โลจิสติก

หลกั สูตรการจัดการโลจสิ ติกสแ ละซพั พลายเชนระดับปฏิบตั ิการ    ตัวอยา ง การแบง ตามระบบ ABC จากตาราง เปน การแบง ระดบั ตามลําดับเลขทช่ี ิ้นสว น (Parts Number) โดยแบง ตามปรมิ าณการใชแ ละมลู คาของ สนิ คา คงคลงั เลขท่ี ปริมาณการใช ตน ทนุ ตอหนว ย อตั ราการใช/ ป อัตราการใชสะสม %สะสมของมูลคา การ ระดับ ($) ใช ($) A 2 600 40 24,000 24,000 62.75 A B 5 100 60 6,000 30,000 78.43 B C 8 1,500 2 3,000 33,000 86.27 C C 1 1,100 2 2,200 35,200 92.03 C C 4 1,300 1 1,300 36,500 95.42 C 10 500 1 500 37,000 96.73 3 100 4 400 37,400 97.78 9 200 2 400 37,800 98.82 6 10 25 250 38,050 99.48 7 100 2 200 38,250 100.00 โครงการสนับสนนุ โดยสาํ นักโลจสิ ตกิ ส กรมอตุ สาหกรรมพนื้ ฐานและการเหมืองแร (กพร.) 143

หลักสูตรการจดั การโลจสิ ตกิ สและซพั พลายเชนระดับปฏบิ ตั ิการ     Copyright © SCM EEI   โครงการสนับสนนุ โดยสํานักโลจิสติกส กรมอุตสาหกรรมพื้นฐานและการเหมืองแร (กพร.) 144

หลกั สูตรการจัดการโลจิสตกิ สและซัพพลายเชนระดับปฏิบตั กิ าร    ผลกระทบจากยอดคงเหลอื สินคาคงคลงั ไมถ กู ตอง (Impact of Inventory Accuracy) ไมวาบริษัทจะใชหลักการควบคุมสินคาคงคลังและตัววัดประสิทธิภาพสินคาคงคลังท่ีดีอยางไร แต หากขาดการวางแผนอยางละเอียดและขาดการควบคุมการเคล่ือนยายสินคาคงคลังอยางจริงจัง เม่ือยอด คงเหลือของสินคาคงคลังในบันทึกไมถูกตองกอใหเกิดการสูญเสียรายไดและไมเกิดประสิทธิภาพในการ ดําเนินงานอีกดวย เม่ือขอมูลเหลานี้ไมถูกตองยังเปนเหตุใหนักลงทุนหรือผูถือหุนวิเคราะหรายงานผลกําไร ของบรษิ ัทใหถ กู ตองไดยาก มากไปกวานั้น เกิดผลกระทบดานการวัดสถานภาพทางการเงินของบริษัท และ แสดงถึงระดับการใหบริการลูกคาที่ตํ่า ซ่ึงสาเหตุของความไมถูกตองของสินคาคงคลังเหลาน้ัน กอใหเกิด ผลกระทบดังดังตอ ไปนี้ • สูญเสยี ยอดขาย (Loss Sales) • รายการของทจี่ ําเปน ตอ งใชข าดแคลน (Shortage of Essentials Items) • รายการของทไ่ี มจ าํ เปน ตอ งใชก ลายเปนสวนเกินในสนิ คาคงคลัง (Surplus of the Unnecessary Item) • ตารางผดิ พลาด (Missed Schedule) • ผลิตภาพต่าํ (Low Productivity) • สงสินคา ลา ชา (Late Deliveries) • เรง การดาํ เนนิ การ (Excessive Expediting) • ตองจายคาสั่งซอ้ื และคา ระวางเพม่ิ เปนพเิ ศษ (Extra Charge) โครงการสนับสนุนโดยสาํ นักโลจิสติกส กรมอตุ สาหกรรมพน้ื ฐานและการเหมอื งแร (กพร.) 145

หลกั สูตรการจดั การโลจสิ ตกิ สและซัพพลายเชนระดบั ปฏิบัติการ     Copyright © SCM EEI    Copyright © SCM EEI   โครงการสนับสนนุ โดยสํานักโลจสิ ตกิ ส กรมอุตสาหกรรมพื้นฐานและการเหมอื งแร (กพร.) 146

หลกั สูตรการจดั การโลจสิ ติกสแ ละซพั พลายเชนระดบั ปฏบิ ัติการ    เครอ่ื งมือวัดความถกู ตองของสินคา คงคลงั (Inventory Accuracy Tool) ในการหาความถกู ตองของสินคาคงคลังนน้ั ผูบริหารสามารถใชเ ทคนคิ การควบคุมสนิ คา คงคลงั ดังตอ ไปนี้ • ใชระบบ 3P ในการควบคุมสินคาคงคลัง อันประกอบไปดวย P— People ใชบุคลากรใหเหมาะสม Place สถานทเ่ี หมาะสม และ Paper ใชเอกสารท่เี หมาะสม รวมกบั การใชการจดั การธุรกรรม • ใชการตรวจนบั สนิ คา คงคลังตามรอบเวลาเชิงกายภาพ (Periodic Physical Inventory) • ใชก ารตรวจนบั ตามรอบ (Cycle Counting) 1. การใชร ะบบ 3P เทคนิคสําคัญสําหรับการวัดประสิทธิภาพสินคาคงคลังน้ันชวยใหการควบคุมสินคาคงคลังมี ประสิทธภิ าพและเหมาะสม วัตถุประสงคด งั กลาวประกอบดว ย องคประกอบ 3P ดังตอ ไปนี้ People – บุคลากร การแกปญหาเร่ืองบุคลากรในองคกรเปนภาระผูกพันตอเนื่องของบริษัท ดังน้ัน การมอบหมายงานควบคุมสนิ คาคงคลงั ใหกบั บคุ ลากรท่เี หมาะสมเปนเรื่องสําคญั เปน อยางมาก ผบู ริหารตอง ทราบวาบุคลากรท่ีไดรับมอบหมายใหควบคุมสินคาคงคลังน้ันไดรับอํานาจในการบริหารงานเพียงพอ เหมาะสมหรอื ไม มคี วามรูความสามารถดีและฝกฝนมากนอยเพียงใด Place -สถานท่ี หมายถึง เมือ่ ธรุ กรรมเกี่ยวกับสินคาคงคลังเกิดข้ึนจะตองระบุจุดของธุรกรรมหรืองาน อยางระมัดระวัง มีความเหมาะสม และไดรับการปรึกษาหารือเปนอยางดีเพ่ือปองกันความไมถูกตองของ ยอดสินคาคงคลัง การตรวจสอบความถูกตองสามารถทําไดโดยใชอุปกรณเก็บขอมูลท่ีหลากหลาย อาทิเชน เครอ่ื งอา นบารโคด สแกนเนอร ปา ย RFID และอปุ กรณมอื ถือ Paper – เอกสาร การทําธุรกรรมตองมีเอกสารควบคูไปในแตละจุดเช่ือมตอของงานที่สําคัญ การใช เอกสารนนั้ ตองงายตอ การใชงาน และมกี ารบันทึกขอมลู ไดอยา งสมบรู ณต ามระบบการควบคุมสินคาคงคลัง ไดทันทีตามเวลาท่ีกําหนด ทุกวันน้ีระบบการบริหารสินคาคงคลังสวนใหญจะใชระบบคอมพิวเตอรซึ่งชวย ใหบริษัทสามารถตัดปริมาณเอกสารออกไปไดเปนอยางมาก อุปกรณเก็บขอมูลในปจจุบันและเครื่อง สแกนเนอร ชว ยใหส ภาพแวดลอมการทาํ งานในปจ จุบันเปน แบบไรก ระดาษ (Paperless) โครงการสนับสนุนโดยสํานักโลจสิ ตกิ ส กรมอุตสาหกรรมพนื้ ฐานและการเหมอื งแร (กพร.) 147  

หลักสูตรการจัดการโลจิสตกิ สแ ละซพั พลายเชนระดบั ปฏบิ ัตกิ าร     Copyright © SCM EEI   โครงการสนับสนุนโดยสาํ นักโลจิสตกิ ส กรมอุตสาหกรรมพื้นฐานและการเหมืองแร (กพร.) 148  

หลกั สูตรการจัดการโลจิสติกสแ ละซพั พลายเชนระดบั ปฏิบัติการ    เคร่อื งมือวัดความถูกตองของสินคา คงคลงั (Inventory Accuracy Tool) 2. การตรวจนบั สินคาคงคลงั ตามรอบเวลาเชงิ กายภาพ (Periodic Physical Inventory) การบนั ทึกบญั ชีสินคาคงคลังมี 2 ระบบคอื 1. ระบบตรวจนับแบบสิ้นงวด (Period Inventory System) คือการตรวจนับปริมาณสินคาคงคลังในมือเปน งวดๆ สินคาที่ซ้ือทั้งหมดจะบันทึกในบัญชีซ้ือ เมื่อขายสินคาก็จดบันทึกเพียงยอดขาย และเม่ือถึงงวด ตรวจนบั สนิ คาคงคลังบริษัทจงึ จะทราบยอดคงเหลอื ทแ่ี นน อน 2. ระบบตรวจนับแบบตอเน่ือง (Perpetual Inventory System) คือมีการจดบันทึกการเปลี่ยนแปลงของ สินคา ทัง้ ปริมาณและมลู คาในบัญชีอยา งละเอียดตลอดเวลา สินคา ทซ่ี ือ้ ท้งั หมดและสินคา ที่ขายจะบันทกึ โดยตรงในบัญชีสินคา ระบบนี้ปกติแลวใชคอมพิวเตอรชวยเพ่ือใหการจัดการการไหลของธุรกรรม สนิ คา คงคลังทเี่ กิดขน้ึ ในแตล ะวนั เร็วขน้ึ การใชระบบที่หน่ึงหรือทั้งสองระบบนั้นขึ้นอยูกับความสําคัญของการเก็บบันทึกขอมูลธุรกรรมของสินคา คงคลัง ในระบบการตรวจนบั แบบสนิ้ งวดน้นั ความสมบูรณของรายงานสินคาคงคลังของกิจการคํานวณโดย การใชบุคลากรนับยอดคงเหลือของสินคาคงคลังในวันที่กําหนด โดยปกติแลวจะทํากอนการปดงบการเงิน สิ้นป ขอดีของหลักการน้ีคืองายในการเก็บบันทึก ไมตองรักษาธุรกรรมสินคาคงคลังรายวัน ขอเสีย คือ บริษทั ไมสามารถทราบจํานวนสนิ คา คงคลังทีแ่ นน อนหรอื มูลคาทั้งหมดจนกวาจะดาํ เนนิ การตรวจนับ แบบฝกหัด 1. เหตุใด ผูวางแผนสนิ คาคงคลงั เลือกทจี่ ะใชระบบตรวจนับสนิ คาคงคลังแบบส้ินงวด 2. รายการประเภทใดตองไดรบั การจัดการใหด ีทสี่ ุดโดยระบบการตรวจนบั แบบสิน้ งวด 3. อะไรคือขอดแี ละขอ เสยี ของการใชร ะบบการตรวจนบั แบบตอ เนอื่ ง 4. รายการประเภทใดตอ งไดรบั การจัดการทดี่ ีท่ีสดุ โดยระบบการตรวจนบั แบบตอเน่อื ง โครงการสนับสนุนโดยสาํ นักโลจิสติกส กรมอุตสาหกรรมพื้นฐานและการเหมอื งแร (กพร.) 149  

หลักสูตรการจดั การโลจสิ ตกิ สและซพั พลายเชนระดบั ปฏบิ ัตกิ าร     Copyright © SCM EEI   โครงการสนับสนนุ โดยสํานักโลจิสติกส กรมอุตสาหกรรมพื้นฐานและการเหมืองแร (กพร.) 150

หลักสูตรการจัดการโลจสิ ตกิ สแ ละซพั พลายเชนระดบั ปฏบิ ตั กิ าร    การตรวจนับสนิ คาคงคลังสิ้นป (Year-End Physical Inventory) สําหรับบริษัทที่ใชระบบการตรวจนับแบบตอเน่ือง จําเปนตองใชการตรวจนับแบบสิ้นงวดเพื่อ ตรวจสอบยอดบัญชีเพ่ือทาํ การปรับบญั ชีเพื่อรักษาความถูกตองของยอดสนิ คาคงคลังคงเหลอื หลักการท่ัวไปคือใชการนับเชิงกายภาพ เวลาตรวจนับที่แนนอนที่ใชน้ันข้ึนอยูกับประเภทธุรกิจและ ขนาดของสินคาคงคลัง ในบางอุตสาหกรรมท่ีใชเทคโนโลยีขั้นสูงและมีรายการสินคาท่ีมีมูลคาสูง อาจทํา การตรวจสอบยอดของสินคาคงคลังกันทุกๆ ไตรมาส หรือทุกๆ เดือน การตรวจนับแบบสิ้นงวดมีเปาหมาย อยู 2 ประการ 1. รายงานบันทกึ สินคา คงคลงั ทีถ่ ูกตอ งชว ยใหผ ตู รวจสอบบัญชีทํางานงายขึ้น และสะทอนถึงมูลคาที่แทจริง ของสนิ คา คงคลัง 2. เพื่อชวยใหผวู างแผนสินคาคงคลงั มโี อกาสในการแกไ ขรายงานท่ีไมถ ูกตอ งใหถ ูกตอ งและเปนจริง เพื่อให การนับแบบสนิ้ งวดมปี ระสทิ ธภิ าพมากข้ึน การเตรยี มการตรวจนบั มีขน้ั ตอนดงั ตอไปน้ี • แมบาน ในขั้นตอนนี้ ผูควบคุมสินคาคงคลังตองเตรียมความพรอมของบริเวณคลังสินคาที่เก็บ สนิ คาคงคลัง โดยใหเ ปน หนา ท่ขี องแมบา นในการทําความสะอาดสถานทที่ ี่จะใชตรวจนับ นําสินคา คงคลังมาวางเตรยี มใหพรอ ม เพือ่ ใหการนับน้ันงายข้ึน • ระบุรายการ สินคาคงคลังแตละรายการจะตองมีการระบุปริมาณ/จํานวนอยางถูกตองและมีการเก็บ ในภาชนะหรอื ในสถานทที่ เี่ หมาะสม • การใหคําแนะนําและทาํ การอบรมพนกั งานทกุ คนที่เขา รวมการตรวจนบั สนิ คาคงคลังมีความรูความ เขาใจตรงกันในกระบวนการตรวจนับและนโยบายของบริษัท เพ่ือใหการบันทึกบัญชีสินคาคงคลัง มคี วามถกู ตองตรงกัน โครงการสนบั สนนุ โดยสํานักโลจสิ ติกส กรมอตุ สาหกรรมพ้นื ฐานและการเหมอื งแร (กพร.) 151  

หลักสูตรการจดั การโลจสิ ตกิ สและซพั พลายเชนระดับปฏบิ ตั ิการ     Copyright © SCM EEI   โครงการสนับสนนุ โดยสํานักโลจิสติกส กรมอุตสาหกรรมพื้นฐานและการเหมืองแร (กพร.) 152

หลักสูตรการจัดการโลจิสติกสแ ละซพั พลายเชนระดบั ปฏบิ ตั กิ าร    เครื่องมอื วดั ความถกู ตองของสนิ คา คงคลัง (Inventory Accuracy Tool) 3. การตรวจนับตามรอบ (Cycle Counting) อีกวิธีหน่ึงในการตรวจสอบความถูกตองของรายงานยอดสินคาคงคลังคงเหลือ คือการตรวจนับ แบบรอบการนับ ซ่ึงแตกตางจากการตรวจนับสินคาคงคลังตามรอบเวลาเชิงกายภาพ การตรวจนับตามรอบน้ัน เปนปกติของการควบคุมสินคาคงคลัง การตรวจนับท่ีมีปะสิทธิผลสวนใหญจะตองมีการตรวจนับสินคาคง คลังบางรายการทุกวันทํางาน โดยแตละรายการท่ีตองทําการตรวจนับจะถูกกําหนดรอบเวลาการนับไวแลว ลวงหนา ระบบการตรวจนับตามรอบกําหนดความถี่ของการนับสินคาตามมูลคาของสินคาซึ่งนิยมใชหลัก ABC ขั้นตอนของการตรวจนับแบบรอบการนับ มีหลายวิธีในการสรางและนําโปรแกรมการนับมาใชซึ่ง คลา ยกบั การตรวจนับแบบสิน้ งวด ข้ันตอนทเ่ี ปนทีน่ ยิ มใชมดี งั น้ี ออกแบบและเตรียมความพรอม (Design and Preparation) ขั้นตอนนี้ พนักงานผูควบคุมสินคา คงคลังมีหนาที่ตางๆ ดังนี้ หนึ่ง วางแผนการทํางาน กระบวนการและขั้นตอนขึ้นอยูกับประเภทธุรกิจ จากน้ันจัดพ้ืนท่ีหอง/คลังเก็บสินคาคงคลังใหสะดวกในการเขาปฏิบัติงาน ระบุทรัพยากรที่จําเปน เชน บุคลากรและระบบทจี่ ะใชก ับสนิ คาคงคลงั การทําการนบั และการตรวจสอบ ข้ันตอนตอไปคือออกนโยบาย ในการนับและกระบวนการนับ และสุดทายคือการอบรมใหความรูพนักงานที่จะปฏิบัติงานใหทราบถึง นโยบายและกระบวนการทํางาน ปรับยอดคงเหลือเร่ิมตน (Develop Initial Balance) เปนขั้นตอนท่ีสอง สรางรายงานยอดคงเหลือของ รายการปจ จบุ ันใหเปน ตน แบบการเร่มิ การทํางาน เลอื กโปรแกรมนบั (Initiate Cycle Counting Program) เปนขั้นตอนสุดทาย เลือกโปรแกรมท่ีจะใชใน การตรวจนับ ภายในตัวเลือกที่มีอยูในปจจุบันนิยมใชหลักการแบงแบบ ABC โดยจัดกลุมสินคาคงคลังให เปน โซน มีพืน้ ท่ใี นการเขาตรวจสอบ และสรางกลมุ พนกั งานทีท่ ําการควบคุม แบบฝก หดั รอบการนบั บริษัท คาซิ จํากัด ไดทําการวิเคราะหสินคาคงคลังและคํานวณวาในสินคาคงคลัง 5,000 รายการ มีรายการที่ อยูในระดับ A =1,100 หนวย และ รายการที่อยูในระดับ B = 1,650 หนวย และท่ีเหลือเปนระดับC รายการที่ อยูในระดับ A จะนับเปนรอบ เดือนละครั้ง ระดับ B นับทุกๆ สามเดือน และ C นับสองครั้งตอป จากตาราง จงหาคา ดังตอไปน้ี • # ของการนับสาํ หรับแตละประเภท • จาํ นวนการนบั ท้งั หมด • จาํ นวนการนบั ตอวนั ระดบั # ของรายการ ความถใ่ี นการนับ # ของการนับ A 1,100 12 B 1,650 4 C 2,250 2 จํานวนนบั ท้งั หมด จํานวนวันทํางานตอ ป จาํ นวนการนับตอวนั โครงการสนบั สนนุ โดยสํานักโลจสิ ติกส กรมอุตสาหกรรมพนื้ ฐานและการเหมอื งแร (กพร.) 153  

หลักสูตรการจดั การโลจสิ ตกิ สและซพั พลายเชนระดบั ปฏิบัติการ     Copyright © SCM EEI   โครงการสนับสนนุ โดยสํานักโลจิสติกส กรมอุตสาหกรรมพื้นฐานและการเหมืองแร (กพร.) 154

หลักสูตรการจัดการโลจสิ ติกสและซัพพลายเชนระดบั ปฏิบัตกิ าร    เทียบการตรวจนบั ตามรอบเวลาเชงิ กายภาพ กับ การตรวจนับตามรอบ Periodic Physical Inventory VS. Cycle Counting จากรปู เปน การเปรยี บเทียบความแตกตางระหวางการตรวจนับสินคาคงคลังตามรอบเวลาเชิงกายภาพ กับการตรวจนับตามรอบ โดยมีความแตกตางตามวัตถุประสงค การตรวจนับสินคาคงคลังตามรอบเวลาเปน การตรวจหาความผดิ พลาดในสนิ คาคงคลงั วตั ถุประสงคหลกั ในการนับสนิ คาคงคลังเพ่ือหามูลคาของสินคา คงคลังในงบการเงนิ ประจาํ ป จุดมุงหมายหลักของการนับตามรอบเวลาเสมือนการการประเมินหาเหตุผลของความผิดพลาดใน รายการบัญชีของสินคาคงคลัง และหาแนวทางท่ีจะปรับปรุงการควบคุมสินคาคงคลังและความถูกตองใน การบนั ทึกบญั ชีนอกจากวตั ถุประสงคท่ีแตกตา งกนั แลว ทั้ง 2 หลกั มคี วามแตกตา งอน่ื ๆ รวมถงึ รอบเวลาและ ความถี่ในการตรวจนับ บริษัทตองทําการปรับปรุงการบริหารสินคาคงคลังโดยการหาสาเหตุความ คลาดเคลอ่ื นในการนับทางกายภาพทีป่ ฏบิ ตั ิอยูใ นปจ จุบัน และพัฒนาปรบั ปรงุ อยา งตอ เนื่อง จากการเปรียบเทียบการตรวจนับตามรอบเวลาถูกลดความสําคัญลงไป กระบวนการดําเนินงานเปนบทบาท ท่ีสําคัญในการทํางาน การมีผูตรวจสอบตามรอบเวลาชวยใหบริษัทดําเนินกิจการตามความตองการและ สรางความม่ันใจใหกับผูถือหุนในกรณีที่สินคาคงคลังถูกบริหารจัดการอยางมีประสิทธิผล มูลคาของสินคา คงคลงั ในชวงปลายปท่ีปด บญั ชี จะไดรับการรบั รองวา เปนรายงานท่ถี ูกตองของการคืนทุนสนิ ทรพั ย โครงการสนบั สนนุ โดยสาํ นักโลจิสตกิ ส กรมอุตสาหกรรมพืน้ ฐานและการเหมืองแร (กพร.) 155  

หลักสูตรการจัดการโลจิสติกสและซพั พลายเชนระดบั ปฏิบัตกิ าร     Copyright © SCM EEI    Copyright © SCM EEI   โครงการสนับสนนุ โดยสาํ นักโลจิสตกิ ส กรมอตุ สาหกรรมพ้ืนฐานและการเหมืองแร (กพร.) 156  

  บรรณานกุ รม APICS. Principle of Inventory Management. Version 1.0. USA. APICS, 2011 ไชยยศ ไชยมน่ั คง, ดร.มยขุ พันธุ ไชยมน่ั คง. กลยทุ ธโลจสิ ตกิ สและซพั พลายเชน : เพอ่ื การแขงขันใน ตลาดโลก, พมิ พคร้งั ที่ 4. นนทบุร:ี วชิ น่ั พรเี พรส, 2554 มหาวทิ ยาลัยแมฟาหลวง. การจัดการอุตสาหกรรม. [ออนไลน], http://e-learning.mfu.ac.th Logistics & Supply Chain Management Knowledge Channel. Supply Chain and Logistics Knowledge Center. [ออนไลน] www.logisticafe.com แหลงรวมสาระความรแู ละขา วสารดา นโลจสิ ติกสและซพั พลายเชน. Logistics Corner. [ออนไลน] http://logisticscorner.com/ การจัดการสินคาคงคลัง. [ออนไลน] , http://www.bestwitted.com สุพมิ ณสิ า เดชกาญจนศิลป, การจดั การสนิ คา คงคลงั อยา งมีประสิทธภิ าพ, [ออนไลน] http://www.logisticsclinic.com