BIOWASTE book ΜΕ LOGO_τελικο (1)

ΒΙΟΑΠΟΒΛΗΤΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟ (Π.3.1.2) Επιμέλεια Έκδοσης: ΜΕΣΟΓΕΙΑΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ – Μ.Ε.Κ. ΚΔΒΜ2 Α.Ε Φορέας Ανάθεσης : Δήμος Θερμαϊκού ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ 14ο χλμ. Ε.Ο. Θεσσαλονίκης – Ν. Μηχανιώνας, Θέρμη, 57001 Phone: 2310.383435-36| Fax: 2310.489016| Web: http://www.mesogeiako.gr/ Θεσσαλονίκη, 2021

ΠΕΡΙΕΧOΜΕΝΑ ΑΚΡΩΝΥΜΙΑ-ΟΡΟΛΟΓΙΑ ........................................................................................ 4 ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΠΙΝΑΚΩΝ .........................................................................................6 ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΣΧΗΜΑΤΩΝ ......................................................................................7 ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΕΙΚΟΝΩΝ .........................................................................................8 ΠΡΟΛΟΓΟΣ ................................................................................................................... 9 ΕΝΟΤΗΤΑ 1. ΓΝΩΡΙΖΟΝΤΑΣ ΤΑ ΒΙΟΑΠΟΒΛΗΤΑ ............................................................. 10 1.1 Εισαγωγή στα απόβλητα: Ορισμοί και μεγέθη ................................................... 10 1.2 Αστικά Στερεά Απόβλητα (ΑΣΑ) ...................................................................... 14 1.3 Βιοαπόβλητα ή Βιολογικά απόβλητα (ΒΑ) ......................................................... 16 Ανακεφαλαίωση Ενότητας 1 ................................................................................ 24 Βιβλιογραφία .................................................................................................... 25 ΕΝΟΤΗΤΑ 2. ΘΕΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ................................................................................. 27 2.1 Η σημασία του θεσμικού πλαισίου ................................................................... 27 2.2 Ευρωπαϊκές Στρατηγικές και Οδηγίες............................................................... 28 2.3 Εθνικό θεσμικό πλαίσιο ................................................................................. 39 Ανακεφαλαίωση Ενότητας 2 ................................................................................ 52 Βιβλιογραφία .................................................................................................... 53 ΕΝΟΤΗΤΑ 3. ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΒΙΟΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ................................................................... 54 3.1 Η έννοια της διαχείρισης ............................................................................... 54 3.2 Πρόληψη .................................................................................................... 59 3.3 Διαλογή στην πηγή....................................................................................... 62 ΒΙΟΑΠΟΒΛΗΤΑ | Page 2 Co-funded by the European Union and National Funds of Greece and Republic of North Macedonia, via the Interreg IPA CBC Programme “Greece – Republic of North Macedonia 2014 – 2020

3.4 Συστήματα συλλογής και συμμετοχή των πολιτών ............................................. 65 Ανακεφαλαίωση Ενότητας 3 ................................................................................ 71 Βιβλιογραφία .................................................................................................... 72 ΕΝΟΤΗΤΑ 4. ΜΕΘΟΔΟΙ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑΣ ΒΙΟΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ............................................... 73 4.1 Αρχές και συστήματα επεξεργασίας ................................................................. 73 4.2 Βιολογική επεξεργασία .................................................................................. 74 4.3 Θερμική επεξεργασία .................................................................................... 89 4.4 Υγειονομική ταφή......................................................................................... 95 Ανακεφαλαίωση Ενότητας 4 .............................................................................. 101 Βιβλιογραφία .................................................................................................. 102 Συγγραφική ομάδα: Πανά Ε. και Β. Τακαβάκογλου. 2021. Βιοαπόβλητα-Εκπαιδευτικό Εγχειρίδιο. Π.3.1.2 της Πράξης BIOREAL/Interreg IPA CBC Greece-Republic of North Macedonia 2014-2020. Δήμος Θερμαϊκού-Μεσογειακό Εκπαιδευτικό Κέντρο (Μ.Ε.Κ. ΚΔΒΜ2 Α.Ε). Θέρμη Θεσσαλονίκης. ΒΙΟΑΠΟΒΛΗΤΑ | Page 3 Co-funded by the European Union and National Funds of Greece and Republic of North Macedonia, via the Interreg IPA CBC Programme “Greece – Republic of North Macedonia 2014 – 2020

ΑΚΡΩΝΥΜΙΑ-ΟΡΟΛΟΓΙΑ ΑΕΠΟ Απόφαση Έγκρισης Περιβαλλοντικών Όρων ΑΣΑ Αστικά Στερεά Απόβλητα ΒΑ Βιοαπόβλητα ή Βιολογικά Απόβλητα ΒΑΑ Βιοαποδομήσιμα Απόβλητα ΔσΠ Διαλογή στη πηγή ΕΕ Ευρωπαϊκή Ένωση ΕΚΑ Ευρωπαϊκός Κατάλογος Αποβλήτων ΕΠΠΔΑ Εθνικό Πρόγραμμα Πρόληψης Δημιουργίας Αποβλήτων ΕΣΔΑ Εθνικό Σχέδιο Διαχείρισης Αποβλήτων ΕΣΕΚ Εθνικό Σχέδιο για την Ενέργεια και το Κλίμα ΗΜΑ Ηλεκτρονικό Μητρώο Αποβλήτων ΚΔΑΥ Κέντρα Διαλογής Ανακυκλώσιμων Υλικών ΜΕΑ Μονάδες Επεξεργασίας Αποβλήτων ΜΕΒΑ Μονάδες Επεξεργασίας Βιοαποβλήτων ΟΤΑ Οργανισμός Τοπικής Αυτοδιοίκησης ΠΕΣΔΑ Περιφερειακά Σχέδια Διαχείρισης Αποβλήτων ΣΑ Στερεά Απόβλητα ΦοΔΣΑ Φορέας Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων ΧΑΔΑ Χώρος Ανεξέλεγκτης Διάθεσης Αποβλήτων ΧΥΤΑ Χώρος Υγειονομικής Ταφής Αποβλήτων ΧΥΤΕΑ Χώρος Υγειονομικής Ταφής Επικίνδυνων Αποβλήτων ΧΥΤΥ Χώρος Υγειονομικής Ταφής Υπολειμμάτων ΒΙΟΑΠΟΒΛΗΤΑ | Page 4 Co-funded by the European Union and National Funds of Greece and Republic of North Macedonia, via the Interreg IPA CBC Programme “Greece – Republic of North Macedonia 2014 – 2020

ΒΙΟΑΠΟΒΛΗΤΑ | Page 5 Co-funded by the European Union and National Funds of Greece and Republic of North Macedonia, via the Interreg IPA CBC Programme “Greece – Republic of North Macedonia 2014 – 2020

ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΠΙΝΑΚΩN Σελίδα Τίτλος Πίνακας 1.1 Κατηγορίες πηγές και είδη Αστικών Στερεών Αποβλήτων 12 15 Πίνακας 1.2 Είδος και προέλευση υλικών που υπόκεινται στην κατηγορία των βιοαποβλήτων. 18 Πίνακας 1.3 Εκτίμηση της παραγωγής, σύστασης & εξέλιξης των 19 βιοαποβλήτων, ανά τομέα παραγωγής τους, σε επίπεδο χώρας (τον./έτος) με 20 βάση στοιχεία του 2011 43 53 Πίνακας 1.4 Η αναλογία βιαποβλήτων (%) στα ΑΣΑ των Ελληνικών 62 Περιφερειών για το 2011 Πίνακας 1.5 Εκτίμηση ποσότητας βιοαποβλήτων ανά Περιφέρεια (τον./έτος) και η αναμενόμενη εξέλιξη της έως το 2030 Πίνακας 2.1 Συγκριτική αξιολόγηση Ευρωπαϊκού και εθνικού θεσμικού πλαισίου σε σχέση με τα βιολογικά απόβλητα. Πίνακας 3.1 Προτεινόμενες στοχευμένες δράσεις ΟΤΑ ανά κατηγορία βιοαποβλήτων Πίνακας 3.2. Υλικά που απορρίπτονται και δεν απορρίπτονται στους καφέ κάδους Πίνακας 4.1 Ιδανικές συνθήκες για τη διεργασία της κομποστοποίηση 70 ΒΙΟΑΠΟΒΛΗΤΑ | Page 6 Co-funded by the European Union and National Funds of Greece and Republic of North Macedonia, via the Interreg IPA CBC Programme “Greece – Republic of North Macedonia 2014 – 2020

ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΣΧΗΜΑΤΩN Σελίδα 11 Τίτλος Σχήμα 1.1 Οι παραγόμενες ποσότητες αποβλήτων κατά το έτος 2018, καθώς και στα χρονικά ορόσημα του ορίζοντα εφαρμογής του ΕΣΔΑ 2020- 2030, για κάθε μία από τις κατηγορίες αποβλήτων Σχήμα 1.2 Σχηματική απεικόνιση των βιοαποβλήτων σε σχέση με το 14 βιοαποικοδομήσιμα απόβλητα και τα αστικά στερεά απόβλητα Σχήμα 1.3 Κατηγορίες προέλευσης & διακριτά ρεύματα παραγωγής των 16 βιοαποβλήτων με βάση στοιχεία του 2011 67 68 Σχήμα 4.1 Οι βιολογικές μέθοδοι επεξεργασίας βιοαποβλήτων και τα τελικά 77 τους προϊόντα. 78 84 Σχήμα 4.2 Απεικόνιση της διεργασίας της αερόβιας επεξεργασίας ή κομποστοποίησης Σχήμα 4.3 Σχηματική αναπαράσταση κλασικού συστήματος αναερόβιας χώνευσης ενός αντιδραστήρα Σχήμα 4.4 Σχηματική αναπαράσταση συστήματος αναερόβιας χώνευσης υψηλού ρυθμού. Σχήμα 4.5 Σχηματική απεικόνιση λειτουργίας μονάδας επεξεργασίας ΑΣΑ με αεριοποίηση για παραγωγή ενέργειας ΒΙΟΑΠΟΒΛΗΤΑ | Page 7 Co-funded by the European Union and National Funds of Greece and Republic of North Macedonia, via the Interreg IPA CBC Programme “Greece – Republic of North Macedonia 2014 – 2020

ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΕΙΚΟΝΩΝ Τίτλος Σελίδα Εικόνα 3.1 Σύστημα διαλογής Πόρτα-Πόρτα 59 Εικόνα 3.2 Σύστημα διαλογής κεντρικών κάδων 60 Εικόνα 3.3 Καφέ κάδοι συλλογής βιοαποβλήτων 61 Εικόνα 3.4 Σχηματική απεικόνιση της χρήσης των καφέ κάδων. 63 Εικόνα 4.1 Κύριες κατηγορίες μονάδων επεξεργασίας βιοαποβλήτων 66 Εικόνα 4.2. Κομποστοποίηση σε σειράδια 71 Εικόνα 4.3 Κομποστοποιητές μπαλκονιού 73 Εικόνα 4.4 Κομποστοποιητές κουζίνας 74 Εικόνα 4.5 Κομποστοποιητές κήπου 74 Εικόνα 4.6 Κομποστοποιητές μικτής χρήσης 75 Εικόνα 4.7 Μονάδα αναερόβιας χώνευσης και παραγωγής βιοαερίου στην 79 αγροτική περιοχή Λαγκαδά. 82 Εικόνα 4.8 Διάγραμμα ροής της διεργασίας της πυρόλυσης 85 Εικόνα 4.9 Μονάδα αερίοποίησης αποβλήτων δυναμικότητας 140 MW στη Φιλανδία ΒΙΟΑΠΟΒΛΗΤΑ | Page 8 Co-funded by the European Union and National Funds of Greece and Republic of North Macedonia, via the Interreg IPA CBC Programme “Greece – Republic of North Macedonia 2014 – 2020

ΠΡΟΛΟΓΟΣ Το παρόν Εκπαιδευτικό Εγχειρίδιο εκπονήθηκε στο πλαίσιο της από 6041/ 14-04-2021 Σύμβασης μεταξύ Δήμου Θερμαϊκού και Μεσογειακού Εκπαιδευτικού Κέντρου για την παροχή υπηρεσιών υλοποίησης του Πακέτου Εργασίας 3 (ΠΕ3/WP3) «ΠΡΟΠΑΡΑΣΚΕΥΑΣΤΙΚΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ ΓΙΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ (PREPERATION ACTIONS FOR EFFECTIVE WASTE MANAGEMENT)» του συγχρηματοδοτούμενου έργου “NEW ENVIRONMENTAL BIO-REALITY με ΑΚΡΩΝΥΜΙΟ BIOREAL”. Ειδικότερα το Εκπαιδευτικό Εγχειρίδιο αφορά το Παραδοτέο 3.1.2 του εν λόγω έργου. Η παρούσα σύμβαση χρηματοδοτείται από πιστώσεις από την Ευρωπαϊκή Ένωση [Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ)] και από εθνικούς πόρους μέσω του ΠΔΕ με κωδικό πράξης ΣΑ (ενάριθμο) 2017ΕΠ20860027], σύμφωνα με την από 02/04/2018 Σύμβαση Χρηματοδότησης SC014. Η σύμβαση περιλαμβάνεται στο έργο ‘NEW ENVIRONMENTAL BIO- REALITY’, με ακρωνύμιο ‘BIOREAL’, που έχει ενταχθεί στο Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Interreg IPA CBC Programme “Greece – Republic of North Macedonia 2014-2020”. Το εγχειρίδιο έχει δομηθεί με βάση τις πλέον σύγχρονες διδακτικές προσεγγίσεις προκειμένου να εισάγει σταδιακά τον εκπαιδευόμενο στο θεματικό αντικείμενο και να κεντρίζει το ενδιαφέρον του τόσο με την παρεχόμενη πληροφορία όσο και με τον εικαστικό του σχεδιασμό. Περιλαμβάνει αρχικά εύχρηστους καταλόγους ορολογίας - ακρωνυμίων, πινάκων, σχημάτων, και εικόνων προς διευκόλυνση γρήγορης αναζήτησης της ζητούμενης πληροφορίας από τον αναγνώστη. Απαρτίζεται από διακριτές ενότητες σε σχέση με την επιστημονική ορολογία και τους ορισμούς, την αναλυτική περιγραφή της σημασίας και της κατηγοριοποίησης των στερεών αποβλήτων, της έννοιας και σημασίας των βιοαποβλήτων, το θεσμικό πλαίσιο σε Ευρωπαϊκό και εθνικό επίπεδο, τη σημασία της διαχείρισης, τις έννοιες της μείωσης, της κυκλικής οικονομίας επαναχρησιμοποίησης – ανακύκλωσης, της διαλογής στην πηγή και του ρόλου των πολιτών καθώς και τις μεθόδους επεξεργασίας και τελικής διάθεσης βιοαποβλήτων. Στο τέλος κάθε ενότητας πραγματοποιείται συνοπτική ανασκόπηση των κυριότερων σημείων και παρατίθενται οι σχετικές βιβλιογραφικές πηγές προς αναζήτηση περισσότερων στοιχείων από τους εκπαιδευόμενους που το επιθυμούν. ΒΙΟΑΠΟΒΛΗΤΑ | Page 9 Co-funded by the European Union and National Funds of Greece and Republic of North Macedonia, via the Interreg IPA CBC Programme “Greece – Republic of North Macedonia 2014 – 2020

ΕΝΟΤΗΤΑ 1. ΓΝΩΡΙΖΟΝΤΑΣ ΤΑ ΒΙΟΑΠΟΒΛΗΤΑ 1.1 Εισαγωγή στα απόβλητα: Ορισμοί και μεγέθη Απόβλητο είναι κάθε ουσία ή αντικείμενο το οποίο ο κάτοχός του απορρίπτει ή προτίθεται ή υποχρεούται να απορρίψει. Υπάρχουν τρεις κατηγορίες αποβλήτων, τα οποία ανάλογα με τη φυσική τους κατάσταση διακρίνονται σε στερεά, υγρά και αέρια. Η παραγωγή αποβλήτων είναι στοιχείο της καθημερινής ζωής όλων των πολιτών. Από το σύνολο των ανθρώπινων δραστηριοτήτων προκύπτουν απόβλητα, δηλαδή συμπυκνωμένη εργασία, ενέργεια και φυσικοί πόροι, υπό την μορφή προϊόντων που εξάντλησαν τον κύκλο ζωής τους. Με τον όρο «στερεά απόβλητα ή απορρίμματα» περιγράφονται, τα ανθρωπογενούς κυρίως προέλευσης, στερεά η ημιστερεά υλικά, τα οποία στερούνται άμεσης αξίας και είναι ανεπιθύμητα για τον κάτοχό τους, ο οποίος και επιθυμεί να τα απορρίψει. Με την ευρύτερη έννοια τα στερεά απόβλητα περιλαμβάνουν υλικά που παράγονται όχι μόνο σε αστικές περιοχές αλλά και λόγω αγροτικών, βιομηχανικών και εξορυκτικών δραστηριοτήτων (Ανδρεαδάκης κ.α. 2001). Η ταξινόμησή τους μπορεί να γίνει είτε με βάση τα υλικά που περιέχουν είτε με βάση την πηγή προέλευσής τους. Με βάση τα υλικά που περιέχουν ,τα στερεά απόβλητα μπορούν να χωριστούν σε ραδιενεργά, χημικά (τοξικά, ευκόλως αντιδρώντα, διαβρωτικά), βιολογικά, εύφλεκτα, εκρηκτικά. Με βάση την πηγή προέλευσης τα στερεά απόβλητα διακρίνονται σε οικιακά (απορρίμματα, σκουπίδια) και βιομηχανικά. Στα συμβατικά στερεά απόβλητα αναλόγως της σύστασής τους διακρίνονται σε (Surindra and Pavitra, 2015, Μουσιόπουλος και Καραγιαννίδης 2002, Ζαχαρίου κ.α., 2017):  Υπόλοιπα τροφίμων (garbage): προέρχονται από όλα τα στάδια προετοιμασίας τροφής. Είναι ζωικά και φυτικά υπόλοιπα.  Στερεά υπόλοιπα (rubbish) εκτός τροφίμων ή άλλων υλικών που μπορούν να υποστούν σήψη: είναι χαρτιά, πλαστικά, υφάσµατα, ελαστικά, ξύλα, δέρµατα, γυαλί, κεραμικά, μεταλλικά κουτιά, μέταλλα κλπ. ΒΙΟΑΠΟΒΛΗΤΑ | Page 10 Co-funded by the European Union and National Funds of Greece and Republic of North Macedonia, via the Interreg IPA CBC Programme “Greece – Republic of North Macedonia 2014 – 2020

 Στάχτες και κατάλοιπα καύσης (ashes and residues): αποτελούνται από σκόνες, στάχτες, κάρβουνα και μικρά κοµµάτια μερικώς καμένων υλικών. Τα κατάλοιπα των μονάδων παραγωγής ενέργειας δεν ταξινομούνται εδώ.  Υλικά οικοδομών (demolition and construction wastes): περιλαμβάνουν σκόνη, πέτρες, τούβλα, τσιμέντο, γύψο, ξυλεία, στέγες, υδραυλικό και ηλεκτρολογικό εξοπλισμό.  Διάφορα απόβλητα: εγκαταλειμμένα αυτοκίνητα, σκουπίδια από δρόμους, από χαντάκια κλπ.  Στερεά απόβλητα από εγκαταστάσεις επεξεργασίας αποβλήτων (treatment plant wastes): εδώ ταξινομούνται όλα τα στερεά και ηµιστερεά (λάσπες) από τις εγκαταστάσεις επεξεργασίας νερού, αστικών και βιομηχανικών αποβλήτων.  Αγροτικά απόβλητα (agricultural wastes): εδώ ταξινομούνται τα απόβλητα διαφόρων δραστηριοτήτων όπως καλλιέργειες πάσης φύσεως, παραγωγή γάλακτος, κτηνοτροφία, κτηνοτροφές. Επικίνδυνα στερεά απόβλητα θεωρούνται όσα προκαλούν, άμεσα ή µετά από χρονικό διάστημα, κίνδυνο στον άνθρωπο, τα ζώα ή τα φυτά. Ένα απόβλητο χαρακτηρίζεται ως επικίνδυνο όταν είναι:  Εύφλεκτο (χρώματα, διαλύτες, βενζίνη)  Διαβρωτικό (καθαριστικά βιομηχανικής ή οικιακής χρήσης)  Αντιδρά εύκολα (οξέα, βάσεις, αµµωνία, υπόλοιπα χλωρίωσης)  Τοξικό (περιέχει µια ή περισσότερες από τις ουσίες που χαρακτηρίζονται τοξικές, καρκινογόνες, µεταλλαξιογόνες ή τερατογόνες, σε όρια που υπερβαίνουν τα θεσμοθετημένα). Σημειώνεται ότι ο Ευρωπαϊκός Κατάλογος Αποβλήτων (ΕΚΑ), ταξινομεί τα στερεά απόβλητα ανάλογα με την πηγή προέλευσης ή το είδος του υλικού σε δυο κατηγορίες τα επικίνδυνα απόβλητα, τα οποία σημειώνονται με αστερίσκο και τα μη επικίνδυνα . Σύμφωνα με το Εθνικό Σχέδιο Διαχείρισης Αποβλήτων τα απόβλητα ταξινομούνται στις ακόλουθες κατηγορίες (ΥΠΕΝ 2020): 1. ΑΠΟΒΛΗΤΑ ΑΣΤΙΚΟΥ ΤΥΠΟΥ | Page 11 ΒΙΟΑΠΟΒΛΗΤΑ Co-funded by the European Union and National Funds of Greece and Republic of North Macedonia, via the Interreg IPA CBC Programme “Greece – Republic of North Macedonia 2014 – 2020

▪ Αστικά Στερεά Απόβλητα (ΑΣΑ) ▪ Ιλύες Αστικού Τύπου 2. ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΑ ΑΠΟΒΛΗΤΑ (μη συμπεριλαμβανομένων όσων εντάσσονται στην εναλλακτική διαχείριση ή σε άλλες κατηγορίες): ▪ Βιομηχανικά μη επικίνδυνα απόβλητα (ΒΜΕΑ) ▪ Βιομηχανικά επικίνδυνα απόβλητα (ΒΕΑ) 3. ΓΕΩΡΓΟΚΤΗΝΟΤΡΟΦΙΚΑ ΑΠΟΒΛΗΤΑ 4. ΛΟΙΠΑ ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΑ ΑΠΟΒΛΗΤΑ ▪ Απόβλητα που περιέχουν αμίαντο ▪ Απόβλητα συσκευασιών επικίνδυνων ουσιών ▪ Απόβλητα που περιέχουν πολυχλωριωμέναδιφαινύλια/τριφαινύλια (PCB/PCT) 5. ΑΠΟΒΛΗΤΑ ΕΚΣΚΑΦΩΝ, ΚΑΤΑΣΚΕΥΩΝ ΚΑΙ ΚΑΤΕΔΑΦΙΣΕΩΝ (ΑΕΚΚ) 6. ΛΟΙΠΑ ΡΕΥΜΑΤΑ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΠΟΥ ΕΜΠΙΠΤΟΥΝ ΣΤΗΝ ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ▪ Απόβλητα (Λιπαντικών) Ελαίων (ΑΕ) ▪ Οχήματα Τέλους Κύκλου Ζωής (ΟΤΚΖ) ▪ Απόβλητα Συσσωρευτών Οχημάτων και Βιομηχανίας (ΑΣΟΒ) ▪ Απόβλητα Ηλεκτρικού Ηλεκτρονικού Εξοπλισμού (ΑΗΗΕ) ▪ Μεταχειρισμένα Ελαστικά Οχημάτων (ΜΕΟ) 7. ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΑ ΑΠΟΒΛΗΤΑ ΥΓΕΙΟΝΟΜΙΚΩΝ ΜΟΝΑΔΩΝ (ΕΑΥΜ) ▪ Επικίνδυνα Απόβλητα Αμιγώς Μολυσματικά (ΕΑΑΜ) ▪ Μικτά Επικίνδυνα Απόβλητα(ΜΕΑ) ▪ Άλλα Επικίνδυνα Απόβλητα (ΑΕΑ) Οι παραγόμενες ποσότητες αποβλήτων κατά το έτος 2018, καθώς και στα χρονικά ορόσημα του ορίζοντα εφαρμογής του ΕΣΔΑ 2020-2030, για κάθε μία από τις κατηγορίες αποβλήτων παρουσιάζονται στο Σχήμα 1.1. ΒΙΟΑΠΟΒΛΗΤΑ | Page 12 Co-funded by the European Union and National Funds of Greece and Republic of North Macedonia, via the Interreg IPA CBC Programme “Greece – Republic of North Macedonia 2014 – 2020

Σχήμα 1.1 Οι παραγόμενες ποσότητες αποβλήτων κατά το έτος 2018, καθώς και στα χρονικά ορόσημα του ορίζοντα εφαρμογής του ΕΣΔΑ 2020-2030, για κάθε μία από τις κατηγορίες αποβλήτων (Πηγή: ΥΠΕΝ 2020). ΒΙΟΑΠΟΒΛΗΤΑ | Page 13 Co-funded by the European Union and National Funds of Greece and Republic of North Macedonia, via the Interreg IPA CBC Programme “Greece – Republic of North Macedonia 2014 – 2020

1.2 Αστικά Στερεά Απόβλητα (ΑΣΑ) Σημαντικό μέρος των στερεών αποβλήτων αποτελούν τα αστικά στερεά απόβλητα (ΑΣΑ), τα όποια, σύμφωνα με τον ορισμό της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Οδηγία 6919/98) νοούνται τα οικιακά απόβλητα καθώς και άλλα απόβλητα τα οποία λόγω της φύσης τους ή της σύνθεσής τους εξομοιώνονται με τα οικιακά, τα οποία σύμφωνα με τον Ευρωπαϊκό Κατάλογο Αποβλήτων (ΕΚΑ) αναφέρονται ως δημοτικά απόβλητα και εντάσσονται στον κωδικό 20. Στην κατηγορία των αστικών αποβλήτων ανήκουν τα οικιακά απόβλητα καθώς και τα απόβλητα που προσομοιάζουν με αυτά και παράγονται από τις εμπορικές δραστηριότητες, και τα ιδρύματα (Πίνακας 1.1). Με εξαίρεση τα απόβλητα εκσκαφών και οικοδομικών κατεδαφίσεων, τα πολύ ογκώδη αντικείμενα καθώς και τα απόβλητα που εμπίπτουν στις κατηγορίες των επικίνδυνων κατά τον ΕΚΑ (Μουσιόπουλος και Καραγιαννίδης, 2002). Πίνακας 1.1 Κατηγορίες πηγές και είδη Αστικών Στερεών Αποβλήτων Κατηγορία Πηγές Είδη Οικιακά Απόβλητα Κατοικίες, πολυκατοικίες Υπολείμματα τροφών, ζυμώσιμα, Εμπορικά Καταστήματα, χαρτόνια, πλαστικά, υφάσματα, Απόβλητα εστιατόρια, γραφεία, δέρματα, ξύλα, απόβλητα κήπων, ξενοδοχεία, γυαλιά, μέταλλα, ογκώδη αντικείμενα, Απόβλητα μικρές βιοτεχνίες, επικίνδυνα οικιακά, ηλεκτρικές και ιδρυμάτων τυπογραφεία, συνεργεία ηλεκτρονικές συσκευές Σχολεία, νοσοκομεία Χαρτιά, χαρτόνια, πλαστικά, ξύλα, υπολείμματα τροφών, γυαλιά, μέταλλα, ειδικά απόβλητα (π.χ. επικίνδυνα, ηλεκτρικές/ ηλεκτρονικές συσκευές) Χαρτιά, χαρτόνια, πλαστικά, ξύλα, υπολείμματα τροφών, γυαλιά, μέταλλα, ΒΙΟΑΠΟΒΛΗΤΑ | Page 14 Co-funded by the European Union and National Funds of Greece and Republic of North Macedonia, via the Interreg IPA CBC Programme “Greece – Republic of North Macedonia 2014 – 2020

Απόβλητα Νέες κατασκευές ειδικά απόβλητα (π.χ. επικίνδυνα, κατασκευών και κτηρίων, δρόμων ηλεκτρικές/ ηλεκτρονικές συσκευές) κατεδαφίσεων Ξύλα, σκυρόδεμα, τούβλα, καλώδια, Καθαρισμός οδών, μέταλλα, χώμα, πέτρες Απόβλητα πάρκων, παραλίων, καθαρισμού χώρων αναψυχής Σκουπίδια, ξύλα, κλαδιά κοινόχρηστων χώρων Αξιοσημείωτο, αποτελεί το γεγονός ότι ο όρος «αστικά στερεά απόβλητα» σε πολλές περιπτώσεις λαμβάνεται με την ευρεία έννοια, με αποτέλεσμα να καλύπτεται το μεγαλύτερο μέρος των παραγόμενων απορριμμάτων ενώ αντίθετα σε άλλες διευκρινίζεται ως τα οικιακά και εμπορικά στερεά απόβλητα καθώς και τα απόβλητα ορισμένων αστικών δραστηριοτήτων, με συνέπεια να παρατηρούνται δυσκολίες επακριβούς ορισμού και σημαντικές αποκλίσεις στις βιβλιογραφικές αναφορές στα ποιοτικά και ποσοτικά χαρακτηριστικά των ΑΣΑ (Τέγου 2017). Τα ΑΣΑ αποτελούν μια πιο περίπλοκη ροή στερεών αποβλήτων σε σχέση με τις πιο ομογενοποιημένες ροές αποβλήτων ενώ παγκοσμίως η ποσότητά τους αυξάνει καθώς ο πληθυσμός και το επίπεδο κατανάλωσης των πόρων αυξάνουν με την πάροδο του χρόνου (Wang and Nie 2001, Zaman et al. 2016). Το 2012 η παγκόσμια παραγωγή αποβλήτων εκτιμήθηκε σε 1,3 δισεκατομμύρια τόνους ενώ σύμφωνα με τα τελευταία διαθέσιμα δεδομένα η παγκόσμια παραγωγή αποβλήτων το 2016 εκτιμήθηκε στους 2.01 δισεκατομμύρια τόνους. Μέχρι το 2030 αναμένεται να παραχθούν 2.59 δισεκατομμύρια τόνοι αποβλήτων παγκοσμίως ενώ μέχρι το 2050 η παγκόσμια παραγωγή αποβλήτων εκτιμάται ότι θα φτάσει τους 3.4 δισεκατομμύρια τόνους (Silpa et al. 2018). ΒΙΟΑΠΟΒΛΗΤΑ | Page 15 Co-funded by the European Union and National Funds of Greece and Republic of North Macedonia, via the Interreg IPA CBC Programme “Greece – Republic of North Macedonia 2014 – 2020

1.3 Βιοαπόβλητα ή Βιολογικά απόβλητα (ΒΑ) Τα «βιοαποδομήσιμα απόβλητα» (ΒΑΑ) αποτελούν το μεγαλύτερο μέρος σε ποσοστό σύστασης ΑΣΑ. Σύμφωνα με την οδηγία περί υγειονομικής ταφής {Landfill Directive (1999/31/ΕΕ)} ορίζονται ως κάθε απόβλητο που είναι σε θέση να υποστεί αναερόβια ή αερόβια αποσύνθεση, όπως είναι τα απόβλητα τροφών και κηπουρικής, το χαρτί και το χαρτόνι. Η παραπάνω οδηγία, επιβάλει τη σταδιακή εκτροπή του βιοαποδομήσιμου κλάσματος των αστικών αποβλήτων από τη διάθεση σε ΧΥΤΑ, από το 2010 έως το 2020 για την Ελλάδα. Σύμφωνα με τη νέα οδηγία-πλαίσιο 2008/98/ΕΕ για τα απόβλητα και την Πράσινη Βίβλο (Ευρωπαϊκή Επιτροπή 2008: COM 2008/811) για τη διαχείριση των βιολογικών αποβλήτων στην Ευρωπαϊκή Ένωση, τα «βιοαπόβλητα ή βιολογικά απόβλητα» (ΒΑ) αποτελούν υποσύνολο των ΒΑΑ (Σχήμα 1.2) και ορίζονται ως τα βιοαποικοδομήσιμα απόβλητα κήπων και πάρκων, τα απόβλητα τροφών μαγειρείων και νοικοκυριών, εστιατορίων, μονάδων εστίασης και καταστημάτων λιανικής πώλησης και παρεμφερή απόβλητα εγκαταστάσεων επεξεργασίας τροφίμων. Σχήμα 1.2 Σχηματική απεικόνιση των βιοαποβλήτων σε σχέση με το βιοαποικοδομήσιμα απόβλητα και τα αστικά στερεά απόβλητα ΒΙΟΑΠΟΒΛΗΤΑ | Page 16 Co-funded by the European Union and National Funds of Greece and Republic of North Macedonia, via the Interreg IPA CBC Programme “Greece – Republic of North Macedonia 2014 – 2020

Με τον όρο λοιπόν βιοαπόβλητα η βιολογικά απόβλητα (ΒΑ) εννοούνται όλα τα σχετικά υλικά που καθορίζονται στον κατάλογο αποβλήτων της Ε.Ε σχετικά με \"Δημοτικά απόβλητα\", όπως αναφέρεται στην απόφαση της Επιτροπής αριθ. 2000/532/ΕΚ και τροποποιήθηκε με τις αποφάσεις 2001/118/ΕΚ και 2001/119/ΕΚ και την απόφαση 2001/573/ΕΚ του Συμβουλίου. Τα υλικά αυτά περιγράφονται στον Πίνακα 1.2. Πίνακας 1.2 Είδος και προέλευση υλικών που υπόκεινται στην κατηγορία των βιοαποβλήτων. Κωδικός ΕΚΑ Περιγραφή Προέλευση 20 01 08 Απόβλητα κουζίνας & χώρων εστίασης (food Από οικίες, εστιατόρια, καντίνες, μπαρ, 20 03 02 waste) καφετέριες, νοσοκομεία & σχολικές καντίνες κλπ 20 02 01 Απόβλητα από δημόσιες 20 01 38 αγορές (Market waste) Μόνο τα βιοαποδομήσιμα υλικά που Απόβλητα κήπων & αντιστοιχούν στους κωδικούς 200108 & πάρκων (Garden waste) 200201 Απόβλητα ξύλου Από ιδιωτικούς κήπους & δημόσια πάρκα ή εκτάσεις πρασίνου Που δεν εμπεριέχουν επικίνδυνες ουσίες, όχι έπιπλα και ογκώδη οικιακά απόβλητα (bulky household- waste) Τι ονομάζουμε ΒΙΟΑΠΟΒΛΗΤΑ Τα βιοαποδομήσιμα απόβλητα κήπων και πάρκων, τα απορρίμματα τροφών και μαγειρείων και σπίτια, εστιατόρια, εγκαταστάσεις ομαδικής εστίασης και χώρους πωλήσεων λιανικής και τα συναφή απόβλητα από εγκαταστάσεις μεταποίησης τροφίμων (παρ. 4, άρθρο 11, Ν.4042/2012) ΒΙΟΑΠΟΒΛΗΤΑ | Page 17 Co-funded by the European Union and National Funds of Greece and Republic of North Macedonia, via the Interreg IPA CBC Programme “Greece – Republic of North Macedonia 2014 – 2020

Με βάση τον ορισμό, τα βιοαπόβλητα περιλαμβάνουν τα απόβλητα τροφών, τροφίμων, κήπων & παρεμφερή απόβλητα που προκύπτουν από τρείς κύριες πηγές:  Οικίες  Εμπορικές δραστηριότητες και υπηρεσίες  Εγκαταστάσεις παραγωγής και επεξεργασίας τροφίμων Αναλυτικά οι κατηγορίες προέλευσης και τα διακριτά ρεύματα παραγωγής των βιοαποβλήτων με βάση στοιχεία του 2011 παρουσιάζονται στο Σχήμα 1.3. ΒΙΟΑΠΟΒΛΗΤΑ | Page 18 Co-funded by the European Union and National Funds of Greece and Republic of North Macedonia, via the Interreg IPA CBC Programme “Greece – Republic of North Macedonia 2014 – 2020

Σχήμα 1.3 Κατηγορίες προέλευσης & διακριτά ρεύματα παραγωγής των βιοαποβλήτων με βάσηστοιχείατου2011(Πηγή:ΥΠΕΝ2020) ΒΙΟΑΠΟΒΛΗΤΑ | Page 19 Co-funded by the European Union and National Funds of Greece and Republic of North Macedonia, via the Interreg IPA CBC Programme “Greece – Republic of North Macedonia 2014 – 2020

Τα οικιακά βιοαπόβλητα αποτελούν το οργανικό κλάσμα των βιοαποδομήσιμων αποβλήτων τα οποία δημιουργούνται στις οικίες (ή και σε δημόσιους χώρους στην περίπτωση των αποβλήτων κήπων) και διακρίνονται σε:  Απόβλητα τροφών. Το ρεύμα αυτό περιλαμβάνει τρόφιμα που απορρίπτονται γιατί δεν χρησιμοποιήθηκαν καθόλου ή χρησιμοποιήθηκαν εν μέρει κατά την παρασκευή γευμάτων εντός των οικιών. Επίσης περιλαμβάνει τις ποσότητες φρέσκων φρούτων και λαχανικών που απορρίφθηκαν.  Απόβλητα κήπων – πρασίνου. Περιλαμβάνουν τα πράσινα απόβλητα από τους κήπους των οικιών και δημόσιων χώρων και εν γένει των υπολειμμάτων βλάστησης από τη συντήρηση χώρων πρασίνου του τοπίου. Περιλαμβάνουν μοσχεύματα δέντρων, κλαδιά, χόρτα, φύλλα, κλαδέματα, παλιά φυτά, λουλούδια κλπ Τα εμπορικά βιοαπόβλητα προέρχονται από επιχειρήσεις που χρησιμοποιούνται κυρίως για εμπορικούς ή επαγγελματικούς σκοπούς, δραστηριοποιούνται ως κέντρα διασκέδασης, αναψυχής και εστίασης. Η κατηγορία αυτή εμπεριέχει τα βιοαπόβλητα που προέρχονται από αθλητικές δραστηριότητες, υπηρεσίες αναψυχής, τις υπηρεσίες δημοσίου ή ιδιωτικού χαρακτήρα, οργανισμούς κοινής ωφέλειας και εκπαιδευτικά ιδρύματα. Τα βιομηχανικά βιοαπόβλητα περιλαμβάνουν τα βιοαπόβλητα που προέρχονται από τις βιομηχανίες τροφίμων και ποτών. Στον εν λόγω ορισμό δεν συμπεριλαμβάνονται τα δασικά ή γεωργικά κατάλοιπα, η κοπριά, η ιλύς επεξεργασίας αστικών λυμάτων καθώς και άλλα βιοαποδομήσιμα όπως οι φυσικές ίνες, το χαρτί ή το κατεργασμένο ξύλο. Επιπλέον και με βάση τον ορισμό για τα βιοαπόβλητα, εξαιρούνται τα παραπροϊόντα της παραγωγής τροφίμων που δεν μετατρέπονται ποτέ σε απόβλητα. Τα βιοαπόβλητα βιομηχανιών διακρίνονται στις εξής κατηγορίες: ΒΙΟΑΠΟΒΛΗΤΑ | Page 20 Co-funded by the European Union and National Funds of Greece and Republic of North Macedonia, via the Interreg IPA CBC Programme “Greece – Republic of North Macedonia 2014 – 2020

i. Εγκαταστάσεις επεξεργασίας Φρούτων & Λαχανικών ii. Εγκαταστάσεις επεξεργασίας Κρέατος & Αλιευμάτων iii. Λοιπές εγκαταστάσεις επεξεργασίας Τροφίμων Τα βιομηχανικά βιοαπόβλητα αυτά χωρίζονται σε αυτά που προέρχονται από την παραγωγική διαδικασία και διατίθενται προς ταφή χωρίς επεξεργασία και σε αυτά που είναι αστικού τύπου. Στον Πίνακα 1.3 παρουσιάζονται εκτιμήσεις του ΥΠΕΝ σχετικά με τη σύσταση και την εξέλιξη της ποσότητας των βιοαποβλήτων σε επίπεδο χώρας για τις τρεις παραπάνω βασικές κατηγορίες προέλευσης (Οικιών, Βιομηχανίας, Εμπορικών Δραστηριοτήτων & υπηρεσιών) καθώς και τις αντίστοιχες υποκατηγορίες τους. Πίνακας 1.3 Εκτίμηση της παραγωγής, σύστασης & εξέλιξης των βιοαποβλήτων, ανά τομέα παραγωγής τους, σε επίπεδο χώρας (τον./έτος) με βάση στοιχεία του 2011 (Πηγή: ΥΠΕΝ 2020) ΑΣΤΙΚΑ ΑΠΟΡΡΙΜΜΑΤΑ 2012 2015 2020 2025 2030 ΒΙΟΑΠΟΔΟΜΗΣΙΜΑ 5.831.855 6.086.485 6.542.883 7.037.736 7.563.297 3.923.126 4.093.349 4.397.807 4.725.343 5.071.028 ΒΙΟΑΠΟΒΛΗΤΑ 2.567.867 2.659.912 2.824.699 2.984.759 3.148.588 ΟΙΚΙΩΝ 2196682 2272776 2408822 2537969 2669125 1736485 1839271 1936142 2034274 ΒΑ-ΤΡΟΦΩΝ & ΤΡΟΦΙΜΩΝ 1678991 601827 ΒΑ-ΚΗΠΩΝ & ΠΑΡΚΩΝ 517692 536290 569551 34626 634851 31038 32783 36572 ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑΣ* 30162 2754 2909 3072 3245 ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΕΣ ΦΡΟΥΤΩΝ 2676 ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΕΣ ΚΡΕΑΤΟΣ & ΙΧΘΥΩΝ 2600 2675 2826 2985 3152 ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΕΣ ΛΟΙΠΩΝ ΤΡΟΦΙΜΩΝ 11833 12176 12860 13584 14347 ΟΙΚΙΑΚΟΥ ΤΥΠΟΥ 13054 13433 14188 14985 15828 ΒΙΟΑΠΟΒΛΗΤΑ | Page 21 Co-funded by the European Union and National Funds of Greece and Republic of North Macedonia, via the Interreg IPA CBC Programme “Greece – Republic of North Macedonia 2014 – 2020

ΕΜΠΟΡΙΚΩΝ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΩΝ 341022 356098 383094 412164 442890 & ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ 83242 89553 96348 103531 ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΛΙΑΝΙΚΗΣ & 79718 ΧΟΝΔΡΙΚΗΣ ΔΙΑΦΟΡΕΣ ΕΜΠΟΡΙΚΕΣ 68962 72010 77470 83348 89562 ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΕΣΤΙΑΣΗΣ-ΔΙΑΣΚΕΔΑΣΗΣ 89212 93156 100218 107823 115861 ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ 26734 27916 30032 32311 34720 ΓΡΑΦΕΙΑ & ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ 25623 26756 28785 30969 33278 ΥΓΕΙΑ & ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΜΕΡΙΜΝΑ 50773 53018 57037 61365 65940 *Αφορά τις διαθέσιμες (και καταγεγραμμένες) ποσότητες των βιοαποβλήτων και όχι το σύνολο των παραγόμενων βιοαποβλήτων από τη βιομηχανία τροφίμων Σύμφωνα με τα υπάρχοντα στοιχεία από τους περιφερειακούς σχεδιασμούς όλων των περιφερειών της χώρας, στον Πίνακα 1.4 παρουσιάζεται η αναλογία βιαποβλήτων στα ΑΣΑ κάθε περιφέρειας για το 2011 ενώ στον Πίνακα 1.5 παρουσιάζεται η ποσότητα των βιοαποβλήτων ανά περιφέρεια το 2012 καθώς και η αναμενόμενη εξέλιξη της έως το 2030. Πίνακας 1.4 Η αναλογία βιαποβλήτων (%) στα ΑΣΑ των Ελληνικών Περιφερειών για το 2011 (Πηγή: ΥΠΕΝ 2020) Βιοαπόβλητα Χαρτί- Α/Α Περιφέρεια (Οργανικό χαρτόνι Μέταλλα Πλαστικά Γυαλί Λοιπά Κλάσμα) 1 ΑΝ. ΜΑΚ. ΘΡΑΚΗ 2 Κ. ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ 45,8 15,3 16,5 3,4 4,3 14,7 3 ΔΥΤ. ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ 4 ΗΠΕΙΡΟΣ 38,6 21,6 14,9 3,9 3,4 17,6 5 ΘΕΣΣΑΛΙΑ 6 ΙΟΝΙΩΝ ΝΗΣΩΝ 46,2 19,4 14,4 2,3 1,9 15,8 7 ΔΥΤΙΚΗ ΕΛΛΑΔΑ 8 ΣΤΕΡΕΑ ΕΛΛΑΔΑ 44,9 18,9 11,3 5,2 3,8 15,8 9 ΑΤΤΙΚΗ 10 ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΣ 53,9 17,1 16,3 3,8 6,7 2,2 47 20 8,5 4,5 4,5 15,5 47 20 8,5 4,5 4,5 15,5 47 20 8,5 4,5 4,5 15,5 43,6 28,1 13 3,3 3,4 8,6 41 29 14 3,5 3,5 9 ΒΙΟΑΠΟΒΛΗΤΑ | Page 22 Co-funded by the European Union and National Funds of Greece and Republic of North Macedonia, via the Interreg IPA CBC Programme “Greece – Republic of North Macedonia 2014 – 2020

11 Β. ΑΙΓΑΙΟ 48,3 21,6 9,4 3,2 5,8 11,7 12 Ν.ΑΙΓΑΙΟ 30 28 21 3 7 11 13 ΚΡΗΤΗ 39,2 20 16,9 5 5,3 13,7 Πίνακας 1.5 Εκτίμηση ποσότητας βιοαποβλήτων ανά Περιφέρεια (τον./έτος) και η αναμενόμενη εξέλιξη της έως το 2030 (Πηγή: ΥΠΕΝ 2020) ΒΙΟΑΠΟΒΛΗΤΑ | Page 23 Co-funded by the European Union and National Funds of Greece and Republic of North Macedonia, via the Interreg IPA CBC Programme “Greece – Republic of North Macedonia 2014 – 2020

Α/Α Περιφέρεια 2012 2015 2020 2025 2030 1 ΑΝ. ΜΑΚ. ΘΡΑΚΗ 150931 153745 157949 162772 168964 2 Κ. ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ 391194 409994 439320 467422 496262 3 ΔΥΤ. ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ 58930 59464 60804 62241 63917 4 ΗΠΕΙΡΟΣ 71764 73336 77381 81573 85995 5 ΘΕΣΣΑΛΙΑ 210890 215755 227885 239328 250441 6 ΙΟΝΙΩΝ ΝΗΣΩΝ 43778 45354 48420 51346 54145 7 ΔΥΤΙΚΗ ΕΛΛΑΔΑ 167038 171633 182676 193704 204744 8 ΣΤΕΡΕΑ ΕΛΛΑΔΑ 143396 146654 155595 165012 174763 9 ΑΤΤΙΚΗ 909711 950682 1012922 1069214 1124555 10 ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΣ 123464 128869 138641 149083 159956 11 Β. ΑΙΓΑΙΟ 53417 52209 51740 52517 54379 12 Ν.ΑΙΓΑΙΟ 80102 82203 87045 91919 97078 13 ΚΡΗΤΗ 163252 170012 184319 198628 213389 Η παραγωγή και διαχείριση αποβλήτων αυτών συνεπάγεται σημαντική απώλεια υλικών και ενεργειακών πόρων και μπορεί να δημιουργήσει σοβαρούς κινδύνους για το περιβάλλον και την ανθρώπινη υγεία. Στα προβλήματα αυτά περιλαμβάνονται, για παράδειγμα, η ρύπανση του εδάφους, των υπόγειων υδάτων και των επιφανειακών υδάτων από τα εκπλύματα, η ατμοσφαιρική ρύπανση που σχετίζεται με την ανοιχτή καύση αποβλήτων ,εκπομπές από οχήματα συλλογής και μεθόδους διάθεσης αποβλήτων , διευκολύνοντας έτσι τη διάδοση μολυσματικών ασθενειών (ΕΕΑ 2020, UNEP/MAP 2017). Στο πλαίσιο αυτό η ορθολογική διαχείριση των βιοαποβλήτων είναι καθοριστικής σημασίας και ύψιστη προτεραιότητα σε εθνικό αλλά και παγκόσμιο επίπεδο. Ανακεφαλαίωση Ενότητας 1 Απόβλητο είναι κάθε ουσία ή αντικείμενο το οποίο ο κάτοχός του απορρίπτει ή προτίθεται ή υποχρεούται να απορρίψει. Υπάρχουν τρεις κατηγορίες αποβλήτων, τα οποία ανάλογα με τη φυσική τους κατάσταση διακρίνονται σε στερεά, υγρά και αέρια. Η παραγωγή αποβλήτων ΒΙΟΑΠΟΒΛΗΤΑ | Page 24 Co-funded by the European Union and National Funds of Greece and Republic of North Macedonia, via the Interreg IPA CBC Programme “Greece – Republic of North Macedonia 2014 – 2020

είναι στοιχείο της καθημερινής ζωής όλων των πολιτών. Σημαντικό μέρος των στερεών αποβλήτων αποτελούν τα αστικά στερεά απόβλητα (ΑΣΑ), τα όποια, σύμφωνα με τον ορισμό της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Οδηγία 6919/98) νοούνται τα οικιακά απόβλητα καθώς και άλλα απόβλητα τα οποία λόγω της φύσης τους ή της σύνθεσής τους εξομοιώνονται με τα οικιακά. Τα «βιοαπόβλητα ή βιολογικά απόβλητα» (ΒΑ) αποτελούν υποσύνολο του βιοαποδομήσιμου κλάσματος των αστικών αποβλήτων. Τα βιοαπόβλητα ανάλογα με την πηγή προέλευσης διακρίνονται σε τρείς κατηγορίες. Τα οικιακά βιοαπόβλητα, τα οποία αποτελούν το οργανικό κλάσμα των βιοαποδομήσιμων αποβλήτων τα οποία δημιουργούνται στις οικίες (ή και σε δημόσιους χώρους στην περίπτωση των αποβλήτων κήπων). Τα εμπορικά βιοαπόβλητα, τα οποία προέρχονται από επιχειρήσεις που χρησιμοποιούνται κυρίως για εμπορικούς ή επαγγελματικούς σκοπούς, δραστηριοποιούνται ως κέντρα διασκέδασης, αναψυχής και εστίασης. Τα βιομηχανικά βιοαπόβλητα που περιλαμβάνουν τα βιοαπόβλητα που προέρχονται από τις βιομηχανίες τροφίμων και ποτών. Τα βιοαπόβλητα αποτελούν το 35-45% των ΑΣΑ. Ο συνολικός όγκος βιοαποβλήτων που παράγονται στην Ελλάδα κάθε έτος εκτιμάται στα 2.824.699 τόννους. Βιβλιογραφία Ανδρεαδάκης Α., Κατσίρη Α. και Μαμάης Δ. 2001. Τεχνολογία Αντιμετώπισης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων - Επεξεργασία και Διάθεση Αποβλήτων. Τόμος Α. Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο. Πάτρα. Ζαχαρίου Α., Ιακώβου Μ. και Κουνναμάς Κ. 2017. Ξανασκέψου το· το καλύτερο απόβλητο είναι αυτό που δεν παράχθηκε ποτέ: προσεγγίζοντας θεωρητικά το ζήτημα της διαχείρισης των στερεών αποβλήτων. Παιδαγωγικό Ινστιτούτο: Λευκωσία. Μουσιόπουλος Ν. και Καραγιαννίδης Α. 2002. Διαχείριση Απορριμμάτων. Εργαστήριο Μεταφοράς Θερμότητας και Περιβαλλοντικής Μηχανικής Α.Π.Θ., Θεσσαλονίκη. ΒΙΟΑΠΟΒΛΗΤΑ | Page 25 Co-funded by the European Union and National Funds of Greece and Republic of North Macedonia, via the Interreg IPA CBC Programme “Greece – Republic of North Macedonia 2014 – 2020

Τέγου Π. 2017. Ορθολογική διαχείριση βιοαποβλήτων στον Ελλαδικό χώρο. Μεταπτυχιακή διπλωματική εργασία. ΠΜΣ Προστασίας Περιβάλλοντος και Βιώσιμης Ανάπτυξης. Τμήμα Πολιτικών Μηχανικών, ΑΠΘ. Σελ.123 ΥΠΕΝ 2020. Εθνικό Σχέδιο Διαχείρισης Αποβλήτων. Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας, Αθήνα EEA. 2020. Technical assessment of progress towards a cleaner Mediterranean Monitoring and reporting results for Horizon 2020 regional initiative. Joint EEA-UNEP/MAP Report. European Environment Agency. Publications Office of the European Union, Luxembourg. Silpa K., Yao L., Bhada-Tata P. and Van Woerden F. 2018. What a Waste 2.0: A Global Snapshot of Solid Waste Management to 2050. Urban Development Series. Washington, DC: World Bank. doi:10.1596/978-1- 4648 -1329-0. License: Creative Commons Attribution CC BY 3.0 IGO. Surindra S. and Pavitra S. 2015. Household solid waste generation and composition in different size and socio-economic groups: A case study. Sustainable Cities and Society 14, pp. 56-62. Wang H. and Nie, Y. 2001. Municipal solid waste characteristics and management in China. Journal of the Air & Waste Management Association 51(2), pp. 250-263. UNEP/MAP. 2017. Mediterranean quality status Report. Mediterranean Action Plan, Barcelona Convention and United Nations Environment Programme (http://www. medqsr.org) accessed 21 August 2019. Zaman A. U. and Swapan M. S. H. 2016. Performance evaluation and benchmarking of global waste management systems. Resources, Conservation and Recycling 114, pp. 32-41. ΒΙΟΑΠΟΒΛΗΤΑ | Page 26 Co-funded by the European Union and National Funds of Greece and Republic of North Macedonia, via the Interreg IPA CBC Programme “Greece – Republic of North Macedonia 2014 – 2020

ΕΝΟΤΗΤΑ 2. ΘΕΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ 2.1 Η σημασία του θεσμικού πλαισίου Η περίοδος 2015-2020 αποτέλεσε ορόσημο για την Ευρωπαϊκή Ένωση, και κατ’ επέκταση για την Ελλάδα, στο πεδίο της διαχείρισης των αποβλήτων καθώς σηματοδότησε την απόφαση για μετάβαση από το υφιστάμενο γραμμικό μοντέλο σε μια κυκλική οικονομία, όπου τα προϊόντα σχεδιάζονται εξαρχής κατά τρόπο που να μειώνεται στο ελάχιστο το τελικό απόβλητο, ώστε να μπορούν εύκολα και αποδοτικά να επαναχρησιμοποιηθούν ή να ανακυκλωθούν, διαφυλάσσοντας έτσι τους πόρους μέσω της πλήρους αξιοποίησης της υπεραξίας τους. Η ΕΕ βρίσκεται, ως μια από τις μεγαλύτερες οικονομίες του πλανήτη, μπροστά σε ένα εξαιρετικά σημαντικό σταυροδρόμι και καλείται να πάρει αποφάσεις, δεσμευτικές για όλα τα κράτη-μέλη, για να μπορέσει να αντιμετωπίσει το πρόβλημα και να παραδώσει στις νέες γενιές αυτό που έχουμε από αυτές δανεισθεί, ένα καθαρό περιβάλλον. Η πρόκληση αυτή έφερε το 2018 μια σημαντική πολιτική και νομική ρύθμιση, η οποία ήταν το αποτέλεσμα πολλών και σκληρών διαπραγματεύσεων, και αποτυπώθηκε χαρακτηριστικά το 2019 στην Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία COM(2019) 640 η οποία αποτελεί αναπόσπαστο τμήμα της στρατηγικής της παρούσας Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την υλοποίηση του Θεματολογίου των Ηνωμένων Εθνών για το 2030 και των στόχων βιώσιμης ανάπτυξης. Στο πλαίσιο αυτό τίθενται υψηλότεροι στόχοι ανακύκλωσης και νέα μέτρα για τη μείωση των αποβλήτων σε όλη την Ευρώπη. Οι βασικοί στόχοι αποτελούν μια πραγματική πρόκληση και θα καταδείξουν κατά πόσο τα κράτη-μέλη διαθέτουν τη τεχνογνωσία αλλά και την ΒΙΟΑΠΟΒΛΗΤΑ | Page 27 Co-funded by the European Union and National Funds of Greece and Republic of North Macedonia, via the Interreg IPA CBC Programme “Greece – Republic of North Macedonia 2014 – 2020

πολιτική ωριμότητα για να ανταπεξέλθουν. Οι στόχοι καθορίζουν ότι οι χώρες της ΕΕ θα υποχρεωθούν πλέον να ανακυκλώνουν τουλάχιστον το 55% των αστικών τους αποβλήτων μέχρι το 2025, το 60% μέχρι το 2030 και το 65% μέχρι το 2035. Άλλα μέτρα περιλαμβάνουν ανώτατο όριο 10% για τους χώρους υγειονομικής ταφής (ΧΥΤΑ) μέχρι το 2035, υποχρεωτική χωριστή συλλογή βιολογικών αποβλήτων και αυστηρότερα συστήματα τα οποία θα αναγκάσουν τους παραγωγούς των αποβλήτων να πληρώνουν για τη συλλογή βασικών ανακυκλώσιμων υλικών. Κατά συνέπεια το θεσμικό πλαίσιο που διέπει τη διαχείριση αποβλήτων θέτει το κανονιστικό πλαίσιο και αποτελεί το σημείο αναφοράς για τη διαχείριση των αποβλήτων. Η Ενότητα 2 παρουσιάζει τα κύρια σημεία του Ευρωπαϊκού και Ελληνικού θεσμικού πλαισίου ενώ στο τέλος του κεφαλαίου παρατίθεται και ένας συνοπτικός πίνακας συγκριτικής αξιολόγησης (Πίνακας 2.1). 2.2 Ευρωπαϊκές Στρατηγικές και Οδηγίες Στόχος της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι η διαχείριση των αποβλήτων να μετατραπεί σε βιώσιμη διαχείριση των υλικών για τη διασφάλιση της προστασίας και αναβάθμισης του περιβάλλοντος και της δημόσιας υγείας, τη συνετή χρήση των πόρων, τη μετάβαση σε ένα μοντέλο αυτοτροφοδοτούμενης ανάπτυξης και τη δημιουργία νέων βιώσιμων οικονομικών ευκαιριών και θέσεων εργασίας. Παράλληλα, η μετάβαση προς την κυκλική οικονομία θα αποτελέσει έναν από τους βασικότερους πυλώνες για την επίτευξη της κλιματικής ουδετερότητας έως το 2050, κυρίως μέσω της αποσύνδεσης της οικονομικής μεγέθυνσης από τη χρήση των πόρων. Η στροφή αυτή αποτυπώθηκε τόσο σε επίπεδο πολιτικών (Πρώτο και Δεύτερο Σχέδιο Δράσης για την Κυκλική Οικονομία, Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία), όσο και σε επίπεδο νομοθεσίας με σχετικές Οδηγίες. Ειδικά όσον αφορά στις Οδηγίες του «πακέτου κυκλικής οικονομίας» εισάγονται νέες ρυθμίσεις και αλλαγές, τις οποίες τα κράτη-μέλη είναι υποχρεωμένα να μεταφέρουν στο εθνικό τους δίκαιο μέχρι τις 5 Ιουλίου 2020. ΒΙΟΑΠΟΒΛΗΤΑ | Page 28 Co-funded by the European Union and National Funds of Greece and Republic of North Macedonia, via the Interreg IPA CBC Programme “Greece – Republic of North Macedonia 2014 – 2020

2.2.1 Κυκλική οικονομία και απόβλητα Βιώσιμη ανάπτυξη σημαίνει ότι αναβαθμίζουμε το βιοτικό επίπεδο των ανθρώπων, μέσω ευφυέστερης χρήσης των πόρων και μιας σύγχρονης οικονομίας που συμβάλλει στην ευημερία των πολιτών. Η εφαρμογή των αρχών της κυκλικής οικονομίας σε όλους τους τομείς και τις βιομηχανίες, σύμφωνα με το έγγραφο προβληματισμού «Προς μια βιώσιμη Ευρώπη έως το 2030» της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, έχει τη δυνατότητα να παράγει καθαρό οικονομικό όφελος ύψους 1,8 τρισ. ευρώ έως το 2030, να αποφέρει περισσότερες από 1 εκατομμύριο νέες θέσεις εργασίας στην Ε.Ε. και να διαδραματίσει κεντρικό ρόλο στη μείωση των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου. Τον Μάρτιο του 2020, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρότεινε ένα Σχέδιο Δράσης για την Κυκλική Οικονομία - COM(2020) 98 που συνάδει με τον στόχο της ΕΕ για κλιματική ουδετερότητα έως το 2050 στα πλαίσια της Πράσινης Συμφωνίας. Το νέο σχέδιο δράσης εστιάζει στην πρόληψη και τη διαχείριση των απορριμμάτων και στοχεύει στην ενίχυση της ανάπτυξης, της ανταγωνιστικότητας και της ηγετικής θέσης της ΕΕ σε παγκόσμιο επίπεδο. Η κυκλική οικονομία έρχεται ως απάντηση στη φιλοδοξία για αειφόρο ανάπτυξη, λαμβάνοντας υπόψη την αυξανόμενη ανησυχία για την εξάντληση των φυσικών πόρων και την υποβάθμιση του περιβάλλοντος. Ό,τι προηγουμένως θεωρείτο ως «απόβλητο», τώρα δύναται να μετατραπεί σε πρώτη ύλη. Στο Σχέδιο Δράσης παρουσιάζεται ένα σύνολο αλληλένδετων πρωτοβουλιών για τη θέσπιση ισχυρού και συνεκτικού πλαισίου πολιτικής το οποίο θα καταστήσει συνήθη πρακτική τα βιώσιμα προϊόντα, τις βιώσιμες υπηρεσίες και τα βιώσιμα επιχειρηματικά μοντέλα και θα μετασχηματίσει τα καταναλωτικά πρότυπα ώστε εξαρχής να μην παράγονται απόβλητα. Αυτό το πλαίσιο πολιτικής θα εφαρμοστεί σταδιακά, ενώ οι αξιακές αλυσίδες θα εξεταστούν κατά προτεραιότητα. Θα θεσπιστούν περαιτέρω μέτρα για τη μείωση των αποβλήτων και θα διασφαλιστεί ότι η ΕΕ διαθέτει εύρυθμη εσωτερική αγορά για δευτερογενείς πρώτες ύλες υψηλής ποιότητας. Θα ενισχυθεί επίσης η ικανότητα της ΕΕ να αναλαμβάνει την ευθύνη για τα απόβλητά της. Με το Σχέδιο Δράσης η Ευρωπαϊκή Ένωση φιλοδοξεί να επισπεύσει τη μετάβαση σε ένα μοντέλο ανατροφοδοτικής ανάπτυξης το οποίο θα επιστρέφει στον πλανήτη περισσότερα από όσα του αφαιρεί, να προχωρήσει προς την κατεύθυνση της διατήρησης της κατανάλωσης πόρων εντός των πλανητικών ορίων και, ως εκ τούτου, να καταβάλει προσπάθειες για να μειώσει το ΒΙΟΑΠΟΒΛΗΤΑ | Page 29 Co-funded by the European Union and National Funds of Greece and Republic of North Macedonia, via the Interreg IPA CBC Programme “Greece – Republic of North Macedonia 2014 – 2020

αποτύπωμα της κατανάλωσης και να διπλασιάσει το ποσοστό χρήσης κυκλικών υλικών κατά την επόμενη δεκαετία. Η κυκλική οικονομία είναι ένα οικονομικό μοντέλο που εστιάζει στη μείωση της σπατάλης των πόρων που χρησιμοποιούνται στην παραγωγική διαδικασία, δίνοντας έμφαση στην αξιοποίηση ανανεώσιμων πόρων, φυτικών και ζωικών υποπροϊόντων και βιοαποικοδομήσιμων υλικών, την ανάκτηση και την επαναχρησιμοποίηση προϊόντων, αλλά και την παραγωγή ενέργειας από τα απόβλητα παραγωγικών διαδικασιών, τη διατήρηση ενός προϊόντος σε καλή λειτουργική κατάσταση για μακρύ χρονικό διάστημα, τη χρησιμοποίηση προϊόντων για την παροχή υπηρεσιών σε πολλαπλούς χρήστες (sharing economy), και τη χρήση της υπηρεσίας που προσφέρει ένα προϊόν και όχι την κατοχή αυτού του ίδιου του προϊόντος. Στηριζόμενη στην οικονομία της γνώσης και της εξειδίκευσης, η κυκλική οικονομία αξιοποιεί και σέβεται τους φυσικούς πόρους, δημιουργεί νέες θέσεις εργασίας, τροφοδοτεί τη μικρομεσαία επιχειρηματικότητα και συμβάλλει στην ανάπτυξη της κοινωνικής οικονομίας (Προέδρου 2019). 2.2.2 Βιοοικονομία H Ευρωπαϊκή Επιτροπή στην Ανακοίνωση COM(2018) 673: «Βιώσιμη βιοοικονομία για την Ευρώπη: ενίσχυση της σύνδεσης οικονομίας, κοινωνίας και περιβάλλοντος» επισημαίνει ότι η βιώσιμη βιοοικονομία είναι το ανανεώσιμο τμήμα της κυκλικής οικονομίας. Μπορεί να μετατρέψει βιολογικά απόβλητα, κατάλοιπα και απορρίμματα σε πολύτιμους πόρους και μπορεί να δημιουργήσει εκείνες τις καινοτομίες και τα κίνητρα που θα συνδράμουν τους εμπόρους λιανικής πώλησης και τους καταναλωτές ώστε να μειώσουν τα απορρίμματα τροφίμων κατά 50 % έως το 2030. ΒΙΟΑΠΟΒΛΗΤΑ | Page 30 Co-funded by the European Union and National Funds of Greece and Republic of North Macedonia, via the Interreg IPA CBC Programme “Greece – Republic of North Macedonia 2014 – 2020

Στόχος της ΕΕ είναι να πρωτοστατήσει στη μετατροπή των αποβλήτων, των καταλοίπων και των απορριμμάτων σε προϊόντα υψηλής αξίας, οικολογικές χημικές ουσίες, ζωοτροφές και υφαντικές ίνες. Η έρευνα και η καινοτομία διαδραματίζουν καίριο ρόλο τόσο στην επιτάχυνση της μετάβασης της ευρωπαϊκής οικονομίας στην πράσινη οικονομία όσο και στην επίτευξη των στόχων βιώσιμης ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών (EC 2018). Η Επιτροπή για να προωθήσει αυτήν την συλλογική προσπάθεια, και βάσει των τριών πρωταρχικών στόχων, έχει δρομολογήσει 14 συγκεκριμένα μέτρα από το 2019, που περιλαμβάνουν μεταξύ άλλων: 1. Αναβάθμιση και ενίσχυση των κλάδων της βιοοικονομίας: Για να ελευθερωθεί το δυναμικό της βιοοικονομίας ώστε να συμβάλει στον εκσυγχρονισμό της ευρωπαϊκής οικονομίας και βιομηχανίας με σκοπό την επίτευξη μακροπρόθεσμης και διατηρήσιμης ευημερίας, η Επιτροπή: • θα δημιουργήσει Θεματική Πλατφόρμα Επενδύσεων για την Κυκλική Βιοοικονομία με προϋπολογισμό 100 εκατ. ευρώ, με σκοπό να φέρει πιο κοντά στην αγορά τις καινοτομίες που βασίζονται στη βιοτεχνολογία και να ελαχιστοποιήσει τους κινδύνους των ιδιωτικών επενδύσεων σε βιώσιμες λύσεις· • θα διευκολύνει την ανάπτυξη νέων βιώσιμων βιοδιϋλιστηρίων σε όλη την Ευρώπη· 2. Γρήγορη ανάπτυξη βιοοικονομιών σε όλη την Ευρώπη: Τα κράτη μέλη και οι περιφέρειες, ιδίως της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης, διαθέτουν σημαντικό αναξιοποίητο δυναμικό στους τομείς της βιομάζας και των αποβλήτων. Για τον σκοπό αυτό, η Επιτροπή: • θα αναπτύξει ένα στρατηγικό θεματολόγιο για την εισαγωγή βιώσιμων συστημάτων γεωργίας και τροφίμων, δασοκομίας και προϊόντων βιολογικής προέλευσης· ΒΙΟΑΠΟΒΛΗΤΑ | Page 31 Co-funded by the European Union and National Funds of Greece and Republic of North Macedonia, via the Interreg IPA CBC Programme “Greece – Republic of North Macedonia 2014 – 2020

• θα θεσπίσει μηχανισμό της ΕΕ για τη στήριξη της πολιτικής στον τομέα της βιοοικονομίας στις χώρες της ΕΕ στο πλαίσιο του προγράμματος «Ορίζων 2020», με σκοπό την κατάρτιση εθνικών και περιφερειακών προγραμμάτων βιοοικονομίας· • θα δρομολογήσει πιλοτικές δράσεις για την ανάπτυξη βιοοικονομιών σε αγροτικές, παράκτιες και αστικές περιοχές, για παράδειγμα στους τομείς της διαχείρισης αποβλήτων ή της ανθρακοδεσμευτικής γεωργίας· 3. Προστασία του οικοσυστήματος και κατανόηση των οικολογικών περιορισμών της βιοοικονομίας Το οικοσύστημά μας βρίσκεται αντιμέτωπο με σοβαρές απειλές και προκλήσεις, όπως η αύξηση του πληθυσμού, η κλιματική αλλαγή και η υποβάθμιση του εδάφους. Για να ανταποκριθεί στις ανωτέρω προκλήσεις, η Επιτροπή: • θα θέσει σε εφαρμογή πανευρωπαϊκό σύστημα παρακολούθησης για την καταγραφή της προόδου προς μια βιώσιμη και κυκλική βιοοικονομία· • θα ενισχύσει τη βάση γνώσεων και την κατανόηση των ειδικών τομέων της βιοοικονομίας με τη συλλογή στοιχείων και την εξασφάλιση καλύτερης πρόσβασης σε αυτήν μέσω του Κέντρου Γνώσεων για τη Βιοοικονομία· • θα παρέχει καθοδήγηση και θα προωθεί ορθές πρακτικές σχετικά με τον τρόπο λειτουργίας της βιοοικονομίας εντός ασφαλών οικολογικών ορίων. 2.2.3 Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία (Green Deal) Η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία - COM(2019) 640 final είναι ο οδικός χάρτης της Ευρωπαϊκής Ένωσης για να επιτύχουμε τη βιωσιμότητα της οικονομίας της ΕΕ. Η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία παρέχει ένα σχέδιο δράσης για:  την ενίσχυση της αποδοτικής χρήσης των πόρων με τη μετάβαση σε μια καθαρή, κυκλική οικονομία  την αποκατάσταση της βιοποικιλότητας και τη μείωση της ρύπανσης. Το σχέδιο περιγράφει τις απαιτούμενες επενδύσεις και τα διαθέσιμα χρηματοδοτικά μέσα. Εξηγεί τον τρόπο με τον οποίο μπορεί να διασφαλιστεί μια δίκαιη και χωρίς αποκλεισμούς ΒΙΟΑΠΟΒΛΗΤΑ | Page 32 Co-funded by the European Union and National Funds of Greece and Republic of North Macedonia, via the Interreg IPA CBC Programme “Greece – Republic of North Macedonia 2014 – 2020

μετάβαση. Η ΕΕ σκοπεύει να είναι κλιματικά ουδέτερη το 2050. Προτείναμε έναν ευρωπαϊκό νόμο για το κλίμα, ο οποίος θα μετατρέψει αυτή την πολιτική δέσμευση σε νομική υποχρέωση. Για την επίτευξη αυτού του στόχου θα απαιτηθεί η ανάληψη δράσης σε όλους τους τομείς της οικονομίας, όπως:  επενδύσεις σε φιλοπεριβαλλοντικές τεχνολογίες  στήριξη της καινοτομίας στον βιομηχανικό τομέα  ανάπτυξη καθαρότερων, οικονομικότερων και πιο υγιεινών μορφών ιδιωτικής και δημόσιας μεταφοράς  απαλλαγή του ενεργειακού τομέα από τις ανθρακούχες εκπομπές  διασφάλιση της ενεργειακής απόδοσης των κτιρίων  συνεργασία με διεθνείς εταίρους για τη βελτίωση των παγκόσμιων περιβαλλοντικών προτύπων Η ΕΕ θα παράσχει επίσης χρηματοδοτική στήριξη και τεχνική βοήθεια σε όσους θίγονται περισσότερο από τη μετάβαση στην πράσινη οικονομία. Πρόκειται για τον λεγόμενο Μηχανισμό Δίκαιης Μετάβασης. Η δράση αυτή θα συμβάλει στην κινητοποίηση τουλάχιστον 100 δισ. ευρώ για την περίοδο 2021-2027 στις περιοχές που πλήττονται περισσότερο (EC 2020). Ειδικότερα και σε σχέση με τα απόβλητα, στο Σχέδιο Δράσης της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας υπογραμμίζεται ότι μια βιώσιμη πολιτική προϊόντων παρέχει δυνατότητες για σημαντική μείωση των αποβλήτων. Όταν τα απόβλητα είναι αναπόφευκτα, πρέπει να ανακτάται η οικονομική αξία τους και να αποφεύγονται ή να ελαχιστοποιούνται οι ΒΙΟΑΠΟΒΛΗΤΑ | Page 33 Co-funded by the European Union and National Funds of Greece and Republic of North Macedonia, via the Interreg IPA CBC Programme “Greece – Republic of North Macedonia 2014 – 2020

επιπτώσεις τους στο περιβάλλον και στην κλιματική αλλαγή. Τούτο απαιτεί νέα νομοθεσία, συμπεριλαμβανομένων στόχων και μέτρων για την αντιμετώπιση της υπερσυσκευασίας και της δημιουργίας αποβλήτων. Παράλληλα, οι εταιρείες της ΕΕ αναμένεται να αποκομίσουν οφέλη από τη λειτουργία μιας εύρωστης και ολοκληρωμένης ενιαίας αγοράς δευτερογενών πρώτων υλών και υποπροϊόντων. Για τον σκοπό αυτό απαιτείται βαθύτερη συνεργασία σε όλες τις αλυσίδες αξίας. Η Επιτροπή θα εξετάσει τις νομικές απαιτήσεις για την τόνωση της αγοράς δευτερογενών πρώτων υλών μέσω της επιβολής υποχρεωτικής περιεκτικότητας σε ανακυκλωμένο υλικό (π.χ. για τις συσκευασίες, τα οχήματα, τα κατασκευαστικά υλικά και τους συσσωρευτές). Για να καταστεί η διαχείριση των απορριμμάτων απλούστερη για τους πολίτες και να εξασφαλιστούν καθαρότερα δευτερογενή υλικά για τις επιχειρήσεις, η Επιτροπή θα προτείνει και ένα ενωσιακό μοντέλο για τη χωριστή αποκομιδή των απορριμμάτων. Η Επιτροπή είναι της άποψης ότι η ΕΕ θα πρέπει να παύσει να εξάγει τα απόβλητά της εκτός της ΕΕ και, ως εκ τούτου, θα επανεξετάσει τους κανόνες για τις μεταφορές αποβλήτων και τις παράνομες εξαγωγές. 2.2.3 Οδηγίες και Κανονισμοί Οι στόχοι των Ευρωπαϊκών Στρατηγικών αντανακλώνται στις σχετικές Οδηγίες που αφορούν τη διαχείριση των αποβλήτων. Στο πλαίσιο αυτά τα σημεία αναφοράς είναι:  Οριζόντια νομοθεσία περί αποβλήτων (Οδηγία (ΕΕ) 2018/851) όπου τροποποιείται η Οδηγία – πλαίσιο 2008/98/ΕΚ με στόχο τη θεσμοθέτηση εργαλείων, αλλά και υποχρεώσεων που θα διευκολύνουν τη μετάβαση προς την κυκλική οικονομία, με εξειδίκευση της εφαρμογής της διευρυμένης ευθύνης παραγωγού, ενίσχυση της χωριστής συλλογής και καθορισμό φιλόδοξων ποσοτικών στόχων, σύμφωνα με τους οποίους η προετοιμασία για επαναχρησιμοποίηση και η ανακύκλωση των αστικών αποβλήτων αυξάνονται τουλάχιστον σε ποσοστό 65 % κατά βάρος μέχρι το 2035, με ενδιάμεσους στόχους για το 2025 και το 2030. Αναγνωρίζεται ρητά η δυσκολία επίτευξης των στόχων αυτών για ορισμένα κράτη μέλη (στα οποία περιλαμβάνεται και η Ελλάδα), κυρίως λόγω ανεπαρκειών στις αναγκαίες υποδομές διαχείρισης αποβλήτων (σημείο 5 του Προοιμίου της Οδηγίας) και δίδεται η δυνατότητα αναβολής μέχρι πέντε έτη στην επίτευξη των στόχων υπό συγκεκριμένους όρους και προϋποθέσεις. ΒΙΟΑΠΟΒΛΗΤΑ | Page 34 Co-funded by the European Union and National Funds of Greece and Republic of North Macedonia, via the Interreg IPA CBC Programme “Greece – Republic of North Macedonia 2014 – 2020

 Υγειονομική Ταφή (Οδηγία (ΕΕ) 2018/850). Τροποποιείται η Οδηγία 1999/31/ΕΚ για την υγειονομική ταφή, με εισαγωγή νέων ρυθμίσεων και στόχων, όπου μεταξύ άλλων τα κράτη μέλη υποχρεούνται να διασφαλίσουν τη μείωση έως το 2035 της ποσότητας των αστικών αποβλήτων που καταλήγουν σε χώρους υγειονομικής ταφής στο 10 % ή λιγότερο της συνολικής ποσότητας των αστικών αποβλήτων που παράγονται (κατά βάρος), με δυνατότητα αναβολής και παρεκκλίσεων υπό όρους.  Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών – Το Κλείσιμο του Κύκλου – Ένα σχέδιο δράσης της ΕΕ για την Κυκλική Οικονομία (COM (2015) 614 final).  Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών – Σχετικά με το πλαίσιο παρακολούθησης για την κυκλική οικονομία (COM (2018) 29 final).  Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών – Ο ρόλος της παραγωγής ενέργειας από απόβλητα στην κυκλική οικονομία (COM(2017)34 final)  Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών – Ευρωπαϊκή Στρατηγική για τις Πλαστικές Ύλες σε μια Κυκλική Οικονομία (COM (2018) 28 final).  Έκθεση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών – σχετικά με την υλοποίηση του σχεδίου δράσης για την κυκλική οικονομία (COM (2019) 190 final).  Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών – Η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία (COM (2019) 640 final).  Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών – ΒΙΟΑΠΟΒΛΗΤΑ | Page 35 Co-funded by the European Union and National Funds of Greece and Republic of North Macedonia, via the Interreg IPA CBC Programme “Greece – Republic of North Macedonia 2014 – 2020

Ένα νέο σχέδιο δράσης της ΕΕ για την Κυκλική Οικονομία. Για μια πιο καθαρή και πιο ανταγωνιστική Ευρώπη (COM (2020) 98 final).  Ευρωπαϊκή Οδηγία 1975/442/ΕΟΚ. Η οδηγία 1975/442/ΕΟΚ του Συμβουλίου της 15ης Ιουλίου «περί των στερεών αποβλήτων», αποτέλεσε την πρώτη οδηγία-πλαίσιο και τον ακρογωνιαίο λίθο για τη χάραξη της ευρύτερης πολιτικής της ΕΕ και του αντίστοιχου, νομοθετικού πλαισίου για τα στερεά απόβλητα. Σύμφωνα με την πρώτη οδηγία-πλαίσιο, η πολιτική διαχείρισης αποβλήτων της ΕΕ βασίζεται στην προώθηση της πρόληψης, της επαναχρησιμοποίησης και της ανακύκλωσης των αποβλήτων. Η οδηγία επισημαίνει ότι σε περίπτωση αδυναμίας πρόληψης της παραγωγής των αποβλήτων, θα πρέπει να επιτυγχάνεται η ανάκτηση των υλικών, κατά προτίμηση μέσω της ανακύκλωσης, ενώ η απόρριψη σε χώρους υγειονομικής ταφής να χρησιμοποιείται ως ύστατη λύση. Στην Ελλάδα, η οδηγία αυτή εναρμονίστηκε με την Υπουργική Απόφαση (Υ.Α.) 49541/1424/86 (Φ.Ε.Κ. 444Β/1986) ενώ τροποποιήθηκε από τις εξής πράξεις: 90/656/EOK, 91/156/EOK, 91/692/ΕΟΚ και 96/59/ΕΚ., τέλος κωδικοποιήθηκε από την οδηγία 2006/12/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 5ης Απριλίου 2006, η οποία και αντικαταστάθηκε από τη νέα οδηγία 2008/98/ΕΚ.  Ευρωπαϊκή Οδηγία 1999/31/ΕΚ. Η οδηγία 1999/31/ΕΚ του Συμβουλίου της 26ης Απριλίου «περί υγειονομικής ταφής των αποβλήτων» προς ικανοποίηση των απαιτήσεων της ανωτέρω οδηγίας, θέτει ως στόχο την πρόληψη ή τη μείωση των αρνητικών επιπτώσεων στο περιβάλλον και την ανθρώπινη υγεία από την υγειονομική ταφή των αποβλήτων μέσω αυστηρών κατευθυντήριων γραμμών για την διαχείριση αυτών. Στην οδηγία περί υγειονομικής ταφής αποσαφηνίζεται ο όρος «βιοαποδομήσιμο απόβλητο». Αξιοσημείωτο αποτελεί η θέσπιση από την ανωτέρω οδηγία συγκεκριμένων ποιοτικών και ποσοτικών στόχων μείωσης των βιοαποδομήσιμων αποβλήτων που οδηγούνται στους χώρους υγειονομικής ταφής επιβάλλοντας τη διαμόρφωση εθνικής στρατηγικής από τα κράτη μέλη για την επίτευξη του στόχου.  Ευρωπαϊκή Οδηγία 2006/12/ΕΚ. Το 2006 θεσπίστηκε η Οδηγία 2006/12/ΕΚ «περί των στερεών αποβλήτων», στόχος της οποίας ήταν η κωδικοποίηση, για λόγους σαφήνειας και ορθολογισμού, της πρώτης οδηγίας – πλαίσιο και των διαδοχικών τροποποιήσεών της. Με την οδηγία αυτήν, αποσαφηνίζονται οι έννοιες που αφορούν τον ορισμό «των αποβλήτων», «των βιολογικών αποβλήτων» καθώς και τη διάκριση μεταξύ ανάκτησης και διάθεσης, επίσης αναθεωρείται ο ορισμός «της συλλογής» ενώ προστίθεται και ο ορισμός «της ανακύκλωσης» αποσαφηνίζοντας το πεδίο εφαρμογής της. ΒΙΟΑΠΟΒΛΗΤΑ | Page 36 Co-funded by the European Union and National Funds of Greece and Republic of North Macedonia, via the Interreg IPA CBC Programme “Greece – Republic of North Macedonia 2014 – 2020

 Ευρωπαϊκή Οδηγία 2008/98/ΕΚ. Η Οδηγία 2008/98/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 19ης Νοεμβρίου «για τα απόβλητα και την κατάργηση ορισμένων οδηγιών», πρωταρχικός σκοπός της οποίας είναι η προστασία του περιβάλλοντος. Η νέα οδηγία-πλαίσιο θεσπίζει μέτρα για την προστασία του περιβάλλοντος και της ανθρώπινης υγείας εμποδίζοντας ή μειώνοντας τις αρνητικές επιπτώσεις της παραγωγής και της διαχείρισης αποβλήτων, και περιορίζοντας τον συνολικό αντίκτυπο της χρήσης των πόρων και βελτιώνοντας την αποδοτικότητά της (Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο-Συμβούλιο 2008: COM 2008/98). Η αναθεώρηση της Οδηγίας 2006/12/ΕΚ έγινε στα πλαίσια υλοποίησης της Στρατηγικής για την πρόληψη της παραγωγής και την ανακύκλωση των αποβλήτων με στόχο να αποσαφηνίσει έννοιες όπως «απόβλητο», «βιολογικό απόβλητο» «διάθεση», «αξιοποίηση», να ενισχύσει και να προωθήσει την πρόληψη της παραγωγής των απορριμμάτων, να εισάγει την έννοια «της ανάλυσης κύκλου ζωής» στη λήψη αποφάσεων για την διαχείρισή τους και να προωθήσει την ανάκτηση υλικών και ενέργειας.  Πράσινη Βίβλος COM (2008) 811. Η πράσινη βίβλος «για τη διαχείριση των βιολογικών αποβλήτων στην Ευρωπαϊκή Ένωση» αποτελεί δημοσιευμένο έγγραφο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής με σκοπό την τη προώθηση του προβληματισμού για τη διαχείριση της συγκεκριμένης ροής αποβλήτων σε Ευρωπαϊκό επίπεδο. Η Πράσινη Βίβλος COM (2008) συμπεριλαμβάνει την επισκόπηση των εφαρμοζόμενων πρακτικών διαχείρισης των βιολογικών αποβλήτων στην Ευρωπαϊκή Ένωση και εξετάζει τα οφέλη και τα μειονεκτήματα των ως άνω μεθόδων λαμβάνοντας υπόψη περιβαλλοντικά, οικονομικά και κοινωνικά θέματα καθώς και τις επιπτώσεις των ήδη ληφθέντων κανονιστικών μέτρων. Εισηγείται επίσης, την θέσπιση μέτρων ώστε να καταστεί υποχρεωτική η χωριστή αποκομιδή των βιοαποβλήτων στην λογική της διαλογής στην πηγή επισημαίνοντας ότι η ξεχωριστή διαχείριση αυτών οδηγεί στην καλύτερη διαχείριση των υπόλοιπων ΑΣΑ. ΒΙΟΑΠΟΒΛΗΤΑ | Page 37 Co-funded by the European Union and National Funds of Greece and Republic of North Macedonia, via the Interreg IPA CBC Programme “Greece – Republic of North Macedonia 2014 – 2020

ΒΙΟΑΠΟΒΛΗΤΑ | Page 38 Co-funded by the European Union and National Funds of Greece and Republic of North Macedonia, via the Interreg IPA CBC Programme “Greece – Republic of North Macedonia 2014 – 2020

2.3 Εθνικό θεσμικό πλαίσιο Σε εθνικό επίπεδο η ορθολογική διαχείριση των στερεών αποβλήτων εντάσσεται στην επιταγή του άρθρου 24 του Συντάγματος για την προστασία του περιβάλλοντος και βασίζεται σε Ευρωπαϊκούς Κανονισμούς, στο Εθνικό Σχέδιο Διαχείρισης Αποβλήτων και στους επιμέρους Νόμους, Προεδρικά Διατάγματα και Υπουργικές Αποφάσεις (ΥΠΕΝ 2020). ΒΙΟΑΠΟΒΛΗΤΑ | Page 39 Co-funded by the European Union and National Funds of Greece and Republic of North Macedonia, via the Interreg IPA CBC Programme “Greece – Republic of North Macedonia 2014 – 2020

Γενικά, το νομοθετικό πλαίσιο για τη διαχείριση των αποβλήτων στην Ελλάδα ορίζεται από το Νόμο 4042/2012 ο οποίος εναρμονίζει την ελληνική νομοθεσία με την οδηγία πλαίσιο της ΕΕ για τα απόβλητα (WFD - 2008/98/EC). Το ΥΠΕΝ είναι υπεύθυνο για τον καθορισμό του πεδίου εφαρμογής της εθνικής πολιτικής σχετικά με τη διαχείριση των αποβλήτων, την κατάρτιση του σχεδίου νομικού πλαισίου για τη διαχείριση των αποβλήτων και την εκπόνηση του ΕΣΔΑ (Envitera 2020). Ειδικότερα, τα κυριότερα σημεία του εθνικού θεσμικού πλαισίου σε σχέση πάντα και με τα βιοαπόβλητα είναι (ΥΠΕΝ 2020, Τέγου 2017):  Ο Ν.4042/12 «Ποινική Προστασία του περιβάλλοντος– Πλαίσιο παραγωγής και διαχείρισης αποβλήτων» ενσωματώνει στο εθνικό δίκαιο την οδηγία-πλαίσιο 2008/98/ΕΕ για τα απόβλητα. Κύρια σημεία του νόμου για την διαχείριση των βιοαποβλήτων αποτελούν το άρθρο 11 σύμφωνα με το οποίο ο ανωτέρω νόμος εισάγει και προσδιορίζει τον όρο «βιοαπόβλητα» σε παραλληλία με τον όρο «βιολογικά απόβλητα» που χρησιμοποιεί η οδηγία-πλαίσιο 2008/98/ΕΕ. Σημειώνεται ότι στο άρθρο 41 τίθενται και οι στόχοι διαχείρισης των βιοαποβλήτων. Σύμφωνα με το Ν.4042/2012, ως βιολογικά απόβλητα (βιοαπόβλητα) ορίζονται: “Tα βιοαποδομήσιμα απόβλητα κήπων και πάρκων, τα απορρίμματα τροφών και μαγειρείων από σπίτια, εστιατόρια, εγκαταστάσεις ομαδικής εστίασης και χώρους πωλήσεων λιανικής και τα συναφή απόβλητα από εγκαταστάσεις μεταποίησης τροφίμων”.  Η Κοινή Υπουργική Απόφαση 50910/27272/2003 «Μέτρα και Όροι για τη Διαχείριση Στερεών Αποβλήτων. Εθνικός και Περιφερειακός Σχεδιασμός Διαχείρισης», εναρμονίζει το εθνικό με το ευρωπαϊκό δίκαιο. Σε εθνικό επίπεδο με την εν λόγω ΚΥΑ ενσωματώθηκε η οδηγία 1975/442/ΕΚ θέτοντας αυστηρότερες κατευθύνσεις, μέτρα και όρους για την διαχείριση των στερεών αποβλήτων ενώ ταυτόχρονα εισάγονται οι ευρωπαϊκοί στόχοι και αρχές στην εθνική πολιτική.  Η Κοινή Υπουργική Απόφαση 29407/3508/2002 «Μέτρα και όροι για την υγειονομική ταφή των αποβλήτων», έρχεται να εναρμονίσει την χώρα με την οδηγία 1999/31/ΕΚ ώστε με την θέσπιση αυστηρών λειτουργικών και τεχνικών απαιτήσεων για τα απόβλητα και τους χώρους υγειονομικής ταφής να προσδιορίζονται τα μέτρα, οι διαδικασίες και οι κατευθύνσεις για την κατά το δυνατόν πρόληψη ή μείωση των αρνητικών περιβαλλοντικών. Η χώρα σε συμφωνία με τις επιταγές της σχετικής οδηγίας ΒΙΟΑΠΟΒΛΗΤΑ | Page 40 Co-funded by the European Union and National Funds of Greece and Republic of North Macedonia, via the Interreg IPA CBC Programme “Greece – Republic of North Macedonia 2014 – 2020

ΕΕ, δεσμεύεται για τη μείωση της ποσότητας των ΒΑΑ που προορίζεται να διατίθεται σε χώρους υγειονομικής ταφής, η οποία βαίνει σταδιακά μειούμενη μέχρι το 2020.  Η Κοινή Υπουργική Απόφαση 56366/4351/2014 «Καθορισμός απαιτήσεων (προδιαγραφών) για εργασίες επεξεργασίας στο πλαίσιο της μηχανικής-βιολογικής επεξεργασίας των σύμμεικτων αστικών αποβλήτων και καθορισμός χαρακτηριστικών των παραγόμενων υλικών ανάλογα με τις χρήσεις τους, σύμφωνα με το εδάφιο β της παραγράφου 1 του άρθρου 38 του Ν. 4042/2012 (24/Α)», τροποποιεί την ΚΥΑ 114218/1997, εισάγοντας νέα όρια για το κομπόστ, τεχνικές προδιαγραφές τόσο για την αερόβια όσο και για την αναερόβια διαδικασία επεξεργασίας, ενώ παράλληλα παραθέτει και οριακές τιμές για τα δευτερογενή καύσιμα (SRF - Solid Recovered Fuel ή RDF – Refused Derived Fuel). Στο άρθρο 1 η εν λόγω ΚΥΑ εισάγει και αποσαφηνίζει συμπληρωματικά προς τους ορισμούς του άρθρου 11 του Ν. 4042/2012 τους όρους «οικιακά απόβλητα», «συναφή απόβλητα», «σύμμεικτα αστικά απόβλητα», «αερόβια επεξεργασία (κομποστοποίηση)», «αναερόβια χώνευση», «κομπόστ (compost)» και «χώνευμα (digestate)», «κομπόστ τύπου Α». Επιπλέον, η ΚΥΑ θέτει συγκεκριμένα μέτρα και όρους για την χρήση του κομπόστ και του χωνεύματος τύπου Α καθώς και τα ελάχιστα ποιοτικά χαρακτηριστικά των προϊόντων τέλος γίνεται αναφορά στην απαραίτητη ειδική περιβαλλοντική αδειοδότηση για τις χρήσεις του κομπόστ τύπου Α και του χωνεύματος τύπου Α, τόσο από τη μεριά του παραγωγού, όσο και αυτή του αποδέκτη.  Σύμφωνα με την ΚΥΑ οικ. 18485/10.04.2017 (ΦΕΚ Β’ 1412/26.04.2017), με την οποία καθορίστηκαν οι κατηγορίες και οι προδιαγραφές των Πράσινων Σημείων και η οποία εκδόθηκε σε εφαρμογή του αρθ. 11 του Ν.4042/2012, όπως τροποποιήθηκε με το αρθ. 21 του Ν.4447/2016, στα Πράσινα Σημεία είναι εφικτή η συλλογή – αποθήκευση επιμέρους ρευμάτων ΒΑ και συγκεκριμένα βιοαποδομήσιμων αποβλήτων κήπων και πάρκων (κωδικός ΕΚΑ 20 02 01) και Βρώσιμων Λιπών και Ελαίων (ΒΛΕ) (κωδικός ΕΚΑ 20 01 25).  Με τον Ν.4555/2018 (ΦΕΚ Β’133/19-7-2018) αποδίδεται στους Δήμους (ΟΤΑ Α’ Βαθμού) η αρμοδιότητα –μεταξύ άλλων– για (ΜΟΔ 2019): • Την οργάνωση και εφαρμογή χωριστής συλλογής βιοαποβλήτων που προέρχονται ιδίως από χώρους εστίασης, νοικοκυριά, μεγάλους παραγωγούς και πράσινα απόβλητα πάρκων και κήπων. ΒΙΟΑΠΟΒΛΗΤΑ | Page 41 Co-funded by the European Union and National Funds of Greece and Republic of North Macedonia, via the Interreg IPA CBC Programme “Greece – Republic of North Macedonia 2014 – 2020

• Την ενημέρωση και την ευαισθητοποίηση των δημοτών και των επιχειρήσεων που λειτουργούν στα διοικητικά τους όρια. • Την κατασκευή και λειτουργία μονάδων επεξεργασίας βιοαποβλήτων μέχρι και Β΄ κατηγορίας της 4ης ομάδας «Συστήματα Περιβαλλοντικών Υποδομών» της υπ’ αριθμ. ΔΙΠΑ/37674/2016 (ΦΕΚ Β’ 2471/10-8-2016) απόφασης του Υπουργού Περιβάλλοντος και Ενέργειας και με την επιφύλαξη των προβλέψεων του οικείου ΠΕΣΔΑ.  Σύμφωνα με τις διατάξεις της ΚΥΑ ΥΠΕΝ/ΔΙΠΑ/11936/836/2019 (ΦΕΚ Β΄436), σκοπός της οποίας είναι η εφαρμογή διατάξεων του Ν.4442/2016 (ΦΕΚ Α’ 230), όπως τροποποιήθηκε με τον Ν.4549/2018 (ΦΕΚ Α’ 105), σχετικά με την απλούστευση του πλαισίου εγκατάστασης και λειτουργίας συστημάτων περιβαλλοντικών υποδομών, οι ΜΕΒΑ κατηγορίας Β΄ υπάγονται σε καθεστώς γνωστοποίησης ως προς τη λειτουργία τους (άρθρο 7 παρ. 2), με τη διαδικασία και τα σχετικά δικαιολογητικά να περιλαμβάνονται στο άρθρο 10 αυτής. Πλέον των ανωτέρω, σημειώνεται και η πρόσφατη Εθνική Στρατηγική για την Κυκλική Οικονομία (Δεκέμβριος 2018). Η Εθνική Στρατηγική παρουσιάζει τον τρόπο ένταξης της κυκλικής οικονομίας στο εθνικό παραγωγικό σύστημα, επεξηγώντας τους λόγους για τους οποίους η κυκλική οικονομία αποτελεί μια ευκαιρία για τη χώρα για περιβαλλοντική αναβάθμιση, εξοικονόμηση πόρων, προσέλκυση βιώσιμων επενδύσεων και θέσεων εργασίας και για τη διασφάλιση της μακροπρόθεσμης ανταγωνιστικότητας της χώρας. Η Στρατηγική αποτυπώνει επίσης την απαραίτητη σύνδεση με το εθνικό αναπτυξιακό σχέδιο, καταγράφει τις ήδη αναληφθείσες δράσεις σε επίπεδο υπουργείων και θέτει τους άξονες πολιτικής για τη μετάβαση της χώρας στην κυκλική οικονομία, οι οποίες στηρίζονται σε τρεις βασικούς πυλώνες που περιλαμβάνουν: ▪ Τη Βιώσιμη Διαχείριση των πόρων, ▪ Την ενίσχυση της Κυκλικής Οικονομίας και Επιχειρηματικότητας και ▪ Την Κυκλική Κατανάλωση. Σε εφαρμογή των ανωτέρω, κομβικό σημείο του θεσμικού πλαισίου είναι η εκπόνηση και εφαρμογή του Εθνικού Σχεδίου Διαχείρισης Αποβλήτων (ΕΣΔΑ) ως σημείο αναφοράς του στρατηγικού και πολιτικού σχεδιασμού της χώρας για τη διαχείριση των αποβλήτων της. ΒΙΟΑΠΟΒΛΗΤΑ | Page 42 Co-funded by the European Union and National Funds of Greece and Republic of North Macedonia, via the Interreg IPA CBC Programme “Greece – Republic of North Macedonia 2014 – 2020

Το ΕΣΔΑ της περιόδου 2020-2030 εγκρίθηκε με Πράξη Υπουργικού Συμβουλίου στις 31/08/2020 (ΠΥΣ 39 – ΦΕΚ 185/Α` 29.9.2020) και έχει καταρτιστεί σύμφωνα με τις διατάξεις των άρθρων 22 και 35 του ν.4042/2012 (Α’24), όπως τροποποιήθηκαν με το άρθρο 83 του ν.4685/2020 (Α’ 92) και ισχύουν. Περιλαμβάνει όλες τις προβλέψεις του άρθρου 28 της Οδηγίας 2008/98/ΕΚ, καλύπτοντας ταυτόχρονα όλες τις νέες υποχρεώσεις και όλα τα νέα στοιχεία που εισήχθησαν στο άρθρο αυτό μέσω της Οδηγίας (ΕΕ) 2018/851 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 30ης Μαΐου 2018, καθώς και της κατευθυντήριας οδηγίας της ΕΕ «The role of Waste-to-Energy in the circular economy»COM (2017) 34 final/26.01.2017. Τι είναι το Εθνικό Σχέδιο Διαχείρισης Αποβλήτων (ΕΣΔΑ) Είναι στρατηγικός και πολιτικός σχεδιασμός της χώρας για τη διαχείριση των αποβλήτων της. Η σύνταξη Σχεδίων Διαχείρισης αποτελεί υποχρέωση των κρατών μελών της ΕΕ και απορρέει από το άρθρο 28 της Οδηγίας 2008/98/ΕΚ για τα απόβλητα(L312). Το ΕΣΔΑ αφορά περίοδο δέκα (10) ετών και αξιολογείται κάθε πέντε (5) χρόνια και εφόσον απαιτείται αναθεωρείται, σύμφωνα με τα προβλεπόμενα στο ν.4685/2020 (Α’ 92). Το ΕΣΔΑ της περιόδου 2020-2030 εγκρίθηκε με Πράξη Υπουργικού Συμβουλίου στις 31/08/2020 (ΠΥΣ 39 – ΦΕΚ 185/Α` 29.9.2020). Ο βασικός στόχος του ΕΣΔΑ είναι η ανάπτυξη και ο καθορισμός της στρατηγικής, των πολιτικών, των στόχων, των κατευθύνσεων και των κατάλληλων μέτρων που αποσκοπούν στην προστασία του περιβάλλοντος και της ανθρώπινης υγείας. Προκειμένου να επιτευχθεί αυτός ο σκοπός, έμφαση δίνεται στην πρόληψη και μείωση της παραγωγής αποβλήτων, στον περιορισμό της χρήσης των φυσικών πόρων βελτιώνοντας την αποδοτικότητά τους, με τελικό σκοπό τη μετάβαση σε μια κυκλική και αειφόρο οικονομία. Για τη διασφάλιση της ΒΙΟΑΠΟΒΛΗΤΑ | Page 43 Co-funded by the European Union and National Funds of Greece and Republic of North Macedonia, via the Interreg IPA CBC Programme “Greece – Republic of North Macedonia 2014 – 2020

μακροπρόθεσμης ανταγωνιστικότητας, την προώθηση της βιώσιμης οικονομικής ανάπτυξης και τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας το σχέδιο αυτό συνδυάζεται με το Εθνικό Σχέδιο για την Ενέργεια και το Κλίμα (ΕΣΕΚ) στο πλαίσιο της μετάβασης σε μια κλιματικά ουδέτερη Ευρώπη μέχρι το 2050. Οι κεντρικοί άξονες μέτρων του ΕΣΔΑ 2020-2030 περιλαμβάνουν (ΥΠΕΝ 2020):  Εκσυγχρονισμός της «περιβαλλοντικής εισφοράς» (τέλος ταφής)στα απόβλητα που οδηγούνται σε ΧΥΤΑ - ΧΥΤΥ, ώστε να λειτουργεί αποτρεπτικά για την ταφή των αποβλήτων, συμπεριλαμβανομένων και των υπολειμμάτων από τις μονάδες επεξεργασίας αστικών αποβλήτων. Το μέτρο έχει εφαρμοστεί με επιτυχία σε πολλά κράτη μέλη της ΕΕ, που τελικά έχουν καταφέρει να μειώσουν σημαντικά τα ποσοστά ταφής αποβλήτων σε ΧΥΤΑ-ΧΥΤΥ.  Εφαρμογή στην πράξη της αρχής «Πληρώνω Όσο Πετάω», τόσο με νομοθετικές ρυθμίσεις όσο και με ενίσχυση των φορέων με πόρους μέσω ΕΣΠΑ, ώστε να μπορέσουν να μετρήσουν την παραγωγή αποβλήτων είτε συνολικά, είτε σε κάποια από τα ρεύματα, ιδίως σε επίπεδο κατοικίας, κτηρίου, πολεοδομικής ενότητας, επιλεγμένων παραγωγών.  Ενίσχυση της Διαλογής στην Πηγή με επέκταση του δικτύου συλλογής των ανακυκλώσιμων υλικών και των βιοαποβλήτων. Ο εξοπλισμός για τη συλλογή του συνόλου των ανακυκλώσιμων υλικών θα ενισχυθεί (όπως κάδοι ανακύκλωσης, απορριμματοφόρα) έναντι του «πράσινου» κάδου (των σύμμεικτων ΑΣΑ), που σήμερα είναι ο κύριος κάδος υποδοχής αστικών αποβλήτων. Παράλληλα προβλέπεται να επεκταθεί πανελλαδικά το δίκτυο του καφέ κάδου (οργανικά απόβλητα /βιοαπόβλητα) και επιπρόσθετα να ενισχυθεί η χωριστή συλλογή αποβλήτων ανά είδος υλικού, όπου χωρικά είναι εφικτό. Τα ως άνω θα έχουν ως αποτέλεσμα τη σημαντική αύξηση των ποσοστών ανακύκλωσης και παράλληλα τη σημαντική μείωση των αποβλήτων που οδηγούνται προς επεξεργασίας σε μονάδες υπολειμματικών συμμείκτων ΑΣΑ και κατ’ απέκταση σε ταφή. Με βάση τα ανωτέρω θα προχωρήσει ο ανασχεδιασμός της χωροθέτησης των κάδων αποβλήτων, καθώς και ο εξορθολογισμός των δρομολογίων.  Ενίσχυση και αναβάθμιση των Κέντρων Διαλογής Ανακυκλώσιμων Υλικών (ΚΔΑΥ). Η αναμενόμενη αύξηση των ποσοτήτων των αποβλήτων που διακριτά συλλέγονται για ανακύκλωση, θα δημιουργήσει αυξημένες ανάγκες στη λειτουργία των ΚΔΑΥ, τόσο ποιοτικές όσο και ποσοτικές. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί με αύξηση του αριθμού ή/και ΒΙΟΑΠΟΒΛΗΤΑ | Page 44 Co-funded by the European Union and National Funds of Greece and Republic of North Macedonia, via the Interreg IPA CBC Programme “Greece – Republic of North Macedonia 2014 – 2020

της δυναμικότητας των ΚΔΑΥ, αλλά και με τεχνολογική αναβάθμισή τους. Παράλληλα, τα ΚΔΑΥ θα μπορούσαν να αναβαθμιστούν, ώστε από τα μη αξιοποιήσιμα υλικά να μπορούν να παράγουν εναλλακτικό (δευτερογενές) καύσιμο, κάτι όμως που μπορεί να επιτυγχάνεται και μέσω τροφοδότησης των υπολειμμάτων των ΚΔΑΥ στις αντίστοιχες ΜΕΑ.  Δημιουργία επαρκούς εθνικού δικτύου μονάδων επεξεργασίας αποβλήτων (ΜΕΑ) σε όλη τη χώρα. Σήμερα λειτουργούν μόλις 5 μονάδες. Προβλέπονται άλλες 30- 38 μονάδες μέχρι το τέλος του 2023.  Δημιουργία επαρκούς εθνικού δικτύου μονάδων επεξεργασίας βιοαποβλήτων (ΜΕΒΑ) σε όλη τη χώρα, είτε ως ανεξάρτητες μονάδες, είτε και εντός ΜΕΑ που έχουν ξεχωριστό ρεύμα για τη διαχείριση βιοαποβλήτων.Σήμερα λειτουργούν μόλις 5 μονάδες. Προβλέπονται τουλάχιστον άλλες 30 μονάδες μέχρι το τέλος του 2023. Ως ένα επιπλέον κίνητρο για την ενίσχυση της χωριστής συλλογής βιοαποβλήτων, θα πρέπει να επιδιώκεται τέτοια τιμολογιακή πολιτική, που το τέλος επεξεργασίας (gatefee) των ΒΑ να είναι μικρότερο από αυτό των συμμμείκτων/υπολειμματικών ΑΣΑ.  Προώθηση της παραγωγής εναλλακτικών δευτερογενών καυσίμων από τις ΜΕΑ και από τα υπολείμματα των ΚΔΑΥ, ώστε να μειωθούν οι ποσότητες των εξερχομένων από τις μονάδες αυτές, που καταλήγουν σε ταφή.  Δημιουργία μονάδων παραγωγής ενέργειας(ενδεικτικά τουλάχιστον 3-4 μονάδες) από τα υπολείμματα των Μονάδων Επεξεργασίας Αποβλήτων (ΜΕΑ) ή και από τα υπολείμματα των ΚΔΑΥ ή και από εναλλακτικά καύσιμα ή και από κάθε άλλη υπολειμματική ροή προκύπτουσα από την επεξεργασία/διαλογή των χωριστά συλλεγέντων ρευμάτων, ώστε σε συνδυασμό με τα ανωτέρω, η χώρα να μπορέσει να επιτύχει τη μείωση των αποβλήτων που οδηγούνται σε ταφή, κάτω από 10%.  Δημιουργία ειδικής ηλεκτρονικής πλατφόρμας, στη βάση της οποίας θα παρακολουθούνται τα ΠΕΣΔΑ και το ΕΣΔΑ, με εισαγωγή στοιχείων από τους ΦοΔΣΑ και διαλειτουργικότητα με το ΗΜΑ.  Έκδοση με βάση τις προβλέψεις του νέου περιβαλλοντικού νόμου (4685/2020) των Αποφάσεων Έγκρισης Περιβαλλοντικών Όρων (ΑΕΠΟ) των βιομηχανικών εγκαταστάσεων, με στόχο τη μικρότερη δυνατή παραγωγή βιομηχανικών αποβλήτων, καθώς και εντατικοποίηση των ελέγχων τήρησης των ΑΕΠΟ. ΒΙΟΑΠΟΒΛΗΤΑ | Page 45 Co-funded by the European Union and National Funds of Greece and Republic of North Macedonia, via the Interreg IPA CBC Programme “Greece – Republic of North Macedonia 2014 – 2020

 Ανάπτυξη ειδικής ηλεκτρονικής πλατφόρμας αποβλήτων με σκοπό την προώθηση της συνέργειας μεταξύ των βιομηχανικών κλάδων (βιομηχανική συμβίωση) για την ανάκτηση των βιομηχανικών αποβλήτων.  Ορισμός ρευμάτων των βιομηχανικών αποβλήτων που δύνανται να αποτελέσουν δευτερογενή πρώτη ύλη ή και εναλλακτικό καύσιμο από βιομηχανικές εγκαταστάσεις ανά την επικράτεια καθώς και καθορισμός των τεχνικών προδιαγραφών για τη χρήση των ανόργανων αποβλήτων βιομηχανικής προέλευσης ως δευτερογενών υλικών.  Ανάπτυξη δικτύου συλλογής βιοαποδομήσιμων αποβλήτων γεωργοκτηνοτροφικής προέλευσης, είτε επωφελεία της γεωργίας, είτεγια την παραγωγή ζωοτροφών είτε προς άλλο τρόπο αξιοποίησης, συμπεριλαμβανομένης και της παραγωγής ενέργειας από βιοαέριο/ βιομάζα.  Προώθηση της χωριστής συλλογής και ανάκτησης των πλαστικών γεωργοκτηνοτροφικής προέλευσης με έμφαση στα πλαστικά θερμοκηπίων και στις συσκευασίες φυτοπροστατευτικών και ειδικά των πλαστικών συσκευασίας που έρχονται σε επαφή με αυτά.  Δημιουργία προγράμματος για την παρακολούθηση της διαχείρισης των γεωκτηνοτροφικών αποβλήτων και ενοποίηση μητρώων παρακολούθησης αγροτικών δραστηριοτήτων, σε συνδυασμό με την οργάνωση και αδειοδότηση Συλλογικού Συστήματος Εναλλακτικής Διαχείρισης για τις συσκευασίες φυτοπροστατευτικών προϊόντων στην Ελλάδα.  Δημιουργία και οργάνωση χώρων υγειονομικής ταφής επικίνδυνων αποβλήτων (ΧΥΤΕΑ) μέχρι το 2022-23, η ανυπαρξία των οποίων επιφέρει μεγάλα πρόστιμα στη χώρα από το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Μεταξύ άλλων, ειδική ανάγκη υπάρχει στη χώρα για την ασφαλή διάθεση των αποβλήτων αμιάντου.  Κάλυψη της χώρας, με προτεραιότητα στα νησιά, με συστήματα διαχείρισης για τα Απόβλητα Εκσκαφών, Κατασκευών και Κατεδαφίσεων (ΑΕΚΚ).Παράλληλη προώθηση της απλοποίησης των γραφειοκρατικών διαδικασιών για την ανάπλαση ανενεργών λατομείων, με έμφαση ειδικά στην Αττική, με υλικά από τη διαχείριση των ΑΕΚΚ, ενόψει των μεγάλων έργων της 4ης γραμμής του μετρό και του Ελληνικού. Υιοθέτηση προτύπων με σκοπό τη χρήση των ΑΕΚΚ μετά την επεξεργασία τους και ιδίως για την κατασκευή δημόσιων έργων. ΒΙΟΑΠΟΒΛΗΤΑ | Page 46 Co-funded by the European Union and National Funds of Greece and Republic of North Macedonia, via the Interreg IPA CBC Programme “Greece – Republic of North Macedonia 2014 – 2020

 Συλλογή ιατρικών αποβλήτων μικρών μονάδων υγειονομικού ενδιαφέροντος και ιδιαίτερα αυτών των ιατρείων, κτηνιατρείων και οδοντιατρείων, όπου παρουσιάζονται κενά και είναι απαραίτητο να ελεγχθεί ο τρόπος συλλογής τους, ώστε να μην καταλήγουν μαζί με τα υπόλοιπα απόβλητα.  Τοποθέτηση κάδων συλλογής σε όλα τα σημεία παραγωγής αποβλήτων συσσωρευτών οχημάτων βιομηχανίας (ΑΣΟΒ), όπως τα πρατήρια υγρών καυσίμων, συνεργεία, βιομηχανίες/ βιοτεχνίες, διαλυτήρια ΟΤΚΖ, ηλεκτρολογεία και άλλα, ώστε να επιτευχθεί ο στόχος ανακύκλωσης του 100% των αποβλήτων συσσωρευτών οχημάτων και βιομηχανίας.  Ενθάρρυνση της χρήσης ανακτώμενων υλικών από την επεξεργασία μεταχειρισμένων ελαστικών από δημόσιους φορείς, όπως παραδείγματος χάρη μέσω διαγωνισμών και συμβάσεων προμήθειας, ακολουθώντας συγκεκριμένες προδιαγραφές.  Ευαισθητοποίηση των πολιτών – ενίσχυση της εμπιστοσύνης στην ανακύκλωση. Πέραν της ανάπτυξης του σχετικού εξοπλισμού των απαιτούμενων υποδομών που θα διευκολύνουν τη χωριστή συλλογή, προτείνεται μία ολιστική προσέγγιση για την ευαισθητοποίηση και ενημέρωση των πολιτών σχετικά με την περιβαλλοντική και οικονομική σημασία της ανακύκλωσης και της εκτροπής των αποβλήτων από την ταφή, με απώτερο σκοπό την υιοθέτηση των αρχών της Κυκλικής Οικονομίας. Ιδιαίτερη έμφαση θα δοθεί σε ειδικές καμπάνιες στις μικρότερες ηλικίες, όπως στα σχολεία. Οι καμπάνιες ευαισθητοποίησης και συγκεκριμένα μέτρα (όπως της συλλογής αποβλήτων από τα ίδια τα συστήματα εναλλακτικής διαχείρισης, την αναβάθμιση των Κέντρων Διαλογής Ανακυκλώσιμων Υλικών και του δικτύου τους) θα συμβάλλουν στην ενίσχυση της χωριστής συλλογής αποβλήτων. Με το νέο ΕΣΔΑ (ΠΥΣ 49/2015, ΦΕΚ Α΄ 174/15-12-2015), διαμορφώνεται η στρατηγική και το βασικό πλαίσιο για τη χωριστή συλλογή των βιοαποβλήτων και την ανάπτυξη δικτύων για την ανάκτησή τους. Βασικά στοιχεία είναι τα ακόλουθα:  Στόχος χωριστής συλλογής βιοαποβλήτων 40% (υψηλότερη στοχοθεσία σε σχέση με το Ν. 4042/2012).  Επεξεργασία των χωριστά συλλεγέντων βιοαποβλήτων με στόχο την παραγωγή κόμποστ το οποίο να πληροί ποιοτικές προδιαγραφές για την περαιτέρω χρήση του σύμφωνα με διεθνή ή / και εθνικά πρότυπα. ΒΙΟΑΠΟΒΛΗΤΑ | Page 47 Co-funded by the European Union and National Funds of Greece and Republic of North Macedonia, via the Interreg IPA CBC Programme “Greece – Republic of North Macedonia 2014 – 2020

 Δημιουργία κατά προτεραιότητα μικρής κλίμακας αποκεντρωμένων μονάδων ανάκτησης.  Σχεδιασμός νέων μονάδων και αξιοποίηση των σχεδιαζόμενων μονάδων επεξεργασίας προδιαλεγμένων οργανικών αποβλήτων των υφιστάμενων ΠΕΣΔΑ.  Μετατροπή ή προσθήκη γραμμών για προδιαλεγμένα οργανικά απόβλητα στις υφιστάμενες μονάδες επεξεργασίας υπολειπόμενων σύμμεικτων ΑΣΑ.  Μεγιστοποίηση των επιπέδων εκτροπής των διαθέσιμων για συλλογή βρώσιμων λιπών και ελαίων στο 75%  Οικιακή κομποστοποίηση με έμφαση στα νοικοκυριά περιοχών με αγροτικό και ημιαστικό χαρακτήρα και επιτόπια μηχανική κομποστοποίηση σε δημόσιους χώρους πρασίνου ή συγκεκριμένους χώρους των αστικών περιοχών με στόχο την εκτροπή βιοαποβλήτων κατ’ ελάχιστο σε ποσοστό 3%. Βιολογικά απόβλητα: Υποχρεωτική χωριστή συλλογή τους έως 31 Δεκεμβρίου 2022 Σύμφωνα με το νέο θεσμικό πλαίσιο και με στόχο την εκτροπή από την ταφή, αλλά και την ανακύκλωση και αξιοποίησή τους, το άρθρο 41 του Νόμου 4042/2012, όπως αντικαταστάθηκε από την παρ. 2 του άρθρου 84 του ν.4685/2020, ορίζει ότι από 31 Δεκεμβρίου 2022 (ένα χρόνο νωρίτερα από τις προβλέψεις της Οδηγίας 2018/851) τα βιολογικά απόβλητα είτε διαχωρίζονται και ανακυκλώνονται στην πηγή, είτε συλλέγονται χωριστά και δεν αναμιγνύονται με άλλα είδη αποβλήτων. Συνεπώς καθίσταται υποχρεωτική η χωριστή συλλογή των βιολογικών αποβλήτων από 31 Δεκεμβρίου 2022. Σημειώνεται τέλος ότι για την εφαρμογή των πολιτικών και κατευθύνσεων του ΕΣΔΑ καταρτίζονται σε κάθε Περιφέρεια τα Περιφερειακά Σχέδια Διαχείρισης Αποβλήτων (ΠΕΣΔΑ), ΒΙΟΑΠΟΒΛΗΤΑ | Page 48 Co-funded by the European Union and National Funds of Greece and Republic of North Macedonia, via the Interreg IPA CBC Programme “Greece – Republic of North Macedonia 2014 – 2020

με τα οποία εξειδικεύεται η διαχείριση του συνόλου των αποβλήτων που παράγονται στην οικεία γεωγραφική ενότητα, σε συμμόρφωση με τους στόχους και τις προβλέψεις του Εθνικού Σχεδίου Διαχείρισης Αποβλήτων. Στην ίδια λογική και με την ίδια στόχευση, συντάσσονται και τα Τοπικά Σχέδια Διαχείρισης Αποβλήτων, σε επίπεδο ΟΤΑ Α’ βαθμού. ΒΙΟΑΠΟΒΛΗΤΑ | Page 49 Co-funded by the European Union and National Funds of Greece and Republic of North Macedonia, via the Interreg IPA CBC Programme “Greece – Republic of North Macedonia 2014 – 2020

Πίνακας 2.1 Συγκριτική αξιολόγηση Ευρωπαϊκού και εθνικού θεσμικού (Πηγή: ΕΠΠΕΡΑΑ, 2012)