ความฉลาดรู้วิทย์ PISA Update17กพ63 (1)

OBEC หลักสูตรฝกึ อบรมเทคนคิ และวธิ ี PISA CENTER การสร้างข้อสอบตามแนว PISA ความฉลาดรู้ดา้ นวทิ ยาศาสตร์ ศูนย์ PISA สพฐ. สานกั ทดสอบทางการศึกษา สานักงานคณะกรรมการการศึกษาขน้ั พนื้ ฐาน

เอกสารประกอบการอบรม OBEC 2 PISA CENTER http://gg.gg/scspisa2021

กจิ กรรม OBEC 3 PISA CENTER ❖ ทดสอบก่อน/หลังเรยี น (เดยี่ ว) ❖ ฟงั บรรยาย ❖ ทากิจกรรมกลมุ่ และเดี่ยว ❖ นาเสนองาน ❖ แลกเปล่ยี นเรยี นรู้

องคป์ ระกอบของข้อสอบ PISA OBEC PISA CENTER ▪ สถานการณป์ ระกอบคาถาม (stimulus materials) ▪ คาถาม (questions) ▪ การตรวจให้คะแนน (coding guide)

5 สถานการณป์ ระกอบคาถาม (Stimulus Materials) OBEC PISA CENTER

สถานการณป์ ระกอบคาถาม (Stimulus Materials) OBEC PISA CENTER สถานการณ์ประกอบคาถาม (Stimulus Materials) ถือเปน็ จดุ เด่น หนง่ึ ของขอ้ สอบ PISA โดยเป็นสว่ นท่ีให้ขอ้ มลู ที่เก่ยี วขอ้ งกบั คาถาม แก่ผ้สู อบ ลกั ษณะเป็นเรอ่ื งราว ภาพ แผนภมู ิ หรอื ขอ้ มลู บริบทต่างๆ ทเี่ กย่ี วข้องกับคาถาม

สถานการณ์ประกอบคาถาม (Stimulus Materials7) OBEC PISA CENTER การใช้สถานการณป์ ระกอบคาถามมีประโยชน์ ดังน้ี ‣ ช่วยสร้างสถานการณจ์ าลองสาหรับการแกป้ ญั หา ‣ ชว่ ยใหผ้ ้สู อบมองความเกี่ยวข้องของคาถามและเขา้ ใจเนอ้ื หา ที่ไม่คนุ้ เคย ‣ สนบั สนุนให้ตอบคาถามได้โดยไม่เพ่ิมภาระการอ่านมากนัก ควรระวงั ในการเลือก/กาหนดสถานการณ์ประกอบคาถาม 1. สถานการณ์ควรมคี วามชัดเจนและไม่คลมุ เครือเพื่อหลีกเล่ียงการทาให้ ผู้สอบสบั สน 2. สถานการณ์อาจเปน็ เร่ืองทที่ ้าทาย แตค่ วรชว่ ยใหเ้ ขา้ ถงึ คาถามไดง้ ่ายขึน้

รปู แบบของสถานการณป์ ระกอบคาถาม OBEC PISA CENTER เนื้อหาสถานการณ์ มีลกั ษณะหรอื รปู แบบท่หี ลากหลาย แตส่ ง่ิ สาคัญ คอื รปู แบบทเี่ ลือกใช้น้ันตอ้ งสนับสนนุ การ กาหนดบริบทหรอื สาระของเน้อื หาสถานการณ์ และสนับสนนุ การตอบคาถามของผูส้ อบ เนื้อหาสถานการณไ์ มค่ วรก่อใหเ้ กิด ความยากจากสงิ่ ท่ีไมใ่ ช่สาระของการสอบ รปู แบบทวั่ ไปของ เนื้อหาสถานการณ์ เช่น ความเรยี ง ภาพถ่าย งานศิลปะ/ภาพ ไดอะแกรม แผนท่ี ตาราง กราฟ





สถานการณป์ ระกอบคาถาม (Stimulus Materials) OBEC PISA CENTER บางครั้งผูส้ อบสามารถพบขอ้ มลู ทจ่ี าเป็นตอ้ งใชใ้ นการตอบ คาถามโดยตรงจากเนือ้ หาสถานการณ์ บางครัง้ เนอ้ื หาสถานการณอ์ าจเพยี งจดุ ประกายความคดิ ของผู้สอบเก่ียวกับแนวคิดของประเด็นคาถาม หรอื ช่วยให้ ผู้สอบสร้างมโนทศั นเ์ กยี่ วกบั คาถามได้ ขอ้ มูลจากสถานการณอ์ าจประกอบด้วยคาถามที่เก่ยี วขอ้ ง อย่างนอ้ ยหน่ึงคาถาม โดยนกั เรยี นจะใชเ้ นื้อหาสถานการณ์นี้ เป็นตวั ชว่ ยในการตอบคาถาม

การเขยี นคาถามให้เหมาะกับสถานการณป์ ระกอบคาถาม OBEC PISA CENTER ข้อแนะนา 1. พิจารณาบทบาทของสอื่ สถานการณท์ ีม่ ีต่อภาพรวมของคาถาม 2. ใชต้ วั สถานการณ์เปน็ ตวั ตัง้ คาถาม 3. ควรตระหนกั ถงึ หลกั การของการเขยี นคาถามท่ีดที ั้งชนดิ คาถาม ปรนัย และชนดิ คาถามอัตนยั 4. ควรคานึงวา่ เนอื้ หาสถานการณ์ทก่ี าหนดนน้ั สามารถช่วยสนับสนนุ ความหลากหลายของลกั ษณะคาถามแต่ละประเภทอย่างไร (หลักการเขยี นขอ้ สอบแบบใช้สถานการณ์นี้กค็ ือ ไม่ปรากฎคาตอบ ในเนอ้ื เรอ่ื ง ไมถ่ ามนอกเร่อื ง (ตอบคาถามไดโ้ ดยไมใ่ ช้สถานการณ์) แต่ควรถามสอดคลอ้ งหรือเกีย่ วขอ้ งกับเรอ่ื ง)

คาถาม (Questions) OBEC PISA CENTER

ทบทวน แลกเปลยี่ นเรยี นรู้... OBEC 14 PISA CENTER

ขอ้ คาถามท่ดี ี ควรใหค้ วามสาคัญกบั สิ่งเหลา่ น้ี 15 OBEC PISA CENTER

คาถามทด่ี ี ควรมลี กั ษณะสาคญั ดงั นี้ OBEC 16 PISA CENTER ความตรง/ความเท่ยี งตรง ความเท่ียง/ความเชื่อม่ัน (Validity) (Reliability) สามารถเข้าถึงได้ (Accessibility)

ความตรง/ความเที่ยงตรง (Validity) OBEC 17 PISA CENTER หมายถึง ความสามารถในการวดั สิ่งตา่ ง ๆ ท่ตี อ้ งการวดั ไดอ้ ยา่ งถกู ตอ้ ง ข้อพิจารณา ▪ ตรวจสอบวา่ “กาลังทดสอบส่ิงท่ตี ั้งใจจะทดสอบหรอื ไม่” (Checking you are testing what you are intending to test.) ▪ ขอ้ สอบทส่ี รา้ งขึน้ ต้องมีการใช้ความรเู้ บ้อื งตน้ อะไรบ้าง (What pre-requisite knowledge is required.) ▪ ตระหนักถงึ การใชบ้ รบิ ทในขอ้ สอบท่เี หมาะสม (Beware of context.) ▪ ขณะสร้างขอ้ สอบควรออกแบบวธิ ีการให้คะแนนทส่ี อดคลอ้ งกับสง่ิ ท่ี ต้องการทดสอบไปพร้อมกนั (Write a mark scheme at the same time.)

บรบิ ท/สถานการณ์เหมาะสมกับสงิ่ ที่ตั้งใจจะทดสอบหรอื ไม่ OBEC 18 PISA CENTER

บรบิ ท/สถานการณ์เหมาะสมกับส่ิงที่ตั้งใจจะทดสอบหรือไม1่9 OBEC PISA CENTER

ความเทย่ี ง/ความเช่ือมน่ั (Reliability) 20 OBEC PISA CENTER หมายถึง ความคงทใ่ี นผลการวัด ไมว่ ่าจะวัดกค่ี ร้งั ภายใตส้ ถานการณแ์ ละ เงอื่ นไขเดียวกันผลตอ้ งเท่ากัน ▪ คาถามยงั คงสามารถใช้วดั สงิ่ ทต่ี อ้ งการทดสอบไดโ้ ดยไม่เปลย่ี นแปลง แมเ้ วลาจะผ่านไป ▪ ข้อสอบทมี่ ีความเชอื่ มั่นจะให้ผลลพั ธแ์ บบเดียวกนั หากทาการประเมินซา้ ▪ ข้อสอบสามารถใช้วัดระดบั ความรแู้ ละทกั ษะตามท่ีต้องการหรอื ไม่ ▪ เกณฑ์การให้คะแนนมคี วามยตุ ิธรรมและเทีย่ งตรงเสมอ ตลอดเวลาการใช้ งานสาหรบั ผใู้ ห้คะแนนทกุ คน



ความเข้าถึงได้ (Accessibility) OBEC 22 PISA CENTER หมายถงึ เม่อื ผู้สอบอ่านสถานการณ์และคาถามแล้ว ผู้สอบจะสร้าง มโนทัศน์ตวั แทนของสถานการณ์เกยี่ วกับสิ่งทถี่ กู ถามในใจได้ ซึ่งมโนทัศน์ตัวแทนของสถานการณ์ในใจผู้สอบน้ี ผูส้ อบอาจสร้าง เปน็ ภาพ (images) ความรู้สกึ หรอื อารมณ์ (emotions) การ เชือ่ มโยงอยา่ งเปน็ เหตุเป็นผล (logical connections) แนวคิด (concepts) ซงึ่ ไมใ่ ช่คาพดู (words) ▪ คาถามบางข้อในชุดข้อสอบควรยาก เพื่อใหส้ ามารถใช้วดั และ ประเมนิ แนวคิดที่ยากหรอื ทกั ษะระดบั สงู ได้ ▪ คาถามในชดุ ข้อสอบส่วนใหญ่ไมค่ วรยาก เพราะผสู้ อบอาจจะ ไม่สามารถเขา้ ถึงได้ (inaccessibility)

คาถามท่ีเขา้ ถงึ ไมไ่ ด้ (inaccessible question23) OBEC PISA CENTER คาถามทเี่ ขา้ ถึงไมไ่ ด้ (inaccessible question) เปน็ คาถามที่ เม่ืออ่านแลว้ ผู้สอบไม่สามารถสร้างมโนทศั น์ตวั แทนทถ่ี กู ต้องในใจได้ ซึ่งอาจเกดิ ไดจ้ ากการขัดขวางจากหลายปจั จยั ได้แก่ ‣ ข้อมูลมากเกินไป ผ้เู ข้าสอบไม่สามารถจดจาขอ้ มลู ไดท้ ง้ั หมด ‣ เน้อื หาท่ีมคี วามซับซ้อนมาก ‣ กระตนุ้ ใหเ้ กดิ มโนภาพท่ีไมเ่ กยี่ วขอ้ ง ‣ คาศัพท์ซับซ้อนเกนิ ความจาเป็น ‣ มีความเป็นอคตกิ ับผู้สอบบางกลุม่ ‣ คาถามอา่ นเขา้ ใจยาก

คาถามท่เี ข้าถึงไม่ได้ (inaccessible question24) OBEC PISA CENTER ‣ ผ้สู อบพลาดคาสาคัญ เมอื่ อ่านคาถาม ‣ ภาพ/แผนภาพทาให้เกิดความสบั สน ‣ มขี อ้ มลู ทไ่ี ม่เก่ยี วข้องอย่ใู นคาถาม ‣ บริบทท่ีคุ้นเคยทาใหเ้ กิดความรทู้ ่ัวไป ‣ ใชถ้ ้อยคาไมช่ ัดเจน ‣ ภาษาทีใ่ ช้ ซับซ้อนเกนิ ไป ‣ ศพั ทเ์ ทคนคิ ในคาถามอาจมีความหมายแตกต่างจากความหมาย ท่ใี ช้ในชวี ิตประจาวนั

คาแนะนาในการสรา้ งคาถามที่เข้าถึงได้ OBEC 25 PISA CENTER ▪ ใช้ศัพทเ์ ทคนคิ เมอ่ื จาเป็นเท่านัน้ ▪ หลีกเลย่ี งการใชร้ ูปแบบภาษาตามหนงั สือและแบบทดสอบทีเ่ ป็นทางการ ▪ หลกี เลีย่ งการเพิ่มบรบิ ทมากกว่าท่สี ถานการณ์ต้องการ ▪ ถา้ เปน็ ไปได้ ใช้ภาษาท่ีเรียบง่าย ▪ เรียงลาดบั เวลาให้ถกู ตอ้ ง ▪ กาจัดคาทไ่ี ม่จาเป็น ▪ หลกี เลีย่ งบทนายาว ๆ ▪ หลีกเลย่ี งการถามมากกวา่ หน่ึงคาถามในหนงึ่ บรรทัด ▪ หลกี เลยี่ งการใชส้ านวน คาท่มี ีหลายความหมาย คาศพั ท์เฉพาะทาง คาอปุ มาอปุ มัยหรอื การใช้คาปฏเิ สธซอ้ นปฏเิ สธ ▪ ใช้รปู ภาพ ตาราง ประกอบ หากเป็นประโยชน์

ขอ้ ดีในการใชภ้ าพประกอบคาถาม OBEC 26 PISA CENTER แผนภูมิ กราฟ รูปภาพ สามารถใชป้ ระกอบคาบรรยายเพอื่ ลดภาระการอ่านได้ เม่อื มีโอกาส ควรใชภ้ าพประกอบสถานการณท์ ีเ่ หมาะสม คาถามแบบข้อความ จงหาพื้นที่ของทางเท้าท่ีกวา้ ง 0.5 เมตร ซ่งึ ลอ้ มรอบสนามหญ้า รปู สีเ่ หลี่ยมจัตรุ สั ขนาดยาวดา้ นละ 5 เมตร คาถามแบบใช้ภาพประกอบคาถาม 5m จงคานวณพน้ื ทข่ี องทางเท้า สนามหญา้ 0.5 m

ข้อควรระวงั ในการใช้ภาพประกอบ OBEC 27 PISA CENTER ขอ้ ควรระวัง: รปู ภาพสามารถช่วยหรอื ทาให้ผเู้ รยี นเขา้ ใจผิดไดโ้ ดยไม่ได้ตงั้ ใจ นนท์มีแอปเปิ้ล 12 ผล และจอยมแี อปเปิ้ล 17 ผล จงหาว่า จอยมแี อปเปล้ิ มากกวา่ นนทก์ ่ีผล?

หลักการของการประเมนิ OBEC 28 PISA CENTER (The Principles of Assessment) การสอบไมค่ วรทาใหผ้ สู้ อบคนใดคนหน่ึงหรือกลุ่มใดกลมุ่ หนึ่ง เสยี เปรียบบนพ้นื ฐานใด ๆ นอกเหนอื จากท่ีผ้สู อบ ขาดความร้แู ละทกั ษะท่ีการสอบต้องการวัด

ขอ้ ควรระวงั !!! OBEC 29 PISA CENTER อยา่ ทดสอบความสามารถด้านภาษา หากไม่ใช่ส่วนหนึง่ ของสิ่งทต่ี ้องประเมนิ (Do not test language if it is not part of the assessment)

OBEC 30 PISA คาถามปรนยั (Objective questions) CENTER ‣ คาถามปรนยั (Objective questions) เรียกอกี อย่างหน่งึ ว่า คาถามแบบเลือกตอบ (multiple choice questions (MCQ) ) ‣ คาถามประเภทนจ้ี ะมตี วั เลือกทเ่ี ป็นคาตอบทถี่ กู ต้อง 1 คาตอบหรือ หลายคาตอบ และตวั เลอื กทเ่ี ปน็ คาตอบทผี่ ิดหรอื ตวั เลือกลวง (distractors) ‣ คาถามปรนัย สามารถใสร่ หัสตรวจแบบอัตโนมตั ิ (autocoded) ดว้ ยระบบคอมพิวเตอร์ได้เลย ไมต่ ้องใช้คนมาพจิ ารณาคาตอบ

คาแนะนาสาหรบั การสรา้ งคาถามปรนัย 31 OBEC PISA CENTER ตวั เลือกลวงหรือตวั ลวง (Distractors) ตอ้ งผิด!!! แตเ่ ปน็ ตวั เลอื กตอบทเี่ ป็นไปได้ (plausible answers) เพือ่ ปอ้ งกนั ไม่ให้ผู้สอบตดั ตวั เลอื กทิ้งได้ โดยเฉพาะสาหรับผู้สอบ ท่ีเลือกตอบโดยการเดา หลีกเล่ยี งการใหค้ าใบใ้ นคาถาม หลีกเล่ียงการใช้ ไมม่ คี าตอบทถี่ ูกต้อง หรอื ถกู ทกุ ขอ้ เป็นตัวลวง

ตวั ลวงต้องมคี วามเปน็ ไปได้ (plausible) 32 OBEC PISA CENTER จงเลือกคำตอบท่ีถกู ต้องของคำถำมนี้ ตย. ขอ้ ใดเปน็ สตั ว์ไม่มกี ระดูกสันหลงั ? o อฐู o สุนัข ตวั ลวงไม่มีความเป็นไปได้ o หนู o แมงมุม

คาถามสร้างสรรค์ แตไ่ มซ่ บั ซอ้ นจนเกินไป 33 OBEC PISA CENTER ตัวอย่าง: จงเลอื กคาตอบทีถ่ ูกต้องของคาถามน้ี คลกิ เลอื กหน่ึงตวั เลขในแตล่ ะชอ่ งท่ีทาใหส้ มการขา้ งล่างน้ีเปน็ จริง สร้ำงสรรค์ แตซ่ ับซอ้ นเกินไป

รูปแบบของคาถามปรนยั OBEC 34 PISA CENTER รูปแบบของขอ้ สอบที่ในการสอบ PISA ส่วนใหญ่เปน็ คาถามปรนยั (objective questions) เช่น ‣ เลอื ก 1 หรือมากกว่า 1 ตวั เลอื กจากคาถามโดยใช้ปมุ่ ตัวเลอื ก ‣ เลอื กคาตอบจาก เมนแู บบเลอ่ื นลง (drop down menu) ‣ เลอื กตอบ ใช่ หรือ ไมใ่ ช่ ในชุดคาถาม ซง่ึ จะไดค้ ะแนนเมอ่ื ตอบ ถกู ทงั้ หมดในชุดคาถามน้ัน (เลอื กตอบเชิงซอ้ น) ‣ แบบจับคู่ หรอื การเรียงลาดบั ‣ แบบระบหุ รอื เลือก บริเวณในแผนท่ี กราฟ หรือรูปภาพ เป็นต้น

เลอื กตอบแบบหลายตวั เลือก (เลอื กคาตอบท่ถี ูกเพยี ง OBEC 1 คาตอบ )35 PISA CENTER

OBEC เลอื กตอบแบบหลายตัวเลือก (เลือกไดม้ ากกว่า 1 คาต3อ6 บ) PISA CENTER

เลือกตอบแบบจากรายการเลอื กแบบเล่ือนล37ง OBEC PISA CENTER ใชร้ ายการเลือกแบบเลือ่ นลง (drop down menu) เพอ่ื เตมิ คาในชอ่ งวา่ ง หรอื ทาให้ประโยคสมบูรณ์ เลือกคำจำก drop-down menus เพอ่ื ตอบคำถำม

เลอื กตอบแบบเชิงซอ้ น OBEC 38 PISA CENTER

เพม่ิ เตมิ เกี่ยวกับคาถามเลอื กตอบแบบเชิงซ้อน คาถามเลอื กตอบแบบเชงิ ซอ้ น ในข้อสอบ PISA ใช้ ลกั ษณะเป็นตาราง ทปี่ ระกอบด้วยชดุ คาถาม 3, 4 หรือ 5 คาถาม และเลือกตอบ ใช่/ไม่ใช่ หรอื จริง/เท็จ ควรพจิ ารณา ถงึ สิ่งเหลา่ น้ี 1. ต้องม่นั ใจวา่ ขอ้ ความในแต่ละชดุ คาถามไมม่ ีความ ซา้ ซ้อน ซึ่งกันและกนั กลา่ วคือ แตล่ ะขอ้ ความตอ้ งไม่ ถามในประเด็นคาถามเดยี วกนั หรือเรอื่ งเดียวกัน 2. คานึงถึงเกณฑ์การใหค้ ะแนน หากนักเรียน ตอบคาถาม ไดถ้ ูกต้อง 3 ใน 4 สว่ น ควรได้คะแนนบางส่วน 3. ควรมีชุดคาถามอยา่ งน้อย 3 ข้อขึ้นไป

เลือกตอบแบบจับคู่ หรอื เรียงลาดบั 40 OBEC PISA CENTER คำถำมเหลำ่ น้ใี ชก้ ำรลำกและ วำงคำตอบ (drag and drop).

คาถามปรนยั แบบจับคู่ หรือ เรียงลาดับ OBEC PISA CENTER 41 วางสัดส่วนท่ีกาหนดใหต้ รงกบั จานวนทางขวามอื ใชก้ ำรลำกและวำงคำตอบ เพือ่ ตอบคำถำมน้ี

แบบเลอื กตอบโดยใช้รูปภาพ OBEC 42 PISA CENTER จงเลอื กปริมำณที่ถูกตอ้ งบนเหยือกบรรจนุ ้ำน้ี จงระบปุ รมิ าณนา้ ท่มี ใี นเหยอื กน้ี หลงั จากเติมน้าลงในเหยือก 150 มล. คาถามนี้ ให้ผ้สู อบ คลกิ บนภำพ เพ่อื ระบหุ รอื เลือกบริเวณที่เปน็ คำตอบ

คาถามอตั นัย (Open-response questions4)3 OBEC PISA CENTER รปู แบบของข้อสอบท่ีในการสอบ PISA ลักษณะคาถามอัตนัย (Open-response questions) มี 2 ประเภท คือ ‣ แบบตอบสน้ั /จากดั คาตอบ (Restricted-response Questions) ‣ แบบตอบอสิ ระ/ไมจ่ ากดั คาตอบ (Extended Response Questions)

OBEC 44 PISA CENTER xxxxxxxxxxxxxxxxx

การเขียนคาถามอตั นัย คาถามควรมีความชดั เจน ตรงไปตรงมาจึงควร ระมดั ระวงั การใชภ้ าษาในการสอื่ ความ ประเด็นการถาม ไม่คลุมเครอื หรือกวา้ ง และหลีกเลย่ี งประเด็นทอี่ าจทาให้ ผู้สอบไม่สามารถเข้าถงึ ได้ (inaccessibility)

การเขียนคาถามอตั นยั ควรเขยี นคาถาม ควบคู่กบั เกณฑก์ ารตรวจให้ คะแนน (coding guide) โดยคานงึ ถึงลักษณะการตอบ คาถามของนักเรียน การให้คะแนนตอ้ งมคี วามนา่ เชอ่ื ถอื ได้ มีความคงเสน้ คงวาในการวดั คา/วลี ที่นยิ มใชใ้ นตวั ย่างขอ้ สอบ ได้แก่ สง่ิ ใด อะไร ใคร เหตุใด ทาไม จงใหเ้ หตผุ ล จงระบุ

คาสาคัญในคาถาม (key test terms) OBEC 47 PISA CENTER

คาท่ีใช้แสดงคาถาม (Question words) OBEC 48 PISA CENTER ในเหยือกน้ี มีน้ากมี่ ลิ ลิลติ ร (How many millimetres of water are in the jug?) สตั ว์ชนดิ ใดท่ไี มม่ ีกระดกู สนั หลงั (Which animal does not have a backbone?) สารทาความสะอาดชนดิ ใดทสี่ ามารถลบรอยคราบได้ (What kind of cleaning agent will remove the stains?) ทาไมบางคนถงึ ชอบใชน้ า้ มนั ปิโตรเลยี มมากกกวา่ การใช้เอทานอล (Why might someone prefer to use petroleum rather than ethanol?)

ตวั อย่างคาถามแบบอตั นยั จากสถานการณ์เรอื่ ง เคร่อื งแปลงไอเสีย49 OBEC PISA CENTER