การปฏิรูปกฎหมาย

บทท่ี 4: อำ�นาจหน้าที่ดา้ นการจดั การทรพั ยากรทด่ี นิ ของ อปท. 123บทท่ี 4 123อาํ นาจหนา ท่ีดา นการจัดการทรพั ยากรทด่ี นิ ของ อปท. กฎหมาย อํานาจหนาท่ีของ อปท./หนวยงานที่เกีย่ วของระเบยี บของคณะกรรมการจดั ทด่ี ินแหงชาติ  ผูวาราชการจังหวัดสั่งนายอําเภอดําเนินการเพ่ือสงวนหรือหวงหามฉบบั ท่ี 9 (พ.ศ. 2529) วาดวยการสงวนหรือ ที่ดินตามขอเสนอของสวนราชการ และดําเนินการตางๆ ท่ีจําเปนหวงหามทด่ี นิ ของรัฐเพอื่ ใหป ระชาชนใช เพ่ือใหไดท่ีดินน้ันมาสําหรับจะสงวนหรือหวงหามเพื่อใหประชาชนใชประโยชนร ว มกัน ลงวันท่ี 27 ตุลาคม 2529 ประโยชนรวมกนั  คณะกรรมการจัดท่ีดินแหงชาติใหความเห็นชอบและจัดทําประกาศ การสงวนหรือหวงหา มที่ดนิ เพ่อื ใหประชาชนใชป ระโยชนร ว มกนัตารางที่ 10 บทบัญญตั ิประมวลกฎหมายท่ีดนิ เก่ียวกบั การอนญุ าตใหใ ชประโยชนใ นท่ีดนิ ของรฐั กฎหมายทีเ่ ก่ียวของ หนวยงานทม่ี ีอาํ นาจตามกฎหมายประมวลกฎหมายทดี่ ิน พ.ศ. 2497มาตรา 9 การอนุญาต  อธิบดีกรมที่ดิน ในบริเวณที่เขาหรือภูเขา และปริมณฑลรอบที่เขา ขดุ ตักดินลกู รังหรอื หนิ ผุ หรือภูเขา 40 เมตร ที่รัฐมนตรียังมิไดประกาศกําหนดใหเปนแหลง ขดุ หรือดดู ทราย การเกบ็ หินลอย หนิ ปนู หรือดนิ ลูกรัง หรอื หินผุเพ่อื การกอ สราง การทําส่ิงหน่ึงส่ิงใดอันเปนอันตรายแก  ผูวาราชการจังหวัด ในบริเวณพื้นที่ท่ีรัฐมนตรีประกาศกําหนดเปนทรพั ยากรในที่ดนิ แหลงหินปูนหรือดินลูกรัง หรือหินผุ เพ่ือการกอสราง และในพ้ืนที่คําส่ังกระทรวงมหาดไทยท่ี 109/2538 ลงวันท่ี นอกเขตเขาหรือภูเขา และนอกปริมณฑลรอบที่เขาหรือภูเขา 4016 มีนาคม 2538 เมตรมาตรา 12 รัฐมนตรีวาการกระทรวงมหาดไทยมีอํานาจใหสัมปทาน หรือใหใช ประโยชนในท่ดี นิ ของรัฐซึง่ ยังมิไดม ีบุคคลใดมีสิทธคิ รอบครองพระราชบัญญตั ลิ ักษณะปกครองทองที่ พระพทุ ธศกั ราช 2457มาตรา 122 นายอําเภอและ อปท. ไมมีอํานาจใช หรือยินยอมใหบุคคลอ่ืนใชที่ดิน อันเปนสาธารณสมบัติของแผนดินสําหรับพลเมืองใชรวมกัน เวนแตจะ ไดรับความเห็นชอบจากผูวาราชการจังหวัดและปฏิบัติตามประมวล กฎหมายท่ีดิน กฎหมายอื่นท่ีเก่ียวของ และระเบียบท่ีกระทรวง มหาดไทยกาํ หนด

124 การปฏริ ปู กฎหมายเพอ่ื สง่ เสริมประสิทธิภาพและนวตั กรรมการบรหิ ารจดั การทรพั ยากรธรรมชาตขิ อง อปท.124 การปฏิรปู กฎหมายเพ่ือสง เสรมิ ประสทิ ธภิ าพและนวตั กรรม การบรหิ ารจัดการทรัพยากรธรรมชาติของ อปท. 4.4.4 ระเบียบกระทรวงมหาดไทยวาดวยการเปล่ียนสภาพที่ดินอันเปนสาธารณสมบัติ ของแผนดินสําหรับพลเมืองใชรวมกันจากการใชเพ่ือสาธารณประโยชนอยางหนึ่ง เปน อีกอยางหนึง่ พ.ศ. 2543 เปนระเบียบที่กระทรวงมหาดไทยออกโดยอาศัยอํานาจตามมาตรา 20 วรรคหน่ึง แหงพระราชบัญญัติระเบียบบริหารราชการแผนดิน เพื่อวางแนวทางปฏิบัติในการเปล่ียนสภาพท่ีดินอันเปนสาธารณสมบัติของแผน ดินสําหรบั พลเมืองใชร ว มกนั จากการใชเพื่อสาธารณประโยชนอยางหนึ่งเปนอีกอยา งหนง่ึ เชน การถมคลองเพ่ือเปลี่ยนสภาพเปนถนน เปนตน มีสาระสําคญั ดงั นี้ 1) ผขู อเปลยี่ นสภาพทดี่ นิ อันเปน สาธารณสมบตั ิของแผน ดนิ สําหรับพลเมืองใชร วมกัน จากการ ใชเ พื่อสาธารณประโยชนอยางหน่ึงเปนอีกอยางหน่ึงจะตองเปนทบวงการเมืองตามประมวล กฎหมายที่ดิน โดยใหยื่นคําขอเปนหนังสือตอจังหวัดซ่ึงท่ีดินนั้นตั้งอยูพรอมเอกสาร หลักฐานตางๆ ตามท่ีกําหนด เชน โครงการ เหตุผลและความจําเปน รายละเอียดของ งบประมาณท่ีตองใชดําเนินการ รูปแผนที่และเน้ือท่ีตามหลักวิชาการแผนที่ (ในกรณีท่ีมี หนังสือสําคัญสําหรับท่หี ลวง ใหใชแผนที่หลังหนังสือสําคัญสําหรับท่ีหลวงน้ันโดยกําหนด ระยะและเนื้อท่ีบริเวณที่จะดําเนินการดวย) แผนผังแสดงการใชที่ดินและภาพถายที่ดิน สาํ เนาระวางแผนท่ี สําเนาระวางแผนท่ีภาพถายทางอากาศ สําเนาแผนที่ภูมิประเทศมาตรา สว น 1 : 50,000 แสดงตาํ แหนง ฯลฯ 2) เมื่อจังหวัดไดรับคําขอแลว ใหแตงต้ังคณะกรรมการตรวจสอบและสอบสวนขอเท็จจริง เกี่ยวกับที่ดิน และพิจารณาความเหมาะสมพรอมท้ังผลกระทบในดานตางๆ พรอมกับขอ ทราบความเห็นไปยังสวนราชการที่เกี่ยวของกับเร่ืองส่ิงแวดลอม ผังเมือง การจราจร รวมทั้งขอทราบความเหน็ ไปยงั องคกรปกครองสว นทอ งถ่ิน อาํ เภอ กง่ิ อาํ เภอ ฯลฯ 3) ใหจงั หวดั รวบรวมความเหน็ ของคณะกรรมการตรวจสอบและสอบสวนขอ เท็จจริง ความเห็น ของสวนราชการและหนวยงานตามขอ (2) และเอกสารที่เกี่ยวของ เพื่อรายงานพรอมเสนอ ความเหน็ ไปใหกระทรวงมหาดไทยเพอื่ พิจารณาอนมุ ัตติ อไป 4) การอนุมัติของกระทรวงมหาดไทย ใหกระทําโดยคณะกรรมการคณะหนึ่งเพ่ืออนุมัติการ เปลี่ยนสภาพท่ีดิน คณะกรรมการดังกลาวมีปลัดกระทรวงมหาดไทยเปนประธาน กรรมการ อ่ืนๆ ประกอบดวย หัวหนาหนวยงานตางๆ หรือผูแทน ไดแก อธิบดีกรมการปกครอง อธิบดีกรมท่ีดิน อธิบดีกรมโยธาธกิ าร อธิบดีกรมการผังเมือง เลขาธิการสํานักนโยบายและ แผนทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดลอม ผูแทนองคกรปกครองสวนทองถ่ินท่ีเกี่ยวของ ผูอาํ นวยการกองสํารวจและควบคมุ ทดี่ ินของรัฐ กรมท่ีดิน เปนกรรมการและเลขานุการ และ ผแู ทนกองสํารวจและควบคุมทดี่ ินของรฐั กรมทด่ี ิน เปน กรรมการและผูชว ยเลขานุการ

บทท่ี 4: อำ�นาจหน้าทด่ี า้ นการจัดการทรัพยากรทีด่ นิ ของ อปท. 125บทที่ 4 125อํานาจหนาทด่ี านการจดั การทรพั ยากรทดี่ นิ ของ อปท.แผนภาพที่ 12 ข้ันตอนการปฏบิ ัติงานการเปลยี่ นสภาพท่ีดินอนั เปน สาธารณสมบัติของแผน ดนิ สําหรับพลเมอื งใชรว มกนั จากการใชเ พอื่ สาธารณประโยชนอ ยา งหน่งึ เปนอกี อยางหนงึ่ ทบวงการเมอื งแจงความประสงคจังหวดั ทองทท่ี ่ีดนิ ต้งั อยู พรอ มเอกสารหลกั ฐานประกอบการยื่นคําขอแตง ตง้ั คณะกรรมการสอบสวน ขอทราบความเห็นจากสวน ขอทราบความเห็นของอําเภอ ขอเทจ็ จรงิ ประวตั ิ ราชการตางๆ ท่ีเก่ียวของกบั ความเปนมาของท่ดี นิ กิ่งอําเภอ องคก รปกครอง สิง่ แวดลอม ผังเมอื ง สว นทอ งถ่นิ และราษฎรท่เี คย และการจราจร ใชป ระโยชนรวมกนั จงั หวดั พจิ ารณารายละเอียดขอ เทจ็ จรงิ ประกอบความเห็นของสวนราชการตา งๆ และราษฎร จงั หวัดเสนอเร่ืองพรอ มเอกสารทเ่ี ก่ยี วของไปกรมท่ีดนิ กรมทดี่ นิ ตรวจสอบเอกสารรายละเอียดขอ เท็จจรงิ เก่ยี วกบั ที่ดนิ และความเห็นของ สว นราชการทเี่ กย่ี วขอ ง อยใู นหลกั เกณฑท ี่จะดําเนนิ การไดเ สนอคณะกรรมการฯ ซงึ่ มี ปลดั กระทรวงมหาดไทยเปนประธาน และผูแ ทนจากสวนราชการตางๆ ท่เี ก่ยี วของ คณะกรรมการฯ มีมตใิ หดําเนนิ การ หรอื ไมใ หด าํ เนนิ การ หรอื มมี ตเิ ปนอยางอื่น กรมทด่ี ินนํามติของคณะกรรมการฯ เสนอรัฐมนตรีวา การกระทรวงมหาดไทย รฐั มนตรีวา การกระทรวงมหาดไทยพิจารณาอนญุ าต หรอื สง่ั การเปนอยา งอ่ืน กรมที่ดินแจง ใหจังหวดั ทราบ จังหวดั แจงผขู อทราบท่มี า: สวนจัดการท่ีดินของรัฐ สาํ นักจัดการทด่ี นิ ของรัฐกรมท่ีดิน (2551)

126 การปฏิรูปกฎหมายเพ่อื ส่งเสริมประสทิ ธิภาพและนวัตกรรมการบริหารจดั การทรัพยากรธรรมชาตขิ อง อปท.126 การปฏริ ูปกฎหมายเพือ่ สง เสรมิ ประสทิ ธิภาพและนวตั กรรม การบรหิ ารจัดการทรพั ยากรธรรมชาติของ อปท. 4.4.5 พระราชบญั ญตั กิ ารเดินเรอื ในนานนํา้ ไทย พระพุทธศกั ราช 2456 มาตรา 117 แหงพระราชบัญญัติการเดินเรือในนานนํ้าไทย พระพุทธศักราช 2456 บัญญัติใหกรมเจาทามีอํานาจหนาท่ีในการควบคุมปองกันมิใหบุคคลใดปลูกสรางอาคารหรือส่ิงอื่นใดลวงลํ้าเขาไปเหนือนํ้า ในน้ํา และใตน้ําของแมนํ้า ลําคลอง บึง อางเก็บน้ํา ทะเลสาบ อันเปนทางสัญจรของประชาชนหรือที่ประชาชนใชป ระโยชนร วมกัน หรอื ทะเลภายในนานนํ้าไทย เวนแตจะไดรับอนุญาตจากกรมเจาทาซึ่งหมายความวา กรมเจา ทา มอี าํ นาจหนา ท่ใี นการดูแลทส่ี าธารณประโยชนท ี่ประชาชนใชรวมกันในกรณีที่ท่ีดนิ ดังกลา วเปนทดี่ นิ ริมนํ้าสาธารณะท่ีเปน “ทช่ี ายตลิ่ง” หรอื เปนทด่ี ินรมิ ทะเลซ่ึงเปน “ทีช่ ายหาด” การตีความหมายของ “ที่ชายตลิ่ง” เปนประเด็นสําคัญอันหนึ่งในการวิเคราะหขอบเขตความรบั ผดิ ชอบของหนวยงานที่เกี่ยวของ เน่ืองจากตามกฎหมายแลว “ท่ีชายตลิ่ง” ถือวาอยูในความดูแลของกรมเจาทา การแบงแยกขอบเขตความรับผิดชอบของกรมเจาทากับหนวยงานที่มีอํานาจหนาที่ตามกฎหมายอ่ืนจึงตองถือตามจุดแบงเขตระหวาง “ที่ชายตลิ่ง” กับที่ดินสวนที่อยูเหนือ “ท่ีชายตลิ่ง” ข้ึนไปทั้งน้ีไดเคยมีคําพิพากษาฎีกาที่วางหลักไววา “ที่ชายตลิ่ง” ตามมาตรา 1304 แหงประมวลกฎหมายแพงและพาณชิ ยน ้ัน หมายถงึ ทีด่ นิ ซง่ึ ตามปกติน้ําขึ้นถึง128 สําหรับท่ีดินริมแหลงน้ําสาธารณะท่ีน้ําทวมไมถึงอีกตอไปเนื่องจากเกิดการต้ืนเขินขึ้นท้ังหมดหรือบางสวนตามธรรมชาตินั้น ยอมพนจากสภาพการเปน“ทช่ี ายตลิง่ ” และไมอยูใ นความรับผดิ ชอบของกรมเจา ทา อีกตอไป129 เชนเดียวกนั พ้นื ที่ดินที่เกิดจากการถมทะเล เมื่อพนจากสภาพการเปนทางนํ้าแลว ก็ยอมไมอยูในขอบเขตความรับผิดชอบของกรมเจาทาอีกตอไป130 ฉะน้ัน หากที่ดินสวนท่ีน้ําทวมไมถึงเปนสาธารณสมบัติของแผนดินที่ประชาชนใชประโยชนรวมกันก็ยอมอยูในความรับผิดชอบของหนวยงานอื่น ซ่ึงในปจจุบันไดแก นายอําเภอ และ อปท. ตามพระราชบัญญตั ิลกั ษณะปกครองทอ งที่ พระพทุ ธศักราช 2457 ดงั ไดก ลา วมาแลว ขา งตน ลกั ษณะของอาคารและส่งิ ลวงลํา้ ลาํ น้ําทีพ่ ึงอนญุ าตไดตามกฎหมายเจาทา ตามกฎกระทรวงฉบับท่ี 63 (พ.ศ. 2537) ออกโดยอาศัยอํานาจตามมาตรา 117 วรรคสอง แหงพระราชบัญญัติการเดินเรือในนานน้ําไทย พระพุทธศักราช 2456 และตามประกาศกรมเจาทาที่251/2541 ลงวันที่ 22 มิถนุ ายน 2541 ลักษณะของอาคารและส่ิงลว งลํา้ ทางนํา้ ที่พึงอนุญาตไดม ีดังนี้ 1) ทาเทยี บเรือ 2) สะพานปรับระดับและโปะเทียบเรอื 3) สะพานขา มแมนํ้าหรอื สะพานขา มคลอง 4) ทอหรอื สายเคเบิล 5) เขื่อนกนั นํา้ เซาะ128 คําพพิ ากษาศาลฎกี าที่ 451/2496, ท่ี 1166-1167/2497, ที่ 2199/2515, ที่ 527-530/2520 และที่ 1842/2522129 สาํ นกั งานคณะกรรมการกฤษฎกี า, บันทึก เรอ่ื ง อํานาจหนาท่ีในการดูแลรกั ษาท่ีดนิ ริมแหลงน้าํ สาธารณะ, เร่อื งเสรจ็ ที่ 260/2538, 11พฤษภาคม 2538130 สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา, บันทึกเรื่อง อํานาจหนาที่ขององคกรปกครองสวนทองถิ่นในการดูแลรักษาท่ีสาธารณะ เร่ืองเสร็จท่ี9/2548 มนี าคม 2544

บทท่ี 4: อ�ำ นาจหนา้ ท่ีดา้ นการจัดการทรัพยากรทด่ี นิ ของ อปท. 127บทที่ 4 127อาํ นาจหนา ทีด่ า นการจัดการทรพั ยากรทดี่ นิ ของ อปท. 6) คานเรอื 7) โรงสูบนํา้ 8) กระชงั เล้ยี งสัตวน า้ํ การมอบอํานาจ “เจาทา ” ตามพระราชบัญญตั ิการเดินเรอื ในนา นนํา้ ไทย ให อปท. ตามคําส่ังกรมการขนสงทางน้ําและพาณิชยนาวี ที่ 442/2547 ลงวันท่ี 29 กรกฎาคมพ.ศ. 2547 และคําส่ังกรมการขนสงทางน้ําและพาณิชยนาวี ที่ 185/2548 ลงวันท่ี 25 เมษายนพ.ศ. 2548 เร่ือง มอบอํานาจ “เจาทา” ตามพระราชบัญญัติการเดินเรือในนานนํ้าไทยใหองคกรปกครองสวนทอ งถนิ่ อธบิ ดกี รมเจา ทาไดม อบอาํ นาจ “เจาทา” ให อปท. ดงั ตอไปนี้ 1) การพิจารณาและอนุญาตใหปลูกสรางส่ิงลวงลํ้าลํานํ้า ตามมาตรา 117 แหงพระราชบัญญัติ การเดนิ เรอื ในนา นนา้ํ ไทยฯ รวม 8 รายการ131 ดังน้ี 1.1) โรงสบู นํา้ 1.2) การวางทอ สายเคเบลิ และการปกเสาไฟฟา 1.3) กระชังเล้ยี งสัตวน า้ํ 1.4) เขอื่ นกนั นา้ํ เซาะ 1.5) ทา เทียบเรือขนาดไมเ กนิ 20 ตนั กรอส 1.6) โปะเทียบเรอื และสะพานปรบั ระดบั 1.7) สะพานขา มคลอง 1.8) คานเรอื 2) การอนุญาตใหขุดลอก ดูแลรักษารองนํ้าทางเรือเดิน และงานติดต้ังบํารุงรักษาเคร่ืองหมาย การเดินเรือ รวมถึงการดําเนินคดีกับผูกระทําผิดตามมาตรา 120 แหงพระราชบัญญัติการ เดินเรอื ในนา นนา้ํ ไทย132 ดังน้ี 2.1) รองน้ําภายในประเทศท่ีเปนบึง ลําคลอง แมน้ําขนาดเล็กท่ีมีพ้ืนท่ีอยูใน อปท. นั้นๆ เพยี งแหง เดียว 2.2) รองนํ้าชายฝง ทะเลขนาดเลก็ 3) การบรหิ ารดูแลรกั ษาสถานขี นสง ทางนาํ้ (ทาเทยี บเรอื สาธารณะ) และการดําเนินการในสวน ที่เกยี่ วขอ งตามมาตรา 46 ทวิ แหงพระราชบญั ญตั กิ ารเดนิ เรือในนา นนํา้ ไทย 4) การจดั เกบ็ คาธรรมเนยี มดงั ตอไปนีเ้ พื่อเปนเงนิ ไดแผน ดินตอ ไป 4.1) คาธรรมเนียมการตรวจสิง่ ลวงลํ้าลําน้าํ 133131 รายการที่ (1.1)-(1.4) เปนไปตามคาํ สง่ั ฯ ท่ี 442/2547 และรายการท่ี (1.5)-(1.8) เปนไปตามคําส่ังฯ ที่ 185/2548132 พระราชบญั ญตั กิ ารเดินเรือในนา นนา้ํ ไทยฯ มาตรา 120 บญั ญตั ดิ ังน้ี “ใหเ จา ทา มีหนา ทด่ี ูแลรกั ษาและขดุ ลอกรอ งน้ําทางเรือเดนิ แมน้าํ ลาํ คลอง ทะเลสาบ และทะเลภายในนานนา้ํ ไทย หา มมใิ หผูใดขุดลอก แกไข หรอื ทาํ ดว ยประการใดๆ อนั เปนการเปลี่ยนแปลงรองน้ําทางเรือเดิน แมน้ํา ลําคลอง ทะเลสาบ และทะเลในนานนํา้ ไทย เวนแตจ ะไดร ับอนุญาตจากเจา ทา ผูใ ดฝา ฝน ตอ งระวางโทษปรับตัง้ แตหาพันบาทและใหเ จาทาส่งั ใหห ยดุ กระทําการดงั กลา ว”

128 การปฏริ ปู กฎหมายเพือ่ ส่งเสริมประสทิ ธิภาพและนวตั กรรมการบรหิ ารจัดการทรัพยากรธรรมชาตขิ อง อปท.128 การปฏริ ปู กฎหมายเพื่อสงเสริมประสิทธิภาพและนวตั กรรม การบรหิ ารจดั การทรัพยากรธรรมชาตขิ อง อปท. 4.2) คา ใบอนญุ าตปลูกสิง่ ลวงล้าํ ลาํ นาํ้ และคาใบอนุญาตใหข ดุ ลอกรอ งนาํ้ 134 4.3) คาธรรมเนียมการตรวจและสํารวจการขุดลอกแกไขเปล่ียนแปลงรองน้ําทางเรือเดิน และคา ธรรมเนยี มการตรวจพิจารณาสําหรบั การขุดลอกหนาทา เทยี บเรอื 135 โดยทั้งน้ี การพิจารณาอนุญาตปลูกสรางสิ่งลวงล้ําลําน้ําตามคําส่ังฯ ท่ี 442/2547 (รายการที่(1.1)-(1.4)) ให อปท. ถือปฏิบัติตามหลักเกณฑที่กําหนดไวใน “คูมือการอนุญาตใหปลูกสรางส่ิงลวงล้ําลําน้ําและการขุดลอกรองน้ําขนาดเล็ก” สวนการอนุญาตใหปลูกสรางส่ิงลวงล้ําลําน้ําตามรายการที่ (1.5)-(1.8) นั้น กรมเจาทาไดออกคําส่ังกรมการขนสงทางน้ําและพาณิชยนาวีท่ี 186/2548 กําหนดแนวทางการพิจารณาส่ิงลวงล้ําลํานํ้าให อปท. ถือปฏิบัติ เม่ือ อปท. ไดดําเนินการตามที่ไดรับมอบอํานาจภายใตการกํากับดูแลของกรมเจาทาแลว ใหสําเนาหนังสืออนุญาตและรายงานการพิจารณาใหกรมเจา ทา ทราบทกุ คร้ังดวย ฉะน้ัน ภายใตคําสั่งฯ ฉบับตางๆ ของกรมเจาทา อปท. จึงมีอํานาจหนาท่ีในการอนุญาตใหปลกูสรา งสงิ่ ลวงลํ้าลาํ น้ําไดเ กอื บทุกรายการตามกฎกระทรวงฉบับที่ 63 แตการดําเนินภารกิจดังกลาวยังตองอยูภายใตการกํากับดูแลของกรมเจาทา หากไมมีการถายโอนงบประมาณและพัฒนาบุคลากรให อปท.สามารถปฏิบัติหนาท่ีตางๆ ตามที่ไดรับมอบหมาย ก็จะเปนอุปสรรคแก อปท. ในการดําเนินภารกิจที่ไดรบั การถายโอน การมอบอาํ นาจให อปท. ดําเนนิ การตามกฎหมายกบั ผฝู าฝน กฎหมายเจา ทา นอกจากการมอบอํานาจให อปท. อนุญาตการปลูกสรางส่ิงลวงล้ําลําน้ําแลว กรมเจาทายังไดออกคาํ ส่งั กรมการขนสงทางนํ้าและพาณิชยนาวี ที่ 320/2547 ลงวันที่ 8 มิถุนายน พ.ศ. 2547 มอบอาํ นาจ “เจาทา ” ให อปท. ดําเนินการตามกฎหมายกับผูฝาฝนตามบทบัญญัติตางๆ ของกฎหมายเจาทาดงั น้ี 1) มาตรา 118 (ดําเนินการตามกฎหมายกับผูฝาฝนปลูกสรางอาคารหรือส่ิงอื่นใดลวงล้ําลําน้ํา โดยมิไดรับอนญุ าต หรือปลกู สรา งไมเปนไปตามทไี่ ดร บั อนุญาต) 2) มาตรา 118 ทวิ (ออกคําสั่งใหผูฝาฝนรื้อถอนหรือแกไขอาคารหรือส่ิงอื่นใดน้ัน ขอใหศาลมี คําส่งั ใหเจาทา ดาํ เนินการรอ้ื ถอนในกรณที ีเ่ จาของหรือผูครอบครองไมรื้อถอนหรือไมปรากฏ ตัวเจาของหรือผูครอบครอง โดยเจาของหรือผูครอบครองเปนผูเสียคาใชจายเพ่ือการน้ัน133 กฎกระทรวง ฉบับที่ 19 (พ.ศ. 2510) ออกตามความในพระราชบัญญัติการเดินเรือในนานน้ําไทย (ฉบับที่ 6) พุทธศักราช 2481 ขอ 2(14) กําหนดใหเ รียกเกบ็ คาธรรมเนยี มการตรวจสงิ่ ลวงลํ้าลําน้ําในอตั ราครัง้ ละ 50 บาท134 กฎกระทรวง ฉบับที่ 55 (พ.ศ. 2534) ออกตามความในพระราชบัญญัติการเดินเรือในนานน้ําไทย พุทธศักราช 2456 ขอ 2 กําหนดใหเรียกเก็บคาธรรมเนียมใบอนุญาตใหปลูกสรางอาคารหรือสิ่งใดลวงล้ําเขาไปเหนือน้ํา ในนํ้า และใตนํ้า ของแมน้ํา ลําคลอง บึง อางเก็บน้ําทะเลสาบ หรือทะเลในนานนํ้าไทย ในอัตราฉบับละ 100 บาท ใบอนุญาตใหขุดดินในลํานํ้าในเขตทาเรือ หรือทําเลทอดสมอจอดเรือใบอนญุ าตใหข ุดลอก แกไ ขหรอื เปลีย่ นแปลงรองนํ้าทางเดนิ เรือ และใบอนุญาตใหข ุดลอกหนา ทาเทียบเรือ ฉบับละ 100 บาท135 กฎกระทรวง ฉบับท่ี 69 (พ.ศ. 2542) ออกตามความในพระราชบัญญัติการเดินเรือในนานนํ้าไทย (ฉบับท่ี 6) พุทธศักราช 2481กําหนดใหเรียกเก็บคาธรรมเนียมการตรวจพิจารณาและสํารวจการขุดลอก แกไขหรือเปล่ียนแปลงรองนํ้าทางเรือเดิน คร้ังละ 3,000 บาทและการตรวจพิจารณาสาํ หรับการขดุ ลอกหนาทาเทียบเรอื ครง้ั ละ 1,000 บาท

บทที่ 4: อำ�นาจหนา้ ท่ดี า้ นการจัดการทรัพยากรทด่ี ินของ อปท. 129บทที่ 4 129อํานาจหนาทด่ี า นการจดั การทรัพยากรทด่ี ินของ อปท. และนําวัสดุท่ีไดจากการรื้อถอนออกขายทอดตลาดหรือขายโดยวิธีอ่ืนในกรณีท่ีเจาของหรือ ผคู รอบครองไมยอมชดใชค า ใชจ า ยให ฯลฯ) 3) มอบหมายให อปท. มีอํานาจแจงความรองทุกขตอพนักงานสอบสวน กรณีมีผูฝาฝน พระราชบญั ญัติการเดินเรอื ในนา นนาํ้ ไทย ซึ่งจะตองถกู ลงโทษตามมาตราตา งๆ ดังตอ ไปน้ี 3.1) มาตรา 119 (หามมิใหผูใดเท ทิ้ง หรือทําดวยประการใดๆ ใหหิน กรวด ทราย ดิน โคลน อับเฉา ส่ิงของหรือสิ่งปฏิกูลใดๆ ลงในแมน้ํา ลําคลอง บึง อางเก็บนํ้า หรือ ทะเลสาบ อันเปนทางสัญจรของประชาชนหรือที่ประชาชนใชประโยชนรวมกัน หรือ ทะเลภายในนา นน้าํ ไทย เวน แตจะไดรับอนุญาตจากเจา ทา) 3.2) มาตรา 119 ทวิ (หามมิใหบุคคลใดเท ทิ้ง หรือทําดวยประการใดๆ ใหน้ํามันและ เคมีภัณฑหรือส่ิงใดๆ ลงในแมน้ํา ลําคลอง บึง อางเก็บน้ํา หรือทะเลสาบ อันเปนทาง สัญจรของประชาชนหรอื ท่ปี ระชาชนใชประโยชนร ว มกนั หรือทะเลภายในนา นนํา้ ไทย) 3.3) มาตรา 120 (หามมิใหผูใดขุดลอก แกไข หรือทําดวยประการใดๆ อันเปนการ เปล่ียนแปลงรองน้ําทางเรือเดิน แมน้ํา ลําคลอง ทะเลสาบ หรือทะเลภายในนานน้ํา ไทย เวนแตจ ะไดร บั อนญุ าตจากเจาทา ) 3.4) มาตรา 204 (หา มมใิ หผูใ ดเท ท้ิง หรือปลอยใหนํ้ามันปโตรเลียมหรือน้ํามันที่ปนกับน้ํา รั่วไหลดวยประการใดๆ ลงในเขตทา แมนํ้า ลําคลอง ทะเลสาบ หรือทะเลภายใน นานนา้ํ ไทย) 4) ให อปท. ดําเนินการเก่ียวกับการเปรียบเทียบปรับใหเปนไปตามมาตรา 13 แหง พระราชบัญญัติการเดินเรือในนานนํ้าไทย พระพุทธศักราช 2477 แกไขเพิ่มเติมโดย พระราชบัญญัติการเดินเรือในนานน้ําไทย (ฉบับท่ี 14) พ.ศ. 2535 ซ่ึงมีผลให อปท. มี อํานาจเปรียบเทียบปรับผูตองหาไดเม่ือผูเสียหายยินยอม ในกรณีท่ีเปนความผิดซ่ึงมีโทษ ปรับสถานเดยี วไมเ กนิ 10,000 บาท136 ภายใตกฎหมายเจาทาในปจจุบัน อปท. จึงมีภารกิจในการบังคับใชกฎหมายในการดําเนินการกับผูกระทําผิดหรือฝาฝนกฎหมายเจาทา รวมทั้งมีอํานาจแจงความรองทุกข ตลอดจนเปรียบเทียบปรับผกู ระทําผิด การจา ยคา ตอบแทนรายปใหแ ก อปท. มาตรา 117 ทว1ิ 37 บัญญตั ิใหผ รู ับอนุญาตปลกู สรางอาคารหรือส่ิงอืน่ ใดลว งลํ้าเขาไปเหนือนํ้า ในน้ํา และใตน้ําของแมนํ้า ลําคลอง บึง อางเก็บนํ้า ทะเลสาบ อันเปนทางสัญจรของประชาชน หรือท่ีประชาชนใชประโยชนรวมกัน หรือทะเลภายในนานน้ําไทย หรือบนชายหาดของทะเลดังกลาว ตองเสีย136 มาตรา 13 แหงพระราชบัญญัติการเดินเรือในนานน้ําไทย แกไขเพิ่มเติมพุทธศักราช 2477 แกไขเพิ่มเติมโดยพระราชบัญญัติการเดินเรือในนานนํ้าไทย (ฉบับที่ 14) พ.ศ. 2535 บัญญัติวา “บรรดาความผิดตามกฎหมายวาดวยการเดินเรือในนานน้ําไทยที่มีโทษปรับสถานเดียวไมเกินหนึ่งหม่ืนบาท ใหเจาทามีอํานาจเปรียบเทียบผูตองหาได เม่ือผูเสียหายยินยอมและผูตองหาไดชําระคาปรับตามคําเปรยี บเทยี บของเจาทา แลว ใหถ อื วา คดีเลกิ กันตามกฎหมายวา ดว ยวิธพี จิ ารณาความอาญา”137 แกไ ขเพม่ิ เตมิ โดย พระราชบัญญตั กิ ารเดนิ เรอื ในนานนาํ้ ไทย (ฉบับท่ี 14) พ.ศ. 2535

130 การปฏริ ูปกฎหมายเพอ่ื สง่ เสรมิ ประสิทธภิ าพและนวตั กรรมการบรหิ ารจัดการทรพั ยากรธรรมชาตขิ อง อปท.130 การปฏิรปู กฎหมายเพ่ือสงเสริมประสทิ ธิภาพและนวัตกรรม การบรหิ ารจัดการทรพั ยากรธรรมชาตขิ อง อปท.คาตอบแทนรายปตามวิธีการและอัตราที่กําหนดในกฎกระทรวง ซึ่งตองไมนอยกวาตารางเมตรละ 50บาท และถาเปนอาคารหรือส่ิงอื่นใดท่ีมีวัตถุประสงคเพ่ือใชในการประกอบธุรกิจ ใหเสียเปนสองเทาของอัตราดังกลาว ในกรณีที่อาคารหรือสิ่งอื่นใดดังกลาวถูกปลูกสรางข้ึนโดยมิไดรับอนุญาตหรือไมเปนไปตามท่ีไดรับอนุญาตใหเสียคาตอบแทนเปนสามเทาของอัตราดังกลาว ท้ังน้ี การกําหนดคาตอบแทนใหคํานึงถึงสภาพแตละทองท่ี และประโยชนที่ผูปลูกสรางหรือผูครอบครองพึงไดรับ คาตอบแทนที่เก็บไดใหตกเปนของกรุงเทพมหานคร เมืองพัทยา เทศบาล องคการบริหารสวนจังหวัด หรือองคกรปกครองสวนทองถ่ินอื่นซงึ่ มีกฎหมายจัดตงั้ ขนึ้ แลว แตกรณีท่อี าคารหรือส่ิงอน่ื ใดนัน้ อยใู นเขตฉะนั้น อปท. จึงมอี าํ นาจเก็บคาตอบแทนรายปจากอาคารหรือส่ิงปลูกสรางท่ีลวงลํ้าลํานํ้าท้ังที่เปนแมน้ํา ลําคลอง บึง ทะเลสาบ และทะเลในนานน้ําไทย ซึ่งอยูในเขตของ อปท. ในปจ จบุ นั อปท. ท่ีเกบ็ คารายปด งั กลาวน้ไี ดก ็คือ เทศบาล อบต. กรงุ เทพมหานคร และเมืองพทั ยากฎกระทรวง ฉบับที่ 64 (พ.ศ. 2537) ออกตามความในพระราชบัญญัติการเดินเรือในนานนํ้าไทย พระพุทธศักราช 2456 กําหนดวิธีการในการเสียคาตอบแทนและอัตราคาตอบแทนรายป ผูรับอนุญาตตองยื่นคําขอเสียคาตอบแทนทุกปตามแบบที่อธิบดีกรมเจาทากําหนด โดยใหยื่นตอ อปท. ที่อาคารหรือส่งิ อ่ืนใดน้นั อยใู นเขต และเสยี คาตอบแทนในอัตราดังตอไปนี้1) ทนุ หรอื หลักผกู เรือสาํ ราญและกีฬา ตารางเมตรละ 1,000 บาท2) อาคารหรือสิง่ อ่ืนใดลวงลํ้าลาํ แมน า้ํ ซง่ึ มไิ ดใ ชป ระโยชนในการขนสง ทางน้ําโดยตรง ตารางเมตรละ 300 บาท3) ทาเทียบเรือสาํ ราญและกีฬา ตารางเมตรละ 250 บาท4) ทนุ หรอื หลักผูกเรอื ขนาดตั้งแต 500 ตันกรอสขึ้นไป ตารางเมตรละ 200 บาท5) ทนุ หรือหลกั ผูกเรอื ขนาดต่ํากวา 500 ตนั กรอส ตารางเมตรละ 100 บาท6) สถานทส่ี ําหรบั จอดและเทียบเรอื สาํ ราญและกีฬา ตารางเมตรละ 50 บาท7) อาคารหรือสง่ิ อ่ืนใดลว งลํา้ ลาํ แมน ้ํา ตารางเมตรละ 50 บาท นอกเหนือจาก (1) (2) (3) (4) (5) และ (6)การคาํ นวณพ้นื ทีใ่ หค ํานวณตามพน้ื ท่ีที่ลว งลํา้ เขา ไปในลาํ แมน้าํ ตามความเปน จริง เศษของพ้ืนที่1 ตารางเมตร ใหคิดเปน 1 ตารางเมตร แตหากการปลูกสรางอาคารหรือส่ิงอื่นใดลวงล้ําลําแมน้ําไดกระทําข้ึนครอบคลุมพ้ืนท่ีสาธารณะซึ่งมีผลทําใหบุคคลอ่ืนไมสามารถเขาไปใชประโยชนในที่สาธารณะนนั้ ได ใหค าํ นวณพน้ื ที่ตามขอบเขตทอ่ี าคารหรือส่งิ อนื่ ใดลวงลํา้ ลําแมน้ําน้นั ครอบคลุมทั้งหมดในกรณีท่ีอาคารหรือส่ิงอ่ืนใดมีลักษณะหรือวัตถุประสงคเพ่ือใชในการประกอบธุรกิจ ใหผูรับอนุญาตเสียคาตอบแทนเปน 2 เทาของอัตราดังกลาวขางตน และหากเปนอาคารหรือสิ่งอ่ืนใดท่ีถูกปลูกสรางขน้ึ โดยไมไดรับอนุญาต หรือไมเปนไปตามที่ไดรับอนุญาต ใหเสียคาตอบแทนเปน 3 เทาของอัตราดังกลาว

บทที่ 4: อ�ำ นาจหน้าท่ีดา้ นการจดั การทรัพยากรทดี่ ินของ อปท. 131บทท่ี 4 131อาํ นาจหนาที่ดา นการจัดการทรพั ยากรทด่ี ินของ อปท. การยกเวน คา ตอบแทนรายป ผรู ับอนุญาตไดรับยกเวนไมตองเสยี คา ตอบแทนเปนรายปสําหรับอาคารหรือสงิ่ อื่นใดดงั ตอไปนี้ 1) อาคารหรือส่ิงอ่ืนใดลวงล้ําลําแมนํ้าที่กระทรวง ทบวง กรม กรุงเทพมหานคร เทศบาล องคการบริหารสวนจังหวัด หรือ อปท. ซ่ึงมีกฎหมายจัดตั้งข้ึน (ปจจุบันไดแก อบต.) ซึ่ง ปลกู สรา งข้นึ เพอื่ ประโยชนข องทางราชการ 2) อาคารหรือสิ่งอ่ืนใดลวงลํ้าลําแมนํ้าท่ีรัฐวิสาหกิจ หรือองคการอ่ืนของรัฐปลูกสรางข้ึน โดย มิไดมวี ัตถุประสงคในการหารายได 3) หลักผูกเรือหรือทาเทียบเรือท่ีปลูกสรางขึ้นเพื่อประกอบกิจการประมงโดยเฉพาะ ตลอดจน เครอ่ื งมือทําประมงทุกชนิด 4) ทอ สบู น้ําเขา-ออก ท่ปี ลกู สรางข้ึนเพ่ือการเกษตรหรอื ใชใ นที่อยูอาศยั 5) อาคารหรือสง่ิ อืน่ ใดลว งล้าํ ลาํ แมน าํ้ ท่ีปลกู สรา งขน้ึ เพอื่ ใชประกอบศาสนกจิ โดยเฉพาะ 6) อาคารหรอื สิ่งอื่นใดลวงลํ้าลําแมนํา้ ท่ีปลูกสรา งขึ้นเพื่อการสาธารณปู โภค การลดหยอนคา ตอบแทนรายป ผูรับอนุญาตไดรับลดหยอนคาตอบแทน โดยเสียคาตอบแทนรายปในอัตราตารางเมตรละ 5บาท สําหรบั การปลูกสรา งอาคารหรือส่ิงอ่นื ใดลว งล้าํ ลาํ แมน ํา้ ดังตอ ไปน้ี 1) ที่พกั อาศัย สะพานทางเดนิ หรือศาลาทานํ้า 2) อาคารหรือสิ่งอ่ืนใดลวงล้ําลํานํ้าท่ีปลูกสรางขึ้นเพ่ือใชในการขนสงสินคาหรือคนโดยสารทาง นาํ้ 3) อาคารหรือส่งิ อ่ืนใดลว งล้ําลาํ แมนํ้าทร่ี ัฐวิสาหกจิ ปลกู สรางขึน้ เพื่อหารายได การมอบหมายให อปท. บริหารและดแู ลรักษาสถานีขนสงทางนํ้า หรอื ทา เทียบเรอื พระราชบัญญัติกําหนดแผนและขั้นตอนการกระจายอํานาจใหแกองคกรปกครองสวนทองถิ่นพ.ศ. 2542 มาตรา 16 (3) บัญญัติใหเทศบาล เมืองพัทยา และ อบต. มีอํานาจหนาที่ในการจัดใหมีและควบคุมทาเทียบเรือ และทาขาม ในขณะที่มาตรา 17 (13) ก็บัญญัติใหองคการบริหารสวนจังหวัดมีอาํ นาจหนา ทใี่ นการจัดการและดูแลสถานีขนสง ทางบกและทางนา้ํ เชนกัน ในทางปฏิบัติ การมอบหมายให อปท. ใดเปนผูบริหารจัดการทาเทียบเรือจะเปนการพิจารณารวมกันระหวางกรมธนารักษ จังหวัด และกรมเจาทา138 ภายหลังจากการพิจารณาให อปท. ใด (อบจ.หรือ เทศบาล หรือ อบต. ในพ้ืนท่ีความรับผิดชอบ) เปนผูบริหารจัดการทาเรือแลว จะมีการจัดทําขอตกลงระหวาง อปท. นั้น กับกรมธนารักษ โดยมีเงื่อนไขกําหนดไวในขอตกลงการบริหารจัดการทา เรือ ซึ่งสามารถแบง พจิ ารณาไดเ ปน 2 กรณี คอื 1) ทาเรือสาธารณะ หมายถึงทาเทียบเรือท่ีใหบริการโดยไมเรียกเก็บคาใชบริการผานทา ให อปท. เปนผูดูแลการใชประโยชนโดยไมเรียกเก็บคาบริการการใชทาเรือ แต อปท. สามารถจัดเก็บคาธรรมเนียมสําหรับการจัดบริการสาธารณะตามอํานาจท่ีตนมีอยู138 คูม ือการอนญุ าตใหป ลกู สรางสิง่ ลว งล้าํ ลําน้ํา และการขดุ ลอกรอ งนํา้ ขนาดเลก็ , กรมการขนสงทางนํา้ และพาณชิ ยนาวี, 2547, หนา 88.

132 การปฏริ ูปกฎหมายเพอ่ื ส่งเสรมิ ประสิทธิภาพและนวตั กรรมการบริหารจดั การทรัพยากรธรรมชาตขิ อง อปท.132 การปฏริ ปู กฎหมายเพ่อื สง เสริมประสทิ ธภิ าพและนวตั กรรม การบรหิ ารจดั การทรัพยากรธรรมชาติของ อปท. ได เชน คาสาธารณูปโภคตางๆ คาน้ํา คาไฟ คารักษาความสะอาด คารักษาความ ปลอดภยั ฯลฯ139 เงือ่ นไขการบริหารจัดการทา เรือสาธารณะซึง่ อปท. ตองปฏบิ ตั ิสรุปโดยสังเขปดังน1้ี 40 1.1) ตอ งไมเ รียกเก็บคา จอดเรอื และหรือคาผูโดยสารผานทาเรือจากผูใชบริการทาเรือ และ ตอ งไมดําเนนิ การจัดหาผลประโยชนใ นเชงิ พาณิชยใ นพ้ืนทขี่ องทาเรอื 1.2) ตองรบั ภาระคา ใชจ าย คา สาธารณูปโภคทเ่ี กดิ ขึน้ จากการดแู ลบรหิ ารทาเรือทัง้ หมด 1.3) ตองดูแลบํารุงรักษาและซอมแซมทาเรือ รวมทั้งสวนประกอบของทาเรือใหอยูใน สภาพเรียบรอยสมบูรณม่ันคงแข็งแรงโดยสม่ําเสมอ และตองรักษาความสะอาดใน บริเวณทาเรือใหปราศจากสิ่งสกปรกรกรุงรัง ในกรณีท่ีทาเรือและสวนควบของทาเรือ ชํารุดเสียหายเน่ืองจากการเส่ือมสภาพตามอายุการใชงาน ใหแจงขอทําความตกลง กบั กรมเจา ทา เพ่ือทําการบรู ณะซอมแซม 1.4) ถาจะดัดแปลง ตอเติม รื้อถอนทาเรือ หรือทําการปลูกสรางส่ิงใดๆ ลงในที่ดินบริเวณ ทาเรือ จะตองไดรับความยินยอมเปนหนังสือจากกรมธนารักษกอน โดยการ ดําเนินงานตองเปนไปตามระเบียบและกฎหมายของสวนราชการท่ีเกี่ยวของ และให ถือวาบรรดาสิ่งปลกู สรา งท่ที ําลงไปในที่ดินบรเิ วณทา เรอื หรือดัดแปลงตอเตมิ ในทาเรอื เปนทร่ี าชพัสดุซง่ึ ตองแจง กรมธนารักษเพ่ือดําเนินการข้ึนทะเบียนทร่ี าชพัสดดุ วย 1.5) กรมเจาทา และหรือกรมธนารักษ จะเขาตรวจสอบทรัพยสินท่ีอนุญาตใหดูแลบริหาร เปนครัง้ คราวในเวลาและระยะอนั ควร 1.6) หากเลิกใชประโยชนในที่ราชพัสดุดังกลาว จะตองสงคืนกรมธนารักษภายใน 30 วัน นับแตวนั ทเ่ี ลิกใชประโยชนใ นทร่ี าชพสั ดุนัน้ 1.7) หากมิไดใชประโยชนในที่ราชพัสดุ หรือใชประโยชนไมครบถวนตามท่ีไดรับอนุญาต ภายใน 3 ป นับแตวันท่ีไดรับอนุญาตใหใชหรือครอบครองที่ราชพัสดุ จะถือวาสละ สิทธิการใชที่ราชพัสดุน้ันท้ังหมดหรือบางสวนท่ียังมิไดใชประโยชน และกรมธนารักษ จะนําที่ราชพัสดุน้ันไปใชประโยชนข องทางราชการในกรณีอ่ืนตอ ไป 1.8) หากมีการใชท่ีราชพัสดุดังกลาวผิดไปจากท่ีไดรับอนุญาตหรือเขาครอบครองใช ประโยชนโดยมิไดรับอนุญาตจากกรมธนารักษกอน จะตองสงคืนภายใน 30 วัน นับ แตวันทไ่ี ดรบั แจง จากกรมธนารกั ษใหสง คนื ท่ีราชพสั ดนุ ัน้ 2) ทาเรือเชิงพาณิชย หมายถึง ทาเทียบเรือท่ีใหบริการโดยมีการเรียกเก็บอัตราคาภาระและ คาตอบแทนการใชประโยชนทาเรือได มอบให อปท. เปนผูบริหารจัดการเพ่ือประโยชนใน การดูแลรักษาความสะอาดเรียบรอยตามอํานาจหนาที่ โดยมีเง่ือนไขซ่ึง อปท. ตองปฏิบัติ สรปุ โดยสงั เขปดังน1ี้ 41139 เพิ่งอาง140 เพ่งิ อา ง, หนา 91-92.141 เพิ่งอาง, หนา 92-94.

บทท่ี 4: อำ�นาจหน้าท่ีด้านการจดั การทรัพยากรท่ีดนิ ของ อปท. 133บทท่ี 4 133อํานาจหนาท่ดี านการจัดการทรัพยากรทด่ี นิ ของ อปท.2.1) ชําระคา เชาใหแ กทางราชการในอตั รารอยละ 50 ของผลประโยชนท่ีจัดเก็บไดจากการ บริหารจัดการทาเรือท้ังหมดกอนหักคาใชจายภายในวันท่ี 5 ของทุกเดือน พรอมกับ ยื่นบัญชีรายรับของเดือนน้ันดวย และจัดสงบัญชีรายรับในแตละปงบประมาณให กรมธนารักษตรวจสอบอยางชา ไมเกนิ เดือนธันวาคมของทุกป ตลอดอายุสัญญาเชา2.2) ตองไมดําเนินการในลักษณะจัดใหเอกชนรายใดไดรับสิทธิผูกขาดในการใชทาเรือ เพียงรายเดียว และตองไมนําทาเรือทั้งหมดไปใหผูอื่นเชาชวง หรือบริหารจัดการโดย เด็ดขาด ในกรณีท่ีประสงคจะนําที่ราชพัสดุที่ใชประโยชนเก่ียวกับกิจการทาเรือ เชน ลานจอดรถยนต หรืออาคารประกอบ ไปใหผูอื่นเชาชวงหรือบริหารจัดการ จะตอง ไดรบั อนุญาตเปน หนงั สือจากกรมธนารักษกอน ถา ฝาฝน กรมธนารกั ษม สี ทิ ธิบอกเลิก สญั ญาเชา ไดทันที2.3) ยินยอมใหเรือของทางราชการเขาใชทาเรือไดตลอดเวลา โดยไมเสียคาใชจายใดๆ ทัง้ สน้ิ2.4) ดูแลและบํารุงรักษาทาเรือใหมีสภาพม่ันคงแข็งแรงและใชการไดตลอดอายุสัญญาเชา และเปนผูรับผิดชอบซอมแซม บํารุงรักษา ท้ังการซอมแซมเล็กนอยและการซอมแซม ใหญเพื่อรักษาทาเรือ ตลอดจนเครื่องมืออุปกรณตางๆ ใหคงอยูในสภาพเรียบรอย มั่นคงปลอดภัย และสามารถใชงานไดเปนปกติตลอดอายุสัญญาเชา โดยผูเชาตอง เปนผูออกคาใชจ ายในการดแู ลรักษาและซอมแซมเองทง้ั สิ้น2.5) ยินยอมใหกรมธนารักษ และหรือกรมเจาทาเขาตรวจสอบทาเรือในเวลาและระยะอัน สมควร และหากตรวจพบความเสียหายหรือความชํารุดบกพรอง ผูเชาตองซอมแซม ใหอยูในสภาพดีดังเดิมภายใตเงื่อนไขและระยะเวลาท่ีกรมธนารักษกําหนด โดยผูเชา ตองเปนผูออกคาใชจายเองทั้งส้ิน ในกรณีที่ไมไดดําเนินการซอมแซมภายใน ระยะเวลาและเง่ือนไขท่ีกรมธนารักษกําหนด ใหกรมธนารักษและหรือบุคคลที่ กรมธนารักษกาํ หนดเขา ดําเนนิ การซอมแซมไดท นั ที โดยผเู ชาเปน ผอู อกคาใชจ า ย2.6) ควบคุมดูแลการใชทาเรือและรักษาความสะอาดเรียบรอยของทาเรือใหปราศจากส่ิง สกปรกรกรงุ รงั ตลอดอายสุ ญั ญาเชา2.7) ตองรับผิดชอบตออุปทวเหตุหรือภยันตรายหรือความเสียหายใดๆ ที่เกิดข้ึนกับ บุคคลภายนอกเพราะการบริหารจดั การทา เรอื และรบั ผิดชอบตอความเสียหายใดๆ ท่ี เกิดขึ้นกับเคร่ืองมืออุปกรณตางๆ หรือทรัพยสินของกรมธนารักษหรือกรมเจาทาที่มี อยูในบรเิ วณทาเรอื2.8) ตองจดั ใหมกี ารประกันวินาศภัยสําหรับทาเรือ พรอมดวยอาคารและเคร่ืองมืออุปกรณ ตางๆ ทุกชนิดไวกับบริษัทประกันภัยที่กรมธนารักษเห็นชอบ โดยยินยอมชําระเบี้ย ประกันภัยในนามกระทรวงการคลังเปนผูเอาประกันและผูรับประโยชน และมีวงเงิน ประกันไมตํ่ากวามูลคาของทาเรือและเครื่องมืออุปกรณตางๆ ตลอดอายุสัญญาเชา

134 การปฏริ ปู กฎหมายเพอื่ ส่งเสรมิ ประสทิ ธิภาพและนวัตกรรมการบรหิ ารจดั การทรพั ยากรธรรมชาติของ อปท.134 การปฏริ ูปกฎหมายเพ่อื สง เสรมิ ประสทิ ธภิ าพและนวตั กรรม การบรหิ ารจัดการทรัพยากรธรรมชาตขิ อง อปท. โดยจะตองดําเนินการประกันวินาศภัยใหแลวเสร็จภายใน 30 วัน นับแตวันที่ทํา สัญญาเชา เปนตน ไป 2.9) บรรดาทรัพยสินใดๆ ท่ีนํามาใชในการบํารุงรักษา ซอมแซม ตอเติมหรือดัดแปลง ให ตกเปน กรรมสทิ ธ์ิของกระทรวงการคลังท้งั สิน้ ตารางท่ี 11 สรุปการมอบอํานาจเจาทาใหแก อปท. และอํานาจหนาท่ีของ อปท. ภายใตกฎหมายเจา ทา หรอื พระราชบัญญตั ิการเดนิ เรือในนา นน้าํ ไทย พระพทุ ธศกั ราช 2456ตารางที่ 11 การมอบอํานาจเจาทา และอาํ นาจหนา ที่ของ อปท. ตามพระราชบญั ญตั ิ การเดนิ เรอื ในนานนํา้ ไทย พระพทุ ธศกั ราช 2456ภารกจิ และบทบญั ญตั ิท่ีเก่ยี วของ อํานาจหนา ทข่ี อง อปท.มาตรา 117 การอนุญาตใหปลูกสราง อปท. มีอาํ นาจพจิ ารณาและอนญุ าตใหป ลกู สรางสิ่งลว งลํ้าลาํ น้ํา 8 รายการ ดังนี้สง่ิ ลว งล้ําลาํ นา้ํ 1) โรงสูบน้ํา 2) การวางทอ สายเคเบลิ และการปก เสาไฟฟา 3) กระชงั เลี้ยงสัตวนํ้า 4) เขอ่ื นกนั น้าํ เซาะ 5) ทาเทยี บเรอื ขนาดไมเ กนิ 20 ตนั กรอส 6) โปะเทยี บเรอื และสะพานปรบั ระดบั 7) สะพานขา มคลอง 8) คานเรอืมาตรา 120 การอนุญาตใหขุดลอก อปท. มีอํานาจอนุญาตใหขุดลอก ดูแลรักษารองนํ้าทางเรือเดิน และงานติดต้ังรองน้ําทางเรอื เดนิ บาํ รุงรกั ษาเครอื่ งหมายการเดินเรอื รวมถงึ การดําเนนิ คดกี บั ผกู ระทําผิด ดังนี้ 1) รองน้ําภายในประเทศที่เปนบึง ลําคลอง แมน้ํา ขนาดเล็กท่ีมีพื้นที่อยูใน อปท. นั้นๆ เพียงแหง เดียว 2) รองนาํ้ ชายฝง ทะเลขนาดเลก็การบริหารและดูแลรักษาสถานีขนสง  อปท. เปน ผดู ูแลการใชประโยชนโดยไมเรียกเก็บคาบริการการใชทาเรือ แตทางนํ้า (ทาเทียบเรือสาธารณะ) และ จัดเก็บคาธรรมเนียมสําหรับการจัดบริการสาธารณะตามอํานาจหนาที่ของการดาํ เนนิ การตามมาตรา 46 ทวิ ตนได เชน คาสาธารณูปโภคตางๆ คาน้ํา คาไฟ คารักษาความสะอาด คา รักษาความปลอดภยั ฯลฯ  อปท. ดาํ เนนิ การตามมาตรา 46 ทวิ คือ ส่ังหามใชหรือใหแกไขทาเทียบเรือ ซง่ึ มีสภาพไมป ลอดภัยการจัดเก็บคาธรรมเนียมการตรวจ อปท. จดั เก็บคาธรรมเนยี มตอไปนเ้ี พอ่ื สงเปนเงนิ ไดแผน ดินและคา ธรรมเนียมใบอนุญาต  คาธรรมเนยี มการตรวจสง่ิ ลวงลํา้ ลาํ น้ํา  คา ใบอนุญาตปลูกส่งิ ลว งลา้ํ ลาํ น้ํา และคาใบอนุญาตใหข ุดลอกรอ งน้าํ  คาธรรมเนียมการตรวจและสํารวจการขุดลอกแกไขเปล่ียนแปลงรองนํ้าทาง เรือเดิน และคาธรรมเนียมการตรวจพิจารณาสําหรับการขุดลอกหนา ทา เทยี บเรอื

บทท่ี 4: อำ�นาจหนา้ ที่ด้านการจัดการทรพั ยากรทด่ี นิ ของ อปท. 135บทที่ 4 135อาํ นาจหนา ทด่ี านการจดั การทรพั ยากรทด่ี ินของ อปท.ภารกิจและบทบญั ญัติท่เี กีย่ วขอ ง อาํ นาจหนาทข่ี อง อปท.ดําเนินการกบั ผูฝา ฝน กฎหมายตามบทบัญญตั ิดงั ตอไปน้ีมาตรา 118  ดําเนินการตามกฎหมายกับผูฝาฝนปลูกสรางอาคารหรือสิ่งอื่นใดลวงล้ํามาตรา 118 ทวิ ลาํ น้ําโดยมไิ ดรับอนญุ าต หรอื ปลกู สรา งไมเปนไปตามท่ไี ดร บั อนุญาต  ออกคําสั่งใหผูฝ า ฝนรอื้ ถอนหรอื แกไ ขอาคารหรอื สิง่ อืน่ ใดน้นั  ขอใหศาลมีคําสั่งใหเจาทาดําเนินการร้ือถอนในกรณีท่ีเจาของหรือ ผูครอบครองไมรื้อถอนหรือไมปรากฏตัวเจาของหรือผูครอบครอง โดย เจาของหรือผูครอบครองเปนผูเสียคาใชจายเพื่อการนั้น และนําวัสดุที่ได จากการรื้อถอนออกขายทอดตลาดหรือขายโดยวิธีอื่นในกรณีท่ีเจาของหรือ ผคู รอบครองไมย อมชดใชคาใชจ า ยให ฯลฯอํานาจแจงความรองทุกขต อ พนักงานสอบสวนกรณีมีผฝู า ฝนบทบัญญัติตอไปนี้มาตรา 119  หามมิใหผูใดเท ท้ิง หรือทําดวยประการใดๆ ใหหิน กรวด ทราย ดิน โคลนมาตรา 119 ทวิ อับเฉา ส่ิงของหรือส่ิงปฏิกูลใดๆ ลงในแมนํ้า ลําคลอง บึง อางเก็บนํ้า หรือมาตรา 120 ทะเลสาบ อันเปนทางสัญจรของประชาชนหรือที่ประชาชนใชประโยชนมาตรา 204 รว มกนั หรือทะเลภายในนา นนา้ํ ไทย เวนแตจะไดรับอนญุ าต  หามมิใหบุคคลใดเท ทิ้ง หรือทําดวยประการใดๆ ใหนํ้ามันและเคมีภัณฑ หรือส่ิงใดๆ ลงในแมนํ้า ลําคลอง บึง อางเก็บนํ้า หรือทะเลสาบ อันเปนทาง สัญจรของประชาชนหรือที่ประชาชนใชประโยชนรวมกัน หรือทะเลภายใน นานน้ําไทย  หามมิใหผูใดขุดลอก แกไข หรือทําดวยประการใดๆ อันเปนการ เปล่ียนแปลงรองน้ําทางเรือเดิน แมน้ํา ลําคลอง ทะเลสาบ หรือทะเลภายใน นา นนํา้ ไทย เวนแตจ ะไดร บั อนุญาต  หามมิใหผูใดเท ท้ิง หรือปลอยใหน้ํามันปโตรเลียมหรือน้ํามันที่ปนกับน้ํา ร่ัวไหลดวยประการใดๆ ลงในเขตทา แมนํ้า ลําคลอง ทะเลสาบ หรือทะเล ภายในนา นน้ําไทย 4.4.6 ระเบยี บสาํ นกั นายกรัฐมนตรีวาดว ยการจดั ใหม ีโฉนดชมุ ชน พ.ศ. 2553 โฉนดชมุ ชนเปนนโยบายที่รฐั บาลนายอภิสิทธิ์ เวชชาชวี ะ ไดแ ถลงไวตอรัฐสภา คณะรัฐมนตรีจึงไดมีมติเม่ือวันท่ี 20 ตุลาคม 2552 เห็นชอบรางระเบียบสํานักนายกรัฐมนตรีวาดวยการจัดใหมีโฉนดชุมชน ตามที่สํานักงานปลัดสํานักนายกรัฐมนตรีเสนอ และตอมาไดออกประกาศระเบียบสํานักนายกรฐั มนตรีวาดว ยการจดั ใหมโี ฉนดชมุ ชน พ.ศ. 2553 เม่อื วนั ที่ 7 มิถุนายน 2553 ระเบียบสํานักนายกรัฐมนตรีวาดวยการจัดใหมีโฉนดชุมชน พ.ศ. 2553 ออกโดยอาศัยอํานาจตามมาตรา 11 (8) แหงพระราชบญั ญตั ิระเบยี บบริหารราชการแผน ดนิ พ.ศ. 2534 มวี ัตถุประสงคเ พ่ือจัดใหประชาชนท่ีรวมตัวกันเปนชุมชนมีสิทธิไดรับหนังสืออนุญาตใหใชประโยชนในท่ีดินของรัฐตามนโยบายโฉนดชุมชนของรัฐบาลที่แถลงไวตอรัฐสภา โดยในวาระเริ่มแรก ใหดําเนินการสํารวจพื้นท่ีเพื่อ

136 การปฏริ ูปกฎหมายเพือ่ สง่ เสริมประสทิ ธิภาพและนวตั กรรมการบริหารจดั การทรพั ยากรธรรมชาตขิ อง อปท.136 การปฏริ ูปกฎหมายเพ่อื สงเสริมประสทิ ธิภาพและนวตั กรรม การบรหิ ารจดั การทรพั ยากรธรรมชาตขิ อง อปท.ดําเนินงานโฉนดชุมชนในพ้ืนท่ีนํารองเปนจํานวนไมนอยกวา 30 พื้นที่ภายใน 120 วันนับแตวันท่ีระเบยี บน้ีใชบ ังคับ “โฉนดชุมชน” ตามระเบียบน้ี หมายถึง หนังสืออนุญาตใหชุมชนรวมกันบริหารจัดการครอบครองและใชประโยชนในท่ีดินของรัฐ เพ่ือสรางความม่ันคงในการอยูอาศัยและการใชประโยชนในท่ีดินของชุมชน โดยชุมชนมีหนาที่ตองดูแลรักษาทรัพยากรธรรมชาติและส่ิงแวดลอม ตลอดจนปฏิบัติตามเง่ือนไขท่มี กี ฎหมายและระเบยี บกําหนด “ทดี่ ินของรัฐ” ซ่ึงสามารถนํามาจัดโฉนดชุมชนได หมายถึงที่ดินอนั เปนสาธารณสมบตั ขิ องแผนดินทุกประเภท สวน “ชุมชน” ถูกนิยามไวกวางๆ วา หมายถึง “กลุมประชาชนท่ีรวมตัวกันเพื่อการจัดการดานเศรษฐกิจ สังคม และวัฒนธรรม รวมทั้งการมีสวนรวมในการดูแลทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดลอม และมีการวางระบบการบริหารจัดการและการแสดงเจตนาแทนกลมุ ได โดยดําเนินการอยา งตอเน่ืองเปน ระยะเวลาไมนอ ยกวา สามปกอ นวันทรี่ ะเบียบนีใ้ ชบ งั คับ” หนวยงานท่ีมีอํานาจหนาที่หลักในการดําเนินงานโฉนดชุมชนคือ “คณะกรรมการประสานงานเพ่ือจัดใหมีโฉนดชุมชน” เรียกโดยยอวา “ปจช.” มีรัฐมนตรีประจําสํานักนายกรัฐมนตรีซ่ึงนายกรัฐมนตรีมอบหมายเปนประธานกรรมการ ปลัดสํานักนายกรัฐมนตรีเปนรองประธาน กรรมการโดยตําแหนงประกอบดวย ปลัดกระทรวงการคลัง ปลัดกระทรวงการพัฒนาสังคมและความมั่นคงของมนุษยปลัดกระทรวงเกษตรและสหกรณ ปลัดกระทรวงคมนาคม ปลัดกระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและส่ิงแวดลอม และปลัดกระทรวงมหาดไทย และมีกรรมการผูทรงคุณวุฒิซึ่งประธาน ปจช. แตงต้ังเปนจํานวน 8 คน ประกอบดวยผูแทนองคกรชุมชนจํานวน 5 คน ผูแทนองคกรเอกชนท่ีไมแสวงหากําไรจํานวน 2 คน และบุคคลภายนอกท่ีมีความรูความเชี่ยวชาญและผลงานดานการจัดการท่ีดินและทรัพยากรธรรมชาติจํานวน 1 คน โดยมีผูตรวจราชการสํานักนายกรัฐมนตรีที่ปลัดสํานักนายกรัฐมนตรีมอบหมายเปนกรรมการและเลขานุการ และขาราชการในสํานักงานปลัดสํานักนายกรัฐมนตรีที่ปลัดสาํ นกั นายกรัฐมนตรแี ตง ต้ังจาํ นวน 2 คนเปนผชู วยเลขานกุ าร ตามขอ 7 ของระเบียบฯ ปจช. มอี ํานาจหนาที่หลายประการ ทส่ี ําคญั ไดแ ก  การเสนอนโยบาย แผนงาน และงบประมาณในการดําเนนิ งานโฉนดชุมชน  กาํ หนดหลกั เกณฑแ ละวธิ ีการในการดําเนินงานโฉนดชุมชน  ตรวจสอบและพิจารณาความเหมาะสมของชุมชนท่ีอาจไดรับอนุญาตจากหนวยงานของรัฐ ในการดาํ เนนิ งานโฉนดชมุ ชน และ  ตดิ ตามการดาํ เนินงานโฉนดชุมชน อาศยั อํานาจตามขอ นี้ ปจช. ไดออกประกาศเพือ่ กําหนดหลักเกณฑแ ละวิธีการในการดําเนินงานโฉนดชมุ ชน คือ

บทท่ี 4: อำ�นาจหน้าท่ีดา้ นการจัดการทรัพยากรทด่ี ินของ อปท. 137บทที่ 4 137อํานาจหนา ท่ีดา นการจัดการทรพั ยากรที่ดินของ อปท. ประกาศคณะกรรมการประสานงานเพื่อจัดใหมีโฉนดชุมชน วาดวยหลักเกณฑและวิธีการในการดําเนนิ งานโฉนดชมุ ชน พ.ศ. 2553 ลงวันท่ี 26 ตลุ าคม 2553 เปนประกาศของ ปจช. ซึ่งกําหนดหลักเกณฑและวิธีการในการดําเนินงานโฉนดชุมชน มีสาระสาํ คญั โดยสังเขปดังน้ี 1) ท่ดี นิ ท่ีออกโฉนดชมุ ชนได ท่ีดินที่ ปจช. จะประสานงานและดําเนินงานโฉนดชุมชนตองเปนที่ดินของรัฐซึ่งชุมชนไดเขาครอบครองมาไมนอยกวา 3 ปกอนวันที่ระเบียบสํานักนายกรัฐมนตรีวาดวยการจัดใหมีโฉนดชุมชนพ.ศ. 2553 ใชบังคับ และตองเปนท่ีดินของรัฐท่ีสามารถอนุญาตใหชุมชนเขาใชประโยชนไดตามที่กฎหมายบญั ญัตไิ ว 2) คุณสมบัติของชมุ ชนท่ีขอออกโฉนดชมุ ชน ชมุ ชนทีส่ ามารถยน่ื คาํ ขอเพ่อื ดําเนนิ งานโฉนดชุมชน จะตองมคี ุณสมบัตดิ งั น้ี 2.1) มีการรวมตัวกันเปนชุมชนไมนอยกวา 3 ปกอนวันท่ีระเบียบสํานักนายกรัฐมนตรีวา ดวยการจัดใหม ีโฉนดชมุ ชน พ.ศ. 2553 ใชบังคับ 2.2) มีคณะกรรมการชุมชนกระทําการแทนในนามของชุมชนมีจํานวนอยางนอย 7 คน ประธานและกรรมการชมุ ชนจะตอ งมคี ุณสมบัติตามทก่ี ําหนด เชน มีสญั ชาตไิ ทย (เวน แตก รณีท่เี ปน ตัวแทนของชุมชนทองถิ่นดั้งเดิม) บรรลุนิติภาวะ มีภูมิลําเนาในพ้ืนท่ีมา ไมนอยกวา 3 ปกอนวันย่ืนคําขอ เปนตน สําหรับชุมชนใดที่มีการรวมตัวกันเปน สมาคม สหกรณ กลุมเกษตรกร หรือเปนชุมชนตามกฎหมายอ่ืน ใหองคกรดังกลาว สามารถยน่ื คาํ ขอเพอ่ื ดําเนินงานโฉนดชมุ ชนได 2.3) เปน ชมุ ชนทเี่ ขาครอบครองทีด่ นิ ของรัฐเปนทอี่ ยอู าศยั หรือท่ีดินทํากินในลักษณะท่ีเปน การใชป ระโยชนในท่ดี นิ น้ัน 2.4) เปนชุมชนท่ีมีความเขมแข็งและมีศักยภาพในการบริหารจัดการที่ดินอยางเปนระบบ โดยมกี ฎระเบยี บชดั เจน หรอื มีหลักฐานการดําเนนิ งานของชมุ ชนไมนอ ยกวา 3 ป 3) ข้นั ตอนการขอออกโฉนดชมุ ชน ชุมชนที่ประสงคจะย่ืนคําขอเพื่อดําเนินงานโฉนดชุมชน ใหยื่นคําขอตอสํานักงานโฉนดชุมชนสํานักงานปลัดสํานักนายกรัฐมนตรีตามแบบและเอกสารที่กําหนด รวมท้ังหลักฐานตางๆ เชน แผนที่สังเขปของชุมชน บัญชีรายช่ือคณะกรรมการและครัวเรือนสมาชิกของชุมชน จํานวนเนื้อท่ีที่ดินในความครอบครองของแตละครวั เรือน และประเภทของการใชป ระโยชนทดี่ ิน ประวัติและรูปแบบการรวมตัวของชมุ ชน ขอ เสนอและแผนงานในการบริหารจัดการที่ดิน รวมท้ังแนวทางความรวมมือกับหนวยงานของรัฐในการจดั การทรพั ยากรธรรมชาตแิ ละส่ิงแวดลอ ม ฯลฯ ใหสํานักงานฯ ตรวจสอบคําขอ เอกสาร และหลักฐานของชุมชน โดยอาจมอบหมายใหคณะอนุกรรมการท่ีจัดต้ังข้ึน หรือจังหวัด หรือหนวยงานอื่นๆ ของรัฐใหรวมกันตรวจสอบ รวมทั้งอาจสอบถามความคิดเห็นของ อปท. ท่ีชุมชนดังกลาวตั้งอยูเพ่ือนํามาประกอบการพิจารณาดวย โดยทั้งนี้

138 การปฏิรปู กฎหมายเพ่ือสง่ เสรมิ ประสิทธิภาพและนวตั กรรมการบริหารจดั การทรัพยากรธรรมชาติของ อปท.138 การปฏริ ปู กฎหมายเพอื่ สง เสริมประสิทธิภาพและนวัตกรรม การบรหิ ารจดั การทรพั ยากรธรรมชาตขิ อง อปท.จะตองตรวจสอบคําขอ เอกสาร หรือหลักฐานภายใน 60 วันนับแตวันที่รับคําขอเพื่อเสนอใหคณะกรรมการพจิ ารณา หากมีความจาํ เปนตองทาํ การตรวจสอบพ้ืนท่ี อาจขยายระยะเวลาออกไปได แตตองไมเกิน 90 วัน ถาตองใชเวลาเกินกวาน้ัน ใหเสนอคณะกรรมการพิจารณาเปนรายกรณี และแจงเหตุผลความลาชาใหค ณะกรรมการชุมชนที่ยื่นคําขอทราบ เมื่อคณะกรรมการมีมติเห็นชอบใหชุมชนใดดําเนินงานโฉนดชุมชนแลว ใหสํานักงานฯ แจงมติพรอมสงเอกสารและหลักฐานที่เก่ียวของแกหนวยงานของรัฐผูรับผิดชอบดูแลที่ดินน้ัน เพ่ือพิจารณาอนุญาตใหชุมชนไดใชประโยชนในที่ดินของรัฐตามกฎหมายตอไป ท้ังนี้ การดําเนินการใหเปนไปตามขอ ตกลงทส่ี ํานักงานฯ ทาํ ไวก บั แตละหนว ยงานทเ่ี กยี่ วขอ ง เมื่อสาํ นักงานฯ ไดรับเรือ่ งอนญุ าตใหช มุ ชนไดใชประโยชนในที่ดินของรัฐจากหนวยงานของรัฐท่ีทําหนาท่ีรับผิดชอบดูแลท่ีดินแลว ใหออกหนังสือแสดงการจัดใหมีโฉนดชุมชนตามแบบที่คณะกรรมการกําหนด พรอมขอตกลงท่ีเปนเงื่อนไขในการดําเนินงานโฉนดชุมชนใหแกชุมชนที่ไดรับอนุญาตเพ่ือเปนหลักฐาน อายุของโฉนดชุมชนที่ออกใหแตละคร้ังใหเปนไปตามระยะเวลาท่ีหนวยงานรัฐผูอนุญาตกาํ หนด ในกรณีท่ีชุมชนใดไมไดรับความเห็นชอบจากคณะกรรมการในการดําเนินงานโฉนดชุมชน ใหสํานักงานฯ แจงมติของคณะกรรมการเปนหนังสือไปยังชุมชนที่ยื่นคําขอพรอมทั้งเหตุผล หากชุมชนที่ย่ืนคําขอประสงคจะขอใหคณะกรรมการพิจารณาทบทวนมติ ก็ใหย่ืนเรื่องพรอมหลักฐานตอสํานักงานฯภายใน 90 วัน นับตั้งแตวันที่ไดรับมติดังกลาวเพ่ือเสนอคณะกรรมการพิจารณา มติของคณะกรรมการไมตดั สิทธขิ องชุมชนที่จะย่ืนคาํ ขอใหม 4) อํานาจหนาทขี่ องคณะกรรมการชมุ ชน คณะกรรมการชุมชนทด่ี าํ เนินงานโฉนดชมุ ชนมอี าํ นาจหนา ท่ีดําเนินการใหสอดคลองกับลักษณะของชมุ ชน เชน  จัดทําระเบียบของชุมชนโดยความเห็นชอบรวมกันของสมาชิกในชุมชนเกี่ยวกับการจัดสรร ทด่ี นิ และการบริหารจัดการทรัพยากรที่ดินหรอื ทรพั ยากรธรรมชาตอิ ่นื ท่เี กย่ี วของ  จัดทําและปรับปรุงระบบขอมูลและแผนท่ีขอบเขตการจัดการที่ดินรายแปลงใหทันสมัยอยู เสมอ ท้ังสวนที่จัดสรรใหสมาชิกของชุมชน ท่ีดินสวนกลางที่ชุมชนใชประโยชนรวมกัน และ ท่ีดนิ ทชี่ มุ ชนไดร ับอนุญาตใหเปน ผบู รหิ ารจดั การ  จดั ทาํ แผนการอนุรกั ษ การดแู ลรักษา และการใชประโยชนจ ากทรพั ยากรธรรมชาติ  ดําเนินการใหมีการจดั ตง้ั กองทุนทด่ี นิ ของชุมชนเพอื่ ดําเนินงานเก่ียวกับโฉนดชมุ ชน  จดั ทํารายงานผลการดําเนนิ งานและปญ หาอุปสรรคใหคณะกรรมการทราบเปนประจําปละ 1 ครงั้ เปน ตน 5) การขอตอ อายุโฉนดชมุ ชน กอนครบกําหนดระยะเวลาท่ีชุมชนไดรับอนุญาตใหใชประโยชนในที่ดินของรัฐอยางนอย 90 วันใหชมุ ชนที่ดาํ เนนิ งานโฉนดชมุ ชนทป่ี ระสงคจะดาํ เนินงานโฉนดชุมชนตอไปยื่นคําขอตอสํานักงานฯ เพื่อ

บทท่ี 4: อำ�นาจหน้าทีด่ า้ นการจัดการทรัพยากรท่ีดนิ ของ อปท. 139บทท่ี 4 139อาํ นาจหนาทด่ี านการจดั การทรพั ยากรทดี่ ินของ อปท.เสนอคณะกรรมการพิจารณา เมื่อคณะกรรมการมีมติใหชุมชนน้ันดําเนินงานโฉนดชุมชนตอไป ใหแจงมติของคณะกรรมการแกหนวยงานของรัฐผูรับผิดชอบดูแลท่ีดินน้ันเพ่ือพิจารณาอนุญาตใหชุมชนใชประโยชนในที่ดินของรัฐตอไปจากที่ไดอ นญุ าตกอ นหนา น้นั 6) การเพิกถอนโฉนดชมุ ชน หากชุมชนใดทด่ี าํ เนินงานโฉนดชมุ ชนมกี ารกระทําทขี่ ัดตอ กฎหมายหรือขอกําหนดตามประกาศของคณะกรรมการ หรอื เง่ือนไขการอนุญาตใหใชประโยชนใ นท่ีดินของรฐั ใหส าํ นักงานฯ แจงเปนหนังสือเพ่ือใหชุมชนทําการปรับปรุงแกไขภายในระยะเวลาอันสมควร หากชุมชนเพิกเฉยไมปฏิบัติตามหรือปฏิบัติตามไมถูกตองสมบูรณ ใหสํานักงานฯ แจงเตือนเปนหนังสืออีกครั้งหนึ่งเพ่ือใหชุมชนปฏิบัติภายในระยะเวลาท่ีกําหนดซึ่งตองไมนอยกวา 30 วันแตไมเกิน 90 วัน หากชุมชนยังไมปฏิบัติใหถูกตองใหสาํ นักงานฯ นาํ เสนอคณะกรรมการพิจารณา หากคณะกรรมการพจิ ารณาแลว เห็นชอบใหเพกิ ถอนการดําเนินงานโฉนดชุมชน ใหสํานักงานฯ แจงตอหนวยงานของรัฐท่ีรับผิดชอบดูแลที่ดินน้ันเพื่อพิจารณาเพิกถอนการอนุญาตใหชุมชนไดใชประโยชนในท่ีดินของรัฐ เม่ือหนวยงานดังกลาวเพิกถอนการอนุญาตแลว ใหแจงเปนหนังสือถึงสํานักงานฯ เพื่อดําเนินการยกเลิกโฉนดชุมชนและประกาศใหบุคคลทั่วไปทราบ 7) การยบุ เลกิ โฉนดชุมชน หากชุมชนใดไมประสงคจะดําเนินงานโฉนดชุมชนตอไป ใหแจงความประสงคเปนหนังสือตอสํานักงานฯ พรอมทั้งแผนงานในการยุบเลิกในสวนที่เกี่ยวของกับทรัพยสิน หน้ีสินและภาระท่ีมีตอทางราชการ เพื่อเสนอใหคณะกรรมการพิจารณาเปนเวลาไมนอยกวา 90 วันกอนการยุบเลิก เมื่อคณะกรรมการมีมติใหยุบเลิกแลว ใหถือวาชุมชนน้ันพนจากภาระการดําเนินงานโฉนดชุมชนในท่ีดินน้ันของรฐั และใหแจงใหหนว ยงานผูรบั ผดิ ชอบดูแลที่ดนิ น้ันทราบ 8) การดําเนินงานโฉนดชมุ ชนในทด่ี นิ อน่ื นอกจากท่ีดนิ ของรฐั ชุมชนทมี่ ีความประสงคจะดาํ เนนิ งานในรปู แบบโฉนดชุมชนในท่ีดินอื่นนอกจากท่ีดินของรัฐ อาจยื่นคําขอรับการสนับสนุนตอสํานักงานฯ เพื่อเสนอคณะกรรมการพิจารณา เม่ือคณะกรรมการมีมติใหความเห็นชอบแลว ใหสํานักงานฯ สงเสริมและสนับสนุนการดําเนินงานของชุมชนดังกลาวในรูปแบบเดียวกันกับชมุ ชนที่ดําเนินงานโฉนดชุมชนในท่ีดินของรัฐ พรอมทั้งใหจัดทําโฉนดชุมชนตามแบบที่คณะกรรมการกําหนด พรอ มขอ ตกลงสนับสนุนการดําเนินงานโฉนดชุมชนใหแกชมุ ชนเพือ่ เปนหลักฐาน 9) การจดั ทําฐานขอมลู ของชมุ ชนท่ีดําเนินงานโฉนดชมุ ชน ใหสํานักงานฯ จัดทําฐานขอมูลของชุมชนที่ดําเนินงานโฉนดชุมชน และประสานงานกับหนวยงานของรัฐท่ีอนุญาตใหชุมชนใชประโยชนในที่ดินของรัฐ เพื่อรวมกันติดตามการดําเนินงานโฉนดชุมชนในแตละพ้ืนท่ีใหเปนไปตามกฎหมาย ระเบียบ ประกาศของคณะกรรมการ และเง่ือนไขการอนุญาตโดยเครงครดั หากมีปญหาใหน ําเสนอคณะกรรมการเพื่อพิจารณาแกไ ขปญ หาโดยเรว็ แผนภาพท่ี 13 สรุปและแสดงขั้นตอนการย่ืนคําขอและการออกโฉนดชุมชน

140 การปฏริ ปู กฎหมายเพอื่ สง่ เสริมประสิทธภิ าพและนวตั กรรมการบรหิ ารจดั การทรพั ยากรธรรมชาติของ อปท.140 การปฏิรปู กฎหมายเพ่อื สง เสริมประสทิ ธิภาพและนวตั กรรม การบริหารจัดการทรพั ยากรธรรมชาติของ อปท.แผนภาพท่ี 13 ขัน้ ตอนการขอออกโฉนดชุมชนชุมชนตัง้ กลมุ /สหกรณ ยนื่ คาํ ขอ สํานกั งานโฉนดชุมชน ไมน อยกวา 3 ป แจงผล สาํ นกั งานปลัด สาํ นักนายกรัฐมนตรี ใบสมัคร แบบฟอรมและเอกสารทกี่ ําหนด ไมผาน อาจมอบหมายให หลกั ฐานตา งๆ สํานักงานฯผา น คณะอนุกรรมการที่  แผนท่ีสังเขปชุมชน ตรวจสอบคําขอภายใน 60 วนั จัดต้ังขึ้น หรอื  บัญชรี ายชือ่ คณะกรรมการและ อาจขยายไดไมเกนิ 90 วนั จังหวดั หรือ ครัวเรือน หนวยงานอน่ื ๆ รวม  จาํ นวนเน้ือที่ในความครอบครอง คณะกรรมการประสานงานเพือ่ ตรวจสอบ ของแตละครวั เรือนและประเภทการ จัดใหมโี ฉนดชุมชน (ปจช.) ใชป ระโยชนท่ีดนิ อาจสอบถาม  ประวัติและรูปแบบการรวมตัวชุมชน ความเห็นของ  ขอเสนอและแผนงานบริหารจดั การ อปท. ทดี่ ิน เห็นชอบ ไมเหน็ ชอบ แจง หนวยงานรัฐผูรบั ผดิ ชอบ ดแู ลทด่ี นิ น้ันเพ่ืออนญุ าต อนุญาตแจงมติ + เหตผุ ล ตอชมุ ชน สํานกั งานฯ ออกโฉนดชุมชนชมุ ชนยืน่ ขอพิจารณาทบทวนมติ ภายใน 90 วนั นบั ตั้งแตไดรบั แจง มติทมี่ า: สถาบันศึกษานโยบายสาธารณะ มหาวทิ ยาลัยเชยี งใหม

บทท่ี 4: อำ�นาจหน้าท่ดี ้านการจดั การทรัพยากรท่ดี ินของ อปท. 141บทท่ี 4 141อํานาจหนา ทีด่ านการจดั การทรพั ยากรทีด่ นิ ของ อปท. นับจนถึงตนเดือนกรกฎาคม 2554 รัฐบาลไดออกโฉนดชุมชนไปแลว 2 ฉบับ โดยมอบใหแกสหกรณชุมชนตําบลคลองโยง อําเภอพุทธมณฑล จังหวัดนครปฐม เมื่อวันท่ี 12 กุมภาพันธ 2554ครอบคลุมท่ีดินซ่ึงเดิมเปนท่ีราชพัสดุจํานวนประมาณ 1,803 ไร และอีกฉบับมอบใหแกชุมชนบานแมอาว ตําบลนครเจดีย อําเภอปาซาง จังหวัดลําพูน ซ่ึงมีสมาชิกจํานวน 282 คน ครอบคลุมพื้นที่ 462 ไรเมื่อวันท่ี 2 มิถุนายน 2554 เปนแหงท่ีสอง นอกจากน้ี นับจนถึงวันท่ี 20 พฤษภาคม 2554 มีชุมชนท่ีคณะกรรมการไดใหความเห็นชอบในการดําเนินงานโฉนดชุมชนแลวรวม 55 แหง ในจํานวนน้ีประกอบดวยชุมชนท่ีอยูอาศัยทํากินในพ้ืนที่ปาไมซึ่งอยูในความดูแลของกระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสงิ่ แวดลอม (ทง้ั ทเ่ี ปน พ้ืนท่ปี าสงวนแหง ชาติ อทุ ยานแหง ชาติ และเขตรกั ษาพันธสุ ตั วป า ) 31 ชุมชน เปนที่นาสังเกตวา ท้ังระเบียบสํานักนายกรัฐมนตรีฯ และประกาศของคณะกรรมการฯ มิไดมองเห็นบทบาทของ อปท. ในกระบวนการตรวจสอบคําขอและหลักฐานเพื่อพิจารณาใหความเห็นชอบแกการออกโฉนดชุมชน รวมทั้งการติดตามผลการดําเนินงานโฉนดชุมชน อํานาจหนาทใี่ นเรื่องดังกลาวยังคงเปนของราชการสวนกลางและสวนภูมิภาคเปนหลัก โดยกฎหมายกําหนดเพียงใหนําความคิดเห็นของ อปท. มาประกอบการพิจารณาเทานั้น เม่ือพิจารณาถึงขอเท็จจริงท่ีวา นับต้ังแตมติคณะรัฐมนตรี 30 มิถุนายน 2541 และมติคณะรัฐมนตรี 11 พฤษภาคม 2542 เปนตนมา ยงั ไมม กี ารกาํ หนดนโยบายเพ่มิ เตมิ เพ่ือรองรบั ชมุ ชนหรอืบคุ คลทีเ่ ขาไปอยอู าศัยทํากินในพื้นทีป่ า ไมหลงั วนั ที่ 30 มถิ นุ ายน 2541 (ดบู ทท่ี 3) นโยบายโฉนดชุมชนเปนทางออกท่ีดีอันหน่ึงที่จะมาอุดชองวางและแกไขความขัดแยงเรื่องท่ีทํากินระหวางรัฐบาลกับราษฎรดงั จะเหน็ ไดวาชมุ ชนจํานวนมากกวาครึ่งหน่ึงของชุมชนท้ังหมดซึ่งไดรับความเห็นชอบเบ้ืองตนใหจัดทําโฉนดชุมชนได ลวนเปนชุมชนที่อาศัยทํากินอยูแลวในพื้นท่ีปาไม อยางไรก็ดี การเปลี่ยนแปลงรัฐบาลหลังการเลือกต้ังเม่ือวันท่ี 3 กรกฎาคม 2554 ทผ่ี า นมา ทําใหเ กิดความไมแนนอนวาอนาคตของนโยบายโฉนดชมุ ชนจะเปน เชน ไรตอไป



บทที่ 5: อำ�นาจหนา้ ท่ขี อง อปท. ในการจดั การทรพั ยากรแร่ 143 อ�ำ นาจหนา้ ท่ีของบบอททปททที่่ี 55.อาํ นาจหนา ทีข่ อง อปในทก. ใานรกจาัดรจกดั ากราทรรทัพรพั ยยาากกรแร่ การพิจารณาประเด็นเรื่องการจัดการทรัพยากรแรในที่นี้มีความหมายกวางกวา “แร” ตามพระราชบัญญัติแร กลาวคือ รวมถึงการขุดดิน ขุดตักดินลูกรัง และการขุดตักหรือดูดทรายดวย ซ่ึงมีกฎหมายทเี่ ก่ียวขอ งหลายฉบับดงั น้ี5.1 พระราชบัญญตั ิแร พ.ศ. 2510 พระราชบัญญัติแร เปนกฎหมายท่ีควบคุมการบริหารจัดการแรท่ีมีอยูตามธรรมชาติภายในประเทศ อนั ไดแ ก การสํารวจแร การทาํ เหมอื งแร การทําเหมอื งใตด นิ การประกอบธุรกิจเกี่ยวกับแร (ซื้อแร ขนแร ต้ังสถานท่ีเก็บแร การมีแรไวในครอบครอง การสงออกและนําเขาแร ฯลฯ) การเพิ่มมูลคาแร (การแตงแร และประกอบโลหกรรม) และการหาแรท่ีมิใชการทําเหมือง (ขุดหาแรรายยอย รอนแร และการขุดเจาะน้ําเกลือใตดิน) นับจนปจจุบัน มีการแกไขเพ่ิมเติมกฎหมายนี้แลว 5 คร้ัง ครั้งลาสุดเมอ่ื พ.ศ. 2545 “แร” ตามพระราชบัญญัตินี้ หมายความวา “ทรัพยากรธรณีท่ีเปนอนินทรียวัตถุ มีสวนประกอบทางเคมีกับลักษณะทางฟสิกสแนนอนหรือเปลี่ยนแปลงไดเล็กนอย ไมวาจะตองถลุงหรือหลอมกอนใชหรือไม และหมายความรวมตลอดถึงถานหิน หินน้ํามัน หินออน โลหะและตะกรันที่ไดจากโลหกรรมนํ้าเกลือใตดิน หินซึ่งกฎกระทรวงกําหนดเปนหินประดับ142หรือหินอุตสาหกรรม143 และดินหรือทรายซึ่งกฎกระทรวงกําหนดเปนดินอุตสาหกรรม144หรือทรายอุตสาหกรรม145 แตท้ังนี้ไมรวมถึงน้ําเกลือสินเธาว142 กฎกระทรวง กําหนดใหหินเปนหินประดับหรือหินอุตสาหกรรม และดินหรือทรายเปนดินอุตสาหกรรมหรือทรายอุตสาหกรรมพ.ศ. 2550 ไดก ําหนดใหหินดังตอ ไปนที้ ่สี ามารถทําเปน แผนหรือรปู ทรงอ่ืนใดเพือ่ การประดับหรือตกแตงไดเปนหินประดับ (1) หินกรวดมน(2) หนิ กรวดเหล่ียม (3) หินแกรนิต (4) หินชนวน (5) หินทราเวอรทีน (6) หินทราย (7) หินนาคกระสวย (8) หินไนส (9) หินบะซอลต (10)หินปูน143 ไดแก หินชนิดอื่นนอกจากหินประดับ หรือหินประดับซ่ึงมีปริมาณสํารองเพียงพอตามที่อธิบดีประกาศกําหนด หรือซึ่งมีคุณภาพไมเหมาะสมทจ่ี ะทาํ เปน หินประดับ144 กฎกระทรวง กําหนดใหหินเปนหินประดับหรือหินอุตสาหกรรม และดินหรือทรายเปนดินอุตสาหกรรมหรือทรายอุตสาหกรรม พ.ศ.2550 กําหนดใหดินดังตอไปน้ีเปนดินอุตสาหกรรม (1) ดินขาว (2) ดินซิเมนต (3) ดินทนไฟ (4) ดินเบาหรือไดอะทอไมต หรือไดอะตอมเม

144 การปฏิรูปกฎหมายเพื่อสง่ เสรมิ ประสิทธภิ าพและนวตั กรรมการบริหารจดั การทรัพยากรธรรมชาติของ อปท.144 การปฏริ ปู กฎหมายเพือ่ สงเสริมประสทิ ธภิ าพและนวัตกรรม การบริหารจดั การทรัพยากรธรรมชาตขิ อง อปท.ลูกรัง หิน ดินหรือทราย” หนวยงานผูรับผิดชอบหลักของกฎหมายแรคือ กรมอุตสาหกรรมพ้ืนฐานและการเหมืองแร (กพร.) กระทรวงอุตสาหกรรม กฎหมายใหอํานาจแกรัฐมนตรวี า กระทรวงอุตสาหกรรม อธิบดีกรมอุตสาหกรรมพ้ืนฐานและการเหมืองแร และเจาพนักงานอุตสาหกรรมแรประจําทองท่ี ในการควบคุมการดําเนินกิจกรรมตางๆ ท่ีเกย่ี วขอ งกบั แรต ามพระราชบัญญตั ินี้ อาทเิ ชน  การสํารวจแรตองไดรับอาชญาบัตรสํารวจแรจากเจาพนักงานอุตสาหกรรมแรประจําทองท่ี หรืออาชญาบตั รผูกขาดสํารวจแรห รอื อาชญาบตั รพิเศษจากรฐั มนตรีฯ  การทาํ เหมอื งตองไดร ับประทานบตั รจากรัฐมนตรฯี  การขดุ เจาะนาํ้ เกลือใตด ินตองไดร บั ใบอนุญาตจากอธิบดีหรอื ผูทอ่ี ธิบดีมอบหมาย  การมีแรไวในครอบครอง การขนแร และการแตงแรตองไดรับอนุญาตจากเจาพนักงาน อุตสาหกรรมแรป ระจําทองท่ี และ  การขุดหาแรรายยอยหรือการรอนแรตองยื่นคําขอตอนายอําเภอทองท่ีซึ่งจะสงคําขอใหเจา พนกั งานอุตสาหกรรมแรประจําทองทหี่ รอื ผทู ี่อธิบดีมอบหมายเปนผูอ นุญาต เปน ตน การทําเหมืองตามพระราชบัญญัติแรตองไดรับประทานบัตรเสียกอน ไมวาท่ีซึ่งทําเหมืองน้ันจะเปนสิทธิของบุคคลใดหรือไม1 46 ผูท่ีประสงคจะขอประทานบัตรใหยื่นคําขอตอเจาพนักงานอุตสาหกรรมแรประจําทองท่ี โดยจะขอไดเขตหน่ึงไมเกินคําขอละ 300 ไร (เวนแตการขอประทานบัตรทําเหมืองในทะเลหรือการขอประทานบัตรทําเหมืองใตดิน)147 ตามมาตรา 54 อํานาจในการออกประทานบัตรเปนของรัฐมนตรี ประทานบัตรมีอายุไมเกิน 25 ปนับแตวันออก ประทานบัตรใดมีอายุตํ่ากวา 25 ป ผูถือประทานบัตรอาจย่ืนคําขอตออายุกอนครบกําหนดไมนอยกวา 180 วันตอเจาพนักงานอุตสาหกรรมแรประจําทองท่ี และรัฐมนตรีจะตออายุประทานบัตรใหอีกก็ได แตเมื่อรวมกําหนดเวลาทั้งหมดแลวตองไมเกิน 25 ป 5.1.1 การกําหนดใหการระเบิดและยอยหินที่เปนหินอุตสาหกรรม เปนการทําเหมืองแร ภายใตพ ระราชบัญญัตแิ ร พ.ศ. 2510 สืบเน่ืองมาจากคณะรัฐมนตรีไดมีมติเม่ือวันที่ 13 มิถุนายน 2538 ใหเปล่ียนแปลงการระเบิดหินและยอยหิน ไปเปนเทคโนโลยีการทําเหมืองหิน ภายใตพระราชบัญญัติแร พ.ศ. 2510 ซ่ึงมีผลทําใหการระเบิดและยอยหินที่แตเดิมอยูในความควบคุมดูแลของกรมท่ีดินตามประมวลกฎหมายที่ดิน มาอยูภายใตการกํากับดูแลของกรมอุตสาหกรรมพ้ืนฐานและการเหมืองแร หรือ กพร. (เดิมอยูภายใตกรมทรัพยากรธรณีกอนการปฏิรูประบบราชการ) เพ่ือปฏิบัติตามมติคณะรัฐมนตรีดังกลาว กระทรวงเชียสเอิรท (5) ดินสอพอง หรือดินมารล (6) ดินเหนียวสี (7) บอลลเคลย สําหรับดินเหนียวสีตามขอ (6) ที่ใชประโยชนในงานหัตถกรรมหรอื อตุ สาหกรรมนน้ั ไมถ อื วาเปน ดนิ อุตสาหกรรม145 ตามกฎกระทรวงทีเ่ พ่งิ อาง ทรายอุตสาหกรรม ไดแก ทรายแกวหรอื ทรายซิลกิ า146 พระราชบญั ญตั แิ ร พ.ศ. 2510 มาตรา 43147 พระราชบัญญัติแร พ.ศ. 2510 มาตรา 44-45 กรณีทําเหมืองใตดิน รัฐมนตรีโดยอนุมัติของคณะรัฐมนตรีมีอํานาจกําหนดเขตเหมืองแรใหแกผขู อประทานบัตรไดไมเ กินรายละ 10,000 ไร และสําหรับเหมอื งในทะเลไดไ มเ กินรายละ 50,000 ไร

บทที่ 5: อ�ำ นาจหน้าที่ของ อปท. ในการจัดการทรัพยากรแร่ 145บทที่ 5 145อํานาจหนาทขี่ อง อปท. ในการจดั การทรพั ยากรแรอุตสาหกรรมไดตรากฎกระทรวง ฉบับที่ 77 (พ.ศ. 2539) เพ่ือกําหนดใหหินทุกชนิดท่ีไมจัดเปนหินประดบั เปน “หินอุตสาหกรรม” และใบอนญุ าตระเบิดและยอยหินตามประมวลกฎหมายท่ีดินเปนประทานบตั รตามพระราชบัญญัติแร และตองชําระคา ภาคหลวงแรตามกฎหมายวาดวยพิกัดอัตราคาภาคหลวงแรซ่งึ มีผลทาํ ใหก ารผลติ หนิ ทุกชนิดเพอ่ื การกอสรางมาอยภู ายใตพระราชบญั ญตั แิ ร ในปจจุบัน กฎกระทรวง ฉบับที่ 77 ไดถูกยกเลิกและแทนท่ีโดย กฎกระทรวง กําหนดใหหินเปนหินประดับหรือหินอุตสาหกรรม และดินหรือทรายเปนดินอุตสาหกรรมหรือทรายอุตสาหกรรม พ.ศ. 2550 กฎกระทรวงฉบับน้ียังคงหลักการเชนเดียวกันกับกฎกระทรวง ฉบับท่ี 77กลาวคือ ใหถือวาบรรดาใบอนุญาตระเบิดหินและยอยหินที่เปนหินอุตสาหกรรมซึ่งออกตามประมวลกฎหมายท่ีดินเปนประทานบัตรตามพระราชบัญญัติแร และผูรับใบอนุญาตมีหนาท่ีตองชําระคาภาคหลวงตามกฎหมายวาดวยพิกัดอัตราคาภาคหลวงแรตอไป นอกจากนี้ ยังกําหนดใหใบอนุญาตประกอบกิจการขุดหรือลอกดินเหนียวสี หรือดินซิเมนต (แตไมรวมถึงดินเหนียวสีที่ใชเพื่อประโยชนในงานหัตถกรรมและอุตสาหกรรมพ้ืนบาน) เปนประทานบัตร ซึ่งผูไดรับใบอนุญาตตองมาขึ้นทะเบียนตอเจาพนักงานอุตสาหกรรมแรประจําทองท่ี (อุตสาหกรรมจังหวัด) และมีหนาท่ีชําระคาภาคหลวงแรตามพระราชบัญญัติแรโดยอนุโลม ทั้งนี้ดวยเหตุผลวาในปจจุบัน มีการขุดดินเหนียวสีไปใชในอุตสาหกรรมเซรามิกและขุดดินซิเมนตไปใชในอุตสาหกรรมปูนซิเมนตเปนจํานวนมาก ซ่ึงมีกระบวนการผลิตเชนเดียวกับการทําเหมืองแร จึงสมควรใหมีการกํากับดูแลใหเกิดประโยชนสูงสุดและกําหนดมาตรการปองกนั ผลกระทบดานสง่ิ แวดลอ ม โดยสรุปแลวก็คือ การทําเหมืองแรภายใตพระราชบัญญัติแรในปจจุบันครอบคลุมถึงการระเบิดหินและยอยหิน รวมทั้งการขุดหรือลอกดินเหนียวสี หรือดินซีเมนต ซึ่งอยูภายใตการกํากับควบคุมของกรมอตุ สาหกรรมพื้นฐานและการเหมอื งแร และผูประกอบกิจการจะตอ งไดรับประทานบัตร 5.1.2 ระเบยี บกรมอุตสาหกรรมพนื้ ฐานและการเหมืองแรวาดวยการดําเนินการเกี่ยวกับ คําขอประทานบัตร การออกประทานบัตร การตออายุประทานบัตร และการโอน ประทานบัตร พ.ศ. 2547 ระเบียบฯ ฉบับนี้กําหนดขั้นตอนการดําเนินการตางๆ กับคําขอประทานบัตร ซึ่งประกอบดวยข้ันตอนท่ีตองทําหนังสือขอความเห็นชอบจาก อบต. หรือ เทศบาล ท่ีพ้ืนที่คําขอประทานบัตรน้ันตั้งอยูอยางไรก็ตาม ยังไมชัดเจนวา ความเห็นชอบของ อบต. หรือ เทศบาล เปนองคประกอบที่สําคัญในการออกประทานบัตรมากนอยเพียงใด และหาก อบต. หรือ เทศบาล ไมใหความเห็นชอบรัฐมนตรียังจะออกประทานบัตรใหแกผูยื่นคําขอไดหรือไม เนื่องจากศาลปกครองสูงสุดเคยมีคําพิพากษาวา ความเห็นชอบของ อบต. มใิ ชคําสั่งทางปกครอง แตเปนเพียงข้ันตอนการดําเนินการในการพิจารณาอนญุ าตหรอื ไมอนญุ าตใหด ูดทรายของผูวา ราชการจังหวัดเทาน้ัน148 แมวาคําพิพากษาดังกลาวของศาลปกครองจะเปนเร่ืองเก่ียวกับการอนุญาตใหดูดทรายของผูวาราชการจังหวัด แตก็สามารถนํามาเทียบเคียงไดก บั กรณกี ารอนุมัตปิ ระทานบตั รของรัฐมนตรีตามพระราชบญั ญตั แิ รไ ดเ ชนกนั148 คําพพิ ากษาศาลปกครองสงู สุดที่ 98/2546

146 การปฏริ ูปกฎหมายเพอื่ ส่งเสรมิ ประสิทธภิ าพและนวตั กรรมการบรหิ ารจัดการทรพั ยากรธรรมชาติของ อปท.146 การปฏริ ปู กฎหมายเพอื่ สง เสริมประสทิ ธภิ าพและนวัตกรรม การบริหารจดั การทรพั ยากรธรรมชาติของ อปท. นอกจากนี้ มีขอสังเกตวา หาก อบต. หรือ เทศบาล ใหความเห็นชอบและมีการออกประทานบัตรแลว แตตอมาปรากฏวา การทําเหมืองกอใหเกิดผลกระทบตอสิ่งแวดลอมหรือกอใหเกิดความเดือดรอนแกประชาชนในทองที่ อบต. หรือ อปท. ที่เก่ียวของจะสามารถถอนความเห็นชอบไดหรือไม เน่ืองจากระเบียบฯ น้ีมิไดกําหนดใหตองขอความเห็นชอบจาก อบต. ในขั้นตอนการตออายุประทานบัตรแตอยางใด สาระสําคัญของระเบียบฯ เฉพาะในสวนที่เก่ียวของกับหนวยงานอื่นๆ ในขั้นตอนการอนุญาตสามารถสรุปยอๆ ไดด ังนี้ 1) การดาํ เนนิ การกับคาํ ขอประทานบัตรแรท่ัวไป เมื่อมีผูย่ืนคําขอประทานบัตรการทําเหมือง ใหเจาพนักงานอุตสาหกรรมแรประจําทองที่ดาํ เนนิ การดงั น้ี  ตรวจสอบคําขอ คุณสมบัติของผูย่ืนคําขอ เอกสารหลักฐานตางๆ และจดทะเบียนคําขอ นดั หมายเพ่อื นําเจาหนาท่ีไปรงั วัดกาํ หนดเขตและไตส วนคําขอ  จัดทําประกาศการขอประทานบัตรเสนอผูวาราชการจังหวัด เพื่อสั่งการใหนายอําเภอ และกาํ นนั แหง ทอ งที่ปด ประกาศการขอประทานบัตร  ทําหนังสือขอความเห็นชอบจากองคการบริหารสวนตําบลหรือองคกรปกครอง สว นทอ งถิ่นอนื่ ทพี่ ้นื ท่คี ําขอประทานบัตรตั้งอยู  ในกรณีเปนพื้นที่ปาไม หรือพื้นท่ีที่อยูในความควบคุมดูแลของหนวยราชการอ่ืน ใหทํา หนังสือแจงรายละเอียดใหทางการปาไมทองท่ี หรือหนวยราชการท่ีควบคุมพ้ืนที่นั้น ทราบ สําหรับกรณีเปนพื้นท่ีในเขตปฏิรูปที่ดินเพ่ือเกษตรกรรม ใหแจงสํานักงานปฏิรูป ท่ดี นิ จังหวดั ทราบ รวมท้งั แจง หนวยงานศลิ ปากรประจําทองทท่ี ราบ  จดั ทําบันทกึ คําขอประทานบัตรเสนอผูวา ราชการจังหวัดเพ่ือขอความเห็นชอบในการขอ ประทานบัตร เมื่อผูวาราชการจังหวัดใหความเห็นชอบและลงนามในหนังสือสงเรื่องคํา ขอแลว ใหรวบรวมเอกสารสงกรมอุตสาหกรรมพื้นฐานและการเหมืองแร ซึ่ง รวมถึง “หนังสือความเห็นชอบของ อบต. หรือ อปท. และสําเนารายงานการ ประชุม เรื่องรับฟงการชี้แจงการขอประทานบัตรเหมืองแรท่ีผูใหญบานได ดําเนินการจัดประชุมเพ่ือรับฟงความคิดเห็นของประชาชนในหมูบานซึ่งเปน ท่ีต้ังคําขอประทานบัตร”149  เม่ือกรมไดรับคําขอประทานบัตรแลว ใหสํานักเหมืองแรและสัมปทานตรวจสอบ หลักฐานเอกสารประกอบคําขอ ซ่ึงรวมท้ังหนังสือแจงจากสํานักงานนโยบายและแผน149 ระเบยี บกรมอตุ สาหกรรมพน้ื ฐานและการเหมอื งแรวาดวยการดําเนนิ การเก่ียวกับคําขอประทานบัตร การออกประทานบัตร การตออายุประทานบัตร และการโอนประทานบัตร พ.ศ. 2547 แกไขเพ่ิมเติมโดย ระเบียบกรมอุตสาหกรรมพื้นฐานและการเหมืองแรวาดวยการดําเนนิ การเกยี่ วกับคาํ ขอประทานบัตร การออกประทานบัตร การตออายปุ ระทานบัตร และการโอนประทานบัตร (ฉบับท่ี 4) พ.ศ. 2551 ลงวนั ท่ี 22 พฤษภาคม พ.ศ. 2551

บทที่ 5: อำ�นาจหนา้ ทีข่ อง อปท. ในการจัดการทรัพยากรแร่ 147บทที่ 5 147อํานาจหนา ท่ขี อง อปท. ในการจดั การทรพั ยากรแร ทรัพยากรธรรมชาติและส่ิงแวดลอมที่ไดใหความเห็นชอบในรายงานการวิเคราะห ผลกระทบสง่ิ แวดลอม และหนงั สือแจงการอนญุ าตเขา ทาํ ประโยชนห รอื ยอู าศยั ในเขตปา สงวน (กรณีพื้นที่ตามคําขอตั้งอยูในพื้นที่ปาสงวนแหงชาติ) แลวรวบรวมนําเสนอ คณะกรรมการพิจารณาเกี่ยวกับการขออนุญาตสํารวจและทําเหมืองแรของกรม และ คณะกรรมการตามพระราชบญั ญัติแรพ ิจารณา คณะกรรมการตามพระราชบัญญัติแรมีมติเห็นควรอนุญาตหรือไมอนุญาต ประทานบัตร ในกรณีอนุญาต ใหสํานักเหมืองแรและสัมปทานแจงสํานักงาน อุตสาหกรรมจังหวัดตรวจสอบพ้ืนท่ีคําขอประทานบัตรเก่ียวกับปญหาดาน มวลชนหรือการคดั คานของราษฎร เม่อื เรียบรอยแลว ใหเสนอคําขอพรอมความเห็น ของคณะกรรมการตามพระราชบัญญัติแรไปกระทรวงอุตสาหกรรม เพ่ือใหรัฐมนตรีลง นามอนุญาตหรือไมอนญุ าตประทานบตั รตอไป เมื่อรัฐมนตรีฯ ลงนามอนญุ าตประทานบัตรแลว ใหสาํ นักเหมืองแรและสัมปทาน เสนอหนังสือใหอธิบดีลงนามถึงผูวาราชการจังหวัดแจงการอนุญาต สงประทาน บัตรใหเจาพนักงานอุตสาหกรรมแรประจําทองท่ีเพ่ือดําเนินการตอไป พรอมทั้ง ใหเ จา พนกั งานอตุ สาหกรรมแรป ระจําทองทแ่ี จง การอนุญาตประทานบัตรและสง แผนผังโครงการทําเหมืองให อบต. หรอื อปท. กรณีรัฐมนตรีฯ มีคําส่ังไมอนุญาตให สํานกั เหมอื งแรแ ละสมั ปทานเสนอหนังสอื ใหอ ธิบดีลงนามถึงผูวาราชการจงั หวัดแจงการ ไมอ นญุ าต เพอื่ ใหเ จาพนกั งานอุตสาหกรรมแรประจาํ ทองทแ่ี จง ผยู ่ืนคําขอทราบตอ ไป เมอ่ื เจา พนักงานอตุ สาหกรรมแรประจําทองท่ีไดรับหนังสือแจงการอนุญาตประทานบัตร หรือประทานบัตรชั่วคราว พรอมประทานบัตรหรือประทานบัตรชั่วคราว ใหแจงผูยื่นคํา ขอเพื่อดําเนินการสงเอกสารหรือหลักฐานตางๆ ที่เก่ียวของ ซ่ึงรวมถึงสงมอบสัญญาวา ดวยการทําเหมือง เงินสดหรือสัญญาค้ําประกันการปฏิบัติตามสัญญา และเงิน ผลประโยชนพ ิเศษเพอื่ ประโยชนแกร ฐั ตามหลกั เกณฑและแบบท่กี าํ หนดทายระเบยี บฯ2) วงเงนิ ค้ําประกันการทาํ เหมอื งตามประทานบตั รในการทําสัญญาวาดวยการทําเหมืองตามประทานบัตรหรือประทานบัตรช่ัวคราว ผูรับประทานบัตรจะตองวางหลักประกันเปนเงินสด หรือหนังสือค้ําประกันของธนาคารหรือสถาบันการเงิน เพ่ือเปนประกนั การปฏิบัติตามสญั ญา วงเงนิ คา้ํ ประกันข้นึ อยูกับวธิ ีการทําเหมอื งดังน้ี2.1) วิธีเหมอื งสบู และวิธเี หมืองฉีด วงเงนิ คา้ํ ประกนั 150,000 บาท2.2) วธิ เี หมอื งแลน วงเงินค้าํ ประกัน 40,000 บาท2.3) วธิ ีเหมอื งหาบ วงเงนิ คํ้าประกัน 200,000 บาท2.4) วิธเี หมืองเรอื ขดุ วงเงนิ ค้ําประกัน 1,000,000 บาท2.5) วิธีเหมืองสูบ วงเงนิ คํ้าประกนั 200,000 บาท2.6) วธิ เี หมอื งอโุ มงค วงเงินคาํ้ ประกนั 200,000 บาท

148 การปฏิรูปกฎหมายเพื่อสง่ เสริมประสิทธิภาพและนวตั กรรมการบรหิ ารจดั การทรพั ยากรธรรมชาติของ อปท.148 การปฏริ ูปกฎหมายเพอ่ื สง เสรมิ ประสิทธภิ าพและนวตั กรรม การบรหิ ารจดั การทรัพยากรธรรมชาติของ อปท.2.7) วิธีเหมอื งเจาะงนั วงเงนิ ค้ําประกัน 30,000 บาท2.8) วธิ เี หมอื งละลายแร วงเงนิ คา้ํ ประกัน 100,000 บาท 3) การตอ อายปุ ระทานบัตร เม่ือมีผูยื่นคําขอตออายุประทานบัตร ใหเจาพนักงานอุตสาหกรรมแรประจําทองท่ีดําเนินการดังนี้  ตรวจสอบเอกสาร ตรวจสอบวายื่นคาํ ขอตออายุตามกําหนดระยะเวลา และอายุประทาน บัตรรวมแลว ไมเ กนิ 25 ป แลวใหรบั จดทะเบียนคําขอ  แจง ไปทีก่ รมหรือสํานกั งานอตุ สาหกรรมพื้นฐานและการเหมืองแรเ ขตแลว แตกรณเี พ่อื ตรวจสอบพ้ืนท่ีและจัดทําขอมูลเก่ียวกับความเหมาะสมของโครงการ และใหแจงผลให เจา พนักงานอตุ สาหกรรมแรประจาํ ทองท่ที ราบ  เมื่อไดดําเนินการตามขั้นตอนตางๆ แลว ใหจัดทําบันทึกคําขอตออายุประทานบัตร เสนอผวู าราชการจงั หวัดเพ่ือขอความเหน็ ชอบ  เม่ือผูวาฯ ใหความเห็นชอบและลงนามในหนังสือแลว ใหสงคําขอและรวบรวมเอกสาร สงใหกรม ซึ่งรวมถึงหนังสืออนุญาตของสวนราชการท่ีเก่ียวของในกรณีที่พื้นท่ีคําขอตอ อายปุ ระทานบัตรอยใู นความควบคุมดแู ลของหนวยราชการนัน้  เม่ือกรมไดรับคําขอประทานบัตรแลว ใหสํานักเหมืองแรและสัมปทานตรวจสอบ หลักฐานเอกสารประกอบคําขอ และ เม่ือไดรับแจงผลการพิจารณาใหเขาทําประโยชน หรือยูอาศัยในเขตปาสงวน (กรณีพื้นที่ตามคําขอต้ังอยูในพ้ืนที่ปาสงวนแหงชาติ) แลว รวบรวมนําเสนอคณะกรรมการพิจารณาเกี่ยวกับการขออนุญาตสํารวจและทําเหมืองแร ของกรม และคณะกรรมการตามพระราชบัญญตั แิ รพ จิ ารณา  คณะกรรมการตามพระราชบัญญัติแรมีมติเห็นควรอนุญาตหรือปฏิเสธการตออายุ ประทานบัตร ในกรณีอนุญาต ใหสํานักเหมืองแรและสัมปทานดําเนินการเสนอคําขอ พรอมความเห็นของคณะกรรมการตามพระราชบัญญัติแรไปกระทรวงอุตสาหกรรม เพ่อื ใหร ัฐมนตรีฯ อนญุ าตหรือปฏิเสธการตออายุประทานบัตรตอไป  เมื่อรัฐมนตรีฯ อนุญาตประทานบัตรแลว ใหสํานักเหมืองแรและสัมปทานเสนอเรื่องให อธิบดีลงนามสลักหลังการอนุญาตใหตออายุประทานบัตร พรอมทั้งลงนามในหนังสือถึง ผูวาราชการจังหวัดแจงการอนุญาต สงประทานบัตรใหเจาพนักงานอุตสาหกรรมแร ประจําทองท่ีเพ่ือดําเนินการตอไป พรอมทั้งใหเจาพนักงานอุตสาหกรรมแรประจํา ทองท่ีแจงการอนุญาตใหตออายุประทานบัตรและสงแผนผังโครงการทําเหมือง ให อบต. หรือ อปท. กรณีรัฐมนตรีฯ มีคําส่ังปฏิเสธการตออายุประทานบัตร ใหสํานัก เหมืองแรและสัมปทานเสนอเรื่องใหอธิบดีลงนามถึงผูวาราชการจังหวัดแจงการปฏิเสธ เพอ่ื ใหเ จา พนกั งานอตุ สาหกรรมแรประจําทอ งท่แี จงผยู น่ื คําขอทราบตอไป

บทท่ี 5: อ�ำ นาจหนา้ ที่ของ อปท. ในการจดั การทรพั ยากรแร่ 149บทที่ 5 149อาํ นาจหนาท่ขี อง อปท. ในการจัดการทรพั ยากรแร ฉะนัน้ แมวาพระราชบญั ญัติแรจะมิไดกําหนดเรื่องการมีสวนรวมของ อปท. ในกระบวนการออกอาชญาบัตร ประทานบัตร หรือใบอนุญาตสําหรับกิจการตางๆ ตามพระราชบัญญัติแร แตนับจากพ.ศ. 2547 เปนตนมา ระเบียบฯ วาดวยขั้นตอนดําเนินการกับคําขอประทานบัตรและการออกประทานบัตรท่ีออกโดย กพร. ก็ไดกําหนดใหมีข้ันตอนที่ตองขอความเห็นชอบจาก อบต. หรือ อปท. อื่นท่ีพ้ืนท่ีคําขอประทานบัตรต้ังอยู (แผนภาพที่ 14) อยางไรก็ดี เนื่องจากขอกําหนดนี้อยูในรูปของระเบียบฯ ซ่ึงเปนแนวทางปฏิบัติของฝายบริหาร จึงยังไมชัดเจนวาความเห็นชอบหรือไมเห็นชอบของ อบต. หรืออปท. จะมีผลมากนอยเพียงใดตอการตัดสินใจอนุญาตหรือไมอนุญาตการออกประทานบัตร ดังไดกลาวมาแลววา เคยมีคาํ พิพากษาของศาลปกครองสงู สดุ ท่ีวินิจฉัยวา ความเห็นชอบหรือไมเห็นชอบของ อปท.ไมถือวาเปนคําสั่งทางปกครอง แตเปนเพียงขั้นตอนดําเนินการเทานั้น นอกจากนี้ เปนที่นาสังเกตวาระเบียบฯ น้ียังไมไดกําหนดเรื่องการมีสวนรวมหรือการขอความเห็นชอบจาก อปท. ในกรณที ่ีมีการขออนุญาตตออายปุ ระทานบัตรอีกดว ย อยางไรก็ดี ในทางปฏิบัติ เปนการยากที่ กพร. จะออกประทานบัตรการทําแรในกรณีท่ี อปท.ไมใหความเห็นชอบ เน่ืองจากอาจตองประสบกับปญหาดานมวลชน ความเปนหน่ึงเดียวของ อปท. กับราษฎรในพ้ืนท่ีซ่ึงอาจไดรับผลกระทบจากการประกอบกิจการแรจึงเปนเรื่องที่สําคัญอยางย่ิง มิเชนน้ันการใหความเห็นชอบหรือไมใหความเห็นชอบของ อปท. กับคําขอประทานบัตรอาจกลายเปนชนวนท่ีสรางความขดั แยง ระหวางกลุม ตางๆ ในชุมชน และระหวาง อปท. กบั ชุมชนเสียเอง

150 การปฏิรูปกฎหมายเพ่ือสง่ เสริมประสทิ ธิภาพและนวตั กรรมการบริหารจดั การทรพั ยากรธรรมชาตขิ อง อปท.150 การปฏริ ปู กฎหมายเพอ่ื สง เสรมิ ประสิทธิภาพและนวัตกรรม การบริหารจัดการทรัพยากรธรรมชาติของ อปท.แผนภาพที่ 14 ข้นั ตอนดาํ เนินการอนุญาตประทานบตั ร ผูย่นื คาํ ขอ (พรอมเอกสาร)ประกอบคาํ ขอ 2. สว นราชการอนื่ 1. สอจ. 2. ผูข อ  รับคําขอ  ทํารายงานวิเคราะห กรมปาไมพ จิ ารณาอนุญาตการใชพนื้ ที่  รงั วดั  ทําแผนที่ ผลกระทบสงิ่ แวดลอม พื้นท่ีอยใู นความดแู ลของหนวยราชการ อ่นื ๆ 2. ผขู อ สาํ นกั งานนโยบายและแผน  ทาํ แผนผังโครงการฯ ทรัพยากรธรรมชาตแิ ละ พน้ื ที่กรรมสทิ ธิ์ของบคุ คลอื่น  ทํารายงานธรณีวิทยาฯ องคก ารบริหารสว นตาํ บลใหความ สิ่งแวดลอ ม 3. สอจ. เหน็ ชอบรายงาน เหน็ ชอบ  เสนอผวู า ฯ ใหค วามเห็นชอบ อาํ เภอและกํานันทอ งท่ปี ด ประกาศคําขอ  รวบรวมเอกสารสง กพร. EIA 4. สาํ นักการอนุญาต กพร.  รวบรวม ตรวจสอบเอกสาร 5. คณะ กก. พิจารณาเกยี่ วกับ การขอสิทธฯิ กพร.  พิจารณา 6. คณะ กก. ตาม พ.ร.บ.แร  พิจารณา  เสนอความเหน็ 7. สอจ.  ตรวจสอบเกี่ยวกับปญหาดานมวลชน 8. รฐั มนตรวี าการ กระทรวงอุตสาหกรรม  อนุญาตหมายเหตุ: สอจ. ยอ จาก สํานกั งานอตุ สาหกรรมจงั หวดั กพร. ยอ จาก กรมอตุ สาหกรรมพน้ื ฐานและการเหมืองแรท่มี า: กระทรวงอตุ สาหกรรม (http://www.industry.go.th/ops/pio/nakhonratchasima/Lists/rule/Attachments/.pdf)

บทท่ี 5: อ�ำ นาจหน้าทีข่ อง อปท. ในการจัดการทรัพยากรแร่ 151บทที่ 5 151อํานาจหนาทขี่ อง อปท. ในการจดั การทรัพยากรแร 5.1.3 การมอบอํานาจใหผูวาราชการจังหวัดปฏิบัติราชการแทนอธิบดีกรมอุตสาหกรรม พน้ื ฐานและการเหมอื งแร เพื่อใหเปนไปตามนโยบายของรัฐเรื่องระบบการบริหารงานจังหวัดแบบบูรณาการและอํานายความสะดวกดานการใหบริการประชาชน อธิบดีกรมอุตสาหกรรมพื้นฐานและการเหมืองแรจึงมี คําส่ังกรมอุตสาหกรรมพื้นฐานและการเหมืองแร ที่ 222/2546 เรื่องการมอบอํานาจใหผูวาราชการจังหวัดปฏิบัติราชการแทน ลงวันที่ 4 พฤศจิกายน พ.ศ. 2546 ตามคําส่ังนี้ อธิบดีกรมอุตสาหกรรมพื้นฐานและการเหมืองแรมอบอํานาจใหผูวาราชการจังหวัดทุกจังหวัดปฏิบัติราชการแทนในเรื่องการส่ังการ การอนุญาต การปฏิบัติราชการ รวมท้ังส้ิน 13 รายการ และมอบหมายใหปฏิบัติหนาที่เจาพนักงานอุตสาหกรรมแรประจําทองที่รวม 54 รายการ ตามบัญชีการมอบอํานาจตามพระราชบัญญัติแรพ.ศ. 2510 แนบทายคําส่ัง รวมทั้งใหผูวาราชการจังหวัดทุกจังหวัดดําเนินคดีแพงและคดีปกครองตามพระราชบญั ญตั แิ ร พ.ศ. 2510 ลกั ษณะงานทีม่ อบหมายมีอาทิเชน  ออกใบอนุญาตใหผูถือประทานบตั รขายแรซึง่ เปน ผลพลอยไดจากการทําเหมอื ง  เพิกถอนใบอนุญาตการซื้อแร การขายแร การเก็บแร แตงแร และประกอบโลหกรรม150 เม่ือ ปรากฏวามีการฝาฝนพระราชบัญญัติแร หรือเง่ือนไขในใบอนุญาตหรือมีเหตุอันกระทบถึง ความปลอดภยั หรอื ความผาสกุ ของประชาชน  ใหความเห็นชอบเขตโลหกรรมของบุคคลอ่ืนท่ีผูถือประทานบัตรชั่วคราว ผูถือประทานบัตร หรอื ผูรับใบอนุญาตซือ้ แรท ซ่ี ้ือแรจากผรู ับใบอนุญาตรอนแร ขนแร ไปแตงในเขตดังกลา ว  อนุญาตเปนหนังสือใหผใู ดมแี รไ วใ นครอบครอง หรือขนแรไดเ ปนกรณพี ิเศษเฉพาะราย  ออกใบอนุญาตปลูกสรางอาคารเก่ียวกบั การทําเหมือง  ออกใบอนุญาตใหท าํ เหมอื งใกลท างหลวง หรือทางนํา้ สาธารณะ  ออกใบอนุญาตใหทดนํ้า หรือชักน้ําจากทางนํ้าสาธารณะ ไมวาจะอยูภายในหรือภายนอก เขตเหมืองแร  ส่ังใหเปลี่ยนแปลง หรือแกไข หรือ หยุดการทําเหมืองหรือแตงแร เมื่อเห็นวาการทําเหมือง หรอื การแตง แรด ังกลา วจะเปน อนั ตรายแกบคุ คล สัตว พืช หรือทรัพยสนิ  สง่ั เปน หนังสือกําหนดท่ดี ินที่ไมไ ดใ ชทาํ เหมอื งแลว ใหทําเปนอยางอืน่ โดยไมตองถมขุมหลุม หรอื ปลอ ง หรอื ทาํ ใหเ ปนไปตามเดมิ  ออกใบอนญุ าตใหน าํ มลู แร หรือมูลดินทรายออกจากเขตเหมอื งแร  รบั คําขออนญุ าตและออกใบอนุญาตขดุ หาแรรายยอ ย หรือรอ นแร  รบั คําขอและออกใบอนุญาตเจาะนํ้าเกลอื ใตด ิน150 “โลหกรรม” ตามพระราชบัญญัติแร หมายถึง การถลุงแรหรือการทําแรใหเปนโลหะดวยวิธีอื่นใด และหมายความรวมตลอดถึงการทําโลหะใหบริสุทธิ์ การผสมโลหะ การผลิตโลหะสําเร็จรูปหรอื กงึ สาํ เร็จรปู ชนิดตางๆ โดยวธิ ีหลอม หลอ รดี หรอื วธิ อี ื่นใด

152 การปฏิรปู กฎหมายเพื่อสง่ เสริมประสทิ ธภิ าพและนวัตกรรมการบรหิ ารจดั การทรัพยากรธรรมชาตขิ อง อปท.152 การปฏิรูปกฎหมายเพือ่ สง เสรมิ ประสทิ ธภิ าพและนวตั กรรม การบรหิ ารจดั การทรัพยากรธรรมชาตขิ อง อปท.  ส่ังใหเปลี่ยนแปลงแกไข หรือหยุดการกระทํา ในกรณีท่ีเห็นวาการดําเนินการของผูรับ ใบอนญุ าตอาจเปนอันตรายแกบุคคล สตั ว พืช หรอื ทรพั ยส นิ  รบั เงินประกนั หรือหนงั สือคา้ํ ประกันการชําระคา ภาคหลวงแร นอกจากผูวาราชการจังหวัดซึ่งไดรับมอบอํานาจใหปฏิบัติราชการแทนอธิบดีกรมอุตสาหกรรมพื้นฐานและการเหมืองแร และไดรับมอบหมายใหปฏิบัติหนาที่เจาพนักงานอุตสาหกรรมแรประจําทองท่ีแลว อธิบดีฯ ยังไดมอบหมายใหอุตสาหกรรมจังหวัดปฏิบัติหนาท่ีเจาพนักงานอุตสาหกรรมแรประจําทองที่ เฉพาะในสวนที่กําหนดใหเปนอํานาจหนาท่ีของเจาพนักงานอุตสาหกรรมแรประจําทองท่ีภายในเขตท่ีรับผิดชอบอีกดวย151 จึงอาจกลาวไดวา นอกเหนือไปจากการออกประทานบัตรซึ่งเปนอํานาจของรัฐมนตรีวาการกระทรวงอุตสาหกรรมแลว การออกใบอนุญาตและควบคุมกิจการตางๆ ตามพระราชบัญญัติแรในเขตพ้ืนท่ีความรับผิดชอบของแตละจังหวัดเปนอํานาจหนาที่ของผูวาราชการจังหวัด สําหรับ อปท. น้ัน มีเพียงอํานาจหนาที่ในการติดตามและตรวจสอบดานสิ่งแวดลอมและมลพิษที่เกิดจากการทําเหมืองแรและการใหค วามเหน็ ประกอบการพจิ ารณาอนุญาตคาํ ขอประทานบัตร ดงั จะกลาวในหัวขอ ตอ ไป 5.1.4 การชาํ ระคา ภาคหลวงแรแ ละการจดั สรรคา ภาคหลวงใหแ ก อปท. มาตรา 104 แหงพระราชบัญญัติแร กําหนดใหผูถือประทานบัตรช่ัวคราว ผูถือประทานบัตรผูรับใบอนุญาตซื้อแร ผูครอบครองแรอื่นที่ไดจากการแตงแร152 หรือผูประกอบโลหกรรม153 ตองชําระคา ภาคหลวงแรต ามกฎหมายวาดวยพกิ ดั อัตราคา ภาคหลวง ตามมาตรา 23 (12) ประกอบกบั มาตรา 24 (8) แหงพระราชบัญญัตกิ ําหนดแผนและขั้นตอนการกระจายอํานาจใหแกองคกรปกครองสวนทองถิ่น พ.ศ. 2542 คาภาคหลวงแรตามกฎหมายวาดวยแรหลงั จากหกั สงเปน รายไดของรฐั ในอัตรารอ ยละ 40 แลว ใหจ ดั สรรให อปท. ตามสัดสว นดังตอ ไปน้ี 1) อบต. หรือ เทศบาล ท่ีมีพ้ืนท่ีครอบคลุมพ้ืนที่ตามประทานบัตร ใหไดรับการจัดสรรในอัตรา รอยละ 20 ของเงนิ คา ภาคหลวงทีจ่ ัดเก็บไดภายในเขต 2) อบต. และ เทศบาลอื่นที่อยูภายในจังหวัดที่มีพื้นที่ครอบคลุมพื้นที่ตามประทานบัตร ให ไดรบั การจัดสรรในอตั รารอยละ 10 ของเงนิ คาภาคหลวงแรท จ่ี ัดเกบ็ ไดภายในเขต 3) อบต. และ เทศบาล ในจังหวัดอ่ืน ใหไดรับการจัดสรรในอัตรารอยละ 10 ของเงิน คา ภาคหลวงแรท ี่จดั เกบ็ ไดภายในเขต151 คําส่ังกรมอุตสาหกรรมพ้ืนฐานและการเหมืองแร ที่ 116/2553 เรื่อง มอบหมายใหอุตสาหกรรมจังหวัดปฏิบัติหนาที่เจาพนักงานอุตสาหกรรมแรประจาํ ทอ งท่ี ลงวนั ที่ 20 สิงหาคม พ.ศ. 2553152 ตามมาตรา 4 แหง พ.ร.บ.แร พ.ศ. 2510 การแตงแร หมายถึง “การกระทําอยางใดๆ เพ่ือทําแรใหสะอาด หรือเพ่ือใหแรที่ปนกันอยูต้ังแตส องชนิดขึน้ ไปแยกออกจากกัน และหมายความรวมตลอดถึงบดแร หรือคัดขนาดแร”153 ตามมาตรา 4 แหง พ.ร.บ.แร พ.ศ. 2510 การประกอบโลหกรรม หมายถึง “การถลุงแรหรือการทําแรใหเปนโลหะดวยวิธีอื่นใด และหมายความรวมตลอดถึงการทําโลหะใหบริสุทธิ์ การผสมโลหะ การผลิตโลหะสําเร็จรูปหรือก่ึงสําเร็จรูปชนิดตางๆ โดยวิธีหลอม หลอ รีดหรอื วิธอี น่ื ใด”

บทท่ี 5: อ�ำ นาจหนา้ ท่ขี อง อปท. ในการจัดการทรพั ยากรแร่ 153บทท่ี 5 153อํานาจหนา ท่ีของ อปท. ในการจัดการทรพั ยากรแร 4) องคการบริหารสวนจังหวัด ใหไดรับการจัดสรรในอัตรารอยละ 20 ของคาภาคหลวงแรท่ี จดั เก็บไดภายในเขตองคการบริหารสว นจงั หวัดน้ัน เปนที่นาสังเกตวา อปท. เจาของพ้ืนที่ประทานบัตรไดรับการจัดสรรสวนแบงคาภาคหลวงแรในสดั สวนเพียงรอ ยละ 20 ซึง่ ถอื วา เปนสัดสว นท่ตี ํา่ มากเมื่อเทยี บกับผลกระทบดา นส่ิงแวดลอมและสุขภาพท่ีประชาชนในพื้นท่ีตองแบกรับ ทําใหเกิดคําถามวา อปท. และคนในพื้นท่ีควรจะไดรับผลตอบแทนกลับคืนมากกวาน้ีหรือไมหลังจากที่ตองเสียสละใหแกสวนรวม ยกตัวอยางเชน เทศบาลตําบลล้ี ซึ่งเปนพ้ืนที่ท่ีมีการออกประทานบัตรการทําเหมืองลิกไนต ไดรับคาภาคหลวงแรจากทุกแหลงในปที่ผานมารวมกันแลวเพียงประมาณ 1.8 ลานบาทซึ่งถือวานอยมาก เมื่อเทียบกับผลกระทบจากการเปดหนาดินเพ่อื ทําเหมอื งลกิ ไนตในพื้นท1ี่ 54 5.1.5 การจัดเก็บผลประโยชนพ เิ ศษเพ่อื ประโยชนแกรฐั มาตรา 44 บัญญัติใหผูประสงคจะขอประทานบัตรย่ืนคําขอตอเจาพนักงานอุตสาหกรรมแรประจําทองท่ี (อุตสาหกรรมจังหวัด) พรอมดวยหลักฐานที่เชื่อถือไดวาพบแรหรือมีแรชนิดที่ประสงคจะเปดการทําเหมืองอยูในเขตคําขอน้ัน และผูยื่นคําขอจะเสนอใหผลประโยชนพิเศษเพื่อประโยชนแกรัฐในกรณที ีไ่ ดร บั ประทานบตั รตามหลักเกณฑท่ีรฐั มนตรกี ําหนดดว ยก็ได อาศัยอํานาจตามมาตราน้ี กระทรวงอุตสาหกรรมไดกําหนดหลักเกณฑใหมีการจัดเก็บผลประโยชนพิเศษเพื่อประโยชนแ กรัฐในกรณีท่ผี ปู ระกอบกจิ การเหมอื งแรไ ดร ับประทานบัตรดังน1ี้ 55 1) ใหมีการจัดเก็บผลประโยชนพิเศษจากผูขอประทานบัตรที่มีคาแหลงแรท่ีทําเหมืองเกินกวา 50 ลา นบาท ในอัตรารอยละ 0.1 ของมูลคาสวนท่ีเกิน 50 ลานบาท และใหยกเวนใหสําหรับ ผูขอประทานบตั รแหลง แรทีม่ ีมลู คาตา่ํ กวาหรือเทา กบั 50 ลานบาท ในกรณที ี่มกี ารชําระงวด เดียว ใหล ดใหร อยละ 10 2) ในกรณีท่ีผอนชําระ ใหปลอดการชําระในสองปแรกนับแตไดรับประทานบัตร ท้ังนี้เพื่อ สนับสนุนการลงทุนและใหโอกาสผูประกอบการในการเตรียมการผลิตโดยไมมีการคิด ดอกเบ้ียในชวงเวลาดังกลาว และใหผอนชําระเปนรายปเทาๆ กันเปนระยะเวลาไมเกนิ 10 ป หรือภายในอายุประทานบัตรหากมีอายุประทานบัตรต่ํากวา 10 ป โดยคิดอัตราดอกเบ้ีย รอยละ 6.5 ซึ่งเปนอัตราดอกเบ้ียขั้นต่ํา (Minimum lending rate: MLR) และหากตอไป MLR มีการเปลี่ยนแปลงเกินกวารอยละ 2 ก็ใหปรับอัตราดอกเบ้ียใหมใหเทากับ MLR ในขณะน้นั ดว ย154 ขอมูลจากการสัมภาษณคุณวิชัย ภักดี นายกเทศมนตรีเทศบาลตําบลล้ี จังหวัดลําพูน และ คุณวิชัย วงศบุญมา หัวหนาสํานักงานปลัดเทศบาลตาํ บลล้ี เม่อื วนั ท่ี 20 เมษายน พ.ศ. 2555155 หนังสือกรมทรัพยากรธรณี ที่ อก 0313/1564 ถึง ปลัดกระทรวงอุตสาหกรรม เร่ือง หลักเกณฑการจัดเก็บผลประโยชนพิเศษเพื่อประโยชนแกร ฐั ลงวนั ที่ 24 ตลุ าคม 2543

154 การปฏิรูปกฎหมายเพ่อื สง่ เสริมประสิทธิภาพและนวัตกรรมการบริหารจดั การทรัพยากรธรรมชาตขิ อง อปท.154 การปฏริ ปู กฎหมายเพ่ือสงเสรมิ ประสทิ ธภิ าพและนวัตกรรม การบรหิ ารจดั การทรพั ยากรธรรมชาติของ อปท. 5.1.6 การกํากับดแู ลดานสิ่งแวดลอ มและมลพษิ ที่เกิดจากการทําเหมอื งแร พระราชบัญญัติแรมีบทบัญญัติที่ควบคุมการปลอยมลพิษจากการทําเหมืองแร บทบัญญัติท่ีสาํ คญั ไดแ ก มาตรา 67-70 ซ่งึ สรุปสาระสําคญั ไดดงั น้ี  มาตรา 67 หามมิใหผูถือประทานบัตรปลอยน้ําขุนขนหรือมูลดินทรายอันเกิดจากการทํา เหมืองออกนอกเขตเหมืองแร เวนแตนํ้าน้ันจะมีความขุนขนหรือมูลดินทรายไมเกินอัตราที่ กําหนดในกฎกระทรวง  มาตรา 68 แมวา ไดป ฏบิ ตั ิตามมาตรา 67 แลว ผูถือประทานบัตรจะตองจัดการปองกันมิให นํ้าขุนขนหรือมูลดินทรายน้ันไปทําใหทางน้ําสาธารณะตื้นเขินหรือเสื่อมประโยชนแกการใช ทางน้าํ น้ัน  มาตรา 69 ในการทําเหมืองแรหรือแตงแร หามมิใหผูถือประทานบัตรกระทําหรือละเวน กระทําการใดอันนาจะเปนเหตุใหแรที่มีพิษ หรือส่ิงอื่นท่ีมีพิษ กอใหเกิดอันตรายแกบุคคล สตั ว พชื หรอื ทรพั ยสนิ  มาตรา 70 พนกั งานเจา หนาที่มอี าํ นาจเขา ไปในเขตเหมอื งแรเพ่อื ตรวจการทําเหมืองไดทุก เวลา ใหผ คู รอบครองเขตเหมืองแรนั้นอํานวยความสะดวกตามควรแกกรณี และใหพนักงาน เจา หนาท่ีมีอํานาจสั่งเปนหนังสือแกผูถือประทานบัตร ใหจัดการปองกันอันตรายอันอาจเกิด จากการทาํ เหมอื งหรือแตงแรไ ด  มาตรา 71 ในกรณีท่ีเจาพนักงานอุตสาหกรรมแรประจําทองที่เห็นวาการทําเหมืองแรจะ เปนอันตรายแกบุคคล สัตว พืช หรือทรัพยสิน ใหมีอํานาจสั่งเปนหนังสือแกผูถือประทาน บัตรใหเปลี่ยนแปลงหรือแกไขวิธีการทําเหมืองหรือแตงแรตามที่เห็นวาจําเปนเพื่อปองกัน อันตรายน้ันได และมีอํานาจส่ังเปนหนังสือใหหยุดการทําเหมืองหรือแตงแรเสียทั้งสิ้น หรือ สว นหน่ึงสวนใดไดตามทเี่ หน็ สมควร ทั้งนี้ กพร. ไดถายโอนภารกิจบางสวนดานการติดตามและตรวจสอบปญหาสิ่งแวดลอมและมลพษิ ท่ปี ลอ ยออกมาจากการทาํ เหมืองแรต ามมาตรา 70 ใหแ ก อปท. ดงั จะกลา วตอ ไป5.2 การถายโอนภารกจิ ตามพระราชบญั ญัติแรใ หแก อปท. เพื่อให อปท. สามารถปฏิบัติภารกิจดานการติดตามผลกระทบดานสิ่งแวดลอมท่ีเกิดจากการประกอบกิจการเหมืองแรได รัฐมนตรีวาการกระทรวงอุตสาหกรรมไดออก คําสั่งกระทรวงอุตสาหกรรม ท่ี 127/2547 เรื่อง แตงตั้งพนักงานเจาหนาที่ตามพระราชบัญญัติแร พ.ศ. 2510 ลงวันที่ 17 พฤษภาคม พ.ศ. 2547 แตงต้ังใหผูดํารงตําแหนงตอไปนี้เปนพนักงานเจาหนาที่ตามพระราชบัญญตั ิแร คือ 1) เทศบาล 1.1) นายกเทศมนตรี 1.2) ปลัดเทศบาล

บทที่ 5: อ�ำ นาจหน้าทขี่ อง อปท. ในการจดั การทรพั ยากรแร่ 155บทที่ 5 155อํานาจหนาท่ีของ อปท. ในการจดั การทรพั ยากรแร 1.3) ผูอ ํานวยการสํานักหรือกองการสาธารณสุขและสง่ิ แวดลอ ม 2) องคก ารบริหารสวนตาํ บล 2.1) นายกองคการบริหารสวนตําบล 2.2) ปลัดองคการบรหิ ารสว นตาํ บล 2.3) ผูอํานวยการกองหรือหวั หนา สว นสาธารณสขุ และส่งิ แวดลอม ตามคําสั่งดังกลาว พนักงานเจาหนาที่ดังกลาวมาขางตนมีอํานาจและหนาท่ีปฏิบัติตามมาตรา 70 แหงพระราชบัญญัติแร พ.ศ. 2510 เฉพาะในเขตทองท่ีซ่ึงอยูในอํานาจหนาท่ีของตนโดยใหมีหนาท่ีเฉพาะการตรวจสอบการปฏิบัติตามมาตรการปองกันและแกไขผลกระทบสิ่งแวดลอมในการทําเหมืองแร และการใหความเห็น คําแนะนํา และการรายงานขอเท็จจริงเก่ียวกับปญหาการรองเรียนจากการทําเหมืองแร โดยปฏิบัติตามคูมือวิธีการปฏิบัติงานตามท่ีกาํ หนดไวใ นเรอื่ งดงั กลาว โดยสาระของคําสั่งแตงตั้งดังกลาว อปท. จึงมีอํานาจหนาท่ีเฉพาะบางสวนตามมาตรา 70กลาวคือ มีอํานาจเขาไปในเขตเหมืองแรเพ่ือตรวจการทําเหมืองไดทุกเวลา แตไมมีอํานาจออกคําสั่งเปนหนังสือใหผูถือประทานบัตรจัดการปองกันอันตรายอันอาจเกิดจากการทําเหมืองแรหรือแตงแรได ทั้งนี้เนื่องจาก กพร. มีความเห็นวา การออกคําสั่งใหผูถือประทานบัตรกระทําการปองกันอันตรายอันอาจเกิดจากการทําเหมืองแรจะตองอาศัยความรูทางเทคนิคและทางวิชาการ ซึ่งในปจจบุ ัน อปท. สว นใหญยังไมมีความพรอมในดานนี้ ในดานการถายโอนภารกิจ นับตั้งแตเดือนตุลาคม 2546 เปนตนมา กพร. ไดถายโอนภารกิจ 2ดา นใหแก อปท. คือ  การติดตามและตรวจสอบดานสงิ่ แวดลอมและมลพิษทเ่ี กดิ จากการทาํ เหมอื งแร ประกอบดว ยภารกิจ 3 ประการ คือ 1) การตรวจสอบผูทําเหมืองแรใหปฏิบัติตามมาตรการปองกันและแกไขผลกระทบตอ ส่ิงแวดลอม โดย กพร. ฝกอบรมพนักงานเจาหนาที่ของ อปท. ใหมีความรูความเขาใจ ในการปฏบิ ัตติ ามคมู อื ท่ี กพร. จัดทําขน้ึ ซึง่ มแี นวทางดาํ เนินการดงั นี้  อปท. ดําเนินการตรวจสอบและแจงผลการตรวจสอบตามแบบรายงานท่ี กพร. กาํ หนด พรอ มขอ เสนอแนะตอเจาพนักงานอุตสาหกรรมแรประจําทองท่ี (สํานักงาน อตุ สาหกรรมจงั หวดั ) ทราบภายใน 15 วนั หลงั จากวนั ทไ่ี ดด ําเนินการตรวจสอบ  การตรวจสอบใหด ําเนินการแปลงละ 3 ครั้ง/ป ครั้งที่ 1 รายงานภายใน 30 เมษายน ครั้งท่ี 2 ภายใน 30 สิงหาคม และครั้งที่ 3 ภายใน 30 ธันวาคม  ในกรณีที่มีปญหาและอุปสรรคในการดําเนินงาน ใหรายงานปญหาและอุปสรรคให เจาพนกั งานอตุ สาหกรรมแรท ราบดว ย

156 การปฏิรปู กฎหมายเพื่อสง่ เสรมิ ประสทิ ธภิ าพและนวตั กรรมการบรหิ ารจัดการทรพั ยากรธรรมชาตขิ อง อปท.156 การปฏริ ปู กฎหมายเพ่อื สง เสริมประสิทธิภาพและนวตั กรรม การบรหิ ารจัดการทรัพยากรธรรมชาตขิ อง อปท. 2) ติดตามเฝาระวังคุณภาพส่ิงแวดลอม โดย กพร. ฝกอบรมพนักงานเจาหนาท่ีของ อปท. ใหมีความรูความเขาใจในการปฏิบัติตามคูมือที่ กพร. จัดทําข้ึน ซ่ึงกําหนดแนวทาง ปฏบิ ัตดิ ังนี้  อปท. ดําเนินการตรวจสอบตามแบบรายงานขอมูลการเปลี่ยนแปลงสภาพการใช ท่ีดินโดยรอบเขตประทานบัตรตามที่ กพร. กําหนด และสงใหเจาพนักงาน อุตสาหกรรมแรประจําทองที่ทราบปละ 1 คร้ัง โดยใหสงรายงานภายในวันที่ 15 มกราคม ของทกุ ป  อปท. สงรายงานการเฝาระวังคุณภาพสิ่งแวดลอมในชุมชนที่มีการทําเหมืองแรตาม แบบที่ กพร. กําหนด เชน ปญ หาการฟุงกระจายของฝุนละออง ผลกระทบจากเสียง ความส่ันสะเทือน น้ําทิ้ง และการขนสงแร ฯลฯ แลวสงรายงานใหเจาพนักงาน อุตสาหกรรมแรประจําทองท่ีทราบทุก 3 เดือน ครั้งที่ 1 ภายใน 15 เมษายน คร้ังที่ 2 ภายใน 15 กรกฎาคม ครั้งที่ 3 ภายใน 15 ตุลาคม และครั้งที่ 4 ภายใน 15 มกราคม  ในกรณีท่ีมีปญหาและอุปสรรคในการดําเนินงาน ใหรายงานความเห็นและ ขอ เสนอแนะใหเ จาพนักงานอตุ สาหกรรมแรประจาํ ทองทีท่ ราบดว ย 3) การดําเนินโครงการปองกันแกไขปญหาส่ิงแวดลอมและโครงการฟนฟูพื้นท่ีท่ีทําเหมือง แรแลว โดย อปท. สามารถต้ังงบประมาณไดเอง และมี กพร. เปน ผใู หคาํ ปรึกษา  การมีสวนรวมในกระบวนการอนุญาตประทานบัตรเหมืองแร และการใหความคิดเห็น รวมทงั้ รายงานขอเท็จจริงเก่ยี วกบั ปญ หาการรอ งเรยี นจากการทาํ เหมอื งแร ประกอบดว ยภารกิจ 2 ประการ คอื 1) การใหความเห็นประกอบการพิจารณาอนุญาตประทานบัตร โดย กพร. ฝกอบรม พนักงานเจาหนาท่ีของ อปท. ใหมีความรูความเขาใจในการปฏิบัติตามคูมือท่ี กพร. จัดทําขนึ้ ซงึ่ กําหนดแนวปฏิบัตไิ วด งั น้ี  เม่ือ อปท. รับเรื่องการแจงการขอประทานบัตร ใหสงเรื่องใหผูใหญบานซึ่งเปนท่ีตั้ง คําขอประทานบัตรภายใน 7 วัน  ใหผูใหญบานจัดประชุมเพื่อรับฟงการช้ีแจงการดําเนินโครงการทําเหมืองแรจาก เจาของโครงการหรือผูมีอํานาจทําการแทน และเจาพนักงานอุตสาหกรรมแรประจํา ทองท่ี โดยใหเชิญคณะกรรมการหมูบาน ประชาชนในหมูบาน องคการเอกชนท่ีมี วัตถุประสงคในการดูแลรักษาทรัพยากรธรรมชาติที่มีสํานักงานตั้งอยูในพื้นที่ตําบล ซ่ึงเปนที่ตั้งของคําขอประทานบัตร ประชาชนที่มีบานเรือนอยูหางจากแนวเขตคํา ขอประทานบัตรในรัศมี 500 เมตร และผูครอบครองที่ดินท่ีอยูติดกับแนวเขตคําขอ ประทานบัตรเขา รว มประชุมดวย ในกรณีท่ีคําขอประทานบัตรครอบคลุมพื้นที่หลาย

บทท่ี 5: อำ�นาจหน้าทขี่ อง อปท. ในการจัดการทรัพยากรแร่ 157บทที่ 5 157อํานาจหนา ท่ขี อง อปท. ในการจดั การทรพั ยากรแร หมูบาน ใหผูใหญบานทุกหมูบานดําเนินการจัดประชุมรวมกัน โดยใหผูใหญบานที่ เลือกกันเองคนใดคนหนง่ึ เปน ประธานในการประชุม  การประชมุ ชแ้ี จงใหครอบคลุมประเด็นดงั ตอ ไปน้ี  ขอบเขตพน้ื ทีท่ ่จี ะทําเหมืองและกิจกรรมเกีย่ วเนอื่ ง รวมทง้ั วธิ กี ารทําเหมือง  การใชแ หลงทรพั ยากรและสาธารณูปโภครว มกับทอ งถิ่น  ผลดี ผลเสีย จากการดําเนนิ โครงการ  วิธีการปองกนั ผลกระทบท่ีจะเกิดขน้ึ  ใหผูใหญบานจัดทํารายงานเร่ืองการรับฟงการช้ีแจงการขอประทานบัตรเหมืองแร ตามแบบรายงาน ที่ กพร. กําหนด ประกอบดวยขอมูล อาทิเชน รายชื่อ ตําแหนง อาชีพ และที่อยูของผูเขารวมประชุม ประเด็นท่ีชี้แจง สรุปประเด็นความเห็นในท่ี ประชุม เปน ตน แลว สงให อปท. ภายใน 15 วันนับจากวนั ทร่ี ับเรอื่ งจาก อปท.  ให อปท. มอบหมายเจาหนาท่ีทําการสํารวจและจัดทําขอมูลในสวนท่ี 1 ของแบบ รายงานเรื่องผลการพิจารณาคําขอประทานบัตรเหมืองแร ประกอบดวยขอมูล อาทิ เชน ตําแหนงท่ีตั้งของพื้นท่ีที่ขอประทานบัตร ลักษณะภูมิประเทศ ความสูงจาก ระดบั ทรี่ าบ สภาพปา ไม คณุ ภาพอากาศในพนื้ ทโี่ ดยรอบในปจจุบัน สัตวปา ทางน้ํา ธรรมชาติ ลักษณะการใชประโยชนที่ดิน และบานเรือนท่ีอยูอาศัย และสถานท่ีอื่นๆ (วัด สํานักสงฆ โรงเรียน สถานท่ีราชการ แหลงโบราณคดี แหลงทองเท่ียว ฯลฯ) ท่ี อยูใ นระยะ 500 เมตร เปน ตน  ให อปท. จัดประชุมสภา อบต. หรือ สภาเทศบาลตําบล เพ่ือพิจารณาผลดี ผลเสีย และผลกระทบส่ิงแวดลอมดานอื่นๆ จากการขอประทานบัตร โดยอาจเชิญเจาของ โครงการหรือผูมีอํานาจทําการแทน และหนวยงานที่เก่ียวของกับการอนุญาตมาให ขอมลู และขอคดิ เหน็ ดวย  ให อปท. จัดทําขอมูลลงในสวนท่ี 2 ของแบบรายงานเร่ืองผลการพิจารณาคําขอ ประทานบตั รเหมืองแร ประกอบดวยขอมูลเก่ียวกับความเหน็ จากการประชุมราษฎร ในหมูบ านท่ีต้ังอยใู นพื้นที่คําขอประทานบัตร จํานวนราษฎรที่เขาประชุม ความเห็น ของ อปท. ท่ีมีตอคําขอประทานบัตร เชน ผลดี ผลเสีย มติของสภาทองถิ่น พรอม ทั้งแนบรายงานการประชุมสภาฯ เหตุผลที่เห็นชอบ หรือ ไมเห็นชอบกับคาํ ขอ ประทานบัตร ในกรณีที่เห็นชอบคําขอประทานบัตร ใหระบุส่ิงที่ตองการให ผปู ระกอบการดําเนินการเพ่ือประโยชนของทองถ่นิ ดวย2) การใหความเห็น คําแนะนํา และการรายงานขอเท็จจริงเก่ียวกับปญหาขอรองเรียนจาก การทําเหมืองแร โดย กพร. ฝกอบรมพนักงานเจาหนาที่ของ อปท. ใหมีความรูความ เขา ใจในการปฏบิ ตั ติ ามคมู อื ที่ กพร. จัดทาํ ขึ้น ซง่ึ กาํ หนดแนวทางปฏบิ ัติดงั น้ี

158 การปฏิรูปกฎหมายเพ่ือส่งเสรมิ ประสิทธภิ าพและนวัตกรรมการบริหารจดั การทรัพยากรธรรมชาติของ อปท.158 การปฏริ ูปกฎหมายเพ่ือสงเสริมประสทิ ธิภาพและนวตั กรรม การบริหารจดั การทรัพยากรธรรมชาตขิ อง อปท.  เมื่อ อปท. ไดรับเรื่องรองเรียนจากผูท่ีไดรับความเดือดรอนหรือสาธารณสมบัติ ไดรับความเสียหายจากการทําเหมืองแรของประทานบัตรแปลงใด ให อปท. เขาไปตรวจสอบขอเท็จจริงในสถานท่ีท่ีไดรับการรองเรียนโดยไมชักชา และ รายงานขอเท็จจริงตามแบบรายงานเรื่องการตรวจสอบเร่ืองรองเรียนจากการ ทําเหมืองแรตามท่ี กพร. กําหนด แลวสงใหเจาพนักงานอุตสาหกรรมแรประจํา ทองที่ทราบ โดยระบุรายละเอียดเก่ียวกับผูรองเรียน แผนที่สังเขปของสถานท่ี ลักษณะของความเดือดรอน รายละเอียดของเหมืองแรท่ีถูกรองเรียน วันเวลาที่ ตรวจสอบขอเท็จจริงและผลการตรวจสอบ (ใหแนบบันทึกกการตรวจสอบพื้นท่ี ดวย) เจาหนาท่ีของ อปท. คาดวาจะสามารถแกไขปญหาไดเองหรือไม พรอม ทัง้ เสนอขอคิดเหน็ ในกรณีทค่ี าดวาไมส ามารถแกไขปญ หาเองไดตารางท่ี 12 สรปุ อาํ นาจหนาท่ีของ อปท. ภายใตพระราชบญั ญตั ิแร พ.ศ. 2510ตารางท่ี 12 อาํ นาจหนาที่และภารกจิ ของ อปท. ตามพระราชบญั ญตั แิ ร พ.ศ. 2510ภารกจิ และอํานาจหนา ที่ อปท. กจิ กรรมท่ี อปท. ตองปฏบิ ัติพนักงานเจาหนาท่ีตาม ปฏิบัติตามมาตรา 70 แหงพระราชบัญญัติแร พ.ศ. 2510 โดยใหมีหนาท่ีเฉพาะพระราชบัญญัตแิ ร พ.ศ. 2510 การตรวจสอบการปฏิบัติตามมาตรการปองกันและแกไขผลกระทบสิ่งแวดลอมตามคาํ ส่งั กระทรวงอุตสาหกรรม ในการทําเหมืองแร และการใหความเห็น คําแนะนํา และการรายงานขอเท็จจริง เกย่ี วกบั ปญ หาการรองเรยี นจากการทาํ เหมืองแรท่ี 127/2547ตดิ ตามและตรวจสอบดา นสิง่ แวดลอมและมลพษิ ท่ีเกิดจากการทาํ เหมอื งแร ตรวจสอบผทู าํ เหมืองแรให อปท. ดําเนินการตรวจสอบและแจงผล พรอมขอเสนอแนะตอเจาพนักงานปฏิบตั ิตามมาตรการปองกันและ อุตสาหกรรมแรประจําทองที่ (สํานักงานอุตสาหกรรมจังหวัด) ทราบภายใน 15แกไขผลกระทบตอ ส่ิงแวดลอม วัน ปล ะ 3 ครั้งตามคูมอื ท่ี กพร. จัดทาํ ขึ้น ติดตามเฝาระวังคณุ ภาพ 1) อปท. ดําเนินการตรวจสอบการเปลี่ยนแปลงสภาพการใชที่ดินโดยรอบเขตสงิ่ แวดลอม ประทานบัตร และสงใหเจาพนักงานอุตสาหกรรมแรประจําทองที่ทราบปละ 1 ครัง้ 2) อปท. สงรายงานการเฝาระวังคุณภาพสิ่งแวดลอมในชุมชนที่มีการทําเหมือง แร เชน ปญหาการฟุงกระจายของฝุนละออง ผลกระทบจากเสียง ความ ส่ันสะเทือน น้ําท้ิง และการขนสงแร ฯลฯ แลวสงรายงานใหเจาพนักงาน อุตสาหกรรมแรป ระจําทอ งท่ที ราบทุก 3 เดือน 3) ดําเนินโครงการปองกันแกไขปญหาส่ิงแวดลอมและโครงการฟนฟูพื้นที่ที่ทํา เหมืองแรแ ลว โดย อปท. ต้งั งบประมาณเอง และมี กพร. เปน ผใู หค าํ ปรึกษา

บทที่ 5: อ�ำ นาจหน้าทข่ี อง อปท. ในการจดั การทรัพยากรแร่ 159บทท่ี 5 159อาํ นาจหนา ทข่ี อง อปท. ในการจดั การทรัพยากรแรภารกจิ และอํานาจหนาที่ อปท. กิจกรรมที่ อปท. ตองปฏิบตั ิใหความเหน็ ชอบในกระบวนการ  สงเร่ืองใหผูใหญบานซึ่งเปนที่ต้ังคําขอประทานบัตรภายใน 7 วัน เพ่ือใหอนุญาตประทานบตั รเหมอื งแร ผูใหญบา นจัดประชุมเพือ่ รับฟง การช้แี จงการดาํ เนินโครงการทาํ เหมอื งแร  ผูใหญบานจัดทํารายงานเร่ืองการรับฟงการช้ีแจงการขอประทานบัตรเหมือง แร แลว สงให อปท. ภายใน 15 วันนบั จากวันทร่ี บั เรือ่ งจาก อปท.  อปท. มอบหมายเจาหนาท่ีทําการสํารวจและจัดทําขอมูลเก่ียวกับพ้ืนที่ท่ีขอ ประทานบตั ร  อปท. จัดประชุมสภา อบต. หรือ สภาเทศบาลตําบล เพื่อพิจารณาผลดี ผลเสยี และผลกระทบส่ิงแวดลอมดานอน่ื ๆ จากการขอประทานบัตร  อปท. จัดทําขอมูลผลการพิจารณาคําขอประทานบัตรเหมืองแร ประกอบดวยขอมูลเกี่ยวกับความเห็นจากการประชุมราษฎรในหมูบานท่ี ต้ังอยูในพื้นที่คําขอประทานบัตร และมติของสภาทองถิ่น พรอมท้ังแนบ รายงานการประชุมสภาฯ เหตุผลท่ีเห็นชอบ หรือ ไมเห็นชอบกับคําขอ ประทานบัตรใหค วามเห็น คําแนะนํา และการ  อปท. ตรวจสอบขอเท็จจริงในสถานที่ที่ไดรับการรองเรียนโดยไมชักชา และรายงานขอเท็จจรงิ เกีย่ วกบั ปญหา รายงานขอเท็จจริงตามแบบรายงานที่ กพร. กําหนด แลวสงใหเจาพนักงานขอ รองเรยี นจากการทาํ เหมืองแร อุตสาหกรรมแรประจําทองท่ีทราบวาเจาหนาที่ของ อปท. คาดวาจะสามารถ แกไขปญหาไดเองหรือไม พรอมทั้งเสนอขอคิดเห็นในกรณีท่ีคาดวาไม สามารถแกไ ขปญหาเองได จากสาระสําคัญของระเบียบฯ และแนวทางปฏิบัติท่ีกลาวมาขางตน สรุปไดวา การออกประทานบตั รการทําเหมอื งแรจ ะตองผา นกระบวนการรับฟงความคิดเหน็ ของราษฎรในพืน้ ทต่ี ้งั ของคําขอประทานบตั ร รวมท้ังตอ งไดรบั ความเหน็ ชอบจากสภา อบต. หรือ สภาเทศบาลตําบล แลวแตกรณี แมวาขั้นตอนการปฏบิ ัตเิ หลา นีจ้ ะเปน เพียงแนวทางการดําเนินงานของหนว ยงานและยังไมมีการแกไขพระราชบัญญัติแรเพ่ือรองรับการปฏิบัติดังกลาว แตก็เปนเรื่องที่เกือบจะเปนไปไมไดที่หนวยงานจะออกประทานบัตรโดยไมไ ดรบั ความเห็นชอบจาก อปท. อยางไรก็ดี ดูเหมือนวาหลังจากท่ีมีการออกประทานบัตรการทําเหมืองแรแลว ภาระหนาที่ท้ังหมดจะถกู ผลักใหไปตกอยกู บั อปท. ในการแกไขปญ หาตางๆ ท่เี กดิ ขึ้นจากการทําเหมอื งแร กลาวคืออปท. ตองติดตามและตรวจสอบใหผูทําเหมืองแรปฏิบัติตามมาตรการปองกันและแกไขผลกระทบส่ิงแวดลอม ตองติดตามเฝาระวังคุณภาพสิ่งแวดลอม ตรวจสอบสถานที่และรายงานขอเท็จจริงเก่ียวกับปญหารองเรียน และดําเนินการแกไขปญหาส่ิงแวดลอม ตลอดจนจัดทําโครงการฟนฟูพ้ืนที่ที่ทําเหมืองแรโดย อปท. ตองตั้งงบประมาณเอง ท้ังๆ ท่ีโดยสภาพขอเท็จจริงแลว อปท. ไมมีงบประมาณ บุคลากรและความรเู ชิงเทคนิคมากพอท่ีจะไปตรวจสอบวา ผูท าํ เหมืองแรไดปฏิบัติตามมาตรการปองกันและแกไขผลกระทบส่ิงแวดลอมแลวหรือไม แมวา กพร. จะไดจัดทําคูมือและจัดฝกอบรมใหแกบุคลากรของ อปท.แลวก็ตาม ส่ิงท่ี อปท. ตองเผชิญก็คือ การจัดทําแบบฟอรมรายงานมากมายเพื่อจัดสงให กพร. ตามระยะเวลาท่ี กพร. กาํ หนด

160 การปฏิรูปกฎหมายเพ่อื สง่ เสรมิ ประสทิ ธภิ าพและนวัตกรรมการบรหิ ารจดั การทรัพยากรธรรมชาติของ อปท.160 การปฏิรปู กฎหมายเพ่อื สง เสริมประสทิ ธิภาพและนวตั กรรม การบรหิ ารจดั การทรัพยากรธรรมชาตขิ อง อปท.5.3 ประมวลกฎหมายท่ดี นิ พ.ศ. 2497 ประมวลกฎหมายท่ีดินมีบทบัญญัติท่ีเก่ียวของกับการหาประโยชนจากการขุดดิน หิน กรวดหรือทราย และการเกบ็ คา ตอบแทนรายปข อง อปท. อยูสามมาตราดังน้ี  มาตรา 9 หามมิใหบุคคลใดเขาไปยึดถือ ครอบครอง กนสรางหรือเผาปาในท่ีดินของรัฐ ทํา ดวยประการใดที่เปนการทําลายหรือทําใหเส่ือมสภาพที่ดิน ที่หิน ท่ีกรวด หรือท่ีทราย หรือ ทําส่ิงใดอันเปนอันตรายตอทรัพยากรในท่ีดิน เวนแตจะไดรับอนุญาตจากพนักงาน เจาหนาท1ี่ 56 สาํ หรับพนักงานเจา หนาทผ่ี มู ีอํานาจอนุญาตตามมาตรา 9 ในปจ จบุ ันคอื 1) อธิบดีกรมที่ดิน เปนพนักงานเจาหนาท่ีสําหรับการอนุญาตการขุดตักดินลูกรัง ใน บริเวณท่ีเขาหรือภูเขา และปริมณฑลรอบท่ีเขาหรือภูเขา 40 เมตร ท่ีรัฐมนตรียังมิได ประกาศกาํ หนดพน้ื ท่ีนนั้ เปน แหลง หินปูนหรอื ดินลกู รังหรือหนิ ผุเพ่ือการกอสรา ง 2) ผูวาราชการจงั หวดั เปนพนักงานเจา หนาท่ีในเขตทอ งที่จังหวดั 157 ในกรณีท่ีการอนุญาตใหใชประโยชนในที่ดินของรัฐตามมาตรา 9 เปนอํานาจของ ผูวาราชการจังหวัด ระเบียบกระทรวงมหาดไทยวาดวยหลักเกณฑและวิธีการเก่ียวกับ การอนญุ าตตามมาตรา 9 แหง ประมวลกฎหมายท่ีดิน พ.ศ. 2543 กาํ หนดใหจังหวัดตอง ประสานกับหนวยราชการท่ีเกี่ยวของ รวมทั้ง อปท. เพื่อพิจารณาวาสมควรจะอนุญาต หรอื ไม (ดูหนา 113-116)  มาตรา 9/1 ใหผูไดรับอนุญาตตามมาตรา 9 เสียคาตอบแทนเปนรายปใหแกเทศบาล อบต. กรุงเทพมหานคร เมืองพัทยา หรือ อปท. อื่นท่ีมีกฎหมายจัดต้ัง ท่ีท่ีดินที่ไดรับอนุญาตนั้น ต้ังอยู ยกเวน อบจ. ตามวธิ กี ารและอัตราท่ีกําหนดในขอบัญญัติทองถ่ิน แตตองไมเกินอัตรา ตามบัญชีทายประมวลกฎหมายน้ี ให อปท. ท่ีไดรับคาตอบแทนแบงคาตอบแทนดังกลาว ใหแก อบจ. ในอัตรารอยละ 40 สวนที่เหลือใหตกเปนรายไดของ อปท. น้ัน ในกรณีท่ี อปท. ไมไดต้งั อยูในเขต อบจ. ใหค า ตอบแทนตกเปนของ อปท. น้ันทง้ั หมด มาตรา 9/1 เปนผลจากการแกไขเพิ่มเติมประมวลกฎหมายที่ดินครั้งท่ี 11 เมื่อ พ.ศ. 2551 ซ่ึงแตเดิมกฎหมายเคยให อบจ. มีอํานาจจัดเก็บคาตอบแทนดังกลาว แตปจจุบันเปล่ียนมาใหผูไดรับอนุญาตตองจายคาตอบแทนใหแกเทศบาล อบต. กรุงเทพมหานคร และ เมืองพัทยา โดยใหแบงคา ตอบแทนใหแก อบจ. ในอัตรารอยละ 40156 ประมวลกฎหมายท่ีดิน พ.ศ. 2497 มาตรา 9 บัญญัติดังน้ี “ภายใตบังคับกฎหมายวาดวยการเหมืองแรและการปาไม ท่ีดินของรัฐนั้นถามไิ ดมีสทิ ธคิ รอบครอง หรือมิไดรับอนุญาตจากพนกั งานเจาหนาท่ี หา มมใิ หบ ุคคลใด (1) เขาไปยึดถือ ครอบครอง รวมตลอดถึงการกนสรางหรอื เผาปา (2) ทําดวยประการใดใหเปนการทําลาย หรือทําใหเส่ือมสภาพท่ีดิน ท่ีกิน ที่กรวด หรือทราย ในบริเวณที่รัฐมนตรีประกาศหวงหามใน ราชกจิ จานุเบกษา หรอื (3) ทาํ สิง่ หนงึ่ สิ่งใดอนั เปนอนั ตรายแกท รพั ยากรในที่ดิน”157 คําส่ังกระทรวงมหาดไทยที่ 109/2538 เร่ือง แตงต้ังพนักงานเจาหนาที่ตามความในมาตรา 9 แหงประมวลกฎหมายท่ีดิน ลงวันท่ี 16มนี าคม พ.ศ. 2538 ดบู ทท่ี 4 หนา 112

บทท่ี 5: อำ�นาจหนา้ ท่ีของ อปท. ในการจดั การทรพั ยากรแร่ 161บทท่ี 5 161อํานาจหนา ทีข่ อง อปท. ในการจดั การทรัพยากรแร มาตรา 9/1 ใชบังคับกับการใชประโยชนจากดิน หิน กรวด ทราย ที่อยูในเขต อปท. หากที่ดินนั้นอยูในเขตปาไม ก็จะตองไดรับอนุญาตจากกรมปาไมดวย ยังไมเปนที่ชัดเจนวา เทศบาล และ อบต.ไดรับทราบและใชประโยชนจากการเก็บคาตอบแทนตามบทบัญญัตินี้มากนอยเพียงใด เน่ืองจากเปนเรือ่ งทเ่ี พงิ่ มกี ารแกไ ขกฎหมายเมอ่ื ป 2551  มาตรา 12 ซึ่งบัญญัติวา “ท่ีดินของรัฐซ่ึงมิไดมีบุคคลใดมีสิทธิครอบครอง รัฐมนตรีมีอํานาจ ใหสัมปทาน ให หรือใหใชในระยะเวลาอันจํากัด ทั้งน้ีใหเปนไปตามหลักเกณฑและวิธีการท่ี กาํ หนดในกฎกระทรวง” ดงั ไดกลา วมาแลววา โดยผลของมติคณะรัฐมนตรีเมื่อวันท่ี 13 มิถุนายน 2538 และกฎกระทรวงกําหนดใหหินเปนหินประดับหรือหินอุตสาหกรรม และดินหรือทรายเปนดินอุตสาหกรรมหรือทรายอุตสาหกรรม พ.ศ. 2550 ลงวันที่ 12 กันยายน พ.ศ. 2550 การระเบิดหินและยอยหินไดถูกกําหนดใหเปนเทคโนโลยีการทําเหมืองหินภายใตพระราชบัญญัติแร พ.ศ. 2510 ซ่ึงอยูภายใตการกํากับดูแลของกพร. (ดูหนา 144-145) ในปจ จุบนั การใชป ระโยชนใ นท่ีดินของรัฐตามมาตรา 9 และมาตรา 12 จึงจํากัดเฉพาะเร่อื งการขุดหาดนิ ลูกรัง และการขดุ หรอื ดูดทราย เปนสว นใหญ1 585.4 พระราชบญั ญตั ิการขุดดนิ และถมดิน พ.ศ. 2543 พระราชบัญญตั ิการขดุ ดนิ และถมดนิ เปน กฎหมายทีม่ ีวตั ถุประสงคเพื่อควบคุมการขุดดินหรือถมดินใหเปนไปอยางถูกตองตามหลักวิชาการและมิใหกอใหเกิดอันตรายแกทรัพยสินและความปลอดภัยของประชาชน มาตรา 6 ใหอํานาจแกรัฐมนตรีวาการกระทรวงมหาดไทยโดยคําแนะนําของคณะกรรมการการขุดดินและถมดิน159 ในการออกกฎกระทรวงเพื่อกําหนดหลักเกณฑ วิธีการ และเงื่อนไขเก่ยี วกับการขดุ ดนิ และถมดิน ไดแก 1) บริเวณหา มขดุ ดินหรอื ถมดนิ 2) ความสัมพนั ธของความลาดเอียงของบอดินหรือเนินดินตามชนิดของดิน ความลึกและขนาด ของบอ ดินที่จะขุดดิน ความสูงและพ้ืนท่ีของเนินดินที่จะถมดิน และระยะหางจากขอบบอดิน หรือเนินดนิ ถึงเขตที่ดินหรือสงิ่ ปลกู สรางของบคุ คลอน่ื 3) วิธีการปองกนั การพงั ทลายของดนิ หรือสงิ่ ปลกู สรา ง 4) วิธีการใหค วามคุม ครองและความปลอดภยั แกค นงานและบุคคลภายนอก 5) หลักเกณฑ วธิ ีการ และเง่ือนไขอน่ื ในการขดุ ดินหรอื ถมดิน158 สมั ภาษณ ดร.โสภณ ชมชาญ วนั ท่ี 23 กันยายน 2554159 ตามมาตรา 11 แหงพระราชบัญญัติการขุดดินและถมดิน พ.ศ. 2543 คณะกรรมการการขุดดินและถมดิน ประกอบดวย อธิบดีกรมโยธาธิการและผังเมือง เปนประธานกรรมการ ผูแทนกรมทรัพยากรธรณี ผูแทนกรมที่ดิน ผูแทนกรมพัฒนาที่ดิน ผูแทนกรมโรงงานอุตสาหกรรม ผูแทนกรมศิลปากร ผูแทนนโยบายและแผนทรัพยากรธรรมชาติและส่ิงแวดลอม ผูแทนกรมการผังเมือง ผูแทนสภาวิศวกรและผูแทนสภาสถาปนิกแหงละหน่ึงคน และผูทรงคุณวุฒิอีกไมเกินสี่คนซ่ึงรัฐมนตรีแตงต้ัง เปนกรรมการ และหัวหนาสํานักงานคณะกรรมการควบคมุ อาคาร กรมโยธาธิการและผังเมอื ง เปนกรรมการและเลขานุการ

162 การปฏริ ปู กฎหมายเพ่ือสง่ เสริมประสทิ ธิภาพและนวตั กรรมการบรหิ ารจัดการทรัพยากรธรรมชาตขิ อง อปท.162 การปฏิรปู กฎหมายเพอ่ื สง เสริมประสทิ ธภิ าพและนวัตกรรม การบริหารจัดการทรพั ยากรธรรมชาตขิ อง อปท. ในสวนท่ีเก่ียวกับอํานาจหนาท่ีของ อปท. นั้น มาตรา 7 กําหนดให อปท. ตองถือปฏิบัติตามกฎกระทรวงที่ออกตามมาตรา 6 ดังกลาวมาแลว อยางไรก็ดี ในกรณีที่ยังไมมีกฎกระทรวงกําหนดในเร่ืองใดตามมาตรา 6 ให อปท. มีอํานาจออกขอบัญญัติทองถิ่นกําหนดเร่ืองนั้นได แตถาหากตอมามีการออกกฎกระทรวงกําหนดในเร่ืองนั้น ก็ใหขอกําหนดของขอบัญญัติทองถิ่นในสวนท่ีขัดหรือแยงกับกฎกระทรวงนั้นเปนอันยกเลิก และขอกําหนดในสวนที่ไมขัดหรือแยงกับกฎกระทรวงยังคงใชบังคับตอไปไดจ นกวาจะมีการออกขอบญั ญตั ิทอ งถิน่ ใหมภ ายในหนง่ึ ปนบั แตวันทีก่ ฎกระทรวงนน้ั ใชบังคบั ในกรณีที่ อปท. ตองการออกขอบัญญัติทองถิ่นเพื่อกําหนดในเรื่องท่ีนอกเหนือไปจากที่กําหนดไวแลวในกฎกระทรวง หรือในเร่ืองท่ีขัดหรือแยงกับกฎกระทรวง มาตรา 8 ใหอํานาจ อปท. ในการออกขอ บญั ญัติทอ งถนิ่ ไดในกรณตี อ ไปน้ี 1) เปนการออกขอบัญญัติทองถิ่นในเรื่องที่มีกฎกระทรวงกําหนด แตเปนการกําหนด รายละเอียดเพิ่มเติมจากที่กําหนดไวในกฎกระทรวง โดยไมขัดหรือแยงกับกฎกระทรวง ดังกลา ว 2) เปนการออกขอบัญญัติทองถิ่นกําหนดในเรื่องท่ีขัดหรือแยงกับกฎกระทรวงดังกลาว เน่ืองจากมคี วามจาํ เปน หรือเหตุผลพิเศษเฉพาะทองถ่ิน โดยจะตองไดรับความเห็นชอบจาก คณะกรรมการการขุดดินและถมดินและไดรบั อนุมัติจากรฐั มนตรีฯ ฉะนั้น อปท. จึงมีอํานาจออกขอบัญญัติทองถ่ินเพื่อกําหนดรายละเอียดเพ่ิมเติมเก่ียวกับการควบคุมการขุดดินและถมดินในพ้ืนที่ความรับผิดชอบของตนได แตในกรณีท่ีเปนการออกขอบัญญัติขัดหรือแยงกับกฎกระทรวง จะตองไดรับความเห็นชอบจากคณะกรรมการการขุดดินและถมดินและไดรับอนุมัติจากรัฐมนตรีฯ การควบคุมกิจการขุดดินและถมดินของ อปท. จึงยังคงอยูภายใตการกํากับของราชการสวนกลาง พระราชบัญญัติการขุดดินและถมดินกําหนดใหผูที่ประสงคจะขุดดินหรือถมดินมีหนาที่ตองแจงตอเจาพนักงานทองถ่ิน (นายกเทศมนตรี นายก อบต. ผูวาราชการกรุงเทพมหานคร และนายกเมืองพัทยา)160 พรอมท้ังยื่นเอกสารแจงขอมูลตางๆ เชน แผนผังบริเวณที่จะขุดดิน แผนผังแสดงเขตที่ดินและท่ีดินบริเวณขางเคียง วิธีการขุดดินและการขนดิน ระยะเวลาท่ีทําการขุดดิน ช่ือผูควบคุมงาน และรายการตางๆ ตามทกี่ ําหนดในกฎกระทรวง ผมู ีหนา ท่ีแจงไดแ ก  ผูประสงคจะขุดดินท่ีมีความลึกจากระดับพื้นดินเกิน 3 เมตร หรือมีพ้ืนที่ปากบอดินเกิน 10,000 ตารางเมตร หรอื มีความลึกหรอื พนื้ ทีต่ ามท่เี จาพนกั งานทองถิน่ กําหนด  ผูที่ประสงคจะถมดินโดยมีความสูงของเนินดินเกินกวาระดับของที่ดินตางเจาของท่ีอยู ขางเคียงตองจัดใหมีการระบายน้ําเพียงพอท่ีจะไมกอใหเกิดความเดือดรอนแกเจาของท่ีดิน ที่อยูขางเคียงหรือบุคคลอื่น และหากเปนการถมดินท่ีมีพ้ืนท่ีเกิน 2,000 ตารางเมตร หรือ เกินกวาที่เจาพนักงานทองถ่ินประกาศกําหนด (ซ่ึงตองไมเกิน 2,000 ตารางเมตร) ตองแจง การถมดินนน้ั ตอเจา พนกั งานทองถน่ิ ตามแบบทเี่ จาพนกั งานทองถ่ินกาํ หนด160 พระราชบัญญตั ิการขุดดนิ และถมดิน พ.ศ. 2543 มาตรา 17 และ มาตรา 26

บทท่ี 5: อ�ำ นาจหนา้ ท่ขี อง อปท. ในการจัดการทรพั ยากรแร่ 163บทที่ 5 163อาํ นาจหนาทีข่ อง อปท. ในการจดั การทรัพยากรแรใหเจาพนักงานทองถิ่นออกใบรับแจงตามแบบท่ีเจาพนักงานทองถิ่นกําหนดเพื่อเปนหลักฐานการแจงใหแกผูแจงภายใน 7 วันนับแตวันท่ีไดรับแจง และใหผูแจงเริ่มตนขุดดินหรือถมดินตามที่ไดแจงไวไดตั้งแตวันท่ีไดรับใบแจง161 ท้ังน้ีผูไดรับใบแจงตองเสียคาธรรมเนียมและคาใชจายตามที่กําหนดในกฎกระทรวง162 คาธรรมเนียมและคาใชจายท่ีเก็บไดใหเปนรายไดของ อปท. ท่ีมีการขุดดินหรือถมดินนนั้ 163 แมดูเหมือนวากฎหมายฉบับน้ีจะกําหนดให อปท. มีหนาที่เปนเพียงผูรับแจง แตก็กําหนดใหอปท. มีอํานาจหนาที่ในการตรวจสอบและควบคุมการขุดดินและถมดินในพ้ืนที่ของตนดวย หลาย อปท.ไดอาศัยอํานาจตามมาตรา 8 แหงพระราชบัญญัติฉบับนี้ในการออกขอบัญญัติทองถิ่นเพื่อกําหนดรายละเอยี ดเพ่มิ เตมิ จากหลกั เกณฑท ี่กําหนดไวแ ลว ในกฎกระทรวง บาง อปท. เชน เทศบาลตําบลนาทวีจังหวัดสงขลา ออกขอบัญญัติทองถิ่นกําหนดหลักเกณฑที่เขมงวดกวาท่ีกําหนดไวใ นพระราชบัญญัติและหามขุดดินที่มีลักษณะเขาเกณฑดังกลาวเวนแตไดรับอนุญาตจากเจาพนักงานทองถ่ิน (ในขณะที่พระราชบญั ญตั ฯิ กาํ หนดให อปท. มีเพียงหนา ท่รี ับแจง )164 อีกตัวอยางหนึ่งท่ีนาสนใจก็คือ มี อปท. ที่อาศัยอํานาจตามมาตรา 7 วรรคสอง แหงพระราชบัญญัติการขุดดินและถมดิน165 ในการกําหนดหลักเกณฑการประกันความเสียหายที่เกิดจากการขุดดินและถมดิน เชน องคการบริหารสวนตําบลบานเกาะ จังหวัดนครราชสีมา ซึ่งกําหนดใหผูรับจางขุดดินหรือถมดิน หรือเจาของที่ดินซึ่งใชเสนทางอันเปนสิ่งกอสรางท่ีอยูในเขต อบต. บานเกาะ(เชน ถนนคอนกรีตเสริมเหล็ก ถนนลาดยาง ถนนหินคลุก ถนนดินลูกรัง ฯลฯ) มีหนาท่ียื่นคําขอเพ่ือวางหลักประกันเงินสดหรือหลักทรัพยอ่ืนเพื่อประกันความเสียหายท่ีอาจเกิดข้ึนแกทรัพยสินดังกลาวในเขตอบต. รวมทั้งมีอํานาจออกคาํ สง่ั ใหผ ูร บั จางขดุ ดนิ หรือถมดินหยดุ การขดุ ดินหรือถมดนิ ไวเปน การชั่วคราวในกรณีที่เห็นวาอาจจะกอใหเกิดความเสียหายสูงกวาหลักประกันท่ีไดวางไวและใหวางหลักประกันเพ่ิมเติมกอนท่ีจะดําเนินการตอไปได และหากมูลคาความเสียหายมีมากกวาหลักประกันแลว ใหผูวาง161 เพ่ิงอา ง162 กฎกระทรวงกําหนดคา ธรรมเนยี มและคาใชจ า ยในการขุดดนิ และถมดนิ พ.ศ. 2546 กาํ หนดคา ธรรมเนยี มและคา ใชจ า ยไวดงั นี้ 1) คา ธรรมเนียมใบรบั แจง การขดุ ดนิ หรือถมดิน ฉบับละ 500 บาท และคาคัดสาํ เนาและถายเอกสาร หนาละ 1 บาท 2) คาใชจา ยสําหรับคาพาหนะเดินทางไปตรวจสอบสถานที่ขุดดินหรือถมดิน ใหจายเทาท่ีจําเปนและใชจายไปจริง และคาเบ้ียเลี้ยงใน การเดนิ ทางไปตรวจสอบสถานทีข่ ุดดนิ หรอื ถมดินใหจายเทาที่จําเปน ในอัตราตามระเบยี บของทางราชการ163 พระราชบัญญตั ิการขดุ ดนิ และถมดนิ พ.ศ. 2543 มาตรา 18 และ มาตรา 26 วรรคส่ี164 เทศบัญญัติเทศบาลตําบลนาทวี เรื่อง การขุดดินและถมดิน พ.ศ. 2552 ขอ 9 หามมิใหผูใดขุดดินที่มีลักษณะดังตอไปนี้ เวนแตไดรับอนญุ าตจากเจา พนักงานทอ งถิ่น (1) การขดุ ดนิ ทีม่ ีความลกึ ตงั้ แต 3 เมตรขึ้นไป (2) การขุดดนิ ทีม่ ีพน้ื ทป่ี ากบอเกนิ 1,600 ตารางเมตร (3) การขุดดินเพม่ิ เติมจากทข่ี ุดไวเดิมตามเกณฑ (1) หรือ (2) การขุดดินตามวรรคหน่ึง ตองแจงขออนุญาตตอเจาพนักงานทองถิ่นตามแบบที่กําหนด และตองจัดทําแผนผังบริเวณ รายการ และรายการคํานวณของผูไดรับใบอนุญาตใหประกอบวิชาชีพวิศวกรรมควบคุม สาขาวิชาวิศวกรรมโยธา ไมตํ่ากวาประเภทสามัญวิศวกรตามกฎหมายวา ดว ยวศิ วกร165 มาตรา 7 วรรคสอง บัญญัติวา “ในกรณีที่ยังมิไดมีการออกกฎกระทรวงกําหนดเรื่องใดตามมาตรา 6 ใหองคกรปกครองสวนทองถ่ินมีอาํ นาจออกขอบัญญตั ิทอ งถน่ิ กําหนดเรอ่ื งนัน้ ได”

164 การปฏริ ปู กฎหมายเพื่อส่งเสรมิ ประสทิ ธิภาพและนวัตกรรมการบริหารจัดการทรพั ยากรธรรมชาตขิ อง อปท.164 การปฏิรูปกฎหมายเพือ่ สง เสรมิ ประสิทธิภาพและนวัตกรรม การบรหิ ารจัดการทรัพยากรธรรมชาตขิ อง อปท.หลักประกันตองชดใชคาเสียหายใหแก อบต. ในสวนที่ขาดอยูนั้น166 ตัวอยางตางๆ ดังกลาวมานี้แสดงใหเหน็ ถงึ ความรเิ รม่ิ และนวัตกรรมในการบรหิ ารจดั การทรพั ยากรของ อปท. ในการใชอํานาจตามพระราชบัญญัติฉบับนี้ อปท. มีอํานาจในการออกคําส่ังเปนหนังสือส่ังใหผูขุดดิน ผูถมดิน หรือเจาของที่ดินหยุดการขุดดินหรือถมดิน167 หรือจัดการปองกันความเสียหายท่ีอาจเกิดข้ึน หรือจัดการแกไขการขุดดินหรือถมดินนั้นไดตามท่ีเห็นสมควร168 ตามมาตรา 40 ผูใดท่ีไดรับคําสั่งของเจาพนักงานทองถิ่นใหหยุดการขุดดินหรือการถมดินแลวไมปฏิบัติตามคําสั่งนั้น ตองระวางโทษจําคุกไมเกิน 1 ป หรือปรับไมเกิน 50,000 บาท หรือท้ังจําทั้งปรับ และมาตรา 41 บัญญัติโทษสําหรับกรณีผูไดรับคําสั่งของเจาพนักงานทองถ่ินใหจัดการปองกันความเสียหายที่อาจเกิดขึ้น หรือจัดการแกไขการขดุ ดนิ หรอื ถมดินเพอื่ ปอ งกนั ความเสียหายตามมาตรา 29 วรรคสอง (ดูเชิงอรรถที่ 167)แลว ไมปฏิบตั ิตามคําสั่งน้ัน ตองระวางโทษปรับไมเกิน 30,000 บาท และปรับเปนรายวันอีกวันละไมเกิน500 บาทตลอดเวลาที่ไมปฏิบัติตาม นอกจากน้ี ในการปฏิบัติหนาท่ีตามกฎหมายน้ี ใหเจาพนักงานทอ งถ่นิ และพนักงานเจา หนาทีซ่ ึง่ ไดร ับการแตง ต้ังโดยเจาพนักงานทองถิ่นเปนเจาพนักงานตามประมวลกฎหมายอาญาดว ย169 แผนปฏิบัติการกําหนดขั้นตอนการกระจายอํานาจใหแกองคกรปกครองสวนทองถ่ิน (ฉบับท่ี 2)พ.ศ. 2551 กําหนดใหกรมโยธาธิการและผังเมืองมอบอาํ นาจการอนุญาตใหขุดดินและถมดินใหแก อปท.166 ขอบัญญัติองคการบริหารสวนตําบลบานเกาะ เร่ือง หลักเกณฑการประกันความเสียหายท่ีเกิดจากการขุดดินและถมดิน พ.ศ. 2552หลักประกันตามทก่ี าํ หนดไวใ นเอกสารแนบทา ยขอบญั ญัติองคก ารบริหารสว นตาํ บลมดี งั นี้ (1) การขุดดินท่ีมีความลึกจากระดับผิวดินไมเกิน 3 เมตร หรือมีพื้นท่ีปากบอไมเกิน 10,000 ตารางเมตร ใหวางประกันจํานวน 10,000 บาท (2) การขุดดินที่มีความลึกจากระดับผิวดินเกิน 3 เมตร แตไมเกิน 4 เมตร หรือมีพื้นท่ีปากบอเกิน 10,000 ตารางเมตร แตไมเกิน 20,000 ตารางเมตร ใหว างประกันจาํ นวน 20,000 บาท (3) การขดุ ดินท่มี คี วามลึกจากระดบั ผวิ ดนิ เกิน 4 เมตร หรอื มพี นื้ ที่ปากบอเกิน 20,000 ตารางเมตร ใหเจาพนักงานทองถ่ินใชดุลพินิจ กาํ หนดหลกั ประกันตามความเหมาะสม (4) การถมดนิ ทีม่ ีพ้นื ทเี่ นินดนิ ไมเกิน 2,000 ตารางเมตร ใหวางประกนั จาํ นวน 10,000 บาท (5) การถมดนิ ทีม่ ีพ้ืนท่เี นนิ ดนิ เกนิ 2,000 ตารางเมตร แตไ มเ กนิ 3,000 ตารางเมตร ใหว างประกนั จาํ นวน 20,000 บาท (6) การถมดินท่มี ีพืน้ ที่เนินดนิ เกิน 3,000 ตารางเมตร ใหเ จาพนักงานทองถ่ินใชด ลุ พินจิ กําหนดหลกั ประกันตามความเหมาะสม167 พระราชบญั ญัตกิ ารขุดดินและถมดนิ พ.ศ. 2543 มาตรา 29 บัญญตั วิ า “ผูใ ดไดร ับความเสียหายหรือมเี หตุอันควรเช่ือไดวา อาจไดรับความเสียหายจากการขุดดินหรือถมดินอันไมปฏิบัติตามมาตรา 20 มาตรา24 หรอื มาตรา 27 มสี ทิ ธริ อ งขอใหเจาพนักงานทองถนิ่ ส่งั ใหห ยุดการขุดดนิ หรือถมดินนน้ั ได เมอื่ ไดรับคาํ รองขอตามวรรคหนงึ่ ใหเ จา พนักงานทองถิน่ สั่งใหพนักงานเจาหนา ทีเ่ ขาไปตรวจสอบสถานทขี่ ุดดนิ หรือถมดนิ และรายงานตอ เจา พนกั งานทอ งถนิ่ ถาเจาพนักงานทองถ่ินเห็นวาความเสียหายไดเกิดขึ้นหรืออาจเกิดข้ึนจากการขุดดินหรือถมดินนั้น ใหมีอํานาจออกคําส่ังเปนหนังสือสั่งใหผูขุดดิน ผูถมดิน หรือเจาของท่ีดินหยุดการขุดดินหรือถมดินหรือจัดการปองกันความเสียหายท่ีอาจเกิดข้ึน หรือจัดการแกไขการขดุ ดินหรอื ถมดนิ นัน้ ตามท่ีเห็นสมควร...........”168 พระราชบญั ญัตกิ ารขดุ ดินและถมดิน พ.ศ. 2543 มาตรา 31 บัญญตั วิ า “ในกรณีท่ีพนักงานเจาหนาท่ีเห็นวาการขุดดินหรือการถมดินไดกอหรืออาจกอใหเกิดความเสียหายตอทรัพยสินของบุคคลอื่น ใหพนกั งานเจาหนาทร่ี ายงานตอเจาพนักงานทอ งถิน่ ใหม คี ําสัง่ ใหผูขุดดิน ผูถมดิน หรือเจาของที่ดินหยุดการขุดดินหรือการถมดิน หรือจัดการปองกนั ความเสียหายท่ีอาจเกิดขึ้น หรือจัดการแกไขการขุดดินหรือถมดินนั้นแลวแตกรณี และใหเจาพนักงานทองถิ่นออกคําสั่งเปนหนังสือตามท่เี หน็ วาจาํ เปนเพ่ือปองกันหรือระงบั ความเสียหายน้ันได. ............”169 พระราชบญั ญตั กิ ารขดุ ดนิ และถมดนิ พ.ศ. 2543 มาตรา 29 - มาตรา 33

บทที่ 5: อ�ำ นาจหน้าทีข่ อง อปท. ในการจดั การทรัพยากรแร่ 165บทท่ี 5 165อาํ นาจหนา ที่ของ อปท. ในการจดั การทรพั ยากรแรและแกไขกฎหมายให อปท. มอี ํานาจเปรียบเทียบปรับในคดีความผดิ ตามกฎหมายวา ดวยการขุดดินและถมดิน โดยมีกรมโยธาธิการและผังเมืองเปนผูกํากับดูแลและตรวจสอบการดําเนินงานของ อปท. ตามภารกิจท่ีไดรบั การถายโอนใหเปนไปตามมาตรฐานตารางท่ี 13 อํานาจหนาที่ของหนวยงานทเี่ ก่ียวขอ ง และ อปท. ตาม พ.ร.บ.การขุดดิน และถมดนิ พ.ศ. 2543บทบญั ญัติ อํานาจหนาท่ีของหนวยงานท่ีเกี่ยวขอ ง และ อปท.มาตรา 6 รัฐมนตรีวาการกระทรวงมหาดไทยโดยคําแนะนําของคณะกรรมการการขุดดินและถมดิน มี อํานาจออกกฎกระทรวงเพือ่ กําหนดหลักเกณฑ วธิ ีการ และเง่ือนไขเกี่ยวกับการขุดดินและถม ดนิมาตรา 7  อปท. ถือปฏิบัตติ ามกฎกระทรวงท่รี ัฐมนตรีฯ ออกตามมาตรา 6  อปท. มีอํานาจออกขอบัญญัติทองถ่ินกําหนดเรื่องใดตามมาตรา 6 ไดในกรณีท่ียังไมมี กฎกระทรวงกําหนดในเรือ่ งนั้น แตถ าตอมามกี ารออกกฎกระทรวงกําหนดเร่ืองดังกลาว ให ขอกําหนดของขอบัญญัติทองถิ่นในสวนท่ีขัดหรือแยงกับกฎกระทรวงเปนอันยกเลิก และ การยกเลิกขอบัญญัติทองถ่ินไมมีผลตอการดําเนินการที่ไดกระทําไปแลวโดยถูกตองตาม ขอบญั ญัตทิ อ งถน่ิมาตรา 8  อปท. มีอํานาจออกขอ บัญญตั ิทอ งถ่ินในกรณีทม่ี กี ารออกกฎกระทรวงกําหนดตามมาตรา 6 แลว ไดใ นกรณตี อ ไปนี้ 1) ออกขอบัญญัติทองถ่ินกําหนดรายละเอียดเพ่ิมเติมจากท่ีกําหนดไวในกฎกระทรวง โดยไมขดั หรอื แยง กับกฎกระทรวงดงั กลา ว 2) ออกขอบัญญัติทองถ่ินกําหนดในเร่ืองท่ีขัดหรือแยงกับกฎกระทรวง เนื่องจากมีความ จาํ เปนหรอื เหตุผลพเิ ศษเฉพาะทองถิ่น แตตองไดรับความเห็นชอบจากคณะกรรมการ การขดุ ดินและถมดินและไดร บั อนุมตั จิ ากรัฐมนตรฯีมาตรา 17 มาตรา 18  ผูท่ีประสงคจะขุดดินหรือถมดินมีหนาที่ตองแจงตอเจาพนักงานทองถิ่น (นายกเทศมนตรี นายก อบต. ผูวาราชการ กทม. และนายกเมืองพัทยา) และจะตองเสียคาธรรมเนียมและและ มาตรา 26 คาใชจายตามท่ีกําหนดในกฎกระทรวง โดยใหคาธรรมเนียมและคาใชจายท่ีเก็บไดเปน รายไดข อง อปท. ที่มกี ารขดุ ดินหรือถมดินน้นัมาตรา 29 เจาพนักงานทองถิ่นมีอํานาจออกคําส่ังเปนหนังสือสั่งใหผูขุดดิน ผูถมดิน หรือเจาของที่ดิน หยุดการขุดดินหรือถมดิน หรือจัดการปองกันความเสียหายที่อาจเกิดขึ้น หรือจัดการแกไข การขดุ ดนิ หรอื ถมดนิ นัน้ ไดตามที่เห็นสมควรมาตรา 40 ผูใดท่ีไดรับคําสั่งของเจาพนักงานทองถิ่นใหหยุดการขุดดินหรือการถมดินแลวไมปฏิบัติตาม คาํ สง่ั น้นั ตอ งระวางโทษจําคกุ ไมเ กนิ 1 ป หรอื ปรับไมเ กิน 50,000 บาท หรอื ทงั้ จาํ ท้ังปรับมาตรา 41 ผูใดไมปฏิบัติตามคําส่ังของเจาพนักงานทองถ่ินใหจัดการปองกันความเสียหาย หรือจัดการ แกไขการขุดดินหรือถมดินเพ่ือปองกันความเสียหายที่อาจเกิดข้ึน ตองระวางโทษปรับไมเกิน 30,000 บาท และปรับเปน รายวันอีกวันละไมเกิน 500 บาทตลอดเวลาที่ไมปฏบิ ตั ิตาม

166 การปฏิรปู กฎหมายเพอ่ื สง่ เสรมิ ประสทิ ธภิ าพและนวัตกรรมการบรหิ ารจดั การทรัพยากรธรรมชาติของ อปท.166 การปฏิรูปกฎหมายเพือ่ สง เสรมิ ประสทิ ธภิ าพและนวัตกรรม การบริหารจัดการทรัพยากรธรรมชาตขิ อง อปท.5.5 ระเบยี บกระทรวงมหาดไทยวาดวยวิธีการเกี่ยวกับการขุดลอกแหลงนํ้าสาธารณประโยชน ที่ตนื้ เขนิ พ.ศ. 2547 ระเบียบฯ น้ีเปนกฎหมายที่รัฐมนตรีวาการกระทรวงมหาดไทยออกโดยอาศัยอํานาจตามมาตรา20 แหงพระราชบัญญัติระเบียบบริหารราชการแผนดิน พ.ศ. 2534 เพ่ือกําหนดหลักเกณฑเกี่ยวกับการอนุญาตใหขุดลอกแหลงน้ําสาธารณะท่ีต้ืนเขิน และการนํากรวด หิน ดิน ทรายท่ีไดจากการขุดลอกไปใชประโยชนหรอื เปน คาจางเอกชน หากกรวด หิน ดิน ทรายท่ไี ดม ีราคาเกินกวาคาจาง ก็ใหเอกชนผูรับจางจายเงินสวนทีเ่ กนิ คนื ใหแกท างราชการ และใหเ งนิ นน้ั ตกเปนรายไดข อง อปท. เจา ของพ้นื ท่ี “แหลงนํ้าสาธารณประโยชน” ตามระเบียบนี้ หมายถึง ลําราง หวย หนอง คลอง บึง บาง และแหลงน้ําอ่ืนๆ ที่มีลักษณะคลายคลึงกัน แตไมรวมถึงนานน้ําตามพระราชบัญญัติการเดินเรือในนานนํ้าไทยฯ ซ่ึงอยูในอํานาจของกรมเจาทา (ไมรวมแมน้ํา ลําคลอง บึง อางเก็บนํ้า หรือทะเลสาบอันเปนทางสัญจรของประชาชนหรือท่ีประชาชนใชประโยชนรวมกัน) และ “การขุดลอก” หมายถึง การขุด ดูด ตักหรอื การกระทําประการอน่ื ใดท่ีเปนการนํากรวด หิน ดนิ ทราย ที่ทับถมอยูใตแหลงน้ําสาธารณประโยชนที่ตืน้ เขินขน้ึ มาบนพน้ื ดนิ ตามระเบียบฯ นี้ เมื่อนายอําเภอหรือ อปท. พิจารณาเห็นวา แหลงน้ําสาธารณประโยชนในทองที่ใดตื้นเขิน สมควรทําการขุดลอก ใหนายอําเภอหรือ อปท. ทําการสํารวจขอบเขต และปกแนวเขตแหลงน้ําน้ันใหชัดเจน พรอ มทั้งออกแบบการขุดลอก รวมทง้ั กําหนดหลกั เกณฑ วิธีการ และระยะเวลาในการขุดลอกใหแลวเสร็จ และเสนอเปนโครงการเพ่ือขอความเห็นชอบจากผูวาราชการจังหวัด แลวจึงประกาศหาผูประสงคท ีจ่ ะทําการขุดลอกมีกําหนดไมนอ ยกวา 15 วนั นบั แตวันประกาศ ท้ังนี้ ผูว า ราชการจังหวัดจะกําหนดเง่ือนไขใหผูดําเนินการขุดลอกปฏิบัติเพื่อมิใหเกิดความเดือดรอนเสียหายแกราษฎรรวมทงั้ กําหนดเงื่อนไขอื่นใหผูดําเนินการขุดลอกตองปฏิบัติและรับผิดชอบในความเสียหายที่อาจเกิดข้ึนกไ็ ด อยางไรก็ดี ในกรณีท่ีมีความจําเปนเรงดวนเพื่อปองกันและบรรเทาภัยพิบัตอิ ันเกิดจากอุทกภัยหรือภัยแลง และจําเปนตองขุดลอกแหลงนํ้าสาธารณประโยชนที่ต้ืนเขิน ใหนายอําเภอหรือ อปท. มีอํานาจดําเนินการใหเอกชนทําการขุดลอกแหลงน้ําดังกลาวไปพลางกอนได แลวเสนอเรื่องใหผูวาราชการจังหวัดเพ่อื ทราบภายใน 15 วนั นับแตว ันทีว่ าจาง ในกรณีที่เห็นสมควรท่ีจะจัดจางเอกชนทําการขุดลอก และนายอําเภอหรือ อปท. ประสงคจะนํากรวด หิน ดนิ ทราย ทไี่ ดจากการขุดลอกไปเปนประโยชนของทางราชการ หรือคาจางเอกชน ก็ใหเสนอเร่ืองดังกลาวเพื่อขอความเห็นชอบจากผูวาราชการจังหวัดดวย หากนําไปเปนคาจางเอกชน ใหตีราคากรวด หิน ดิน ทราย ที่ไดจากการขุดลอกตามราคาคาตอบแทนในการอนุญาตตามมาตรา 9 ทวิ (มาตรา9/1 ในปจจุบัน) ในบัญชีคาตอบแทนทายประมวลกฎหมายท่ีดินโดยอนุโลม แลวใหหักกลบจากคาจางถาหากมีราคาเกินกวาคาจาง เอกชนผูรับจางตองจายเงินคากรวด หิน ดิน ทรายสวนที่เกินดังกลาวคืนใหแกทางราชการ และใหเงินน้ันตกเปนรายไดของ อปท. นั้น และในกรณีที่ทรัพยสินท่ีไดจากการขุดลอกเปนแร ทรัพยากรไม หรือวัตถุโบราณ ก็ใหดําเนินการตามกฎหมายวาดวยการน้ัน โดยนายอําเภอหรือ อปท. มีหนาทีร่ ับผดิ ชอบในการตรวจสอบและควบคุมการขดุ ลอกใหเ ปนไปโดยถูกตองตามเงอื่ นไข

บทที่ 5: อำ�นาจหนา้ ทข่ี อง อปท. ในการจดั การทรพั ยากรแร่ 167บทที่ 5 167อํานาจหนาท่ีของ อปท. ในการจดั การทรัพยากรแร ระเบียบฯ ฉบับน้ีทําให อปท. และนายอําเภอ มีอํานาจดําเนินการขุดลอกแหลงนํ้าสาธารณะท่ีตื้นเขิน และนํากรวด หิน ดิน ทราย ขึ้นมาใชประโยชน หรือเปนคาจางเอกชนท่ี อปท. หรือ นายอําเภอวาจางมาขุดลอกได อยางไรก็ดี การดําเนินการของ อปท. และนายอําเภอตองไดรับความเห็นชอบจากผวู า ราชการจงั หวัด ซ่งึ มีอํานาจกาํ กับและควบคมุ การทํางานของ อปท. และ นายอําเภออกี ตอ หนึ่งแผนภาพท่ี 15 ขั้นตอนการขออนุญาตและพิจารณาอนุญาตใหข ุดลอกแหลงนา้ํ สาธารณะ นายอาํ เภอ, อปท. สํารวจและปกขอบเขตแหลง นํา้ ใหชดั เจน พรอมทัง้ ออกแบบการขดุ ลอก กําหนดหลักเกณฑ วิธีการ และระยะเวลาในการขุดลอกเสนอโครงการเพื่อขอความเห็นชอบจากผูวา ราชการจังหวดั ผวู า ราชการจงั หวัดพจิ ารณาเห็นชอบ และกาํ หนดเง่ือนไขการขุดลอก ปด ประกาศหาผูประสงคท ี่จะทําการขุดลอก โดยมกี าํ หนดปด ประกาศไมนอ ยกวา 15 วนั นายอําเภอ, อปท. เปนผูรบั ผดิ ชอบ ในการตรวจสอบและควบคุมการขุดลอก5.6 ระเบยี บกระทรวงมหาดไทยวา ดวยการอนญุ าตใหดดู ทราย พ.ศ. 2546 ระเบียบฉบับน้ีควบคุมการอนุญาตใหดูดทรายเพ่ือการคา การดูดทรายในท่ีน้ีหมายความรวมถึง“การดูด การตกั การขุด การขน หรือการกระทําดวยประการอ่ืนใดเพื่อใหไดมาซึ่งทราย” แมระเบียบฯ นี้จะยกเลิกระเบียบฯ วาดวยการอนุญาตใหดูดทราย 5 ฉบับท่ีใชบังคับอยูกอนหนานี้ แตก็ยังยึดหลักการตามมติคณะรัฐมนตรีเม่ือวันท่ี 4 กันยายน 2522 ที่กําหนดใหการพิจารณาอนุญาตใหดูดทรายในจังหวัดตางๆ เปนอํานาจหนาที่ของคณะกรรมการพิจารณาอนุญาตดูดทรายของ “สวนกลาง” ซ่ึงประกอบดวย

168 การปฏิรูปกฎหมายเพ่ือส่งเสรมิ ประสทิ ธภิ าพและนวัตกรรมการบรหิ ารจดั การทรพั ยากรธรรมชาติของ อปท.168 การปฏิรปู กฎหมายเพ่ือสงเสริมประสทิ ธิภาพและนวตั กรรม การบรหิ ารจดั การทรัพยากรธรรมชาติของ อปท.ผูแทนสวนราชการที่เกี่ยวของ สําหรับ อปท. มีสวนรวมในฐานะท่ีเปนหน่ึงในคณะอนุกรรมการพิจารณาอนุญาตใหดูดทราย แตอํานาจในการอนุญาตดูดทรายยังคงเปนของจังหวัด และหนวยงานของสวนกลาง อยางไรก็ดี กฎหมายนี้กําหนดใหการอนุญาตตองไดรับความเห็นชอบจากสภาองคกรปกครองสว นทองถิ่น สาระสาํ คญั ของระเบียบฯ สรปุ ส้นั ๆ ไดดังนี้ 1) ใหมีคณะกรรมการพิจารณาอนุญาตใหดูดทราย (เรียกโดยยอวา “กพด.”) และ คณะอนุกรรมการพิจารณาอนุญาตใหดูดทราย ท่ี กพด. แตงตั้ง กพด. มีปลัดประทรวง มหาดไทยเปนประธาน และมีผูแทนของหนวยงานตางๆ ในสวนกลาง เปนกรรมการและ ผูชวยเลขานุการรวมทั้งสิ้น 17 คน170 สวนคณะอนุกรรมการมี 15 คน ประกอบดวยผูแทน ของหนวยงานสวนภูมิภาค 14 คน และ “ผูบริหารทองถ่ิน หรือผูแทนคณะผูบริหารทองถิ่น” ในเขตทอ งทที่ ่ีมีการอนุญาตใหด ดู ทราย171 2) บุคคลจะดาํ เนินการดูดทรายไดตอเม่ือไดรับใบอนุญาตจากพนักงานเจาหนาท่ี โดยย่ืนคําขอ พรอมทั้งแผนท่ีท่ีดินบริเวณท่ีขออนุญาตดูดทรายตอนายอําเภอ หรือเจาพนักงานท่ีดิน จงั หวดั (กรณีทีไ่ ดม ีประกาศยกเลกิ อาํ นาจหนาทขี่ องนายอาํ เภอตามความในมาตรา 19 แหง พระราชบัญญัติแกไขเพ่ิมเติมประมวลกฎหมายที่ดิน ฉบับท่ี 4 พ.ศ. 2528172) แลวแตกรณี และใหสอบสวนขอเท็จจริง วัตถุประสงค และเหตุผลที่ขออนุญาตโดยละเอียด ท้ังนี้ แผนที่ แสดงบริเวณท่ีดินที่ขออนุญาตดูดทรายใหแสดงใหเห็นบริเวณใกลเคียงที่ขออนุญาตวา มี ถาวรวัตถุหรือส่ิงปลูกสรางอยางใดหรือไม โดยใชมาตราสวนที่เหมาะสม ลายมือชื่อผูเขียน แผนท่ี และลายมอื ชื่อผขู ออนุญาต 3) เม่ือไดสอบสวนตามขอ (2) แลว ใหนายอําเภอ หรือเจาพนักงานท่ีดินจังหวัด หรือผู ซงึ่ ไดรบั มอบหมายและผูแ ทนองคกรปกครองสวนทองถ่ินในพื้นท่ีที่มีการขออนุญาต170 กพด. ประกอบดว ย ปลัดกระทรวงมหาดไทย เปน ประธานกรรมการ อธิบดีกรมการปกครองหรือผูแทน อธิบดีกรมสงเสริมการปกครองทองถ่ินหรือผูแทน อธิบดีกรมเจาทาหรือผูแทน อธิบดีกรมชลประทานหรือผูแทน ผูบัญชาการตํารวจแหงชาติหรือผูแทน อธิบดีกรมที่ดินหรือผูแทน เลขาธิการสํานักงานนโยบายและแผนทรัพยากรธรรมชาติและส่ิงแวดลอมหรือผูแทน ผูวาราชการจังหวัดในเขตจังหวัดท่ีมีการขออนุญาตดูดทรายหรอื ผูแทน ที่ปรกึ ษาดา นกฎหมายกระทรวงมหาดไทย ผูอํานวยการสํานักกฎหมาย สํานักงานปลัดกระทรวงมหาดไทยหรือผูแทน ผูแทนสวนราชการอื่นๆ ที่เกี่ยวของ เปนกรรมการ และผูอํานวยการสํานักจัดการที่ดินของรัฐ กรมท่ีดิน เปนกรรมการและเลขานุการ ผูอํานวยการสวนจัดการท่ีดินของรัฐ กรมที่ดิน เปนผูชวยเลขานุการ และหัวหนากลุมจัดการที่ดินของรัฐ สํานักจัดการที่ดินของรฐั กรมที่ดนิ เปนผชู ว ยเลขานกุ าร171 คณะอนุกรรมการ ประกอบดวย ผูวาราชการจังหวดั เปน ประธานอนกุ รรมการ รองผูวาราชการซึ่งไดรับมอบหมาย ปลัดจังหวัด อัยการจังหวัดหรือผูแทน อุตสาหกรรมจังหวัดหรือผูแทน ผูแทนกรมเจาทา ผูแทนกรมชลประทาน ผูบังคับการตํารวจภูธรจังหวัดหรือผูแทนนายอําเภอ ผูบริหารทองถิ่นหรือผูแทน ผูแทนคณะผูบริหารทองถ่ินในเขตทองท่ีที่มีการขออนุญาตดูดทราย ผูแทนสํานักงานส่ิงแวดลอมภาค และผูแทนสวนราชการอ่ืนๆ ท่ีเกี่ยวของ เปนอนุกรรมการ เจาพนักงานท่ีดินจังหวัดเปนอนุกรรมการและเลขานุการ หัวหนาฝายอํานวยการ สํานักงานที่ดินจังหวัด เปนผูชวยเลขานุการ หัวหนากลุมงานวิชาการที่ดิน หรือหัวหนางานควบคุมและประสานงานสํานักงานท่ีดนิ จงั หวัด เปน ผูชว ยเลขานกุ าร172 มาตรา 19 แหงพระราชบัญญัติแกไขเพิ่มเติมประมวลกฎหมายท่ีดิน (ฉบับที่ 4) พ.ศ. 2528 บัญญัติวา “การปฏิบัติการตามประมวลกฎหมายที่ดินซงึ่ เปนอาํ นาจหนาทขี่ องหัวหนา เขต นายอําเภอ หรือปลดั อําเภอผเู ปน หวั หนา ประจํากิง่ อําเภอ อยูกอนวันท่ีพระราชบัญญัติน้ีใชบงั คบั ใหผ ูดาํ รงตาํ แหนง ดังกลา วปฏิบตั ิตอไปพลางกอนจนกวารฐั มนตรจี ะไดประกาศยกเลกิ ในราชกจิ จานเุ บกษาเปน ทอ งที่ไป”

บทท่ี 5: อำ�นาจหน้าท่ีของ อปท. ในการจดั การทรพั ยากรแร่ 169บทที่ 5 169อาํ นาจหนาท่ีของ อปท. ในการจดั การทรัพยากรแร ออกใบชันสูตรสอบสวนท่ีดินที่ขออนุญาตดูดทรายวา เปนท่ีดินประเภทใด สภาพ ลักษณะของทด่ี นิ เปนอยางไร มโี บราณวตั ถุ โบราณสถาน ส่งิ ปลกู สราง หรือสถานท่ีราชการ อยใู กลเคยี งหรอื ไม และหากอนุญาตแลวจะเกิดปญหาในภายหนาหรือไม โดยใหดําเนินการ ใหแลวเสร็จภายใน 5 วัน ถานายอําเภอหรือเจาพนักงานท่ีดินจังหวัดเห็นวาไมควรอนุญาต ก็ใหร ายงานจังหวดั ภายใน 5 วันนับแตว นั ที่เหน็ วาไมควรอนุญาต 4) เมื่อชันสูตรสอบสวนที่ดินแลว ถานายอําเภอหรือเจาพนักงานท่ีดินจังหวัดเห็นวาควร อนุญาต ใหทําประกาศโดยปดประกาศไวในท่ีเปดเผย ณ ท่ีวาการอําเภอ หรือสํานักงาน ท่ีดินจงั หวดั ทีท่ ําการกํานัน ท่ีทําการองคกรปกครองสวนทองถิ่น และบริเวณใกลเคียง หรือ ในท่ดี นิ นัน้ มกี ําหนด 30 วัน หากไมมีการขัดของหรือคัดคานอยางใด ใหรายงานสงเรื่องและ ช้ีแจงไปจังหวัดภายใน 3 วัน แตหากมีการคัดคานหรือขัดของประการใด ใหรายงานจังหวัด ภายใน 10 วันนบั แตว นั ครบกําหนดการปด ประกาศ 5) ใหส ํานักงานที่ดินจังหวัดรวบรวมเรื่องการขออนุญาตดูดทรายแลวดําเนินการนัดหมาย คณะอนุกรรมการเพื่อตรวจสอบสถานท่ี และจัดประชุมคณะอนุกรรมการเพื่อพิจารณาการ ขออนุญาตใหแลวเสร็จภายใน 15 วัน นับแตวันรับเรื่องจากอําเภอหรือสํานักงานท่ีดิน จังหวัด การพิจารณาเห็นควรอนุญาตหรือไมควรอนุญาตของคณะอนุกรรมการใหแสดง เหตุผลไวดวย แลวใหจังหวัดดําเนินการใหเปนไปตามมติของท่ีประชุมภายใน 10 วันนับแต วันที่ประชุมเสร็จ และใหรวบรวมเร่ืองพรอมรายงานการประชุมและบัญชีรายงานผลจํานวน 15 ชุด ใหกรมทดี่ นิ เพื่อนําเสนอให กพด. ทราบ 6) หลักเกณฑในการพิจารณาอนุญาตใหดูดทราย ประกอบดวยหลักเกณฑทางวิชาการ เชน ความเสียหายแกสภาพตลิ่ง หรือสภาพธรรมชาติของลําน้ํา และหลักเกณฑดานธรรมา- ภิบาล อันไดแก การไดรับความเห็นชอบจากสภาองคกรปกครองสวนทองถิ่น โดย คํานึงถึงความเดือดรอนของราษฎร และความเสียหายทางเศรษฐกิจหรือ ทรพั ยากรธรรมชาติ ฉะนั้น แมวา กพด. และคณะอนุกรรมการอนุญาตใหดูดทรายจะประกอบดวยผูแทนของสวนราชการที่เปนหนวยงานสวนกลางและสวนภูมิภาคเกือบทั้งหมด แตการอนุญาตใหดูดทรายก็ตองไดร ับความเห็นชอบจากสภาองคกรปกครองสวนทองถิ่น จึงเปน เรื่องท่ีตองศึกษาตอไปวา การใชอํานาจหนาท่ีของ อปท. ในเร่อื งนม้ี ีประสิทธผิ ลมากนอยเพียงใด อนึ่ง ในกรณีที่การขุด ตัก หรือดูดทราย ซ่ึงกระทําในรองน้ําทางเรือเดินท่ีอยูความรับผิดชอบของกรมเจาทา (ไมใชรองน้ําทางเรือเดินขนาดเล็กท่ีอยูในความดูแลของ อปท. แหงเดียว) การดูดทรายจะตองไดรับอนุญาตจากกรมเจาทาอีกหนวยงานหนึ่งดวย แผนภาพที่ 16 สรุปขั้นตอนดําเนินการขออนุญาตดดู ทรายเพอื่ การคาตามระเบียบฯ นี้

170 การปฏริ ปู กฎหมายเพอื่ สง่ เสริมประสิทธภิ าพและนวัตกรรมการบริหารจดั การทรัพยากรธรรมชาตขิ อง อปท.170 การปฏริ ูปกฎหมายเพ่ือสงเสริมประสทิ ธิภาพและนวตั กรรม การบริหารจดั การทรพั ยากรธรรมชาตขิ อง อปท.แผนภาพที่ 16 ขั้นตอนการขอและการอนญุ าตใหดดู ทราย ผูประกอบการยน่ื คํารองขอขดุ รองน้ําเดนิ เรอื ยน่ื คํารองขออนญุ าตขดุ ย่ืนคาํ รองขออนญุ าต ตกั และดดู ทราย ประกอบกิจการโรงงานกรมเจาทา นายอําเภอหรือปลดั อาํ เภอ/ สาํ นักงานอุตสาหกรรมทองที่ สาํ นักงานที่ดนิ จงั หวดั และผแู ทน กรมโรงงานอตุ สาหกรรม อปท. ออกใบชันสูตรสอบสวนท่ีดิน ทอ่ี นุญาตดดู ทรายตรวจสอบตามหลักเกณฑ ตรวจสอบตามหลักเกณฑ ตรวจสอบตามหลกั เกณฑ การพิจารณาอนญุ าต การพิจารณาอนญุ าต การพจิ ารณาอนุญาต กรรมการ สํานกั งานท่ีดนิ จังหวดั กรรมการ คณะอนกุ รรมการพิจารณาอนุญาตใหดดู ทรายประจาํ จงั หวัด (ผูบรหิ ารและผแู ทน อปท. เปนอนกุ รรมการ) ดวย อนุญาต แจง กรมทีด่ ินใบอนุญาตขุดรอ งนํ้า คณะกรรมการพจิ ารณาอนุญาต ใบอนุญาตประกอบกิจการโรงงาน ใหดดู ทราย (กพด.) แจง สํานักงานจังหวัด ใบอนุญาตขดุ ตกั และดูดทรายท่ีมา: ดัดแปลงจากสาํ นกั งานส่ิงแวดลอมภาคที่ 13 (ชลบรุ )ี (http://www.reo13.go.th/DataService/sara/san_29-8- 51.pdf)

บทท่ี 6: อำ�นาจหน้าที่ของ อปท. ในการจดั การทรัพยากรทางทะเล 171 อ�ำ นาจหนา้ ที่ของบบอททปททที่่ี 66.อํานาจหนาท่ีของ อใปนทก.าในรจกาดั รกจาดั รกทารรทพั รพัยยาากกรรททางทะเล ประเทศไทยมีชายฝงทะเลยาวประมาณ 2,667 กิโลเมตร ครอบคลุมพื้นท่ี 23 จังหวัดประกอบดวยจังหวัดทางดานฝงอันดามัน 6 จังหวัด และฝงอาวไทย 17 จังหวัด ทรัพยากรท่ีมีความสําคัญตอระบบนิเวศชายฝงทะเล ไดแก ท่ีดินชายทะเล ปาชายเลน แนวปะการัง หญาทะเลทรัพยากรพืชและสัตวทะเลตางๆ ระบบนิเวศชายหาดและชายเขา นอกจากน้ี ยังมีทรัพยากรประมงทะเลท่ีมีความสําคัญอยางยิ่งตอเศรษฐกิจและวิถีชีวิตของชุมชนประมงชายฝง ปจจุบันประเทศไทยมีจํานวนครัวเรือนประมงทั้งส้ินประมาณ 90,431 ครัวเรือน คิดเปนประชากรประมาณ 19,515,683 คน173การจดั การทรพั ยากรทางทะเลอยา งเปนธรรมจึงถอื วามีความสําคัญตอการแกไขปญหาความยากจนเปนอยา งมาก หนว ยงานหลักท่ีมอี ํานาจหนา ทีใ่ นการอนรุ ักษและจัดการทรพั ยากรทางทะเล ไดแ ก  กรมประมง เปนหนวยงานผูใชพระราชบัญญัติการประมง พ.ศ. 2490 ซึ่งเปนกฎหมายหลัก ท่ีกาํ หนดมาตรการอนุรกั ษท รัพยากรทางทะเล และควบคุมการทําประมงทะเลในปจ จบุ นั  กรมเจาทา เปนหนวยงานผูรับผิดชอบตามพระราชบัญญัติการเดินเรือในนานนํ้าไทย พระพุทธศักราช 2456 ตั้งแตพ้ืนที่ชายหาด ทะเลในนานนํ้าไทย และควบคุมการปลูกสราง อาคารและสง่ิ กอสรางทล่ี วงลํ้าเขาไปในทะเล รวมท้ังการถมทะเล  กรมทรัพยากรทางทะเลและชายฝง (ทช.) เปนหนวยงานที่รับผิดชอบดานการอนุรักษพืช และสัตวทางทะเล การจดั การปาชายเลน และการแกไขปญหาการกดั เซาะชายฝง  กรมอุทยานแหงชาติ สัตวปา และพันธุพืช รับผิดชอบการอนุรักษพืชและสัตวตาม พระราชบัญญัติอุทยานแหงชาติ พ.ศ. 2504 และพระราชบัญญัติสงวนและคุมครองสัตวปา พ.ศ. 2535 โดยเฉพาะในพื้นที่ที่เปน อุทยานแหง ชาตทิ างทะเล  กรมปาไม รับผิดชอบพื้นที่ปาไมในกรณีเปนพื้นที่ปาชายเลนหรือพื้นที่อนุรักษท่ีอยูนอกเขต อุทยานแหงชาติ173 ฐานขอ มลู ความรูทางทะเล (Marine Knowledge Hub), http://www.mkh.in.th/index.php/2010

172 การปฏิรปู กฎหมายเพ่อื สง่ เสรมิ ประสทิ ธิภาพและนวตั กรรมการบรหิ ารจัดการทรพั ยากรธรรมชาติของ อปท.172 การปฏริ ปู กฎหมายเพื่อสงเสริมประสทิ ธิภาพและนวตั กรรม การบริหารจัดการทรัพยากรธรรมชาติของ อปท.  สํานักงานนโยบายและแผนทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดลอม มีอํานาจหนาที่ตาม พระราชบัญญัติสงเสริมและรักษาคุณภาพสิ่งแวดลอมแหงชาติ พ.ศ. 2535 ในการประกาศ เขตพนื้ ทค่ี ุมครองส่งิ แวดลอมซง่ึ สวนใหญเ ปนพืน้ ที่ทะเลชายฝง และการกําหนดประเภทและ ขนาดของกิจการท่ีตองศึกษาผลกระทบตอสิ่งแวดลอม (EIA) และผลกระทบตอสุขภาพ (HIA) ในท่ีนี้ จะกลาวถึงเฉพาะกฎหมายหลักที่เก่ียวของกับการจัดการทรัพยากรทางทะเล เพ่ือพิจารณาความเปนไปไดและความเหมาะสมในการเพ่ิมบทบาทของ อปท. ในการจัดการทรัพยากรทางทะเล6.1 พระราชบญั ญตั สิ ง เสริมและรักษาคณุ ภาพสง่ิ แวดลอ มแหง ชาติ พ.ศ. 2535 บทบัญญัติในสวนที่เก่ียวของกับการจัดการทรัพยากรทางทะเลและชายฝงโดยตรง ไดแกมาตรา 43-45 ที่บัญญัติเรื่องการกําหนดเขตพ้ืนที่คุมครองส่ิงแวดลอม และมาตรการคุมครองท่ีจะใชบังคับในพื้นท่ีดังกลาว ซึ่งเทาที่ผานมามักจะเปนการประกาศพื้นท่ีคุมครองสิ่งแวดลอมในบริเวณทะเลชายฝงเสียเปนสวนใหญ และมาตรา 46-51 ท่ีบัญญัติเร่ืองการทํา EIA รวมทั้งประกาศกระทรวงฯ ที่กาํ หนดประเภทและขนาดของโครงการท่ตี องทํา EIA และ HIA ตลอดจนหลักเกณฑ วิธีการ และเงื่อนไขในการทาํ EIA และ HIA การกาํ หนดเขตพื้นทคี่ ุมครองสิง่ แวดลอม บทบญั ญตั ิทเี่ กี่ยวของกบั การกําหนดเขตพ้ืนทค่ี มุ ครองสิง่ แวดลอม สามารถสรปุ สน้ั ๆ ไดดังนี้ 1) มาตรา 43 รัฐมนตรีวาการกระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดลอมโดยคําแนะนําของคณะกรรมการส่ิงแวดลอมแหงชาติมีอํานาจออกกฎกระทรวงกําหนดพื้นท่ีคุมครองสิ่งแวดลอมในบริเวณท่ีมีลักษณะเปนพ้ืนท่ีตนน้ําลําธาร หรือมีระบบนิเวศแตกตางจากพื้นท่ีอื่นโดยท่ัวไป หรือมีระบบนิเวศตามธรรมชาติท่ีอาจถูกทําลายหรือไดรับผลกระทบกระเทือนจากกิจกรรมตางๆ ของมนุษยไดโดยงายหรือเปนพื้นที่ท่ีมีคุณคาทางธรรมชาติหรือศิลปกรรมอันควรแกการอนุรักษ และพ้ืนท่ีนั้นยังมิไดถูกประกาศกําหนดใหเ ปน เขตอนุรกั ษ นับจนปจจุบัน มีการออกกฎกระทรวง 4 ฉบับเพ่ือกําหนดเขตพ้ืนท่ีคุมครองสิ่งแวดลอมตามมาตรานี้ สวนใหญเ ปนการประกาศในพื้นที่ทะเลชายฝง ไดแก 1.1) กฎกระทรวง (พ.ศ. 2535) กําหนดใหพื้นท่ีเกาะสาก เกาะลาน เกาะครก บริเวณ นานนํ้ารอบเกาะดังกลาว รวมท้ังนานนํ้าชายฝงเมืองพัทยา จังหวัดชลบุรี บริเวณอาว กระทิงลาย อาวกะทะ อา วพระจันทร อาวพัทยา และหาดไมลวก วัดจากแนวนํ้าลดลง ต่ําสุดออกไปในทะเลเปน ระยะ 3 กโิ ลเมตร เปน พน้ื ท่คี ุมครองสิง่ แวดลอม 1.2) กฎกระทรวง ฉบับท่ี 2 (พ.ศ. 2535) กําหนดพื้นท่ีบริเวณเกาะภูเก็ตและเกาะอื่นๆ ของจังหวัดภูเก็ต รวมท้ังบริเวณนานน้ํารอบเกาะดังกลาววัดจากแนวนํ้าลงต่ําสุด ออกไปในทะเลเปนระยะ 3 กิโลเมตร เปน พน้ื ทีค่ ุมครองสิ่งแวดลอ ม