บทที่3-4

บทท่ี 4 เครอ่ื งมือและอุปกรณ์ไฟฟา้ ในฟาร์ม หวั ข้อเรื่อง 1. เครือ่ งมืองานไฟฟ้าในฟาร์ม 2. วัสดแุ ละอปุ กรณ์ไฟฟ้าในฟาร์ม จดุ ประสงคท์ ั่วไป 1. เพ่ือให้นกั เรียนมคี วามรู้ ความเขา้ ใจเลือกใชเ้ คร่ืองมืองานไฟฟ้าในฟารม์ และวัสดอุ ุปกรณ์ไฟฟ้าในฟาร์ม ใหเ้ หมาะสมและปลอดภัยตามหลกั วชิ าการ 2. เพื่อให้นักเรยี นมีกจิ นสิ ยั ที่ดีด้านคณุ ธรรม จริยธรรม เร่อื ง ความตรงต่อเวลา ความรบั ผดิ ชอบ ความใฝ่รู้ ความมรี ะเบยี บวินัย จดุ ประสงคเ์ ชงิ พฤตกิ รรม 1. เลอื กเครอ่ื งมือและวสั ดุอุปกรณ์ไฟฟ้าในฟาร์มได้ตามหลักวชิ าการ 2. บอกชนิดและประเภทวัสดอุ ปุ กรณไ์ ฟฟ้าในฟารม์ ได้ถูกต้อง 3. มที ักษะในการปฏิบัติงานไฟฟา้ ในฟาร์มรว่ มกบั ผู้อืน่ ได้อยา่ งปลอดภัย 4. ตระหนกั และเหน็ คณุ ค่าของการใชเ้ ครือ่ งมอื และวสั ดอุ ุปกรณอ์ ย่างคุ้มคา่ ประหยดั ตามหลกั ปรัชญา เศรษฐกิจพอเพียง สาระสาคัญ ปจั จุบนั ไฟฟ้าเป็นปจั จยั หนึ่งท่ีสาคญั ในการดารงชีวิตประจาวนั ของมนุษย์ มนุษยจ์ ะต้องพึ่งพาอาศัยไฟฟ้า จึงมีความจาเปน็ อยา่ งยิ่งทจี่ ะตอ้ งศึกษา ทาความเข้าใจ เกี่ยวกบั งานชา่ งไฟฟา้ พน้ื ฐาน เพือ่ การใชแ้ ละซอ่ มแซมวสั ดุ อุปกรณ์ไฟฟา้ ในฟาร์มใหเ้ กิดความปลอดภยั สูงสูดในชีวิตและทรพั ย์สิน การปฏิบตั งิ านไฟฟ้านนั้ ผู้ปฏิบัติงานตอ้ งมีความรู้ ความเข้าใจเกีย่ วกับเคร่อื งมือและวสั ดุตา่ ง ๆ ของไฟฟ้าใน ฟาร์มที่นามาใชง้ าน โดยสามารถใชเ้ ครอื่ งมือและวัสดุอุปกรณง์ านไฟฟ้าได้ อย่างถูกวิธีนอกจากน้ันต้องรู้จักวิธีบารุงรักษาเครื่องมอื ให้อยู่ในสภาพทพี่ ร้อมใช้งานไดต้ ลอดเวลา เครื่องมือ และ วัสดอุ ปุ กรณ์ไฟฟ้าในฟารม์ จาเป็นตอ้ งใชม้ ดี ังนี้ เนือ้ หา เครื่องมอื งานไฟฟา้ ในฟาร์ม 1. ค้อนเดินสายไฟ ใชส้ าหรับตอกตะปูทั่วไปและตอกตะปูในการเดนิ สายไฟฟ้าแบบใชเ้ ขม็ ขัดรดั สายหรือ ติดต้ังกล่องตอ่ สาย ค้อนทีใ่ ช้เดินสายไฟควรเปน็ ค้อนขนาดเลก็ กว่าค้อนช่างไม้ มขี นาดพอเหมาะและสะดวกในการใช้ งาน ซ่ึงมี 3 ขนาดคอื ขนาด 150 กรัม ขนาด 200 กรัม และขนาด 250 กรมั ลักษณะของหวั ค้อน คือปลายดา้ น หนงึ่ เรยี บตรงปลายอีกดา้ นหนึง่ แบนแหลมเหมาะท่จี ะใช้ตอกในท่ีแคบ มีดา้ มจบั เป็นไม้

สายไฟฟ้ า การเดิน และการบ สายไฟฟ้ าและก

นสาย การต่อสาย บาํ รุงรกั ษา บรรยายโดย… ลอื ชยั ทองนิล กรรมการสภาวศิ วกร & ประธานอนุ กรรมการเลอ่ื นระดบั ฯ วุฒิ & สามญั สาขาไฟฟ้ า การเดนิ สายฯ 1

หวั ขอ้ การ  สายไฟฟ้ าแรงตา่ํ และการ  การเลอื กและการกาํ หนด  การต่อสายไฟฟ้ า  แนวทางการบาํ รุงรกั ษา สายไฟฟ้ าและก

รบรรยาย 2 รเดินสาย ดขนาดสายไฟฟ้ า การเดนิ สายฯ

สายไฟฟ้ าแรงตา่ํ ชนิดของตวั นํา • ทองแดง • อะลมู ิเนียม ฉนวน • PVC (อณุ หภมู • XLPE (อณุ หภ มาตรฐานการผล • มอก 11-2553 • สากลอน่ื เช่น สายไฟฟ้ าและก

า…แบง่ ไดห้ ลายวธิ ี มิใชง้ าน 70OC และ 90OC) 3 ภมู ิใชง้ าน 90OC) ลติ IEC 60502, BS หรอื AS การเดนิ สายฯ

ฉนวน PVC กบั XLPE A L  อุณหภูมใิ ชง้ าน V ผ  PVC 70OC  XLPE 90OC  Flame retardant  ควนั  ความแข็งแรงทางกายภาพ สายไฟฟ้ าและก

Ampacity Loss Voltage drop ผลของความรอ้ นทม่ี ตี ่ออุปกรณไ์ ฟฟ้ า การเดนิ สายฯ 4

มอก.11-2553 เรียกสาย เป็ นรหสั ชนิด มอก ทใ่ี ช 11-2553 มาตรฐานการ IEC ผลติ 60502 สายไฟฟ้ า อน่ื ๆ สายไฟฟ้ าและก

ชง้ านทว่ั ไป รหสั ชนิด 60227 IEC 01 60227 IEC 10 VAF NYY VCT XLPE CV สายทนไฟ สายควนั นอ้ ย ฯลฯ ใชใ้ น พ้ืนท่จี าํ กดั บางแห่งท่ตี อ้ งการ คุณสมบตั พิ ิเศษเท่านนั้ การเดินสายฯ 5

การใชง้ าน มอก สายไฟฟ้ า 11-2553 XLPE อน่ื ๆ

ตารางท่ี 5-48 ในมาตรฐานฯ ตดิ ตงั้ ในอาคารตอ้ งเดินในช่อง เดินสายท่ปี ิ ดมดิ ชิด ยกเวน้ มี คุณสมบตั ติ า้ นเปลวเพลงิ และ คาํ นึงถึงพิกดั กระแสและอุณหภูมิ ของอุปกรณท์ ่ตี ่อดว้ ย สายทนไฟ สายควนั นอ้ ย ฯลฯ ใชใ้ น 6 พ้ืนท่จี าํ กดั บางแห่งท่ตี อ้ งการ คุณสมบตั พิ ิเศษเท่านนั้

ตารางท่ี 5-48 ขอ้ กาํ หนดการใชง้ านของสายไฟฟ้ า รหสั ชนิด ขนาดสาย อณุ หภมู เคเบลิ /ช่ือ (ตร.มม.) ลกั ษณะตวั นํา จาํ นวนแกน เรยี ก ตวั นํา 60227 1.5-400 เด่ยี วแข็ง แกนเดยี ว 70C IEC 01 (Solid) หรอื ตเี กลยี ว (Stranded) NYY 1-500 ตเี กลยี ว แกนเด่ียว 70C NYY-G 50-300 (Stranded) 25-300 หลายแกน หลายแกน มสี ายดนิ

าตวั นําทองแดง หุม้ ฉนวนพีวซี ี ตาม มอก.11-2553 มิ เปลอื ก แรงดนั การใชง้ าน นอก ไฟฟ้ า Uo/U  ใชง้ านทวั่ ไป ไม่มี (โวลต)์  เดินในช่องเดนิ สายและ 450/750 ตอ้ งป้ องกนั น้ําเขา้ ช่อง เดนิ สาย  หา้ มรอ้ ยท่อฝงั ดนิ หรอื ฝงั ดนิ โดยตรง  ใชง้ านทวั่ ไป  วางบนรางเคเบลิ มี 450/750  รอ้ ยท่อฝงั ดินหรอื ฝงั ดนิ โดยตรง 7

สายเคเบลิ ชนิด เอ  เป็ นสายเคเบลิ เปลอื กโลหะ  ตวั นําเป็ นฉนวนแร่อดั แน่นท่ผี ล สาํ เร็จจากโรงงาน  หุม้ ดว้ ยปลอกทองแดง อาจหุม้ อ ชนั้ ดว้ ยพีวซี ีกไ็ ด ้  ขนาดกระแส ตารางท่ี 5-34 & สายไฟฟ้ าและก

อม็ ไอ 8 ลติ อกี 5-35 การเดนิ สายฯ

มอก 11-2553 สี เฟส A น้ําตาล เขียวแถบ สขี อง เหลอื ง สายไฟฟ สายดิน ศูนย ์ หรือ ฟ้ า นิวทรลั สายไฟฟ้ าและก

สายแกนเดียว ไม่กาํ หนดสี ล ดาํ ฟ้ า เฟส B เทา เฟส C การเดนิ สายฯ 9

สขี องสายไฟฟ้ า ระบบแรงตา่ํ นิวทรลั ฟ้ า เป็ น เสน้ ไฟ ระบบ 1 เฟส เสน้ ไฟใชส้ ตี ่างจ ระบบ 3 เฟส เสน้ เฟสใชส้ ี (หร สายดิน เขียว หรือ เขียวแถบเ ยกเวน้ สายไฟฟ้ าทม่ี ขี นาดตงั้ แ เคร่ืองหมายทป่ี ลายสายแทนการก ทเ่ี กย่ี วขอ้ ง ใหท้ าํ เคร่ืองหมายท่ปี ล 4.14.4 ยกเวน้ ท่ี 2) สายไฟฟ้ าและก

าตามท่กี าํ หนดในมาตรฐานฯ นไปตาม มอก.11-2553 จากสายศนู ย ์ และ สายดิน รือทาํ เคร่ืองหมายเป็ นส)ี นํา้ ตาล ดาํ เทา เหลอื ง หรือเป็ นสายเปลอื ย แต่ 16 ตร.มม. ข้ึนไป ใหท้ าํ กาํ หนดสไี ด ้ (ถา้ การบาํ รุงรกั ษาทาํ โดยผู ้ ลายสายแทนได ้ ทุกขนาดสาย…ตามขอ้ การเดนิ สายฯ 10

เลอื กตาราง ข (ก จากตารางไดต้ ชนิ ดของ รูปแบบการ สายไฟฟ้ า ตดิ ตง้ั (วธิ เี ดินสาย) 60227 IEC 01, 60227 IEC 10 NYY, VAF VCT XLPE, etc หมายเหตุ ในการออกแบบ ผูอ้ อกแบบจะเ สายไฟฟ้ าและก

ขนาดกระแสของสายไฟฟ้ า การกาํ หนดขนาดสายไฟฟ้ า) ตวั ปรบั ค่า ตวั ปรบั ค่า ไดข้ นาดสาย หรือ ขนาดกระแส อณุ หภมู ิโดยรอบ Ca จาํ นวนกลมุ่ วงจร Cg เลอื กชนิดของสายและรูปแบบการตดิ ตงั้ การเดนิ สายฯ 11

รูปแบบการตดิ ตงั้ สายไ วธิ กี ารเดินสาย สายแกนเด่ียวหรอื หลายแกนหมุ้ ฉนวน ห มี/ไม่มีเปลอื กนอก เดินในทอ่ โลหะหรอื อโลหะ ภายในฝ้ าเพดานท่เี ป็ นฉนวน ความรอ้ น หรอื ผนงั กนั ไฟ สายแกนเด่ียวหรอื หลายแกนหมุ้ ฉนวน มี/ไม่มีเปลอื กนอก เดินในทอ่ โลหะหรอื อโลหะเดินเกาะผนงั หรอื เพดาน หรอื ฝงั ในผนงั คอนกรตี หรอื ท่คี ลา้ ยกนั สายไฟฟ้ าและก

ไฟฟ้ า แบง่ เป็ น 7 กลุ่ม รูปแบบการตดิ ตง้ั ลกั ษณะการ ตดิ ตง้ั หรอื กลมุ่ ท่ี 1 หรอื กลมุ่ ท่ี 2 การเดนิ สายฯ 12

ความแตกต่างของกลุ่มท่ี 1 ท่อรอ้ ยสายไฟฟ้ า การระบายความร การระบายความร สายไฟฟ้ าและก

กบั กลุ่มท่ี 2 ฉนวนความรอ้ น เพดาน รอ้ น รอ้ น ท่อรอ้ ยสายไฟฟ้ า 13 เพดานหรือผนงั การเดนิ สายฯ

สายแกนเด่ียวหรอื หลายแกนหมุ้ ฉนวนมี เปลอื กนอก เดินเกาะผนงั หรอื เพดาน ท่ี ไม่มีสง่ิ ปิ ดหมุ้ ท่คี ลา้ ยกนั สายเคเบลิ แกนเด่ียวหมุ้ ฉนวน มี/ไม่มี เปลอื กนอก วางเรยี งกนั แบบมีระยะหา่ ง เดินบนฉนวนลูกถว้ ยในอากาศ สายแกนเด่ียวหรอื หลายแกนหมุ้ ฉนวนมี เปลอื กนอก เดินในท่อโลหะหรอื อโลหะ ฝงั ดิน สายไฟฟ้ าและก

D กลมุ่ ท่ี 3 D กลมุ่ ท่ี 4 การเดินสายฯ กลมุ่ ท่ี 5 14

สายแกนเด่ียว หรอื หลายแกน หมุ้ ฉนวน มีเปลอื กนอก ฝงั ดินโดยตรง สายเคเบลิ แกนเด่ียวหรอื หลายแกนหมุ้ ฉนวน มีเปลอื กนอก วางบนรางเคเบลิ แบบดา้ นลา่ งทบึ , รางเคเบลิ แบบระบาย อากาศ หรอื รางเคเบลิ แบบบนั ได สายไฟฟ้ าและก

การเดินสายฯ กลมุ่ ท่ี 6 กลมุ่ ท่ี 7 15

การเลอื กใชต้ าร (เป็ นตารางตามหนงั สอื มาตร รูปแบบการตดิ ตง้ั สาย มอก.11-2553 กลมุ่ ท่ี 1 & 2 ตารางท่ี 5-20 กลมุ่ ท่ี 3 ตารางท่ี 5-21 กลมุ่ ท่ี 4 ตารางท่ี 5-22 กลมุ่ ท่ี 5 & 6 ตารางท่ี 5-23 กลมุ่ ท่ี 7 ตารางท่ี 5-30&31 สายไฟฟ้ าและก

รางขนาดกระแส รฐานการตดิ ตงั้ ทางไฟฟ้ าฯ) สาย XLPE หมายเหตุ ตารางท่ี 5-27 รอ้ ยทอ่ ตารางท่ี 5-21 ตารางท่ี 5-28 เกาะผนงั ตารางท่ี 5-29 ในอากาศ ตารางท่ี 5-32&33 ฝงั ดนิ การเดนิ สายฯ บนรางเคเบลิ 16

ตวั อย่างตารางและการอ่านค สายไฟฟ้ าและก

ค่า บอกการปรบั ค่า การเดนิ สายฯ 17

การนบั กลุ่มวงจร (จาํ นวนวง สายแกนเดียว กรณีในท่อมแี ต่วงจร 1 เฟส นบั เป กระแส 2 เสน้ 2 วงจร กรณีในท่อมแี ต่วงจร 3 เฟส นบั เป กระแส 3 เสน้ 2 วงจร กรณีวงจร 1 เฟส เดินรวมกบั วงจ แบบใดแบบหน่ึง (ในทางปฏบิ ตั ใิ ห สายหลายแกน จาํ นวนเสน้ คอื จาํ น สายไฟฟ้ าและก

งจร) ป็ นวงจรไป ขนาดกระแสดูจากช่องตวั นํา ป็ นวงจรไป ขนาดกระแสดูจากช่องตวั นํา ร จร 3 เฟส ในท่อเดียวกนั ใหเ้ ลอื กคดิ เป็ น หพ้ ยายามหลกี เลย่ี ง) นวนวงจร การเดนิ สายฯ 1 วงจร 2 วงจร 18

การกาํ หนดขน คาํ นวณโหลด(IL) & กาํ หนดขนาดเ เลอื กชนิดของสายไฟฟ้ า และว เลอื กตารางขนาดกร กาํ หนดตวั คูณปรบั Ca : อุณหภูมแิ Cg : จาํ นวนกลุ่มก ขนาดกระแIสt ข=อIงnส/า(Cยไaฟ กาํ หนดขนาดสายไฟ ขนาดกระแสจากต

นาดสายไฟฟ้ า 19 เคร่ืองป้ องกนั กระแสเกนิ (In) วธิ กี ารเดินสาย (กลุ่มท่ี 1-7) ระแสของสาย บค่า (Ca, Cg) แวดลอ้ ม การเดินสาย ฟฟ้ าCทg่ตี ) อ้ งการ (It) ฟฟ้ าจากตาราง ตาราง ≥ It

ขอ้ กาํ ห สายไฟฟ้ าและ

หนดการเดินสายไฟฟ้ า ะการเดนิ สายฯ 20

ขอ้ กาํ หนดการ ขอ้ ขอ้ กาํ หนดทวั่ ไ กาํ หนดการ สายไฟฟ เดินสาย กระแสตร ฉนวนตอ้ ง  หา้ มตดิ สายไฟระบ ห่อหุม้ อ่นื ท ขอ้ กาํ หนดสาํ หร แต่ละวธิ ีเดินสา

รเดินสายไฟฟ้ า ไป ฟ้ าแรงตา่ํ ระบบกระแสสลบั และ/หรือ รงท่มี แี รงดนั ต่างกนั เดินรวมกนั ได ้ โดย งเหมาะสมกบั แรงดนั สูงสุดท่ใี ช ้ ดตงั้ สายไฟท่ใี ชก้ บั ระบบแรงตา่ํ รวมกบั บบแรงสูง ยกเวน้ ในแผงสวติ ช์ หรือเคร่ือง ท่ไี ม่ไดใ้ ชเ้ พ่ือการเดินสาย รบั าย 21

การเดินสาย ขอ้ กาํ หนด ใตด้ ิน รอ้ ยท่อฝังดิน ตอ้ งเลอื กชนิด ระวงั ความเสยี • จากการกลบส • จากการกดทบั • ความลกึ เป็ นไ รอ้ ยสายชาํ รุด สายไฟฟ้ าและก

ดทว่ั ไป… นหรือฝังดินโดยตรงกไ็ ด ้ ดของสายใหเ้ หมาะสม ยหายภายหลงั การตดิ ตงั้ สายดว้ ยวตั ถุแหลมคม หรือ บ ไปตามมาตรฐาน เพ่ือป้ องกนั สายหรือท่อ ด การเดนิ สายฯ 22

การจบั ยดึ สายแนวด่ ิง จบั ยดึ ท่จี ุดบน จบั ยดึ เป็ นระยะ ตามตารางท่ี 5-2 MD สายไฟฟ้ าและ

นสุด 23 DB ะการเดนิ สายฯ

การป้ องกนั ความรอ้ น เม่ือตดิ ตง้ั สายไฟฟ้ ากระแสสลบั ใน ความรอ้ นเน่ืองจากการเหน่ียวนํา.. รวมสายทกุ เสน้ ของวงจรเดียวกนั แ การเดินสายควบ ในแตล่ ะท่อตอ้ งม สายดิน เมนสวติ ช์ ท่อรอ้ ย ANBC G มสี า สายไฟฟ้ าและก

นจากกระแสเหน่ียวนํา นเคร่อื งหอ่ หมุ้ โลหะ ตอ้ งจดั ทาํ ไม่ใหเ้ กดิ ..ดงั น้ ี และสายดิน ในเคร่อื งหอ่ หมุ้ เดียวกนั มีสายของวงจรเดียวกนั ครบทกุ เสน้ รวมทง้ั ยสาย แผงย่อย ายครบทกุ เฟสรวมนิวทรลั และสายดิน 24 การเดนิ สายฯ

ความรอ้ นจากกระแส A B C NG สายไฟฟ้ าและก