะเปนสาระของวชิ าใดกไ็ ด จึงเปน ความรูเชิงบูรณาการ 2. ดานกระบวนการ (Process) คือ กระบวนการจัดการเรียนการสอนเพื่อพัฒนาทักษะ การคิดท่ีเนน การฝก ปฏบิ ตั จิ รงิ มงุ สรางผูเรียนใหเ กิดทกั ษะชีวติ 3. ดานเจตคติ (Attitude) คือ คุณลักษณะผูเรียนที่พึงประสงคอันเกิดจากการเรียนรูใน รายวิชาตางๆ เชน วนิ ัย ความรับผิดชอบ ความขยัน การมีนํ้าใจ เปน ตน การจดั การเรียนการสอนท่ีเนนกระบวนการจําเปนตองอาศัยการออกแบบการจัดการที่ดี เพราะความลมเหลวในการออกแบบคือความลมเหลวในการเรียนรูของผูเรียนไปดวย การสอน แบบเดิมๆ ท่ีผูสอนใชความพยายามในการอธิบายใหกับผูเรียนไดเขาใจวิธีการคิดเพ่ือใหไดมาซ่ึง คําตอบหรือการขยายตอยอดความรูท่ีไดรับไปน้ันเปนสิ่งท่ีทําใหเกิดข้ึนไดยาก ขณะเดียวกันเมื่อ การสอนตองการพัฒนาทักษะการคิดของผเู รยี นก็ไมไดหมายความวาการสอนดังกลาวจะตองแยก ออกจากการสอนในเนื้อหาวิชาเรียนปกติ เพราะการพัฒนาทักษะนี้จะตองบูรณาการรวมอยูกับ การจัดการเรียนรูปกติ แตการจัดการเรียนรูดังกลาวนั้นตองเอ้ือตอการพัฒนาทักษะการคิดของ ผูเรียนดวย เพราะทักษะดังกลาวก็จะสงผลกลับไปยังประสิทธิภาพการเรียนเน้ือหาวิชาดังกลาว ดวยเชน กนั การปรับเปลี่ยนการสอนเพ่ือการพัฒนาทักษะการคิดของผูเรียนน้ันจะตองประกอบดวย 3 องคป ระกอบหลัก คือ 1. การสอนเพื่อการคิด (teaching for thinking) จะตองประกอบดวยการกําหนด กลยทุ ธการสอน กิจกรรมการเรียนรขู องผูเ รียน และสอ่ื การเรียนรู ซ่งึ ส่ิงเหลา นี้จะตองเขาไปมีสวน สงเสรมิ ผเู รยี นในการคิด กระบวนการนีจ้ ดั ขนึ้ เพ่อื สรา งโอกาสใหกับผูเรียนในการฝกและใชการคิด ของพวกเขา โดยปกติการกระตุนการคิดสวนใหญของผูสอนจะใชการถามคําถาม และคําถามท่ี แตกตางกันก็จะทําใหเ หน็ ถึงระดบั การใชค วามคิด คําถามจํานวนหนึ่งที่ผูสอนถามในหองเรียนเปน การถามข้ันพ้ืนฐานที่ผเู รียนตอบออกมาระดบั ของการนําเสนอขอ มูลท่ีผสู อนไดสอนไป เชน ประเทศ ไทยมีกจ่ี งั หวัด ใครเปน นายกคนปจจบุ นั เปนตน คําถามเหลาน้ีไมมีผลตอการพัฒนาทักษะการคิด มากนัก ผสู อนควรเลอื กใชคําถามท่ีกระตนุ ความคิดของผเู รยี นใหมากกวา นี้ เชน คุณเห็นดวยหรอื ไม กับ... บอกเหตุผลใหฟงหนอ ยไดไหมวาทําไม เปนตน นอกจากประเด็นการตัง้ คาํ ถามในชน้ั เรียนของ ผสู อนแลว การสรา งความรบั ผดิ ชอบและการกระตนุ ใหเกดิ การแสดงความคิดเห็นของผูเรียนในช้ัน เรียนก็เปนส่ิงสําคญั ซึ่งมีวธิ ีการทท่ี าํ ไดไ มย าก เชน การจัดใหผูเรียนเกิดการแลกเปล่ียนความเห็น กันภายในกลุม การสรางสถานการณตางๆ เพ่ือใหผูเรียนไดรวมกันคิดและแกไขปญหา กิจกรรม การเรียนในชั้นเรียนจะเปนกลไกสําคัญท่ีจะทําใหผูเรียนเกิดการคิด เชน การท่ีผูสอนออกแบบ กิจกรรมใหผูเรียนไดอา นหนงั สอื แลว นาํ ไปสกู ารเลา เรอ่ื ง การอภิปราย การเขียน การรวมกันแกไข ปญ หา การโตว าที เหลาน้จี ะพัฒนาทักษะการคดิ ของผูเรยี นไดอ ยางมีประสทิ ธภิ าพ 154 Thinking Skills For 21st Century Teachers

2. การสอนสําหรบั การคิด (teaching of thinking) หมายถงึ สวนที่เกี่ยวกับทักษะและ กระบวนการท่ีจะชวยใหผูเรียนมีความสามารถในการจําแนก แยกแยะไดอยางเปนระบบ กระบวนการนีเ้ กี่ยวของโดยตรงกบั ยุทธศาสตรการสอนของทีจ่ ะตองระบถุ งึ ทักษะการคิดที่ตองการ ในการสอนคร้ังน้ันๆ ซ่ึงตองเร่ิมตนตั้งแตการเตรียมเนื้อหาที่จะสอน เชน เมื่อผูสอนตองการฝก ทักษะการคิดเปรียบเทยี บ ผสู อนกจ็ ะตอ งเตรียมเนื้อหาเพ่ือการเปรียบเทียบท้ังในสวนท่ีเหมือนกัน และสวนท่ีแตกตางกัน และใหผูเรียนในชั้นเรียนไดอภิปรายกันสําหรับการเปรียบเทียบประเด็น ดังกลาว กจิ กรรมการเรยี นก็อาจออกแบบโดยเรมิ่ จากการทผ่ี สู อนนําเสนอประเดน็ โจทยท ใี่ ชในการ เปรียบเทียบ และใหผูเรียนไดทําการสังเกตและบรรยายในสิ่งท่ีตนเองเห็น ใหผูเรียนไดทําการ เปรียบเทียบในสวนที่เหมือนกันและจดบันทึกไว จากนั้นใหผูเรียนจดบันทึกอีกคร้ังสําหรับสวนที่ แตกตางกัน จากน้ันใหผูเรียนกําหนดหลักเกณฑเพ่ือใชในการเปรียบเทียบ สรุปสวนสําคัญท่ีเปน ความแตกตางและความเหมือน ซ่ึงเมื่อเสร็จสิ้นกระบวนการจัดการเรียนรูแลว ผูสอนควรมีการ สะทอ นผลกลบั ไปยงั ผูเรยี นเกย่ี วกบั ทกั ษะใหมๆ ที่เกิดขึ้นจากการทํากิจกรรมในครั้งน้ัน สําหรับใน การจัดกิจกรรมการเรียนการสอนน้ีผสู อนสามารถใชเ ทคนิคตางๆ เพื่อชวยในการพัฒนาทักษะการ คดิ ของผเู รยี นได เชน การใชก ราฟฟก การใชแ ผนผงั องคกร การใช mind map เปน ตน 3. การสอนเกี่ยวกับการคิด (teaching about thinking) กระบวนการนี้เปนให ความสาํ คัญกบั การชวยเหลอื ผเู รียนใหพวกเขาตระหนักกับการใชความคิด การกําหนดวิธีการคิด ของพวกเขาเอง ผเู รยี นจะตองตื่นตวั เกี่ยวกบั การรับรวู าพวกเขารูอะไรบางแลว และยังไมรูอะไรอีก บาง และคน หาวา ความรอู ะไรบางท่ีจะชวยพวกเขาเองในการแกไ ขปญ หาท่ีเกิดข้ึน และความรูอะไร ท่สี ามารถนําไปใชในการแกไ ขปญหาท่ีเกิดข้ึนของพวกเขาท่ีผานมา ผูเรียนอาจจะเกิดคําถามกับตัว ของเขาเองก็ไดวา อะไรคอื ไอเดียหลกั ของเร่อื งน้ันๆ กลา วโดยสรุป คือ การเขาถึงแหลงความรูไดอยา งรวดเร็ว รวมถึงการพยายามปอนเนื้อหา จํานวนมากมายใหกบั ผูเ รยี น ก็จะไมสามารถการันตีไดวาผูเรียนจะเปนคนเกงและอยูรอดไดในยุค ปจจบุ นั ในขณะทอ่ี กี ดานหน่งึ ทกั ษะการคดิ คอื หวั ใจสําคญั ที่จะทาํ ใหเกิดความรูใหมๆ ขนึ้ ในตวั ของ ผูเรียน และยังเปนเคร่อื งมือสาํ คญั ท่ีทําใหก ารเรียนรูของพวกเขาเกิดข้ึนไดอยางมีประสิทธิภาพ แต ทักษะการคดิ ของผูเรยี นก็จาํ เปน ตอ งไดรับการพัฒนาไปพรอมๆ กับการเรยี นรเู นื้อหาวชิ าตา งๆ และ นี้คือจุดสําคัญที่ผูสอนจะตองปรับวิธีเรียนเปลี่ยนการสอนใหผูเรียนไดเกิดกระบวนการคิดดวย ตนเองโดยการนําพากระบวนการของผสู อนเพอ่ื ทจ่ี ะประสบผลสาํ เรจ็ โดยควบคูกันไป Thinking Skills For 21st Century Teachers 155

6. บทสรุป ทกั ษะการสอนเพ่ือพัฒนาการคิดเปนรูปแบบการจัดกิจกรรมการเรียนรูในลักษณะท่ีชวย สงเสริมใหผ ูเรียนมกี ระบวนการคดิ อยา งเปน ระบบ มีขน้ั ตอนในการคดิ คนหาคาํ ตอบ แสวงหาความรู ดวยตนเอง โดยผสู อนจะเปน ผูท่ีมบี ทบาทเปนผูอํานวยความสะดวกจัดประสบการณการเรียนรูให ผูเรยี น โดยจัดกิจกรรมการเรยี นการสอนใหส อดคลองกบั ความสนใจ ความสามารถและความถนัด เนนการบูรณาการความรูในศาสตรสาขาตา งๆ ใชห ลากหลายวิธีสอน หลากหลายแหลงความรู ซ่ึง ผูสอนตองสอนตองฝกผูเรียน ดังนี้ 1) ฝกคิด คือ สอนใหผูเรียนคิดเองเปน 2) ฝกใหผูเรียนศึกษา คน ควา ศกึ ษาใหลกึ ซึ้งในเร่อื งใดเร่ืองหน่งึ และ มีการวิจัยคนควา และ 3) ฝก ใหผเู รยี นบรกิ ารสังคม คอื สง่ิ ทีเ่ รยี นจะมคี ณุ คา เมอื่ ไดใชค วามรูน นั้ ใหเ ปน ประโยชนต อ สงั คม ทัง้ น้เี ปนการเพ่ิมพูนทักษะใน ดานตางๆ ใหแกผูเรียน เชน ทักษะในดานการคิด การแสวงหาความรู การปรึกษาหารือ และ การรวมตดั สินใจ ตวั บงช้ขี องการจดั การเรียนการสอนที่เนน ผูเ รียนเปน สําคัญอกี ประการที่สําคัญคือ การวัด และประเมนิ ผลทตี่ องเปนการประเมนิ ผลตามสภาพจรงิ คอื ประเมินผลทงั้ 1) กระบวนการหาความรู 2) พฤตกิ รรมและการปฏิบัติ และ 3) ผลผลติ ของการเรียนรทู ผี่ เู รียนสรา งออกมาไดดว ยตนเอง กลยุทธในการจัดการเรียนรูที่เนนผูเรียนเปนสําคัญ ประกอบดวย 1) กําหนดจุดมุงหมาย ของการเรียนการสอนที่เนนผูเรียนเปนสําคัญ เชน เพื่อใหผูเรียนไดพัฒนาความสามารถตางๆ ตาม ความสามารถของตน เพ่ือใหผูเรียนไดเรียนรูจากการลงมือกระทํา ปฏิบัติหรือศึกษาคนควาดวย ตนเอง เพ่ือใหผเู รียนไดเช่อื มโยงการเรียนรูกับสภาพชีวติ ประจําวนั และเพือ่ ใหผเู รียนไดแลกเปลี่ยน ความคิด ความรูกับเพ่ือนๆ เปนตน 2) มีลักษณะของการจัดการเรียนการสอนท่ีเนนผูเรียนเปน สําคัญ เชน จัดตามความสนใจ ความสามารถจัดใหผูเรียนไดลงมือทํากิจกรรมดวยตนเอง จัดให ผเู รียนไดแ ลกเปล่ยี นความรคู วามคิดกับเพอื่ นๆ และ 3) ประเภทของการเรยี นการสอนที่เนนผูเรียน เปนสําคัญ การจัดการเรียนรูท่ีเนนผูเรียนเปนสําคัญ ประกอบดวยการสอนแบบเนนกิจกรรม การเรียนรูเปนหลกั และการสอนแบบเนนส่อื ในสวนของการพัฒนาทักษะการสอนเพ่ือพัฒนาการ คดิ สาํ หรบั ผูเ รียนประกอบดว ย 3 องคป ระกอบหลกั คือ การสอนเพ่อื การคดิ (teaching for thinking) การสอนสําหรับการคิด (teaching of thinking) และการสอนเกี่ยวกับการคิด (teaching about thinking) เปน ตน 156 Thinking Skills For 21st Century Teachers

7บทที่ ความคิดสรา้ งสรรค์ ทักษะจำ� เปน็ ในศตวรรษท่ี 21 Thinking Skills For 21st Century Teachers 157



7บทที่ ความคดิ สรŒางสรรค ทักษะจาํ เปนš ในศตวรรษที่ 21 ความคิดสรางสรรค (Creative Thinking) เปนหน่ึงในทักษะสําคัญของผูสอนที่ไดรับ การกําหนดใหเปน ทักษะที่จําเปนจะตองนําไปใชในกระบวนการพัฒนาผูเรียนในชวงศตวรรษที่ 21 ความคดิ สรางสรรคมคี วามสาํ คญั ตอมนุษยทกุ เพศทุกวยั และตอผูเรยี นทุกระดับเปน ทักษะการคิดที่ ไมไดติดตัวมาตั้งแตเริ่มพูดจาสื่อสารได ซึ่งเกิดจากการไดรับการสอนและฝกอยางสมํ่าเสมอ เชนเดียวกับทักษะการคิดประเภทอื่น อีกท้ังความคิดสรางสรรคยังไดถูกกําหนดใหเปน 1 ใน 5 ทักษะสาํ คญั ท่จี ําเปนจะตองใชในการทํางาน และความคิดสรางสรรคก็ไดรับการพิจารณาวาเปน ทักษะทท่ี า ทายในชวงเวลาที่ตอ งเผชิญกบั ปญ หาในการประกอบอาชีพทกุ ๆ สาขา ไมวาจะเปน ศิลปน นักวทิ ยาศาสตร ครู เจาของกจิ การ นกั คณติ ศาสตร นกั การเมอื ง หรอื ผนู าํ ทางธุรกิจ ครูเปนอาชีพ หนง่ึ ท่ีจําเปน อยางยิง่ ทตี่ อ งพฒั นาความคิดสรางสรรคเพ่ือนาํ มาพัฒนาการเรียนรูของผูเรียน ระบบ การเรียนการสอนในยุคปจจบุ นั จะเห็นไดว างานวจิ ยั หลายเลมบงช้วี าผูเรียนไทยขาดทักษะความคิด สรา งสรรค ซึ่งในบทนจ้ี ะกลา วใหท ราบเก่ียวกับความหมายของความคิดสรางสรรค องคประกอบ ของความคิดสรางสรรค กลยุทธการสงเสริมความคิดสรางสรรค การจัดการเรียนรูของผูสอนท่ี พฒั นาความคิดสรางสรรค รวมถงึ ประโยชนและอุปสรรคตอ ความคิดสรางสรรคและการใชคําถาม เพื่อพฒั นาความคิดสรา งสรรค ดังนัน้ ผูที่มสี วนผลักดันและพัฒนาความคิดสรางสรรคของผูเรียน จึงเปน หนา ทขี่ องผูสอน ทักษะจาํ เปนในศตวรรษที่ 21 จงึ เขา มามบี ทบาทในการขบั เคล่ือนการศึกษา ไทยใหน ําสูผเู รียนไทยมีความคิดสรา งสรรค Thinking Skills For 21st Century Teachers 159

1. ความหมายของความคิดสราŒ งสรรค ความคิดสรางสรรค หมายถึง กระบวนการคิดของสมองซึ่งมีความสามารถในการคิดได หลากหลายและแปลกใหมจากเดิม โดยสามารถนําไปประยุกตทฤษฎี หรือหลักการไดอยาง รอบคอบและมีความถูกตอง จนนําไปสูการคิดคนและสรางสิ่งประดิษฐที่แปลกใหมหรือรูปแบบ ความคิดใหม นอกจากลักษณะความคิดสรางสรรคดังกลาวน้ีแลว ยังสามารถมองความคิด สรางสรรคไดอยางหลากหลาย ซ่ึงอาจจะมองในแงที่เปนกระบวนการคิดมากกวาเน้ือหาการคิด โดยที่สามารถใชลักษณะความคิดสรางสรรคในมิติที่กวางข้ึน เชนการมีความคิดสรางสรรคใน การทํางาน การเรยี น หรือกจิ กรรมที่ตอ งอาศยั ความคิดสรางสรรค เชน การทดลองทางวิทยาศาสตร หรือการเลน กฬี าท่ตี อ งสรางสรรครปู แบบเกมใหห ลากหลายไมซํ้าแบบเดิม เพือ่ ไมใ หคตู อสูรทู ัน เปน ตน ซงึ่ อาจกลาวไดว า เปนลกั ษณะความคดิ สรางสรรคในเชิงวิชาการ แตอยางไรก็ตาม ลักษณะความคิด สรางสรรคตางๆ ท่ีกลาวน้ันตางก็อยูบนพ้ืนฐานของความคิดสรางสรรค โดยท่ีบุคคลสามารถ เชอ่ื มโยงนําไปใชในชีวติ ประจําวนั ไดด ี มากาเร็ต ดับบลิว. แมทลิน (Matlin, 1992) ไดใหความหมายวา ความคิดสรางสรรคเปน การแสวงหาวิธีการแกปญหาแบบปลายเปด โดยใชวิธีการที่ผิดแผกออกไปจากวิธีการปกติ และ กอใหเ กิดประโยชนดว ย เอ็ดเวิรด ดี. โบโน (Bono, 1982) ไดใหความหมายวา ความสามารถในการคิดนอกกรอบ (lateral thinking) เพ่ือสรางแนวคิดใหมท่ีจะนํามาใชแกปญหาไดหลายๆ แนวคิด และนําแนวคิด เหลา นไี้ ปพฒั นาตอเพ่อื ใหส ามารถใชแ กป ญ หาท่ตี องการได เกรียงศักดิ์ เจริญวงศศักด์ิ (2545) ไดใหความหมายวา ความคิดสรางสรรค หมายถึง กระบวนการคิดทแี่ ฝงไปดว ยความคิดหลากหลายรปู แบบโดยเห็นถงึ ความสมั พันธข องสง่ิ ตา งๆ ผูคิด สามารถเลือกความคดิ ใดความคดิ หนึง่ หรอื สามารถตอยอดความคิดทห่ี ลากหลายเปนความคิดใหม โดยอาศัย ภูมิความรูและจินตนาการ สามารถสรางสรรคส่ิงใหมท่ีเกิดจากความคิดที่แตกตางไป จากเดิม เชน มีความคิดริเร่ิมใหมๆ มีผลงานสรางสรรค เปนตน ความคิดสรางสรรคน้ีสามารถ นาํ ไปใชป ระโยชนไดอยา งเหมาะสม ไมจนตอ สถานการณห รือสภาพแวดลอม สุวิทย มลู คํา (2547) คือ กระบวนการทางปญ ญาท่ีสามารถขยายขอบเขตความคิด ท่ีมีอยู เดิมสูความคิดที่แปลกใหม แตกตางไปจากความคิดเดิมและเปนความคิดท่ีใชประโยชนไดอยาง เหมาะสม 160 Thinking Skills For 21st Century Teachers

กลาวโดยสรุป ความคิดสรางสรรค หมายถึง กระบวนการคิดของสมองหรือกระบวนการ ทางปญญา ซึง่ สามารถคดิ ไดหลากหลายและแปลกใหมจากเดิม เปนความสามารถในการคิดนอก กรอบ (lateral thinking) เพ่ือสรางแนวคิดใหมที่จะนํามาใชแกปญหาและนําไปสูความคิดตางๆ ที่ สามารถใชป ระโยชนจ ากความคิดนน้ั ๆ ไดอยา งเหมาะสม 2. องคประกอบของความคิดสรŒางสรรค องคประกอบของความคดิ สรางสรรคน้ไี ดรับอิทธพิ ลมาจากทฤษฎีโครงสรางทางสติปญญา ของกิลฟอรด (Guilford, 1967) ซึ่งเชื่อวาความคิดสรางสรรคเปนความสามารถทางสมองท่ีคิดได อยางซับซอน กวางไกล หลายทิศทาง หรือที่เรียกวา คิดอเนกนัย (Divergent thinking) ซ่ึงประกอบดวย ความคิดริเริ่ม (Originality) ความคิดคลองแคลว (Fluency) ความคิดยืดหยุน (Flexibility) และความคดิ ละเอยี ดลออ (Elaboration) กิลฟอรด (1967) ไดใ หรายละเอยี ดเกยี่ วกับองคป ระกอบของความคิดสรา งสรรคไ วด ังนี้ 1. ความคิดคลองแคลว หมายถึง ปริมาณความคิดท่ีไมซ้ํากันในเร่ืองเดียวกัน โดยแบง ออกเปน 4 ประเภท คือ 1. ความคลองแคลวทางดานถอยคํา เปนความสามารถในการใช ถอยคาํ อยางคลองแคลว 2. ความคดิ คลอ งแคลว ทางดา นการโยงสัมพันธ เปนความสามารถที่จะคิด หาถอยคาํ ทีเ่ หมือนกันไดม ากทีส่ ดุ เทา ทจ่ี ะมากไดภ ายในเวลาที่กําหนด 3. ความคลองแคลว ทางดาน การแสดงออก เปนความสามารถในการใชวลีหรือประโยค 4. ความคลองแคลวในการคิด เปนความสามารถทจี่ ะคดิ คน ส่ิงทต่ี องการภายในเวลาท่กี ําหนด 2. ความคิดยืดหยุน หมายถึง ประเภทหรือแบบของการคิด มีดังนี้ 1. ความคิดยืดหยุน ที่เกิดข้นึ ทันที เปนความสามารถที่จะพยายามคิดไดหลายทางอยางอิสระ 2. ความคิดยืดหยุนทางดาน การดดั แปลง หมายถึง ความสามารประยุกตความรู หรือประสบการณใหเกดิ ประโยชนห ลายๆดาน ซ่งึ มีประโยชนต อ การแกป ญ หา ผทู ีม่ ีความยดื หยนุ จะคดิ ดดั แปลงไดไมซ า้ํ กัน 3. ความคิดริเริ่ม หมายถึง ความคิดแปลกใหมไมซํ้ากันกับความคิดของคนอ่ืน และ แตกตางจากความคิดธรรมดา ความคิดริเริ่มอาจเกิดจากการคิดจากเดิมท่ีมีอยูแลวใหแปลก แตกตางจากที่เคยเห็น ความคิดรเิ ร่ิมอาจเปนการนําเอาความคิดเกามาปรุงแตงผสมผสานจนเกิด เปนของใหม 4. ความคดิ ละเอียดลออ (Elaboration) หมายถึง ความคิดในรายละเอียดเปนข้ันตอน สามารถอธิบายใหเห็นภาพชัดเจน หรือเปนแผนงานท่ีสมบูรณข้ึน ความคิดละเอียดลออจัดเปน รายละเอยี ดที่นํามาตกแตง ขยายความคดิ คร้งั แรกใหสมบูรณข ึน้ Thinking Skills For 21st Century Teachers 161

จากท่ีกลาวมาขางตนสรุปไดวา ความคิดสรางสรรคเปนการคิดอเนกนัย ท่ีประกอบดวย ความคิดริเริ่ม ความคลองแคลวในการคิด ความยืดหยุนในการคิด และความคิดละเอียดลออ สาํ หรบั องคป ระกอบของความคดิ สรางสรรคม ีสวนสําคัญ เชน เดยี วกับความคดิ สรา งสรรคท่ัวไป ดังน้ันองคประกอบของความคิดสรางสรรคประกอบดวยทฤษฎีเก่ียวกับสติปญญาและ ความคิด แตที่จะใชเปนแนวคิดในการศึกษาเกี่ยวกับความคิดสรางสรรคมี 3 ทฤษฎี คือ ทฤษฎี โครงสรางทางสติปญญาของกิลฟอรด ทฤษฎีความคิดสองลักษณะ และทฤษฎีโมเดล ทฤษฎีท่ีมี สว นเกย่ี วขอ งกบั องคป ระกอบของความคิดสรางสรรคดงั กลาวมาแลว คอื ทฤษฎีโครงสรา งทางสตปิ ญ ญาของกิลฟอรด (Guilford, 1956) ไดแ บงสมรรถภาพทางสมอง ออกเปน 3 มติ ิ คือ 1. เน้ือหาทีค่ ดิ หมายถงึ สิง่ เรา หรือขอ มูลตางๆ ทสี่ มองรบั เขาไปคิดมี 4 ประเภท ไดแก ภาพ สัญลักษณ ภาษา และพฤติกรรม 2. วิธีการคิด หมายถึง ลักษณะกระบวนการทํางานของสมองแบบตางๆ มี 5 แบบ ไดแก ความรคู วามเขา ใจ ความจาํ การคิดแบบเอกนยั การคิดแบบอเนกนัย และการประเมนิ ผล 3. ผลของการคิด เปนผลของกระบวนการจัดกระทําของความคิดกับขอมูลเนื้อหา ผลิตผลของความคิดออกมาเปนรูปแบบตางๆ การแปลงรูป และการประยุกตจากแบบทฤษฎี โครงสรา งทางสตปิ ญญาของกลิ ฟอรด จะเห็นวาองคป ระกอบสวนหนึง่ ในมติ ิท่วี าดวยการคิดแบบอเนกนัยมีความสัมพันธโดยตรง กบั ความคิดสรางสรรค และองคป ระกอบสว นหนึง่ ในมติ ิท่วี าดวยผลของคิดท่ีเรียกวา การแปลงรูป เปน สวนท่ีแสดงถึงความคิด 3. กลยุทธก ารสง‹ เสริมความคดิ สรŒางสรรค ความคิดสรางสรรค (Creative thinking) เปรียบไดเชนเดียวกับกลามเน้ือมนุษยเมื่อใชงาน มากๆ บอยก็จะทําใหรางกายแข็งแรง สําหรับผูสอนและผูเรียนถามีการสอนและฝกความคิด สรางสรรคอยางสม่ําเสมอ จะพัฒนาใหผูเรียนเปนผูที่สรางสรรค มีความคิด ซ่ึงสงเสริม การแกปญ หาตางๆ ในชีวิต กลยุทธการสงเสริมความคิดสรางสรรค (Creative thinking Strategies) ประกอบดว ยเทคนคิ ยอยๆ หลายแบบ คือ (วัชรา เลา เรียนดีและคณะ, 2560) 1. การแสดง เปนแบบหนงึ่ ของการจินตนาการท่ีจะระบเุ ปาหมาย โครงสรางซง่ึ ผูเ รยี นจะตอ ง คดิ สรา งการแสดงและคาํ พดู ดว ยตัวเองเพ่ือแสดงวาเรียนรเู ขาใจในหัวเร่อื งดวยจนิ ตนาการดังกลาว จงึ ใชทักษะการคิดขั้นสงู โดยผูเรียนตอง ตีความ จัดการ และสังเคราะหแนวคิดอยางอิสระในขณะ แสดงดวย ซง่ึ ผูส อนตอ งจัดบรรยากาศสภาพแวดลอ มทปี่ ลอดภยั ให 162 Thinking Skills For 21st Century Teachers

2. การเขยี นเชิงสรา งสรรค เปนวิธีท่ีผูเรียนไดแสดงออกซึ่งความรู การคิด และแนวคิด โดยการเขยี นโดยปกตกิ ารเขยี นเชงิ สรา งสรรคจะเปด กวา งกระตุนใหเ ชื่อมโยงระหวางจนิ ตนาการกับ ขอ เท็จจริงที่สําคัญ การเขยี นเชงิ สรางสรรคจะสนุกและใชภาษาที่เหมาะสม การคิดจินตนาการจะอยู ภายใตงานท่ีเขียนลักษณะดังกลาว เชน บทสนทนาที่สมมติขึ้น การตูน เร่ืองสั้น บทโฆษณา หรือ การแสดงตางๆ 3. การเรยี นรูโดยใชโครงงาน เปนกิจกรรมการเรยี นรูทผี่ ูเ รยี นเปนผูปฏิบัติกับเหตุการณ โดยจัดโอกาสใหผูเรียนไดสัมผัสรับรูกับเหตุการณ เนื้อหาแลวใหทําโครงงานหรือลงมือปฏิบัติที่ แสดงวา เกดิ การเรียนรูในเรือ่ งทีร่ ูจริง มวี ธิ ีการเรียนรูท่ีเหมาะสม ซึ่งจะตองประกอบดวย การถาม ปญหา การตงั้ คําถาม เพอื่ เปน การสบื คน เสาะหาองคป ระกอบสาํ คัญของการเรยี นรูโดยใชโครงงาน คอื 1. การเขาสจู ดุ เร่ิมตน ของการคดิ การปฏบิ ตั ิ จากหวั เรื่อง เชน การใหผูเรียนดูวีดิทัศนอภิปราย ฟงจากผูรู ทัศนศึกษา สาธิต หรือแสดงแบบใหดู เปนตน 2. การต้ังคําถามสําคัญ เพ่ือกําหนด ขอบขา ยของโครงงาน เชน เราจะทาํ อยา งไรเพอ่ื ใหหองเรียนนน้ี าสนใจ นาเรียนมากที่สุด 3. การให ผเู รยี นมที างเลือก และไดเลือกเร่ืองท่ีจะทําโครงงาน และวิธีการของตัวเอง 4.การจัดโอกาสใหได แลกเปลย่ี นผลงานและนาํ เสนอผลงานใหหลายๆ วิธี 4. การปฏิบตั ิภาระงานแบบ เปน การเรยี นรูตามกิจกรรมตางๆ ในบทเรียนท่ีมีคําตอบท่ี เหมาะสมหลายๆ คาํ ตอบ หรอื ผลงานตา งๆ ทีข่ น้ึ อยกู บั การสรา งสรรคของผเู รยี น ซึ่งสงเสริมทักษะ การคดิ ขั้นสูง เชน กัน งานแบบ ไมม ีการออกแบบผลงานลว งหนา หรือมีคาํ ตอบตายตัวทถ่ี ูกตองแต เปนกลวิธีสงเสริมทักษะการคิดใหกับผูเรียนมากที่สุด ภาระงานดังกลาว เชน แบบฝกหัดตางๆ ที่ผูเรียนสามารถสรางสรรคเพ่ิมเติม การปฏิบัติภาระงานดังกลาว ทําใหรูวาผูเรียนแตละคนมี ความสามารถพเิ ศษอะไร ในแบบดงั กลา วสามารถใชไ ดก ับทกุ กลุม สาระ 5. กลยุทธเปลย่ี นตัวเองเปนคนสรางสรรคกวาเดิม ความคิดสรางสรรค ไมไดเปนแค เรื่องของวงการโฆษณาหรือการออกแบบอีกตอไป ปจจุบันมีความพยายามมากมายในการนํา ความคิดสรา งสรรคมาประยกุ ตใ ชกบั ทั้งธนาคาร โรงพยาบาล สายการบิน ไปจนถงึ บริษทั ผลติ ยาตางๆ เพราะหลายคนเริ่มตระหนักกันแลววาความคิดสรางสรรคชวยใหปญหาตางๆ ถูกแกไขไดดวย แนวทางใหมๆ ทไี่ มซํ้าซาก ความคดิ สรา งสรรคเ กี่ยวขอ งกับชีวิตของคนทุกคน 5 กลยุทธที่จะพฒั นา ความคิดสรางสรรค คือ 1. กลาที่จะสรางสรรค 2. การกาวใหทันโลก 3. การปรับสมดุลชีวิตกับ การงาน 4. การรับฟงคาํ ติชม 5. การดัดแปลงไอเดีย ดังน้ัน หากตองการเปนคนที่มีความคิดสรางสรรค เราตองไมอายท่ีจะสรางผลงานใหมๆ ดวยแรงบนั ดาลใจจากผลงานทเ่ี ราเคารพและชน่ื ชม พึงระลึกไววาเสมอคนท่ีมีความคิดสรางสรรค ไมใชนักมายากลทจ่ี ะเสกไอเดยี ตา งๆ มาจากทไี่ หนก็ได พวกเขาตางมีกระบวนการและข้ันตอนของ ตัวเองทั้งน้นั Thinking Skills For 21st Century Teachers 163

4. การจดั การเรียนรูŒของผสŒู อนเพอ่ื พฒั นาความคิดสรŒางสรรค 1. การเรยี นการสอนท่เี นนŒ การคดิ เปนš สาํ คญั (Thinking-Based Instruction) วชั รา เลาเรียนดแี ละคณะ (2560) กลาววา การเรยี นการสอนที่เนนการคิดเปนสําคัญ เปน วธิ กี ารสอนคิดท่ีผสมผสานการคิดระดับสูงกับหลักสูตรที่โรงเรียนน้ันใชอยู การสอนคิดที่เนน การคิดเปน สาํ คัญ 4 วิธี ตอไปน้ี มาจากผลการวิจัยของกลุมผูสนใจเกี่ยวกับทักษะดานความรูจาก มหาวิทยาลัยฮารวารด ซึ่งการสอนคิด ดวยวิธีตางๆ ตอไปนี้ ผูสอนสามารถประยุกตใชอยาง เหมาะสมกบั แตละเนอื้ หาสาระของหลักสูตร และวัตถุประสงคของการสง เสรมิ พฒั นาทักษะการคิด ทุกแบบ คอื 1.1 การสอนคดิ จากเรื่องที่กําหนด โดยเลือกเร่ืองจากหลักสูตร ฝกใชความคิดและ การคิดอยา งมวี ิจารณญาณและคดิ สรา งสรรค หรอื คดิ แบบอน่ื ๆ 1.2 การสอนคดิ ดวยการสอนลักษณะตางๆ ของการคิดโดยนํากระบวนการคิดและ ทักษะการคิดแตละแบบมาสอนและฝกปฏิบตั ิ เชน ทักษะการคิดอยางมีวิจารณญาณ หรือลักษณะ นสิ ัย เจตคติท่เี กยี่ วกบั การคดิ 1.3 การสอนคิดโดยการถายโยง หมายถึง การเช่ือมโยงระหวางสิ่งที่เรียน สิ่งท่ีรูใน สถานการณอ่นื หรือบริบทอืน่ ๆ 1.4 การสอนคดิ โดยใชการประเมินผล เปนการสอนคดิ ท่ีมเี ปาหมาย โดยมีการกําหนด มาตรฐานการคิดแตล ะประเภท ดังน้นั การคิดเฉพาะอยางและทําความเขา ใจกับวิธีการปฏิบัติท่ีตอง ใหผเู รียนปฏิบัติ จงึ เปนการฝกคดิ ทีใ่ ชก ารประเมนิ ผลเปนหลกั 2. สภาพแวดลŒอมทเ่ี ออ้ื ต‹อการคดิ สรŒางสรรค บรรจง อมรชีวิน (2560) กลาววา การสรางสภาพแวดลอมท่ีดีคือการกระตุนใหเกิด แรงจูงใจในการคิดสรางสรรคสงเสริมใหมีการเรียนรูสรางสรรคไดดีขึ้นเราอาจแบงวิธีการสราง แรงจงู ใจออกเปน 2 แบบ คอื 2.1 แรงจูงใจที่เปนแรงขับจากภายในเปนความสนใจท่ีจะเรียนรูท่ีมาจากความสนใจ มคี วามพึงพอใจและรสู ึกสนกุ กับการเรยี นรูนนั้ 2.2 แรงกระตนุ ท่มี าจากภายนอก เปนความสนใจท่ีเกิดจากปจจัยภายนอกอื่นๆ ท่ีกําหนด ขึ้น อาทิ ทําไปตามความตองการของผูอ่ืน (ผูสอนสั่งใหทํา ทําแลวไดคะแนน) หรือหลีกเล่ียงท่ี จะตองไมถกู ทาํ โทษ หรืออาจทาํ ไปเพราะตอ งการไดรางวลั รวมทงั้ อาจทําไปเพราะตองการใหผูอื่น ยอมรบั 164 Thinking Skills For 21st Century Teachers

การกระตุน ที่ดีควรเปนการกระตนุ จากดา นในของจิตใจใหผ เู รยี นมคี วามสนใจเกิดขึ้นเองจะ ทาํ ใหก ระบวนการพัฒนาความคดิ สรา งสรรคเปน ไปโดยงาย เชน ถาเขามีความสนใจในการอานเปน ทุนเดิมอยูแลวการกระตุนใหค ดิ ผานกระบวนการอา นจงึ ไมใ ชเ ร่อื งที่ยากนกั การกระตนุ โดยใชปจจัยภายนอกอาจสง ผลกระทบในเชิงบวกหรือลบไดพอๆกัน ระบบการ ใหรางวัลตอการทํากิจกรรมนั้นโดยระยะยาวแลว และจะลดทอนในเร่ืองความคิดสรางสรรคลง เพราะในหลายโอกาสยังนับวา เปนแรงจูงใจไดพ อสมควร 3. การจัดการเรียนรŒูเพือ่ สง‹ เสรมิ ความคดิ สรŒางสรรคของผูŒเรียน ซึง่ ผสูŒ อนควร คํานงึ ถึงสง่ิ ตอ‹ ไปนี้ (วชั รา เล‹าเรยี นดแี ละคณะ,2560) 3.1. กระบวนการคิด เปนการสอนท่ีเพ่ิมทักษะความคิดดานตางๆ เชน ความคิด จินตนาการ ความคิดวิจารณญาณ ความคิดวิเคราะห ความคิดแปลกใหม ความคิดหลากหลาย ความคิดยดื หยุน ฯลฯ 3.2. ผลิตผล เปนสง่ิ ที่ชี้ใหเราเห็นศักยภาพทางการคิด เชน วิธีคิด ประสิทธิภาพทาง ความคิด การนําความรูไปสูการนําไปใช จุดสําคัญในการสอนวาจะพิจารณาเกณฑของผลผลิต อยางไรนั้น ควรกาํ หนดใหผูเรียนรูจักระบุจุดประสงคของการทํางาน รูจักประเมินการทํางานของ ตนเองอยา งมเี หตุผล มีความพยายาม และสามารถนําไปปรบั ใชใ นชีวติ จรงิ ได 3.3. องคค วามรูพ้นื ฐาน เปนการใหโ อกาสผเู รยี นไดร ับความรผู า นส่ือและทักษะหลาย ดาน โดยใชประสาทสัมผัสหรือความรูที่มาจากประสบการณท่ีหลากหลาย และมีแหลงขอมูลที่ ตางกัน ทง้ั จากหนังสือ ผเู ชยี่ วชาญ การทดสอบดว ยตนเองและท่ีสําคัญคือใหผเู รียนไดสรางความรู จากตวั ของเขาเอง 3.4 ส่ิงท่ีทาทาย ควรจะหางานทสี่ รางสรรคและมีมาตรฐานใหผูเรยี นทาํ 3.5 บรรยากาศในช้ันเรียน ควรใหอิสระทางความคิด เคารพในความคิดเห็นของ ผูเ รยี น ใหผเู รยี นไดมน่ั ใจวา จะไมถ ูกลงโทษหากมคี วามคดิ ทีแ่ ตกตางจากผูสอน หรือคิดวาผูสอนไม ถูกตอง ยอมใหผูเรียนลมเหลวหรือผิดพลาด (โดยไมเกิดอันตราย) แตตองฝกใหเรียนรูจาก ขอผดิ พลาดทีผ่ านมา 3.6 ตัวผูเ รียน ควรสนับสนุนใหผูเรียนมคี วามเชือ่ มนั่ ในตัวเองและเคารพในตนเอง 3.7 การใชค ําถาม สนับสนนุ ใหผูเรียนถามคาํ ถามของเขา หรือผสู อนใชค าํ ถามกระตุน ใหผูเรียนคิด 3.8 การประเมินผล หลีกเล่ียงการประเมินผลท่ีซํ้าซาก หรือเปนทางการอยู ตลอดเวลา ควรสนบั สนนุ ใหผเู รียนประเมินการเรียนรดู ว ยตนเองหรืออาจประเมินรว มกับผสู อน 3.9 การสอนและการจัดหลักสูตร ควรผสมผสานกับวิชาการตางๆ เพราะสามารถ ใชไ ดก ับทกุ วิชา สอนใหผูเ รียนเรียนรใู นสิ่งทีไ่ มมีคําตอบที่ดีที่สุด โดยผูสอนเปนผูสนับสนุนและชวย ผูเรยี น ไมใ ชเปน ผูส่ังการ Thinking Skills For 21st Century Teachers 165

3.10 การจัดระบบช้ันเรียน ใหผูเรยี นไดคน ควา ความรดู วยตนเองใหมากข้นึ ปรับระบบ ตารางเรียนใหยืดหยุนเพ่ือตอบสนองความตองการและความสามารถที่หลากหลาย จัดกลุม การสอนหลายๆ แบบ เชน จับคู กลุมเลก็ กลุมใหญ ฯลฯ 4. การจัดการเรยี นการสอนทสี่ ง‹ เสริมความคิดสราŒ งสรรค ทวศี กั ดิ์ จินดานรุ กั ษ (2557) กลา ววา การจดั การเรยี นการสอนมสี ว นสาํ คญั ตอการ พฒั นาการคดิ สรา งสรรคของผเู รยี นมาก ในอดีตเปน การจดั การเรยี นการสอนท่ีมักจะขัดขวางไมให เกดิ ความคดิ สรางสรรค การจัดการเรียนการสอนในรูปแบบที่เนนการสงเสริมสรางบรรยากาศท่ี ไมเ ครียด ใหค วามมีอิสระจะทาํ ใหผเู รียนมีความสามารถทางความคิดสรา งสรรคไดมากขึน้ ตารางที่ 7-1 แสดงการเปรยี บเทียบการสอนคดิ อดีต ปจจบุ ันและอนาคต อดตี ปจจุบนั และอนาคต สอนเพื่อสอบ สอนเพ่อื ใหคนควา สอนใหว า นอนสอนงา ยคือหัวใจของคุณงามความดี ความคดิ รเิ ร่มิ คอื หัวใจของคุณงามความดี สอนใหเ ชอ่ื ตามคําสอนของผสู อน สอนใหเปนคนเกงที่มีความคิดสรา งสรรค สอนใหรูจกั “บรรทดั ฐาน” ท่เี ปนมาตรฐาน สอนใหรูจ กั มาตรฐานของความเปนเลิศ ใหผูเรียนรบั “ขอ เท็จจรงิ ” ใหผ เู รียนรับ “ขอเท็จจรงิ ” ไปประยุกตใช หอ งเรยี นเนน ความเงยี บและเปนระเบยี บ หอ งเรียนเสียงดังไดและสนุกสนาน โรงเรยี นเปน เหมือนโรงงานในการผลิตคน โรงเรียนเปนเหมอื นสตูดิโอทางศิลปะเนน ความ แตกตางระหวางบคุ คล เลขและภาษาองั กฤษเปน วิชาหลัก ศิลปะและดนตรีชว ยเพม่ิ ความเจริญงอกงาม สอบเพอ่ื วัด “ความรคู วามเขาใจ” สอบเพอื่ วัด “ไหวพรบิ และเชาวนปญญา” เนน เปา หมายท่ีเหมือนกัน ตงั้ เปาหมายที่ตางกนั ได ขอสอบสวนใหญเปน ขอสอบแบบปรนัยให แบบทดสอบเปนโครงการเพือ่ วัดความคดิ สรา งสรรค เลอื กตอบ การเรยี นเนนการรบั ฟง คาํ สั่งผสู อน การเรียนเนนการตง้ั คําถาม ตดิ อยกู ับหองเรยี นสเ่ี หล่ียม มอี สิ ระในการแสวงหาความรูน อกหองเรยี น การเรยี นเนน การฟงผสู อนบรรยาย การเรยี นเนนการแลกเปล่ียนเรยี นรู เวลาเรยี นเปนไปตามตารางสอน เวลาเรียนคิดทกุ เวลาไมจ ํากัด ปรบั จาก : ทวศี กั ดิ์ จินดานุรกั ษ (2557). ศาสตรก ารคิด. กรงุ เทพฯ: สํานกั พมิ พมหาวทิ ยาลัยธรุ กจิ บณั ฑติ ย จากแนวคิดเกี่ยวกับการนําเทคนิคการสอนเพื่อชวยใหเกิดการพัฒนาการ คิดสรางสรรค ชีใ้ หเหน็ วา การคดิ สรา งสรรคนนั้ สามารถสอนกันได แตอยา งไรก็ตามการคิดสรางสรรคจะเกิดข้ึนได 166 Thinking Skills For 21st Century Teachers

ก็ตองมีสภาวะที่เปนอิสระสําหรับการคิดบรรยากาศที่สงเสริมใหบุคคลกลาคิดสรางสรรค เปน บรรยากาศที่บคุ คลรูสกึ วาตนเองมคี วามปลอดภยั ทางจติ ใจ มคี า ไดรับการยอมรบั รวมทง้ั การแสดง ความคิดเห็นโดยไมถ กู วิพากษว จิ ารณหรอื ถกู ประเมิน 5. กลวธิ กี ารสอนใหเŒ กดิ ความคดิ สราŒ งสรรค 5.1 การระดมสมอง ซงึ่ หลกั สาํ คัญ คือ การอสิ ระในการคดิ โดยการไมว ิพากษวิจารณ ในระหวางที่การแสดงความคิดเพราะการวิจารณจะรบกวนความคิดสรางสรรคข้ันตอนการระดม สมองสามารถแบง ออกได 4 ขั้นตอน (วชั รา เลาเรียนดีและคณะ, 2560) ขนั้ ตอนท่ี 1 การลดการวิจารณ ขัน้ ตอนท่ี 2 การใหอ สิ ระในการคิด ข้ันตอนท่ี 3 มปี ริมาณในการคิดที่หลากหลาย ข้ันตอนที่ 4 การสังเคราะหค วามคิดใหกระชบั และเขาใจ เน่ืองจากการระดมสมองน้ันเปนเทคนิควิธีท่ีนํามาใชในการสงเสริมและพัฒนา ทักษะ การคิดทุกประเภทและใชรวมกับรูปแบบการสอน/วิธีสอนแบบตางๆ การระดมสมองเปน ทักษะ การคิดคําตอบใหไดมากๆ ในเวลาจํากัดจากกลุมผูเรียนเปนการใชกระบวนการกลุมใน การคิด หาคําตอบหรือแกปญหา หาคําตอบท่ีทุกคนยอมรับ สมาชิกกลุมทุกคนจึงตองใหการ ยอมรบั และนําความคิดเห็นจากเพ่ือน หลักสาํ คัญในการระดมสมอง 1. ใหท ุกคนไดแ สดงความคดิ เห็น ยอมรบั ไมวพิ ากษว ิจารณขอ คดิ เหน็ ท่เี พอื่ นเสนอ 2. ใหท กุ คนคดิ อยางอสิ ระและใหไดป รมิ าณใหมากที่สดุ 3. ใหผ สมผสานความคิดของคนอืน่ ๆ แลว นํามาสรา งความคิดใหมแ ละนาํ เสนอ 4. ถาตองการใหผูเรียนเรียนรูเร็วขึ้น ควรกําหนดประเด็นที่ใหระดมสมองท่ี ชัดเจนเฉพาะมากข้ึน วิธกี ารระดมสมอง 1. ในการระดมสมองทุกคนตองเตรยี มกระดาษ ดินสอของตนเอง เพื่อบันทึกคํา ขอความสั้นๆ ที่ไดจากการระดมสมอง ไมตองใสใจตอขอความที่เขียนถูกตองตามหลักภาษาใน ขัน้ ตอนนี้ 2. ทุกคนตอ งเสนอคาํ ตอบหรือแนวคดิ โดยพูดออกมาใหทุกคนไดยินและเขียน ในกระดาษของตนเอง หรือใหสมาชิกคนใดคนหน่ึงเปนผูเขียน อาจใหเสริมการแสดงทาทาง พฤติกรรมตางๆ ประกอบคําตอบของเพือ่ นๆ ถาเปน ผเู รยี นเล็กๆ 3. หลังจากระดมสมอง ไดคาํ หรอื คําตอบมากพอสมควร (10-15 ประเด็น) ใน เวลาท่ีจํากัด แลวแตเรื่องที่ใหระดมสมอง อาจใชเวลาประมาณ 10-15 นาที ตอจากนั้นอาจให ผูเรียนจัด กลมุ คาํ หรือคาํ ตอบพรอมกบั ใหเหตผุ ลท่จี ดั กลมุ ในลกั ษณะตามเกณฑ Thinking Skills For 21st Century Teachers 167

ประโยชนข องการระดมสมอง 1. ฝก คิดคลอ ง คดิ เรว็ คดิ ไดห ลากหลาย 2. เปน พื้นฐานไปสูการคดิ ท่ลี ึกซึง้ หรือการคดิ ในระดับสงู 3. เปน การเรา ความสนใจของผเู รยี นเพ่อื จะนาํ ไปสกู ารฝกการแกปญหาตอไป ตวั อยา งการระดมสมอง เชน ใหผูเรียน (กลมุ ละประมาณ 4 คน) ระดมสมองเขียนสิ่งทรี่ ะลกึ ถงึ หรอื คิดขน้ึ ใหไ ด มากทสี่ ดุ เม่ือไดยนิ หรือเห็นคาํ วา ผูเรียน วยั รุน พืช สัตว ส่งิ ของ ฯลฯ ในเวลา 10 นาที นอกจากนั้นการระดมสมองสามารถจะนํามาฝกการสรางผังมโนทัศนใหกับ ผเู รียนได ซึง่ การทําผงั มโนทัศนจะสงเสริมความจาํ ความเขา ใจในสาระความรูต า งๆ ไดด ยี ่งิ ข้นึ 5.2. การสรา งแนวคดิ ใหมโดยอาศัยแนวคิดเดิม แบงเปน 2 วิธี วธิ ที ี่ 1 การปรบั เปล่ียนลกั ษณะบางประการ วิธีที่ 2 การโยงความสัมพันธมาปรับใชในอกี สถานการณหนึง่ 5.3 การแยกองคประกอบของความคิด โดยอาศัยความรูเรื่อง เมตริกซ มาแยก ความคดิ ออกตามแนวแกนต้ังและแนวแกนนอน 5.4 การคนหาความคดิ ที่มีคนอน่ื คิดเอาไว เปนการนําเอาความคิดของทา นอื่นท่ีได ตอบไวแ ลว มาใชในชว งระยะเวลาที่รวดเร็ว ดังน้ัน วิธีการน้ีผูใชจําเปนตองเขาใจและมีความจําที่ดี เยี่ยมในเหตกุ ารณน น้ั ๆ 5.5 การนาํ สถานการณต า งกนั มาเชอ่ื มโยงใหเ ขากัน ซ่ึงตองมีการสรางจินตนาการ ในจิตใจหรือแนวคิดใหมมีการประยุกตใชในสหสาขาวิชาเพื่อแกปญหาท่ีเกิดข้ึนการประยุกต เปรียบเทยี บในการแกป ญ หา แตความคดิ สรา งสรรคน้นั กย็ ังมีขอ จาํ กัดดวยเชน กนั เปน ตน วา 1. ความคดิ สรางสรรคน้ันจะเกิดข้ึนไดทุกคน ในบางเร่ืองและบางสถานการณ เทา นั้น 2. การแสดงความคิดสรางสรรคสามารถแสดงออกไดแตละคนแตกตา งกนั 3. ความมอี สิ ระในการแสดงความคดิ สรางสรรคมผี ลตอ สุขภาพจติ ของคนน้ันๆ 4. ผูเ รียนๆ สามารถเรียนรไู ดดีที่สดุ เมื่อมีสถานการณอ ยใู นภาวะสรา งสรรค จากที่กลาวมาขางตนพอสรุปไดวา กลวิธีการสอนใหเกิดความคิดสรางสรรค คือ กระบวนการคิดทีต่ อ งอาศยั การเชอ่ื มโยงขอ เทจ็ จรงิ โดยอาศยั ความคิดที่แตกตา งเชื่อมความสมั พันธ ของเหตกุ ารณไดอ ยางเหมาะสมซึ่งเทคนิคการสอนท่ีสง เสรมิ ความคิดสรา งสรรคจ ะประกอบไปดวย 1. การระดมสมอง 2. การสรางแนวคิดใหม 3. การแยกองคประกอบความคิด 4. การคนหา ความคดิ ทคี่ นอ่นื คดิ เอาไว 5. การนําสถานการณม าเชอื่ มโยงกนั การสอนใหเ กิดความคดิ สรา งสรรค โดยใชว ิธที ีเ่ หมาะสม คือ 1. การสอน การพจิ ารณาลกั ษณะ 2. การบอกสง่ิ ทคี่ ลาดเคลือ่ นจากความ 168 Thinking Skills For 21st Century Teachers

เปนจริง 3. การเปรียบเทียบอุปมา อุปมัย 4. การเปลี่ยนแปลงความเช่ือ 5. การสรางส่ิงใหม 6. การหยัง่ รู 7. การพัฒนาทง้ั ตนเองในดานตางๆ และ 8. ทักษะการมองภาพในมิตติ า งๆ 5. ประโยชนข องความคดิ สราŒ งสรรค มล.นพิ าดา เทวกลุ (ออนไลน) ไดกลา วถงึ ประโยชนข องความคดิ สรางสรรคไ ว ดงั นี้ 1. ทําใหเกิดความเปลี่ยนแปลง ทําใหเกิดแนวทางใหมๆ ในการดําเนินชีวิตและหนทาง ใหมๆ ในการแกป ญ หาชีวิตและการทาํ งาน 2. กอ ใหเกิดความสนกุ เปนธรรมดาของมนษุ ยท่ีตอ งคนหาวิธีการคิดใหมๆ ขึ้นมาทดแทน ความคดิ เกาๆ สาํ หรับโลกทม่ี ีการเปล่ยี นแปลงอยา งรวดเรว็ การที่มนษุ ยตอ งคดิ อะไรใหมๆ อยเู สมอ ยอมเปน เร่ืองสนกุ เพราะทําใหช วี ิตไมจ ําเจ 3. พัฒนาสมองของคนใหมีความฉลาดเฉียบคม การฝกการคิดหรือพยายามคิดเรื่องท่ี แปลกๆ ใหมๆ เปนประจํา จะทาํ ใหเ กิดความเฉียบแหลมในการคดิ แกป ญ หาตางๆ เพ่ิมข้นึ 4. สรางความเช่ือมั่น ความนานับถือและความพอใจในตัวเองข้ึนมา เม่ือใดก็ตามท่ีเรา พฒั นาขดี ความสามารถในความคิดสรางสรรคจนสามารถเผชิญหนาและแกปญหาตางๆ ไดอยาง ราบรืน่ ก็จะกลายเปน ผูนําทางดา นความคิดและเกิดความภูมใิ จในตนเอง นอกจากน้ีความคดิ สรางสรรคยงั ชวยยกระดบั ความสามารถ ความอดทนและความคดิ ริเรมิ่ ของผูนําใหเพ่ิมมากขึ้นและยังเปนการพัฒนาความสนใจในงาน พัฒนาการใชเวลาวางใหเปน ประโยชนและพฒั นาชีวติ ใหท ันสมยั มากขนึ้ 6. อุปสรรคทสี่ กัดกนั้ ความคดิ สราŒ งสรรค ชยั วฒั น สทุ ธิรัตน (2555) ไดส รปุ อุปสรรคของความคดิ สรางสรรคของคนไวด งั นี้ 1. การไมชอบใหซักถาม หมายถึง การที่ผูใหญไมชอบใหผูเรียนเปนคนชางซักถามหรือ แสดงอาการรําคาญไมพ อใจกบั คําถามแปลกๆ จึงไมอ นุญาตใหผเู รยี นซักถาม 2. การเลียนแบบหรือทําตามอยางกัน หมายถึง การกระทําที่ชอบทําตามแบบอยาง ของเดมิ คิดตามกัน ไมกลา คดิ หรอื กระทาํ ในสิ่งท่ีแตกตา งจากคนอน่ื 3. การเนนบทบาทและความแตกตางทางเพศมากเกินไป หมายถึง การท่ีสังคมกําหนด บทบาทของเพศชายและเพศหญิงไวอยางเครงครัดทําใหไมกลากระทําในส่ิงท่ีถูกกําหนดไว ท้ังที่มี ความสามารถในการทาํ งานน้ัน Thinking Skills For 21st Century Teachers 169

4. วฒั นธรรมท่ีเนน ความสําเร็จและประณามความลมเหลว หมายถึง การท่ีสังคมนิยมตอ ความสําเร็จมากเกินไปและไมยอมรับความลมเหลวจึงทําใหผูเรียนไมกลาทดลองของใหมซึ่งเปน หนทางสูค วามคิดสรา งสรรค งานท่ีเกิดจากความคิดสรางสรรคจงึ ถูกสกดั ก้นั ไว 5. บรรยากาศทีเ่ ครงครัดและเอาจรงิ เอาจังมากเกินไป หมายถึง การกระทําและความคิด ทุกอยา งจะตองอยูในระเบียบแบบแผนทําใหผูเรียนฝกหัดไมกลาแสดงความคิดสรางสรรคออกมา เน่อื งจากกลัวจะคิดนอกกรอบที่กําหนดไวม ากเกินไป 6. ความกลวั หมายถงึ ความไมก ลา คดิ ไมกลาแสดงออกเพราะคาดวาจะถูกตําหนิติเตียน ทาํ ใหข าดความเช่ือมนั่ ในตนเองซงึ่ ความกลัวน้ันบัน่ ทอนความคิดสรางสรรคอยางรา ยแรงทีส่ ดุ 7. ความเคยชิน หมายถึง การยอมรบั หรอื ยึดติดอยกู ับรูปแบบ หรือการกระทําแบบเดิมๆ มคี วามคดิ เหน็ ขดั แยงกับสงิ่ ที่เปล่ียนแปลงไป มองความคิดแปลกใหมเปนเร่ืองเดือดรอนนารําคาญ และเพิม่ ปญหา 8. ความมีอคติหรือความลําเอียง หมายถึง ความเชื่อและยึดมั่นความคิดของตนเอง ไมยอมเปดใจกวางรับส่ิงใหมๆ คิดวาคําตอบท่ีถูกตองมีเพียงคําตอบเดียว หรือยึดวาคําตอบของ ตนเองนัน้ ดีทส่ี ดุ 9. ความเฉ่อื ยชา หมายถึง ความลาชาทัง้ ความคิดและการกระทําขาดความกระตือรือรน และขาดแรงกระตนุ ใหทําสง่ิ ใหมๆ 10. ความเกียจคราน หมายถึง ความไมจริงจังกับการทํางานทําเพียงเพ่ือใหผานไปและ การหลบหลกี หลีกเล่ียงและไมเต็มใจในการทาํ งาน การกําจัดอุปสรรคตอความคิดสรางสรรคเปนหนาที่ของนักคิดเมื่อเรารูเทาทันอุปสรรค ตางๆ ท่จี ะมาสกดั ก้ันความคดิ น้ันและเขา ใจถึงปญ หาจะชว ยทําใหอุปสรรคเหลานน้ั หมดไปได 7. การใชคŒ าํ ถามเพื่อพัฒนาความคิดสรŒางสรรค คาํ ถาม คอื องคป ระกอบสาํ คญั ของการจดั การเรยี นรู เพราะคาํ ถามท่ีดมี ีคุณภาพจะนําไปสู การพฒั นาและพฒั นาการของการรูและทกั ษะการคิด ความสามารถในการถามคําถามท่ีมีคุณภาพ จะตองสอนและเรียนรูและมีการฝกอยางสม่ําเสมอ คําถามประเภทตางๆ และวิธีถามคําถามและ ทักษะการถามคําถาม (Questioning Strategies) เปนองคประกอบสําคัญท่ีจะชวยพัฒนาทักษะ การคิดได เปนวธิ ีที่งายที่สุดและใชไดต ลอดเวลา สว นใหญผูสอนจะมงุ เนน การสอนใหผูเรียนรูและ จาํ ขอมูลมากกวาที่จะฝก คิดเพราะการถามคําถามอยา งหลากหลายระดบั และทั่วถึงตองใชเวลา จึง ไมม ีใครยอมเสยี เวลาเกรงวาจะสอนไมทันปจจุบันถงึ เวลาแลว ทีจ่ ะใหความสําคัญกับการพัฒนาทักษะ การคิดใหผ เู รยี นทุกระดบั ชน้ั (วัชรา เลา เรยี นดี และคณะ, 2560) 170 Thinking Skills For 21st Century Teachers

ความสาํ คญั ของการถามคําถามท่ีมคี ณุ ภาพ 1. คําถามทมี่ คี ณุ ภาพ สง เสรมิ การเรยี นรทู รี่ ลู ึก รูจ รงิ รูร อบ 2. คําถามทีม่ คี ุณภาพ สง เสรมิ การพัฒนาสติปญ ญาและความคดิ 3. คําถามท่ีมีคุณภาพ สงเสริมการรูคิด การรูและเขาใจกระบวนการคิด กระบวนการ ปฏิบัติของตัวเอง ประเภทของคําถาม (Types of Questions) ประเภทของคําถามท่ีผูสอนควรสอน ฝก และสงเสริมใหกับผูเรียนอยางสมํ่าเสมอและ ตอ เน่อื งมี ดังน้ี 1. คาํ ถามตนเองใหยอนคิดเก่ียวกับการคิดและการปฏิบัติของตัวเอง เพื่อพัฒนาความรูและ การเรยี นรูข องตวั เอง 2. คําถามเพ่ือสงเสริมการพัฒนาทักษะการคิดข้ันสูง เชน คําถาม ใหเปรียบเทียบ ความเหมอื น ความแตกตา ง 3. คาํ ถามใหระบคุ วามสัมพันธของเหตุและผล 4. คําถามใหว เิ คราะห วิธีที่งายและสะดวกท่ีสุดในการพัฒนาทักษะการคิด คือ การใชคําถามที่ถูกตอง เมื่อใดก็ ตามทีผ่ ูสอนเรยี นรูทจ่ี ะถามคําถามหรือใชค ําถามท่เี หมาะสมเพ่อื กระตุนกระบวนการคิดของผูเรียน การเรียนรูของผูเ รียนจะสนุกสนานมากขน้ึ ไมว า จะจงใจหรือไมก็ตาม คําถามประเภทตางๆ จะตอง อาศยั ระดับการคดิ ที่แตกตางกนั การถามคาํ ถามทสี่ ง เสริมและพัฒนาทักษะการคิดทุกประเภททุก ระดบั จะตองมีเปาหมายและหลักการปฏิบัติที่ถูกตองเหมาะสม เชน ต้ังคําถามแนวคิดของ บลูม (Blooms' Taxonomy) ท่ีไดกําหนดพฤติกรรมข้ันตอนการเรียนรูไวชัดเจน และลําดับข้ันของ กระบวนการคิด 6 ประเภท ตามลําดับดังน้ี คือ ดานความรูความเขาใจและการนําไปใชจัดเปน การคิดที่เปนรูปธรรม การวิเคราะห การสังเคราะหและการประเมินผล จัดเปนการคิดที่เปน นามธรรม หรอื ที่เรยี กวาทักษะการคิดอยา งมวี ิจารณญาณ โดยมีรายละเอียดของการเรียนรูแตละ ประเภท ดังนี้ ความรู (Knowledge) ดานความรคู วามสามารถในการจําการระลึกไดถึงขอมูลที่เรียนไป แลว คําถามประเภทความรูจึงมีคําตอบเดียว เพราะเปนการถามขอเท็จจริง คําถามที่ใชจะ ประกอบดวย คําตางๆ ตอไปน้ี ใคร อะไร เมื่อไร ท่ีไหน มากนอยเทาไร ใหบอก อธิบาย เปนตน ผเู รยี นไมไดใชการคดิ สาํ หรบั การตอบคาํ ถามเลย ความเขาใจ (Comprehension) หมายถึง ความสามารถในการบอก การอธิบาย ความหมาย เร่ืองราวตางๆ ดวยความเขา ใจ คําท่ีใชใ นการถามความเขา ใจ เชน ใหอ ธิบาย พรรณนา ทา ทาย ระบุ บอกความแตกตา ง แปลความ ตีความหมายและขยายความ เปนตน ผูเรียนไดใชการ คิดบางเล็กนอ ย Thinking Skills For 21st Century Teachers 171

การนาํ ไปใช (Application) หมายถึง ความสามารถในการนําความรูความเขาใจในเรื่อง ตางๆ ไปใน ในสถานการณอ ่ืนๆ ทไ่ี มค นุ เคย คาํ ทใี่ ชในการถามเกีย่ วกบั การนาํ ไปใช เชน ใหสาธติ ให ประยกุ ต ใหแสดง ใหต รวจสอบ ใหขยายความ ใหจําแนก ใหทดลอง เปนการกระตุนใหผูเรียนนํา ความรูไ ปใช ผเู รียนไดใชการคิดมากข้นึ กวาเดิม การวเิ คราะห (Analysis) หมายถงึ ความสามารถในการแจกแจง จาํ แนก แยกแยะ โดยให ผูเรียนไดใ ชค วามคิดมากขน้ึ แบง สวนยอ ยของขอ มลู ความรู เน้ือหา ความสัมพันธ สวนคําที่ใชถาม เกยี่ วกับการคิดวิเคราะห เชน อะไรคือความแตกตาง อะไรคือความคลายคลึงกัน อะไรคือตัวรวม โดยใหวิเคราะห เปรียบเทียบ แยก และจัดกลมุ เปน ตน การสังเคราะห (Synthesis) หมายถึง ความสามารถในการรวมสวนยอยเปนสวนใหญ หรือเปนส่ิงใหม โดยใชความรูและทักษะท่ีมีอยูเดิมเช่ือมโยงสวนยอยใหเปนแบบแผนใหมส่ิงใหม คาํ ถามที่ใชถามสงั เคราะห เชน ใหเ ชื่อมโยง ใหจัดใหม ใหใชแ ทน สราง หรือใหอ อกแบบ ผเู รียนไดใช การคดิ มากท่สี ดุ เพราะเปนการนาํ เสนอสิง่ ท่ีผเู รยี นไดส รางความรูดว ยตนเองจากการคดิ สงั เคราะห การประเมินผล (Evaluation) หมายถงึ การตัดสินใหค ุณคาสงิ่ ใดสง่ิ หนึ่ง เร่อื งใดเร่ืองหน่งึ โดยใชเกณฑ ทก่ี ําหนดขึน้ ไมมีคําตอบใดที่ถกู หรือผดิ ขึน้ อยกู ับขอมลู และเหตุผล คําท่ีใชในการถาม ใหป ระเมินผล เชน ใหป ระเมิน ตัดสิน วัด เลอื ก สรุป เปรยี บเทียบ หรือสรุปผล ผูเรียนไดใชการคิด มากที่สุด รวมทงั้ ใชขอ มูลจากขน้ั ตน การใชคําถามเพื่อพัฒนาความคิดสรางสรรคของผูเรียน ซ่ึงผูสอนสามารถใชคําถามได หลากหลายองคประกอบของความคิดสรางสรรค 4 ประการของกิลฟอรด คือ ความคลองแคลวใน การคิด (Fluency) ความยืดหยุนในความคิด (Flexibility) ความคิดริเริ่ม (Originality) และความคิด ละเอยี ดลออ (Elaboration) ซึ่งมีตวั อยางกิจกรรมคาํ ถามดังนี้ 172 Thinking Skills For 21st Century Teachers

ตัวอย‹างการใชคŒ าํ ถามพัฒนาการคิดสรŒางสรรค ตอนที่ 1 ความคลอ งแคลว ในการคิด (Fluency) คาํ ชแี้ จง ใหผเู รียนคดิ สิง่ ตอไปนใ้ี หไ ดม ากทีส่ ุดภายใน 3 นาที 1. คาํ ศพั ทภ าษาอังกฤษทม่ี ีตัว A นําหนา .................................................................................................... ........................................... .................................................................................................... ........................................... .................................................................................................... ........................................... 2. ชอ่ื จริงเพอ่ื นในหอ งท่ีมอี ักษร ก อยใู นชื่อ .................................................................................................... ........................................... ................................................................................................................................................ .................................................................................................... ........................................... 3. การปองกันตัวเองจากโรคไขเลอื ดออก .................................................................................................... ........................................... ................................................................................................................................................ .................................................................................................... ........................................... 4. ตัวเลขท่ีบวกกนั แลวมคี าเปน เลขคู .................................................................................................... ........................................... .................................................................................................... ........................................... .................................................................................................... ........................................... 5. กจิ กรรมสง เสรมิ ทักษะการคิด ................................................................................................................................................ .................................................................................................... ........................................... .............................................................................................................. ................................. Thinking Skills For 21st Century Teachers 173

ตอนท่ี 2 ความยดื หยนุ ในความคิด (Flexibility) คาํ ช้ีแจง ใหผูเรียนบอกช่อื เครื่องดนตรีไทยใหไดม ากทส่ี ดุ ตามประเภทของเคร่ืองดนตรี 4 ประเภท ตามตารางตอ ไปนี้ เครื่องดดี เครือ่ งสี เครื่องตี เครอื่ งเปา .................................. .................................. .................................. .................................. .................................. .................................. .................................. .................................. .................................. .................................. .................................. .................................. .................................. .................................. .................................. .................................. .................................. .................................. .................................. .................................. .................................. .................................. .................................. .................................. .................................. .................................. .................................. .................................. ................................ ................................ ................................ ................................ ตอนที่ 3 ความคดิ ริเรม่ิ (Originality) คาํ ชี้แจงใหผูเรียนเขียนชื่อวัสดุอุปกรณในทองถิ่นของผูเรียนใหไดมากท่ีสุดท่ีสามารถนํามาใช ประดษิ ฐส ง่ิ แปลกใหม ไมซ าํ้ ใคร พรอ มอธบิ ายแนวคดิ .................................................................................................... ................................................. .................................................................................................... ................................................. .................................................................................................... ................................................. ...................................................................................................................................................... .................................................................................................... ................................................. .................................................................................................................. ................................... 174 Thinking Skills For 21st Century Teachers

ตอนที่ 4 ความคดิ ละเอียดลออ (Elaboration) คําชี้แจง ใหผูเรยี นแตง เรอื่ งจากภาพ ทม่ี าภาพ https://pixabay.com/th/ควาย-ชาวนา-การเพาะปลกู -การเกษตร-1822574/ ชือ่ เรอ่ื ง.......................................................................................................................... ...................................................................................................................................................... .................................................................................................... ................................................. ............................................................................................................... ...................................... .................................................................................................... ................................................. .................................................................................................... ................................................. ...................................................................................................................................................... .................................................................................................... ................................................. ............................................................................................................................. ........................ .................................................................................................... ................................................. .................................................................................................... ................................................. Thinking Skills For 21st Century Teachers 175

เกณฑก ารใหคŒ ะแนนวดั ความคดิ สรŒางสรรค ตอนที่ 1 ความคลอ งแคลว ในการคิด (Fluency) คาํ ชีแ้ จง ใหผเู รียนคดิ ส่งิ ตอไปนี้ใหไดมากที่สุดภายใน 3 นาที เกณฑก ารใหคะแนน โดยการพิจารณาจากการนับจาํ นวนคําตอบทีไ่ มซ ้ํากันใหค าํ ตอบละ 1 คะแนน โดยไมค ํานงึ วาคําตอบเหลานั้นจะซํ้ากับคําตอบคนอื่นหรือไม เชน ถาผูเรียน ตอบได 5 คําตอบกจ็ ะไดค ะแนน 5 คะแนนตอบได 10 คําตอบก็จะไดคะแนน 10 คะแนน ตอนที่ 2 ความยดื หยนุ ในการคิด (Flexibility) คําชี้แจง ใหผูเรียนบอกช่ือเครื่องดนตรีไทยใหไดมากที่สุดตามประเภทของเคร่ือง ดนตรี 4 ประเภทตามตารางตอ ไปนี้ เกณฑการใหคะแนน ใหคะแนนในแตล ะประเภท ชื่อละ 1 คะแนน ตอนท่ี 3 ความคิดรเิ ริ่ม (Originality) คําช้แี จง ใหผูเรียนเขียนช่ือวัสดุอุปกรณในทองถิ่นของผูเรียนใหไดมากท่ีสุดที่ สามารถนํามาใชป ระดษิ ฐส ่งิ แปลกใหม ไมซ ้ําใคร พรอ มอธิบายแนวคิด เกณฑการใหค ะแนน ใหคะแนนตามสดั สว นของความถี่ของคําตอบ คําหรือประโยคที่แปลกใหม ก็จะไดค ะแนนมาก ถาคําตอบยิ่งซํ้ากับคนอ่ืนนอยหรือไมซํ้ากับคนอื่นเลย จะไดค ะแนนมาก เกณฑการใหคะแนนคดิ รเิ รมิ่ คือ คาํ ตอบไมซ าํ้ กบั ใครเลย ได 5 คะแนน คําตอบซาํ้ กนั 1 คน ได 4 คะแนน คําตอบซํา้ กนั 2-3 คน ได 3 คะแนน คาํ ตอบซาํ้ กนั 4-5 คน ได 2 คะแนน คาํ ตอบซาํ้ กัน 6 คนขน้ึ ไป ได 1 คะแนน 176 Thinking Skills For 21st Century Teachers

ตอนท่ี 4 ความคดิ ละเอียดลออ (Elaboration) คาํ ชแ้ี จง ใหผเู รยี นตกแตง รปู ภาพโดยใชว ิธีการใชเ สนแบบตางๆ ตกแตงรูปภาพใหมี ความสวยงาม ประเด็นการประเมิน ดี (3) ระดับคุณภาพ ปรับปรงุ (1) พอใช (2) เน้ือหา ดาํ เนินเรือ่ งเปนไป ดาํ เนินเร่อื งเปน ไป ดําเนนิ เรอ่ื งไมมลี ําดับ ตามลาํ ดับเหตุการณ ตามลําดบั เหตุการณ เหตกุ ารณ ไมสอดคลอง สอดคลองกบั ภาพ บางสว นสอดคลองกับภาพ กับภาพ ไมมรี ปู แบบในการ รปู แบบการนําเสนอ เสนอในรูปแบบทีเ่ ขาใจ เสนอในรูปแบบมีความ นําเสนอ งาย องคประกอบมีคํา เขา ใจ องคประกอบขาด นํา สว นหนึง่ สว นใดไป อธบิ ายอยางไมละเอียด เนื้อเรอ่ื งและสรปุ ลออ และ ไมผ สาน ความคดิ สรา งสรรค ความคดิ ละเอียดลออ อธบิ ายอยาง อธบิ ายอยางไมล ะเอียดลออ นําสูความคิดสรา งสรรค ละเอียดลออ ผสาน แตผสานความคิด สรางสรรค ความคดิ สรา งสรรค เกณฑการใหค ะแนน คะแนน 7-9 คะแนน ผา นเกณฑ คะแนน 4-6 คะแนน พอใช คะแนนตํ่ากวา 4 คะแนน ตองปรบั ปรุง 8. บทสรปุ การคดิ สรา งสรรคเ ปน กระบวนการคิดแบบอเนกนยั ที่บูรณาการประสบการณทม่ี ีอยแู ลวมา สรา งงานใหม รี ปู แบบใหมท่แี ตกตา งไปจากเดิมเพอื่ แกปญ หาเร่ืองใดเรอ่ื งหนึ่ง มีองคประกอบหลัก 4 สวน คือ ความคลองแคลวในการคิด เปนความสามารถสรางคําตอบไดไหมในปริมาณมากๆ ในเวลาที่จาํ กดั ความยืดหยนุ ในความคดิ เปนการคิดหาคําตอบหลากหลายวิธี หลายทิศทาง และ หลายรูปแบบ ความคิดริเริ่ม เปนการคิดที่แปลกใหมแตกตางจากความคิดธรรมดา ไมซ้ํากับ ความคดิ ของคนท่ัวไปและความคิดละเอียดลออ เปนการคิดในรายละเอียดเพ่ือตกแตงหรือขยาย ความคิดหลักใหไดค วามสมบูรณยงิ่ ขน้ึ เปนความสามารถในการมองเห็นรายละเอียดในสิ่งท่ีคนอื่น มองไมเห็น ซ่งึ ตอ งอาศยั ทักษะในการสังเกตชวยในการฝกทักษะการคดิ กลวิธีการสอนใหเกิดความคิดสรางสรรค คือ กระบวนการคิดท่ีตองอาศัยการเชื่อมโยง ขอเท็จจริงโดยอาศัยความคิดท่ีแตกตางเชื่อมความสัมพันธของเหตุการณไดอยางเหมาะสมซ่ึง เทคนิคการสอนที่สงเสริมความคิดสรา งสรรคจ ะประกอบไปดวยการระดมสมอง การสรา งแนวคดิ ใหม Thinking Skills For 21st Century Teachers 177

การแยกองคประกอบความคิด การคนหาความคิดท่ีคนอ่ืนคิดเอาไว และการนําสถานการณมา เช่ือมโยงกัน การสอนใหเกิดความคิดสรางสรรคโดยใชวิธีที่เหมาะสม คือ การสอนเพื่อพิจารณา ลกั ษณะ การบอกสิ่งท่ีคลาดเคล่ือนจากความเปนจรงิ การเปรียบเทียบอปุ มา อปุ มัย การเปล่ยี นแปลง ความเช่ือ การสรางส่งิ ใหม การแสดงออกการหย่ังรู การพัฒนาทงั้ ตนเองในดา นตา งๆ และทกั ษะการ มองภาพในมติ ติ างๆ การใชคาํ ถามเพอื่ พัฒนาความคิดสรา งสรรค กลวิธกี ารถามคําถามและตอบ คําถามท่ีเปน เครื่องมอื สําหรับกระตุนใหผ เู รยี น ตอบคาํ ถามโดยใชก ระบวนการคิดคน ควา ดว ย ตนเอง โดยการตั้ง คําถาม และตอบคําถามกบั ผูเรยี น อาจใชก บั ผเู รียนเปนรายบุคคล หรือเปนกลมุ ยอ ยหรอื ทง้ั ชนั้ เรยี น เพอ่ื กระตนุ ใหผูเรยี นไดใช กระบวนการคิดคนควาหาคําตอบเพ่ือแกปญหาและสรุปแนวคิดไดดวย ตนเอง เปน การพัฒนาความคิดในระดับสูงและความคิดสรางสรรคของผูเรียนโดยเฉพาะในบริบท ของการจดั การเรียนการสอน 178 Thinking Skills For 21st Century Teachers

8บทท่ี การคิดแกป้ ัญหาอยา่ งสรา้ งสรรค์ Thinking Skills For 21st Century Teachers 179



8บทท่ี การคดิ แกŒป˜ญหา อย‹างสรŒางสรรค ความสามารถในการแกปญหาสามารถฝกฝนได การฝกฝนความสามารถและทักษะ การแกป ญหาจงึ ตอ งเปน หนาท่ขี องผูสอน เนื่องจากผูสอนมหี นา ที่ในการปลูกฝงท้ังความรูแ ละทักษะ ชีวิตใหผูเรียนอยางเดนชัดที่สุด ผูสอนมีอิทธิพลตอการเรียนการสอนของผูเรียน ผูสอนเปนผูมี บทบาทสําคัญในการสรางสรรคความรู พัฒนาทักษะและความสามารถในการคิดแกปญหาอยาง สรางสรรคใหกับผูเรียนเชนการเปนผูจัดกิจกรรมการเรียนการสอน แนะนําวิธีการเสาะแสวงหา ความรู ปลกู ฝงจิตวิญญาณคณุ งามความดแี ละถายทอดลักษณะทพี่ งึ ประสงค การจัดการเรยี นรเู พอื่ สงเสริมความสามารถในการคิดแกปญหาอยางสรางสรรคเปนแนว ทางการแกปญหาวธิ หี น่ึง ซ่ึงไดผานการศึกษาและวิจัยมาเปนกระบวนการแกปญหาท่ีอิงกับสาระ การเรียนรูของผูเรียน โดยฝกใหผูเรียนไดทําความเขาใจกับปญหา ฝกการมองปญหาโดยใชทั้ง ความรูสึกและมงุ แกปญหา ทําใหการดําเนินการแกปญหามีประสิทธิภาพ จึงนาจะเปนแนวทางให ผูสอนไดใชในการจัดกจิ กรรมการเรียนรูใหผูเรียนเกิดทักษะการคิดแกปญหาอยางสรางสรรคเพื่อ นําไปใชในชีวติ ประจาํ วนั และการเรียนรูตอ ไป 1. การพฒั นาความสามารถในการคดิ การพัฒนาความสามารถการคิดเปนกระบวนการท่ีดําเนินการไดทุกระดับอายุและทุก เนื้อหาสาระกระบวนการที่ใชในการพัฒนาใชหลักข้ันตนของบลูม (กระทรวงศึกษาธิการ, 2548, ; อา งอิงจากศันสนยี  ฉัตรคปุ ตแ ละอุษา ชชู าติ, 2544) ดงั น้ี Thinking Skills For 21st Century Teachers 181

บลูม ไดแบงการทํางานของสมองซ่ึงเปนหลักการเบื้องตนท่ีใชไดกับทุกวิชาโดยแบงการ ทํางานของสมองเปน 6 ข้ันการทํางานทั้ง 6 ขั้นอาจเกิดข้ึนไดพรอมๆ กันมีรายละเอียดในแตละ ข้ันตอนดงั น้ี 1. ความรูความจําเปนการทํางานขั้นต่ําสุดของสมองอารมณและความสนใจมีผลตอ ความจําสมาธิการเรียนสติปญญาและการทํางานของสมองเนนคําถามใครทําอะไรท่ีไหนโดยไมมี การประยุกตใ ชเชน เมืองหลวงของไทยชือ่ อะไรเปนตน 2. ความเขาใจความจาํ และความเขาใจเปนกระบวนการคิดอยางงายและมักไปดวยกัน เนน คําถามทําไม จงอธิบาย จงบรรยาย จงแยกแยะ จงสรุป เชน เมืองหลวงคืออะไรผูเรียนตองเขาใจ ความหมายของเมืองหลวงซึ่งอาจตอบวาคือเมืองท่ีใหญที่สุดเมืองที่ตั้งของสถานราชการเมืองที่เปน ศูนยก ลางทางเศรษฐกิจคาํ ตอบเหลานไี้ มมถี ูกไมม ีผิดเน่ืองจากเมืองหลวงของแตละประเทศทําหนาท่ี ตา งกัน 3. การนาํ ไปใชเ ปน การนําขอมลู ไปประยุกตใชของสมองเนนคําถามเพ่ือแกปญหาทดลอง คํานวณทาํ ใหส มบรู ณต รวจสอบหรือคน พบ 4. การวิเคราะหเ ปนการเปรียบเทียบความเหมือนความแตกตางขอดีขอเสียการวิเคราะห อาจเปนเรอ่ื งใกลต วั หรือเปน สถานการณท กี่ าํ ลงั เกิดข้นึ เชน ในชวงที่ไขหวดั นกระบาดถา ใหรบั ประทาน ไกหรือไขจ ะรบั ประทานหรอื ไมเพราะอะไร เปนตน 5. การสงั เคราะหเ ปน การคิดใหมประดิษฐส่งิ ใหมม ักถกู ปด ก้ันความคดิ ดวยความกลัวหรือ ประสบการณเดิม เชน การประดิษฐหลอดไฟของโทมัสเอดิสันการประดิษฐเครื่องบินของพ่ีนอง ตระกลู ไรท เปน ตน 6. การสงั เคราะหเกดิ จากการกระตนุ สมองใหผ ูเรยี นคิดเปนกระบวนการแกป ญ หาโดยใชเ รื่อง ใกลตวั ซึ่งสามารถทําใหเ กิดข้ึนไดท กุ ระดับตัง้ แตอ นบุ าลเนนคาํ ถามที่ใหไ ดล องทํา ลองประดิษฐ ลอง ออกแบบหรอื คําถามทใี่ หค ิดวา ถาเปน อยา งนี้จะเกดิ อะไรขึน้ แนวทางการสงเสรมิ ความสามารถการคดิ การคิดเปนกระบวนการไมใชเน้ือหาการปลูกฝง ใหผูเรียนมีความสามารถการคดิ จึงจาํ เปน ตองใชแ นวทางและวธิ ีการทหี่ ลากหลายสงเสรมิ กันดังนี้ วธิ ีท่ี 1 สงเสรมิ ตั้งแตอ ยใู นครรภใหไดรับปจจัยที่เอื้อตออวัยวะท่ีใชในการคิด เชน อาหาร น้ําอากาศ ดนตรี ฯลฯ วธิ ีท่ี 2 จดั สภาพแวดลอ ม (บคุ คล) ท่ีสงเสริมการคิดของผูเรียนทั้งท่ีบานและที่โรงเรียน เชน บรรยากาศทเี่ ออ้ื ตอการใชคําถาม วธิ ีที่ 3 ใชช ดุ ฝก โดยเฉพาะ เชน ตองการฝกทักษะบางทักษะซ่ึงเปนการฝกโดยตรงโดยไม ผูกพันกับเน้ือหา หรือเกมฝกคิดตางๆ สวนใหญชุดฝกเหลานี้ตองซ้ือ เชน ชุดฝกของเดอโบโนใน เมืองไทยมีวิทยานิพนธท่ีทําเก่ียวกับแบบฝกคิดหรือชุดฝกสามารถนําไปปรับปรุงใชใหมีคุณภาพ ยง่ิ ขนึ้ 182 Thinking Skills For 21st Century Teachers

วธิ ที ่ี 4 จัดสอนเปน รายวชิ าหรือเปนสว นหนง่ึ ของรายวชิ านยิ มทํากนั ในระดบั อุดมศกึ ษา เชน สอนผูเรียนใหเ ปน นกั ปราชญน อ ยทดลองในเมืองไทยแลว ไดผ ลพอสมควร วธิ ที ่ี 5 จดั เปน หลักสูตรระยะสั้น เชน หลักสตู ร 3 วันหรอื 5 วนั วธิ ที ี่ 6 บูรณาการทักษะการคิดเขาไปในการสอนเน้ือหารายวชิ าตางๆ วิธีที่ 7 ใชร ูปแบบการเรียนการสอนที่นักวิชาการคิดขึ้นโดยมีทฤษฎีหรือหลักการเก่ียวกับ การคิดรองรับมีกระบวนการในการดําเนินการสอนแลวไดผลตามวัตถุประสงค เชน รูปแบบ การเรยี นการสอนทใี่ ชก ารอุปมาอุปไมยเปนหลักหลังการใชรูปแบบการสอนเรียงความของผูเรียน มลี กั ษณะการเขยี นแตกตา งไปจากเรยี งความเรอื่ งเดมิ ทีเ่ ขียนกอนการใชรปู แบบการสอน วธิ ีที่ 8 ใชเ ทคนิคท่ีสง เสริมการคดิ เชน เทคนคิ การใชค าํ ถาม กลาวโดยสรุป คือ การพัฒนาความสามารถในการคิดโดยท่ัวไปจะเนนการคิดเพ่ือพัฒนา ความรูความจํา ความเขาใจ นําไปใช เพื่อการวิเคราะหสังเคราะหและการประเมินคาสิ่งนั้นได การปลูกฝงใหผูเรียนมีความสามารถการคิดจึงจําเปนตองใชแนวทางและวิธีการที่หลากหลายซ่ึง เปนหนาที่ของผสู อนในการคิดหาทางเลือกในการสอนเพอื่ พัฒนาการคิดของผูเรยี น 2. ความหมายของการคิดแกŒป˜ญหาอยา‹ งสราŒ งสรรค เลวินและรีด (Lewin & Reed, 1998) ใหความหมายของการคิดแกปญหาอยางสรางสรรค หมายถงึ กระบวนการคนหาปญหาและแกป ญ หาอยางเปนระบบโดยใชการระดมสมองเนนการคิด เชิงบวกและใชค วามคิดวจิ ารณญาณนาํ ไปสูการตัดสินใจที่ดีและมีแนวทางการแกปญหาอยางเปน รูปแบบทส่ี ามารถนาํ ไปปฏิบตั ิไดจริง สกอต จี อีซานเซ็น (Scott G. Isaksen, 1995) ใหความหมายของการคิดแกปญหาอยาง สรางสรรค หมายถึง การแสดงกรอบแนวคดิ วิธีการทไ่ี ดร บั การออกแบบในการชวยเหลือผแู กป ญ หา ดวยการใชความคิดสรา งสรรคในการนําไปสูเปาหมายดวยความสําเร็จ สามารถเอาชนะอุปสรรค และเปนการสง เสรมิ พฤติกรรมความคิดสรา งสรรค มิทเชลลและโควาลิค (Mitchell, W. E.; & Kowalik, 1999) ใหความหมายของการคิด แกปญหาอยางสรางสรรค หมายถงึ การคดิ แกปญ หาอยางสรางสรรคเ ปนวิธีการคิดและการแสดง พฤติกรรมอยางหนึ่งท่ีประกอบดวย 1. การสรางสรรค (Creative) 2. ปญหา (Problem) และ 3. การแกไข (Solving) ชํานิ จิตรีประเสริฐ (2543) ใหความหมายของการคิดแกปญหาอยางสรางสรรค หมายถึง กระบวนการทางความคิดท่ีใชในการพัฒนาเปล่ียนแปลงสิ่งตางๆ ท่ีเปนอยูใหดีข้ึนดวยวิธีการริเริ่ม แปลกใหมและไดผ ลดีกวาวิธเี ดิมๆ Thinking Skills For 21st Century Teachers 183

กรมวิชาการ (2548) ใหค วามหมายของการคิดแกปญ หาอยา งสรา งสรรค หมายถึง รูปแบบ การแกปญหาดวยวิธีที่วางโครงสรางไวเปนอยางดีมีความมุงหมายใหบุคคลสามารถแกปญหาที่ ยุง ยากโดยมที างออกในรปู แบบใหมแ ละมีประสทิ ธิภาพ ยุดา รักษไทยและธนิกานต มาฆะศิรานนท (2548) ใหความหมายของการแกปญหาอยาง สรา งสรรค หมายถึง ศาสตรและศลิ ปเปนกระบวนการท่ตี องใชท ้งั ความคิดริเร่ิมสรางสรรคสัญชาติ ญาณและการหยั่งรูจินตนาการการคิดเชิงวิเคราะหการวินิจฉัยการตัดสินใจและการจัดทําแผน การปฏิบัตอิ ยา งเปนระบบ สมศักดิ์ ภูวิภาดาวรรธ (2545) ใหความหมายของการคิดแกปญหาอยางสรางสรรค หมายถึง ความคิดสรางสรรคข้ันทุติยภูมิ คือ การคิดสรางสรรคสิ่งตางๆ ที่มีความแปลกใหม หลากหลาย ไดจากการคดิ สรางสรรคทัง้ ในดา นการคิดคลอ ง ริเร่ิม ยดื หยนุ และละเอยี ดลออซึง่ เปน ความคดิ สรางสรรคข ้ันปฐมภูมแิ ละจงึ พจิ ารณานําไปปรบั ใชในการแกป ญ หาในขั้นทตุ ยิ ภูมิ สิทธิชัย ชมพูพาทย (2553) ใหความหมายของการคิดแกปญหาอยางสรางสรรค หมายถึง กระบวนการมงุ หาคําตอบและแกปญหา รวมถึงการพัฒนาสภาวะท่ีเปนอยูใหดีข้ึน โดยการทํางาน รว มกันระหวางการคิดสรา งสรรค และการคิดวิจารณญาณ การคิดสรางสรรคทําไดโดยใหคิดลึก และหลากหลายท่สี ุดปราศจากการตัดสินความคิดตางๆ วาดีหรือไม จนถึงระยะหน่ึงจึงพิจารณา ความคิดเหลา นน้ั ดว ยการคดิ วจิ ารณญาณ ในการเลอื กและประเมนิ วธิ กี ารแกป ญหาจนไดวิธีที่ดีท่ีสุด ในการแกปญ หา วางแผนการแกป ญหาและนาํ ไปแกป ญ หาโดยเชอื่ มน่ั วา ตนเองสามารถแกปญหาได และควบคมุ ตนเองไดเพอื่ ที่จะไดแ กปญหาดวยความรอบคอบและสมบูรณ จากความหมายของการคิดแกป ญ หาอยางสรางสรรคสามารถสรุปไดวา การคิดแกปญหา อยางสรา งสรรคเปนเครอ่ื งมอื กระบวนการ หรือระบบท่ชี ว ยในการแสวงหาหนทางในการจดั การกบั ปญหาดว ยวธิ กี ารทไ่ี มเคยทํามากอ น เปน วธิ ีการท่ีแปลกใหมแตมปี ระโยชนแ ละสามารถแกป ญหาได จรงิ โดยเร่ิมตน จากการพจิ ารณาสถานการณท ีเ่ ปน ปญหาประกอบกบั การสบื คนหาขอมูลความรูที่ เกีย่ วกบั ปญหาเพอื่ ใหไดซ งึ่ สาเหตุทแี่ ทจริงของปญหา จากนั้นคิดหาวิธีการตางๆ ท่ีหลากหลายใน การแกป ญ หากอนจะตัดสนิ ใจเลือกวิธีการทดี่ ีทส่ี ดุ แลว นาํ ไปใชใ นการแกปญ หา 3. ความสัมพันธข องการแกปŒ ˜ญหากับความคดิ สราŒ งสรรค กิลฟอรด (Guilford,1967) กลาววา การแกปญหาและความคิดสรางสรรคเปนผลของ ความคดิ ทค่ี ลา ยกันโดยความคดิ สรางสรรคจ ะแทรกอยใู นทกุ ชว งของการคิดแตการแกปญหาจะอยู ชว งสุดทายของการคดิ ซง่ึ เปน ผลผลิตของความคดิ สรางสรรคท ีส่ ามารถนาํ ไปสกู ารแกป ญ หา 184 Thinking Skills For 21st Century Teachers

กาเย (Gagne, 1985) กลาววา ความคิดสรางสรรคเปนแบบหนึ่งของการแกปญหาซ่ึง เก่ียวของกับการผสมผสานความคดิ จากความรูในดา นตา งๆ กลาวไดว าความคิดสรา งสรรคเ ปนการ แกปญ หาระดบั สูง จากแนวคดิ ขา งตนสรปุ ไดวา การแกปญหาและความคดิ สรา งสรรคเปน สิ่งท่เี กดิ ตอเนอ่ื งกัน ความคิดสรางสรรคเปนพ้ืนฐานทที่ าํ ใหคนคดิ แกปญ หา กลาวคือการใชความคิดสรางสรรคในการ คดิ หาวิธแี กปญ หาหรือวิธีแกปญหาสว นหน่งึ เปน ผลผลติ จากความคิดสรางสรรคซึ่งแสดงใหเห็นวา ในการแกปญหาใดๆ นอกจากผูแกปญหาจะตองมีความสามารถในการรวบรวมความรูและ ประสบการณเ ดมิ ในการหาวิธแี กปญ หาใหมๆ ที่มคี วามหลากหลายเหมาะสมแลวจึงตัดสินใจเลือก วิธแี กปญ หาอยา งมีเหตุผลสามารถปรับใชไ ดในสถานการณท ี่ตา งกันออกไปและในชีวติ ประจาํ วันได 4. การจดั การเรียนรŒเู พอื่ การคิดแกปŒ ˜ญหาอยา‹ งสรŒางสรรค การจดั การเรียนรเู พอ่ื การแกป ญหาอยางสรา งสรรคเปน แนวคดิ หน่ึงของการจัดการเรยี นรทู ่ี เนนผูเรยี นเปน สาํ คญั (Child Centered) โดยใชป ญหาหรือวัตถุประสงคการเรียนรูเปน ตัวกระตุนก ารเรียนรูของผูเรียน ที่อาศัยความคิดสรางสรรค (Creative Thinking) และความคิดวิจารณญาณ (Critical Thinking) ในการแกปญหา (Problem Solving) โดยใหผูเรียนทํากิจกรรม การเรียนรู รายบุคคล (Individual) กระบวนการกลุม (Group Process) แลกเปล่ียนเรียนรูและ รวมมือกัน (Cooperative Learning) มกี ารบันทกึ และการอภิปราย การสรางความรูหรือบรรลุ จุดมุงหมายดวย ตนเอง และจดั กจิ กรรมทมี่ ีความสมดุลทง้ั อารมณแ ละประสทิ ธผิ ลของการแกป ญ หา โดยผูสอนเปน ผสู นบั สนุนการเรยี นรู รูปแบบกิจกรรมการเรียนรูแบบแกปญหาอยางสรางสรรคมีจุดมุงหมายเพื่อฝกทักษะ การแกปญ หาอยา งสรา งสรรคใหแกผูเ รยี นโดยจดั กิจกรรมการเรียนรูเนนทักษะการแกปญหาอยาง สรา งสรรคท่ีประกอบดวย การคดิ สรางสรรค การแกปญหา การคิดวิจารณญาณ การสืบคนและ รวบรวมขอมูล กระบวนการกลุม การบันทกึ และการอภปิ ราย 4.1 หลกั การและแนวปฏบิ ตั ขิ องรูปแบบการจดั กจิ กรรมการเรียนรแŒู บบแกปŒ ญ˜ หา อยา‹ งสราŒ งสรรค 4.1.1 ขนั้ รบั รปู ญ หา การจัดกิจกรรมการเรียนรูขั้นนี้ผูเรียนจะตองทําความเขาใจกับสถานการณ ที่แสดงถงึ ปญหาหรอื วัตถปุ ระสงคการเรียนรจู ากการกระตุนของผูสอน มกี ารสรางความทา ทายตอ การแกปญหาท่ีเกี่ยวของกับสาระการเรียนรูในสถานการณน้ัน ผูเรียนมีความคิดที่เหมาะสมกับ ปญหาระบปุ ญหาท่ีแทจริงจากสถานการณหรือเปนเปาหมายในการการจัดการเรียนรูในครั้งน้ันๆ Thinking Skills For 21st Century Teachers 185

ประเดน็ สําคัญคือ การสรางสถานการณของผูสอนที่จะตองสามารถยกสถานการณท่ีผูเรียนไดใช ความรจู ากสาระการเรยี นรู หรือตัวชวี้ ัดทจ่ี ะสอนมาเปน ปญ หาท่จี ะใหผูเรยี นไดวเิ คราะหและแกไ ข แนวปฏิบัติ ผสู อน สรางใหสถานการณปญหาที่เกี่ยวของกับตัวชี้วัดและสาระ การเรียนรู ใหกับผูเรียน แลวผูสอนและผูเรียนต้ังคําถามตอ สถานการณท่ีเกิดข้ึน โดยผูสอนอาจจะใหขอมูลแกผูเรียนเพื่อ เชอื่ มโยงการเรียนรไู ปสกู ารระบุปญ หาท่แี ทจ ริง (ซ่ึงเปน ปญหาทจ่ี ะ ทาํ ใหผูเรยี นได เรียนรูตามตัวช้ีวัดและสาระการเรียนรู) ผูสอนควร ใหผเู รียนตัง้ เปาหมายในการแกปญหาหรือระบุวา ตองการเรียนรู ในเร่ืองใด ข้ันตอนนี้ผูสอนตองฝกใหผูเรียนไดใชความคิด 2 ประการคือ 1) ความคดิ สรางสรรค ในการคิดเก่ยี วกบั รายละเอียด ของสถานการณใหม าก ใหผเู รียนคดิ แตกตาง (ซงึ่ ผูสอน อาจจะใช คําถามวาแลวอยา งอน่ื ละ คนอ่ืนคิดอยางไร ถามอยางไร) รวมถึง การใหผูเรี ยนต้ังคําถามท่ีหลากห ลายและ 2) ความคิ ด วจิ ารณญาณ โดยใหผเู รียนศกึ ษารายละเอยี ดของปญหา และระบุ ปญหาที่แทจริง (ซ่ึงอาจจะสรางเกณฑในการตัดสินวาส่ิงใดเปน ปญหาเชน มุมมองของคนอ่ืน ความจําเปนเรงดวน) ซึ่งปญหาท่ี ผูเรียนระบุมาน้ันจะตองมีลักษณะที่สามารถสืบคนขอมูลเพื่อ แกปญ หา หรอื สามารถทดสอบสมมตุ ฐิ านได ผเู รียน แสดงออกโดยการต้ังคําถามท่ีมีตอสถานการณท่ีสรางขึ้นโดย สืบคนขอ มลู เก่ียวของกับสถานการณในกรณีที่สถานการณนั้นไม ชัดเจน ฝกการวิเคราะหและคัดเลือกปญหาท่ีตองแก อธิบาย รายละเอียดและความสําคัญของสถานการณ วางเปาหมายใน การแกปญ หาหรอื กําหนดเนื้อหาทตี่ องเรียนรูแ ละคนควา 4.1.2 ขั้นระดมความคิดเห็น การใชความคิดสรางสรรคใ นการแสวงหาวธิ กี ารแกป ญ หาเปนสง่ิ จําเปน ในการจัดการ เรยี นรแู บบแกป ญหาอยางสรา งสรรค การฝก ฝนความคดิ สรางสรรคท ั้งรายบุคคลและใช กระบวนการ กลุม จะทาํ ใหส ามารถฝกความคิดสรา งสรรคไ ดอยา งดี โดยจะตอ งหลดุ ออกจากกรอบ ความเหมาะสม ความเปน ไปไดก อ น แนวปฏิบตั ิ ผสู อน ตองฝกความคิดสรางสรรคของผูเรียน โดยกระตุนใหผูเรียนคิด วิธีการแกปญหาใหมากในระดับบุคคลและนําเสนอแลกเปลี่ยน เรียนรูในกลุม คือ 1) ใหผูเรียนคิดหาวิธีการแกปญหาของตนเอง 186 Thinking Skills For 21st Century Teachers

ผเู รียน ผูสอนจะกระตุนผูเรียนดวยคําถาม เชน จากปญหาที่ผูเรียนพบ หรือ เปาหมายงานของกลุมเราจะมีวิธีการแกปญหาเพ่ือไปใหถึง จดุ หมายอะไรบาง ถาไมใชวิธีการน้ีจะใชวิธีการอ่ืนไดหรือไม แลว ถาคดิ ตรงกันขา มกับวิธนี ี้ละ หรอื ถาเราทําใหสะดวกข้ึน หรือทําให เปน ขั้นตอนจะมีวิธีการอยางไร 2) จัดกิจกรรมใหผูเรียนรวมกัน เสนอวิธีการแกปญหา โดยผูสอนใหผูเรียนนําเสนอวิธีการ แกปญหาของตนเองและรับฟงวิธีการแกปญหาของเพื่อน จากนั้น ผูเ รยี นจะสรา งวธิ ีการแกปญหาใหมโดยการรวมจดุ ดีจดุ เดน ของแต ละวธิ ีเปน วิธีการใหมของกลุม ตองคิดวิธีการแกปญหาของตน แลวเลือกและนําเสนอวิธีการ แกปญหาใหสมาชิกในกลุมและแลกเปล่ียนความคิดกับเพื่อนใน กลุม ชวยกันสรางวิธีการแกปญหาใหม โดยการบูรณาการวิธี การแกปญหาของตนใหเปนท่ียอมรับของกลุมอธิบายลักษณะ การแกปญหาของกลุม พรอมทั้งอธิบายเหตุผลของการเลือก วิธีการแกป ญหา 4.1.3 ข้ันวางแผน เมอื่ ผเู รยี นไดค ัดเลอื กวธิ ีการแกปญหาแลว การวางแผนแกปญหาโดยการคิดวา จะใชอ ะไรในการดาํ เนนิ กิจกรรมการแกป ญหาบา งและคาดวาในระหวางการแกปญหาจะเกิดอะไร ขึ้น ท้ังส่ิงท่ีเปนอุปสรรคตอการแกปญหาและสิ่งท่ีสนับสนุนการแกปญหาใหสําเร็จ จะชวยให การแกปญหาดาํ เนนิ ไปอยา งถกู ทางและชวยลดความเสี่ยงในการแกปญหา สงผลใหการแกปญหา ประสบความสําเรจ็ อยางมปี ระสทิ ธภิ าพ แนวปฏิบัติ ผสู อน ต้ังคําถามในขณะที่ผูเรียนกําลังวางแผนเพ่ือใหผูเรียนไดเกิด ความคิด สรางสรรคเชน แลวมีขั้นตอนที่สําคัญอีกหรือไม อะไรท่ี ตองใชบาง อาจจะเกดิ อะไรขึ้นบา ง หรอื แมแตการท่ีผูสอนใหผูเรียน ต้ังคําถามในกลุมเพ่ือท่ีจะทําใหเกิดการวางแผนอยางละเอียดเชน ลองต้งั คาํ ถาม เพอ่ื ท่ีจะไดต อบในการวางแผนการแกปญ หา ในดาน การคดิ วจิ ารณญาณผูสอนตอ งใหผเู รยี นผเู รียนไดพ จิ ารณาวา แผนที่ วางไวมีความชัดเจนหรือไมและแผนสอดคลองกับบริบท เง่ือนไข และทรัพยากร รวมถึงปจ จยั สนับสนุน ส่งิ ทเ่ี ปนอุปสรรคที่จะเกิดขึ้น หรอื ไม นอกจากน้ียังตองใหผูเรียนไดนําเสนอแผนการแกปญหาที่ วางไวเ พื่อจะไดฝก การอธิบายและแลกเปลยี่ นแนวคดิ ของแตล ะกลมุ ดวย Thinking Skills For 21st Century Teachers 187

ผเู รยี น ระบขุ ัน้ ตอนและกิจกรรมการแกป ญ หา รวมทงั้ ระบทุ รพั ยากรท่ีตอง ใชภ ายใตเ ง่อื นไขและปจจยั ทอี่ าจจะเกดิ ขนึ้ ในระหวางการแกปญหา ขั้นตอนน้ีใหวางข้ันตอนการแกปญหาใหชัดเจนมากท่ีสุดและแบง หนาท่ี นอกจากนี้ผูเรียนตองแลกเปล่ียนแผนการแกปญหาระหวาง กลุม ซ่ึงเนน การอภิปรายระหวางกลุม 4.1.4 ขั้นปฏบิ ัติ ผเู รยี นปฏบิ ตั ติ ามแผนที่วางไว เปรียบเทียบผล และกระบวนการแกปญหากับ เปา หมายทว่ี างไว การกาํ กบั ตนเองและเสรมิ แรงตนเอง แนวปฏิบตั ิ ผูสอน การกํากับผูเรียนใหปฏิบัติตามแผนท่ีวางไว ถามและดูแลผูเรียน เกี่ยวกบั การปฏิบัตติ ามแผนท่ีวางไว เปนที่ปรึกษาและใหคําแนะนํา ผูสอนอาจจะใหผูเรียนรายงานการทํากิจกรรมดวยปากเปลาและ รายละเอียดของกลุมพรอมท้ังควบคุมชั้นเรียนดวย รวมถึงให การเสริมแรงหรือสอนวธิ ีการเสรมิ แรงตนเองใหแ กผ ูเรยี น ผเู รียน ปฏิบัติตามแผนที่วางไว บันทึกกิจกรรมการแกปญหาในแตละ ข้ันตอน การเปรียบเทียบส่ิงที่ปฏิบัติกับเปาหมายท่ีวางไว รวมถึง การใหก ําลงั ใจตนเองขณะลงมือแกป ญหา 4.1.5 ขนั้ สรปุ และกรองความคิด การสรุปองคค วามรทู างดานเน้ือหาจากการเรียนรูตามแผนการจัดการเรียนรู รวมถึงการท่ีสรุปข้ันตอนการแกปญหา วิเคราะหจุดดี จุดบกพรองของเน้ือหาความรูและ กระบวนการ แกปญหา จะทําใหเกิดการพิจารณาจุดดี จุดเดนของการแกปญหาเพ่ือนําไปสู การแกป ญ หาใน ครั้งตอไปได เปนการสง เสรมิ ความสามารถในการแกปญ หาอยางตอ เน่ือง แนวปฏบิ ัติ ผูสอน กระตุนใหผูเรียนไดนําเสนอท้ังในสวนของความรูและวิธี การแกปญหา จากการปฏิบัติ รวมท้ังการใหขอเสนอแนะตอ กิจกรรมและความคิดของผูเรียน กระตุนผูเรียนใหคิดตอไปวาจะ วิเคราะหความรูและข้ันตอนการแกปญหาท่ีผานมาวามีผลเสีย อยางไรและถา จะปฏบิ ตั งิ านตอไปในลักษณะเดียวกันจะทําอยางไร พรอ มกับออกแนวทางในการปรบั ใชในชวี ติ ประจําวนั ดว ย ผูเรยี น สรุปความรูและขั้นตอนการแกปญหาได ซ่ึงอาจจะแสดงออกโดย การเลา ใหเพื่อนฟงในกลมุ หรอื การนาํ เสนอหนาชนั้ เรียน นอกจากน้ี ยังตองสามารถอธิบายหรือแสดงใหเห็นวาไดเขาใจในเน้ือหาและ 188 Thinking Skills For 21st Century Teachers

กิจกรรมท่ีผา นมาใหคําแนะนําหรือปรับใชเน้ือหาหรือกระบวนการ ในเร่ืองอ่ืนๆ 4.2 ทักษะของผสŒู อนท่ีชว‹ ยใหŒการจดั การเรยี นรปŒู ระสบความสําเรจ็ เพื่อใหการจัดการเรียนรูประสบความสําเร็จ แตละข้ันตอนของกิจกรรมการเรียนรู แบบแกปญ หาอยา งสรางสรรค ผูส อนจะตองฝก ฝนและใชทักษะดังนี้ 4.2.1 เขาใจกระบวนการคิดแกป ญหาอยางสรา งสรรค หลกั การ การเขาใจแนวคิด ทฤษฎีการคิดแกปญหาอยางสรางสรรค จะ ชวยใหผูสอนสามารถออกแบบกิจกรรมการเรียนรูแบบการคิด แกป ญหาอยา งสรา งสรรคไดม ากยงิ่ ขน้ึ เน่ืองจากกระบวนการใน กิจกรรม การเรียนรูถูกปรับมาจากข้ันตอนการคิดแกปญหา อยางสรางสรรคและทักษะ การคิดแกปญหาอยางสรางสรรค จากผสู อนจะถกู ถา ยทอดไปยังผเู รียน แนวปฏบิ ตั ิ ผูสอนศึกษาหลักการขั้นตอนการคิดแกปญหาอยางสรางสรรค หลงั จากนนั้ จงึ นําแนวทางการ แกปญหาไปทดลองใชจ ริง 4.2.2 เราความสนใจของผูเ รียน การทา ทายตอวตั ถปุ ระสงคห รือปญหา หลักการ การเรา ความสนใจดวยสถานการณท่ีเปนปญหา ทําใหผูเรียนมี ความสนใจและใสใ จตอปญ หาเปน จุดเร่ิมตนของการเรียนรู เม่ือ ผูเรียนใสใจหรือสนใจจะชวยใหการจัดการเรียนรูดําเนินไปไดจน บรรลุวัตถุประสงค การเราความสนใจในการจัดการเรียนรูแบบ แกปญหาอยางสรางสรรคมีหลายขั้นตอน ตั้งแตการเราความ สนใจดวยสถานการณ การเราความสนใจดวยคําถาม รวมถึง บคุ ลกิ ภาพของผสู อน แนวปฏบิ ัติ ผูสอนตองกระตุนใหผูเรียนเกิดความกระตือรือรน สนใจและ พรอ มท่จี ะเรยี นหรือทํากจิ กรรม โดยใชสถานการณที่สอดคลอง กับตัวช้ีวัดและสาระการเรียนรูท่ีปรากฏในหลักสูตร หรือ การถามเพือ่ ใหผเู รยี นไดค ดิ และสนใจ ทาทายความอยากรูอยาก เห็นของผูเรียน ผูสอนตองคลองแคลวและมีอารมณขัน ผูสอน ตอ งมีความตั้งใจในการสอนและเตรยี มการสอนอยางดที ้ังเน้ือหา สอ่ื การเรยี นรูแ ละกิจกรรม การเรียน Thinking Skills For 21st Century Teachers 189

4.2.3 การวางเปา หมาย หลกั การ ในการทํากจิ กรรมการเรียนรูเ ปน สง่ิ ที่ผเู รียนจะใชยดึ เพือ่ ประเมิน ความสําเร็จของกิจกรรมการเรียนรู หรือในการแกปญหา เกิดแรงจูงใจหรือกําลังใจในการเรียนรู ผูเรียนก็จะพยายาม เรียนรูเพื่อไปใหถึงเปาหมายการเรียนรู ดังนั้นควรทําใหผูเรียน ดําเนินกิจกรรม การเรียนรูโดยมีเปาหมาย และประเมินตนเอง จากความสําเร็จตามเปาหมาย แนวปฏิบตั ิ ผูส อนอาจจะถามผเู รียนวา ทายทีส่ ดุ แลวในการเรียนรูเรื่องนี้สิ่ง ท่ีผูเรียนตองการคืออะไร แลวสอดคลองกับสาระการเรียนรูที่ เรียนอยางไร โดยที่เปาหมายน้ันผูสอนอาจจะแนะนําใหผูเรียน ทราบวา การวางเปาหมายน้นั นน้ั จะตองพิจารณาจาก 4 ประการ คอื ความเปน ไปได ความมปี ระโยชน การบันทึกไวเปนลายลักษณ อกั ษร และความชดั เจน โดยที่ควรเปนเปาหมายระยะส้ันที่สุดซึ่ง ใชเ วลาไมเกนิ ชัว่ โมงเรยี นน้ัน เพราะจะทําใหผูเรียนเห็นผลท่ีเกิด จากการเรียนรูไดอยางชัดเจนกอใหเกิดกําลังใจในการเรียน เน้ือหาตอ ไป 4.2.4 ฝกการคดิ แกป ญหา คดิ สรา งสรรค และคิดอยา งมีวจิ ารณญาณ หลกั การ การฝก ความคดิ ระดบั สูงเปน ส่ิงสําคัญ ท่ีจะชวยใหผูเรียนไดเพ่ิม ความสามารถในการคิดแกป ญหาอยา งสรางสรรค เนื่องจากการ จัดกิจกรรมการเรยี นรูแบบแกปญ หาอยางสรา งสรรคต อ งพัฒนา ใหผูเรียนท่ีไดใชทักษะทางความคิดระดับสูงเปนประจําคือ การแกปญหา ความคดิ สรา งสรรคแ ละความคดิ วิจารณญาณ แนวปฏิบตั ิ การฝกความคิดระดับสูงนั้น ผูสอนอาจจะจัดกิจกรรมไดหลาย กจิ กรรม ขนึ้ อยกู ับสถานการณ เชน ใหผเู รยี นบอกขอมลู เกย่ี วกับ ลักษณะของสิ่งท่ีศึกษาตามที่สังเกตใหไดมากท่ีสุด มีการ เชือ่ มโยงลกั ษณะจากการสังเกตกับลักษณะท่ีเคยรูมากอนหรือ จากประสบการณเ ดมิ หรือ อาจจะใหน ําของอยา งนอย 2 สิง่ ท่ีจะ เปรยี บเทยี บมาจดั ใหอยบู นฐานเดียวกนั ตามเกณฑที่กาํ หนด เชน การเลือกปญหาท่ีแทจริงและการเลือกวิธีการแกปญหาดวย เกณฑท ่สี รางขึน้ บางครง้ั อาจจะใหผเู รียน คิดเช่อื มโยงเรื่องท่ีคิด กบั ความรู ประสบการณ ความรูสึก ความคิดเห็นของตนอยาง รวดเรว็ เพือ่ ใหไ ดวิธีการแกปญหา สาเหตุของปญหาจํานวนมาก โดยทผ่ี สู อนตอ งหาตวั อยา งของประเภท ชนิด แบบ ลักษณะของส่ิง 190 Thinking Skills For 21st Century Teachers

ท่ี คิ ด เ พื่ อ ช ว ย ใ ห ผู เ รี ย น ข ย า ย ข อ มู ล ข อ ง ป ร ะ เ ด็ น ที่ คิ ด ใ ห ไ ด รายละเอยี ดเพ่มิ มากข้นึ จากนั้นจงึ ใหผ เู รียนอธบิ ายความเขาใจของ ตนในเรือ่ งที่รู ยกตัวอยางและตอบคําถามในเรื่องน้ันท้ังในกลุม และการนาํ เสนอในชนั้ เรียน ผสู อนอาจจะจดั กจิ กรรมใหผเู รียนได พิจารณาทางเลอื กการแกปญหาหรือแมแตการหาขอมูลท่ีจะทํา ใหป ญ หามคี วามชดั เจน โดยพิจารณาขอมูลโดยใชหลกั เหตุผลและ ระบุทางเลือกที่หลากหลาย มีกระบวนการประมวลขอมูลที่ เก่ียวขอ งจากการคิด ทางกวาง คิดทางลึกซึ้ง คิดอยางละเอียด เพื่อการระบุเปาหมายหรือปญหาที่ตองการตัดสินใจนําเสนอ วพิ ากษว ิจารณ ทา ยสดุ ตองมีการเผยแพรผลงาน 4.2.5 การอภิปรายและแลกเปลยี่ นเรยี นรู หลักการ ผูเรียนตองมีโอกาสในการแลกเปล่ียนเรียนรูระหวางกลุมและ ภายในกลุม เม่ือผูเรียนไดแสดงความคิดเห็นตอขอมูลท่ีเพ่ือน นาํ เสนอ จะเปน การฝก ใหผูเรยี นไดใช ความคิดระดับสูง ฝกการ ใชภาษา และไดรับความรูจากการแลกเปล่ียนเรียนรูตลอด เจาของความคิด จะไดนําความคิดน้ันมาปรับปรุงขั้นตอนหรือ กระบวนการแกปญหาของตน รวมท้ังคนท่ีฟงเพ่ือนแสดง ความคดิ จะไดปรับปรุงขอบกพรองท่ีมีลักษณะคลายกันในงาน ของตนได แนวปฏิบตั ิ ผูสอนเปน ผูสงั เกตการณและกระตุนความคิดแกผูเรียนขณะทํา กิจกรรมแลกเปลีย่ นเรียนรมู กี ารสังเกตการแสดงออกของผเู รยี น ทุกคนใหกําลังใจผูเรียนชวยกันอภิปราย ปองกันผูเรียนพูด นอกลูนอกทาง ใชคําถามเปดในการกระตุน ตักเตือน แกไข ผูสอนตองสามารถประเมินไดวาในเน้ือหาการอภิปรายของ ผูเรียนน้ัน กลุมไดบรรลุตัวชี้วัดและสาระการเรียนรู ซึ่งเปน เปาหมายของการแกปญหานั่นเอง นอกจากน้ี ผูสอนควร มีการกําหนดบทบาทหนาท่ีท่ีจําเปนในการอภิปราย เชน ประธานหรือผูนําในการอภิปราย เลขานุการผูจดบันทึกและ ผูรกั ษาเวลาและพิจารณาวาสมาชิกลุมทุกคนควรมีความเขาใจ ตรงกันวาตน มีบทบาทหนาที่ที่จะตองชวยใหกลุม ทํางานได สาํ เร็จ มิใชปลอยใหเ ปนความรับผิดชอบของสมาชกิ เพียงบางคน เชน ใหขอมูลแสดงความ คิดเห็น ซักถาม โตแยง สนับสนุน ชวย ไมใหก ลมุ ออกนอกเรื่องและสรุป ผูสอนควรใหความสําคัญของ Thinking Skills For 21st Century Teachers 191

การใหส มาชิกทุกคนในกลมุ มสี ว นรว มในการอภิปรายอยางท่วั ถึง ไมใหมีการผูกขาดการอภิปรายโดยผูใดผูหน่ึง ควรมีการจํากัด เวลาของการอภิปรายแตละประเด็น มิฉะนั้นการอภิปราย อาจ เยนิ่ เยอและประเด็นท่ีอยูท ายๆ จะไมไ ดรบั การอภิปราย 4.2.6 กํากับติดตาม ใหคาํ ปรึกษา ช้ีแนวทางและตอ ยอดความรู หลกั การ สรางความใกลชิดกับผูเรียนในระหวางการทํากิจกรรมเน่ืองจาก ผเู รียนยอมประสบปญหา มีการชวยเหลือดูแลผูเรียนท้ังในขณะ ทํากิจกรรมเดี่ยวและกิจกรรมกลุม หรือชวยใหผูเรียนไปสู เปา หมายในการเรยี นรูมากยิ่งขึ้น โดยอาจจะชี้ใหเห็นการปฏิบัติ ของผูเรียน เมื่อเทียบกับเปาหมาย มีการสอบถาม การให คําแนะนํา และนําความรูประสบการณของผูเรียนที่เกิดข้ึน กระตุนใหเขาตอยอดความรูและวางแนวทางในการดําเนินการ แกป ญ หาตอ ไป แนวปฏิบัติ ผสู อนมบี ทบาทในการกาํ กับติดตามผูเรียนทุกคนทุกกลุม วาทํา กิจกรรมอยางไร ครบหรือไม เปนไปตามความมุงหมายใน การจัดการเรียนรูหรือไม ประสบปญหาหรือไม พรอมกับชี้แนะ แนวทางในการแกปญหา รวมทั้งการใหผูเรียนตอยอดความรูท่ี คนพบจะชวยให ผูเรียนเกิดการแสวงหาความรู อาจจะใช การยกตัวอยาง การสอบถามผูเรียน ผูสอนอาจจะทําเปน ตวั อยา งใหผเู รยี นทาํ ตามเพื่อตอยอดกิจกรรมใหด ียงิ่ ข้ึน 4.2.7 ใชขอ มูลท่หี ลากหลาย หลักการ การจดั การเรยี นรูไมควรเนน แหลงการเรียนรูท่ีเปนหนังสือเพียง อยางเดียว ควรใหผูเรียนไดใชแหลงการเรียนรูท่ีมีอยูใกลตัวให เกดิ ประโยชนสูงสุด เชน สภาพแวดลอมของโรงเรียน หองสมุด ของกลุมสาระการเรียนรูวิทยาศาสตร รวมท้ังแหลงสืบคนจาก ภายนอกเชน หอ งสมดุ ของมหาวิทยาลัยหรือหนวยงานท่ีทํางาน เก่ียวกับเรื่องที่ผูเ รียนกาํ ลงั ศกึ ษาอนิ เทอรเนต็ ซึง่ ระบบเครือขาย ตอ งเอ้ือตอ การสืบคนของผูเรยี นดวย แนวปฏิบตั ิ ควรสอบถามเก่ียวกบั เหตุการณ หรือสถานการณท่ีสรางข้ึนกับ ผเู รยี นวา สถานการณมีความชัดเจนมากนอยเพียงใด ตองการ ทราบขอ มลู เพม่ิ เตมิ อยางไรบา งและจะคนไดจ ากแหลงใด ผูสอน อาจจะตองมีขอ มูลมาใหผูเรียนศึกษาเพิ่มเติมบาง รวมถึงแหลง 192 Thinking Skills For 21st Century Teachers

ของการสืบคน นอกจากน้ีผูสอนจะตองใหผูเรียนไดวิเคราะห ความนา เช่อื ถอื ของขอมลู ดว ย 4.2.8 การตั้งคําถาม หลักการ การตั้งคําถามเปนหัวใจของการจัดกิจกรรมการเรียนรูแบบ แกป ญหาอยา งสรางสรรคทีจ่ ะสนองความอยากรูอยากเห็นของ ผูเรยี น ชวยในการประเมนิ ผลการเรียนรู ชว ยเชอ่ื มโยงความรเู กา ไปสคู วามรใู หม ในท่ีน้ีแบงตามประเภทผูใชได 2 สวนคือ สวนที่ เปนผูสอนถามผูเรียน และสวนท่ีผูเรียนถามตนเองเพ่ือนําไปสู การคนหาความรแู ละปญ หา แนวปฏบิ ัติ ผสู อนถามเพื่อเราความสนใจเขาสูบทเรียน และเพ่ือความเขาใจ ของ ผเู รยี นในบทเรียน คําถามควรเปนคําถามประเภทความจํา งายๆ ถามใหอ ธบิ ายเหตุผล ถามใหสรปุ เหตผุ ลหรอื หลกั การหรอื กลาวไดวาจะตองใชทั้งคําถามระดับพื้นฐาน คือ ถามเก่ียวกับ ความจํารายละเอียดและคําถามขั้นสูงคือถามใหวิเคราะห สงั เคราะห ตดั สนิ ผูสอนควรคํานงึ ถึงวา ประสบการณของผูสอน กับผูเรียนท่ีมีความแตกตางกัน ตองมีการใหเวลาแกผูเรียนใน การตอบ พยายามถามผูเรียนใหทั่วถึง พยายามชวยเหลือให ผูเรียนท่ีไมเคยเสนอตัวตอบคําถามเลย เม่ือผูเรียนตอบถูก ผูสอนตองใหการเสริมแรงท่ีเหมาะสม เชน ย้ิม พยักหนา ชม ในสวนของผเู รียน ผูสอนตองฝกใหผูเรียนสามารถสรางคําถาม กระตนุ ความอยากรูดวยตนเอง จะชวยใหผูเรียนเกิดความรูสึก ทาทายการเรียนรู 4.2.9 การใหขอ มลู ยอนกลบั หลักการ เมื่อผูเรียนทํากิจกรรม ควรมีขอมูลยอนกลับเพ่ือผูเรียนจะได ทราบวา ผลการทาํ กจิ กรรมเปน อยา งไร ซงึ่ สง่ิ ท่ีใหยอนกลับไปสู ผเู รียนน้ันควรจะมีท้ังเน้ือหาที่ผูเรียนไดเรียนรูและกระบวนการ แกปญหาหรือข้ันตอนกิจกรรมการเรียนรูของผูเรียนจะชวยให ผูเรียนเห็นความเชื่อมโยงระหวางกิจกรรมการเรียนรูกับผลที่ เกิดขน้ึ และสามารถนําไปปรบั ปรงุ ในการเรยี นคร้ังตอไปได Thinking Skills For 21st Century Teachers 193

แนวปฏิบตั ิ ผูสอนจะตองใหขอมูลยอนกลับจากการทํากิจกรรมแกปญหา ใหกับ ผูเรียนที่ชัดเจนในพฤติกรรมสามารถเห็นไดตรงกันท้ัง ผูสอนและผูเรียน และควรเปนขอมูลท่ีมีทั้งขอมูลในแงบวก (positive feedback) และขอมูลในแงลบ (negative feedback) วา พฤตกิ รรมหรือ ระดับความสามารถของเขาในสวนใดท่ีเปนไป ในทางทเ่ี หมาะสมแลว พฤตกิ รรมหรือความสามารถในดานใดที่ เขายังทําไดไมถึงเกณฑที่ผูสอนต้ังไว ควรเปดโอกาสใหเขาได แสดงความเห็นดวยวาเขาเห็นดวยหรือไมอยางไร มีแนวทางใน การพัฒนาอยางไร มีสวนใดท่ีเขาคิดวานาจะดําเนินการกอน แนวทางในการพฒั นาในดานใดที่เขาคิดวาไมสามารถทําไดควร ใหขอมูลยอนกลับแกผูเรียนในขณะที่ไมไดมีอารมณโกรธหรือ ฉุนเฉียว เลือกจังหวะที่อารมณตนเปนกลาง มีเจตนาท่ีดีท่ี ตองการใหผเู รียนเกดิ การพัฒนาอยางเหมาะสมและทําโดยไมมี การตัดสินวาผูเรียนคนนั้นดีหรือไมดี ถูกหรือผิด แตเนนที่ พฤตกิ รรมหรือการแสดงออกของผเู รียนคนนน้ั ๆ วาพฤติกรรมใดดี พฤตกิ รรมใดควรปรับปรงุ 194 Thinking Skills For 21st Century Teachers

ท้ังนี้สามารถสรุปเปนภาพประกอบรูปแบบกิจกรรมการเรียนรูแบบแกปญหาอยาง สรา งสรรคไ ดด ังนี้ ภาพท่ี 8-1 ภาพรปู แบบการจดั การเรียนรแู บบแกป ญหาอยางสรา งสรรค ทม่ี าภาพ: สทิ ธิชยั ชมพูพาทย (2554) Thinking Skills For 21st Century Teachers 195

5. บทสรปุ การคิดแกปญหาอยางสรางสรรค เปนเคร่ืองมือ กระบวนการหรือระบบที่ชวยในการ แสวงหาหนทางในการจดั การกับปญ หาดวยวิธีการท่ีไมเคยทํามากอน เปนวิธีการที่แปลกใหมแตมี ประโยชนแ ละสามารถหาคาํ ตอบหรือทางออกไดจรงิ โดยเริ่มตน จากการพิจารณาสถานการณท ่ีเปน ปญหา ประกอบกับการสืบคนหาขอมูลความรูที่เกี่ยวกับปญหาเพ่ือใหไดซึ่งสาเหตุที่แทจริงของ ปญหา จากนั้นคิดหาวิธีการตางๆ ท่ีหลากหลายในการแกปญหากอนจะตัดสินใจเลือกวิธีการที่ดี ท่ีสดุ แลวนําไปใชใ นการแกปญหา การแกป ญหาและความคิดสรางสรรคมีความสมั พนั ธก นั เปนส่งิ ที่เกิดตอเนอื่ งกนั ความคิด สรา งสรรคเ ปน พนื้ ฐานท่ีทําใหคนคิดแกปญ หา กลาวคือการใชความคิดสรางสรรคในการคิดหาวิธี แกปญหาหรือวิธีแกปญหาสวนหน่ึงเปนผลผลิตจากความคิดสรางสรรคซึ่งแสดงใหเห็นวาใน การแกปญหาใดๆ นอกจากผูแกปญหาจะตองมีความสามารถในการรวบรวมความรูและ ประสบการณเดมิ ในการหาวิธแี กป ญ หาใหมๆ ท่ีมีความหลากหลายเหมาะสมแลวจึงตัดสินใจเลือก วิธแี กป ญหาอยา งมีเหตผุ ล สามารถปรบั ใชไดในสถานการณท่ตี า งกนั ออกไปและในชีวติ ประจําวนั ได การจัดการเรียนรูเพื่อการคิดแกปญหาอยางสรางสรรคตองคํานึงถึงหลัก การและแนว ปฏิบัติของรูปแบบการจัดกิจกรรมการเรียนรูแบบแกปญหาอยางสรางสรรค แบงออกเปน 5 ขัน้ ตอน ดงั น้ี 1. ขัน้ รับรปู ญ หา 2. ขน้ั ระดมความคิดเห็น 3. ขั้นวางแผน 4. ขนั้ ปฏบิ ัติ และ 5. ขน้ั สรปุ และกรองความคิด ซึ่งท้ัง 5 ข้ันตอนท่ีกลาวมาขางตนจะเปนกระบวนการคิดเพ่ือนําสูการคิด แกปญหาอยางสรางสรรค ผูท่ีฝกในการคิดแกปญหาอยางสรางสรรคจําเปนตองฝกปฏิบัติตาม ข้ันตอนใน สถานการณปญ หาทห่ี ลากหลายหรือนําสถานการณที่เกิดข้ึนจริงในอดีตมาคิดเพื่อการ แกป ญ หา ทักษะของผูสอนท่ีชวยใหการจัดการเรียนรูประสบความสําเร็จผูสอนควรมีทักษะ ดังน้ี 1. เขาใจกระบวนการคิดแกปญหาอยางสรางสรรค 2. เราความสนใจของผูเรียน การทาทายตอ วัตถุประสงคหรอื ปญ หา 3.การวางเปาหมาย 4. ฝก การคิดแกป ญหา คดิ สรา งสรรค และคิดอยางมี วจิ ารณญาณ 5. การอภปิ รายและแลกเปล่ียนเรียนรู 6. กาํ กบั ติดตาม ใหคาํ ปรกึ ษา ชแี้ นวทางและตอ ยอดความรู 7. ใชข อมลู ทห่ี ลากหลาย 8. การตั้งคาํ ถาม 9. การใหขอมูลยอ นกลับ 196 Thinking Skills For 21st Century Teachers

กิจกรรมฝกƒ คิดเพอื่ การคิดแกŒปญ˜ หาอย‹างสรŒางสรรค เหตกุ ารณท ีเ่ ปน ปญหาในชีวติ ผูเรียน คอื …………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………… ขนั้ ท่ี 1 การเขาถึงปญ หา เปน ข้ันตอนการทาความเขา ใจ รับรปู ญ หา โดยสามารถเลือกใชขั้นตอนใดขน้ั ตอนหน่งึ หรือใชท กุ ข้นั ดังตอไปน้ี ขน้ั ท่ี 1.1 ขั้นเห็นปญหา ใหอ ธิบายความสาํ คัญของปญหา ปญ หาทพี่ บมผี ลกระทบตอ ใคร อยางไรบา ง …………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………… Thinking Skills For 21st Century Teachers 197

แนวทางการตอบ ผูเรียนตอบคําถามโดยการเห็นความสําคัญของปญหาเปนจุดเร่ิมตนท่ีดีท่ีจะทําให ผเู รียนรสู กึ อยากจะแกปญ หา สามารถระบุถึงเหตุการณสถานการณท ีเ่ กิดขึ้นไดวา มีผลกระทบกับ ตนเอง และสังคมอยางไร กอใหเ กิดความเสียหายอยา งไร ในดา นใดบาง จะเปน แรงกระตนุ ใหผูเรียน มีแรงจูงใจที่จะแกป ญหานน้ั ๆ 198 Thinking Skills For 21st Century Teachers

ขั้นที่ 1.2 การสํารวจขอมูล ชัดเจน หมายถึง สาํ รวจขอมูลท่มี อี ยู ทตี่ อ งการเพ่ิมเติมจากแหลงขอมูลเพื่อทําใหปญหามีความ มีปญ หาอะไรถงึ เกดิ ปญ หานี้ ปญหาน้สี รางปญ หาอะไรตอ ไป …………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………… สาเหตขุ องปญหามีอะไรบาง …………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………… ปญหาทีเ่ กิดขน้ึ เกิดกบั ใครบาง และเกิดเมอ่ื ไหร อยางไร …………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………… Thinking Skills For 21st Century Teachers 199

แนวทางการตอบ การทําความเขาใจในสถานการณท่ีเปนปญหาอยางถองแท จะชวยใหผูเรียนไดทราบ รายละเอยี ดของปญ หา เพอื่ นาํ ไปสกู ารระบุปญหาไดอยางตรงกับสภาพความเปนจริง วาเกิดอะไร กับใคร อยา งไร สง ผลกระทบอยา งไร โดยผูเรียนจะตองประเมินสถานการณว า ตอ งการขอมูลอะไร เพิ่ม ปญ หาจงึ จะเดนชัด รวมถึง พิจารณาเลือกแหลง ขอมลู และประเมินความนาเช่ือถือของขอมูล ดวย ขน้ั ท่ี 1.3 การระบปุ ญ หา คือการตัดสินวาปญหาที่เกิดข้ึนทั้งหมดนั้นปญหาใดคือปญหาที่แทจริงท่ีตองนํามา แกไข และทาํ ความเขาใจกับองคประกอบของการแกปญ หา ลองเขียนเสนทางของปญ หาดูซวิ า จากสาเหตุไปสตู วั ปญ หา มอี ะไรมาเก่ยี วขอ งบาง และดซู วิ า สาเหตจุ ริงๆ คืออะไร ปญ หา ตัวอยา ง 200 Thinking Skills For 21st Century Teachers