การปฏิรูปกฎหมาย

บทที่ 2: การจดั การทรัพยากรธรรมชาติและส่ิงแวดล้อมตามกฎหมายจดั ต้งั องค์กรปกครองส่วนท้องถ่นิ 23บทที่ 2 23การจดั การทรพั ยากรธรรมชาติและส่งิ แวดลอมตามกฎหมายจัดตง้ั อปท. มาตรา 66 องคการบริหารสวนตําบลมีอํานาจหนาที่ในการพัฒนาตําบลท้ังในดานเศรษฐกิจสงั คม และวัฒนธรรม มาตรา 67 บัญญัติให อบต. มีหนาท่ีท่ีตองจัดทําภายในเขต อบต. ของตนรวมทั้งหมด 9ประการ ในท่นี ้ีจะกลาวถงึ เฉพาะสว นท่เี กี่ยวของกบั การจัดการทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดลอ มไดแ ก 1) จัดใหม ีและบาํ รงุ รกั ษาทางนํา้ และทางบก 2) รักษาความสะอาดของถนน ทางนํ้า และทส่ี าธารณะรวมท้งั กําจัดมลู ฝอยและสง่ิ ปฏกิ ลู 3) คุมครอง ดูแล และบาํ รุงรักษาทรพั ยากรธรรมชาตแิ ละสง่ิ แวดลอ ม มาตรา 68 บัญญัติตอไปวา อบต. อาจจัดทํากิจการในเขต อบต. ได รวมท้ังสิ้น 13 ประการ มีสวนทีเ่ กี่ยวของกบั การจดั การส่ิงแวดลอม เชน 1) จัดใหมีและบํารุงรกั ษาทางระบายน้าํ 2) การคมุ ครองดแู ลและรักษาทรพั ยสินอันเปนสาธารณสมบัตขิ องแผน ดนิ 3) การผังเมอื ง อยางไรก็ดี อํานาจหนาที่ของ อบต. ตามมาตราตางๆ ดังกลาวขางตนไมเปนการตัดอํานาจหนาที่ของกระทรวง ทบวง กรม หรือองคการ หรือหนวยงานของรัฐ ในอันท่ีจะดําเนินกิจการใดๆ เพื่อประโยชนข องประชาชนในตําบล แตตอ งแจง ให อบต. ทราบลวงหนา ตามสมควร15 กฎหมายใหอ ํานาจ อบต. ในการออกขอบัญญัติตําบลเพื่อปฏิบัติการใหเปนไปตามอํานาจหนาท่ีของตน แตออกไดเทาที่ไมขัดหรือแยงตอกฎหมาย หรือเม่ือมีกฎหมายบัญญัติให อบต. มีอํานาจออกขอบัญญตั ิได โดยจะกําหนดคาธรรมเนียมที่จะเรียกเกบ็ และจะกําหนดโทษปรบั ผูฝา ฝน ดวยก็ได แตมิใหกําหนดโทษปรับเกนิ 1,000 บาท เวน แตจ ะมกี ฎหมายบญั ญตั ไิ วเ ปน อยา งอ่ืน16 เชนเดียวกันกับกรณีของเทศบาล กฎหมายใหอํานาจแกกระทรวงมหาดไทยในการออกระเบยี บตางๆ เพื่อควบคุมการดําเนินงานของ อบต. ไดแก การกูเงินของ อบต. จากกระทรวง ทบวงกรมองคการหรือนิติบุคคลตางๆ17 การกําหนดเงินคาตอบแทนของประธานสภาองคการบริหารสวนตําบลรองประธานสภาองคการบริหารสวนตําบล นายกองคการบริหารสวนตําบล รองนายกองคการบริหารสวนตําบล เลขานุการสภาองคการบริหารสวนตําบล และสมาชิกสภาองคการบริหารสวนตําบล18 การจัดทํางบประมาณรายจายประจําปและงบประมาณรายจายเพ่ิมเติม การคลัง การงบประมาณ การโอน15 พระราชบัญญัติสภาตําบลและองคการบริหารสวนตําบล พ.ศ. 2537 มาตรา 69 ดู คําพิพากษาศาลปกครองสูงสุดที่ 154/2552 ซึ่งศาลมีคําพพิ ากษาวา การดาํ เนนิ โครงการกอสรางฝายนาํ้ ลนคอนกรตี เสริมเหล็กและขดุ ลอกลําหว ย เปน อาํ นาจหนาทขี่ อง อบต. ตามมาตรา66 มาตรา 67 มาตรา 68 และมาตรา 69 แหงพระราชบัญญัติสภาตําบลและองคการบริหารสวนตําบล พ.ศ. 2537 และมาตรา 16 แหงพระราชบญั ญตั ิกาํ หนดแผนและขนั้ ตอนการกระจายอาํ นาจใหแ กอ งคกรกครองสว นทอ งถนิ่ พ.ศ. 2542 แตอํานาจหนาที่ดังกลาวไมเปนการตดั อํานาจหนาท่ีของ อบจ. หรือหนวยงานอ่ืนของรฐั ในอนั ทจี่ ะดาํ เนินการดงั กลา วเพอื่ ประโยชนข องประชาชนในตําบล แตตองแจงให อบต.ทราบลวงหนา16 พระราชบัญญตั ิสภาตําบลและองคก ารบริหารสว นตาํ บล พ.ศ. 2537 มาตรา 7117 พระราชบญั ญัตสิ ภาตําบลและองคการบรหิ ารสว นตาํ บล พ.ศ. 2537 มาตรา 8318 พระราชบัญญัตสิ ภาตําบลและองคก ารบรหิ ารสวนตาํ บล พ.ศ. 2537 มาตรา 86

24 การปฏิรูปกฎหมายเพือ่ ส่งเสรมิ ประสิทธภิ าพและนวตั กรรมการบรหิ ารจดั การทรัพยากรธรรมชาตขิ อง อปท.24 การปฏิรปู กฎหมายเพอื่ สงเสริมประสิทธภิ าพและนวตั กรรม การบรหิ ารจัดการทรพั ยากรธรรมชาติของ อปท.และการจัดการทรัพยสิน การซื้อ การจาง คาตอบแทน และคาจาง รวมทั้งระเบียบท่ีเกี่ยวของกับการดาํ เนนิ งานอื่นๆ ของ อบต.19 การปฏบิ ัติหนา ที่ของ อบต. ยังอยูภายใตการควบคุมดูแลของนายอําเภอ รางขอบัญญัติองคการบริหารสวนตําบลท่ีผานความเห็นชอบของสภาองคการบริหารสวนตําบลแลวตองสงใหนายอําเภอใหความเห็นชอบ หากนายอําเภอเห็นชอบดวย ใหนายกองคการบริหารสวนตําบลลงชื่อและประกาศเปนขอบัญญัติองคการบริหารสวนตําบลตอไป ในกรณีที่นายอําเภอไมเห็นชอบดวยกับรางขอบัญญัติฯ ใหสงคืนใหสภาองคการบริหารสวนตําบลภายใน 15 วันนับแตวันท่ีนายอําเภอไดรับรางขอบัญญัติฯดังกลาว เพ่ือใหสภาองคการบริหารสวนตําบลทบทวนรางขอบัญญัติฯ น้ันใหม หากสภาองคการบริหารสวนตําบลยืนยันรางขอบัญญัติฯ น้ันภายใน 30 วันดวยคะแนนเสียง 2 ใน 3 ของจํานวนสมาชิกสภาองคการบริหารสวนตําบลท้ังหมดที่มีอยู ก็ใหนายกองคการบริหารสวนตําบลลงนามและประกาศใชเปนขอบัญญัติองคการบริหารสวนตําบลได แตหากสภาองคการบริหารสวนตําบลไมยืนยันภายใน 30 วันหรอื ยนื ยนั ดว ยคะแนนเสียงนอ ยกวา 2 ใน 3 ใหร างขอบัญญตั ฯิ นัน้ เปนอนั ตกไป นายอําเภอมีอํานาจกํากับดูแลการปฏิบัติหนาท่ีของ อบต. ใหเปนไปตามกฎหมายและระเบียบขอบังคับของทางราชการ มีอํานาจเรียกสมาชิกสภาองคการบริหารสวนตําบล ผูบริหาร อบต. (นายกฯรองนายกฯ และเลขานุการนายกฯ) พนักงานสวนตําบล และลูกจางของ อบต. มาช้ีแจงหรือสอบสวนตลอดจนเรียกรายงานและเอกสารใดๆ จาก อบต. มาตรวจสอบ มีอํานาจแนะนําตักเตือนนายกองคการบริหารสวนตําบล ออกคําสั่งระงับการปฏิบัติราชการของนายกองคการบริหารสวนตําบลไดในกรณีฉุกเฉินแลวรายงานตอผูวาราชการจังหวัดเพ่ือวินิจฉัยส่ังการตามท่ีเห็นสมควรโดยเร็ว20 รวมท้ังเสนอความเห็นตอผูวาฯ เพื่อยุบสภาองคการบริหารสวนตําบลไดในกรณีที่จําเปนเพื่อคุมครองประโยชนของประชาชนในเขต อบต. หรือเพ่ือประโยชนของประเทศชาติเปนสวนรวม21 หรือแมกระท่ังเสนอใหผูวาฯส่ังใหนายกหรือรองนายกองคการบริหารสวนตําบล ประธานสภาหรือรองประธานสภาองคการบริหารสวนตําบลพนจากตําแหนงไดในกรณีท่ีผลการสอบสวนปรากฏวา บุคคลดังกลาวกระทําการฝาฝนตอความสงบเรียบรอยหรือสวัสดิภาพของประชาชน หรือละเลยไมปฏิบัติตามอํานาจหนาท่ี หรือปฏิบัติการไมชอบดวยอํานาจหนา ท2่ี 2 ในดานการใชประโยชนจากทรัพยากรธรรมชาติในทองถิ่น พระราชบัญญัติฉบับน้ีบัญญัติใหอบต. มีรายไดจากคาธรรมเนียมตามกฎหมายวาดวยนํ้าบาดาล เงินอากรประทานบัตรใบอนุญาตและอาชญาบัตรตามกฎหมายวาดวยการประมง คาภาคหลวงและคาธรรมเนียมตามกฎหมายวาดวยปาไมและคาธรรมเนียมจดทะเบียนสิทธิและนิติกรรมตามประมวลกฎหมายท่ีดินที่เก็บในเขต อบต.23 ไดรับการจัดสรรคาภาคหลวงแรตามกฎหมายวาดวยแร และคาภาคหลวงปโตรเลียมตามกฎหมายวาดวย19 พระราชบญั ญตั สิ ภาตําบลและองคก ารบรหิ ารสว นตาํ บล พ.ศ. 2537 มาตรา 8820 พระราชบญั ญัติสภาตาํ บลและองคก ารบรหิ ารสว นตําบล พ.ศ. 2537 มาตรา 9021 พระราชบญั ญัตสิ ภาตาํ บลและองคก ารบรหิ ารสวนตาํ บล พ.ศ. 2537 มาตรา 9122 พระราชบัญญตั สิ ภาตําบลและองคก ารบรหิ ารสวนตําบล พ.ศ. 2537 มาตรา 9223 พระราชบญั ญัติสภาตําบลและองคการบริหารสว นตาํ บล พ.ศ. 2537 มาตรา 77

บทท่ี 2: การจัดการทรัพยากรธรรมชาตแิ ละส่ิงแวดล้อมตามกฎหมายจดั ตง้ั องค์กรปกครองส่วนทอ้ งถ่นิ 25บทท่ี 2 25การจัดการทรพั ยากรธรรมชาติและส่งิ แวดลอ มตามกฎหมายจดั ต้ัง อปท.ปโ ตรเลยี มตามหลกั เกณฑแ ละวธิ กี ารท่ีกําหนดในกฎกระทรวง24 รวมท้งั ไดร บั สวนแบงจากเงินที่เก็บตามกฎหมายวา ดว ยอทุ ยานแหง ชาติในเขต อบต. ตามหลักเกณฑแ ละวธิ ีการที่กําหนดในกฎกระทรวง252.3 พระราชบญั ญัติองคการบรหิ ารสวนจงั หวดั พ.ศ. 2540 เชนเดยี วกนั กบั กฎหมายจัดต้ัง อปท. รูปแบบอื่นๆ พระราชบัญญัติฉบับน้ีกําหนดโครงสรางการบรหิ ารขององคการบรหิ ารสว นจังหวดั (อบจ.) อํานาจหนาที่ การงบประมาณและการคลัง และการกํากับดูแล อบจ. มีการแกไขเพ่ิมเติมกฎหมายนี้รวมท้ังหมด 4 ครั้ง คร้ังสุดทายเม่ือ พ.ศ. 2552 แมจะมีการวจิ ารณก ันบอ ยครงั้ วา อบจ. ไมม พี ้นื ทใ่ี นการบรหิ ารจัดการ แตในเชิงกฎหมาย เขตการบริหารของ อบจ.ไดแกเขตจังหวัด กฎหมายมีเจตนารมณให อบจ. ดําเนินภารกิจที่ตองอาศัยความรวมมือหรือประสานงานกนั ของ อปท. อืน่ ๆ ทอ่ี ยูในเขตจังหวัด ซึ่งเปนเร่ืองท่ี อปท. อ่ืนไมสามารถดําเนินการเองไดอยางมีประสทิ ธิผลโดยลําพัง ตามมาตรา 45 อบจ. มีอาํ นาจหนา ท่ีดําเนินกิจการภายในเขต อบจ. ดังตอไปนี้ 1) ตราขอ บัญญตั โิ ดยไมขัดหรอื แยง ตอกฎหมาย 2) จัดทําแผนพัฒนาองคการบริหารสวนจังหวัด และประสานการจัดทําแผนพัฒนาจังหวัดตาม ระเบยี บที่คณะรัฐมนตรีกาํ หนด 3) สนับสนนุ สภาตําบลและราชการสวนทอ งถ่นิ อน่ื ในการพัฒนาทองถิน่ 4) ประสานและใหค วามรว มมือในการปฏบิ ตั ิหนา ทีข่ องสภาตําบลและราชการสว นทอ งถนิ่ อื่น 5) แบงสรรเงนิ ซง่ึ ตามกฎหมายจะตอ งแบง ใหแกสภาตําบลและราชการสวนทอ งถน่ิ อน่ื 6) อาํ นาจหนา ท่ขี องจังหวัดตามพระราชบัญญัติระเบียบบริหารราชการสวนจังหวัด พ.ศ. 2498 เฉพาะภายในเขตสภาตําบล 7) คุมครอง ดูแล และบํารงุ รักษาทรัพยากรธรรมชาติและสงิ่ แวดลอ ม 7 ทวิ) บํารงุ รักษาศิลปะ จารีตประเพณี ภมู ปิ ญ ญาทองถิน่ และวัฒนธรรมอนั ดขี องทอ งถนิ่ 8) จัดทํากิจการใดๆ อันเปนอํานาจหนาที่ของราชการสวนทองถ่ินอ่ืนท่ีอยูในเขตองคการ บริหารสวนจังหวัด และกิจการนั้นเปนการสมควรใหราชการสวนทองถ่ินอ่ืนรวมกัน ดาํ เนนิ การหรือใหองคก ารบรหิ ารสวนจงั หวดั จดั ทาํ ทงั้ นี้ตามทก่ี ําหนดในกฎกระทรวง 9) จัดทํากิจการอ่ืนใดตามที่กําหนดไวในพระราชบัญญัติน้ี หรือกฎหมายอ่ืนกําหนดใหเปน อาํ นาจหนาทขี่ ององคการบริหารสว นจังหวัด อํานาจหนาท่ีสวนใหญของ อบจ. จึงเปนเรื่องการประสานและสนับสนุนการทํางานของ อปท.อ่ืนๆ (เทศบาล และ อบต.) ที่อยูในเขตจังหวัด และแบงสรรเงินท่ีกฎหมายกําหนดใหตองแบงใหแกอปท. อน่ื โดยหลกั แลว อบจ. นา จะมีภารกิจในการดําเนินกิจการทีต่ อ งการความรวมมอื และประสานงานกันของ อปท. ตางๆ ในเขตจังหวัด หรือในเร่ืองท่ี อปท. แหงใดแหงหน่ึงไมสามารถกระทําไดโดยลําพังดังเชนทีบ่ ัญญัติไวในมาตรา 45 (8) ท้ังน้ีเพราะการจัดการทรัพยากรธรรมชาติในหลายๆ เรื่องและหลาย24 พระราชบัญญตั ิสภาตาํ บลและองคก ารบรหิ ารสว นตาํ บล พ.ศ. 2537 มาตรา 7825 พระราชบญั ญตั ิสภาตําบลและองคการบรหิ ารสว นตาํ บล พ.ศ. 2537 มาตรา 79

26 การปฏริ ูปกฎหมายเพ่อื สง่ เสริมประสทิ ธิภาพและนวัตกรรมการบรหิ ารจัดการทรัพยากรธรรมชาติของ อปท.26 การปฏิรูปกฎหมายเพอ่ื สงเสรมิ ประสิทธภิ าพและนวัตกรรม การบริหารจดั การทรัพยากรธรรมชาตขิ อง อปท.มิติไมอาจประสบผลโดยอาศัยการดําเนินการโดย อปท. แหงใดแหงหน่ึงแตเพียงลําพัง เชน การจัดการทรัพยากรนํ้า และทรัพยากรทางทะเล ซึ่งมีความคาบเก่ียวกันกับพื้นท่ีหลายๆ อปท. อีกทั้งมีชุมชนประมงพ้ืนบานที่ทําประโยชนขามเขตของ อปท. เปนตน อีกตัวอยางหนึ่ง ไดแก การจัดการปญหาการกดั เซาะชายฝง ซึง่ ตองมีการบริหารจัดการในภาพรวม แทนที่จะใหแ ตละ อปท. แยกกันทํา เปนตน อยางไรกต็ าม อบจ. สวนใหญใ นปจ จบุ ันยงั ไมค นพบบทบาทหนาท่ใี นการประสานระหวาง อปท.ตางๆ ในเขต อบจ. ของตน และยังไมไดใชศักยภาพของ อบจ. ในสวนน้ีอยางเต็มที่ นอกจากน้ี การที่กฎหมายบัญญัติอํานาจหนาที่ของ อบจ. ท้ังตามกฎหมายน้ีและตามพระราชบัญญัติกําหนดแผนและข้ันตอนการกระจายอํานาจใหแก อปท. พ.ศ. 2542 (ดูบทท่ี 1) ไวในลักษณะกวางๆ และคลายคลึงกับอํานาจหนาท่ีของเทศบาล และ อบต. ในหลายสวน เชน บัญญัติให อบจ. มีอํานาจหนาที่ในการ“คุมครอง ดูแล และบํารุงรักษาทรัพยากรธรรมชาติและส่ิงแวดลอม” ทําใหดูเหมือนวาอํานาจหนาที่ของอบจ. มีความซาํ้ ซอนกับอาํ นาจหนา ที่ของ เทศบาล และ อบต. รวมท้ังซ้ําซอนกับภารกิจของจังหวัด เชนการจัดทําแผนพัฒนาจังหวัด เปนตน สถานการณดังกลาวทําใหเปนการยากท่ีจะบงชี้อยางชัดเจนวาอบจ. มีอํานาจหนาที่ดานการจัดการทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดลอมอยางไร โดยเฉพาะอยางย่ิงในพ้นื ท่ีทางกายภาพทเี่ ทศบาล และ อบต. มีความรับผิดชอบโดยตรง ยกตัวอยางเชน อํานาจหนาท่ีในการจัดใหมีระบบกําจัดขยะรวมซึ่งเกี่ยวของกับ อปท. มากกวาหน่ึงแหงควรจะเปนของใคร เพราะปรากฏวาท้ังเทศบาล และ อบจ. ตา งก็ดําเนินภารกิจดังกลาวนีอ้ ยใู นปจจบุ นั ตารางที่ 2 เปรียบเทียบใหเห็นอํานาจหนาที่ของเทศบาล อบต. และ อบจ. ในการจัดการทรัพยากรธรรมชาติและสงิ่ แวดลอม ตามกฎหมายจัดต้งั อปท. แตล ะประเภท

บทท่ี 2: การจัดการทรพั ยากรธรรมชาติและสิ่งแวดลอ้ มตามกฎหมายจัดต้งั องคก์ รปกครองสว่ นท้องถน่ิ 27บทท่ี 2 27การจดั การทรัพยากรธรรมชาติและสิง่ แวดลอ มตามกฎหมายจดั ตงั้ อปท.ตารางท่ี 2 อํานาจหนา ทขี่ อง อปท. ในการจัดการทรพั ยากรธรรมชาติและสิง่ แวดลอ มตาม กฎหมายจัดตง้ั อปท.เทศบาล อบต. อบจ.พ.ร.บ.เทศบาล พ.ศ. 2496 พ.ร.บ.สภาตําบลและองคการบริหารสว น พ.ร.บ.องคการบริหารสวนจงั หวัดมาตรา 50-56 เทศบาลมี ตาํ บล พ.ศ. 2537 พ.ศ. 2540อาํ นาจหนา ท่ดี านการจัดการ มาตรา 66 อบต. มอี าํ นาจหนา ทีใ่ นการพัฒนา มาตรา 45 อบจ. มอี าํ นาจหนา ทดี่ าํ เนินสงิ่ แวดลอ มทเี่ ทศบาลตองทาํ ตาํ บลท้งั ในดานเศรษฐกจิ สงั คม และวัฒนธรรม กจิ การภายในเขต อบจ. ดังตอไปน้ีไดแก มาตรา 67 อบต. มีอาํ นาจหนา ท่ดี า นการจดั การ 1) ตราขอ บญั ญัตโิ ดยไมข ัดหรอื แยงตอ1) จัดใหมีและบํารงุ รกั ษาทาง ทรพั ยากรธรรมชาตแิ ละส่งิ แวดลอ ม ทตี่ อ งจดั ทํา กฎหมายบกและทางนํ้า ภายในเขต อบต. ของตน ดังนี้ 2) จัดทาํ แผนพัฒนา อบจ. และประสาน2) รกั ษาความสะอาดของถนน 1) จดั ใหม แี ละบํารุงรกั ษาทางนํา้ และทางบกหรือทางเดนิ และท่ี การจดั ทําแผนพฒั นาจงั หวัดตาม ระเบยี บทค่ี ณะรัฐมนตรกี ําหนด 2) รกั ษาความสะอาดของถนน ทางนา้ํ และที่สาธารณะ รวมทง้ั การกําจัด สาธารณะรวมทง้ั กาํ จดั มลู ฝอยและสิ่งปฏิกลู 3) สนบั สนุนสภาตาํ บลและราชการสว นมูลฝอยและสิง่ ปฏิกลู 3) คมุ ครอง ดูแล และบํารงุ รักษาทรพั ยากร ทอ งถนิ่ อ่ืนในการพัฒนาทอ งถนิ่3) จดั ใหม แี ละบาํ รงุ ทางระบาย ธรรมชาตแิ ละสง่ิ แวดลอม 4) ประสาน และใหค วามรว มมอื ในการนาํ้ (กรณเี ทศบาลเมืองและ มาตรา 68 อบต. มีอํานาจหนาทดี่ า นการจัดการ ปฏิบัติหนา ท่ขี องสภาตาํ บล และสว นเทศบาลนคร) สิง่ แวดลอ ม ทอี่ าจจดั ทํา ในเขต อบต. ไดแก ราชการทองถน่ิ ในการพัฒนาทองถนิ่4) จัดใหม แี ละบํารุงสว ม 1) จดั ใหมีและบํารงุ รกั ษาทางระบายนํ้า 5) แบง สรรเงินซึง่ ตามกฎหมายจะตอ งแบงสาธารณะ (กรณเี ทศบาล 2) การคุมครองดูแลและรักษาทรพั ยส ินอันเปน ใหแกสภาตําบลและราชการสวนทอ งถิ่นเมืองและเทศบาลนคร) สาธารณสมบตั ิของแผน ดนิ อนื่5) จดั การเกีย่ วกบั ทอ่ี ยูอาศยั 3) การผังเมอื ง 6) อาํ นาจหนา ที่ของจังหวัดตาม พ.ร.บ.และการปรับปรุงแหลง มาตรา 71 อบต. อาจออกขอบญั ญตั ิตําบลเพ่อื ระเบยี บบริหารราชการสว นจังหวัดเสอื่ มโทรม (กรณเี ทศบาล ปฏบิ ตั ิการใหเปน ไปตามอํานาจหนา ทข่ี องตน พ.ศ. 2498 เฉพาะภายในเขตสภาตําบลนคร) หรือเมอื่ มกี ฎหมายบญั ญัติให อบต. มอี าํ นาจออก 7) คุมครอง ดแู ล และบํารุงรักษา6) การวางผังเมืองและการ ขอ บญั ญัติได โดยขอบัญญัติตองไมขดั หรอื แยงตอ ทรพั ยากรธรรมชาตแิ ละสง่ิ แวดลอ มควบคุมการกอสรา ง กฎหมาย รวมทัง้ สามารถกาํ หนดคาธรรมเนยี ม 7 ทว)ิ บํารุงรักษาศิลปะ จารตี ประเพณีมาตรา 60 เทศบาลมอี าํ นาจ และโทษปรบั ผฝู า ฝนได แตต อ งไมเกนิ 1,000 ภมู ปิ ญญาทอ งถน่ิ และวัฒนธรรมอันดี ของทองถน่ิตราเทศบญั ญัติเพ่อื ปฏบิ ตั ิการ บาท เวน แตจ ะมบี ทบัญญัตไิ วเ ปน อยา งอ่ืนใหเปนไปตามหนา ที่ของ มาตรา 83 และ มาตรา 90 กระทรวงมหาดไทย 8) จัดทาํ กิจการใดๆ อันเปนอํานาจหนา ท่ีเทศบาล หรอื เมอ่ื มีกฎหมายอน่ื มีอาํ นาจออกระเบยี บตา งๆ เพือ่ ควบคุมการ ของราชการสว นทอ งถน่ิ อน่ื ท่ีอยใู นเขตบญั ญัตใิ หเ ทศบาลมีอํานาจตรา ดําเนนิ งานของ อบต. และนายอาํ เภอมอี าํ นาจ อบจ. และสมควรใหร าชการสวนทอ งถนิ่เทศบญั ญัติในเรอื่ งน้ันได โดย กาํ กบั ดแู ลการปฏิบัติหนา ทข่ี อง อบต. ใหเ ปนไป อนื่ รว มกนั ดําเนนิ การหรือให อบจ.เทศบญั ญตั ิน้นั ตอ งไมข ัดหรือ ตามกฎหมายและระเบียบขอ บงั คบั ของทาง จัดทํา ตามท่ีกาํ หนดในกฎกระทรวง 9) จดั ทาํ กิจการอื่นใดตามที่ พ.ร.บ. นี้ หรือแยงตอ บทบัญญตั ขิ องกฎหมาย ราชการอืน่ และสามารถกําหนดโทษแก มาตรา 77-79 อบต. มรี ายได หรอื ไดรับสวนแบง กฎหมายอื่นกําหนดใหเปน อํานาจหนา ที่ผลู ะเมดิ เทศบญั ญตั ิได แตต อ ง จากเงินทห่ี นว ยงานอืน่ เรยี กเกบ็ จากการใช ของ อบจ.ไมเ กนิ 1,000 บาท ประโยชนจ ากทรพั ยากรในพืน้ ท่ขี อง อบต. นนั้ ตามหลักเกณฑ และวิธีการท่กี ําหนด



บทท่ี 3: อำ�นาจหนา้ ทใ่ี นการจัดการทรัพยากรปา่ ไมข้ อง อปท. 29 อำ�นาจหน้าท่ีในการจบบัดททกททาี่่ี 3ร3อํานาจหนา ทใี่ นการจดั กทารรัพทรยพั ายการกปรป่าไา มไม้ขข อองงออปท. ขอมูลทางกายภาพจากภาพถายดาวเทียมพบวาในป พ.ศ. 2552 ประเทศไทยมีเน้ือท่ีปาไมอยูประมาณ 172,184 ตารางกิโลเมตร (หรือประมาณ 107.6 ลานไร) คิดเปนรอยละ 33.56 ของพื้นที่ประเทศ26 อยางไรก็ดี สถิติพ้ืนท่ีปาประเภทตางๆ ตามกฎหมาย พบวา ในป พ.ศ. 2553 ประเทศไทยมีพนื้ ที่ทถี่ ูกประกาศเปนปา สงวนแหงชาติจํานวน 1,221 ปา ครอบคลุมพ้ืนท่ีประมาณ 230,280.65 ตารางกิโลเมตร หรือประมาณ 143.9 ลานไร2 7 คิดเปนรอยละ 45 ของพื้นท่ีประเทศ และเมื่อพิจารณาพื้นที่ปาโดยดูจากการประกาศเปนพื้นท่ีปาอนุรักษ จะพบวา ในป พ.ศ. 2553 มีพ้ืนที่ปาอนุรักษประมาณ103,809.9 ตารางกโิ ลเมตร28 หรอื 64.88 ลา นไร ซ่งึ คดิ เปนรอยละ 20.23 ของพื้นท่ีประเทศ การจัดการทรัพยากรปาไมมีความสัมพันธเปนอยางมากกับการจัดการทรัพยากรท่ีดิน เนื่องจากประเทศไทยยงั มปี ระชาชนเปน จํานวนมากที่อาศยั อยใู นพืน้ ทป่ี าไม สวนใหญเปนประชาชนที่ยากจนและไรท่ีทํากิน อปท. ซ่ึงเปนหนวยงานในระดับทองถ่ินท่ีอยูใกลชิดกับชุมชนและรับทราบปญหาของประชาชนไดมากกวาหนวยงานของราชการสวนกลางและสวนภูมิภาคจึงควรมีสวนรวมมากข้ึนในการจัดการทรัพยากรปา ไมแ ละที่ดนิ อยางไรกต็ าม แมว าพระราชบัญญัติกําหนดแผนและขน้ั ตอนการกระจายอํานาจใหแก อปท. และกฎหมายจัดตั้ง อปท. จะกําหนดให อปท. มีภารกิจดานการจัดการปาไมและทรัพยากรธรรมชาติ แตก็มีกฎหมายอ่ืนมากมายหลายฉบับท่ีกําหนดใหภารกิจดังกลาวเปนอํานาจหนาที่ของหนวยงานท่ีเปนราชการสวนกลางและสวนภูมิภาค แผนปฏิบัติการกระจายอํานาจท้ังสองฉบับท่ีผานมาก็กลาวแตเพียงวาใหถายโอนภารกิจเรื่องการคุมครองดูแลและรักษาปา และการอนุรักษและฟนฟูทรัพยากรธรรมชาติ26 กรมอุทยานแหงชาติ สัตวปา และพันธุพืช แหลงที่มา: http://www.dnp.go.th/statistics/2553/stat2553.asp เนื้อท่ีปาไม หมายถึง เนื้อท่ีปาชนิดตางๆ อาทิ ปาสน ปาดงดิบ ปาเบญจพรรณ เปนตน ไมวาจะอยูในเขตปาสงวนแหงชาติ อุทยานแหงชาติ เขตรักษาพันธุสัตวปาปาโครงการ และพ้นื ทีท่ ใ่ี หญกวา 5 เฮกแตร (31.25 ไร) โดยมเี รือนยอดตน ไมสูงอยา งนอ ย 5 เมตร ปกคลมุ มากกวา รอยละ 10 ของพ้ืนที่27 เพิ่งอาง พ้ืนที่ปาสงวนแหงชาติน้ีเปนเนื้อที่รวมท้ังหมดตามท่ีไดประกาศในราชกิจจานุเบกษา และยังไมไดหักเนื้อที่ซอนทับและเน้ือท่ีเพกิ ถอนเพื่อใชประโยชนออก28 เพิ่งอา ง พนื้ ทป่ี า อนุรักษต ามกฎหมาย ไดแก เขตอทุ ยานแหงชาติ 123 แหง (60,320.11 ตร.กม.) วนอทุ ยาน 113 แหง (1,239 ตร.กม.)เขตรักษาพันธุสัตวปา 58 แหง (36,929.37 ตร.กม.) เขตหามลาสัตว 60 แหง (5,233 ตร.กม.) สวนพฤกษศาสตร 16 แหง (45.38 ตร.กม.)สวนรุกขชาติ 56 แหง (43.02 ตร.กม.)

30 การปฏิรปู กฎหมายเพื่อสง่ เสริมประสิทธภิ าพและนวัตกรรมการบรหิ ารจัดการทรัพยากรธรรมชาติของ อปท.30 การปฏริ ูปกฎหมายเพ่อื สง เสริมประสทิ ธภิ าพและนวัตกรรม การบรหิ ารจดั การทรัพยากรธรรมชาติของ อปท.ใหแก อปท. คําถามก็คือ อํานาจหนาท่ีของ อปท. ในการดําเนินภารกิจทั้งสองอยางน้ีมีมากนอยเพียงใดและในการดําเนินภารกิจน้ี ความสัมพันธระหวาง อปท. กับหนวยงานสวนกลางและหนวยงานสวนภูมิภาคควรจะเปนเชนไร เปนท่ีนาสังเกตวา การตีความโดยสํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกาและศาลปกครองเม่ือมีขอพิพาทระหวาง อปท. กับราชการสวนกลางและสวนภูมิภาคมักออกมาในแนวท่ีวา การใชอํานาจหนาที่ของ อปท. จะตองไมขัดหรือแยงกับอํานาจหนาท่ีของราชการสวนกลางและสวนภูมิภาคที่มีอยูแลวตามกฎหมายอื่น ซ่ึงมีผลทําใหยังไมมีการกระจายอํานาจในการจัดการทรัพยากรธรรมชาติและสงิ่ แวดลอมใหแก อปท. อยา งแทจ รงิ ในท่ีน้ีจะกลาวถึงกฎหมายหลักดานการจัดการทรัพยากรปาไม และบทบัญญัติในสวนที่เก่ียวของกับการอนุญาตใหเขาไปทําประโยชนในพื้นท่ีปาไม รวมท้ังมติคณะรัฐมนตรีที่สําคัญซึ่งเก่ียวของกับการแกไขปญหาปาไมที่ดิน ซึ่งจะช้ีใหเห็นวา อปท. มีสวนรวมในระดับหนึ่งโดยเฉพาะในเรื่องการใหความเห็นชอบกบั คําขออนญุ าตเขาทําประโยชนในพ้นื ที่ปาสงวนแหงชาติ แตยังมีสวนรวมในการตัดสนิ ใจเกี่ยวกับการจัดการทรัพยากรเหลานนี้ อยมาก3.1 พระราชบัญญัตปิ าไม พุทธศกั ราช 2484 กฎหมายฉบับน้ีมีวัตถุประสงคหลักเพื่อควบคุมการทําไมและการเก็บหาของปา รวมท้ังกําหนดเรอื่ งการเก็บคาภาคหลวงจากการทําไมและการเก็บหาของปา การนิยามอยางกวางของคําวา “ปา” ตามกฎหมายนี้มีผลกระทบตอการใชที่ดินของประชาชน แมพ้ืนที่ดังกลาวนั้นจะยังมิไดถูกจัดเปนพ้ืนท่ีปาสงวนแหงชาตหิ รือปา อนรุ ักษก ต็ าม ตามพระราชบัญญัติฉบับน้ี “ปา” หมายความวา “ที่ดินที่ยังมิไดมีบุคคลไดมาตามกฎหมายท่ีดิน”ซ่ึงเทากับวา พื้นที่ใดก็ตามที่ยังไมมีการออกเอกสารสิทธิใหแกบุคคลก็ถือวาเปนปาท้ังส้ิน และการใชประโยชนจากทรัพยากรตองเปนไปตามเง่ือนไขที่กําหนดโดยกฎหมายนี้ ฉะน้ัน แมวาพ้ืนท่ีใดยังไมถูกขีดไวใหเปนปาสงวนแหงชาติ อุทยานแหงชาติ เขตรักษาพันธุสัตวปา หรือปาอนุรักษอ่ืนๆ ก็ถือวาเปนปาตามพระราชบัญญัติปาไม หรือท่ีมักเรียกกันวา “พ้ืนที่ปา 2484” ในทางปฏิบัติ พื้นท่ีปา 2484บางสวนอาจเปนที่ดินสาธารณะที่ประชาชนใชประโยชนรวมกัน ซ่ึงไดมีการออกหนังสือสําคัญสําหรับท่ีหลวง (นสล.) ไวแลว หรืออาจเปนท่ีรกรางวางเปลาท่ีประชาชนขอออกเอกสารสิทธิตามประมวลกฎหมายที่ดินได แตการใชประโยชนจากทรัพยากรปาไมและการเก็บหาของปาในพ้ืนที่ก็ยังคงตองขออนุญาตจากพนักงานเจาหนาท่ีตามพระราชบัญญัติปาไมและตองเสียคาภาคหลวง29 เชน การทําไมหวง29 พระราชบัญญัติปาไม พุทธศักราช 2484 มาตรา 11 บญั ญตั วิ า “ผูใดทําไม หรือเจาะ หรือสับ หรือเผา หรือทําอันตรายดวยประการใดๆแกไมหวงหาม ตองไดรับอนุญาตจากพนักงานเจาหนาท่ี หรือไดรับสัมปทานตามความในพระราชบัญญัตินี้ และตองปฏิบัติตามขอกําหนดในกฎกระทรวงหรอื ในการอนญุ าต” มาตรา 24 บัญญตั ิให “ผรู ับอนญุ าตทาํ ไมตอ งเสยี คา ภาคหลวงตามทก่ี าํ หนดไว ...........................” มาตรา 29 บัญญัติวา “ผูใดเก็บหาของปาหวงหาม หรือทําอันตรายดวยประการใดๆ แกของปาหวงหามในปา ตองไดรับอนุญาตจากพนักงานเจา หนาที่ และตอ งเสียคา ภาคหลวงกบั ทงั้ ตองปฏบิ ตั ิตามขอกาํ หนดในกฎกระทรวงหรือในการอนุญาต” มาตรา 29 ทวิ บัญญัติวา “หามมิใหผูใดคาหรือมีไวในครอบครอง ซ่ึงของปาหวงหามเกินปริมาณที่รัฐมนตรีกําหนดในราชกิจจานเุ บกษา เวนแตไ ดรบั อนุญาตจากพนกั งานเจาหนา ที่ และตอ งปฏิบัติตามขอกําหนดในกฎกระทรวงและในการอนุญาต”

บทที่ 3: อำ�นาจหนา้ ทใ่ี นการจัดการทรพั ยากรป่าไม้ของ อปท. 31บทที่ 3 31อาํ นาจหนาทใี่ นการจัดการทรัพยากรปาไมของ อปท.หาม (ซ่ึงครอบคลุมไมเกือบทุกชนิดที่พบเห็นท่ัวไป)30 การเก็บหาของปาหวงหาม31 นอกจากนี้ ยังมีบทบัญญตั ิที่ “หา มมิใหผ ูใ ดกอสราง แผวถาง หรอื เผาปา หรอื กระทําดวยประการใดๆ อันเปนการทําลายปา หรือเขายึดถือหรือครอบครองปาเพ่ือตนเองหรือผูอ่ืน เวนแตจะกระทําภายในเขตท่ีไดจําแนกไวเปนประเภทเกษตรกรรมและรัฐมนตรไี ดป ระกาศในราชกจิ จานุเบกษา หรือโดยไดรับใบอนญุ าตจากพนกั งานเจา หนาที่”32 สําหรับพนักงานเจาหนาท่ีผูมีอํานาจอนุญาตตามพระราชบัญญัติปาไมน้ัน มีประกาศกระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและส่ิงแวดลอม พ.ศ. 2547 ท่ีแตงตั้งบุคคลตอไปนี้ใหเปนพนักงานเจาหนาท่ีตามพระราชบญั ญตั ิปาไม พุทธศกั ราช 2484 คือ33 (1) ผวู าราชการจังหวัด (2) นายอาํ เภอ และปลัดอาํ เภอผูเ ปน หัวหนาประจาํ กง่ิ อาํ เภอ ในสวนของการกระจายอํานาจใหแก อปท. นั้น ในป พ.ศ. 2547 ไดมีประกาศกระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดลอมแตงตั้งใหบุคลากรของหนวยงานตางๆ เปนพนักงานเจาหนาท่ีซึ่งมีอํานาจปองกัน จับกุม และปราบปรามผูกระทําผิดตามกฎหมายปาไม ซึ่งรวมถึงพนกั งานเจาหนาทขี่ องราชการสว นภูมิภาคและสว นทองถ่นิ ดงั น3ี้ 4 1) รองผวู าราชการจงั หวดั 2) ปลดั จังหวดั 3) ปลัดอําเภอ 4) นายกเทศมนตรี 5) รองนายกเทศมนตรี 6) นายกองคการบริหารสวนตําบล 7) รองนายกองคการบริหารสว นตาํ บล 8) ปลดั องคก ารบริหารสว นตําบล 9) กาํ นนั 10) ผใู หญบา น30 ตามบัญชีทายพระราชกฤษฎีกากําหนดไมหวงหาม พ.ศ. 2530 ไดกําหนดไมหวงหามธรรมดา ประเภท ก. ไวท้ังสิ้น 158 ชนิด ซ่ึงครอบคลุมไมเกือบทุกชนิดที่มีอยูทั่วไปในประเทศไทย นอกจากน้ี ยังไดกําหนดไมหวงหามพิเศษ ประเภท ข. ซ่ึงเปนไมหายากไวอีก 13ชนิด31 ตามบัญชีทายพระราชกฤษฎีกากําหนดของปาหวงหาม พ.ศ. 2530 ไดกําหนดของปาหวงหามไวท้ังส้ิน 18 ชนิด เชน กลวยไมปาทุกชนิด จันทนแดง ชันทุกชนิด ช้ินไมกฤษณาและกฤษณา ช้ินไมจันทนหอม ฝาง งาย นํ้ามันยาง ใบลาน เปลือกไมของไมตางๆ เฟรนตางๆยางเยลูตง ยางรกั ยางสน รากเฟรน และหวายทกุ ชนดิ32 พระราชบญั ญตั ิปา ไม พทุ ธศกั ราช 2484 มาตรา 5433 ประกาศกระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและส่ิงแวดลอม เร่ือง แตงต้ังพนักงานเจาหนาท่ีตามพระราชบัญญัติปาไม พุทธศักราช 2484 ลงวนั ท่ี 25 มถิ ุนายน 254734 ประกาศกระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและส่ิงแวดลอม เรื่อง แตงตั้งพนักงานเจาหนาที่ตามพระราชบัญญัติปาไม พุทธศักราช 2484 ลงวันที่ 16 ธนั วาคม 2547

32 การปฏิรูปกฎหมายเพอ่ื ส่งเสริมประสทิ ธภิ าพและนวตั กรรมการบริหารจัดการทรพั ยากรธรรมชาติของ อปท.32 การปฏริ ปู กฎหมายเพ่อื สง เสริมประสทิ ธภิ าพและนวตั กรรม การบรหิ ารจดั การทรัพยากรธรรมชาตขิ อง อปท. เปนท่ีนาสังเกตวา ประกาศฯ ฉบับหลังนี้กําหนดใหพนักงานเจาหนาที่ซึ่งไดรับแตงต้ังขางตนมีอํานาจหนาที่เฉพาะการปองกัน จับกุม และปราบปรามผูกระทําผิดกฎหมายปาไม รวมทั้งยึดของกลางท่ีไดจากการกระทําผิดดวย35 ซึ่งเปนอํานาจหนาท่ีที่ อปท. สวนใหญไมอยากไดและไมมีกําลังมากพอที่จะปฏิบัติการตามท่ีไดร บั มอบหมายได เนอ่ื งจากการใชอํานาจดังกลาวจะกอใหเกิดปญหาความขัดแยงกับประชาชน สวนการอนุญาตเพื่อใชประโยชนตางๆ จากพื้นท่ีปาไมตามพระราชบัญญัติน้ีเชน การทําไมและเก็บหาของปาหวงหาม เปนอํานาจหนาที่ของผูวาราชการจังหวัด หากเปนกรณีของการขอเขาทําประโยชนในพ้ืนที่ปาไมเพื่อวัตถุประสงคอ่ืนๆ หรือทําเหมืองแร อํานาจในการอนุญาตเปนของอธบิ ดีกรมปา ไม โดยอนมุ ัตริ ฐั มนตรีวา การกระทรวงทรพั ยากรธรรมชาตแิ ละส่งิ แวดลอ ม เปนตน อยางไรก็ดี กรมปาไมไดกําหนดแนวทางปฏิบัติให อปท. มีสวนรวมในกระบวนการอนุญาตเขาทาํ ประโยชนแ ละทาํ เหมอื งแรใ นพืน้ ท่ีปา ไมต ามพระราชบญั ญตั นิ ี้ โดยองิ ข้ันตอนการปฏิบตั ิตามระเบียบฯวา ดวยการขออนญุ าตเขาทําประโยชนใ นเขตปา สงวนแหงชาติ (ดหู ัวขอ 3.2) ซ่ึงกําหนดใหคําขออนุญาตเขาทําประโยชนตองมีหนังสือใหความเห็นชอบจากสภาองคการบริหารสวนตําบลหรือองคกรปกครองสว นทองถ่นิ (แผนภาพท่ี 1 และแผนภาพท่ี 2) ตารางท่ี 3 สรุปบทบัญญัติสําคัญท่ีควบคุมการใชทรัพยากรปาไม และอํานาจหนาที่ของ อปท.ตามกฎหมายฉบบั นี้35 พระราชบัญญัติปาไม พุทธศักราช 2484 มาตรา 64 บัญญัติวา “ในการปฏิบัติตามพระราชบัญญัตินี้ท่ีเกี่ยวกับความผิดอาญา ใหถือวาพนกั งานเจา หนาที่เปนพนกั งานฝา ยปกครองหรอื ตํารวจ ตามประมวลกฎหมายวธิ พี จิ ารณาความอาญา”

บทที่ 3: อ�ำ นาจหน้าทีใ่ นการจดั การทรพั ยากรป่าไม้ของ อปท. 33บทที่ 3 33อํานาจหนาทีใ่ นการจัดการทรัพยากรปาไมข อง อปท.ตารางที่ 3 การควบคมุ การใชประโยชนทรพั ยากรปา ไมต ามพระราชบญั ญัติปาไม พทุ ธศกั ราช 2484 กฎหมาย บทบญั ญัติท่ีเก่ียวของ / อํานาจหนา ที่ของ อปท.พ.ร.บ.ปา ไม พทุ ธศกั ราช 2484 มาตรา 11 การทําไม หรือเจาะ หรือสับ หรือเผา หรือทําอันตรายดวย ประการใดๆ แกไมหวงหาม ตองไดรับอนุญาตจากพนักงานเจาหนาท่ี หรือ ไดรับสัมปทานตามพระราชบญั ญัติน้ี มาตรา 29 การเก็บหาของปาหวงหามหรือทําอันตรายดวยประการใดๆ แก ของปาหวงหามในปา ตองไดรับอนุญาตจากพนักงานเจาหนาท่ีและตองเสีย คา ภาคหลวง มาตรา 29 ทวิ หามมิใหคาหรือมีไวในครอบครองซ่ึงของปาหวงหามเกิน ปริมาณทร่ี ัฐมนตรฯี กําหนด เวนแตไดร บั อนญุ าตจากพนักงานเจา หนา ท่ี มาตรา 54 หามมิใหผูใดกอสราง แผวถาง หรือเผาปา หรือกระทําดวย ประการใดๆ อันเปนการทําลายปา หรือเขายึดถือหรือครอบครองปาเพื่อ ตนเองหรือผูอื่น เวนแตจะกระทําภายในเขตท่ีไดจําแนกไวเปนประเภท เกษตรกรรมและรัฐมนตรีไดประกาศในราชกิจจานุเบกษา หรือไดรับ ใบอนญุ าตจากพนักงานเจาหนาที่ประกาศกระทรวงทรัพยากรธรรมชาตแิ ละ ใหผูวาราชการจังหวัด นายอําเภอ และปลัดอําเภอผูเปนหัวหนาประจําก่ิงส่งิ แวดลอ ม เรื่องแตง ตั้งพนักงาน อําเภอ เปนพนักงานเจา หนา ท่ตี ามพระราชบัญญตั ปิ า ไม พุทธศักราช 2484เจา หนา ท่ีตามพระราชบัญญตั ิปาไมพุทธศักราช 2484 ลงวันที่ 25 มถิ ุนายน2547ประกาศกระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและ ใหบุคลากรของหนวยงานตางๆ รวมถึงผูบริหาร อปท. ไดแกส่งิ แวดลอ ม เรื่องแตงตั้งพนักงาน นายกเทศมนตรี รองนายกเทศมนตรี นายก อบต. รองนายก อบต.เจา หนา ทต่ี ามพระราชบญั ญตั ปิ าไม ปลัด อบต. เปนพนักงานเจาหนาที่ตามพระราชบัญญัติปาไม มีอํานาจพุทธศกั ราช 2484 ลงวันที่ 16 ธันวาคม หนาที่ปองกัน จับกุม ปราบปรามผูกระทําผิด และยึดของกลางที่ได2547 จากการกระทาํ ผดิ กฎหมายปาไมแนวปฏบิ ตั ิในการอนุญาตใหเ ขาทํา คําขออนุญาตตองมีหนังสือแสดงการไดรับความเห็นชอบจากสภาประโยชนหรอื ทาํ เหมืองแรใ นพ้ืนท่ีปาไม องคการบริหารสวนตําบลหรือองคกรปกครองสวนทองถิ่น พรอมทั้ง บันทึกยนิ ยอมแกไขปญหาราษฎร

34 การปฏริ ูปกฎหมายเพ่อื ส่งเสริมประสิทธิภาพและนวตั กรรมการบรหิ ารจดั การทรัพยากรธรรมชาติของ อปท.34 การปฏิรูปกฎหมายเพ่อื สงเสรมิ ประสทิ ธิภาพและนวัตกรรม การบรหิ ารจดั การทรพั ยากรธรรมชาตขิ อง อปท.แผนภาพที่ 1 การขออนุญาตเขาทาํ ประโยชนเ พือ่ วตั ถุประสงคต า งๆ ในพนื้ ที่ปา ตาม พระราชบญั ญัติปา ไม พทุ ธศักราช 2484 (ยกเวนการทาํ เหมอื งแรแ ละกิจกรรมท่ี เกย่ี วของ) แจงผขู อปฏบิ ัติ ผขู ออนญุ าต เอกสาร (1) ออกใบอนุญาตแผวถางปา ย่นื คาํ ขอ + เอกสาร (1) ย่นื คําขอตามแบบ ป.ส. 17 หรือ ป.ส. 20 (บคุ คลอายุไมเ กิน 1 ป และเรยี กเกบ็ ธรรมดาหรือนิติบคุ คล) โดยอนุโลม พรอ มท้ัง คา ใชจ ายไรละ 50 บาท ตาม เอกสารตา งๆ รวมทั้งประกาศกระทรวงเกษตรและ รายละเอียดของโครงการและแผนทีแ่ สดงสหกรณ ลงวนั ที่ 17 ม.ี ค. 2529 บรเิ วณทขี่ ออนญุ าต หนงั สือแสดงการไดรบั ความเห็นชอบจาก สภาองคก ารบรหิ ารสว นตาํ บลหรอื องคก ร ปกครองสว นทอ งถิน่ พรอมทง้ั บนั ทกึ ยนิ ยอมแกไ ขปญ หาราษฎร ดาํ เนินการ/ตรวจควบคมุ ผูวาราชการจงั หวดั (ทสจ.) นดั ตรวจสอบ เจาหนาทีร่ ายงาน ภายใน 15 วัน ภายใน 30 วัน สํานักจัดการทรพั ยากรปาไม ตรวจสอบ ประจําทอ งที่ พ้ืนท่ี รวมกนั ตรวจควบคุม รายงานผลการตรวจสอบและความเหน็ ของจังหวัด + สาํ นักจัดการทรัพยากรปาไม ประจาํ ทองที่ + เอกสาร (1) ภายใน 15 วนั ดําเนนิ การ/ตรวจควบคุม กรมปาไมหมายเหตุ: ขน้ั ตอนการปฏบิ ัตใิ นการขออนุญาต ขั้นตอนการปฏิบัติหลังจากทีก่ รมปา ไมพจิ ารณาแลว  ขน้ั ตอนการปฏิบตั ิอาจมีการแกไ ขเพม่ิ เตมิ ตามนโยบายและสถานการณที่มา: คมู อื แนวทางการปฏิบัติในการตรวจสอบและรายงานการขออนุญาตเขาทําประโยชนในเขตพ้ืนทีป่ า ไม

บทท่ี 3: อ�ำ นาจหนา้ ที่ในการจดั การทรพั ยากรป่าไม้ของ อปท. 35บทท่ี 3 35อาํ นาจหนาท่ีในการจดั การทรพั ยากรปา ไมของ อปท.แผนภาพที่ 2 การขออนญุ าตเขาทําประโยชนเ พอื่ การทาํ เหมืองแร และกิจการทเ่ี กี่ยวของใน พื้นทป่ี าตามพระราชบญั ญัตปิ าไม พทุ ธศักราช 2484 แจง ผขู อปฏบิ ตั ิ/ ผูขออนุญาต เอกสาร (1) ตรวจควบคมุ ยื่นคาํ ขอ + เอกสาร (1) ยนื่ คําขอตามแบบ ป.ส. 20 หรือ ป.ส. 21 (บุคคล ธรรมดาหรอื นิติบุคคล) โดยอนโุ ลม พรอ มท้งั ออกใบอนุญาตแผวถางปา อายุ ทสจ. เอกสารตางๆ รวมทัง้ไมเ กนิ 1 ป และเรียกเกบ็ คาใชจ า ย ภายใน 7 วัน  รายละเอียดของโครงการ (หลักฐานฝาย ไรละ 1,200 บาท ตามประกาศ ผวู าราชการจงั หวดั กระทรวงเกษตรและสหกรณ อตุ สาหกรรมแร) ลงวนั ที่ 2 พ.ย. 2526  หนงั สอื แสดงการไดรบั ความเห็นชอบจาก ดาํ เนนิ การ สภาองคก ารบริหารสว นตําบลหรอื องคก ร ตรวจควบคมุ ปกครองสว นทอ งถนิ่ พรอมทัง้ บนั ทึก ยนิ ยอมแกไขปญหาราษฎร นัดตรวจสอบ เจา หนา ทีร่ ายงาน ภายใน 15 วัน ภายใน 30 วัน สาํ นักจดั การทรพั ยากรปาไม ตรวจสอบพ้นื ที่ ประจําทอ งที่ รวมกนั เจาหนาทร่ี ายงาน ภายใน 30 วนั รายงานผลการตรวจสอบและความเหน็ ของจังหวัด + สาํ นกั จดั การทรพั ยากรปา ไม ประจาํ ทองท่ี + เอกสาร (1) ดําเนนิ การ กรมปา ไม พิจารณารายงาน กรมทรพั ยากรธรณี ตรวจควบคมุ ลกั ษณะธรณีวิทยาแหลงแรหมายเหตุ: ขัน้ ตอนการปฏบิ ัตใิ นการขออนุญาต ขน้ั ตอนการปฏิบตั หิ ลังจากที่กรมปาไมพิจารณาแลว  ข้นั ตอนการปฏบิ ตั ิอาจมกี ารแกไ ขเพม่ิ เติมตามนโยบายและสถานการณท่ีมา: ปรบั ปรุงจาก คูมอื แนวทางการปฏิบตั ิในการตรวจสอบและรายงานการขออนุญาตเขา ทาํ ประโยชนใ นเขตพืน้ ที่ปา ไม

36 การปฏิรปู กฎหมายเพื่อส่งเสรมิ ประสทิ ธภิ าพและนวตั กรรมการบริหารจดั การทรัพยากรธรรมชาตขิ อง อปท.36 การปฏริ ปู กฎหมายเพ่ือสงเสรมิ ประสิทธิภาพและนวตั กรรม การบริหารจดั การทรพั ยากรธรรมชาติของ อปท.3.2 พระราชบญั ญัติปาสงวนแหง ชาติ พ.ศ. 2507 กฎหมายปาสงวนแหงชาติมีวัตถุประสงคเพ่ือกําหนดเขตคุมครองและรักษาปาเพื่อปองกันการบุกรุกทําลาย ตามมาตรา 6 และมาตรา 36 ของพระราชบัญญัติฉบับนี้ บรรดาปาที่เปนปาสงวนและปาคุมครองอยูแลวตามกฎหมายวาดวยการคุมครองและสงวนปา พุทธศักราช 2481 ใหถือวาเปนปาสงวนแหงชาติตามพระราชบญั ญัตนิ ้ีดว ย ฉะนั้น ในการพิจารณาปญหาการถอื ครองทีด่ ินของราษฎรในพน้ื ท่ปี าสงวนแหงชาติจึงตองพิจารณาดวยวา พ้ืนที่นั้นมีการสงวนหวงหามคร้ังแรกเมื่อใด ซ่ึงอาจเปนกรณีการสงวนหวงหามเปนระยะเวลานานกอนการประกาศใชพ ระราชบัญญัตปิ าสงวนแหงชาติในป พ.ศ. 2507 ก็ได พระราชบัญญัติปาสงวนแหงชาติใหอํานาจแกรัฐมนตรีวาการกระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดลอม (กอน พ.ศ. 2545 เปนอํานาจของรัฐมนตรีวาการกระทรวงเกษตรและสหกรณ) ในการออกกฎกระทรวงกําหนดเขตปาสงวนแหงชาติโดยมีแผนท่ีแสดงแนวเขตปาแนบทายกฎกระทรวงดวย และใหพนักงานเจาหนาที่จัดใหมีหลักเขต ปาย หรือเคร่ืองหมายอื่นเพื่อแสดงแนวเขตปาสงวนแหงชาติไวตามสมควร บคุ คลใดท่ีอา งวา มีสทิ ธหิ รอื ไดทําประโยชนในเขตปาสงวนแหงชาติใดกอ นวันท่ีกฎกระทรวงกําหนดปาสงวนนั้นใชบังคับใหยื่นคํารองตอนายอําเภอภายใน 90 วันนับแตวันที่กฎกระทรวงนั้นใชบังคับ ถาไมย่ืนคํารองภายในกําหนดเวลาดังกลาว ใหถือวาสละสิทธิหรือประโยชนน้ัน นับตั้งแตประกาศใชพระราชบัญญัติฉบับน้ี ไดมีการประกาศพ้ืนที่ปาสงวนแหงชาติไปแลวเปนจํานวนประมาณ143.9 ลา นไร36 3.2.1 การควบคมุ การใชแ ละทําประโยชนในเขตปา สงวนแหงชาติ เมื่อมีการกําหนดเขตปาสงวนแหงชาติแลว มาตรา 14 กําหนดขอหาม “มิใหบุคคลใดยึดถือครอบครอง ทําประโยชนหรืออยูอาศัยในท่ีดิน กอสราง แผวถาง เผาปา ทําไม เก็บหาของปา หรือกระทําดวยประการใดๆ อันเปนการเสื่อมเสียแกสภาพปาสงวนแหงชาติ เวนแตเมื่อไดรับอนุญาตจากพนักงานเจาหนาที่” ท้ังน้ี การขออนุญาตทําประโยชนในเขตปาสงวนแหงชาติโดยไดรับอนุญาตจากพนักงานเจาหนา ท่สี ามารถกระทําไดภ ายใตมาตราตา งๆ ดังตอ ไปนี้  มาตรา 13 ทวิ ในกรณีท่ีสวนราชการหรือองคการของรัฐมีความประสงคที่จะขอใชพ้ืนที่บาง แหงภายในเขตปาสงวนแหงชาติเปนสถานที่ปฏิบัติงานหรือเพ่ือประโยชนของรัฐอยางอ่ืน ใหอธิบดีโดยอนุมัติรัฐมนตรีมีอํานาจประกาศกําหนดบริเวณดังกลาวเปนบริเวณที่ทาง ราชการใชป ระโยชนภายในเขตปาสงวนแหง ชาติได และในบรเิ วณดังกลา วมิใหนํามาตรา 14 (หามยึดถือครอบครอง กอสราง แผวถาง เก็บหาของปา ฯลฯ) และมาตรา 16 (ตองไดรับ อนุญาตเพื่อเขาทําประโยชนในพ้ืนท่ีปาสงวนแหงชาติ) มาใชบังคับแกการท่ีสวนราชการ หรือองคการน้ันๆ จําเปนตองกระทําเพ่ือใหบรรลุวัตถุประสงคในการปฏิบัติงานเพ่ือใช ประโยชนในพ้นื ท่นี ้นั36 กรมอุทยานแหงชาติ สตั วปา และพันธพุ ชื แหลง ทม่ี า: http://www.dnp.go.th/statistics/2553/stat2553.asp

บทที่ 3: อำ�นาจหนา้ ทีใ่ นการจดั การทรัพยากรปา่ ไมข้ อง อปท. 37บทท่ี 3 37อาํ นาจหนา ทใ่ี นการจดั การทรพั ยากรปาไมข อง อปท. มาตรา 15 การทําไมหรือเก็บหาของปา ตองไดรับใบอนุญาตจากพนักงานเจาหนาท3ี่ 7 อยางไรก็ดี กฎหมายกําหนดขอยกเวนสําหรับการทําไมบางชนิดเพื่อใชสอยในครัวเรือนให ไมต อ งขอรบั ใบอนุญาต38 เชน การเก็บหาเศษไมฟน การตัดไมไผทุกชนิด การเก็บหาหวาย และเถาวัลย และการทําไมตามที่อธิบดีประกาศกําหนด และกําหนดขอยกเวนสําหรับการ เก็บหาของปาบางชนิดตามเง่ือนไขที่กําหนดเพ่ือใชสอยหรือบริโภคในครัวเรือนใหไมตอง ขอรับใบอนุญาต เชน การเก็บหาหญาคา ผลไม หนอไม เห็ด ผัก ชันไม ผลหรือฝกสะตอ หรือผลหรอื ฝก เหรยี ง เปนตน 39 มาตรา 16 การเขาทําประโยชนหรืออยูอาศัยในเขตปาสงวนแหงชาติ โดยไดรับอนุญาตจาก อธิบดีโดยอนมุ ัติของรัฐมนตรใี นกรณีตอไปน้ี 1) การเขาทาํ ประโยชนห รืออยอู าศัยคราวละ 5 ป แตไ มเกนิ 30 ป 2) การทําเหมอื งแรตามกฎหมายวา ดวยแรค ราวละไมเกิน 10 ป มาตรา 16 ทวิ การเขาทําประโยชนหรืออยูอาศัยในเขตปาเสื่อมโทรมของบุคคลท่ีไดอาศัย ทํากินในพื้นท่ีนั้นมากอนท่ีเขตน้ันจะถูกประกาศเปนเขตปาเส่ือมโทรม โดยไดรับอนุญาต จากอธบิ ดหี รอื ผซู ่ึงอธิบดมี อบหมาย แตตองไมเกิน 20 ไรตอครอบครัว มีกําหนดคราวละไม นอยกวา 5 ป แตไ มเกนิ 30 ป อยา งไรก็ดี บคุ คลซ่ึงไดรับอนุญาตอาจขอขยายพื้นที่เพ่ิมเติม เพื่อปลูกปาหรือไมยืนตนไดหากพิสูจนใหเห็นวาตนมีความสามารถ และมีเครื่องมือหรือ อุปกรณที่จะปลูกปาหรือไมยืนตนได แตตองไมเกิน 35 ไรตอครอบครัว การใหอนุญาตตาม มาตราน้เี ปนการอนญุ าตภายใต “โครงการ ส.ท.ก.”40 ผไู ดร บั อนญุ าตจะไดรับเอกสารสิทธิที่37 มาตรา 15 บัญญัติวา “การทําไมหรือเก็บหาของปาในเขตปาสงวนแหงชาติใหกระทําไดเม่ือไดรับอนุญาตจากพนักงานเจาหนาที่ หรือเม่ือพนกั งานเจา หนา ทไี่ ดประกาศอนุญาตไวเ ปน คราวๆ ในเขตปา สงวนแหงชาติแหง หน่ึงแหงใดโดยเฉพาะ การอนญุ าตใหเ ปน ไปตามแบบ ระเบียบและวธิ กี ารที่กําหนดในกฎกระทรวง”38 กฎกระทรวง ฉบับท่ี 1106 (พ.ศ. 2528) ออกตามความในพระราชบัญญัติปาสงวนแหงชาติ พ.ศ. 2507 วาดวยการทําไมในเขตปาสงวนแหงชาติ39 กฎกระทรวง ฉบบั ท่ี 1107 (พ.ศ. 2528) ออกตามความในพระราชบญั ญตั ิปา สงวนแหงชาติ พ.ศ. 2507 วา ดวยการเก็บหาของปาในเขตปาสงวนแหงชาติ ขอ 2 กําหนดใหการเก็บหาของปาในเขตปาสงวนแหงชาติเพื่อใชสอยหรือบริโภคในครัวเรือนของตนในกรณีดังตอไปน้ีใหไดรบั ยกเวน ไมต อ งขออนุญาต ไดแก 1) การเกบ็ หาหญา คา ออ พง แขม ปรือ กก กระจูด ใบพลวง 2) การเกบ็ หาผลไม หนอไม เห็ด หรือพืชชนดิ อน่ื ๆ 3) การเก็บหาผัก กลอย มนั สมนุ ไพร รากไม 4) การเกบ็ หาชันไม 5) การเก็บหาผลหรือฝกสะตอ หรือผลหรือฝกเหรียงหรือผลเนียง โดยไมทําอันตรายหรือกระทําการใดๆ อันเปนอันตรายแกตนสะตอ หรือตนเหรียงหรอื ตน เนียง 6) การเก็บหาของปา อืน่ ตามท่อี ธบิ ดกี าํ หนด40 พระราชบัญญัติปาสงวนแหงชาติ พ.ศ. 2507 มาตรา 16 ทวิ วรรคสาม บัญญัติเร่ืองการอนุญาตใหบุคคลเขาทําประโยชนหรืออยูอาศัยในเขตปาสงวนแหงชาติตามโครงการ ส.ท.ก. ไววา ในเขตปรับปรุงปาสงวนแหงชาติ (เขตปาเส่ือมโทรม) ถาบุคคลใดไดเขาทําประโยชนหรืออยอู าศัยในเขตดังกลาวอยแู ลว จนถงึ วันท่ปี ระกาศกําหนดเขตนน้ั “(1) เมื่อบุคคลดังกลาวรองขอ และอธิบดีหรือผูซ่ึงอธิบดีมอบหมายเห็นวาบุคคลนั้นยังมีความจําเปนเพ่ือการครองชีพ อธิบดีหรือผูซ่ึง อธิบดีมอบหมายมีอํานาจอนุญาตเปนหนังสือใหบุคคลดังกลาวทําประโยชนและอยูอาศัยตอไปในที่ที่ไดทําประโยชนหรืออยูอาศัยอยู

38 การปฏริ ูปกฎหมายเพอื่ ส่งเสรมิ ประสิทธิภาพและนวตั กรรมการบริหารจัดการทรพั ยากรธรรมชาตขิ อง อปท.38 การปฏริ ปู กฎหมายเพอื่ สงเสรมิ ประสทิ ธภิ าพและนวัตกรรม การบริหารจดั การทรัพยากรธรรมชาตขิ อง อปท. เรียกวา “เอกสาร ส.ท.ก.” ซึ่งเปนเอกสารรับรองสิทธิทํากินในเขตปาสงวนแหงชาติที่เปน ปา เส่อื มโทรม และเปน สิทธิทต่ี กทอดไปยงั ทายาทโดยธรรมทผ่ี ูม ีสิทธริ ะบไุ วไ ด  มาตรา 17 การศึกษาหรือวิจัยทางวิชาการโดยไดรับอนุญาตเปนหนังสือจากอธิบดี ตาม ระเบยี บท่ีอธิบดีกาํ หนดโดยอนุมัติรัฐมนตรี  มาตรา 18 อธบิ ดีมีอํานาจออกระเบยี บการใชประโยชนใ นเขตปา สงวนแหง ชาติ โดยประกาศ ในราชกิจจานุเบกษาในเร่ือง (1) การเขาไป การผาน หรือการใชทาง และ (2) การนําหรือ ปลอ ยสตั วเ ล้ียงเขา ไป  มาตรา 20 การเขาทําการบํารุงรักษาปาหรือปลูกสรางสวนปาหรือไมยืนตนในเขตปาเส่ือม โทรม โดยไดรับอนุญาตจากอธิบดีโดยอนุมัติของรัฐมนตรี แตหากเปนการอนุญาตเกิน 2,000 ไร ตอ งไดรบั อนุมัติจากคณะรัฐมนตร4ี 1 จะเหน็ ไดวา บุคคลไมวาจะเปนเอกชนหรือหนวยงานของรัฐสามารถขออนุญาตเขาทําประโยชนในเขตปาสงวนแหงชาติไดอยางกวางขวางภายใตมาตราตางๆ ดังกลาวมาขางตน ในกรณีท่ี อปท.ตองการใชประโยชนท่ีดินในเขตพ้ืนที่ปาสงวนแหงชาติ หรือตองการดําเนินกิจกรรมที่เปนการบํารุงรักษาหรืออนุรักษปาไม (เชน การปลูกปา หรือการทําฝายในพื้นที่ตนน้ํา ฯลฯ) รวมทั้งการทํากิจการอ่ืนเพ่ือประโยชนของประชาชน เชน การทําถนน ฯลฯ ก็จะตองดําเนินการขออนุญาตตามบทบัญญัติของมาตรา 16 แหงพระราชบัญญัติฉบับนี้ และในกรณีที่ อปท. ตองการใชพื้นท่ีปา สงวนเพื่อประโยชนในทางราชการ (เชน ตองการทาํ สนามกีฬา ฯลฯ) ก็จะตองขออนุญาตตามมาตรา 13 ทวิ เชนเดยี วกนั กบั สว นราชการอื่นๆ เปน ตน แมวาพระราชบญั ญัตปิ าสงวนแหง ชาติจะบญั ญตั ิใหการขออนุญาตใชประโยชนจากทรัพยากรในเขตปาสงวนแหงชาติตองไดรับอนุญาตจากพนักงานเจาหนาท่ี อธิบดี หรือรัฐมนตรีฯ ข้ึนอยูกับตามท่ีบัญญัติไวในแตละมาตรา และในบางกรณีมีการมอบอํานาจใหผูวาราชการจังหวัด และผูอํานวยการสํานักงานทรัพยากรธรรมชาติและส่ิงแวดลอมจังหวัดเปนผูอนุญาต (เชน การขอใชทางผานในเขตปาสงวน) แตในกรณีที่เปนการขออนุญาตเขาทําประโยชนตามมาตรา 16 และการขออนุญาตปลูก แลวนั้นได แตตองไมเกินยี่สิบไรตอหน่ึงครอบครัว และมีกําหนดคราวละไมนอยกวาหาปแตไมเกินสามสิบป ท้ังน้ีโดยไดรับยกเวน คา ธรรมเนียมสาํ หรบั คราวแรก คราวตอ ๆ ไปตอ งเสยี คาธรรมเนียม (2) บุคคลซ่ึงไดรับอนญุ าตตาม (1) อาจขออนุญาตปลกู ปาหรอื ไมยืนตน ในที่ท่ีตนเคยทําประโยชนหรืออยูอาศัยในเขตปรับปรุงปาสงวน แหง ชาติเพ่ิมเติมจากที่ไดรับอนุญาตแลว โดยพิสูจนใหเห็นวาตนมีความสามารถ และมีเครื่องมือหรืออุปกรณที่จะปลูกปาหรือไมยืนตน ตามที่ขอเพิ่มน้ันได อธิบดีหรือผูซึ่งอธิบดีมอบหมายมีอํานาจอนุญาตเปนหนังสือใหปลูกปาหรือไมยืนตนได แตตองไมเกินสามสิบหาไร ตอ หนึง่ ครอบครัว และมีกําหนดคราวละไมนอ ยกวาหาป แตไมเกนิ สามสบิ ป และตองเสยี คา ธรรมเนยี มตามท่กี ฎหมายกาํ หนดไว การไดร บั อนุญาตตามวรรคสาม มิใหถือวา เปน การไดส ิทธใิ นทด่ี ินตามประมวลกฎหมายที่ดิน.........”41 พระราชบญั ญตั ิปา สงวนแหง ชาติ พ.ศ. 2507 มาตรา 20 บญั ญัตไิ วดังน้ี “ในกรณปี า สงวนแหงชาติแหงใดมีสภาพเปนปาเสื่อมโทรมตามมาตรา 16 ทวิ ใหอธิบดีโดยอนุมัติรัฐมนตรีมีอํานาจอนุญาตเปนหนังสือใหบุคคลหนึ่งบุคคลใดทําการบํารุงปาหรือปลูกสรางสวนปาหรือไมยืนตนในเขตปาเส่ือมโทรมไดภายในระยะเวลาและเง่ือนไขที่กําหนดในหนังสืออนุญาต แตในกรณีที่จะอนุญาตใหเกิน 2,000 ไร ตองไดรับอนุมัตจิ ากคณะรัฐมนตรี รัฐมนตรีอาจกําหนดใหผูรับอนุญาตเสียคาตอบแทนใหแกรัฐบาลไดตามจํานวนท่ีเห็นสมควรโดยประกาศกระทรวงเกษตรและสหกรณ”(ปจ จบุ ันตองเปน ไปตามประกาศกระทรวงทรพั ยากรธรรมชาตแิ ละสงิ่ แวดลอ ม)

บทท่ี 3: อ�ำ นาจหน้าทีใ่ นการจดั การทรัพยากรปา่ ไมข้ อง อปท. 39บทที่ 3 39อาํ นาจหนาที่ในการจดั การทรัพยากรปาไมข อง อปท.สรางสวนปาหรือไมยืนตนตามมาตรา 20 ไดมีการออกระเบียบฯ ซ่ึงกําหนดใหตองไดรับความเห็นชอบจาก อบต. กอนการอนุญาตของอธิบดีโดยการอนุมัติของรัฐมนตรี ดังจะกลาวตอไปในหัวขอ 3.2.4 และ 3.2.5 3.2.2 การควบคมุ ดแู ลและบาํ รุงรกั ษาปาสงวนแหงชาติโดยพนักงานเจาหนา ที่ บทบัญญัตสิ ําคัญอีกสว นหนง่ึ ของกฎหมายปา สงวนแหงชาติก็คือ มาตราที่ใหอํานาจแกพนักงานเจา หนา ทีห่ รือเจา หนา ทีข่ องกรมปาไมใหเ ขาไปดาํ เนินกจิ กรรมท่ีถือวาเปนการบาํ รุงรกั ษาปาดงั นีค้ อื มาตรา 19 เพื่อประโยชนในการควบคมุ ดูแล รักษาหรอื บาํ รุงปาสงวนแหงชาติ อธิบดีมีอํานาจสั่งเปนหนังสือใหพนักงานเจาหนาท่ีหรือเจาหนาที่ของกรมปาไมกระทําการอยางหน่ึงอยางใดในเขตปาสงวนแหงชาตไิ ด เทาท่ีผานมา กรมปาไมไดอาศัยอํานาจตามมาตรานี้เขาไปจัดการบํารุงรักษาพ้ืนท่ีซ่ึงจัดเปนปาสงวนแหง ชาตริ วมทัง้ การจดั ตง้ั ปา ชมุ ชน อํานาจหนาท่ใี นการบาํ รุงรกั ษาปา ตามมาตรานย้ี ังคงสงวนไววาเปนอํานาจของกรมปาไมเปนหลัก ดังปรากฏตามหนังสือกรมปาไมท่ี ทส 1610.2/17336 ลงวันที่ 9ตุลาคม 2550 ถึงหนวยงานตางๆ ในสังกัดของกรมปาไมใหถือปฏิบัติในการดําเนินการตามมาตรา 19ดงั นี้ (แผนภาพที่ 3) 1) ตอ งจัดทาํ โครงการโดยมีเจา หนาท่ีของกรมปาไมเปนหวั หนาโครงการ 2) โครงการตองมีรายละเอียดพื้นท่ีท่ีจะดําเนินการ (ตามแบบ ป.ส. 18) แผนท่ีทาย กฎกระทรวง และแผนที่มาตราสวน 1 : 50,000 พรอมคาพิกัดท่ีจะดําเนินการ ข้ันตอนการ ดาํ เนนิ การ การตรวจสอบติดตามผล และรายงานผลใหกรมปาไมท ราบ 3) โครงการจะตองไดรับความเห็นชอบจากหนวยงานตนสังกัด และจะตองไดรับอนุมัติจาก อธบิ ดกี รมปา ไมก อ น 4) โครงการจะตองเปนไปเพื่อประโยชนในการควบคุม ดูแล รักษา หรือบํารุงปาสงวนแหงชาติ อยา งชัดเจนและตอ งเปนไปตามหลกั วิชาการ อนึ่ง หนังสือสั่งการดังกลาวขางตนเปนผลสืบเนื่องมาจากจังหวัดฉะเชิงเทราไดจัดทําโครงการปลูกปากันชนในพื้นที่ปาตนนํ้าลําธารที่เสื่อมโทรมในเขตปาสงวนแหงชาติปาแควระบม และปาสียัดจํานวน 3,000 ไร และไดเสนอเร่ืองใหกรมปาไมอาศัยอํานาจตามมาตรา 19 ในการส่ังใหผูอํานวยการสํานักงานทรัพยากรธรรมชาติและส่ิงแวดลอมจังหวัดฉะเชิงเทราเปนผูดําเนินการ แตกรมปาไมเห็นวาภารกิจดานการอนุรักษ และบํารุงรักษาปาเปนอํานาจหนาท่ีของกรมปาไม ซ่ึงมีท้ังหนวยงานสวนกลางและสวนภูมิภาคครอบคลุมทุกจังหวัดอยูแลว แผนภาพที่ 3 แสดงใหเห็นข้ันตอนดําเนินการในกรณีท่ีพนักงานเจาหนาทห่ี รือเจา หนาทีก่ รมปา ไมจัดทํากจิ กรรมบํารงุ รักษาปาในพ้ืนทีป่ า สงวนแหง ชาติ อยางไรก็ดี ปรากฏการณท่ีเปนอยูในปจจุบันก็คือ ชุมชน และ อปท. ในหลายพ้ืนท่ีมีบทบาทสําคัญในการริเริ่มจัดตั้งและบํารุงรักษาปาชุมชน แตเปนการดําเนินภารกิจโดยไมมีกฎหมายรองรับฉะนั้น การใชประโยชนและการกระทํากิจกรรมตางๆ ของชุมชน หรือ อปท. ในเขตปาสงวนแหงชาติเชน การขุดลอกทางนํ้า ยังคงตองประสานและไดรับอนุญาตจากกรมปาไม จึงควรตองพิจารณาวา

40 การปฏริ ูปกฎหมายเพ่อื สง่ เสริมประสิทธภิ าพและนวตั กรรมการบรหิ ารจัดการทรพั ยากรธรรมชาติของ อปท.40 การปฏิรปู กฎหมายเพ่อื สงเสริมประสทิ ธภิ าพและนวตั กรรม การบรหิ ารจัดการทรัพยากรธรรมชาตขิ อง อปท.ภายใตบริบทท่ีประเทศไทยยังไมมีกฎหมายปาชุมชน เราควรปรับปรุงแกไขเพิ่มเติมมาตรา 19 อยางไรบางเพือ่ ใหช มุ ชน และ อปท. สามารถริเริม่ และมีสว นรวมในการจัดทาํ โครงการเพ่ือบํารงุ รักษาพื้นที่ปาไมไดม ากขนึ้แผนภาพท่ี 3 การใชพ ้ืนท่ใี นเขตปา สงวนแหง ชาติโดยพนักงานเจา หนาทห่ี รอื เจา หนาที่ของ กรมปาไม (ตามมาตรา 19) เจาหนา ทก่ี รมปา ไม เอกสาร (1) ผรู บั ผิดชอบโดยตรง รายละเอยี ดโครงการ รายงานการตรวจสอบสภาพปา ตามแบบ ป.ส. 18 แผนท่ที ายกฎกระทรวงและแผนทต่ี ามมาตราสวน 1:50,000 แสดงบรเิ วณขอใชพ ้ืนท่ีแจงเพอ่ื ทราบ เอกสารอ่ืนๆ ท่ีเกยี่ วขอ งและประสานงาน ตรวจสอบรายงาน + เอกสาร (1) ผบู ังคบั บญั ชา แจง ใหปฏบิ ัติ ตามสายงาน แจงผลการพิจารณา พจิ ารณา และประมวล เร่ืองเสนอ ผวู าราชการจังหวดั สาํ นักจัดการทรัพยากรปาไม อธบิ ดกี รมปาไม (ทสจ.) ประจาํ ทองท่ี (กองการอนุญาต) แจง ใหป ฏิบตั หิ รอื ประสานงานหมายเหตุ: ขั้นตอนการปฏิบัติในการขออนุญาต ขน้ั ตอนการปฏิบัติหลังจากการพิจารณาของกรมปาไม  ขน้ั ตอนการปฏิบตั ิอาจมกี ารแกไขเพิม่ เตมิ ตามนโยบายและสถานการณที่มา: คูมอื แนวทางการปฏบิ ัตใิ นการตรวจสอบและรายงานการขออนุญาตเขาทําประโยชนใ นเขตพื้นทปี่ า ไม 3.2.3 การแตงต้งั พนักงานเจาหนาท่ีตามกฎหมายปาสงวนแหงชาติ รัฐมนตรีวาการกระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและส่ิงแวดลอมไดออกประกาศกระทรวงฯ หลายฉบับเพื่อแตงตั้งบุคลากรของหนวยงานตางๆ ใหเปนพนักงานเจาหนาที่ตามพระราชบัญญัติปาสงวนแหงชาติ ในสวนทเ่ี กี่ยวของกับทองถน่ิ มปี ระกาศกระทรวงฯ ท่ีสาํ คญั สองฉบบั คอื

บทที่ 3: อ�ำ นาจหน้าทีใ่ นการจดั การทรพั ยากรป่าไมข้ อง อปท. 41บทที่ 3 41อํานาจหนา ที่ในการจดั การทรพั ยากรปา ไมของ อปท.  ประกาศกระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดลอม เรื่องแตงตั้งพนักงานเจาหนาที่ตาม พระราชบัญญัติปาสงวนแหงชาติ พ.ศ. 2507 ลงวันที่ 25 มิถุนายน 2547 แตงตั้งใหผูดํารง ตาํ แหนง ดังตอไปน้ีเปนพนักงานเจา หนาท่ตี ามพระราชบญั ญตั ปิ า สงวนแหง ชาติ พ.ศ. 2507 (1) ผวู า ราชการจังหวัด (2) นายอาํ เภอ ปลัดอาํ เภอผเู ปน หัวหนาประจาํ ก่งิ อาํ เภอ  ประกาศกระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดลอม เร่ืองแตงต้ังพนักงานเจาหนาที่ตาม พระราชบัญญัติปาสงวนแหงชาติ พ.ศ. 2507 ลงวันท่ี 16 ธันวาคม 2547 แตงตั้งผูดํารง ตําแหนงตอไปนี้เปนพนักงานเจาหนาท่ี มีอํานาจหนาท่ีปองกัน จับกุม ปราบปราม ผกู ระทําผดิ และยดึ ของกลางตามพระราชบัญญัตปิ า สงวนแหง ชาติ พ.ศ. 2507 (1) รองผูว าราชการจังหวดั (2) ปลัดจังหวัด (3) ปลดั อําเภอ (4) นายกเทศมนตรี (5) รองนายกเทศมนตรี (6) นายกองคการบรหิ ารสว นตําบล (7) รองนายกองคก ารบรหิ ารสวนตําบล (8) ปลัดองคก ารบริหารสวนตาํ บล (9) กาํ นัน (10) ผใู หญบา น ฉะน้ัน เชนเดียวกันกับกรณีของการแตงตั้งบุคลากรของ อปท. เปนพนักงานเจาหนาที่ตามพระราชบัญญัติปาไม พุทธศักราช 2484 อํานาจหนาท่ีของ อปท. ในฐานะพนักงานเจาหนาที่ตามพระราชบัญญัติปาสงวนแหงชาติถูกจํากัดเฉพาะในเร่ืองของการปองกัน จับกุม ปราบปรามผูกระทําผิด และยึดของกลางท่ีไดจากการกระทําผิดกฎหมายปาสงวนแหงชาติเทานั้น42 ดังไดกลาวมาแลววา อปท. สวนใหญไมตองการใชอํานาจหนาท่ีเหลาน้ี เน่ืองจากตนเองไมมีสมรรถนะในการใชอํานาจจับกุมและปราบปรามผูกระทําผิด อีกทั้งการใชอํานาจหนาท่ีดังกลาวจะกอใหเกิดปญหาความขัดแยง กบั ประชาชน42 พระราชบัญญัติปาสงวนแหงชาติ พ.ศ. 2507 มาตรา 26 บัญญัติวา “การจับกุม ปราบปรามผูกระทําผิดตามพระราชบัญญัติน้ี ใหพนักงานเจา หนา ที่เปนพนกั งานฝา ยปกครองหรอื ตํารวจ ตามประมวลกฎหมายวิธพี จิ ารณาความอาญา”

42 การปฏิรูปกฎหมายเพอ่ื สง่ เสรมิ ประสิทธภิ าพและนวัตกรรมการบริหารจดั การทรัพยากรธรรมชาติของ อปท.42 การปฏริ ปู กฎหมายเพือ่ สง เสรมิ ประสทิ ธิภาพและนวตั กรรม การบรหิ ารจดั การทรพั ยากรธรรมชาติของ อปท. 3.2.4 ระเบียบกรมปาไมวาดวยการอนุญาตใหเขาทําประโยชนหรืออยูอาศัยภายในเขต ปา สงวนแหง ชาติ ลงวันที่ 17 มกราคม 2548 เปนระเบียบฯ ท่ีกําหนดหลักเกณฑและขั้นตอนการดําเนินการเกี่ยวกับการขออนุญาตเขาทําประโยชนหรืออยูอาศัยภายในเขตปา สงวนแหง ชาตติ ามมาตรา 16 แหงพระราชบัญญัติปาสงวนแหงชาติพ.ศ. 2507 ดังไดกลาวมาแลวขางตน ผูขออนุญาตอาจเปนสวนราชการหรือรัฐวิสาหกิจ บุคคลธรรมดาหรือนิติบุคคลก็ได ขอสังเกตก็คือ ระเบียบฯ น้ีกําหนดให อบต. มีสวนรวมในกระบวนการอนุญาตเน่ืองจากมีขอกําหนดใหพ้ืนท่ีปาไมซ่ึงจะอนุญาตใหบุคคลเขาอยูอาศัยหรือทําประโยชนไดจะตอง “ไมมีปญหากับราษฎรในพ้ืนที่และบริเวณใกลเคียง และตองไดรับความเห็นชอบจากสภาตําบลหรือองคก ารบริหารสว นตําบลทองทีท่ ่ีปานนั้ ตง้ั อย”ู หลกั เกณฑและขนั้ ตอนในการอนญุ าตสรุปไดดงั นี้ 1) บุคคลที่ประสงคจะขออนุญาตเขาทําประโยชนหรืออยูอาศัยในเขตปาสงวนแหงชาติ ใหย่ืน คําขอตอจังหวัดทองท่ีที่ปาน้ันต้ังอยูหรือหนวยงานที่กรมปาไมกําหนดตามแบบ ป.ส. 20 (สําหรับสวนราชการหรือรัฐวิสาหกิจ) หรือแบบ ป.ส. 21 (สําหรับบุคคลธรรมดาหรือนิติ บุคคลท่วั ไป) 2) เมื่อจังหวัดหรือหนวยงานท่ีกรมปาไมกําหนดไดรับคําขออนุญาตตามขอ (1) แลว ใหจัดทํา รายงาน พรอ มทงั้ ความเห็นเบื้องตน เสนอตอผูว า ราชการจงั หวัดภายใน 7 วัน นับแตวันที่ได รบั คําขอ 3) เม่ือผูว า ราชการจงั หวดั ไดร ับรายงานตามขอ (2) แลว ใหส ั่งพนกั งานเจาหนาท่ีต้ังแตระดับ 5 ขึ้นไป ออกไปทําการตรวจสภาพปาภายใน 15 วันนับแตวันที่ผูวาฯ ไดรับรายงาน แตถา เปนการขออนุญาตเพื่อทําเหมืองแรในพ้ืนท่ีซึ่งคณะรัฐมนตรีไดมีมติกําหนดใหเปนพ้ืนท่ีลุม นํ้าชั้นที่ 1 และช้ันท่ี 2 หรือในพ้ืนที่ท่ีมีความลาดชันเกิน 35 องศา ใหผูวาฯ สั่งพนักงาน เจา หนา ทต่ี ัง้ แตร ะดับ 7 ขึ้นไป หรอื เจา หนา ทท่ี ี่ผานการฝกอบรมหลักสูตรการตรวจประทาน บัตรเหมืองแรออกไปทําการตรวจสภาพปา พนักงานเจาหนาที่ตองรายงานผลการตรวจ สภาพปา พรอมท้ังใหความเห็นประกอบการพิจารณาสภาพปาตอผูวาฯ ตามแบบ ป.ส. 22 ภายใน 30 วัน นับแตวันที่ตรวจสภาพปา เสรจ็ 4) เม่ือผูวาฯ ไดรับรายงานตามขอ (3) ใหพิจารณาและทําความเห็นเสนออธิบดีกรมปาไม ภายใน 15 วันนับแตวันที่ไดรับรายงาน ในกรณีท่ีเปนการขออนุญาตเพ่ือทําเหมืองแร ให ผูวาฯ สงสําเนาเอกสารทั้งหมดท่ีรายงานอธิบดีกรมปาไมใหพนักงานอุตสาหกรรมแรประจํา ทอ งทด่ี วย 5) พน้ื ท่ที ่ีจะพิจารณาอนญุ าตไดตองอยูในหลักเกณฑด ังตอไปนี้ 5.1) ไมเปน พื้นท่ปี า ซ่ึงใชในการศึกษาคน ควา ทางวิชาการปา ไม 5.2) ไมข ดั กับมาตรการการใชท ีด่ นิ ในพืน้ ท่ลี มุ นํ้า มาตรการการใชป ระโยชนใ นพืน้ ที่ปา ชาย เลน และมาตรการการใชประโยชนทรัพยากรและท่ีดินปาไมในพ้ืนที่ปาสงวนแหงชาติ

บทที่ 3: อ�ำ นาจหนา้ ท่ีในการจดั การทรพั ยากรป่าไม้ของ อปท. 43บทท่ี 3 43อํานาจหนา ทีใ่ นการจัดการทรพั ยากรปา ไมของ อปท. ตามที่คณะรัฐมนตรีไดมีมติไวแลว หรือผูขออนุญาตตองปฏิบัติตามมาตรการที่ คณะรฐั มนตรไี ดกําหนดไว 5.3) ไมเ ปน บรเิ วณท่มี ีทวิ ทัศนสวยงามอันควรรักษาไว 5.4) ไมเ ปน บริเวณทคี่ วรรกั ษาไวเ ปน แหลง ที่อยูอาศยั ของสัตวปา 5.5) ไมมีปญหากับราษฎรในพื้นที่และบริเวณใกลเคียง และตองไดรับความ เหน็ ชอบจากสภาตําบลหรอื องคการบรหิ ารสว นตาํ บลทอ งทที่ ่ปี า นั้นต้งั อยู 5.6) ตองมีไมขนาดความโตวัดโดยรอบลําตนตรงที่สูง 130 เซนติเมตร ตั้งแต 50-100 เซนติเมตร ข้ึนกระจายอยูท่ัวพื้นท่ีไมเกินไรละ 8 ตน หรือมีไมขนาดความโตเกิน 100 เซนติเมตรข้ึนไป ขนึ้ กระจายอยทู ่ัวพืน้ ทีไ่ มเ กนิ ไรละ 2 ตน 5.7) ตองมีลักษณะ ขนาด อาณาเขต และเนื้อที่เหมาะสมกับกิจการตามวัตถุประสงคที่ขอ และแผนการใชพนื้ ทต่ี ามโครงการประกอบคําขอ6) การอนุญาตเพ่ือทําเหมืองแร จะอนุญาตไดคําขอละไมเกิน 300 ไร และมีกําหนดระยะเวลา คราวละไมเกิน 10 ป การอนุญาตเพ่ือสรางทางขนแรใหมีความกวางของทางไดไมเกิน 6 เมตร และตองสรางทางกับบํารุงรักษาทางตามมาตรการท่ีกรมปาไมกําหนด โดยมีกําหนด ระยะเวลาคราวละไมเกิน 10 ป และการอนุญาตเพื่อกิจการท่ีเก่ียวเน่ืองกับการทําเหมืองแร ไดแก ท่ีเทท้ิงมูลดินทราย ท่ีพักคนงาน ท่ีกองเก็บแร ท่ีต้ังโรงโม หรือแตงแร รวมท้ังที่เก็บ เครื่องมือเครื่องใชในการทําเหมืองแรและอ่ืนๆ ใหพิจารณาในพ้ืนท่ีท่ีไดรับการรับรองเปน หนังสือจากพนักงานอุตสาหกรรมแรประจําทองที่ และจะอนุญาตไดตามความจําเปนและ เหมาะสมแกก จิ การทข่ี ออนุญาตมีกําหนดระยะเวลาคราวละไมเกนิ 10 ป7) พ้ืนที่ท่ีจะพิจารณาอนุญาตเพื่อทําการขุด เก็บ ซึ่งกรวด ทราย ลูกรัง หรือดิน ท่ีมิใชการทํา เหมืองแรตามกฎหมายวาดวยแร ตองอยูหางจากทางหลวงไมนอยกวา 500 เมตร จากจุด ก่ึงกลางของทางในระยะที่ใกลที่สุดโดยวัดในแนวระดับ รวมทั้งตองไมเปนบริเวณ พระราชฐาน วัด หรือสถานท่ีที่ใชเพ่ือประกอบศาสนกิจ โบราณสถาน โดยใหพิจารณา อนุญาตคาํ ขอละไมเ กิน 10 ไร และมีกําหนดระยะเวลาคราวละ 5 ป นอกจากนี้ ผูรับอนุญาต ตองยื่นคําขออนุญาตเก็บหาของปาภายในเขตปาสงวนแหงชาติตามมาตรา 15 แหง พระราชบญั ญตั ปิ า สงวนแหง ชาติ พ.ศ. 2507 ดว ย8) การอนุญาตเพื่ออยูอาศัย หรือประกอบอาชีพเกษตรกรรม และเล้ียงสัตว ใหพิจารณา อนุญาตจํานวนพื้นท่ีตามความจําเปนและเหมาะสม หากขอจํานวนพ้ืนที่เกิน 20 ไร โครงการที่เสนอพรอมคําขอตองแสดงรายละเอียดเก่ียวกับวัตถุประสงค ระยะเวลาเร่ิมงาน เปาหมายโครงการ คาใชจายเกี่ยวกับการลงทุน รวมทั้งการใชแรงงานเกษตรในทองถิ่น นั้นๆ และทองท่ีใกลเคียงไมตํ่ากวารอยละ 60 ของแรงงานเกษตรท้ังหมด โดยจัดใหราษฎร ในพ้ืนที่นั้นไดรับการจางงานเปนอันดับแรก การอนุญาตใหมีกําหนดระยะเวลาคราวละไม นอยกวา 5 ป แตไ มเกนิ 30 ป

44 การปฏริ ปู กฎหมายเพ่อื สง่ เสรมิ ประสทิ ธิภาพและนวตั กรรมการบรหิ ารจัดการทรัพยากรธรรมชาติของ อปท.44 การปฏิรปู กฎหมายเพ่อื สงเสริมประสิทธภิ าพและนวตั กรรม การบรหิ ารจดั การทรัพยากรธรรมชาติของ อปท. 9) การอนญุ าตเพอื่ จัดสวนรกุ ขชาติ หรือวนอุทยาน หรอื เพ่ือการเพาะเลี้ยง หรือขยายพันธุสัตว ปา ใหอนุญาตแตละคําขอไมเกิน 1,000 ไร มีกําหนดระยะเวลาคราวละไมนอยกวา 5 ป แต ไมเ กนิ 30 ป 10) การอนุญาตเพ่ือสรางวัด หรอื สํานักสงฆ ใหพ ิจารณาอนุญาตจํานวนพ้ืนที่แตละคําขอไมนอย กวา 6 ไร แตไมเ กนิ 15 ไร และมีกําหนดระยะเวลาคราวละไมน อ ยกวา 5 ป แตไ มเ กนิ 30 ป 11) การอนุญาตใหสวนราชการหรือรัฐวิสาหกิจเขาทําประโยชนเพื่อวัตถุประสงคใดๆ ให พิจารณาจํานวนพ้ืนที่แตละคําขอตามความจําเปนและเหมาะสมแกกิจการนั้น และมีกําหนด คราวละไมนอ ยกวา 5 ป แตไ มเกิน 30 ป 12) เมื่อมีการอนุญาตใหเขาทําประโยชนหรืออยูอาศัยภายในเขตปาสงวนแหงชาติแลว ใหผูวา ราชการจังหวัดและหรือหนวยงานท่ีกรมปาไมกําหนดพิจารณาสงเจาหนาท่ีออกไป ตรวจสอบและติดตามผลการปฏิบัติตามเง่ือนไขในการอนุญาตอยางสม่ําเสมอ และให เจาหนาท่ีจากสวนกลางออกไปดําเนินการตรวจสอบและติดตามผลการปฏิบัติตามเงื่อนไข ในการอนุญาตอยางนอ ยปล ะ 1 ครง้ั แผนภาพที่ 4 และ แผนภาพท่ี 5 แสดงข้ันตอนการอนุญาตเขาทําประโยชนตามมาตรา 16 แหงพระราชบญั ญตั ิปาสงวนแหงชาติ

บทที่ 3: อ�ำ นาจหนา้ ทีใ่ นการจดั การทรพั ยากรป่าไม้ของ อปท. 45บทที่ 3 45อาํ นาจหนาทีใ่ นการจดั การทรพั ยากรปาไมของ อปท.แผนภาพท่ี 4 การขออนุญาตเขาทําประโยชนหรืออยูอ าศัยภายในเขตปาสงวนแหงชาตเิ พอื่ วตั ถุประสงคต างๆ ตามมาตรา 16 (ยกเวนการทาํ เหมืองแรและกจิ การที่ เกี่ยวขอ ง) แจง ผขู อปฏบิ ัติ/ ผูขออนุญาต เอกสาร (1) ตรวจควบคุม ยนื่ คําขอ + เอกสาร(1) ยื่นคาํ ขอตามแบบ ป.ส. 20 หรอื ป.ส. 21 (เอกชน) พรอม ทงั้ เอกสารตา งๆ รวมทง้ั ออกหนงั สืออนญุ าต ทสจ. ตามแบบ ป.ส. 23 ภายใน 7 วนั  รายละเอียดของโครงการและแผนผงัเรียกเก็บคาธรรมเนยี มฯตามกฎกระทรวง ฉบบั ที่  แผนท่สี งั เขปและแผนท่ีมาตราสวน 1:50,000 1221 (พ.ศ. 2531)  หนงั สือแสดงการไดร ับความเห็นชอบจากสภา องคการบริหารสวนตาํ บลหรอื องคก รปกครอง สวนทอ งถิน่ พรอ มท้ังบันทึกยินยอมแกไ ขปญ หา ราษฎร ผูวา ราชการจงั หวัด นดั ตรวจสอบ เจาหนาท่ีรายงาน ภายใน 15 วัน ภายใน 30 วัน สํานกั จดั การทรัพยากรปา ไม ตรวจสอบพน้ื ท่ี ประจาํ ทองที่ รวมกนั เจาหนา ท่ีรายงาน ภายใน 30 วนั รายงานผลการตรวจสอบและความเหน็ ของจงั หวดั + สาํ นกั จัดการทรัพยากรปา ไม ประจําทอ งที่ + เอกสาร (1) ตรวจควบคมุ ภายใน 15 วนั ดาํ เนินการ กรมปา ไม (กรณที ีไ่ ดรับอนุมัต)ิ อนมุ ตั ิ/ไมอ นุมัติ พจิ ารณาและประมวลเรอื่ งเสนอ กระทรวงทรพั ยากรธรรมชาติและสง่ิ แวดลอ มหมายเหตุ: ขั้นตอนการปฏิบตั ิในการขอใชพนื้ ท่ี ขั้นตอนการปฏิบัติหลังจากที่กระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดลอ มพิจารณาแลว  ขัน้ ตอนการปฏบิ ัตอิ าจมกี ารแกไขเพม่ิ เติมตามนโยบายและสถานการณทีม่ า: ปรบั ปรงุ จาก คมู ือแนวทางการปฏิบัติในการตรวจสอบและรายงานการขออนุญาตเขาทาํ ประโยชนในเขตพน้ื ท่ีปา ไม

46 การปฏิรปู กฎหมายเพือ่ สง่ เสริมประสิทธภิ าพและนวตั กรรมการบรหิ ารจัดการทรัพยากรธรรมชาติของ อปท.46 การปฏิรปู กฎหมายเพ่ือสงเสริมประสิทธิภาพและนวตั กรรม การบรหิ ารจดั การทรัพยากรธรรมชาตขิ อง อปท.แผนภาพที่ 5 การขออนุญาตเขา ทาํ ประโยชนหรืออยูอาศยั ภายในเขตปา สงวนแหงชาตเิ พอ่ื การทาํ เหมอื งแรและกจิ การทเี่ ก่ียวขอ ง (ตามมาตรา 16) แจง ผขู อปฏบิ ตั /ิ ผขู ออนุญาต เอกสาร (1) ตรวจควบคุม ยื่นคาํ ขอ + เอกสาร (1) ย่นื คําขอตามแบบ ป.ส. 20 หรือ ป.ส. 21 พรอมทั้ง เอกสารตา งๆ รวมทั้ง ออกหนงั สอื อนญุ าตตามแบบ ทสจ. ป.ส. 23 และเรยี กเกบ็ ภายใน 7 วนั  รายละเอียดของโครงการ(หลกั ฐานฝา ยอุตสาหกรรมคาธรรมเนียมฯ ตามกฎกระทรวง ผูวาราชการจงั หวัด แร) ฉบบั ที่ 1221 (พ.ศ.2531) หรอื ยกเวนคา ธรรมเนยี ม  หนงั สอื แสดงการไดรับความเห็นชอบจากสภา ดําเนินการ/ตรวจควบคมุ องคก ารบริหารสวนตําบลหรือองคก รปกครอง สว นทองถน่ิ พรอ มทงั้ บนั ทกึ ยนิ ยอมแกไขปญ หา ราษฎร นัดตรวจสอบ เจาหนาที่รายงาน ภายใน 15 วนั ภายใน 30 วัน สํานกั จัดการทรพั ยากร ตรวจสอบพ้นื ที่ ปาไมประจําทอ งท่ี รว มกัน ตรวจควบคมุ เจาหนา ทรี่ ายงาน ภายใน 30 วันแจง ผลการพจิ ารณา รายงานผลการตรวจสอบและความเหน็ ของจังหวัด + สํานักจัดการทรัพยากร ปา ไมป ระจําทอ งที่ + เอกสาร (1) ภายใน 15 วัน ดําเนินการ กรมปา ไม พิจารณารายงาน กรมทรัพยากรธรณี (กรณที ่ไี ดร ับอนมุ ัติ) ลักษณะธรณวี ิทยาแหลงแร อนมุ ตั ิ/ไมอนุมัติ พิจารณาและประมวลเรื่องเสนอ กระทรวงทรพั ยากรธรรมชาติและส่งิ แวดลอ มหมายเหตุ: ขนั้ ตอนการปฏบิ ัตใิ นการขอใชพืน้ ที่ ขั้นตอนการปฏิบัติหลังจากที่กระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและส่ิงแวดลอมพจิ ารณาแลว  ขน้ั ตอนการปฏบิ ัติอาจมีการแกไขเพมิ่ เติมตามนโยบายและสถานการณทีม่ า: ปรบั ปรงุ จาก คมู ือแนวทางการปฏบิ ตั ใิ นการตรวจสอบและรายงานการขออนุญาตเขา ทําประโยชนใ นเขตพ้นื ที่ปา ไม

บทที่ 3: อ�ำ นาจหน้าทใี่ นการจดั การทรัพยากรปา่ ไมข้ อง อปท. 47บทที่ 3 47อํานาจหนา ท่ีในการจดั การทรพั ยากรปา ไมของ อปท. 3.2.5 ระเบียบกรมปาไมวาดวยการอนุญาตใหทําการปลูกสรางสวนปาหรือปลูกไมยืน ตนภายในเขตปาสงวนแหง ชาติ พ.ศ. 2548 ลงวนั ที่ 17 มกราคม 2548 เปนระเบียบฯ ท่ีออกโดยอาศัยอํานาจตามมาตรา 20 แหงพระราชบัญญัติปาสงวนแหงชาติพ.ศ. 2507 เพื่อกําหนดหลักเกณฑและขั้นตอนการอนุญาตใหบุคคลหรือนิติบุคคล รวมท้ังสวนราชการหรือองคการของรัฐ เขาปลูกสรางสวนปาหรือไมยืนตนภายในเขตปาสงวนแหงชาติ “สวนปา” ตามระเบียบฯนี้ หมายถึง พ้ืนท่ีซึ่งปลูกและบํารุงรักษาพันธุไมเพื่อการใชประโยชนจากเนื้อไมเปนหลัก สวน“ไมย นื ตน” หมายถึง พันธุไมขนาดใหญหรือไมที่มีผลและมีอายุยืนนานสามารถนําเน้ือไมไปใชประโยชนได พน้ื ท่ซี ึ่งจะอนญุ าตใหป ลกู สรา งสวนปา หรือไมย ืนตนไดจ ะตองจัดเปน พน้ื ที่ “ปาเสอ่ื มโทรม”43 ในสวนที่เกี่ยวของกับ อปท. น้ัน ระเบียบฯ น้ีกําหนดใหพื้นที่ท่ีขออนุญาต “ตองไมมีปญหากับราษฎรในพ้ืนท่ีและบริเวณใกลเคียง และตองไดรับความเห็นชอบจากสภาตําบลหรือองคก ารบริหารสวนตําบลทองทีท่ ่ปี าน้นั ตั้งอยู” หลักเกณฑแ ละขน้ั ตอนอนุญาตการปลกู สรางสวนปาหรอื ไมย ืนตน ตามระเบียบฯ สามารถสรุปไดดงั น้ี 1) ผปู ระสงคขออนุญาตทําการปลูกสรางสวนปาหรือไมยืนตนในเขตปาสงวนแหงชาติยื่นคําขอ ตอจังหวัดทองที่ที่ปาน้ันต้ังอยูหรือหนวยงานที่กรมปาไมกําหนด ตามแบบ ป.ส. 29 พรอม ดวยหลักฐานตามที่ระบุไวในคําขอ ในกรณีที่ขออนุญาตเกิน 100 ไร ใหแนบโครงการท่ี แสดงรายละเอียดเก่ียวกับวัตถุประสงค ระยะเวลาเริ่มงาน เปาหมายของโครงการ และ คาใชจ ายเกีย่ วกบั การลงทนุ ประกอบดวย 2) เมื่อจังหวัดหรือหนวยงานที่กรมปาไมกําหนดไดรับคําขอตามขอ (1) แลว ใหเสนอคําขอ ดังกลาวพรอมทง้ั ทาํ ความเหน็ เสนอตอ ผวู าราชการจงั หวดั ภายใน 7 วันนับจากวันที่ไดรับคํา ขออนุญาต 3) ใหผูว าฯ สัง่ พนักงานเจาหนา ทต่ี ั้งแตร ะดับ 5 ข้ึนไป ออกไปทําการตรวจสภาพปาภายใน 15 วัน นับจากวันท่ีจังหวัดไดรับคําขออนุญาต พนักงานเจาหนาท่ีจะตองรายงานผลการตรวจ สภาพปา พรอมท้ังใหค วามเห็นประกอบการตรวจสภาพปานั้นตอจังหวัดตามแบบ ป.ส. 30 ภายใน 30 วัน นับจากวันท่ีตรวจสภาพปาเสร็จ เม่ือไดรับรายงานตามแบบ ป.ส. 30 แลว ใหผูวาฯ ตรวจสอบและพิจารณาทําความเห็นเสนอโดยตรงไปยังกรมปาไมภายใน 15 วัน นับจากวนั ทไ่ี ดร ับรายงาน 4) การพิจารณาอนุญาตตองเปนจํานวนพื้นที่แตละรายคร้ังละไมเกิน 2,000 ไร โดยมีกําหนด ระยะเวลาไมเกนิ 30 ป 5) การอนญุ าตจะกระทาํ ไดเม่ือพื้นทที่ ข่ี ออนุญาตมีลกั ษณะดังตอไปน้ี 5.1) ไมเปนพนื้ ที่ปา ซึง่ ใชในการศกึ ษาคน ควาทางวชิ าการปาไม43 ตามระเบียบฯ นี้ “ปาเส่ือมโทรม” หมายความวา พ้ืนที่ปาในบริเวณปาสงวนแหงชาติทั้งหมดหรือบางสวน ซ่ึงมีไมมีคาท่ีมีลักษณะสมบูรณเหลืออยูนอย และปาน้ันยากที่จะกลับฟนคืนดีไดตามธรรมชาติ โดยมีไมขนาดความโตวัดโดยรอบลําตนตรงท่ีสูง 130 เซนติเมตรตง้ั แต 50-100 เซนติเมตรขนึ้ กระจายอยทู ่วั พ้นื ทไี่ มเกนิ ไรล ะ 8 ตน หรือมไี มขนาดความโตเกนิ 100 เซนตเิ มตรข้ึนไปขนึ้ กระจายอยูท่ัวพื้นท่ีไมเกนิ ไรล ะ 2 ตน

48 การปฏริ ูปกฎหมายเพอ่ื สง่ เสริมประสิทธภิ าพและนวตั กรรมการบรหิ ารจัดการทรัพยากรธรรมชาติของ อปท.48 การปฏิรปู กฎหมายเพ่ือสง เสริมประสิทธภิ าพและนวตั กรรม การบริหารจดั การทรพั ยากรธรรมชาติของ อปท. 5.2) ไมอยูในพื้นท่ีปาที่มีสภาพเปนปาตนน้ําลําธารชั้นท่ี 1 เอ ตามมติคณะรัฐมนตรีเม่ือ วันท่ี 28 พฤษภาคม 2528 เม่ือวันท่ี 21 ตุลาคม 2529 เม่ือวันที่ 12 กรกฎาคม 2531 เมื่อวันที่ 7 พฤศจิกายน 2532 เม่ือวันท่ี 19 พฤศจิกายน 2534 และเมื่อวันท่ี 21 กมุ ภาพนั ธ 2538 5.3) ไมมีปญหากับราษฎรในพื้นที่และบริเวณใกลเคียง และตองไดรับความ เห็นชอบจากสภาตาํ บลหรอื องคก ารบรหิ ารสวนตําบลทอ งทีท่ ีป่ า นั้นต้งั อยู 5.4) เปน “ปา เสอ่ื มโทรม” (ดนู ยิ าม “ปา เสื่อมโทรม” ในเชิงอรรถที่ 43) 6) หนังสืออนุญาตใหปลูกสรางสวนปาหรือไมยืนตนใหใชแบบ ป.ส. 31 เมื่อไดรับอนุญาตแลว หากปรากฏวา ภายในพื้นที่ท่อี นุญาตมีไมข้ึนอยูกีดขวางการดําเนินงานตามแผนท่ีกําหนดไว ใหผูรับอนุญาตตัดฟนออกไดเทาที่จําเปนภายในขอบเขตของแผนการประจาํ ปนั้นๆ เทาน้ัน บรรดาไมที่ไดตัดฟนซ่ึงยังใชประโยชนไดใหถือวาเปนของรัฐ และใหเปนหนาที่ของจังหวัด ทอ งทปี่ าน้นั หรือหนวยงานท่ีกรมปาไมกําหนดตรวจทําบัญชีประทับตราตามลักษณะของไม ท่ีจะนําไปใชประโยชน (ยกเวนไมฟน) และใหเสนอจําหนายใหแกผูรับอนุญาตในอัตราสอง เทาของคาภาคหลวงสําหรับไมกระยาเลยหรือไมฟน และสามเทาคาภาคหลวงสําหรับไมสัก ถาผูรับอนุญาตไมซ้อื ใหทําการประมลู จาํ หนายตามระเบียบวา ดว ยการพสั ดตุ อไป 7) ถาผูรับอนุญาตประสงคจะทําการตัดสางขยายระยะไมท่ีไดปลูกขึ้นเพ่ือการบํารุงสวนปา ให กระทําไดโดยแจงใหจังหวัดทองที่หรือหนวยงานท่ีกรมปาไมกําหนดทราบกอนตัด เพ่ือ จังหวัดหรือหนวยงานที่กรมปาไมกําหนดจะไดส่ังเจาหนาที่ตรวจใหตัดฟนและขายใหแก ผูร ับอนุญาตตามอตั ราท่กี รมปา ไมกาํ หนด 8) เมื่อผูรับอนุญาตประสงคจะทําไมท่ีปลูกไวเพื่อนําไปใชประโยชน ใหย่ืนเรื่องตอหนวยงานท่ี กรมปาไมกําหนดเพ่ือออกใบอนุญาตทําไมใหแกผูรับอนุญาตเปนอันดับแรก โดยใหผูรับ อนุญาตชําระคาภาคหลวงตามอัตราทก่ี ําหนดในกฎกระทรวง 9) เมื่อมีการอนุญาตตามระเบียบฯ น้ีแลว ใหผูรับอนุญาตรายงานสรุปผลการดําเนินงานตาม แบบ ป.ส. 32 ตอจังหวัดทอ งท่ีหรอื หนวยงานท่ีกรมปาไมกําหนดภายใน 60 วันนับจากวันที่ ไดดําเนินการตามแผนปฏิบัติงานมาครบรอบปทุกป และใหจังหวัดทองที่หรือหนวยงานที่ กรมปาไมกําหนดรวบรวมรายงานสงใหกรมปาไมภายใน 30 วันนับจากวันที่ไดรับรายงาน นั้น 10) การใหเชาหรือรับชวงสิทธิ์ตามหนังสืออนุญาตจะกระทํามิได เวนแตเปนกรณีท่ีผูรับอนุญาต ถึงแกความตาย และทายาทหรือผูจัดการมรดกประสงคจะดําเนินการตามหนังสืออนุญาต ตอไป ใหยื่นคํารองตอจังหวัดภายใน 90 วันนับจากวันที่ผูรับอนุญาตถึงแกความตาย หาก พนกําหนดนี้ใหถือวาสละสิทธิในการใชพื้นที่นั้น เวนแตกรณีมีเหตุสุดวิสัย อธิบดีกรมปาไม โดยความเห็นชอบของรัฐมนตรีวาการกระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดลอมอาจ พจิ ารณาผอนผนั เปนรายกรณีก็ได แผนภาพที่ 6 แสดงขน้ั ตอนการอนุญาตใหเ ขา ปลกู สรา งสวนปาหรอื ไมย นื ตน ตามมาตรา 20

บทที่ 3: อำ�นาจหนา้ ท่ีในการจดั การทรัพยากรป่าไมข้ อง อปท. 49บทท่ี 3 49อาํ นาจหนาทใี่ นการจดั การทรพั ยากรปาไมของ อปท.แผนภาพท่ี 6 การขออนุญาตเขา ทําการปลกู สรางสวนปา หรือปลกู ไมยืนตน ภายในเขตปา สงวนแหงชาติ (ตามมาตรา 20) แจงผขู อปฏิบตั ิ ผขู ออนุญาต เอกสาร (1) ยน่ื คาํ ขอ + เอกสาร (1) ย่นื คาํ ขอตามแบบ ป.ส. 29 พรอมท้ังเอกสารตางๆแจง ผลการอนญุ าตและ รวมทงั้เรียกเกบ็ คา ตอบแทน ผูวาราชการจงั หวดัตามประกาศกระทรวงฯ (ทสจ.)  รายละเอยี ดของโครงการและแผนผงั แสดงบริเวณ ดาํ เนนิ การ/ตรวจควบคมุ ที่ขออนญุ าต  หนงั สอื แสดงการไดรบั ความเห็นชอบจาก สภาองคก ารบรหิ ารสวนตาํ บลหรือองคก ร ปกครองสว นทองถน่ิ พรอมท้งั บนั ทกึ ยินยอม แกไขปญหาราษฎร นัดตรวจสอบ เจา หนาทีร่ ายงาน ภายใน 15 วนั ภายใน 30 วนั สาํ นกั จัดการทรพั ยากรปา ไม ตรวจสอบพ้นื ท่ี ประจําทองท่ี รวมกนั เจา หนาทรี่ ายงาน ภายใน 30 วัน รายงานผลการตรวจสอบและความเหน็ ของจงั หวัด + สํานักจดั การทรพั ยากรปาไม ประจําทอ งท่ี + เอกสาร (1) ตรวจควบคุม ภายใน 15 วนัออกหนังสืออนุญาต ดําเนนิ การ กรมปาไมตามแบบ ป.ส. 31 อนมุ ตั /ิ ไมอ นมุ ัติ พจิ ารณาและประมวลเรอ่ื งเสนอ กระทรวงทรพั ยากรธรรมชาติและส่ิงแวดลอม เกนิ 2,000 ไร คณะรัฐมนตรีหมายเหตุ: ข้นั ตอนการปฏิบัติในการขออนุญาต ขน้ั ตอนการปฏิบัตหิ ลังจากท่กี ระทรวงทรัพยากรธรรมชาตแิ ละสิง่ แวดลอมพิจารณาแลว  ข้ันตอนการปฏบิ ัติอาจมีการแกไขเพ่ิมเติมตามนโยบายและสถานการณทมี่ า: ปรบั ปรงุ จาก คมู อื แนวทางการปฏิบัติในการตรวจสอบและรายงานการขออนุญาตเขาทําประโยชนใ นเขตพ้นื ท่ีปา ไม

50 การปฏริ ูปกฎหมายเพ่ือส่งเสริมประสิทธิภาพและนวตั กรรมการบริหารจัดการทรัพยากรธรรมชาติของ อปท.50 การปฏิรปู กฎหมายเพื่อสง เสรมิ ประสทิ ธภิ าพและนวัตกรรม การบรหิ ารจัดการทรพั ยากรธรรมชาตขิ อง อปท. 3.2.6 ระเบียบกรมปาไมวาดวยการใชประโยชนเกี่ยวกับการเขาไป การผาน หรือการใช ทางและการนําหรือปลอยสัตวเลี้ยงเขาไปภายในเขตปาสงวนแหงชาติ พ.ศ. 2548 ลงวันท่ี 17 มกราคม 2548 เปนระเบียบฯ ท่ีออกโดยกรมปาไมเพื่อควบคุมการเขาไป หรือผาน หรือใชทางภายในเขตปาสงวนแหง ชาติ รวมทง้ั ควบคุมการนําหรือปลอยสัตวเล้ียงเขาไปในเขตปาสงวนแหงชาติ สาระสําคัญสรุปไดด งั นี้ (แผนภาพที่ 7 และแผนภาพท่ี 8) 1) เม่ือปรากฏวามีการเขาไปใชบริเวณภายในเขตปาสงวนแหงชาติใดเปนทางผานเขา- ออกเปนประจํา ใหจังหวัดหรือหนวยงานท่ีกรมปาไมกําหนดพิจารณาเสนอความเห็นตอ ผูวาราชการจังหวัดท่ีปาน้ันตั้งอยู เพ่ือจัดใหมีการควบคุมการผานเขาออกและใชทาง โดย ประกาศกําหนดแนวทางที่อนุญาตใหใชเปนทางผานได พรอมทั้งปดผังแนวทางไวที่บาน ผูใหญบาน ที่ทําการกํานัน สภาตําบล องคการบริหารสวนตําบล และท่ีวาการอําเภอแหง ทองท่ีท่ีปาสงวนแหงชาติน้ันต้ังอยู และใหปดประกาศไวในที่ใกลเคียงกับหลักเขตหรือปาย หรอื เคร่ืองหมายท่แี สดงแนวเขตปาสงวนแหง ชาติน้ันดวย การใชเ สน ทางนอกเหนือจากท่ีได ประกาศไว จะกระทําไดก็แตโดยย่ืนคําขออนุญาตตอหนวยงานที่กรมปาไมกําหนด พรอม ทั้งแสดงเหตุผลและความจําเปน ในกรณีดังกลาวใหกรมปาไมพิจารณาคําขออยางรอบคอบ และจะอนุญาตไดไมเกินคราวละ 1 ป 2) ผูใชเสนทางผานเขาออกจะตองปฏิบัติตามขอกําหนด คือ หามนําเคร่ืองมือหรือเคร่ืองใชใน การตัดไมทําลายปาเขาไปดวย เวนแตจะไดรับอนุญาตจากพนักงานเจาหนาที่เปนการ เฉพาะคราว ตองเขาไปตามเสนทางท่ีกําหนดไวเทาน้ัน และหามกระทําการใดๆ ใหเปน อนั ตรายแกสภาพปาไม หรอื ของปา หรือทาํ ใหเ สอื่ มสภาพแกด นิ หนิ กรวด หรือทราย 3) เมื่อปรากฏวา ปาสงวนแหง ชาตใิ ดมบี ริเวณทจี่ ะปลอยสตั วเ ล้ียงเขาไปหากินได หรือมีบริเวณ ท่ีสมควรหามการปลอยสัตวเลี้ยงเขาไป ใหหนวยงานท่ีกรมปาไมกําหนดพิจารณาเสนอ ความเห็นตอผูวาราชการจังหวัดท่ีปาน้ันต้ังอยูเพื่อประกาศกําหนดบริเวณที่อนุญาตใหนํา หรือปลอยสัตวเลี้ยงเขาไป หรือหามปลอยสัตวเ ลี้ยงเขาไป โดยปดผังไวท่ีบานผูใหญบาน ที่ ทาํ การกํานัน สภาตําบล องคก ารบริหารสวนตําบล และที่วาการอําเภอแหงทองท่ีที่ปาสงวน แหงชาติน้ันต้ังอยู รวมทั้งในที่ใกลเคียงกับหลักเขตหรือปายหรือเครื่องหมายที่แสดงแนว เขตปาสงวนแหงชาตินั้นดวย ในกรณีท่ีมีบุคคลไมอาจนําหรือปลอยสัตวเล้ียงเขาไปใน บรเิ วณท่ปี ระกาศอนุญาต และประสงคจะขออนุญาตนําหรือปลอยสัตวเล้ียงเขาไปในบริเวณ อื่น ใหย่ืนคําขออนุญาตตอหนวยงานท่ีกรมปาไมกําหนด พรอมทั้งแสดงเหตุจําเปน ในการ พิจารณาคาํ ขอดังกลา ว หนว ยงานผูอ นุญาตจะตอ งพิจารณาอยางรอบคอบ 4) ผูที่นําหรือปลอยสัตวเลี้ยงเขาไปจะตองปฏิบัติตามเง่ือนไขท่ีกําหนด คือ ตองนําหรือปลอย สัตวเล้ียงเขาไปในบริเวณพื้นที่ที่กําหนดไวเทาน้ัน ตองมีผูควบคุมดูแลสัตวนั้นอยางใกลชิด หา มนําเคร่ืองมอื หรอื เคร่อื งใชในการตัดไมทําลายปาเขาไปดวย และหามกระทําการใดๆ ให เปนอันตรายแกส ภาพปาไม หรือของปา หรอื ทําใหเ ส่อื มสภาพแกด ิน หนิ กรวด หรือทราย

บทที่ 3: อ�ำ นาจหน้าทใ่ี นการจดั การทรพั ยากรป่าไมข้ อง อปท. 51บทที่ 3 51อาํ นาจหนาทใ่ี นการจัดการทรพั ยากรปาไมของ อปท.แผนภาพท่ี 7 การขออนญุ าตเขา ไป ผาน หรอื ใชทางภายในเขตปา สงวนแหง ชาติ (ตามมาตรา 18) 1 สาํ นักงานทรพั ยากรธรรมชาติ เอกสาร (1) และส่ิงแวดลอมจงั หวดั  แผนผงั แนวทางฯ ใหป ดผังแนวทางไวท ีบ่ าน เสนอความคิดเห็น + เอกสาร (1) ผใู หญบาน, ที่ทาํ การกาํ นัน, ผูวาราชการจงั หวัด  ความเห็นและเหตุผลท่ี ท่สี ภาตาํ บลและทว่ี า การ ดําเนินการ อําเภอทองท่ี เสนอผูว าราชการจังหวดั ใหประกาศเขาไปผา น ใหป ด ประกาศไวในท่ใี กลเคียง กบั หลักเขต หรือปา ย หรือใชท างได หรอื เครื่องหมายแสดงแนว เขตปาสงวนแหงชาติ ประกาศกาํ หนดแนวทางที่ อนญุ าตใหเ ขาไป หรอื ผา น หรอื ใชท างได---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------การใชท างนอกเหนอื จากแนวทางทีป่ ระกาศกาํ หนดหรอื การใชทางโดยรถยนต2 ผูแ จงขอปฏิบตั ิ ผขู ออนุญาต เอกสาร (1)  ยน่ื คําขออนุญาตตาม ออกหนังสืออนุญาต อนญุ าต ยื่นคําขอ + เอกสาร (1) ตามแบบ ป.ส. 28 แบบ ป.ส.27 สํานกั งานทรพั ยากรธรรมชาติ  หนังสอื แจง เหตุผล และสิ่งแวดลอ มจงั หวัด ความจาํ เปน  อ่นื ๆ ที่เกี่ยวของไมเรียกเกบ็ คา ธรรมเนียม สงสําเนา กรมปา ไมหมายเหตุ:  ทางหมายถึงทางทกุ ประเภท ยกเวนทางตามกฎหมายวา ดว ยทางหลวง  สว นราชการไดรบั การยกเวนไมต องขออนุญาต ข้ันตอนการปฏบิ ัตใิ นการขอใชพ้นื ท่ี ขน้ั ตอนการปฏิบัติหลังจากการพิจารณาของ ทสจ.  ขนั้ ตอนการปฏิบตั ิอาจมีการแกไ ขเพม่ิ เตมิ ตามนโยบายและสถานการณท่ีมา: คมู ือแนวทางการปฏบิ ัติในการตรวจสอบและรายงานการขออนุญาตเขา ทําประโยชนในเขตพ้นื ท่ีปา ไม

52 การปฏริ ปู กฎหมายเพ่ือสง่ เสริมประสทิ ธภิ าพและนวัตกรรมการบริหารจัดการทรพั ยากรธรรมชาตขิ อง อปท.52 การปฏริ ปู กฎหมายเพือ่ สง เสริมประสทิ ธภิ าพและนวตั กรรม การบริหารจดั การทรพั ยากรธรรมชาติของ อปท.แผนภาพที่ 8 การขออนุญาตนํา หรือปลอยสตั วเล้ยี งเขาไปในเขตปาสงวนแหง ชาติ (ตามมาตรา 18) 1 สาํ นกั งานทรัพยากรธรรมชาติ เอกสาร (1) และสิ่งแวดลอ มจังหวัด  แผนผงั แสดงบริเวณฯ ใหป ด ผงั แนวทางไวท ่ีบา น เสนอความคดิ เห็น + เอกสาร (1) ผใู หญบ า น, ที่ทําการกํานัน, ผวู า ราชการจงั หวดั  ความเห็นและเหตุผลที่ ที่สภาตาํ บลและทวี่ า การ เสนอผวู า ราชการจงั หวดั อําเภอทองท่ี ใหป ระกาศ ใหปด ประกาศไวในท่ใี กลเ คียง กบั หลกั เขต หรือปา ย หรอื ดาํ เนินการ เคร่ืองหมายแสดงแนวเขตปา สงวนแหงชาติ ประกาศกําหนดแนวทางท่ีอนญุ าต ใหนาํ หรือปลอยสตั วเล้ียงเขาไป หรอื บรเิ วณท่หี ามปลอยสัตวเลี้ยง---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------การนําหรือปลอยสัตวเ ลย้ี งนอกเขตประกาศกําหนด2 ผแู จงขอปฏบิ ัติ ผูขออนญุ าต เอกสาร (3)  ย่นื คําขออนญุ าต ออกหนงั สืออนุญาต ยืน่ คาํ ขอ + เอกสาร (1) ตามแบบ ป.ส. 28 อนุญาต สํานักงานทรพั ยากรธรรมชาติ ตามแบบ ป.ส.27 ไมเ รียกเกบ็ คา ธรรมเนียม และสิ่งแวดลอมจังหวดั  หนังสอื แจงเหตุผล ความจาํ เปน  อน่ื ๆ ที่เก่ยี วของ สงสําเนา กรมปาไมหมายเหตุ: ขนั้ ตอนการปฏิบตั ใิ นการขออนุญาต ขัน้ ตอนการปฏิบตั ิหลงั จากการพิจารณาของ ทสจ.  ขัน้ ตอนการปฏิบัตอิ าจมีการแกไขเพมิ่ เติมตามนโยบายและสถานการณทม่ี า: คูมือแนวทางการปฏบิ ัตใิ นการตรวจสอบและรายงานการขออนุญาตเขาทาํ ประโยชนในเขตพน้ื ท่ปี า ไม

บทท่ี 3: อำ�นาจหนา้ ทใี่ นการจดั การทรัพยากรปา่ ไมข้ อง อปท. 53บทที่ 3 53อาํ นาจหนาที่ในการจัดการทรัพยากรปาไมข อง อปท.ตารางที่ 4 การควบคมุ การทาํ ประโยชนใ นเขตปา สงวนแหง ชาติตาม พ.ร.บ.ปาสงวนแหง ชาติ พ.ศ. 2507กฎหมาย บทบญั ญัตทิ ่ีเกี่ยวขอ ง / อาํ นาจหนาท่ีของ อปท.พ.ร.บ.ปา สงวนแหงชาติ พ.ศ. 2507 มาตรา 13 ทวิ สวนราชการท่ีประสงคจะขอใชพ้ืนท่ีบางสวนภายในเขตปาสงวน แหงชาติเปนสถานท่ีปฏิบัติงานหรือเพ่ือประโยชนของรัฐอยางอื่น ตองไดรับ อนญุ าตจากอธิบดโี ดยอนมุ ตั ริ ฐั มนตรีฯ มาตรา 14 หาม “มิใหบุคคลใดยึดถือครอบครอง ทําประโยชนหรืออยูอาศัยใน ท่ีดิน กอสราง แผวถาง เผาปา ทําไม เก็บหาของปา หรือกระทําการใดๆ อันเปน การเส่ือมเสียแกสภาพปาสงวนแหงชาติ” เวนแตเม่ือไดรับอนุญาตจากพนักงาน เจาหนาที่ มาตรา 15 การทําไมหรือเก็บหาของปา ตองไดรับใบอนุญาตจากพนักงาน เจาหนาท่ี ยกเวนการทําไมหรือเก็บหาของปาบางชนิดเพ่ือใชสอยในครัวเรือน ตามทีอ่ ธบิ ดีประกาศกาํ หนด มาตรา 16 การเขาทําประโยชนหรืออยูอาศัยในเขตปาสงวนแหงชาติ ตองไดรับ อนญุ าตจากอธิบดโี ดยอนมุ ตั ขิ องรฐั มนตรใี นกรณตี อไปนี้ 1) การเขา ทําประโยชนห รอื อยูอาศยั คราวละ 5 ป แตไมเ กนิ 30 ป 2) การทําเหมอื งแรตามกฎหมายวา ดว ยแรคราวละไมเ กนิ 10 ป มาตรา 16 ทวิ อธิบดีหรือผูซ่ึงอธิบดีมอบหมายมีอํานาจอนุญาตใหบุคคลท่ีได อาศัยทํากินในพืน้ ท่ีน้ันมากอนทเี่ ขตนัน้ จะถูกประกาศเปน เขตปา เสือ่ มโทรมเขาทํา ประโยชนหรืออยูอาศัยในเขตปาเส่ือมโทรมไดไมเกิน 20 ไรตอครอบครัว มี กาํ หนดคราวละไมนอยกวา 5 ป แตไมเ กิน 30 ป (การออกเอกสาร ส.ท.ก.) มาตรา 17 การศึกษาหรือวิจัยทางวิชาการตองไดรับอนุญาตเปนหนังสือจาก อธิบดี ตามระเบียบท่ีอธิบดีกําหนดโดยอนมุ ตั ริ ัฐมนตรี มาตรา 18 อธิบดีมีอํานาจออกระเบียบการใชประโยชนในเขตปาสงวนแหงชาติ ในเรื่อง (1) การเขาไป การผาน หรือการใชทาง (2) การนําหรือปลอยสัตวเล้ียง เขาไป มาตรา 19 อธิบดีมีอํานาจอนุญาตใหพนักงานเจาหนาที่ หรือเจาหนาที่ของกรม ปาไมเขาไปดําเนินกิจกรรมท่ีถือวาเปนการควบคุม ดูแลรักษาหรือบํารุงปาสงวน แหงชาติ มาตรา 20 การเขาทําการบํารุงรักษาปาหรือปลูกสรางสวนปาหรือไมยืนตนใน เขตปาเส่ือมโทรม ตองไดรับอนุญาตจากอธิบดีโดยอนุมัติของรัฐมนตรี แตหาก เปนการอนญุ าตเกิน 2,000 ไร ตองไดรับอนุมัตจิ ากคณะรัฐมนตรีประกาศกระทรวง แตงตั้งผูวาราชการจังหวัด นายอําเภอ และปลัดอําเภอผูเปนหัวหนาประจําก่ิงทรพั ยากรธรรมชาตแิ ละสิ่งแวดลอม อาํ เภอ เปน พนกั งานเจาหนา ทีต่ ามพระราชบญั ญตั ิปา สงวนแหง ชาติ พ.ศ. 2507เรือ่ งแตงต้ังพนักงานเจา หนา ที่ลงวันที่ 25 มถิ นุ ายน 2547

54 การปฏิรปู กฎหมายเพอื่ สง่ เสริมประสิทธภิ าพและนวตั กรรมการบริหารจัดการทรพั ยากรธรรมชาตขิ อง อปท.54 การปฏริ ปู กฎหมายเพือ่ สง เสริมประสิทธภิ าพและนวตั กรรม การบริหารจัดการทรัพยากรธรรมชาติของ อปท.กฎหมาย บทบัญญัติท่ีเกี่ยวของ / อาํ นาจหนาที่ของ อปท.ประกาศกระทรวง แตงต้ังบุคลากรของหนวยงานตางๆ รวมถึงผูบริหาร อปท. ไดแกทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดลอม นายกเทศมนตรี รองนายกเทศมนตรี นายก อบต. รองนายก อบต. ปลัดเรอื่ งแตงต้ังพนักงานเจา หนา ท่ีฯ ลง อบต. เปนพนักงานเจาหนาท่ีตาม พ.ร.บ.ปาสงวนแหงชาติมีอํานาจหนาท่ีวันท่ี 16 ธนั วาคม 2547 ปองกัน จับกุม ปราบปรามผูกระทําผดิ และยดึ ของกลางทไ่ี ดจ ากการกระทํา ผดิ กฎหมายปา สงวนแหง ชาติระเบยี บกรมปาไมว า ดวยการ กําหนดหลักเกณฑและขั้นตอนการดําเนินการเกี่ยวกับการขออนุญาตเขาทําอนญุ าตใหเขา ทําประโยชนห รอื อยู ประโยชนหรืออยูอ าศัยภายในเขตปาสงวนแหงชาติตามมาตรา 16 แหง พ.ร.บ.ปาอาศัยภายในเขตปา สงวนแหงชาติ สงวนแหงชาติ พ้ืนที่ปาไมซึ่งจะอนุญาตใหบุคคลเขาอยูอาศัยหรือทําประโยชนไดลงวนั ที่ 17 มกราคม พ.ศ. 2548 จะตอง “ไมมีปญหากับราษฎรในพ้ืนที่และบริเวณใกลเคียง และตองไดรับ ความเห็นชอบจากสภาตําบลหรือองคการบริหารสวนตําบลทองที่ที่ปานั้น ต้ังอย”ูระเบียบกรมปา ไมว า ดวยการ กําหนดหลักเกณฑและขั้นตอนการอนุญาตใหบุคคลหรือนิติบุคคล รวมท้ังสวนอนุญาตใหทําการปลกู สรางสวนปา ราชการ เขา ปลูกสรางสวนปาหรือไมยืนตนภายในเขตปาสงวนแหงชาติ โดยพ้ืนท่ีหรอื ปลูกไมย ืนตน ภายในเขตปา ดังกลาวตองเปนพื้นที่ “ปาเสื่อมโทรม” และตองเปนพ้ืนที่ที่ “ไมมีปญหากับสงวนแหงชาติ พ.ศ.2548 ลงวันที่ ราษฎรในพื้นที่และบริเวณใกลเคียง และตองไดรับความเห็นชอบจากสภา17 มกราคม 2548 ตําบลหรอื องคก ารบริหารสวนตาํ บลทอ งทท่ี ปี่ า นั้นตั้งอย”ูระเบยี บกรมปา ไมวาดว ยการใช ผูวาราชการจังหวัดมีอํานาจประกาศบริเวณที่จะอนุญาตใหบุคคลเขาไป หรือผานประโยชนเกย่ี วกบั การเขาไป การ หรือใชทางภายในเขตปาสงวนแหงชาติ รวมท้ังกําหนดบริเวณท่ีจะอนุญาตใหนําผา น หรือการใชท างและการนําหรอื หรือปลอ ยสัตวเ ลี้ยงเขาไปในเขตปา สงวนแหงชาติปลอ ยสัตวเล้ยี งเขา ไปภายในเขตปาสงวนแหงชาติ พ.ศ. 2548 ลงวันท่ี17 มกราคม 25483.3 พระราชบัญญัตอิ ุทยานแหงชาติ พ.ศ. 2504 พระราชบัญญัติอุทยานแหงชาติใหอํานาจแกรัฐบาลในการกําหนดเขตปาอนุรักษท่ีเรียกวา“อุทยานแหง ชาต”ิ การกําหนดเขตอทุ ยานแหง ชาติใหกระทาํ โดยประกาศเปน พระราชกฤษฎกี า ซ่งึ มแี ผนท่ีแสดงแนวเขตแนบทาย ที่ดินท่ีจะกําหนดใหเปนเขตอุทยานแหงชาติตองเปนท่ีดินท่ีมิไดอยูในกรรมสิทธิห์ รือการครอบครองโดยชอบดวยกฎหมายของบคุ คลใดท่ีมิใชท บวงการเมอื ง44 มาตรา 16 ของกฎหมายน้ีหามการกระทํารวม 19 อยางในเขตอุทยานแหงชาติ ซ่ึงครอบคลุมกจิ กรรมตา งๆ เกอื บทุกประเภทดงั นี้ 1) ยดึ ถอื หรอื ครอบครองทด่ี ิน รวมตลอดถงึ กนสรา ง แผวถางหรอื เผาปา 2) เก็บหา นําออกไป ทําดวยประการใดๆ ใหเปนอันตราย หรือทําใหเส่ือมสภาพซึ่งไม ยาง ไม นาํ้ มนั ยาง นา้ํ มันสน แรห รอื ทรพั ยากรธรรมชาติอน่ื44 พระราชบญั ญตั ิอทุ ยานแหงชาติ พ.ศ. 2504 มาตรา 6

บทที่ 3: อำ�นาจหน้าท่ีในการจัดการทรพั ยากรป่าไมข้ อง อปท. 55บทท่ี 3 55อํานาจหนา ท่ีในการจัดการทรัพยากรปาไมข อง อปท.3) นําสัตวออกไป หรอื ทําดว ยประการใดๆ ใหเปน อนั ตรายแกส ตั ว4) ทําดว ยประการใดๆ ใหเปน อนั ตรายหรอื ทาํ ใหเ ส่ือมสภาพแกด ิน หนิ กรวด หรอื ทราย5) เปล่ียนแปลงทางนา้ํ หรือทําใหน าํ้ ในลํานํา้ ลําหว ย หนอง บึง ทวมทน หรือเหือดแหง6) ปด หรอื ทําใหก ีดขวางแกทางนํา้ หรอื ทางบก7) เก็บหา นําออกไป ทําดวยประการใดๆ ใหเปนอันตรายหรือทําใหเสื่อมสภาพซึ่งกลวยไม นํ้าผึ้ง ครง่ั ถา นไม เปลอื กไม หรอื มลู คา งคาว8) เก็บ หรอื ทาํ ดว ยประการใดๆ ใหเ ปน อันตรายแกด อกไม ใบไมหรอื ผลไม9) นํายานพาหนะเขา ออกหรือขบั ข่ยี านพาหนะในทางทีม่ ไิ ดจัดไวเพื่อการนั้น เวนแตจะไดรับ อนญุ าตจากพนักงานเจา หนาที่10) นําอากาศยานขึ้นลงในที่ท่ีมิไดจัดไวเพื่อการน้ัน เวนแตจะไดรับอนุญาตจากพนักงาน เจาหนา ที่11) นําหรอื ปลอยปศุสัตวเ ขา ไป12) นําสัตวเล้ียงหรือสัตวพาหนะเขาไป เวนแตจะไดปฏิบัติตามระเบียบที่อธิบดีกําหนดโดย อนมุ ัตขิ องรัฐมนตรี13) เขาไปดําเนินกิจการใดๆ เพื่อหาผลประโยชน เวนแตจะไดรับอนุญาตจากพนักงาน เจา หนา ท่ี14) ปดประกาศ โฆษณา หรือขีดเขียนในท่ตี า งๆ15) นําเครื่องมือสําหรับลาสัตวหรือจับสัตวหรือาวุธใดๆ เขาไป เวนแตจะไดรับอนุญาตจาก พนักงานเจา หนาท่ี และปฏิบัติตามเงือ่ นไขซง่ึ พนักงานเจาหนา ทผี่ ูอนญุ าตน้นั กําหนดไว16) ยิงปน ทําใหเ กดิ ระเบิดซงึ่ วัตถุระเบิด หรอื จดุ ดอกไมเพลิง17) สงเสียงอ้ือฉาวหรือกระทําการอ่ืนอันเปนการรบกวน หรือเปนที่เดือดรอนรําคาญแกคน หรอื สตั ว18) ทงิ้ ขยะมูลฝอยหรอื สิ่งตางๆ ในท่ีที่มิไดจัดไวเ พอ่ื การนนั้19) ทิ้งส่งิ ท่เี ปนเช้ือเพลงิ ซึ่งอาจทาํ ใหเกิดเพลงิ โดยสรุปแลวก็คือ กฎหมายหามกิจกรรมทุกประเภทของมนุษยในเขตอุทยานแหงชาติ บุคคลท่ีเขาไปในเขตอุทยานแหงชาติตองปฏิบัติตามคําส่ังของพนักงานเจาหนาที่ท่ีออกตามระเบียบที่อธิบดีกําหนดโดยอนุมัติของรัฐมนตรี และพนักงานเจาหนาท่ีมีอํานาจออกคําส่ังใหผูกระทําความผิดขอหามตามมาตรา 16 ออกจากเขตอุทยานแหง ชาติหรืองดเวน การกระทําใดๆ ในเขตอทุ ยานแหงชาติ อยา งไรกด็ ี มาตรา 19 กาํ หนดวา ขอหามตา งๆ ดงั ทกี่ ลา วมาขา งตน ไมใ ชบ ังคับในกรณที ี่เปนการปฏิบัติงานของพนักงานเจาหนาท่ีเพื่อคุมครองและดูแลรักษาอุทยานแหงชาติ เพ่ือการศึกษาวิจัย หรือเพ่ืออํานวยความสะดวกในการทศั นาจรหรือพักอาศัย เปนตน45 ในทางปฏิบัติ เจาหนาท่ีของกรมอุทยานฯ45 พระราชบัญญัติอุทยานแหงชาติ พ.ศ. 2504 มาตรา 19 บัญญัติวา บทบัญญัติในมาตรา 16 (หามกระทําการตางๆ 19 อยาง) และมาตรา 17 (หามมิใหกระทําใหหลักเขต ปาย หรือเครื่องหมายอื่นท่ีพนักงานเจาหนาท่ีจัดใหมีข้ึนเคล่ือนท่ี ลบเลือน เสียหายหรือไร

56 การปฏิรูปกฎหมายเพอื่ ส่งเสรมิ ประสิทธภิ าพและนวัตกรรมการบริหารจดั การทรพั ยากรธรรมชาตขิ อง อปท.56 การปฏิรูปกฎหมายเพื่อสงเสริมประสิทธิภาพและนวตั กรรม การบรหิ ารจดั การทรัพยากรธรรมชาติของ อปท.ไดอาศัยมาตราน้ีในการจัดระเบียบและควบคุมกิจกรรมตางๆ ของประชาชนที่อยูอาศัยในเขตอุทยานแหงชาติ แมวาจะไมไดเรียกการจัดการทรัพยากรปาไมโดยชุมชนในเขตอุทยานแหงชาติวา “ปาชุมชน”กต็ าม โดยสภาพความเปนจริงของหลายๆ อุทยานแหงชาติ ขอหามตามท่ีบัญญัติไวในมาตรา 16ขางตนไมสามารถจะบังคับใชไดจริงในทางปฏิบัติ เน่ืองจากมีชุมชนท่ีอยูอาศัยทํากินอยูแลวในเขตอุทยานแหงชาติ ทั้งท่ีไดกอต้ังเปนหมูบานแลวและหยอมบาน บางชุมชนไดอยูอาศัยมานับรอยปกอนที่จะมีการกําหนดพ้ืนที่สงวนหวงหามตามกฎหมายปาไม มาตรการที่มีความเปนไปไดก็คือ การทําแนวเขตท่ีอยูอาศัยและทําประโยชนของสมาชิกชุมชนใหชัดเจน เพื่อควบคุมมิใหมีการขยายบุกรุกพื้นที่ปาเพม่ิ เติม ซง่ึ เปน สงิ่ ที่หนวยงานรัฐไดร ับมอบหมายใหดาํ เนินการตามมติคณะรัฐมนตรี 30 มิถุนายน 2541ดงั จะไดก ลา วตอ ไป3.4 พระราชบญั ญัตสิ งวนและคุมครองสัตวป า พ.ศ. 2535 พระราชบัญญัติฉบับน้ีมีวัตถุประสงคเพ่ือสงวนและคุมครองสัตวปาทง้ั ท่ีเปนสัตวปาสงวน สัตวปาคุมครอง และสัตวปาทั่วไป อยางไรก็ตาม มีบทบัญญัติที่เก่ียวของกับการจัดตั้งเขตปาอนุรักษอันไดแ ก “เขตรกั ษาพันธุสตั วปา ” และ “เขตหา มลา สตั วปา” การกําหนดเขตรักษาพันธุสัตวปาใหกระทําโดยตราเปนพระราชกฤษฎีกา และมีแผนท่ีแสดงแนวเขตแนบทาย ท่ีดินที่กําหนดใหเปนเขตรักษาพันธุสัตวปาตองเปนที่ดินที่มิไดอยูในกรรมสิทธิ์หรือสิทธิครอบครองตามประมวลกฎหมายที่ดินของบุคคลใดซึ่งมใิ ชทบวงการเมือง46 มาตรา 38 ของพระราชบัญญัติน้ีกําหนดหามการอยูอาศัยทําประโยชน หรือกระทํากิจการใดในในเขตรักษาพันธุสัตวป า ไวด งั น้ี “ในเขตรักษาพันธุสัตวปา หามมิใหผูใดยึดถือหรือครอบครองที่ดินหรือปลูก หรือกอสรางส่ิงหน่ึงส่ิงใด หรือตัด โคน แผว ถาง เผา หรือทําลายตนไมหรือพฤกษชาตอิ น่ื หรือขดุ หาแร ดิน หนิ หรอื เล้ยี งสัตวหรือปลอยสัตวหรือสัตวปา หรือเปลี่ยนแปลงทางน้ําหรือทําใหน้ําในลําน้ํา ลําหวย หนอง บึงทวมทนเหือดแหง เปนพิษ หรอื เปน อนั ตรายตอ สัตวป า ” ขอหามตางๆ ตามกฎหมายฉบับนี้จึงมีลักษณะเชนเดียวกันกับขอหามตามกฎหมายอุทยานแหงชาติ ซึ่งยอมมีผลกระทบตอชุมชนที่อาศัยอยูในเขตรักษาพันธุสัตวปาอยางหลีกเล่ียงไมได และเชนเดียวกันกับกฎหมายปาไมฉบับอ่ืนๆ ที่กลาวมาขางตน พระราชบัญญัติน้ีกําหนดขอยกเวนสําหรับประโยชน) “มิใหใชบ งั คบั แกพ นกั งานเจา หนา ทซี่ ึ่งปฏิบตั ิการไปเพ่ือประโยชนในการคุมครองและดูแลรักษาอุทยานแหงชาติ หรือการศึกษาหรือวิจัยทางวิชาการ หรือเพื่ออํานวยความสะดวกในการทัศนาจร หรือการพักอาศัย หรือเพื่ออํานวยความปลอดภัย หรือใหความรูแกประชาชน ทง้ั นตี้ อ งเปน ไปตามระเบยี บที่อธิบดีกําหนดโดยอนมุ ตั ิของรัฐมนตรี”46 พระราชบัญญัติสงวนและคมุ ครองสตั วปา พ.ศ. 2535 มาตรา 33 บญั ญตั ิวา “เมอื่ คณะรฐั มนตรเี หน็ สมควรกําหนดบริเวณที่ดินแหงใดใหเปนท่ีอยูอาศัยของสัตวปาโดยปลอดภัยเพื่อรักษาไวซึ่งพันธุสัตวปา ก็ใหกระทําไดโดยตราเปนพระราชกฤษฎีกา และใหมีแผนที่แสดงแนวเขตแหง บรเิ วณท่กี ําหนดนัน้ แนบทา ยพระราชกฤษฎกี าดว ย บรเิ วณที่กาํ หนดน้ีเรยี กวา “เขตรักษาพันธุส ัตวป า ” ท่ีดินท่ีกําหนดใหเปนเขตรักษาพันธุสัตวปานั้น ตองเปนท่ีดินที่มิไดอยูในกรรมสิทธ์ิหรือสิทธิครอบครองตามประมวลกฎหมายที่ดินของบคุ คลใดซง่ึ มใิ ชทบวงการเมอื ง”

บทท่ี 3: อ�ำ นาจหนา้ ทีใ่ นการจัดการทรพั ยากรปา่ ไมข้ อง อปท. 57บทท่ี 3 57อํานาจหนา ทใ่ี นการจดั การทรัพยากรปาไมข อง อปท.การปฏิบัติของพนักงานเจาหนาที่ในกรณีท่ีมีความจําเปนเพื่อการคุมครอง ดูแล รักษา หรือบํารุงเขตรักษาพันธุสัตวปา เพ่ือการศึกษาวิจัย หรือเพื่ออํานวยความสะดวกในการใหการศึกษาหรือพักอาศัยฯลฯ ตามมาตรา 38 วรรคสอง ดงั นี้ “ในกรณีท่ีมีความจําเปนตองปฏิบัติการเพ่ือประโยชนในการคุมครอง ดูแล รักษา หรือบํารุงเขตรักษาพันธุสัตวปา เพื่อการเพาะพันธุ การศึกษาหรือวิจัยทางวิชาการ เพื่ออํานวยความสะดวกในการใหการศึกษาหรือการพักอาศัย หรืออํานวยความปลอดภัย หรือใหความรูแกประชาชน ใหอธิบดีมีอํานาจสั่งเปนหนังสือใหพนักงานเจาหนาที่หรือเจาหนาที่ของกรมอุทยานแหงชาติ สัตวปา และพันธุพืช หรือกรมประมงแลวแตกรณี กระทําการอยางหน่ึงอยางใดในเขตรักษาพันธุสัตวปาได ท้ังน้ี ตามระเบียบท่ีอธิบดีกําหนด โดยความเห็นชอบของคณะกรรมการ47” ในปจจุบัน ไดมีประกาศกระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและส่ิงแวดลอม แตงตั้งบุคลากรของหนวยงานตางๆ เปนพนักงานเจาหนาที่ตามพระราชบัญญัติอุทยานแหงชาติ และพระราชบัญญัติสงวนและคุมครองสัตวปา ใหมีอํานาจหนาที่ในการจับกุมและปราบปรามผูกระทําผิดตามพระราชบัญญัติทั้งสองฉบับภายในเขตทองที่ความรับผิดชอบของตน48,49 ซึ่งรวมถึงบคุ ลากรของกระทรวงมหาดไทยและผูบริหารของ อปท. ดงั ตอ ไปนี้ 1) ผวู าราชการจังหวัด รองผูวาราชการจังหวดั ปลดั จังหวัด 2) นายอาํ เภอ ปลัดอาํ เภอ ปลดั อาํ เภอผเู ปน หัวหนาประจาํ กิง่ อาํ เภอ 3) กาํ นนั ผูใหญบา น 4) นายกเทศมนตรี ปลดั เทศบาล 5) นายกองคก ารบรหิ ารสว นตาํ บล ปลดั องคการบรหิ ารสว นตําบล ฉะน้ัน ผูบริหาร อปท. และบุคลากรของ อปท. จึงเปนพนักงานเจาหนาที่ตามกฎหมายอทุ ยานและกฎหมายสงวนและคุม ครองสัตวป า และมอี าํ นาจหนา ทใี่ นการจบั กมุ และปราบปรามผูกระทําผิดตามพระราชบัญญัติท้ังสองฉบับ ตารางท่ี 5 สรุปรายละเอียดการควบคุมกิจกรรมในเขตปาอนุรักษตามพระราชบัญญัติอุทยานแหงชาติ และพระราชบัญญัติสงวนและคุมครองสัตวปา และอาํ นาจหนาทข่ี อง อปท. ในพื้นที่ปา อนุรกั ษ47 คณะกรรมการ หมายถึง คณะกรรมการสงวนและคุมครองสัตวปาแหงชาติ ประกอบดวย รัฐมนตรีวาการกระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและส่ิงแวดลอม เปนประธาน ปลัดกระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดลอม ปลัดกระทรวงมหาดไทย ปลัดกระทรวงการตางประเทศอธิบดีกรมการปกครอง อธิบดีกรมท่ีดิน อธิบดีกรมประมง อธิบดีกรมปศุสัตว อธิบดีกรมศุลกากร อธิบดีกรมการคาตางประเทศ เปนกรรมการโดยตําแหนง และกรรมการผูทรงคุณวุฒิอื่นอีกไมนอยกวา 5 คน แตไมเกิน 11 คน ซ่ึงคณะรัฐมนตรีแตงตั้ง และใหอธิบดีกรมอทุ ยานแหงชาติ สัตวปา และพันธุพืช เปนกรรมการและเลขานุการ ทั้งน้ี ใหแตงตั้งกรรมการผูทรงคุณวุฒิจากผูแทนของสมาคมหรือมูลนิธิทเ่ี กี่ยวขอ งกบั สตั วปาไมนอยกวากงึ่ หนึ่งของกรรมการผทู รงคุณวฒุ ิทีไ่ ดรบั แตงตงั้48 ประกาศกระทรวงทรพั ยากรธรรมชาติและสิ่งแวดลอม เร่ือง แตงต้ังพนักงานเจาหนาท่ีตามพระราชบัญญัติอุทยานแหงชาติ พ.ศ. 2504และพระราชบัญญตั ิสงวนและคมุ ครองสตั วปา พ.ศ. 2535 ลงวนั ท่ี 30 กนั ยายน พ.ศ. 254749 พระราชบญั ญัตอิ ุทยานแหง ชาติ พ.ศ. 2504 มาตรา 20 และพระราชบญั ญัติสงวนและคุมครองสัตวปา พ.ศ. 2535 มาตรา 45 บัญญัติไวเหมือนกันดังน้ี “ในการจับกุมปราบปรามผูกระทําความผิดตามพระราชบัญญัติน้ี ใหพนักงานเจาหนาท่ีเปนพนักงานฝายปกครองหรือตาํ รวจตามประมวลกฎหมายวิธพี จิ ารณาความอาญา”

58 การปฏริ ูปกฎหมายเพอื่ ส่งเสรมิ ประสิทธิภาพและนวตั กรรมการบรหิ ารจัดการทรัพยากรธรรมชาตขิ อง อปท.58 การปฏิรูปกฎหมายเพ่ือสง เสรมิ ประสทิ ธภิ าพและนวัตกรรม การบรหิ ารจัดการทรัพยากรธรรมชาตขิ อง อปท. อยางไรก็ดี ขอมูลจากการสัมภาษณผูนําชุมชน และผูบริหาร อปท. และจากการจัดประชุมกลุมยอยในเวทีตางๆ แสดงใหเห็นอยา งชดั เจนวา สิง่ ที่ อปท. ตองการ คอื การมีสวนรวมในการตัดสินใจมากข้ึน แทนท่ีจะใหแตอํานาจในการจับกุมปราบปราม ซ่ึงทําให อปท. และกํานัน ผูใหญบานตองมีปญหาขัดแยง กับสมาชิกในชมุ ชน แม อปท. สวนใหญทคี่ ณะผูวจิ ยั ไดส มั ภาษณจะแสดงความไมพ รอ มในการใชอ ํานาจหนาทีจ่ บั กุมและปราบปรามตามกฎหมายปาไม แตในพื้นที่ท่ี อปท. มีความเขมแข็งดานการจัดการทรัพยากรธรรมชาติ เชน ในกรณีของเครือขาย อปท. ที่มีบทบาทสําคัญในการอนุรักษทรัพยากรทางทะเลและชายฝงในพื้นท่ีอาวปากแมนํ้าตราด อปท. ก็ตองการอํานาจนี้เพื่อดําเนินการกับผูท่ีกระทําผิดกฎหมายซ่งึ มาจากนอกพืน้ ท5ี่ 0ตารางที่ 5 การควบคุมกจิ กรรมตา งๆ ในเขตปาอนุรกั ษ กฎหมาย บทบญั ญัตทิ ่ีเกี่ยวของ / อํานาจหนาท่ีของ อปท.พ.ร.บ.อุทยานแหง ชาติ พ.ศ. 2504 มาตรา 16 หามกิจกรรมตางๆ ของมนุษยรวม 19 ประการในเขตอุทยาน แหงชาติ บุคคลที่เขาไปในเขตอุทยานแหงชาติตองปฏิบัติตามคําส่ังของ พนักงานเจาหนาท่ี และพนักงานเจาหนาที่มีอํานาจออกคําส่ังใหผูกระทํา ความผิดขอหามตามมาตราน้ีออกจากเขตอุทยานแหงชาติหรืองดเวนการ กระทําใดๆ ในเขตอทุ ยานแหง ชาติ มาตรา 19 ใหอธิบดีโดยอนุมัติรัฐมนตรีมีอํานาจยกเวนการบังคับใชมาตรา 16 สาํ หรบั การปฏิบัติงานของพนักงานเจาหนาที่เพ่ือคุมครองและดูแลรักษา อุทยานแหงชาติ เพ่ือการศึกษาวิจัย หรือเพ่ืออํานวยความสะดวกในการ ทัศนาจรหรอื พักอาศัย เปนตนพ.ร.บ.สงวนและคมุ ครองสตั วป า มาตรา 38 หา มการอยูอ าศัยทาํ ประโยชน หรือกระทํากิจการใดในเขตรักษาพ.ศ. 2535 พันธสุ ัตวป า มาตรา 38 วรรคสอง กาํ หนดขอ ยกเวนสําหรับการปฏิบัติการของพนักงาน เจา หนา ทใ่ี นกรณีทีม่ คี วามจาํ เปน เพือ่ การคมุ ครอง ดแู ล รักษา หรือบาํ รุงเขต รกั ษาพนั ธสุ ตั วปา เพือ่ การศึกษาวจิ ัย หรอื เพ่อื อาํ นวยความสะดวกในการให การศึกษาหรือพักอาศยั ฯลฯประกาศกระทรวงทรัพยากรธรรมชาตแิ ละ แตงตั้งใหบุคลากรของหนวยงานตางๆ รวมถึงผูบริหาร อปท. ไดแกสิ่งแวดลอ ม เรอ่ื ง แตงต้ังพนักงาน นายกเทศมนตรี ปลัดเทศบาล นายก อบต. ปลัด อบต. เปนพนักงานเจา หนา ทตี่ ามพระราชบัญญตั ิอุทยาน เจาหนาท่ีตาม พ.ร.บ.อุทยานแหงชาติ และ พ.ร.บ.สงวนและคุมครองแหง ชาติ พ.ศ. 2504 และพระราชบัญญตั ิ สัตวปา มีอํานาจหนาท่ีในการจับกุมและปราบปรามผูกระทําผิดตามสงวนและคมุ ครองสัตวปา พ.ศ. 2535 ลง กฎหมายท้งั สองฉบับวนั ที่ 30 กนั ยายน พ.ศ. 254750 ขอมูลจากการจัดประชุมกลุมยอยกับผูบริหาร อปท. ในเครือขายอนุรักษพ้ืนที่อาวปากแมน้ําตราดจํานวน 8 อปท. เมื่อวันที่ 23มิถุนายน 2554 ไดแก อบต.หวงนํ้าขาว เทศบาลตําบลน้ําเช่ียว เทศบาลตําบลหนองเสม็ด อบต.หนองโสน อบต.หนองคันทรง อบต.อาวใหญ อบต.แหลมกลัด และ เทศบาลตาํ บลตะกาง

บทที่ 3: อ�ำ นาจหน้าท่ใี นการจัดการทรัพยากรป่าไมข้ อง อปท. 59บทที่ 3 59อํานาจหนาทใี่ นการจดั การทรัพยากรปา ไมข อง อปท.3.5 นโยบายของรฐั และมติคณะรฐั มนตรที ีเ่ กย่ี วขอ งกับการแกไขปญ หาทดี่ นิ ในพื้นทีป่ า ไม เนอื่ งจากการแกไ ขปญ หาปา ไมและท่ีดินเปนเร่ืองสําคัญสําหรับรัฐบาลในทุกยุคทุกสมัย จึงมีการกําหนดนโยบายของรัฐในรูปแบบตางๆ นอกเหนือไปจากพระราชบัญญัติและระเบียบตางๆ ตามที่กลาวมาขางตน โดยเฉพาะอยางยิ่งการกําหนดนโยบายในลักษณะของมติคณะรัฐมนตรี ซึ่งมีผลตอสิทธิของชุมชนและประชาชนท่ีอาศัยทํากินอยูในพื้นท่ีปาไมไมย่ิงหยอนไปกวาพระราชบัญญัติ ในท่ีน้ีจะกลาวถึงสาระโดยสงั เขปของมตคิ ณะรัฐมนตรีทสี่ ําคัญบางฉบบั ทยี่ ังไมถ ูกยกเลกิ และรฐั ยังคงยึดถอื เปนแนวปฏบิ ตั ิในปจจุบนั ดงั นี้ 3.5.1 มตคิ ณะรัฐมนตรี 14 พฤศจกิ ายน 2504 คณะรัฐมนตรีมีมติใหจําแนกพื้นที่ประเทศไทย (มีทั้งหมด 320 ลานไร) ไวเปนพื้นท่ีปาไมประมาณ 162 ลานไร (หรือคิดเปนประมาณรอยละ 50 ของพื้นที่ประเทศ) ซึ่งพ้ืนที่ดังกลาวจะตองถูกประกาศเปน ปา สงวนแหง ชาติ 3.5.2 มตคิ ณะรัฐมนตรี 27 กรกฎาคม 2525 คณะรัฐมนตรีมีมติอนุมัติใหสํานักงานคณะกรรมการสง่ิ แวดลอมแหงชาติดําเนินการวิจัยตามโครงการศกึ ษาเพือ่ กําหนดชัน้ คุณภาพลมุ นาํ้ ที่สําคญั ของประเทศ 3.5.3 มตคิ ณะรฐั มนตรี 28 พฤษภาคม 2528 คณะรัฐมนตรีมีมติเห็นชอบตามมติคณะกรรมการส่ิงแวดลอมแหงชาติ เรื่อง การกําหนดชั้นคณุ ภาพลุมนา้ํ ปงและวงั โดยจําแนกออกเปน 5 ระดับชัน้ คุณภาพลมุ น้ํา ดงั น้ี 1) พ้นื ท่ลี ุมนาํ้ ชัน้ ท่ี 1 หมายถึง พ้นื ทีภ่ ายในลุมน้ําท่ีควรจะตองสงวนรักษาไวเปนตนน้ําลําธาร โดยเฉพาะ เปนพื้นท่ีสูง หรือบริเวณที่อยูตอนบนของลุมนํ้าท่ีจําเปนตองอนุรักษไวเปนตน นํ้าลําธาร เน่ืองจากมีลักษณะและคุณสมบัติที่อาจมีผลกระทบทางสิ่งแวดลอมจากการ เปล่ียนแปลงการใชที่ดินไดงายและรุนแรง สวนใหญมีความลาดชันโดยเฉลี่ยของพื้นท่ีตั้งแต 50 เปอรเ ซ็นตขึ้นไป เปนเทือกเขาทีเ่ ต็มไปดวยหุบเหว หนา ผา ยอดเขาแหลม และ/หรือรอง น้ําจํานวนมาก ซ่ึงปกคลุมหรือเคยปกคลุมดวยปาดงดิบ ปาดิบเขา หรือปาสนเขา และ/หรือ ปาชนิดอื่นๆ มีลกั ษณะทางธรณีวิทยาที่ประกอบดวยหิน ซ่ึงใหกําเนิดดินที่งายมากตอการ พังทลาย 2) พน้ื ที่ลุมนํา้ ชนั้ ท่ี 2 หมายถึง พื้นทีภ่ ายในลุม น้ํา ซง่ึ มคี ุณภาพเหมาะสมตอการเปนตนน้ําลํา ธารในระดับรองลงมา และสามารถนํามาใชประโยชนเพื่อกิจการท่ีสําคัญ เชน การทําไมและ เหมืองแร เปนตน เปนพ้ืนท่ีภูเขาบนท่ีสูงที่มีลักษณะสันเขามนและความกวางไมมากนัก หรอื เปน บริเวณลาดเขาทีม่ ีแนวลาดเทยาวปานกลาง มีรองนํ้าคอนขางกวาง มีปาดงดิบที่ถูก แผวถางหรือเปนปาเสื่อมสภาพปกคลุม แตสวนใหญเปนปาเบญจพรรณ และ/หรือปาเต็งรัง มีความลาดชันโดยเฉลี่ยอยูระหวาง 35-50 เปอรเซ็นต มีลักษณะทางธรณีวิทยาที่

60 การปฏริ ูปกฎหมายเพื่อส่งเสริมประสทิ ธภิ าพและนวัตกรรมการบรหิ ารจัดการทรพั ยากรธรรมชาติของ อปท.60 การปฏิรปู กฎหมายเพ่ือสงเสริมประสทิ ธิภาพและนวตั กรรม การบรหิ ารจัดการทรพั ยากรธรรมชาตขิ อง อปท. ประกอบดวยหินท่ีใหกําเนิดดินท่ีงายตอการถูกชะลางพังทลาย มีดินตื้นถึงลึกปานกลาง ความอดุ มสมบูรณตํา่ ถึงปานกลาง และมีสมรรถนะการพังทลายสูง 3) พ้ืนที่ลุมนา้ํ ชั้นที่ 3 หมายถึง พ้ืนท่ีภายในลุมนํ้าซึ่งสามารถใชประโยชนไดท้ังกิจกรรมทําไม เหมืองแร และปลูกพืชกสิกรรมประเภทไมยืนตน สวนมากมีลักษณะเปนท่ีดอนที่ ประกอบดวยท่ีราบขั้นบันได มีเนินสลับหรือบริเวณที่ราบตีนเขา หรือบริเวณของรองนํ้าที่ ปรับสภาพแลว ปา สวนใหญเปนปาเบญจพรรณ หรือปาเต็งรัง หรือปาดงดิบ มีความลาดชัน ของพ้ืนท่ีอยูระหวาง 25-35 เปอรเซ็นต มีลักษณะทางธรณีวิทยาที่ประกอบดวยหิน หรือ ตะกอนท่ีทับถมจากแรงโนมถวงของโลก ซึ่งใหกําเนิดดินที่คอนขางยากตอการถูกชะลาง พังทลาย ดินมีความลึกปานกลางถึงลึก ความอุดมสมบูรณปานกลางถึงสูง แตมีสมรรถนะ การพังทลายปานกลาง 4) พ้ืนที่ลุมนํ้าช้ันที่ 4 หมายถึง พ้ืนท่ีภายในลุมน้ําท่ีสภาพปาไดถูกบุกรุกแผวถางเปนท่ีใช ประโยชนเ พ่ือกจิ การพืชไรเปน สวนมาก เปน เนินเขาหรือท่ีราบข้นั บันได หรือชวงตอ ระหวา ง ที่ราบลุมกับเชิงเขา หรือพ้ืนท่ีสองฝงลําน้ําที่ยังอยูบนท่ีดิน เปนปาผสมผลัดใบ ปาเต็งรัง และ/หรือ ปาละเมาะ มีความลาดชันของพื้นที่โดยเฉล่ียระหวาง 5-25 เปอรเซ็นต มีลักษณะ ธรณีวิทยาท่ีประกอบดวยหินหรือตะกอน ซึ่งใหกําเนิดดินที่ยากตอการถูกชะลางพังทลาย ดินลกึ ถงึ คอนขางลึก ความอดุ มสมบูรณค อนขางสูงและมสี มรรถนะการพงั ทลายตํา่ 5) พ้ืนท่ีลุมน้ําช้ันที่ 5 หมายถึง พ้ืนที่ภายในลุมนํ้าซ่ึงเปนท่ีราบ หรือลุม หรือเนินลาดเอียง เล็กนอ ย แตส ว นใหญป า ไดถูกบุกรุกแผวถางเพ่ือประโยชนดานเกษตรกรรม โดยเฉพาะการ ทํานาหรือกิจกรรมอ่ืน เปนท่ีราบ ที่ลุม หรือเปนเนินลาดเอียงเล็กนอยสองฝงลํานํ้า ซึ่งสวน ใหญกลายสภาพเปนทุงนา บางพื้นท่ีอาจยังเปนปาละเมาะ ปาผสมผลัดใบ ปา ดงดิบ หรือ ปาเต็งรัง สวนใหญความลาดชันโดยเฉล่ียต่ํากวา 6 เปอรเซ็นต ลักษณะทางธรณีเปนดิน ตะกอน ดินลกึ ถึงลึกมาก ความอดุ มสมบรู ณส ูง และมีความคงทนตอการถกู ชะลางพังทลาย นอกจากนี้ ยังกําหนดใหลุมน้ําชั้นท่ี 1A เปนบริเวณที่ตองอนุรักษไว โดยมิใหมีการกระทําหรือดําเนินการใดๆ ในพื้นที่ดังกลาว สําหรับกรณีพ้ืนท่ีลุมน้ําชั้น 1B หากมีความจําเปนตองอนุญาตใหประทานบัตรหรือตออายุประทานบัตรการทําเหมืองแร ใหกระทรวงอุตสาหกรรมนําเสนอคณะรัฐมนตรีเปน รายๆ ไป 3.5.4 มตคิ ณะรฐั มนตรีกาํ หนดนโยบายการปาไมแหงชาติ เมือ่ วันที่ 3 ธันวาคม 2528 คณะรัฐมนตรีไดมีมติเห็นชอบนโยบายปาไมแหงชาติ โดยกําหนดใหมีพืน้ ที่ปาไมท่ัวประเทศในอัตรารอยละ 40 ของพื้นที่ประเทศ โดยแบงออกเปนพื้นที่เพื่อการอนุรักษรอยละ 15 และพื้นท่ีปาเพ่ือเศรษฐกิจ (เพ่ือการผลิตไมและเพื่อประโยชนในทางเศรษฐกิจอยางอ่ืน) รอยละ25 ตอมาคณะรัฐมนตรีมีมติเมื่อวันท่ี 1 กันยายน 2530 เห็นชอบ “นโยบายท่ีดิน” ตามท่ีคณะกรรมการพฒั นาชนบทแหงชาตินําเสนอ ตามนโยบายที่ดินดังกลาว ไดกําหนดแนวทางดําเนินการสําหรับพ้ืนท่ีปา

บทท่ี 3: อำ�นาจหนา้ ทีใ่ นการจดั การทรพั ยากรป่าไม้ของ อปท. 61บทที่ 3 61อาํ นาจหนา ทีใ่ นการจัดการทรพั ยากรปา ไมของ อปท.เศรษฐกิจตามที่กําหนดไวจํานวนรอยละ 25 หรือจํานวน 80 ลานไร โดยใหเนนหนักการนําภาคเอกชนเขามารว มในการพฒั นา ทั้งที่เปน เอกชนรายใหญแ ละรายยอย โดยเฉพาะในการปลกู สรา งสวนปา อยางไรก็ตาม แผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแหงชาติ ฉบับที่ 7 (พ.ศ. 2535-2539) ไดกําหนดใหอนุรักษพ้ืนท่ีปาเพ่ือการอนุรักษใหไดรอยละ 25 ของพ้ืนท่ีประเทศ51 ในปจจุบัน นโยบายปาไมแหง ชาติ จึงมขี อกําหนดท่สี าํ คัญดงั น5้ี 2 1) กําหนดใหม พี ้นื ทีป่ า ไมอ ยางนอยรอยละ 40 ของพืน้ ที่ประเทศ แบงออกเปน  ปาเพื่อการอนุรักษรอยละ 25 กําหนดไวเพื่อการอนุรักษสิ่งแวดลอมดิน น้ํา พันธุ พืชพันธุสัตวท่ีหายาก และปองกันภัยธรรมชาติอันเกิดจากนํ้าทวมและการ พังทลายของดิน รวมทั้งเพ่ือประโยชนในการศึกษา การวิจัย และนันทนาการ ของประชาชน  ปาเพ่ือเศรษฐกิจรอยละ 15 กําหนดไวเพ่ือการผลิตไมและของปาเพ่ือประโยชน ในทางเศรษฐกิจ 2) จัดใหมีการเผยแพรความรูและความเขาใจแกประชาชนเก่ียวกับความสําคัญของปาไมตอ สว นรวม 3) กาํ หนดใหพ น้ื ทีท่ ี่มีความลาดชันโดยเฉล่ยี 35 เปอรเ ซน็ ตขึ้นไปเปน พื้นทีป่ า ไม โดยไม อนุญาตใหมีการออกโฉนดที่ดิน หรือหนังสือรับรองการทําประโยชนตามประมวล กฎหมายท่ดี ิน 3.5.5 มติคณะรัฐมนตรี 10 มีนาคม 2535 และมติคณะรัฐมนตรี 17 มีนาคม 2535 จําแนก เขตการใชประโยชนใ นพน้ื ที่ปาสงวนแหง ชาติ คณะรัฐมนตรีมีมติเห็นชอบใหจําแนกเขตการใชประโยชนทรัพยากรที่ดินและปาไมในพื้นท่ีปาสงวนแหงชาติ 19 จังหวัด53 และเพ่ิมเติมในพ้ืนท่ี 44 จังหวัด54 ตามลําดับ โดยจําแนกเขตการใชประโยชนเปน 3 เขต คือ ปาเพ่ือการอนุรักษ (โซน C) ปาเพื่อเศรษฐกิจ (โซน E) และพ้ืนที่ปาเหมาะสมตอ การเกษตร (โซน A) มรี ายละเอยี ดดังนี้5551 แผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแหงชาติ ฉบับท่ี 7 พ.ศ. 2535-2539 สวนท่ี 4 แนวทางการพัฒนาทรัพยากรมนุษย คุณภาพชีวิต และสิ่งแวดลอ ม52 ท่มี า http://www.dnp.go.th/watershed/policy1.htm#two53 ไดแก ลําปาง ตาก สุโขทัย เพชรบุรี อุดรธานี นครพนม สกลนคร มุกดาหาร เลย นครราชสีมา สระบุรี ลพบุรี ชลบุรี ระยองประจวบคีรีขนั ธ ชมุ พร ระนอง สุราษฎรธานี และตรัง54 ไดแก พะเยา ลําพนู แมฮองสอน พิษณุโลก อตุ รดิตถ พจิ ติ ร ชยั นาท จันทบรุ ี ตราด สมุทรสาคร ปราจีนบุรี ฉะเชิงเทรา บุรีรัมย สุรินทรศรีสะเกษ ยะโสธร ขอนแกน มหาสารคาม รอยเอ็ด กาฬสินธุ หนองคาย ภูเก็ต กระบี่ สงขลา ยะลา เชียงราย เชียงใหม แพร นาน ราชบุรีกาญจนบุรี สุพรรณบุรี เพชรบุรี นครสวรรค กําแพงเพชร อุทัยธานี ชัยภูมิ อุบลราชธานี นครศรีธรรมราช พังงา พัทลุง สตูล ปตตานี และนราธวิ าส55 วนิดา พรไพบูลย, คาํ อธบิ ายพระราชบัญญตั ปิ า สงวนแหง ชาติ พ.ศ. 2507, กรมปา ไม, กรงุ เทพฯ, 2541, หนา 14-15.

62 การปฏิรูปกฎหมายเพ่อื สง่ เสรมิ ประสทิ ธิภาพและนวตั กรรมการบริหารจัดการทรัพยากรธรรมชาตขิ อง อปท.62 การปฏริ ูปกฎหมายเพอ่ื สง เสรมิ ประสทิ ธภิ าพและนวัตกรรม การบรหิ ารจดั การทรัพยากรธรรมชาตขิ อง อปท. เขตพ้ืนที่ปาเพื่อการอนุรักษ หมายถึง พ้ืนท่ีปาสงวนแหงชาติที่กําหนดไวเพื่ออนุรักษสิ่งแวดลอม ดิน นํ้า พันธุพืชและพันธุสัตวที่มีคุณคาหายาก เพื่อการปองกันภัยธรรมชาติอันเกิดจากนํ้าทว มและการพังทลายของดิน ตลอดจนเพื่อประโยชนดานการศึกษา การวิจัย นันทนาการของประชาชนและความมน่ั คงของชาติ จาํ นวน 88.23 ลานไร หรือประมาณรอยละ 27.5 ของพนื้ ทีป่ ระเทศ เขตพนื้ ทป่ี าเพื่อเศรษฐกจิ หมายถึง พื้นท่ีปาสงวนแหงชาติที่กําหนดไวเพ่ือผลิตไมและของปารวมถึงพื้นที่เศรษฐกิจตามนัยมติคณะรัฐมนตรีเก่ียวกับการกําหนดชั้นคุณภาพลุมนํ้าและการจําแนกเขตการใชประโยชนท่ีดินในพื้นท่ีปาชายเลน พ้ืนที่เพ่ือการพัฒนาทรัพยากรปาไม กับทรัพยากรธรรมชาติอื่นๆ เชน ทรัพยากรแรและพลังงาน ซ่ึงไมถูกจําแนกเปนเขตพื้นที่ปาเพื่อการอนุรักษ จํานวน 51.89ลานไร หรือประมาณรอยละ 16.18 ของพื้นทป่ี ระเทศ เขตพ้ืนที่ปาที่เหมาะสมตอการเกษตร หมายถึง พ้ืนท่ีปาสงวนแหงชาติท่ีมีสมรรถนะที่ดินเหมาะสมตอการเกษตรหรอื มีศกั ยภาพสงู ในการพฒั นาดานการเกษตรตามผลการจําแนกสมรรถนะท่ีดินของกรมพัฒนาท่ีดิน ซึ่งรัฐสามารถพัฒนาความเปนอยูของราษฎรไดอยางมีประสิทธิภาพ และไมอยูในเขตพื้นท่ีปาเพ่ือการอนุรักษ หรือพื้นที่ปาเพ่ือเศรษฐกิจ จํานวน 7.22 ลานไร หรือประมาณรอยละ 2.25ของพ้ืนท่ปี ระเทศ 3.5.6 มติคณะรฐั มนตรี 30 มถิ นุ ายน 2541 มติคณะรัฐมนตรีฯ นี้ถือวาเปนแนวทางหลักท่ีหนวยงานของรัฐยึดถือในการแกไขปญหาความขัดแยงเร่ืองปาไมที่ดินระหวางรัฐกับราษฎรมาจนถึงปจจุบันน้ี แมวาจะมีความเคลื่อนไหวของภาคประชาชนใหยกเลิกมติคณะรัฐมนตรีนี้หลายคร้ัง โดยเฉพาะอยางยิ่งในสวนที่กําหนดเกี่ยวกับวิธีการและกระบวนการพิสูจนสทิ ธิ แตร ฐั บาลก็ยังคงยืนยนั นโยบายตามมติคณะรฐั มนตรนี ม้ี าจนถงึ ปจจบุ ัน สาระโดยสงั เขปของมติคณะรัฐมนตรฯี น้ี คือ 1) ใหกรมปาไม และ สํานักงานปฏิรูปท่ีดินเพ่ือเกษตรกรรม (ส.ป.ก.) ดําเนินการตามบันทึก ขอตกลงในการกันพ้ืนท่ีปาสงวนท่ียังมีสภาพเปนปาสมบูรณกลับคืนกรมปา ไม56 โดยเรงรัด ดาํ เนนิ การใหแ ลวเสรจ็ ทกุ ปาโดยเรว็ 2) ให ส.ป.ก. นําผลการปฏิบัติตามบันทึกขอตกลงไปเรงรัดกําหนดเขตปฏิรูปท่ีดิน และให กําหนดเงอ่ื นไขการใชท ่ีดิน ส.ป.ก. ใหราษฎรปลูกไมผล และ/หรือไมยืนตนอยางนอยรอยละ 20 ของพื้นท่ีท่ีไดรับ กรณีเปนที่ดินที่ติดกับเขตปาไม จะตองปลูกไมผล และ/หรือไมยืนตน56 เนื่องจากมีขอเรียกรองของราษฎรใหกรมปาไมมอบพื้นท่ีให ส.ป.ก. และให ส.ป.ก. เรงรัดการออกเอกสาร ส.ป.ก. 4-01 คณะรัฐมนตรีจึงมมี ติคณะรัฐมนตรีเมื่อวันที่ 4 พฤษภาคม 2536 ใหกรมปาไมม อบพืน้ ท่ีปา สงวนแหง ชาติให ส.ป.ก. นําไปดําเนินการปฏิรูปที่ดินประมาณ44 ลานไร แตเน่ืองจากปญหาความคลาดเคล่ือนของแผนท่ี ทําใหมีการมอบพื้นที่ท่ีไมสมควรนําไปปฏิรูปที่ดินใหแก ส.ป.ก. คณะรัฐมนตรีจึงมีมติเม่ือวันท่ี 22 สิงหาคม 2538 ยกเลิกมติคณะรัฐมนตรีดังกลาว กรมปาไมและ ส.ป.ก. ไดทําบันทึกขอตกลงในการกันพื้นท่ีปาสงวนแหงชาติกลบั คนื กรมปาไม โดยจะกนั พน้ื ที่ดงั ตอไปนอ้ี อก ไดแ ก พ้ืนที่ท่ีมีสภาพเปนปา พื้นที่ที่มีสภาพหรือศักยภาพทําการเกษตรไมคุมคาพื้นที่ที่ลอแหลมคุกคามระบบนิเวศ พ้ืนท่ีท่ีควรอนุรักษไวใหชุมชนใชประโยชนรวมกัน พื้นที่ภูเขาสูงชันหรือมีความลาดชันโดยเฉลี่ยต้ังแตรอ ยละ 35 ขนึ้ ไป พ้นื ท่ตี น นํ้าลาํ ธาร พืน้ ที่ท่ีกรมปา ไมมภี าระผกู พันตามกฎหมาย และพน้ื ทีป่ าชายเลน

บทที่ 3: อำ�นาจหน้าท่ใี นการจัดการทรพั ยากรป่าไม้ของ อปท. 63บทท่ี 3 63อาํ นาจหนาทใี่ นการจดั การทรัพยากรปา ไมข อง อปท. เปน แนวกันชน และจัดรูปแปลงท่ีดินใหมีขนาดเหมาะสมเพ่ือแกไขปญหาเรื่องที่ดินอยูอาศัย หรอื ท่ที าํ กินของราษฎรในเขตปา ไมด ว ย3) สําหรับพ้ืนท่ีท่ีไมสมควรนําไปปฏิรูปที่ดิน ไดแก พื้นที่แปลงเล็กแปลงนอยท่ีเกิดข้ึนหลังจาก กันพื้นท่ีกลับกรมปาไม ซ่ึงอยูในพ้ืนที่ราบ มิใชพื้นที่ที่ควรสงวนรักษาไวเพื่อคุมครองระบบ นิเวศ และไมติดกับผืนปาใหญ ใหกรมปาไมดําเนินการตามความเหมาะสม โดยรวมกับ อบต. ในทอ งที่ และ ส.ป.ก. และใหพจิ ารณาจดั ทาํ พน้ื ทท่ี ดลองจัดการเปน บางแหงกอ น4) เม่ือกรมปาไมไดปรับแนวเขตตามการจําแนกเขตการใชประโยชนทรัพยากรและท่ีดินปาไม ในพ้ืนที่ปาสงวนแหงชาติตามมติคณะรัฐมนตรี เมื่อวันท่ี 10 และ 17 มีนาคม 2535 แลว สําหรับบรเิ วณพื้นท่ีทปี่ รบั ออกเปน พนื้ ท่ปี าไมเ พือ่ เศรษฐกิจ หากมรี าษฎรอยูอาศัยทํากิน ให กรมปาไมพ ิจารณาดําเนนิ การตามความเหมาะสม และสาํ หรับพ้ืนที่ที่ผานการตรวจสอบและ มีความเหมาะสมท่ีจะกําหนดไวเปนปาเพื่อการอนุรักษ ใหกรมปาไมกําหนดเปนปาอนุรักษ ตามกฎหมายตามความเหมาะสมในแตละพ้ืนที่ และใหกรมปาไมจัดทําแนวเขตที่ชัดเจน และปองกันดูแลอยางเขมงวด ไมใหราษฎรบุกรุกเขาไปยึดถือครอบครองอยูอาศัยทํากิน หากมกี ารบุกรกุ เขาไปยดึ ถือครอบครองใหด าํ เนนิ การตามกฎหมายอยา งเด็ดขาด5) ในพ้ืนท่ีปาอนุรักษตามกฎหมาย และปาอนุรักษตามมติคณะรัฐมนตรี รวมท้ังเขต อนรุ กั ษป าชายเลน ใหด ําเนินการดงั น้ี 5.1) ยืนยันนโยบายของรัฐที่จะไมนําพ้ืนท่ีปาอนุรักษตามกฎหมาย และปาอนุรักษตามมติ คณะรัฐมนตรี (พ้ืนท่ีลุมน้ําชั้นท่ี 1 ชั้นท่ี 2 และเขตอนุรักษปาชายเลน) ไปดําเนินการ ปฏริ ปู ทด่ี นิ เพ่ือเกษตรกรรม 5.2) ใหกรมปาไมสํารวจพื้นที่ที่มีการครอบครองใหชัดเจน และขึ้นทะเบียนผูครอบครอง เพอื่ นํามาใชเ ปนขอมูลในการจดั การเพือ่ การอนรุ ักษและการพฒั นาอยา งยงั่ ยนื 5.3) ใหกรมปาไมประสานกับหนวยงานที่เก่ียวของในการตรวจสอบพิสูจนการครอบครอง ที่ดินของราษฎร โดยใชภาพถายทางอากาศของกรมแผนท่ีทหาร (หากไมมีใหใช ภาพถายดาวเทียม) ซ่ึงถายภาพพื้นท่ีน้ันไวเปนคร้ังแรกหลังวันสงวนหวงหามเปน พ้ืนท่ีปาไมตามกฎหมายคร้ังแรก ตรวจสอบรองรอยการทําประโยชนตอเนื่องมากอน วันสงวนหวงหามดังกลาว โดยตองพิจารณารวมกับพยานหลักฐานอ่ืน ซ่ึงแสดงวาได มกี ารครอบครองทาํ ประโยชนต อเน่อื งมากอนวันสงวนหวงหามน้ันดว ย 5.4) กรณีผลการตรวจพิสูจนพบวาราษฎรอยูอาศัยหรือทํากินมากอน ใหกรมปาไมจัดทํา ขอบเขตบริเวณที่อยูอาศัยหรือทํากินใหชัดเจน และหามขยายพื้นท่ีเพ่ิมเติมโดย เด็ดขาด และดําเนินการตามกฎหมายเพื่อใหราษฎรอยูอาศัยทํากินตามความจําเปน เพ่ือการครองชีพ แตถาเปนพื้นท่ีลอแหลมคุกคามตอระบบนิเวศ หรือเปนพื้นท่ีที่มี ผลกระทบตอ ประสิทธิภาพในการคุมครองปา อนุรักษ ใหด าํ เนินการชว ยเหลอื เพ่ือหาท่ี อยูอาศัยทํากินแหงใหม หรือดําเนินการเคล่ือนยายราษฎรออกมาจากบริเวณน้ันไป อยูอาศัย/ทํากินในพื้นที่ที่เหมาะสม โดยในพ้ืนที่รองรับใหมีการสนับสนุนดาน

64 การปฏิรูปกฎหมายเพื่อส่งเสริมประสิทธิภาพและนวตั กรรมการบรหิ ารจัดการทรพั ยากรธรรมชาติของ อปท.64 การปฏิรูปกฎหมายเพอ่ื สงเสรมิ ประสทิ ธิภาพและนวัตกรรม การบริหารจดั การทรพั ยากรธรรมชาตขิ อง อปท. สาธารณูปโภค การพัฒนาคุณภาพชีวิต และสงเสริมอาชีพท้ังในและนอกภาค เกษตรกรรม รวมท้ังพิจารณารับรองสิทธิในท่ีดินตามระเบียบกฎหมายท่ีเกี่ยวของ และดาํ เนนิ การฟน ฟูสภาพปา ในพน้ื ทท่ี ี่ราษฎรไดเคล่ือนยายออกไปแลว ตอไป 5.5) กรณีผลการตรวจพิสูจนพบวา ราษฎรเขาอยูอาศัยหรือทํากินหลังวันประกาศสงวน หวงหา มเปน พ้ืนทปี่ าไมตามกฎหมายคร้งั แรก ใหกรมปาไมพ จิ ารณาดาํ เนินการดังนี้ 5.5.1) ใหเ คลอ่ื นยา ยราษฎรออกจากพน้ื ทป่ี าอนรุ กั ษน น้ั แลว ปลูกปาเพ่ือฟนฟูสภาพ ส่ิงแวดลอม โดยใหเตรียมแผนการที่เหมาะสมในพ้ืนท่ีรองรับ ทั้งดาน สาธารณูปโภค การพัฒนาคุณภาพชีวิต และสงเสริมอาชีพ รวมท้ังพิจารณา รับรองสิทธิในท่ีดนิ ตามระเบยี บและกฎหมายทเี่ กยี่ วขอ ง 5.5.2) หากยังไมสามารถเคล่ือนยายราษฎรออกจากพื้นท่ีไดทันที ใหดําเนินการ ควบคมุ มใิ หข ยายพ้นื ท่ีครอบครองเพิ่มเตมิ โดยเด็ดขาด และในระหวางรอการ เคล่อื นยาย ใหจดั ระเบียบที่อยอู าศยั ทาํ กินใหเ พยี งพอกับการดาํ รงชพี 6) สําหรับพ้ืนที่อ่ืนๆ ที่สงวนหรืออนุรักษไวเพื่อกิจการปาไม ในกรณีที่มีราษฎรรองเรียน ใหจังหวัดดําเนินการตั้งคณะทํางานตรวจสอบขอเท็จจริง โดยใหมีทั้งฝายราชการและ ราษฎรฝายละเทาๆ กัน โดยใหตรวจสอบขอเท็จจริงเพ่ือพิสูจนใหชัดเจนวา การอยูอาศัย ครอบครองทําประโยชนในพ้ืนที่มีมากอนหรือไม ราษฎรเดือดรอนอยางไร เคยไดรับความ ชวยเหลือจากทางราชการมาแลวหรือไม แลวเสนอมาตรการหรือแนวทางแกไขปญหาให หนวยงานทีเ่ ก่ยี วขอ งพิจารณา โดยใหค วามเปนธรรมกับราษฎรใหม ากที่สดุ 7) ถามีการกระทําใดๆ อันเปนการบุกรุกพื้นท่ีปาใหมและ/หรือขยายพ้ืนท่ีอยูอาศัยทํากิน เพิ่มเติม ใหดําเนินการตามกฎหมายโดยเฉียบขาด และใหผูมีอํานาจสั่งใหผูกระทําผิดออก จากพน้ื ท่ี และดําเนินการทําลายหรอื รือ้ ถอนตามทก่ี ฎหมายกําหนด 8) ใหกระทรวงเกษตรและสหกรณ (ซ่ึงกรมปาไมสังกัดกอนการปฏิรูประบบราชการในป 2545) รวมกับกระทรวงมหาดไทยจัดให อปท. เชน อบต. หรือสภาตําบล และชุมชน เขามารวมดูแลรักษาสภาพปาไมมิใหมีการบุกรุกทําลาย หรือกระทําการใดอันเปน การกระทบกระเทอื นตอการรกั ษาปาและ/หรอื สงิ่ แวดลอม 9) ใหห นวยงานท่ีเกี่ยวของพิจารณาดําเนินการแกไขปญหาการออกเอกสารสิทธิในที่ดินที่ออก โดยมิชอบในพ้ืนที่ปาไมใหแลว เสรจ็ เปน รูปธรรมโดยเร็ว 3.5.7 มตคิ ณะรฐั มนตรี 11 พฤษภาคม 2542 สืบเนื่องมาจากกลุมเครือขายเกษตรกรภาคเหนือ (คกน.) สมัชชาชนเผาแหงประเทศไทย(สมช.) และสมัชชาปาชุมชนภาคเหนือ (สปน.) ซ่ึงประกอบดวยชนเผาจาก 8 จังหวัดภาคเหนือ ไดแกเชียงใหม เชียงราย ลําพูน แมฮองสอน ลําปาง พะเยา นาน และ แพร ไดรวมตัวกันหนาศาลากลางจังหวัดเชียงใหม และเสนอขอ เรียกรอ งผา นผูวา ราชการจังหวัดเชียงใหมใหรัฐบาลแกไขปญหารวม 4 ขอซ่ึงมีปญหาปาไมท่ีดินรวมอยูดวย โดยมีการเจรจากันระหวางวันที่ 2-9 พฤษภาคม 2542 ไดผลสรุปและ

บทท่ี 3: อำ�นาจหน้าทีใ่ นการจดั การทรัพยากรปา่ ไม้ของ อปท. 65บทที่ 3 65อาํ นาจหนา ท่ใี นการจดั การทรพั ยากรปาไมข อง อปท.แนวทางแกไขปญหาความเดือดรอนของประชาชน คณะกรรมการชวยเหลือประชาชน (คชช.) ซ่ึงมีรัฐมนตรวี าการกระทรวงมหาดไทย (พลตรีสน่ัน ขจรประศาสน) เปน ประธาน ไดนําเสนอขอ สรุปและแนวทางการแกไ ขปญ หาตอคณะรัฐมนตรเี พอื่ รับทราบและใหค วามเห็นชอบเม่อื วนั ท่ี 11 พฤษภาคม 2542 แนวทางการแกไขปญหาเฉพาะในสวนท่ีเก่ียวของกับปญหาปาไมท่ีดินตามมติคณะรัฐมนตรีนี้สามารถสรุปพอสงั เขปไดดังนี้ 1) ปรับปรุงกฎหมายปาไมและมติคณะรัฐมนตรีที่เกี่ยวของ โดยใหแตงตั้งคณะกรรมการรวม ประกอบดวยตัวแทนฝายราชการ นักวิชาการ และตัวแทนกลุมชาวบานผูเรียกรอง เพื่อ ดําเนินการศึกษาหาแนวทางปรับปรุงแกไขกฎหมายปาไมท้ัง 4 ฉบับ และมติคณะรัฐมนตรี ท่ีเกีย่ วขอ งกับปาไมใหสอดคลอ งกับรัฐธรรมนญู ฯ แลว นาํ ผลเสนอตอ คณะรฐั มนตรี 2) คมุ ครองสทิ ธิของราษฎรช่ัวคราวกอนการพิสจู นสทิ ธจิ นไดข อ ยุติ โดยดาํ เนินการดังนี้ 2.1) ประกาศภายใน 7 วนั ใหราษฎรทอี่ ยอู าศัยในพ้ืนทป่ี ามาขึ้นทะเบียนรายช่อื 2.2) เปดใหราษฎรมาขึ้นทะเบียนรายช่ือ ขอบเขตพื้นที่ทํากินเดิม และพื้นท่ีสวนรวมของ ชุมชนภายใน 30 วันนับตั้งแตประกาศตามขอ (2.1) ครบ 7 วัน (หนังสือสั่งการของ กรมปา ไม ลงวนั ท่ี 22 มถิ ุนายน 2542 กําหนดใหตั้งโตะทําการในทุกอําเภอท่ีมีปญหา ราษฎรอาศัยอยใู นพ้นื ท่ปี า ณ ทท่ี าํ การสํานักงานปาไมอ าํ เภอ) 2.3) ดําเนินการช้ีเขตและปกหมุดทที่ าํ กนิ และที่สว นรวมของชุมชน โดยใหกระทรวงเกษตร และสหกรณแตงตั้งคณะทํางานดําเนินการสํารวจรายแปลงและปกหมุดในพื้นท่ีท่ีได ขนึ้ ทะเบยี นไวเ พือ่ คมุ ครองบคุ คลในการทํากินชวั่ คราว 2.4) การพิสูจนสิทธิ ใหดําเนินการภายใตหลักการพิสูจนวาคนอยูกอนการประกาศเขตปา หรือไม หากเปนกรณีคนอยูกอนการประกาศเขตปา ใหดําเนินการโดยอาศัยอํานาจ ตามประมวลกฎหมายท่ีดิน แตหากเปนกรณีประกาศเขตปากอน ใหดําเนินการ แกปญหาเปน รายกรณีตามสภาพความเปนจริง 2.5) แตง ตง้ั คณะกรรมการชว ยเหลือเพอื่ ติดตามการดาํ เนนิ การตามขอ ตกลงทง้ั หมด 2.6) การพสิ ูจนส ิทธใิ หดําเนินการเฉพาะกรณีคนสัญชาติไทย และการคุมครองสิทธิ ช่ัวคราว หมายถึงสิทธิในการไดรับการคุมครองจากการดําเนินการตาม กฎหมาย (จับกุม) ในระหวางการดําเนินการข้ึนทะเบียนราษฎรท่ียื่นขอให พสิ ูจนสิทธแิ ละการชเ้ี ขตปกหลักหมุดที่ทํากินเทาน้ัน ไมใชการรับรองสิทธิท่ีทํา กิน 2.7) ในกรณีที่มีการบุกรุกตัดตนไมและ/หรือแผวถางพื้นที่อันมิใชที่อยูอาศัยทํากินอยูแลว และตอ เนอื่ งมาจนถงึ ปจจุบัน ใหเจา หนาท่ีดาํ เนินการตามกฎหมายอยางเครง ครดั อน่ึง ในการพิสูจนสิทธิตามมติคณะรัฐมนตรีเม่ือวันท่ี 11 พฤษภาคม 2542 น้ี กรมปาไมไดมีหนังสือดวนที่สุด ท่ี กษ 0712.2/15191 ลงวันท่ี 22 มิถุนายน 2542 แจงจังหวัดเชียงใหมและจังหวัด

66 การปฏริ ปู กฎหมายเพ่อื สง่ เสรมิ ประสิทธิภาพและนวตั กรรมการบริหารจัดการทรพั ยากรธรรมชาตขิ อง อปท.66 การปฏิรปู กฎหมายเพอ่ื สง เสริมประสิทธิภาพและนวตั กรรม การบรหิ ารจดั การทรพั ยากรธรรมชาตขิ อง อปท.ลําพูนพรอมสําเนาใหปาไมเขตเชียงใหมทราบ ใหใชหลักเกณฑตามมติคณะรัฐมนตรีเมื่อวันที่ 30มิถนุ ายน 2541 เร่ือง การแกไขปญ หาท่ีดินในพื้นที่ปา ไม 3.5.8 มติคณะรัฐมนตรี 25 กรกฎาคม 2543 คณะรัฐมนตรีไดพิจารณาแนวทางแกไขปญหาของคณะกรรมการกลางแกไขปญหาของคนจนที่เสนอตอรัฐบาลรวม 16 กรณี สําหรับกรณีปญหาปาไม สมัชชาคนจนเรียกรองใหรัฐบาลยกเลิกมติคณะรัฐมนตรีเมื่อวันที่ 30 มิถุนายน 2541 โดยอางวาเปนมติคณะรัฐมนตรีท่ีกอใหเกิดผลกระทบตอวิถีชีวิตของประชาชนท่ีอยูอาศัยในเขตปาและทําลายหลักการตามรัฐธรรมนูญฯ เนื่องจากมีวัตถุประสงคท่ีชดั เจนวาตอ งการอพยพราษฎรทอี่ าศยั อยใู นเขตปาอนุรักษ โดยกําหนดเงื่อนไขการพิสจู นสิทธิวาตองอยูมากอนประกาศหวงหามเปนพื้นที่ปา ดวยวิธีการตรวจสอบจากภาพถายทางอากาศ ประกอบกับตองมีพยานหลักฐานอื่นมาแสดงวา ไดอยูอาศัยทํากินตอเนื่องมาจนถึงปจจุบัน นอกจากน้ี ยังใหสิทธิขาดแกเจาหนา ทป่ี า ไมเ พยี งฝายเดยี วท่ีจะตดั สนิ ชขี้ าดวาพน้ื ท่ใี ดสมควรจดั ใหป ระชาชนอยูอาศยั หรอื ทํากนิ คณะรัฐมนตรีไดพิจารณาแลว มีความเห็นวาไมสามารถกระทําตามขอเรียกรองของสมัชชาคนจนขางตนได เนื่องจากมติคณะรัฐมนตรีดังกลาวถือวาเปนแนวทางแกไขปญหาของประชาชนเก่ียวกับเรื่องท่ีดินในเขตพื้นที่ปาไมท่ีดีที่สุด สามารถทําใหคนอยูกับปาได และรัฐบาลยืนยันที่จะใชมติคณะรัฐมนตรีเมอื่ วันที่ 30 มิถุนายน 2541 เปน เครื่องมือในการแกไขปญหาตอไป อยางไรก็ตาม แมจะมีมติคณะรัฐมนตรีกําหนดสิทธิในการคุมครองชั่วคราวจากการจับกุมในระหวางการดําเนินกระบวนการพิสูจนสิทธิ แตเน่ืองจากกระบวนการพิสูจนสิทธิตองใชเวลานาน จึงกอ ใหเ กิดประเด็นคาํ ถามตางๆ ในทางปฏบิ ัติ ท่ีสาํ คญั ไดแ ก5 7 1) กรณีท่ีปรากฏวาผูแจงการครอบครองที่ดินในพื้นท่ีปาไมตามมติคณะรัฐมนตรีเมื่อวันที่ 11 พฤษภาคม 2542 ไดเสียชีวิตลง การใหความคุมครองสิทธิชั่วคราวจากการถูกจับกุม สามารถที่จะตกทอดแกบ ตุ รหรอื ทายาทไดห รือไมอยา งไร 2) หลังจากวันที่มีการแจงการครอบครองท่ีดินตามมติคณะรัฐมนตรีดังกลาว ผูแจงการ ครอบครองสามารถท่ีจะทําประโยชนในท่ีดินเพ่ิมเติมนอกเหนือไปจากที่ไดมีการเขาทํา ประโยชนกอนวันแจง การครอบครองทด่ี นิ เชน กอ สรางสง่ิ ปลูกสรางหรือที่อยูอาศัยภายหลัง ไดห รือไมอยางไร 3) ผูแจงการครอบครองท่ีดินตามมติคณะรัฐมนตรีดังกลาว สามารถดําเนินการใหบุคคลอื่น อาศยั สทิ ธิของตนเองในการอยูอ าศัย หรอื ปลูกสรางท่อี ยอู าศยั ไดห รือไมอ ยางไร กรมอุทยานแหงชาติ สตั วปา และพนั ธุพืช ไดต อบขอหารอื ขา งตน ดังน5ี้ 8 1) เม่ือมีการยื่นคํารองขอพิสูจนสิทธิการอยูอาศัยทําประโยชนในพื้นท่ีปาไมแลว ผูยื่นคํารอง สามารถอยอู าศยั ทาํ ประโยชนภ ายในพ้นื ทีป่ าตามทไ่ี ดย ืน่ คาํ รองไวไ ด โดยไดร บั การคุม ครอง57 หนังสือสํานักบริหารพื้นท่ีอนุรักษที่ 16 ท่ี ทส 0926.16/1668 เร่ือง หารือเก่ียวกับการดําเนินการหลังจากแจงการครอบครองท่ีดินในพ้ืนทีป่ า ไมตามมตคิ ณะรฐั มนตรี เม่อื วันที่ 11 พฤษภาคม 2542 ลงวันท่ี 4 มนี าคม 255158 หนังสอื กรมอุทยานแหงชาติ สตั วป า และพันธพุ ชื ที่ ทส 0903.2/13322 เร่อื ง หารือเกย่ี วกบั การดําเนินการหลังจากแจงการครอบครองทีด่ นิ ในพน้ื ทีป่ า ไม ตามมติคณะรฐั มนตรี เมื่อวนั ที่ 11 พฤษภาคม 2542 ลงวนั ท่ี 20 สงิ หาคม 2551

บทท่ี 3: อำ�นาจหนา้ ทีใ่ นการจัดการทรพั ยากรป่าไม้ของ อปท. 67บทที่ 3 67อํานาจหนาที่ในการจัดการทรพั ยากรปาไมของ อปท. สิทธชิ ัว่ คราวในการดาํ เนินการตามกฎหมาย (จบั กุม) ในระหวา งการขึน้ ทะเบยี นขอใหพิสูจน สิทธิและการชเี้ ขตปกหลกั หมุดท่ีทาํ กนิ เทานน้ั2) การย่ืนคําขอพิสูจนสิทธิการอยูอาศัยทําประโยชนในพ้ืนที่ปาไมตามมติคณะรัฐมนตรีเม่ือ วนั ท่ี 11 พฤษภาคม 2542 เปน การใหขอมลู การครอบครองทด่ี ินแกทางราชการ เพ่ือนําไปสู ข้ันตอนการสํารวจการถือครองที่ดินในพ้ืนที่ปาไม มิไดมีผลเปนการอนุญาตหรือใหสิทธิใน ท่ีดินตามกฎหมายท่ีดิน ดังนั้น ผูย่ืนคําขอดังกลาวจึงไมสามารถดําเนินการใหบุคคลอื่น อาศัยสทิ ธขิ องตนเองในการอยอู าศัย หรือปลูกสรา งที่อยอู าศัย โดยสรุปจากมติคณะรัฐมนตรีตางๆ ที่กลาวมา นโยบายปาไมของประเทศไทยในปจจุบันกําหนดใหตองมีพ้ืนท่ีปาเปนจํานวนประมาณรอยละ 40 ของพ้ืนที่ประเทศ โดยจําแนกเปนปาอนุรักษรอยละ 25 และเปนปาเศรษฐกิจรอยละ 15 สําหรับการรับรองสิทธิของประชาชนท่อี าศยั อยูในพ้ืนท่ปี า ไมโดยไมไ ดร ับอนญุ าตหรือไมม ีเอกสารสิทธิน้ัน มติคณะรัฐมนตรีเมื่อวันที่11 พฤษภาคม 2542 มีผลเปนการคุมครองสิทธิที่จะไมถูกจับกุมของราษฎรท่ีมาขึ้นทะเบียนเปนการชั่วคราวกอนท่ีจะมีการพิสูจนสิทธิกันจนเปนท่ียุติ โดยใหใชกระบวนการและวิธีการพิสูจนสทิ ธิตามทีก่ าํ หนดไวในมตคิ ณะรัฐมนตรวี ันท่ี 30 มถิ ุนายน 2541 อนึ่ง การคุมครองสิทธิจากการถูกจับกุมเปนการช่ัวคราวและการพิสูจนสิทธิตามมติคณะรัฐมนตรีท่ีกลาวมาทั้งสองฉบับ มีผลใชกับราษฎรท่ีอางสิทธิในการอยูอาศัยในเขตพ้ืนท่ีปาไมกอนมติคณะรัฐมนตรี 30 มิถุนายน 2541 เทานั้น สําหรับราษฎรท่ีตองการอางสิทธิเขาอยูอาศัยในพื้นท่ีปาไมหลังวันท่ี 30 มิถุนายน 2541 นั้น ยังไมมีนโยบายออกมารองรับเก่ียวกับสิทธิของราษฎรกลุมหลังนแ้ี ตอยา งใด59 ตารางท่ี 6 และตารางท่ี 7 สรุปมติคณะรัฐมนตรีที่เก่ียวของกับการจําแนกพื้นที่ปาไม และมติคณะรฐั มนตรที ี่เก่ียวขอ งการคุมครองสิทธิช่ัวคราวและกระบวนการพิสูจนสิทธิของราษฎรที่อางวาตนเองอยใู นปามากอ นการประกาศสงวนหวงหามพื้นทปี่ านน้ั เปนคร้ังแรก59 สัมภาษณ คุณวีระวัฒน ฉินทกานันท ผูอํานวยการสวนจัดการที่ดินปาไม สํานักจัดการทรัพยากรปาไมที่ 1 (เชียงใหม) เมื่อวันท่ี 23กุมภาพนั ธ 2554 และ 11 กรกฎาคม 2554

68 การปฏริ ปู กฎหมายเพือ่ ส่งเสริมประสทิ ธิภาพและนวัตกรรมการบรหิ ารจัดการทรพั ยากรธรรมชาติของ อปท.68 การปฏริ ูปกฎหมายเพื่อสงเสรมิ ประสิทธภิ าพและนวัตกรรม การบรหิ ารจดั การทรพั ยากรธรรมชาตขิ อง อปท.ตารางที่ 6 มตคิ ณะรัฐมนตรที เ่ี ก่ียวขอ งกับการจําแนกพืน้ ทีล่ มุ นํ้า และพน้ื ทป่ี า ไม มติคณะรฐั มนตรี สาระสําคัญทเ่ี กีย่ วของกบั อาํ นาจหนาทขี่ อง อปท.14 พฤศจิกายน 250428 พฤษภาคม 2528 จําแนกพ้ืนท่ีประเทศไทยท้ังหมด 320 ลานไร เปนพื้นที่ปาไมประมาณ 162 ลานไร (หรือ ประมาณรอยละ 50 ของพื้นท่ีประเทศ) ซ่ึงพ้ืนที่ดังกลาวจะตองถูกประกาศเปนปาสงวน3 ธนั วาคม 2528 นโยบาย แหง ชาติการปาไมแหง ชาติแผนพฒั นาเศรษฐกจิ และ แบงช้ันคณุ ภาพลุมน้ําท่ีสาํ คญั ของประเทศ เปน 5 ระดบั ดงั น้ีสงั คมแหง ชาติ ฉบับท่ี 7 1) พน้ื ทล่ี มุ น้ําชัน้ ที่ 1 พ้ืนท่ีภายในลุมนํ้าท่ีควรจะตองสงวนรักษาไวเปนตนน้ําลําธาร(พ.ศ. 2535-2539) โดยเฉพาะ ความลาดชันโดยเฉล่ีย 50% ขี้นไป10 มีนาคม 2535 และ 17 2) พ้ืนท่ีลมุ นาํ้ ช้นั ที่ 2 พ้ืนที่ภายในลุมนํ้าซ่ึงมีคุณภาพเหมาะสมตอการเปนตนนํ้าลํามีนาคม 2535 (จาํ แนกเขตการใชป ระโยชนใ นพื้นท่ปี า ธารในระดับรองลงมา สามารถนํามาใชประโยชนเพ่ือกิจการท่ีสําคัญบางอยางไดสงวนแหงชาติ) ความลาดชนั โดยเฉลีย่ 35-50% 3) พน้ื ทีล่ มุ นํา้ ชั้นท่ี 3 พื้นที่ภายในลุมน้ําซึ่งสามารถใชประโยชนไดท้ังกิจกรรมทําไม เหมอื งแร และปลูกพชื กสิกรรมประเภทไมย นื ตน ความลาดชันโดยเฉลยี่ 25-35% 4) พ้ืนทีล่ มุ น้าํ ชัน้ ท่ี 4 พื้นที่ภายในลุมน้ําท่ีสภาพปาไดถูกบุกรุกแผวถางเปนที่ใช ประโยชนเ พือ่ กจิ การพชื ไร ความลาดชันของพ้ืนท่โี ดยเฉล่ยี ระหวาง 5-25% 5) พ้นื ทลี่ ุมนา้ํ ชั้นท่ี 5 พนื้ ท่ีภายในลุมนา้ํ ซงึ่ เปนที่ราบ หรอื ลมุ และสว นใหญปาไดถูก บุกรุกแผวถางเพื่อประโยชนดานเกษตรกรรม โดยเฉพาะการทํานา ความลาดชัน นอยกวา 6% กําหนดใหม พี นื้ ที่ปาไมท ัว่ ประเทศในอัตรารอยละ 40 ของพ้ืนที่ประเทศ โดยแบงออกเปน พื้นที่เพื่อการอนุรักษรอยละ 15 และพื้นท่ีปาเพ่ือเศรษฐกิจ รอยละ 25 ของพื้นที่ปาท้ัง ประเทศ ตอมาแผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแหงชาติ ฉบับที่ 7 (พ.ศ. 2535-2539) ได กําหนดเปาหมายใหประเทศไทยมีพ้ืนทีป่ าเพอื่ การอนุรกั ษอ ยางนอ ยรอยละ 25 ของพืน้ ที่ นโยบายการปา ไมแ หง ชาตปิ จ จุบนั จึงมขี อ กาํ หนดดงั น้ี  กําหนดใหม พี ้ืนทป่ี าไมอ ยา งนอ ยรอ ยละ 40 ของพน้ื ที่ประเทศ แบงออกเปน  ปา เพอื่ การอนรุ กั ษรอ ยละ 25  ปาเพ่อื เศรษฐกิจรอยละ 15 จําแนกเขตการใชประโยชนทรัพยากรท่ีดินและปาไมในพื้นท่ีปาสงวนแหงชาติ รวม 63 จังหวัด ออกเปน 3 เขต คือ 1) พ้นื ท่ีปาเพ่ือการอนุรักษ (โซน C) จํานวน 88.23 ลานไร หรือประมาณรอยละ 27.5 ของพื้นท่ปี ระเทศ 2) พื้นท่ีปาเพ่ือเศรษฐกิจ (โซน E) จํานวน 51.89 ลานไร หรือประมาณรอยละ 16.18 ของพนื้ ทีป่ ระเทศ 3) พื้นที่ปาท่ีเหมาะสมตอการเกษตร (โซน A) จํานวน 7.22 ลานไร หรือประมาณ รอ ยละ 2.25 ของพนื้ ท่ีประเทศ

บทท่ี 3: อ�ำ นาจหนา้ ท่ีในการจดั การทรัพยากรปา่ ไมข้ อง อปท. 69บทท่ี 3 69อาํ นาจหนาทใี่ นการจดั การทรพั ยากรปา ไมข อง อปท.ตารางท่ี 7 มติคณะรฐั มนตรที เี่ กย่ี วขอ งกับการคุมครองสิทธชิ ว่ั คราวจากการถกู จบั กมุ และ กระบวนการพสิ จู นส ิทธิเพ่ืออยูอาศัยทํากินในพ้ืนท่ปี าไม มตคิ ณะรฐั มนตรี สาระสําคัญท่เี กี่ยวของกับอํานาจหนาทข่ี อง อปท.30 มิถุนายน 2541 กําหนดนโยบาย วิธีการและกระบวนการพิสูจนสทิ ธิไวดงั นี้11 พฤษภาคม 2542 1) ไมใ หนาํ พ้นื ทล่ี มุ น้ําชน้ั ท่ี 1 ชนั้ ที่ 2 และเขตอนรุ กั ษป า ชายเลน ไปดาํ เนนิ การปฏิรูป ที่ดินเพอื่ เกษตรกรรม 2) ใหกรมปาไมประสานกับหนวยงานที่เก่ียวของในการตรวจสอบพิสูจนการครอง ครองที่ดนิ ของราษฎร และขึ้นทะเบียนผูครอบครอง โดยใชภาพถายทางอากาศของ กรมแผนท่ที หาร (หากไมมีใหใ ชภ าพถายดาวเทยี ม) โดยแบงเปน 2 กรณี ดงั น้ี  กรณีที่ราษฎรอยูอาศัยหรือทํากินมากอน ใหกรมปาไมจัดทําขอบเขตบริเวณท่ี อยูอาศัยหรือทํากินใหชัดเจน และหามขยายพื้นท่ีเพ่ิมเติมโดยเด็ดขาด และ ดําเนินการตามกฎหมายเพ่ือใหราษฎรอยูอาศัยทํากินตามความจําเปนเพื่อการ ครองชีพ แตถาเปนพ้ืนที่ลอแหลมคุกคามตอระบบนิเวศ หรือมีผลกระทบตอ การคุมครองปาอนุรักษ ใหดําเนินการชวยเหลือเพื่อหาที่อยูอาศัยทํากินแหง ใหม และพจิ ารณารบั รองสทิ ธิในทด่ี นิ ตามระเบยี บกฎหมายที่เก่ียวขอ ง  กรณีราษฎรเขาอยูอาศัยหรือทํากินหลังวันประกาศสงวนหวงหามเปนพ้ืนที่ปา ไมตามกฎหมายคร้ังแรก ใหกรมปาไมพิจารณาเคลื่อนยายราษฎรออกจาก พ้ืนที่ปาอนุรักษ และพิจารณารับรองสิทธิในที่ดินตามระเบียบและกฎหมายที่ เกี่ยวของ หรือหากไมสามารถเคล่ือนยายราษฎรออกจากพ้ืนที่ไดทันที ให ดําเนินการควบคมุ มใิ หข ยายพืน้ ทีค่ รอบครองเพม่ิ เตมิ โดยเด็ดขาด 3) หากมีการกระทําใดๆ อนั เปน การบกุ รกุ พื้นทป่ี า ใหมแ ละ/หรือขยายพ้ืนที่อยูอาศัยทํา กินเพ่ิมเตมิ ใหด าํ เนินการตามกฎหมายโดยเฉียบขาด 4) ใหกระทรวงเกษตรและสหกรณ รวมกับกระทรวงมหาดไทยจัดให อปท. เชน อบต. หรือสภาตําบล และชุมชนเขามารวมดูแลรักษาสภาพปาไมมิใหมีการ บุกรุกทําลาย หรือกระทําการใดอันเปนการกระทบกระเทือนตอการรักษาปา และ/หรือส่ิงแวดลอม 5) ใหหนวยงานท่ีเกี่ยวของแกไขปญหาการออกเอกสารสิทธิในที่ดินที่ออกโดยมิชอบ ในพื้นทป่ี า ไมใหแลวเสร็จโดยเรว็ คุมครองสิทธิของราษฎรจากการถูกจับกุมเปนการชั่วคราวกอนการพิสูจนสิทธิจนไดขอ ยุติ โดยประกาศใหราษฎรมาขึ้นทะเบียนขอใหพิสูจนสิทธิภายใน 30 วันนับจากวัน ประกาศ กระบวนการพิสูจนสิทธิใหเปนไปตามที่กําหนดโดยมติคณะรัฐมนตรี 30 มิถุนายน 2541 โดยหากเปนกรณีคนอยูกอนการประกาศเขตปา ใหดําเนินการโดย อาศัยอํานาจตามประมวลกฎหมายที่ดิน แตหากเปนกรณีประกาศเขตปากอน ให ดําเนินการแกปญหาเปนรายกรณีตามสภาพความเปนจริง และในกรณีท่ีมีการบุกรุกตัด ตนไมและ/หรือแผวถางพ้ืนท่ีอันมิใชที่อยูอาศัยทํากินอยูแลวและตอเนื่องมาจนถึง ปจ จบุ นั ใหเจาหนาทีด่ ําเนนิ การตามกฎหมายอยา งเครงครดั

70 การปฏิรูปกฎหมายเพอื่ ส่งเสริมประสิทธิภาพและนวัตกรรมการบริหารจัดการทรพั ยากรธรรมชาติของ อปท.70 การปฏริ ปู กฎหมายเพ่ือสงเสริมประสิทธิภาพและนวตั กรรม การบริหารจัดการทรพั ยากรธรรมชาติของ อปท. นบั ตัง้ แตป 2544 มาจนถึงปจจุบัน กรมปาไม และกรมอุทยานแหงชาติ สัตวปา และพันธุพืช ไดจัดทําโครงการเพ่ือดาํ เนินการตามนโยบายท่ีกําหนดไวตามมติคณะรัฐมนตรี 30 มิถุนายน 2541 และมติคณะรัฐมนตรี 11 พฤษภาคม 2542 ไดแก 1) โครงการจัดการทรัพยากรทดี่ นิ และปา ไมในพืน้ ทปี่ า สงวนแหงชาติ มีกรมปาไมเปนผูรับผิดชอบโครงการ ขอมูลท่ีปรากฏในแผนปฏิบัติการของกระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดลอมเม่ือ พ.ศ. 2547 ระบุวา มีราษฎรท่ีถือครองท่ีดินอยูในพื้นท่ีปาไมดังน6้ี 0  เขตปาสงวนแหงชาติท่ีกรมปาไมไดดําเนินการสํารวจการถือครองที่ดินแลว 336,834 ราย เนื้อที่ประมาณ 5.7 ลานไร ใน 66 จังหวัด ซ่ึงสามารถทําการตรวจสอบกําหนด ขอบเขตการทําประโยชนและรบั รองสทิ ธไิ ดทนั ที  พ้ืนที่ปาไมถาวร เน้ือที่ประมาณ 10.5 ลานไร ซ่ึงตองดําเนินการประกาศเปนปาสงวน แหงชาติ แตยังดําเนินการสํารวจไมแลวเสร็จ คาดวามีราษฎรเขาถือครองทําประโยชน อยบู างสว น จะทาํ การสํารวจและรับรองสิทธไิ ดประมาณ 1.7 ลา นไร สําหรับโครงการจัดการทรัพยากรท่ีดินและปาไมในพ้ืนท่ีปาสงวนแหงชาติ พ.ศ. 2551-2552 จะดําเนินการใน 524 ปาในเขตพ้ืนท่ี 56 จังหวัด จํานวนราษฎรเปาหมาย 232,000 ราย งบประมาณดําเนินการในป 2551-2552 รวม 684 ลานบาท61 ราษฎรท่ีไดรับการรับรองสิทธิทํากินตามโครงการนี้ หมายถึง ราษฎรที่ยอมรับวาไดเขามาอยูอาศัยทํากินหลังจากการประกาศพื้นที่ปาสงวนแหงชาติ กรมปาไมจะสํารวจความเหมาะสมเรื่องการใชท่ีดิน (เชน พิจารณาวาสงผลกระทบหรือกอใหเกิดความเส่ียงตอระบบนิเวศหรือไม) และดําเนินการสํารวจรังวัดรายแปลงโดยใชแผนที่ภาพถายทางอากาศป 2545(ภาพถา ยทางอากาศออรโธสี มาตราสวน 1 : 4,000) เฉพาะพ้ืนที่ซ่ึงมีรองรอยของการทํากินกอนป 2541 จึงจะอยูใ นเง่ือนไขของการออกเอกสาร สทก. ตามมาตรา 16 ทวิ ของพระราชบัญญัติปาสงวนแหง ชาติ พ.ศ. 25076260 หนังสือกระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดลอม ที่ ทส 0908.4/183 ถึง เลขาธิการคณะรัฐมนตรี เร่ือง แผนปฏิบัติการ (ActionPlan) ของกระทรวงทรพั ยากรธรรมชาตแิ ละสงิ่ แวดลอม (ดา น Supply Side) ลงวนั ที่ 23 มกราคม 254761 แมคณะรัฐมนตรีใหความเห็นชอบในหลักการแกทั้ง 3 โครงการเม่ือวันที่ 24 กรกฎาคม 2550 แตดานการจัดสรรงบประมาณ ใหกระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและส่ิงแวดลอมดําเนินการตามความเห็นของสํานักงบประมาณ และใหปรับปรุงแนวทางการดําเนินโครงการตามความเห็นของสํานักงานคณะกรรมการพัฒนาการเศรษฐกิจและสังคมแหงชาติ (หนังสือสํานักเลขาธิการคณะรัฐมนตรี ที่ นร0506/13117 ถึง รัฐมนตรวี า การกระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดลอ ม ลงวันท่ี 2 สงิ หาคม 2550)62 สัมภาษณ คุณวีระวัฒน ฉินทกานันท ผูอํานวยการสวนจัดการท่ีดินปาไม สํานักจัดการทรัพยากรปาไมที่ 1 (เชียงใหม) เมื่อวันท่ี 23กมุ ภาพนั ธ 2554

บทที่ 3: อำ�นาจหน้าทใี่ นการจดั การทรัพยากรปา่ ไมข้ อง อปท. 71บทท่ี 3 71อํานาจหนา ทใี่ นการจัดการทรพั ยากรปา ไมของ อปท. 2) โครงการจดั การทรัพยากรทดี่ ินและปา ไมใ นพน้ื ที่ปา อนุรักษ พ.ศ. 2551-2552 ดําเนินการในพื้นที่ปาอนุรักษจํานวน 157 แหง ไดแก เขตอุทยานแหงชาติ เขตรักษาพันธุสัตวปา และเขตหามลาสัตวปา โดยมีกรมอุทยานแหงชาติ สัตวปา และพันธุพืช เปนผูรับผิดชอบงบประมาณดาํ เนินการป 2551-2552 รวม 159,095,000 ลา นบาท นอกจากน้ี ยังปรากฏวา ในป 2551 กรมอุทยานแหงชาติ สัตวปา และพันธุพืช ไดจัดทําโครงการสํารวจการปลูกไมยางพาราของราษฎรในพ้ืนที่ปาอนุรักษ พ.ศ. 2551 ใชงบประมาณป 2551เปนจํานวนเงิน 9,110,700 บาท มีวัตถุประสงคเพื่อดําเนินการสํารวจขอมูลการปลูกไมยางพาราในทองที่ปาอนุรักษท่ัวประเทศ เพ่ือพิจารณาการเพิกถอนพื้นที่ปาอนุรักษและกําหนดใหเปนปาสงวนแหงชาติ เพ่ือใหราษฎรท่ีถือครองอยูกอนการประกาศเปนพื้นท่ีปาอนุรักษตามกฎหมายตามแนวทางในมติคณะรัฐมนตรีเมื่อวันท่ี 30 มิถุนายน 2541 สามารถขออนุญาตเขาทําประโยชนตามพระราชบัญญัติปาสงวนแหงชาติ พ.ศ. 2507 รวมท้ังใหความชวยเหลือราษฎรที่ถือครองภายหลังตามโครงการประชาคมเศรษฐกจิ พอเพยี งในพื้นทป่ี า ไม การทบทวนกฎหมาย นโยบาย และมติคณะรัฐมนตรีตางๆ ท่ีเก่ียวของกับการจัดการทรัพยากรปาไมในบทนี้ ช้ีใหเห็นวามีกฎหมายและมติคณะรัฐมนตรีมากมายท่ีควบคุมการใชทรัพยากรปาไมอยางเขมงวดทั้งในเขตปาสงวนแหงชาติ เขตปาอนุรักษ และพื้นที่ซ่ึงจัดเปน “พ้ืนท่ีปา 2484” (พื้นท่ีปาไมถาวรซึ่งยังไมถูกกําหนดใหเปนเขตปาสงวนแหงชาติ เขตปาอนุรักษ และยังไมมีบุคคลไดสิทธิตามกฎหมาย) อยางไรกต็ ามขอเท็จจริงจากการวิจยั ภาคสนาม และการประชุมกลุมยอยกับชุมชน หนวยงานภาครัฐทงั้ ในสวนกลาง สวนภมู ภิ าค และสว นทอ งถ่ิน ตลอดจนการทํางานรวมกบั เครือขา ยองคกรเอกชนดานสิ่งแวดลอม แสดงใหเห็นอยางชัดเจนวา กฎหมายปาไมไดรับการปฏิบัติตามนอยมาก การเปดพ้ืนท่ีปาเพื่ออยูอาศัยและทํากินยังคงดําเนินตอไป ในขณะท่ีภาครัฐยังคงอิงอยูกับนโยบายพิสูจนสิทธิตามมติคณะรัฐมนตรี 30 มิถุนายน 2541 และมติคณะรัฐมนตรี 11 พฤษภาคม 2542 หากนโยบายรัฐยังคงดําเนินอยูบนวิถีนี้ตอไปโดยไมคํานึงถึงสิทธิชุมชนและบทบาทของ อปท. ในการมีสวนรวมตัดสินใจและเชื่อมโยงนโยบายระดับบนกับประชาชนในระดับลาง ก็คงยากที่จะแกไขปญหาความยากจนและความเหล่ือมลํ้าในการเขา ถึงทรพั ยากร รวมทงั้ ยากท่จี ะรกั ษาพ้ืนทป่ี า ไมไ วไดในระยะยาว