TYT Kimya 9. Sınıf Ders İşleyiş Modülleri Modül 2 Kimyasal Türler Arası Etkileşimler Maddenin Temel Halleri Doğa ve Kimya

www.aydinyayinlari.com.tr DOĞA VE KİMYA 2. MODÜL 9. SINIF Su ve toprak kirliliğini önlemek için alınabilecek ÖRNEK 14 tedbirlerden bazıları şunlardır: • Petrolden elde edilir. Endüstriyel atıkların arıtımı doğru bir şekilde yapıl- malı, • Su ve toprak kirliliğine neden olur. Plastikler ve atık piller geri dönüşüm kutularına atıl- • Yüzey aktif maddedir. malı, Yukarıda bazı özellikleri verilmiş olan madde aşağı- Temizlikte deterjan yerine sabun gibi kolay parçala- dakilerden hangisi olabilir? nabilir ürünler tercih edilmeli, A) Plastik B) Sabun C) Deterjan Tarımda doğal gübreler kullanılmalı, Aşırı kimyasal gübre ve böcek ilacı kullanımı önlen- D) Mazot E) Kimyasal gübre meli, Deterjan, petrolden elde edilen ve temizleyici özelliği Atık yağlar lavabolara dökülmemeli, olan yüzey aktif maddedir. Su ve toprak kirliliğine ne- Nükleer enerji bilinçli kullanılmalıdır. den olur. ÖRNEK 13 Cevap: C Aşağıda verilenlerden hangisi çevre kirliliğini azalt- ÖRNEK 15 mak veya önlemek için alınması gereken tedbirler- den biri değildir? Organik sıvılar birçok endüstriyel alanda yaygın olarak A) Atık pilleri geri dönüşüm kutularına atmak kullanılmaktadır. Ancak organik sıvıların suya veya top- B) Atık yağları lavabolara dökmemek rağa karışması ciddi çevre sorunlarına yol açmaktadır. C) Fosil yakıtların kullanımını yaygınlaştırmak D) Plastiklerin geri dönüşümünü yaygınlaştırmak Buna göre; E) Fabrika bacalarına filtre taktırmak I. Petrol Fosil yakıtların kullanımı, hava kirliliğine neden olan tNaOdıxr.ve SOx gibi gazların açığa çıkmasına yol açmak- II. Benzen Cevap: C III. Karbon tetraklorür verilenlerden hangileri çevre kirliliğine neden olan organik sıvılar arasında yer almaktadır? A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) I ve III E) I, II ve III Petrol, benzen ve karbon tetraklorür suya ya da top- rağa karıştığında çevre kirliliğine neden olan organik sıvılardandır. Cevap: E 13. C 14. C 15. E 99

TEST - 3 DOĞA VE KİMYA 1. Hava kirleticileri arasında yer alan azot oksit- 4. CO2, H2O, CH4 gibi gazların dünyayı sararak Gü- ler (NOX) ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi neş’ten gelen ışınların bir kısmını tutması olayına yanlıştır? sera etkisi denir. A) Atmosferdeki azot, yüksek sıcaklıkta oksijen ile Buna göre aşağıdakilerden hangisi sera etkisi- tepkime vererek azot oksitlerini oluşturur. nin sonuçlarından biri değildir? B) NO, suda iyi çözünür. A) Küresel ısınma B) Buzulların erimesi C) NO2, atmosferdeki su buharı ile tepkimeye gire- C) Bitki çeşitliliğinin artması rek asit yağmurlarının oluşumuna neden olur. D) İklim değişikliği E) Canlı türlerinin yok olması D) NOX’ler dolaylı sera gazı olarak bilinirler. E) İnsanlarda solunum yolu hastalıklarına neden olurlar. 2. Ozon tabakası ile ilgili; 5. I. Canlıları güneş’ten gelen zararlı UV ışınların- I. Volkanik II. Kum III. Fabrika dan korur. patlamalar fırtınaları baca gazları II. Kloroflorokarbon ve metil bromid gibi kimyasal- Çevre kirliliğine neden olan etkenler doğal ve insan lar ozon tabakasına zarar verir. faaliyetleri sonucu oluşabilir. III. Ozon tabakasının incelmesi sonucu cilt kanser- Buna göre, yukarıdaki görsellerden hangileri lerinde artış görülmektedir. çevre kirliliğine neden olan doğal unsurlardan değildir? verilen ifadelerden hangileri doğrudur? A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve II D) I ve III E) I, II ve III 3. NOx ve SOx gazları neden olmaktadır. Su ve toprak kirliliğine V Başlıca kaynağı fosil 6. Aşağıda verilen kimyasallardan hangisi hem neden olur. yakıtların aşırı sera etkisine hem de ozon tabakasının incelme- IV kullanımıdır. sine neden olur? III I A) Kloroflorokarbon (CFC) İnsanlarda solunum yolu hastalıklarına II B) Karbon dioksit (CO2) C) Metan (CH4) sebep olur. Sadece canlılara D) Azot dioksit (NO2) zarar verir. E) Su buharı (H2O) Yukarıda asit yağmurları ile ilgili olarak verilen kavram haritasındaki bilgilerden hangisi hatalıdır? A) I B) II C) III D) IV E) V 1. B 2. E 3. B 100 4. C 5. B 6. A

DOĞA VE KİMYA TEST - 4 1. 4. Su ve toprak kirleticisi olan deterjanlar ile ilgili I. Plastikler II. Kurumuş III. Piller aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır? yapraklar A) Petrolden elde edilirler. Yukarıda verilenlerden hangileri toprak kirliliği- B) Toksik etkiye sahiptirler. ne neden olur? C) Yapılarında bulunan fosfatlar sularda aşırı yo- sunlaşmaya neden olur. D) Sert sularda köpürmezler. E) Doğada sabuna göre daha zor parçalanırlar. A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) I ve III E) I, II ve III 2. Aşağıdakilerden hangisi su kirliliğine neden 5. Aşağıdakilerden hangisi asit yağmurlarının so- olmaz? nuçlarından biri değildir? A) Ca2+ ve Mg2+ iyonları A) Tarihi eserler zarar görür. B) Deterjanlar B) Su ve toprak kirliliği oluşur. C) Organik sıvılar C) Buzullar erir. D) Fe, Pb, Cd ve Hg metalleri D) İnsanlarda solunum hastalıkları ortaya çıkar. E) Tarım ilaçları E) Otomobillerin metal yüzeyleri aşınır. 6. Kirletici Çevre sorunu I. Egzoz gazları a. Su kirliliği 3. Aşağıdakilerden hangisi çevre kirliliğini azalt- II. Deterjanlar b. Ozon tabakasının incelmesi mak veya önlemek için alınması gereken ted- birler arasında değildir? III. Kloroflorokarbonlar c. Asit yağmurları A) Plastikler geri dönüşüm kutularına atılmalıdır. Yukarıda çeşitli kirleticiler ve neden oldukları çevre sorunları verilmiştir. B) Temiz ve yenilenebilir enerji kaynakları kullanıl- malıdır. Aşağıdakilerden hangisinde kirleticiler ve ne- den olduğu çevre sorunu doğru eşleştirilmiştir? C) Tarımda kimyasal gübre kullanımı yaygınlaştı- rılmalıdır. A) I - a B) I - c C) I - b II - a D) Endüstriyel atıklar arıtılmalıdır. II - b II - a III - c III - c III - b E) Ulaşımda toplu taşıma araçları tercih edilmelidir. D) I - a E) I - c II - c II - b III - b III - a 1. D 2. A 3. C 101 4. D 5. C 6. B

KARMA TEST - 1 DOĞA VE KİMYA 1. ● ………………………, saf suya en yakın özellik- 4. tedir. I. Deniz suyu II. Kaynak suyu III. Nehir suyu ● Suyun atmosfer, karalar ve okyanuslar arasın- Yukarıdaki sulardan hangilerini tarımda sulama daki çevrimine …………………… denir. amacıyla kullanmak uygun değildir? ● İçerisinde eser miktarda kalsiyum ve A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II magnezyum iyonları bulunduran sulara ……………………….. denir. D) I ve III E) II ve III ● Yeryüzündeki ……………….. oranı oldukça dü- şüktür. Yukarıda verilen cümlelerde boş bırakılan yerler aşağıdaki sözcüklerle doldurulduğunda hangisi açıkta kalır? A) Su döngüsü B) Tatlı su C) Yumuşak su D) Sert su E) Yağmur suyu 5. İçimi lezzetlidir. I İçerisinde çözünmüş halde bulunan iyon Isıtıcılarda biriken tortu miktarı azdır. miktarı düşüktür. V II Yumuşak sular 2. I. Ağır metal birikimi Pişirilen yemekler Enerji tüketimini arttırır. daha lezzetli olur. III II. Mikroorganizmaların etkinliğinin bozulması III. Su kaynaklarında ötrofikasyon oluşumu IV IV. Toprağın pH değerinin değişmesi V. Topraktaki tuz miktarının artması Yukarıda verilen yumuşak sulara ait bilgilerden hangisi yanlıştır? Yukarıda verilenlerden kaç tanesi kimyasal gübrelerin çevresel etkileri arasındadır? A) I B) II C) III D) IV E) V A) 5 B) 4 C) 3 D) 2 E) 1 3. Geri dönüşüm ile ilgili; 6. Aşağıdakilerden hangisi çevre kirliliğini azalt- I. Ham madde ihtiyacı azalır. mak için alınabilecek tedbirler arasında yer al- II. Çevre sorunları azalır. maz? III. Enerji ve zaman tasarrufu sağlanır. A) Gübreleme kısıtlanmalıdır. yukarıda verilen ifadelerden hangileri doğru- dur? B) Yenilenebilir enerji kaynakları tercih edilmelidir. A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III C) Endüstriyel atıkların arıtımı doğru ve eksiksiz olarak yapılmalıdır. D) II ve III E) I, II ve III D) Atık yağlar lavaboya dökülmelidir. E) Atık plastikler geri dönüşüm kutularına atılmalı- dır. 1. D 2. A 3. E 102 4. A 5. C 6. D

DOĞA VE KİMYA KARMA TEST - 2 1. I. H2O II. CO2 4. I. Ütülerin tabanlarında kireç lekeleri oluşturur. III. CH4 II. Kireç lekelerini gidermek için sirke ya da limon suyu kullanılabilir. IV. O3 V. SO3 III. Sabunun köpürebilme ve temizleme kapasite- Yukarıdaki görselde yer alan gazlardan hangisi sini azaltır. sera etkisine neden olmamaktadır? Yukarıda sert sulara ait verilen bilgilerden han- gileri doğrudur? A) I B) II C) III D) IV E) V A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III 2. Aşağıda verilenlerden hangisi içme sularında bulunması istenmeyen özelliklerden biri değil- dir? A) Bulanıklık B) İletkenlik C) Mineral D) Koku E) Mikroorganizma 5. Dünya’daki su kaynakları ile ilgili; 3. Azot ve kükürt oksitleri, asit yağmurlarının oluşu- I. Dünya’daki suyun yaklaşık %97,5’i tuzlu sudur. muna neden olmaktadır. II. Yüzey sularının büyük bir kısmını okyanuslar oluşturur. Buna göre aşağıda verilenlerden hangisi asit yağmurlarına neden olan gazların kaynağı ola- III. İçilebilir su kaynaklarının en büyük kısmını ye- maz? raltı suları oluşturur. A) B) yukarıda verilen ifadelerden hangileri doğru- dur? A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III Volkanik patlamalar Deodorantlar C) D) Fabrika baca gazları Egzoz gazları 6. I. Kimyasal gübreler E) II. Organik sıvılar III. Temizlik malzemeleri IV. Evsel atıklar V. Tarım ilaçları Yukarıda verilenlerden kaç tanesi su kirliliğine neden olur? Fosil yakıtlar A) 5 B) 4 C) 3 D) 2 E) 1 1. E 2. C 3. B 103 4. E 5. C 6. A

KARMA TEST - 3 DOĞA VE KİMYA 1. 4. • Yumuşak sular ile pişirilen yemekler daha lez- Su olmadan canlılar uzun süre hayatta kalamazlar. zetlidir. Aşağıdakilerden hangisi suyu tasarruflu kullan- • Sert sular içildiğinde ağızda acı bir tat bırakır. mak için alınabilecek tedbirlerden biri değildir? A) Diş fırçalarken musluğu sürekli açık tutmamak • Sert sular ile yıkanan elbiselerde renk değişimi B) Duşta kalma süresini kısa tutmak gözlenmez. C) Çamaşır ve bulaşıkları makinede yıkamak D) Temizlikte bol köpük oluşturan deterjanları kul- • Yumuşak sular boru ve kazanlarda tortu oluşu- munu azaltır. lanmak E) Sebze ve meyveleri su dolu bir kapta yıkamak • Sert sular halk arasında kireçli su olarak da bi- linir. Yukarıda sert ve yumuşak sular ile ilgili verilen ifadelerden kaç tanesi yanlıştır? A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5 2. Plastikler ile ilgili aşağıda verilen ifadelerden 5. Tatlı su kaynakları arasında en büyük yüzdeye hangisi yanlıştır? sahip olup katı halde olduğu için doğrudan kul- A) Petrolden elde edilirler. lanılamayan su kaynağı aşağıdakilerden hangi- B) Hafif ve esnek malzemelerdir. sidir? C) Doğada kolay parçalanırlar. D) Yapılarında karbon(C), hidrojen(H), oksijen(O), A) Yeraltı suları B) Okyanuslar azot (N) gibi elementleri bulundururlar. C) Tatlı su gölleri D) Buzullar E) Isı ve elektrik yalıtkanlığına sahiptirler. E) Nehirler 3. Aşağıda verilen olaylardan hangisi çevre kirlili- 6. Çevre kirliliğini önlemek veya azaltmak için alınma- ğine neden olmamaktadır? A) Kimyasal gübrelerin bilinçsiz kullanımı sı gereken tedbirlerden biri de geri dönüşüm konu- B) Rüzgar enerjisi kullanımının yaygınlaşması sunda insanları bilgilendirmektir. C) Petrol taşıyan gemilerin batması D) Atık pillerin doğaya bırakılması Buna göre; E) Evsel ve endüstriyel atıkların suya karışması II. Plastikler III. Piller I. Camlar yukarıda verilen maddelerden hangilerinin geri dönüşümü mümkündür? A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III 1. D 2. C 3. B 104 4. A 5. D 6. E

DOĞA VE KİMYA KARMA TEST - 4 1. Ağır metaller, su ve toprak kirliliğine neden olurlar. 4. I. Dünya’daki toplam su miktarı artmaktadır. Aşağıda verilen elementlerden hangisi ağır me- II. İçerisinde bol miktarda Ca2+ ve Mg2+ iyonlarını tal sınıfına girmez? içeren sular kireçlidir. A) Kurşun (Pb) B) Cıva (Hg) III. İçme sularının pH değeri 6,5- 8,5 arasında ol- malıdır. C) Magnezyum (Mg) D) Demir (Fe) IV. Kaynatma işlemi ile suların sertliği azaltılabilir. E) Kadmiyum (Cd) V. Su döngüsü ile doğada kirlenen sular arıtılmış olur. Yukarıda verilen ifadelerden hangisi yanlıştır? A) I B) II C) III D) IV E) V 2. 5. 5 mg Ca2+ 8 mg Ca2+ 6 mg Ca2+ 100 mL su 200 mL su 100 mL su I. Petrol ve II. Atık piller III. Deterjanlar 1. kap 2. kap 3. kap türevleri Yukarıda verilen kaplardaki su numunelerinin Yukarıda verilen maddelerden hangileri su kirli- sertliklerinin büyükten küçüğe doğru sıralanışı liğine neden olur? aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir? A) 2 > 3 > 1 B) 3 > 2 > 1 A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II C) 1 > 3 > 2 D) 3 > 1 > 2 D) I ve III E) I, II ve III E) 2 > 1 > 3 3. I. Vücut sıcaklığının düzenlenmesinde rol oynar. 6. Aşağıdakilerden hangisi hava kirliliğinin so- II. Üretici canlılar için ham maddedir. nuçlarından biri değildir? III. Metabolik faaliyetler için gereklidir. A) İklim özelliklerinin değişmesi Suyun canlılar için önemi ile ilgili yukarıda veri- B) Ozon tabakasının incelmesi len ifadelerden hangileri doğrudur? C) Suların sertliğinin artması D) Toprağın çoraklaşması A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II E) Denizlerdeki su seviyesinin yükselmesi D) II ve III E) I, II ve III 1. C 2. D 3. E 105 4. A 5. E 6. C

KARMA TEST - 5 DOĞA VE KİMYA 1. • ............................. toprağın verimini azaltır. 3. I. Hastalık yapıcı mikoorganizmalar içermemeli • ............................. nin başlıca nedenleri fosil II. Renksiz ve kokusuz olmalı yakıtlar ve egzoz gazlarıdır. III. İletken olmalı • ............................. gazı zehirlenmelere ve Yukarıda verilenlerden hangileri içme suyunun ölümlere neden olur. sahip olması gereken özelliklerdendir? • Soğutucu gazlar ve aerosollerde kullanılan klo- A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II roflorakarbon (CFC) gibi maddeler ............... na etki ederler. D) II ve III E) I, II ve III Yukarıdaki cümlelerde boş bırakılan yerler aşa- ğıda verilen uygun ifadeler ile doldurulduğunda hangisi açıkta kalır? A) Ozon tabakası B) Karbon monoksit C) Karbon dioksit D) Hava kirliliği E) Asit yağmuru 2. Ayşe Öğretmen öğrencilerinden çevre kirliliğinin 4. I. Doğal kaynakların bilinçsiz kullanımı canlı yaşamı üzerindeki etkileri konusunda örnek- II. Plansız sanayileşme ler vermelerini istiyor. III. Yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanılması IV. Taşıt sayısının artması Öğrenciler; V. Bilinçsiz ağaç kesiminin artması Yukarıda verilenlerden kaç tanesi çevrenin kir- lenmesine neden olur? A) 5 B) 4 C) 3 D) 2 E) 1 Tunç Ozon tabakasındaki ozon derişiminin azalması Kutuplardaki buz dağlarının Deren erimesi Doğal kaynakların hızla tükenmesi Berke Yeryüzünün ortalama sıcaklığının Gökçe 5. I. Su döngüsü sayesinde dünyadaki toplam su artması miktarı artar. İçilebilir su kaynaklarının artması II. Suyun doğal yoldan arıtımı sağlanmış olur. Atakan III. Suyun bir yerden başka bir yere taşınmasına cevaplarını verdiklerine göre, hangi öğrencinin yardımcı olur. verdiği örnek yanlıştır? Yukarıda su döngüsü ile ilgili verilen ifadeler- den hangileri doğrudur? A) Tunç B) Deren C) Berke A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) Gökçe E) Atakan D) II ve III E) I, II ve III 1. C 2. E 106 3. C 4. B 5. D

DOĞA VE KİMYA KARMA TEST - 6 1. I. N2 4. Madde Oluşturduğu çevre sorunu II. NO I. CFC a. Asit yağmuru III. NO2 II. SO2 b. Sera etkisi IV. CO III. CO2 c. Ozon tabakasının incelmesi V. O2 Yukarıda verilen maddeler ve öncelikli oluştur- dukları çevre sorunları aşağıdaki seçeneklerin Yukarıda verilen gazlardan kaç tanesi hava kir- hangisinde doğru eşleştirilmiştir? leticileri arasında yer alır? A) 5 B) 4 C) 3 D) 2 E) 1 A) I. c B) I. b C) I. c D) I. b E) I. a II. b II. a II. a II. c II. c III. a III. c III. b III. a III. b 2. • Hava kirliliğine neden olur. 5. Aşağıda verilenlerden hangisi sert suların oluş- • Zehirli bir gazdır. turduğu etkilerden biri değildir? • Fosil yakıtların yetersiz miktarda oksijenle ya- A) Çamaşırların yıpranmasına neden olur. kılması sonucu oluşur. B) Elektrikli su ısıtıcılarının kullanım süresi uzar. Yukarıda özellikleri verilen gaz aşağıdakilerden hangisidir? C) Lavabo, fayans gibi yüzeylerde kireç lekeleri oluşturur. A) Kloroflorokarbon B) Karbon monoksit C) Metan D) Karbon dioksit D) Sabun sarfiyatına neden olur. E) Helyum E) Çaydanlıkların dibinde tortu oluşumuna sebep olur. 3. Sert sular ile ilgili; 6. Çeşitli kaynaklardan açığa çıkan CO2 gazı at- I. Suyun sabunu çökeltme kapasitesini arttırır. mosferin yüksek katmanlarında bir tabaka oluştu- II. İçerisinde eser miktarda Ca2+ ve Mg2+ iyonla- rur. Oluşan tabaka yeryüzünden yansıyan güneş ışınlarının atmosferin dışına çıkmasını engeller. Bu rı bulunur. olaya sera etkisi adı verilir. III. Halk arasında kireçli su olarak da bilinir. Buna göre, aşağıda verilenlerden hangisi sera yargılarından hangileri doğrudur? etkisinin sonuçları arasında yer almaz? A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II A) Kutuplardaki buzullar erir. D) I ve III E) I, II ve III B) İklim özellikleri değişir. C) Deniz seviyesi yükselir. D) Canlı çeşitliliği artar. E) Bazı bölgeler çoraklaşır. 1. C 2. B 3. D 107 4. C 5. B 6. D

YAZILI SORULARI DOĞA VE KİMYA 1. Aşağıdaki cümlelerde boş bırakılan yerleri uygun kelimelerle doldurunuz. (Her bir boşluk 2 puan, toplam 20 puan) a. .........A..s..i.t..y.a..ğ..m...u.r..la..r.ı......... insanlarda cilt ve akciğer hastalıklarına, tarihi eserlerin aşınmasına ve bitki örtüsünün zarar görmesine neden olur. b. ............S..e..r.t............. sularla yıkanan cam ve porselen eşyaların üzerinde kireç lekeleri oluşur ve bu eşya- larda çizilme ve matlaşma görülür. c. Sera etkisi ...k..ü..r.e..s.e..l..ıs..ı.n..m..a..y..ı.... tetikleyen faktörlerdendir. d. ...........A..t.m...o..s..f.e.r............ güneşten gelen zararlı ışınları tutan, iklim olaylarının oluştuğu ve dünyanın aşırı ısınma ve soğumasını önleyen bir gaz katmanıdır. e. Su buharı, karbon dioksit, metan ve kloroflorokarbonlar gibi gazların atmosferdeki miktarının artması sonucu ısı tutulumu artar ve bu durum ...........s.e..r.a...e.t.k..i.s.i........... olarak ifade edilir. f. Kükürt oksitlerinin atmosfere başlıca salınımları insan faaliyetleri ve ..v..o..l.k.a..n...p..a..t.l.a.m...a..l.a..r.ı... sonucu gerçekleşir. g. Duşta kısa süreli kalma, bozuk muslukları tamir etme .........s..u..t.a..s..a.r..r.u..f.u.......... sağlama amacıyla yapıla- bilecek uygulamalardandır. h. Akarsular, göl suları, çeşme ve kuyu suları ..........i.ç..il.e..b..i.li.r..s..u........... olarak ifade edilir. ı. Isı iletimini azalttığı için ısıtıcı yüzeylerde veya su borularında biriken kireç tortuları, enerji tüketimini ............a..r.t.ı.r.ı.r.............. . i. Tarım ilaçları, piller ve suni ............g.ü..b..r.e..l.e.r............. toprak kirliliğine neden olur. 2. Aşağıda verilen cümlelerin başına doğru ise D, yanlış ise Y harfi koyarak belirtiniz. (Her bir cümle 2 puan, top- lam 20 puan) a. (...D....) Suyun insan vücudunda vücut ısısını düzenleme, toksinlerin atılmasını sağlama, iskelet yapısını koruma gibi görevleri vardır. b. (...Y....) Dünyadaki tatlı su kaynaklarının büyük kısmını yeraltı suları oluşturur. c. (...D....) Yeryüzündeki su kaynaklarının yaklaşık % 97,5’i tuzlu su olup doğrudan kullanılamaz. d. (...Y....) Su tasarrufu yapmak için tarımda püskürtme veya damlama sulama yerine geleneksel sulama yöntemleri kullanılmalıdır. e. (...Y....) Bulaşık ve çamaşırları elde yıkamak su tasarrufu açısından makinelerde yıkamaktan daha doğru bir yöntemdir. f. (...D....) Tatlı su kaynaklarının kimyasal atıklarla kirlenmesini önlemek su tasarrufu sağlar. g. (...D....) İçinde fazla miktarda Ca2+ veya Mg2+ iyonlarını içeren sulara sert su adı verilir. h. (...Y....) Yumuşak sular sabun tüketimini artırır. ı. (...D....) Sert sular ısıtıcı yüzeylerde kireçlenmeye, borularda tıkanma ve çatlamaya neden olur. i. (...Y....) Sert sular sağlık açısından zararlı olduğundan içilmemelidir. 1. a. Asit yağmurları, b. Sert, c. küresel ısınmayı, d. Atmosfer, 108 2. a. D, b. Y, c. D, d. Y, e. Y, f. D, g. D, h. Y, ı. D, i. Y e. sera etkisi, f. volkan patlamaları, g. su tasarrufu, h. içilebilir su, ı. artırır, i. gübreler

DOĞA VE KİMYA YAZILI SORULARI 3. Sert su kavramını açıklayarak, sert suların 5. a. Asit yağmurlarının oluşumuna neden olan olumsuz özelliklerine 3 örnek veriniz. (15 puan) gazlar hangileridir? İçerisinde bol miktarda Ca2+ ve Mg2+ iyonlarını bulun- b. Asit yağmurlarının canlı ve cansız varlıklar duran, halk arasında kireçli su olarak da bilinen sulara üzerindeki olumsuz etkilerine 3 örnek veri- sert su denir. niz. (15 puan) Sert suların olumsuz özelliklerinden bazıları şunlardır: • Fazla miktarda sabun sarfiyatına neden olur. a) • Karbon dioksit (CO2) • Isıtma sistemlerindeki boru ve kazanlarda tortu olu- • Kükürt dioksit (SO2) • Azot dioksit (NO2) şumuna yol açar. b) Asit yağmurlarının olumsuz etkilerinden bazıları • Cam malzemeleri matlaştırarak zamanla aşınması- şunlardır: na neden olur. • Tarihi eserlere zarar verir. • Arabaların kaportalarına ve metal yüzeylerine zarar verir. • İnsanlarda akciğer ve cilt hastalıklarına neden olur. 4. Suyu tasarruflu kullanmak her bireyin ülkesine ve 6. Sera etkisine neden olan gazlar hangileridir? (4 dünyaya karşı sorumluluğudur. örnek veriniz, 5 puan) Buna göre, suyu tasarruflu kullanmak amacı ile • Su buharı (H2O) alınabilecek önlemlere 4 örnek veriniz. (15 puan) • Karbon dioksit (CO2) • Metan (CH4) • Akıtan muslukları tamir ettirmek. • Kloroflorokarbonlar (CFC) • Bulaşık ve çamaşırları makinede yıkamak. • Diş fırçalarken ve traş olurken muslukları sürekli 7. Su ve toprak kirliliğine neden olan maddelere 5 açık tutmamak. örnek veriniz. (10 puan) • Meyve ve sebzelerimizi su dolu bir kapta yıkamak. • Plastikler • Deterjanlar • Organik sıvılar • Ağır metaller • Piller 3. İçerisinde bol miktarda Ca2+ ve Mg2+ iyonlarını bulunduran, 5. (alaN)rOd• 2ıKr):ab•r)bTAoanrsiihtdiyieoaskğesmritleu(rrCelaOzrı2an)rıa•nrKovüleukrmiürr.st•udAziroeaktbksaiiltlea(rrSiınnOdk2e)anp• obAraztzaoılltaardrııinoşakusvniet- halk arasında kireçli su olarak da bilinen sulara sert su denir. metal yüzeylerine zarar verir. • İnsanlarda akciğer ve cilt hast- Sert suların olumsuz özelliklerinden bazıları şunlardır: • Fazla alıklarına neden olur. miktarda sabun sarfiyatına neden olur. • Isıtma sistemlerindeki boru ve kazanlarda tortu oluşumuna yol açar. • Cam malzeme- 109 6. • SKulobroufhloarroı k(Ha2rObo) n•lKarar(CboFnC)dioksit (CO2) • Metan (CH4) leri matlaştırarak zamanla aşınmasına neden olur. • 7. • Plastikler • Deterjanlar • Organik sıvılar • Ağır metaller • Piller 4. • Akıtan muslukları tamir ettirmek. • Bulaşık ve çamaşırları makinede yıkamak. • Diş fırçalarken ve traş olurken muslukları sürekli açık tutmamak. • Meyve ve sebzelerimizi su dolu bir kap- ta yıkamak.

YENİ NESİL SORULAR DOĞA VE KİMYA 1. Antalya’da yaşayan ve titiz bir ev hanımı olan Zey- 2. nep bir gün çamaşır yıkamak isterken çamaşır ma- kinesinin bozulduğunu fark eder. Hemen teknik servisi arayarak eve bir tamirci çağırır. Dünya’da petrolün yaklaşık %4’ü plastiklerin üreti- minde ham madde olarak kullanılmaktadır. Tamirci, Zeynep’e çamaşır makinesinin rezistan- sında biriken tortuyu göstererek arızanın sebebini Plastikler, hafif, esnek, kolay şekil alabilen malze- açıklar. melerdir. Aşınmaya karşı oldukça dayanıklı olan plastikler, ısı ve elektrik yalıtkanlığına sahiptir. Buna göre; Plastikler, doğada yüzyıllarca bozunmadan kalabil- I. Antalya şehrinin suyu kireçlidir. mektedir. II. Sulardaki Ca2+ ve Mg2+ iyonları ısıtma sistem- Buna göre, plastikler ile ilgili aşağıdaki çıkarım- lerinde tortu oluşumuna neden olur. lardan hangisi yanlıştır? III. Oluşan tortular, ısı iletkenliğini azaltır. A) Kullanım kolaylığı nedeni ile endüstride birçok yukarıda verilen ifadelerden hangileri doğru- alanda tercih edilmektedirler. dur? B) Ham maddesi olan organik sıvı, suyu ve toprağı A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II kirletir. D) II ve III E) I, II ve III C) Doğada parçalanmaları zor olduğundan topra- ğın geçirgenliğini azaltırlar. D) Yakılarak imha edilebilirler. E) Üretim aşamasında kullanılan kimyasal madde- ler temas halinde insan vücuduna geçebilir. İçerisinde bol miktarda Ca+2 ve Mg2+ iyonlarını bulun- Plastiklerin ham maddesi petroldür. Bu nedenle yakıl- duran sert sulara halk arasında kireçli su da denir. dıklarında çevre kirliliğine yol açan zaatırkarplılagsatziklaler r(CgOe2r,i Kireçli sular, ısıtma sistemlerindeki boru, kazan ve NdöOn2ü, şSüOm2) açığa çıkar. Bu nedenle rezistanslarda tortu oluşumuna yol açar. Bu tortular kutularına atılmalıdır. sistemlerdeki ısı iletkenliğini azaltır ve verimi düşürür. Cevap: E Cevap: D 1. E 110 2. D

NOTLARIM

NOTLARIM