คู่มือการบริหารงานความปลอดภัยและอาชีวอนามัย

คูม ือการบริหารงานความปลอดภัยและอาชีวอนามัย (Safe work Safe life for SMEs) รองรอบนอก การดแู ลรกั ษาทค่ี รอบหโู ดยการใชผ้ า้ ชบุ นา้� สบเู่ ชด็ ลา้ งและเชด็ ใหแ้ หง้ ทุกครง้ั หลงั การใช้งาน จะช่วยรกั ษาสภาพใหส้ ามารถใช้งานไดอ้ ย่างยาวนาน 5. อุปกรณป์ อ้ งกนั มอื นวิ้ มือ และแขน (Hand Leathers and Arm Protection) ในการปฏิบตั งิ านทต่ี อ้ งใชส้ ว่ นของมือ น้วิ มือ และแขน ซ่ึงอาจเส่ยี งต่อ อนั ตรายจากการถกู วตั ถมุ คี ม บาด ตดั การขดู ขดี ทา� ใหผ้ วิ หนงั ถลอก การจบั ของรอ้ น หรือการใช้มือสัมผัสวัสดุอุปกรณ์ท่ีอาจก่อให้เกิดอันตรายอื่น ๆ น้ันจ�าเป็นต้องมี อปุ กรณป์ อ้ งกนั โดยใชถ้ งุ มอื หรอื เครอื่ งสวมเฉพาะนว้ิ ชนดิ ตา่ ง ๆ ตามความเหมาะสม กับลกั ษณะของงานดงั นี้ 5.1 ถุงมือใยหิน ใช้ส�าหรับงานที่ต้องสัมผัสความร้อนเพ่ือป้องกัน มใิ ห้มอื ไดร้ ับอันตรายจากความร้อนหรอื ไหม ้ 5.2 ถงุ มอื ใยโลหะ ใชส้ า� หรบั งานทเี่ กย่ี วกบั การใชข้ องมคี ม ในการหนั่ ตัด หรือสัมผัสวัสดุอุปกรณท์ ี่แหลมคม หยาบมาก 160 กองความปลอดภัยแรงงาน กรมสวัสดิการและคมุ ครองแรงงาน

คูม ือการบรหิ ารงานความปลอดภยั และอาชีวอนามยั (Safe work Safe life for SMEs) 5.3 ถุงมือยาง ใช้ส�าหรับงานไฟฟ้า และถุงมือยางท่ีสวมทับด้วย ถุงมือหนังชนิดยาว เพื่อป้องกันการถูกของมีคมบาดหรือท่ิมแทงทะลุ ส�าหรับใช้ ในงานไฟฟ้าแรงสูง 5.4 ถงุ มอื ยางชนดิ ไวนลี หรอื นโี อพรนี ใชส้ า� หรบั งานทต่ี อ้ งสมั ผสั สาร เคมชี นดิ ทีม่ ีฤทธิ์กดั กรอ่ นหรอื ซึมผา่ นผิวหนังได้ กองความปลอดภยั แรงงาน กรมสวสั ดกิ ารและคุม ครองแรงงาน 161

คมู อื การบริหารงานความปลอดภยั และอาชวี อนามัย (Safe work Safe life for SMEs) 5.5 ถุงมือหนังใช้สําหรับงานท่ีต้องสัมผัสวัสดุที่หยาบ งานที่มีการ ขดั ผิว การแกะสลกั หรืองานเช่ือมทมี่ ีความร้อนต�่า 5.6 ถงุ มอื หนงั เสรมิ ใยเหลก็ ใชส้ า� หรบั งานหลอมโลหะหรอื ถลงุ โลหะ 5.7 ถุงมอื ผา้ หรือเส้นใยทอ ใชส้ า� หรับงานทีต่ อ้ งหยิบจับวสั ดุอุปกรณ์ เบา ๆ เพ่อื ปอ้ งกันมอื จากสง่ิ สกปรกตา่ ง ๆ 162 กองความปลอดภัยแรงงาน กรมสวัสดิการและคุมครองแรงงาน

คูมือการบรหิ ารงานความปลอดภยั และอาชีวอนามัย (Safe work Safe life for SMEs) 5.8 ถุงมือผ้าหรือใยทอเคลือบน้ํายา ใช้ส�าหรับงานท่ีต้องสัมผัส สารเคมโี ดยทวั่ ไป เชน่ งานหบี หอ่ งานบรรจกุ ระปอ๋ ง หรอื อตุ สาหกรรมอาหาร ฯลฯ นอกจากน้ันยงั มีอุปกรณ์ปอ้ งกันมอื น้วิ มอื และแขน ส�าหรับใชก้ บั งาน ที่มีลักษณะเฉพาะด้านอื่น ๆ เช่น หนังหุ้มมือหรือเบาะรองมือใช้พันมือและแขน ส�าหรับงานที่ต้องสัมผัสความร้อนหรืองานที่มีสะเก็ดของร้อนกระเด็นกระทบมือ และแขนได้ ครีมท�ามือใช้ท�าเพ่ือป้องกันการท�างานที่มีการระคายผิวหนัง และ เครอื่ งสวมเฉพาะนว้ิ มอื ใชใ้ นงานเฉพาะอยา่ ง เพอื่ ปอ้ งกนั ของแหลมคมหรอื ปอ้ งกนั การกระแทกน้วิ ได ้ กองความปลอดภยั แรงงาน กรมสวสั ดกิ ารและคมุ ครองแรงงาน 163

คูมอื การบรหิ ารงานความปลอดภยั และอาชีวอนามัย (Safe work Safe life for SMEs) 6. อปุ กรณ์ป้องกนั เท้าและขา อุปกรณ์ป้องกันเท้าและขาที่ส�าคัญและมีความจ�าเป็นอย่างย่ิงส�าหรับ ผู้ท่ีต้องท�างานในสถานท่ีท่ีอาจเกิดอันตรายกับเท้า ได้แก่ รองเท้าต้ังแต่รองเท้า ธรรมดา รองเท้าหุ้มข้อ และรองเท้าที่เสริมด้วยอุปกรณ์ป้องกันต่าง ๆ เรียกว่า รองเท้านิรภัย ส�าหรับสวมใส่ในการท�างานเพ่ือป้องกันอันตรายหรือการบาดเจ็บ ของเท้าจากการถกู กระแทก ถกู ทบั หรืองานมอี นั ตรายอ่ืน ๆ เกย่ี วกับเท้า คณุ สมบตั ขิ องรองเทา้ นริ ภยั ตามความสามารถในการรบั แรงอดั และแรง กระแทก แบง่ ออกเปน็ 3 ชนดิ ดังนี้ ชนดิ เบอร์ แรงกระแทก (ปอนด์) แรงอดั (ปอนด์) 75 75 2,500 50 50 875 30 30 100 164 กองความปลอดภยั แรงงาน กรมสวสั ดิการและคุมครองแรงงาน

คมู อื การบรหิ ารงานความปลอดภยั และอาชีวอนามยั (Safe work Safe life for SMEs) ลักษณะการใช้งาน 1. รองเท้าชนิดหุ้มข้อและเป็นฉนวนท่ีดี ใช้ส�าหรับงานไฟฟ้าหรืองานท่ี อาจมอี ันตรายจากการกระเด็นของเศษวสั ดุหรือการระเบิดที่ไมร่ ุนแรงนกั 2. รองเท้าหุ้มแข้ง เป็นรองเท้าที่ออกแบบส�าหรับป้องกันอันตรายจาก การท�างานที่มีความร้อนจากการถลุงหรือหลอมโลหะ งานเช่ือมต่าง ๆ ซ่ึงจะต้อง ไมม่ กี ารเจาะตาไกร่ อ้ ยเชอื ก เนอ่ื งจากจะเปน็ ชอ่ งทางใหโ้ ลหะทห่ี ลอมเหลวกระเดน็ หรือไหลเข้ารองเท้าได้ และจะต้องสวมใส่สะดวกและถอดได้ง่ายรวดเร็วในกรณี เกิดเหตฉุ กุ เฉิน 3. รองเท้าพ้ืนโลหะท่ียืดหยุ่นได้ ใช้ส�าหรับงานก่อสร้าง เพ่ือป้องกัน การกระแทก การกดทบั และของแหลมคมทิม่ ตา แต่ต้องมั่นใจว่าการท�างานน้ันไม่ เกี่ยวข้องกบั ไฟฟา้ 4. รองเทา้ พนื้ ไม ้ เหมาะสา� หรบั การใชง้ านในสถานทท่ี า� งานทพ่ี นื้ เปยี กชนื้ ตลอดเวลาหรอื มคี วามรอ้ น เชน่ โรงงานผลิตเบยี ร์ และงานทเ่ี กี่ยวกบั การลาดยาง แอสฟัลท์ 5. รองเท้าหัวโลหะ เหมาะส�าหรับใช้กับการท�างานที่อาจมีวัตถุส่ิงของ น�า้ หนักมากตกใส่ทับหรอื กระแทกเทา้ ในการเคล่อื นย้ายส่งิ ของที่นา้� หนกั มาก นอกจากน ้ี ยงั มรี องเทา้ หนงั ฟอกทเี่ หมาะสา� หรบั การใชง้ านในโรงงานอาหาร รองเท้ายางหรือพลาสติกที่ป้องกันการเปียกชื้นและท�าความสะอาด ป้องกัน ส่ิงสกปรกได้ดี เหมาะส�าหรบั การท�างานในหอ้ งนา้� สาธารณะ เปน็ ต้น สว่ นอุปกรณ์ ป้องกันขาน้ันจะมีลักษณะที่เป็นวัสดุแผ่นหุ้มตลอดขา หรือหน้าแข้งโดยปลาย กองความปลอดภยั แรงงาน กรมสวสั ดิการและคุมครองแรงงาน 165

คูมือการบริหารงานความปลอดภยั และอาชวี อนามยั (Safe work Safe life for SMEs) ด้านล่างจะบานและโค้งงอเข้ารูปกับหลังเท้าและเสริมด้วยเส้นใยโลหะหรือใยทอ เพื่อป้องกันการกระแทกหรือส่ิงท่ีอาจกระเด็นมากระทบขา ซ่ึงการใช้งานนั้น จะเลอื กใหเ้ หมาะสมตามลกั ษณะของงาน เชน่ งานหลอมเหลว หรอื ถลงุ มคี วามรอ้ น มักใช้อุปกรณ์ท่ีท�ามาจากใยหินหรือหนัง ส่วนงานท่ีเกี่ยวข้องกับกรด-ด่าง หรือ ของเหลวทม่ี คี วามรอ้ น กม็ กั เลอื กอปุ กรณท์ ที่ า� มาจากยางสงั เคราะห ์ ยางธรรมชาติ หรอื พลาสตกิ ทท่ี นตอ่ ความรอ้ นและการกดั กรอ่ นและตอ้ งสามารถสวมใสแ่ ละถอด ได้สะดวกรวดเร็วในกรณที ี่เกิดเหตอุ นั ตรายฉกุ เฉิน การดูแลรักษารองเท้าและอุปกรณ์ป้องกันขาหลังการใช้งานต้องท�า ความสะอาดท้ังด้านนอกด้านในด้วยน้�าธรรมดา หรือใช้น�้ายาฆ่าเชื้อเช็ดท�าความ สะอาด ฉีดน้�าล้างแลว้ วางใหแ้ หง้ 7. อปุ กรณป์ อ้ งกนั อนั ตรายของระบบหายใจ (Respiratory Protective Devices) อุปกรณ์ป้องกันอันตรายของระบบหายใจ ใช้ส�าหรับป้องกันอันตราย ที่เกิดข้ึนกับระบบหายใจของผู้ที่ท�างานในสภาพงานที่มีลักษณะการท�างานท่ีมี มลพิษหรือมีอุปสรรค์ต่อการหายใจ ซ่ึงผู้เก่ียวข้องหรือผู้ท่ีจะตัดสินใจใช้อุปกรณ์ ดังกล่าวจะต้องมีความรู้ มีข้อมูลของสภาพแวดล้อม เพื่อที่จะเลือกใช้อุปกรณ์ได้ ถูกต้อง หากการตัดสินใจเลือกใช้เกิดการผิดพลาดหรือไม่มีข้อมูลส�าคัญมาก่อน อาจทา� ใหเ้ กดิ อนั ตรายถงึ ชวี ติ ได ้ ดงั นน้ั จงึ ควรจะตอ้ งมกี ารพจิ ารณาขอ้ มลู ดงั ตอ่ ไปนี้ ประกอบการตัดสนิ ใจ 166 กองความปลอดภัยแรงงาน กรมสวสั ดกิ ารและคมุ ครองแรงงาน

คูมือการบริหารงานความปลอดภยั และอาชวี อนามยั (Safe work Safe life for SMEs) 1. ลกั ษณะของอนั ตรายทเี่ กดิ ขนึ้ วา่ เปน็ มลพษิ ชนดิ ใดอยใู่ นรปู แบบใด 2. ความรุนแรงของอันตรายน้ันจะต้องตัดสินใจว่าจะต้องป้องกัน ชนดิ ไหนก่อน-หลัง เพือ่ ความปลอดภยั สงู สดุ ของชวี ติ 3. ชนดิ ของสารอนั ตราย วา่ สารนนั้ ๆ ออกฤทธเ์ิ ปน็ กรด-ดา่ ง การเขา้ สู่ ร่างกายและอันตรายทจ่ี ะเกดิ กับอวยั วะใดกอ่ น รวมทง้ั ผลกระทบอ่ืน ๆ 4. ความเขม้ ขน้ ของสารอนั ตรายเพอื่ เปน็ ขอ้ มลู ในการเลอื กใชอ้ ปุ กรณ์ ปอ้ งกันท่ีเพียงพอกบั ความเข้มขน้ ของสารอนั ตราย 5. ระยะเวลาในการปอ้ งกนั เนอ่ื งจากอปุ กรณแ์ ตล่ ะชนดิ มอี ายใุ นการ ใชง้ าน ดังนน้ั การเลอื กใช้จึงควรจะตอ้ งรูร้ ะยะเวลาของการปอ้ งกนั เพอ่ื ให้สามารถ เลอื กใชอ้ ปุ กรณ์ได้อยา่ งถกู ต้องและมีระยะเวลาเพยี งพอกับการปอ้ งกัน 6. สถานทบี่ รเิ วณและกจิ กรรมหรอื ลกั ษณะของงาน ดงั นนั้ การตดั สนิ ใจ เลอื กใชอ้ ปุ กรณจ์ ะตอ้ งศกึ ษาขอ้ มลู ดงั กลา่ ว เพอ่ื เลอื กอปุ กรณท์ เี่ หมาะสมกบั สถานท่ี และกจิ กรรม เพอื่ มใิ หอ้ ปุ กรณเ์ ปน็ ภาระหรอื อปุ สรรคตอ่ การทา� งาน เชน่ บางสถานที่ บางกิจกรรมเหมาะที่จะใช้อุปกรณ์ท่ีเป็นถังอัดอากาศ แต่บางแห่งเหมาะกับการ ใช้อุปกรณ์แบบกรองอากาศ เปน็ ต้น การเลือกใช้อปุ กรณ์ป้องกันอันตรายของระบบหายใจ การเลือกใช้อุปกรณ์ป้องกันอันตรายของระบบหายใจ นอกจากจะมี ข้อมูลต่าง ๆ แล้ว ส่ิงที่ควรจะค�านึงถึงคือวิธีการใช้ที่ถูกต้องด้วยวิธีการศึกษา รายละเอียด มีการแนะน�า อธิบาย สาธิต ฝึกอบรมจากผู้เก่ียวข้องจนม่ันใจและ สามารถตรวจสอบไดว้ ่าเหมาะสมกับสถานทีแ่ ละกจิ กรรมท่ีต้องการใช ้ ซง่ึ อปุ กรณ์ กองความปลอดภัยแรงงาน กรมสวสั ดกิ ารและคมุ ครองแรงงาน 167

คมู่ อื การบริหารงานความปลอดภัยและอาชวี อนามยั (Safe work Safe life for SMEs) ปอ้ งกนั อนั ตรายของระบบหายใจนนั้ แบง่ ออกเปน็ 2 ชนดิ ตามลกั ษณะความจำ� เปน็ เฉพาะการใช้งาน คอื ชนิดเครื่องช่วยหายใจและชนดิ เครื่องกรองอากาศ ซ่งึ จะใช้ แทนกันได้ ในบางกรณี เช่นเคร่ืองกรองอากาศอาจใช้เครื่องช่วยหายใจแทนได้ แต่เครอื่ งชว่ ยหายใจไม่สามารถใช้เครือ่ งกรองอากาศแทนได้ และจะต้องสวมใส่ให้ พอดีกับใบหน้าและศีรษะไม่ให้มีการร่ัวซึมของอากาศภายนอกเข้าไปได้ ไม่ท�ำให้ ผสู้ วมใส่อึดอัดเกนิ ไป และจะต้องมีสภาพแขง็ แรงทนทานเปน็ อยา่ งดีดว้ ย 1. เครื่องช่วยหายใจ มีลักษณะเป็นหน้ากากครอบมิดชนิดเต็มหน้า มีช่องกระจกใสผนึกแน่นตรงส่วนตาท่ีอาจท�ำด้วยยางหรือวัสดุอื่นที่มีคุณสมบัติ ใกล้เคียงกัน กระชับกับใบหน้ามิให้อากาศจากภายนอกรั่วซึมเข้าได้ มีท่อต่อส่ง จ่ายอากาศเช่ือมตดิ กบั ถงั จา่ ยอากาศ แบง่ ออกเปน็ 2 ชนิด คือ 1.1 ชนิดท่ีอากาศหมุนเวียนได้ โดยจะมีลิ้นเปิด-ปิดอากาศส�ำหรับ การหายใจเขา้ และหายใจออก โดยมที อ่ ตอ่ กบั เครอ่ื งจา่ ยออกซเิ จน เครอ่ื งชว่ ยหายใจ ชนิดน้ีเหมาะส�ำหรับกรณีท่ีบริเวณการท�ำงานนั้นไม่มีอากาศหายใจ หรือไกลเกิน กว่าจะใช้ท่อจ่ายอากาศจากท่ีหน่ึงที่ใดได้ การใช้เครื่องช่วยหายใจชนิดนี้ผู้ใช้จะ ตอ้ งมสี ขุ ภาพรา่ งกายทสี่ มบรู ณแ์ ขง็ แรง และจะตอ้ งศกึ ษาเรยี นรู้ ฝกึ อบรมวธิ กี ารใช้ เปน็ อยา่ งดี พรอ้ มท้งั มกี ารศึกษาอบรมเพิม่ เตมิ ทุก 6 เดอื น 1.2 ชนิดที่อากาศหมุนเวียนไม่ได้จะต้องมีลิ้นเปิดระบายอากาศท่ีใช้ หายใจแล้วออก โดยต่อท่อไว้กับถังบรรจุอากาศหรือเครื่องจ่ายอากาศ ซ่ึงจะต้อง ม่ันใจว่า อากาศท่ีบรรจุในถังหรือเคร่ืองจ่ายอากาศน้ันบริสุทธ์ิ ไม่มีส่ิงปนเปื้อน มีแรงดันอากาศไม่เกิน 25 ปอนด์ต่อตารางน้ิว (ชัยยุทธ ชวนิตนิธิกุลล 2532: 273) และเพื่อให้เกิดความปลอดภัยสูงสุดควรติดต้ังเครื่องปรับระดับแรงดัน อากาศควบคู่กับการติดตั้งเคร่ืองกรองอากาศ รวมทั้งติดตั้งสัญญาณเตือน เม่ือมี คารบ์ อนมอนอกไซด์ปะปนเข้าไปในอากาศทอี่ ัดอย่ใู นถังดว้ ย 168 กองความปลอดภยั แรงงาน กรมสวสั ดิการและค้มุ ครองแรงงาน

คู่มือการบรหิ ารงานความปลอดภยั และอาชวี อนามยั (Safe work Safe life for SMEs) วธิ ีการใชอ้ ปุ กรณช์ ว่ ยหายใจอยา่ งปลอดภยั 1. ผู้ใช้ต้องผ่านการอบรมเทคนิคและวิธีใช้มาเป็นอย่างดี ใช้ได้อย่าง ถกู ต้อง 2. อปุ กรณต์ อ้ งมคี วามสมบรู ณไ์ มช่ ำ� รดุ เสยี หาย เหมาะสมกบั ผสู้ วมใส่ โดยต้องไมม่ สี ารเคมีเป็นพษิ ตกค้างติดอย่กู บั หน้ากาก 3. ต้องศึกษารายละเอียดในการปรับปริมาณออกซิเจนเข้าออกให้ เหมาะสมหรือมิใหผ้ ู้สวมใส่อดึ อดั 4. มอี ปุ กรณส์ ำ� รองสำ� หรบั การทำ� งานในทท่ี มี่ อี นั ตรายสงู หรอื อตั ราเสยี่ ง ที่อาจเกิดกรณีฉุกเฉินอ่ืน เพื่อให้สามารถแก้ไขช่วยเหลือผู้ท่ีอยู่ในขณะปฏิบัติงาน ไดท้ นั ที 5. ศึกษาระยะเวลาท่ีต้องปฏิบัติงานกับขีดจ�ำกัดของเวลาในการ ใช้อุปกรณ์นั้น โดยมีผู้ที่มีหน้าท่ีเฝ้าระวังคอยสังเกตส่ิงผิดปกติตลอดระยะเวลา การท�ำงาน 6. ทีมงานผู้ที่ใช้อุปกรณ์ควรจะต้องได้รับการฝึกอบรมสาธิตวิธีการ ใชว้ ธิ ีการซ่อมบ�ำรุงดูแลรักษาอย่างถูกต้อง เพอื่ ยดื อายุการใชง้ านของอปุ กรณแ์ ละ เพ่ือความปลอดภัยสงู สุดของทกุ ฝ่าย 2. เครอ่ื งกรองอากาศ การเลอื กใชต้ อ้ งใหต้ รงกบั การปอ้ งกนั ประเภทของ สารเคมีหรือสารพิษด้วย เน่ืองจากอุปกรณ์ป้องกันมักจะมีการออกแบบใช้เฉพาะ อยา่ งกับสารเคมหี รอื สารพษิ เปน็ สว่ นใหญ่ เช่น 2.1 เคร่ืองกรองอากาศชนิดใช้แผ่นกรองท่ีท�ำมาจากกระดาษหรือ ใยทอชนดิ อน่ื ทส่ี ามารถถอดทำ� ความสะอาดหรอื ถอดเปลยี่ นแผน่ กรองใหมไ่ ด้ นยิ ม ใช้กบั งานทีม่ ี ฝุน่ ละอองมาก เชน่ โรงงานอตุ สาหกรรมตา่ ง ๆ โรงงานแป้ง โรงงาน ซเี มนต์ โรงเลอื่ ย โรงงานถ่านหนิ ฯลฯ เครื่องป้องกันชนดิ น้จี ะไม่สามารถป้องกัน สารพษิ แก๊สพษิ หรอื การทำ� งานในทที่ ่ีไมม่ ีอากาศหายใจได้ นอกจากนี้ ยังมีหน้ากากป้องกันก๊าซพิษท่ีใช้เฉพาะชนิดของสารพิษ ซง่ึ มลี กั ษณะคลา้ ยกบั เครอื่ งกรองทว่ั ไป ตา่ งกนั ตรงทแี่ ผน่ กรองอากาศสามารถกำ� จดั กองความปลอดภยั แรงงาน กรมสวัสดกิ ารและคมุ้ ครองแรงงาน 169

คูมือการบริหารงานความปลอดภยั และอาชวี อนามยั (Safe work Safe life for SMEs) สารเคมีหรือสารพิษเฉพาะชนิดหรือสารอ่ืนท่ีมีคุณสมบัติใกล้เคียงกันเท่านั้น และ จะมแี ถบสเี ปน็ ตัวบอกถงึ คณุ สมบตั ิในการปอ้ งกนั กา๊ ซไว้ดว้ ย เช่น แถบสที ี่ติดกับหนา้ กาก ชนดิ ของกาซ สีขาว กา๊ ซทอี่ อกฤทธ์ิเป็นกรด สขี าวคาดแถบสเี ขียว กว้าง 1 นิว้ ดา้ นลา่ ง ก๊าซไซยาไนท์ สขี าว คาดแถบสเี หลอื ง กวา้ ง 1 นว้ิ ดา้ นลา่ ง กา๊ ซคลอรีน ก๊าซหรือไอสารอินทรยี ์ สีดา� ก๊าซแอมโมเนยี สเี ขียว กา๊ ซคารบ์ อนมอนนอกไซด์ สีฟา้ ฝนุ่ ไอ ควันละอองหมอก แถบขาวคาดดา กวา้ ง 1 น้วิ ก๊าซท่เี ป็นกรดและไอสารอนิ ทรีย์ สเี หลือง ก๊าซทุกตัวทั่วไป สีแดงหรอื อาจมแี ถบสีฟา้ หรอื เทาคาด สารกมั มนั ตภาพรงั สี สมี ว่ ง 2.2 เครื่องกรองชนิดใช้วัสดุตัวกรอง ซึ่งประกอบด้วยหน้ากากแบบ เต็มหน้า หรือแบบครึ่งหน้า ผลิตจากวัสดุท่ีเป็นยางหรือพลาสติกมีเลนส์กระจก ตรงสว่ นตา มที อ่ ตอ่ ระหวา่ งภาชนะหรอื กระปอ๋ งบรรจสุ ารเคมสี า� หรบั กรองอากาศ ติดอยู่กับหน้ากากหรือล�าตัว เครื่องกรองชนิดนี้ใช้ได้กับบริเวณท�างานที่ออกซิเจน 170 กองความปลอดภยั แรงงาน กรมสวสั ดิการและคมุ ครองแรงงาน

คู่มือการบริหารงานความปลอดภยั และอาชวี อนามยั (Safe work Safe life for SMEs) มากกวา่ รอ้ ยละหกสบิ หรอื มไี อสารพษิ ทม่ี คี วามเขม้ ขน้ ในอากาศตำ�่ และใชไ้ ดร้ ะยะ เวลาส้ันหรือไม่เกนิ 8 ช่ัวโมง ดงั ตัวอย่างความเขม้ ขน้ ของไอสารตา่ ง ๆ ในอากาศ ทีส่ ามารถใชเ้ คร่อื งกรองชนดิ นไี้ ด้ คอื ¢ ไอของสารอินทรยี ์ต่าง ๆ ไมเ่ กินรอ้ ยละ 0.10 (โดยปรมิ าตร) ¢ ไอของกรดชนิดตา่ ง ๆ ไมเ่ กนิ ร้อยละ 0.05 ¢ ไอของสงิ่ ผสมระหวา่ งกรดและสารอนิ ทรยี ์ ไมเ่ กนิ รอ้ ยละ 0.05 ¢ ไอของแอมโมเนีย ไมเ่ กนิ รอ้ ยละ 0.07 วิธีการใช้เครอื่ งกรองอากาศอยา่ งปลอดภยั 1. ต้องตรวจสอบสภาพของเครื่องกรองอากาศท้ังหน้ากากและ แผน่ กรองใหอ้ ยู่ในสภาพสมบรู ณ์ครบถว้ นสามารถใชง้ านได้อย่างปลอดภยั 2. เวลาจะใช้งานต้องตรวจดูและปรับแผ่นกรองต่อกับหน้ากากหรือ กระป๋องภาชนะบรรจุสารเคมีให้เรียบร้อยและอยู่ในต�ำแหน่งที่ไม่เกะกะ ในการทำ� งาน 3. ตรวจสอบและทดสอบลิ้นเปิด-ปิดว่าอากาศผ่านเข้าออกได้ เป็นอยา่ งดี หากผดิ ปกติตอ้ งแก้ไขก่อนน�ำไปใช้ 4. หมนั่ สงั เกตและตรวจสอบขณะทำ� งานหากมกี ารรว่ั ซมึ ของอปุ กรณ์ ต้องรบี ออกจากบริเวณท�ำงานทนั ที 5. หลังการใช้งานต้องมีการท�ำความสะอาด ดูแลบ�ำรุงรักษาอยา่ งถูก วธิ ที ุกครง้ั ท้ังแผ่นกรองและวัสดบุ รรจุสารเคมี 3. หนา้ กากกรองสารเคมี มลี กั ษณะเปน็ หนา้ กากปดิ ครง่ึ ใบหนา้ ผลติ จาก พลาสติกหรือยาง และมีท่ีกรองอากาศติดอยู่บริเวณจมูก ซึ่งภายในบรรจุผงถ่าน เพื่อท�ำหน้าที่ดูดซับไอของสารหรือก๊าซพิษ ประเภทไอพิษของสารอินทรีย์ เช่น แอลกอฮอล์ เบนซิน ไอน้�ำมัน อะซีโตน คาร์บอนเตตราคลอไรด์ คลอโรฟอร์ม หน้ากากชนิดนี้เหมาะส�ำหรับใช้ในที่ที่มีอากาศพิษความเข้มข้นต�่ำเท่าน้ัน และ ไม่เหมาะส�ำหรับบริเวณที่มีออกซิเจนน้อย บริเวณที่มีสารพิษชนิดไม่มีกล่ินหรือ สารพิษชนิดทที่ ำ� ใหเ้ กดิ การระคายเคืองตา และมรี ะยะเวลาใช้ท่ีจ�ำกดั เชน่ กัน กองความปลอดภัยแรงงาน กรมสวสั ดิการและคมุ้ ครองแรงงาน 171

คมู ือการบรหิ ารงานความปลอดภัยและอาชวี อนามยั (Safe work Safe life for SMEs) 4. เคร่ืองกรองอนุภาคและไอควันของโลหะ มีลักษณะเป็นหน้ากาก ท่ีท�าจากพลาสติกหรือยางครอบใบหน้าบริเวณจมูกและมีแผ่นกรองเป็นตัวกรอง ฝุน่ ละอองเอาไว ้ ซ่งึ จะมีลกั ษณะเฉพาะตามขนาดชอ่ งรูเปดิ ของแผน่ กรอง 5. เครื่องกรองยาฆ่าแมลง มีลักษณะเป็นหน้ากากคล้ายกับชนิดกันฝุ่น แต่มีกระป๋องหรือภาชนะบรรจุสารเคมีเพื่อดักจับสารพิษให้ได้ทั้งหมด ติดอยู่กับ หนา้ กากบรเิ วณจมกู สว่ นชนดิ ทใ่ี ชแ้ ผน่ กรองนนั้ จะใชไ้ ดก้ บั การปอ้ งกนั ยาฆา่ แมลง บางชนดิ ทีม่ คี วามเขม้ ข้นของพษิ ไม่มากนัก ดังน้นั การเลอื กใช้จึงควรตอ้ งพิจารณา ให้เหมาะสมหรือใช้ควบคู่กับเคร่ืองมือตรวจปริมาณของสารเคมีในบรรยากาศ เพ่อื ทีจ่ ะบอกความเขม้ ขน้ โดยประมาณกจ็ ะเกิดความปลอดภยั สงู สุดได้ยิ่งขึน้ 8. อปุ กรณป์ อ้ งกันพิเศษทีใ่ ช้เฉพาะงาน ในการปฏิบัติงานใด ท่ีมีความเสี่ยงอันอาจเกิดอุบัติเหตุหรือความ ไม่ปลอดภัยจากสภาพของการท�างาน จ�าเป็นอย่างยิ่งที่จะต้องมีอุปกรณ์อ�านวย ความสะดวกเฉพาะงาน แตล่ ะชนดิ ในการปอ้ งกันอันตรายให้กับผูป้ ฏบิ ัติงาน เช่น 1. อุปกรณ์ป้องกันล�าตัว เพื่อใช้ป้องกันของแหลมคมหรือมี แง่คมต่าง ๆ ใช้ในการบรรจุหีบห่อกันการกระทบกระแทกท่ีไม่รุนแรงนัก และกันสิ่งของกระเด็นมากระทบบริเวณล�าตัวด้านหน้า อุปกรณ์น้ี มีลักษณะเป็นแผ่นคาดล�าตัวด้านหน้าเต็มตัว ซึ่งอาจท�ามาจากแผ่นหนังหรือใย 172 กองความปลอดภัยแรงงาน กรมสวสั ดกิ ารและคมุ ครองแรงงาน

คมู ือการบรหิ ารงานความปลอดภัยและอาชวี อนามยั (Safe work Safe life for SMEs) ทอชนิดมีความเหนียว ยางสังเคราะห์หรือพลาสติก การเลือกใช้ต้องพิจารณาให้ เหมาะสมกับลักษณะของงาน เช่น งานที่มีความร้อนควรต้องใช้วัสดุท่ีทนความ ร้อนดว้ ย การท�างานทใ่ี กล้กบั เครอื่ งจักรท่ีมใี บพัดเคลอ่ื นไหว ก็ควรใส่แผ่นคาดให้ กระชับและไม่มีสายห้อยรุงรัง เพราะอาจติดพันกับเคร่ืองจักรท�าให้เกิดอุบัติเหตุ และความเสียหายได้ 2. ชุดป้องกันที่ท�าจากหนัง ใช้ส�าหรับสวมใส่ป้องกันร่างกายจากการ ทา� งานทม่ี กี ารแผค่ วามรอ้ นจากการหลอมเหลวโลหะ ปอ้ งกนั การไดร้ บั รงั สอี นิ ฟาเรด อัลตราไวโอเลตและป้องกันแรงกระแทกท่ีไม่มากนัก โดยชุดป้องกันน้ีจะต้องผลิต จากหนงั ท่มี คี ณุ ภาพและมคี ณุ สมบตั ดิ ีเท่าน้ัน 3. ชุดป้องกันท่ีท�าจากแอสเบสตอส ใช้ส�าหรับงานที่มีความร้อนสูง ซ่งึ อาจมีลักษณะเปน็ ผา้ คาดลา� ตัว ผา้ กนั เปอ้ื น วัสดพุ ันหน้าแขง้ หรือสนับแขง้ 4. ชุดป้องกันท่ีท�าจากอลูมิเนียม ใช้ป้องกันความร้อนสูง ส�าหรับ ผทู้ ่ีทา� งานในทม่ี กี ารหลอมเหลวโลหะทอี่ ณุ หภูมิประมาณ 2,000 องศาฟาเรนไฮด ์ โดยจะสะท้อนรังสีความร้อน โดยเฉพาะนักผจญเพลิงซึ่งจะประกอบด้วยเส้ือคลุม กางเกง ถุงมือ รองเท้า หุ้มขอ้ และทคี่ รอบศรี ษะ กองความปลอดภัยแรงงาน กรมสวัสดิการและคมุ ครองแรงงาน 173

คมู ือการบริหารงานความปลอดภยั และอาชวี อนามัย (Safe work Safe life for SMEs) 5. อุปกรณ์ช่วยชีวิตในการท�างาน เพ่ือช่วยป้องกันอันตรายจากการ ท�างานในท่ีสูง หรือต้องลงไปใต้พ้ืนมาก ๆ เช่น การขุดเจาะบ่อลึกมาก ๆ ในถัง ขนาดใหญ ่ หรอื ในทที่ ม่ี กี ารถลม่ ทบั เปน็ ตน้ อปุ กรณช์ ว่ ยชวี ติ ในการทา� งานแบง่ ออก ตามลักษณะการใช้งานประกอบด้วย 5.1 เขม็ ขดั นริ ภยั แบง่ ออกเปน็ 2 ชนดิ คอื ชนดิ ทใี่ ชง้ านโดยทว่ั ไป สา� หรบั รบั นา�้ หนกั ของตวั ผใู้ ชข้ ณะทา� งาน กบั ชนดิ ทใ่ี ชป้ อ้ งกนั การตกจากทส่ี งู หรอื การท�างานที่ต้องลงไปในท่ีต่�า ซ่ึงจะต้องสามารถรับน้�าหนักเพิ่มขึ้นหลายเท่าตัว จากแรงกระตุก หากเกิดอุบัติเหตุข้ึน วัสดุที่ใช้ได้แก่หนังชนิดดีท่ีมีขนาดหนา รับน�้าหนักได้ 135-225 กิโลกรัม ความกว้างของหนังประมาณ 43 มิลลิเมตร ความยาวข้ึนอยู่กับสภาพของการใช้งาน นอกจากนั้นวัสดุท่ีใช้อาจเป็นผ้าขนาด เดียวกัน หรือผ้าทอท่ีน�ามาถักไขว้กันหรือใยสังเคราะห์จะเพิ่มความแข็งแรงได้ มากข้ึนและรบั น�้าหนกั ไดด้ กี วา่ หนัง 5.2 เชือกนิรภัย ซ่ึงมีทั้งชนิดมีตะขอทั้งสองปลายและตะขอ ที่ปลายข้างเดียวที่ล็อคติดกับสายท่ีสามารถปรับเลื่อนได้ โดยท�ามาจากป่าน มะนลิ า ใยสงั เคราะห ์ ไนลอ่ น และหนงั การเลอื กใชค้ วรเลอื กตามขนาดนา�้ หนกั ของ ความปลอดภัย เชน่ เชอื กป่านมะนิลา ขนาด ¾ นวิ้ จะสามารถรับนา้� หนักได ้ 260 กโิ ลกรัม หรอื เชือกไนล่อน ขนาด ½ นิว้ จะสามารถรบั น้�าหนกั ทีป่ ลอดภัยได้ 540 กิโลกรัม (ชัยยทุ ธ ชวลติ นธิ ิกุล, 2532: 275) 174 กองความปลอดภัยแรงงาน กรมสวัสดกิ ารและคมุ ครองแรงงาน

คูม ือการบรหิ ารงานความปลอดภัยและอาชีวอนามยั (Safe work Safe life for SMEs) 5.3 สายรดั ลา� ตวั เปน็ อปุ กรณช์ ว่ ยปอ้ งกนั อนั ตรายจากการทา� งาน ในทส่ี งู จะแตกตา่ งจากเขม็ ขดั นริ ภยั คอื จะมสี ายรดั ลา� ตวั คาดตง้ั แตห่ วั ไหล ่ หนา้ อก เอว และขา เกีย่ วติดกับสายช่วยชวี ติ เพ่มิ ความปลอดภยั ไดม้ ากกว่า เน่ืองจากจะ เฉลี่ยแรงกระตุกหรือกระชากไปที่ล�าตัวด้วย และมักท�าจากวัสดุท่ีมีความอ่อนนุ่ม เพื่อชว่ ยลดแรงกระแทกของล�าตัวอีกชัน้ หนึ่งดว้ ย 5.4 กระเชา้ ชงิ ช้า เป็นอปุ กรณป์ อ้ งกันอันตรายสา� หรับผู้ท่ที �างาน ท่ีสูงนอกตัวอาคารท่ีใช้ส�าหรับน่ังหรือยืนบนกระเช้าท่ีผูกโยงไว้ด้วยเชือกหรือลวด สลงิ ดงึ ขนึ้ ลงตามผนงั กา� แพงในแนวดง่ิ โดยมเี ขม็ ขดั รดั เอว หรอื อกของผปู้ ฏบิ ตั งิ าน ไวด้ ว้ ยเพ่อื ปอ้ งกันการพลดั ตกจากกระเชา้ 5.5 สายชว่ ยชวี ิต คือสายเชือกหรอื วัสดทุ ี่ใช้แทนได ้ ผกู ยดึ ติดกับ ตัวผู้ปฏิบัติงาน ซ่ึงปลายข้างหนึ่งจะยึดติดกับโครงสร้างท่ีม่ันคง เพื่อป้องกันการ พลัดตกจากทส่ี งู หรอื พน้ื ตา่ งระดบั กนั มากระทบพื้นได ้ การใชง้ านตอ้ งใช้ควบคกู่ บั กองความปลอดภยั แรงงาน กรมสวัสดิการและคมุ ครองแรงงาน 175

คมู อื การบรหิ ารงานความปลอดภัยและอาชวี อนามัย (Safe work Safe life for SMEs) เข็มขัดนิรภยั และสายรดั ลา� ตวั วัสดุที่ใช้ได้แก ่ เชอื กมะนิลา เชือกไนล่อน หรือลวด สลงิ ซง่ึ โดยปกตจิ ะไมค่ อ่ ยใชเ้ นอื่ งจากมคี วามยดื หยนุ่ นอ้ ยและจะเปน็ อนั ตรายหาก บริเวณท่ที �างานนั้นมีกระแสไฟฟา้ พดั ลมดูดเปา สําหรับงานในท่อี ับอากาศ ชดุ ปองกนั สารเคมี 176 กองความปลอดภยั แรงงาน กรมสวัสดิการและคมุ ครองแรงงาน

คูมอื การบริหารงานความปลอดภัยและอาชีวอนามยั (Safe work Safe life for SMEs) ชุดปอ งกันฝนุ นอกจากน้ี ยังมีรองเท้าหนังฟอกที่เหมาะส�าหรับการใช้งานในโรงงาน อาหาร รองเทา้ ยางหรอื พลาสตกิ ทปี่ อ้ งกนั การเปยี กชน้ื และทา� ความสะอาด ปอ้ งกนั สิ่งสกปรกได้ดี เหมาะส�าหรบั การท�างานในหอ้ งน้า� สาธารณะ เปน็ ตน้ ส่วนอปุ กรณ์ ป้องกันขานั้นจะมีลักษณะท่ีเป็นวัสดุแผ่นหุ้มตลอดขา หรือหน้าแข้งโดยปลาย ด้านล่างจะบานและโค้งงอเข้ารูปกับหลังเท้าและเสริมด้วยเส้นใยโลหะหรือใยทอ เพ่ือป้องกันการกระแทกหรือส่ิงที่อาจกระเด็นมากระทบขา ซ่ึงการใช้งานน้ัน จะเลอื กใหเ้ หมาะสมตามลกั ษณะของงาน เชน่ งานหลอมเหลว หรอื ถลงุ มคี วามรอ้ น มักใช้อุปกรณ์ท่ีท�ามาจากใยหินหรือหนัง ส่วนงานที่เกี่ยวข้องกับกรด-ด่าง หรือ ของเหลวทม่ี คี วามรอ้ น กม็ กั เลอื กอปุ กรณท์ ท่ี า� มาจากยางสงั เคราะห ์ ยางธรรมชาติ หรือพลาสติกท่ีทนต่อความร้อนและการกัดกร่อนและต้องสามารถสวมใส่และ ถอดไดส้ ะดวกรวดเรว็ ในกรณีทีเ่ กดิ เหตอุ นั ตรายฉุกเฉิน กองความปลอดภยั แรงงาน กรมสวสั ดิการและคมุ ครองแรงงาน 177

คมู่ อื การบรหิ ารงานความปลอดภัยและอาชีวอนามยั (Safe work Safe life for SMEs) การดูแลรักษารองเท้าและอุปกรณ์ป้องกันขาหลังการใช้งานต้องท�ำความ สะอาดท้ังด้านนอกด้านในด้วยน�้ำธรรมดา หรือใช้น�้ำยาฆ่าเช้ือเช็ดท�ำความสะอาด ฉีดนำ�้ ล้างแล้ววางให้แหง้ หมายเหตุ : คู่มือน้ีกรมสวัสดิการและคุ้มครองแรงงานจัดท�ำขึ้นเพื่อรณรงค์ส่งเสริมและ เผยแพรใ่ หน้ ายจา้ ง ลกู จา้ งเพอ่ื เปน็ แนวทางในการดำ� เนนิ งานดา้ นความปลอดภยั อาชีวอนามัย และสภาพแวดล้อมในการท�ำงาน โดยไม่หวังผลก�ำไรเชิงธุรกิจ ซ่ึงประกอบท่ีน�ำมาประกอบอาจมีลิขสิทธิ์ตามกฎหมาย กรมสวัสดิการและ คุ้มครองแรงงานจึงขออนุญาตน�ำรูปมาใช้ประกอบในการจัดท�ำคู่มือโดยไม่ต้อง ขออนญุ าตเป็นลายลักษณอ์ กั ษร 178 กองความปลอดภยั แรงงาน กรมสวสั ดกิ ารและคมุ้ ครองแรงงาน

คมู่ ือการบรหิ ารงานความปลอดภัยและอาชวี อนามัย (Safe work Safe life for SMEs) บทท่ี สีและสญั ลกั ษณ์ แห่งความปลอดภัยในการท�ำงาน 1. สแี ห1ง่ .ค สวีแามห่งปคลวอามดปภลัยอดภยั 1.1 ความสำ� คัญของการใช้สี สี คอื ลกั ษณะของแสงทปี่ รากฏแกส่ ายตาใหเ้ หน็ เปน็ สี (พจนานกุ รม ฉบบั ราชบณั ฑติ ยสถาน ในทางศิลปะ สีคอื ทัศนธาตอุ ย่างหน่งึ ที่เปน็ องค์ประกอบ สำ� คัญของงานศิลปะ และใชใ้ นการสร้างงานศิลปะ ในทางวิทยาศาสตรใ์ ห้ค�ำจำ� กัด ความของสีว่า เป็นคลื่นแสงหรือความเข้มของแสงที่สายตาสามารถมองเห็น โดยจะท�ำให้ผลงานมีความสวยงาม ช่วยสร้างบรรยากาศ มีความสมจริง เด่นชัด และน่าสนใจมากขึน้ สีเป็นองค์ประกอบส�ำคัญอย่างหน่ึงของงานศิลปะ และเป็น องค์ประกอบท่ีมีอิทธิพลต่อ ความรู้สึก อารมณ์ และจิตใจ ได้มากกว่า องค์ประกอบอ่ืน ๆ ในชีวิตของมนุษย์มีความเกี่ยวข้องสัมพันธ์กับสีต่าง ๆ อย่าง แยกไม่ออก โดยทสี่ ีจะใหป้ ระโยชนใ์ นดา้ นต่าง ๆ เช่น 1) ใชใ้ นการจำ� แนกสงิ่ ต่าง ๆ เพือ่ ใหเ้ ห็นชัดเจน 2) ใชใ้ นการจดั องคป์ ระกอบของสง่ิ ตา่ ง ๆ เพอ่ื ใหเ้ กดิ ความสวยงาม กลมกลนื เชน่ การแตง่ กาย การจดั ตกแตง่ บา้ น 3) ใช้ในการจดั กลุ่ม พวก คณะ ดว้ ยการใช้สีต่าง ๆ เชน่ คณะสี เครือ่ งแบบต่าง ๆ 4) ใชใ้ นการสอ่ื ความหมาย เปน็ สญั ลกั ษณ์ หรอื ใชบ้ อกเลา่ เรอ่ื งราว 5) ใช้ในการสร้างสรรค์งานศิลปะ เพ่ือให้เกิดความสวยงาม สร้างบรรยากาศ สมจรงิ และนา่ สนใจ 6) เปน็ องค์ประกอบในการมองเหน็ ส่ิงต่าง ๆ ของมนษุ ย์ กองความปลอดภยั แรงงาน กรมสวสั ดิการและค้มุ ครองแรงงาน 179

คมู ือการบรหิ ารงานความปลอดภัยและอาชวี อนามยั (Safe work Safe life for SMEs) 1.2 สแี หงความปลอดภยั จะใหป้ ระโยชนต์ าง ๆ ดงั น้ี 1) การใช้สีเพอ่ื แยกแยะอนั ตราย 2) การใช้สีเพอ่ื เตือนสตหิ รือเตือนภยั 3) การใช้สีกับความสวยงามอยากท�างาน หรือสร้างบรรยากาศ ในการทา� งาน 4) การใชส้ เี พือ่ ความปลอดภยั ในการทา� งาน 5) การใช้สีกบั อปุ กรณ์ปอ งกนั อันตรายจากการหายใจ 6) การใชส้ เี พื่อก�ากับในระบบท่อ 7) การใชส้ ีเปน็ รหัสแสดงระดับความสัมพนั ธ์ มาตรฐานสแี หง่ ความปลอดภยั ในการท�างาน 180 กองความปลอดภยั แรงงาน กรมสวัสดกิ ารและคุม ครองแรงงาน

คมู ือการบรหิ ารงานความปลอดภยั และอาชีวอนามยั (Safe work Safe life for SMEs) สีความปลอดภัยในการทา� งานและสตี ดั 2. สัญลักษณค์ วามปลอดภยั ในการทา� งาน สัญลักษณ์ความปลอดภัย หมายถึง ส่ิงท่ีใช้สื่อความหมายเกี่ยวกับ ความปลอดภยั โดยม ี ส ี รปู แบบ และสญั ลกั ษณภ์ าพ หรอื ขอ้ ความแสดงความหมาย โดยเฉพาะเพือ่ ความปลอดภยั สัญลักษณ์ความปลอดภัยแบ่งออกเป็น 3 ประเภท ตามวัตถุประสงค์ ของการแสดงความหมาย โดยให้แสดงสัญลักษณ์ภาพไว้ตรงกลางเคร่ืองหมาย โดยไมท่ ับแถบขวางส�าหรบั เครือ่ งหมายหา้ ม ได้แก่ 1) เคร่อื งหมายความปลอดภัยทใี่ ชส้ ญั ลกั ษณ์เพยี งอยา่ งเดียว (Symbol) จากการประชมุ ของ OSHA, ISO พบวา่ เครอ่ื งหมายความปลอดภยั ชนดิ นเ้ี พยี งสอง ถงึ สามแบบเทา่ นัน้ ทที่ �าให้เกิดความเขา้ ใจอยา่ งสากล กองความปลอดภยั แรงงาน กรมสวัสดกิ ารและคมุ ครองแรงงาน 181

คูม่ ือการบรหิ ารงานความปลอดภัยและอาชวี อนามัย (Safe work Safe life for SMEs) 2) เครอ่ื งหมายความปลอดภยั ทใี่ ชข้ อ้ ความอยา่ งเดยี ว (Text) โดยขอ้ ความ ท่ีใช้ต้องพยายามให้เป็นค�ำศัพท์เฉพาะ เพราะจะท�ำให้เกิดการรับรู้ได้มากที่สุด เชน่ “หา้ ม” “ระวัง” เปน็ ตน้ 3) เคร่ืองหมายความปลอดภัยที่ใช้ทั้งสัญลักษณ์และข้อความ (Symbol and text) คือ รวมท้งั แบบ 1 และ 2 ไว้ด้วยกัน ความส�ำคัญของการใช้สีกับสัญลกั ษณค์ วามปลอดภัยในการท�ำงาน สีเป็นสัญลักษณ์อันหน่ึงที่จะช่วยเน้นความหมาย ของเคร่ืองหมาย ความปลอดภัย และช่วยให้คนสามารถรู้ถึงระดับของอันตรายได้เม่ือมองผ่านตา ครง้ั แรก และต้องระวงั ไมใ่ ห้มผี ลท�ำใหข้ ้อมลู เปลย่ี นแปลงไป ซง่ึ ควรค�ำนึงถงึ 1) ความสวยงามควรจะเลอื กสขี องตวั หนงั สอื และสขี องพน้ื ใหแ้ ตกตา่ งกนั มากทส่ี ุด 2) ควรใชส้ ีท่ีสะดดุ ตาคนมากท่สี ุด 3) ควรใชส้ ีท่สี ม�่ำเสมอ และเป็นสากล เพือ่ ใหม้ ปี ระสทิ ธิภาพสูงสุด ความหมายของสีที่ใชใ้ นงานอตุ สาหกรรม ในงานอุตสาหกรรมซ่ึงเปน็ งาน ทตี่ อ้ งใชท้ รพั ยากรมนษุ ยเ์ ปน็ จำ� นวนมาก การปฏบิ ตั งิ านดว้ ยความปลอดภยั ถอื เปน็ หลกั สำ� คญั ประการแรกดงั นนั้ จงึ ตอ้ งใชส้ มี าเกยี่ วขอ้ ง กบั สามญั สำ� นกึ ของผปู้ ฏบิ ตั งิ าน ในโรงงานอตุ สาหกรรม จงึ กำ� หนดสเี พอื่ ใชเ้ ปน็ สอ่ื ความหมาย แทนภาษาหรอื คำ� พดู ทเ่ี ห็นกนั โดยท่ัวๆ ซ่งึ มี 4 สี คือ 182 กองความปลอดภยั แรงงาน กรมสวสั ดิการและคมุ้ ครองแรงงาน

คูมือการบรหิ ารงานความปลอดภยั และอาชีวอนามยั (Safe work Safe life for SMEs) สี ความหมาย ตวั อยางการใช้งาน แดง “หยุด” - เครอ่ื งหมายหา้ ม เหลือง - เครอื่ งหมายหยุด เขียว “ระวัง” - อปุ กรณ์ดับเพลงิ น้า� เงนิ หรอื - เครอื่ งหมายอปุ กรณ์ “มีอนั ตราย” หยุดฉุกเฉิน - เครอ่ื งหมายเตือน “สภาวะความ - ช้ีบ่งว่ามีอันตราย เช่น ไฟ ปลอดภัย” วตั ถุระเบดิ กัมมันตภาพรังสี “บังคับ” วตั ถมุ พี ิษและอ่นื ๆ - ชบี้ ง่ ถงึ เขตอนั ตราย ทางผา่ น หรือ ที่มีอันตราย เครอ่ื งกีดขวาง ”ตอ้ งปฏบิ ัต”ิ - ทางออกฉกุ เฉิน - ฝกบวั ช�าระลา้ งฉกุ เฉิน - หน่วยปฐมพยาบาล - หนว่ ยกู้ภยั - เครื่องหมายสารนิเทศแสดง ภาวะปลอดภัย - เครื่องหมายบังคับ - บังคับให้ต้องสวมอุปกรณ์ ปอ งกันอนั ตรายส่วนบุคคล กองความปลอดภยั แรงงาน กรมสวัสดกิ ารและคมุ ครองแรงงาน 183

คมู ือการบรหิ ารงานความปลอดภยั และอาชวี อนามัย (Safe work Safe life for SMEs) การใช้สียังน�ามาประยุกต์เปนสัญลักษณ์ในงานอุตสาหกรรมตาง ๆ เพ่มิ เตมิ อกี ได้แก  การใชส้ รี ะบบทอ ในโรงงานอุตสาหกรรม เชน สี สีทอ ความหมาย ด�า ทอนา้� ทีท่ า ทอนา้� ทงิ้ หรือพน ดว้ ยสีดา� เขียว ทอนา้� ทท่ี า ทอน้า� สะอาด หรือพน ด้วยสเี ขียว นา�้ เงนิ ทอเหลก็ ท่พี น ทอ ไอนา�้ หรอื ทาดว้ ยสนี า�้ เงนิ แสด ทอ เหลก็ ทีพ่ น ทอ ร้อยสายไฟฟา หรือทาด้วยสแี สด เหลือง ทอ เหล็กทีพ่ น ทอ แกส หรอื ทาดว้ ยสีเหลอื ง น�้าตาล ทอ เหล็กทีพ่ น ทอ นา�้ มัน หรือทาดว้ ยสีนา้� ตาล 184 กองความปลอดภัยแรงงาน กรมสวสั ดกิ ารและคมุ ครองแรงงาน

คมู ือการบริหารงานความปลอดภยั และอาชวี อนามยั (Safe work Safe life for SMEs) สี สที อ ความหมาย มว ง ทอ เหล็กทพี่ น ทอกรดหรอื ทอดาง หรอื ทาดว้ ยสีมวง แดง ทอ เหล็กทีพ่ น ทอระบบน้�าดับเพลงิ หรอื ทาดว้ ยสแี ดง ความสมั พนั ธร์ ะหวา งสที ใี่ ชร้ ว มกนั เมอื่ ไดร้ บั แสงสะทอ้ นกบั การมองเหน็ ได้ชัดเจน 1) ตัวหนงั สอื ที่สามารถมองเหน็ ไดช้ ัดเจนดมี าก  ตัวหนังสอื สดี า� บนพนื้ สีขาว 2) ตวั หนงั สือท่สี ามารถมองเหน็ ไดช้ ัดเจนด ี  ตวั หนงั สือสดี า� บนพ้นื สเี หลือง  ตัวหนังสอื บนพืน้ สนี า� เงนิ ด�าบนพนื้ สีขาว  ตวั หนังสือสเี ขยี วบนพ้ืนสขี าว 3) ตัวหนังสอื ทส่ี ามารถมองเห็นไดช้ ัดเจนพอสมควร  ตัวหนงั สอื สีแดงบนพน้ื สขี าว  ตวั หนังสอื สแี ดงบนพื้นสเี ขยี ว  ตวั หนังสอื สีส้มพ้ืนสดี า�  ตวั หนังสือสีสม้ บนพน้ื สขี าว กองความปลอดภยั แรงงาน กรมสวสั ดกิ ารและคมุ ครองแรงงาน 185

คูมือการบรหิ ารงานความปลอดภยั และอาชวี อนามัย (Safe work Safe life for SMEs) มาตรฐานสัญลักษณ์ความปลอดภัยในการท�างาน แบงตามลักษณะ การใชง้ าน ดังน้ี 1) เครื่องหมายห้ามหมายถึง เครื่องหมายซ่ึงแสดงเกี่ยวกับค�าส่ังห้าม ตามที่แสดงไวใ้ นเคร่อื งหมายความปลอดภัย แบบสญั ลกั ษณ์หรอื ข้อความ 2) เครื่องหมายบังคับเครื่องหมายซ่ึงแสดงเก่ียวกับข้อบังคับให้ปฏิบัติ และอธิบายถงึ การปอ งกนั อันตราย เชน่ สวมใสอ่ ปุ กรณป์ อ งกนั อันตรายสว่ นบุคคล เป็นต้น 3) เครื่องหมายเตือนหมายถึง เคร่ืองหมายซ่ึงแสดงภาวะอันตราย ทต่ี ้องระวัง โดยบ่งช้ีเปน็ สญั ลกั ษณห์ รือข้อความ 4) เคร่ืองหมายสารนิเทศเกี่ยวกับความปลอดภัยหมายถึง เคร่ืองหมาย ซึ่งแสดงการบ่งชถี้ งึ ต�าแหน่ง เช่น ทางออกฉกุ เฉนิ อุปกรณ์ปฐมพยาบาล เป็นตน้ 5) เคร่ืองหมายเกี่ยวกับการปองกันและระงับอัคคีภัย หมายถึง เครื่องหมายซึ่งแสดงการบ่งชี้ถึงต�าแหน่งของอุปกรณ์ปองกันและระงับอัคคีภัย สัญญาณแจ้งเหตเุ พลิงไหมแ้ ละขอ้ แนะนา� ในการใช้อปุ กรณ์แต่ละชนดิ ดังกล่าว สี/สัญญลักษณ์ ความหมาย ตัวอยา ง หยดุ /ห้าม - เครือ่ งหมายหา้ ม เชน่ ห้ามสบู บหุ ร่ ี หา้ มถ่ายรูป - พนื้ ทห่ี า้ มเขา้ เตรียมความพร้อม/ - เครือ่ งหมายเตอื น เตอื น/ระวงั - พน้ื ทอี่ นั ตรายหา้ มเข้า - บริเวณทีม่ กี ระแสไฟฟา 186 กองความปลอดภยั แรงงาน กรมสวัสดิการและคมุ ครองแรงงาน

คูมือการบริหารงานความปลอดภยั และอาชวี อนามัย (Safe work Safe life for SMEs) สี/สญั ญลักษณ์ ความหมาย ตวั อยาง แสดงสภาวะ - ห้องพยาบาล ความปลอดภยั - ทล่ี า้ งตาฉุกเฉิน - เคร่ืองหมายสภาวะความ บงั คบั ตอ้ งใหป้ ฏิบัติ ปลอดภัย ต่าง ๆ - พน้ื ทต่ี อ้ งปฏบิ ตั ติ ามคา� แนะนา� อยา่ งเครง่ ครัด - การสวมใส่อุปกรณ์คุ้มครอง ความปลอดภยั สว่ นบคุ คลตาม สัญลกั ษณ์ก่อนเข้าพนื้ ท่ี เคร่ืองหมายหลกั และเครื่องหมายเสริม มาตรฐาน IOS 3864 กา� หนดรปู เครอื่ งหมายเพอื่ ความปลอดภยั เปน็ 3 แบบ ให้มีความหมายสัมพันธ์กับการใช้สี คือ วงกลม หมายถึง การห้ามและข้อบังคับ 3 เหล่ียม หมายถึง การเตือนสติ และ 4 เหล่ียม หมายถึงข้อมูลหรือข้อแนะน�า โดยจา� แนกเปน็ เครอ่ื งหมายเพอื่ ความปลอดภยั และเครอ่ื งหมายเสรมิ ไดด้ งั ตอ่ ไปนี้ 1) การใชเ้ คร่ืองหมายเพอื่ ความปลอดภัย (1) เพอื่ เตือนใหร้ ะวงั อนั ตรายที่จะเกดิ ข้นึ กบั สขุ ภาพรา่ งกาย (2) ก�าหนดใหใ้ ส่อปุ กรณ์ปอ งกันอันตรายส่วนบุคคล (3) แนะน�าให้พึงปฏิบัติหรือละเว้นการปฏิบัติเพื่อวามปลอดภัย เคร่ืองหมายเสริมความปลอดภยั 2) เครื่องหมายเสริมความปลอดภัย (1) รูปแบบของเครอ่ื งหมายเสริม เป็น 4 เหลยี่ มผนื ผ้า หรอื 4 เหลีย่ ม จัตุรสั กองความปลอดภยั แรงงาน กรมสวสั ดิการและคมุ ครองแรงงาน 187

คูมอื การบรหิ ารงานความปลอดภยั และอาชีวอนามัย (Safe work Safe life for SMEs) (2) มพี นื้ ใหใ้ ชส้ เี ดยี วกบั สเี พอ่ื ความปลอดภยั และสขี อ้ ความใหใ้ ชส้ ตี ดั หรือสีพื้นใหใ้ ชส้ ขี าวและสีของข้อความให้ใชส้ ดี �า (3) ตัวอักษรทีใ่ ชใ้ นขอ้ ความ  ชอ่ งไฟระหว่างตวั อักษรตอ้ งไมแ่ ตกตา่ งกนั มากกว่ารอ้ ยละ 10  ลกั ษณะของตวั อกั ษรตอ้ งดเู รยี บงา่ ย ไมเ่ ขยี นแรเงาหรอื ลวดลาย  ความกว้างของตัวอักษรต้องไม่น้อยกว่าร้อยละ 70 ของ ความสงู ของตัวอกั ษร (4) ใหแ้ สดงเครือ่ งหมายเสรมิ ไวใ้ ตเ้ ครือ่ งหมายเพ่อื ความปลอดภยั เคร่อื งหมาย ความหมาย 1. เครอื่ งหมายหลกั แสดงโดยภาพหรอื สญั ลกั ษณต์ ามหลกั สากล 2. เคร่ืองหมายเสริม แสดงโดยอักษรท่ีสามารถอ่าน เขา้ ใจงา่ ย เหมาะกบั ทอ้ งถนิ่ เปน็ สว่ นขยายเครอื่ งหมาย หลกั ใหเ้ ขา้ ใจยง่ิ ขึน้ 1. เครอ่ื งหมายหลกั แสดงโดยภาพหรอื สญั ลกั ษณต์ ามหลกั สากล 2. เครื่องหมายเสริม แสดงโดยอักษรท่ีสามารถอ่าน เขา้ ใจงา่ ย เหมาะกบั ทอ้ งถนิ่ เปน็ สว่ นขยายเครอ่ื งหมาย หลกั ใหเ้ ขา้ ใจยงิ่ ขึ้น 1. เครอ่ื งหมายหลกั แสดงโดยภาพหรอื สญั ลกั ษณต์ ามหลกั สากล 2. เคร่ืองหมายเสริม แสดงโดยอักษรที่สามารถอ่าน เขา้ ใจงา่ ย เหมาะกบั ทอ้ งถนิ่ เปน็ สว่ นขยายเครอื่ งหมาย หลกั ให้เขา้ ใจยิ่งขนึ้ 188 กองความปลอดภยั แรงงาน กรมสวสั ดกิ ารและคุม ครองแรงงาน

คูมือการบรหิ ารงานความปลอดภยั และอาชวี อนามัย (Safe work Safe life for SMEs) เครอ่ื งหมาย ความหมาย 1. เครอ่ื งหมายหลกั แสดงโดยภาพหรอื สญั ลกั ษณต์ ามหลกั สากล 2. เครื่องหมายเสริม แสดงโดยอักษรท่ีสามารถอ่าน เขา้ ใจงา่ ย เหมาะกบั ทอ้ งถน่ิ เปน็ สว่ นขยายเครอื่ งหมาย หลกั ให้เขา้ ใจยง่ิ ข้ึน กองความปลอดภยั แรงงาน กรมสวัสดกิ ารและคุมครองแรงงาน 189

ค่มู ือการบรหิ ารงานความปลอดภยั และอาชวี อนามยั (Safe work Safe life for SMEs) 190 กองความปลอดภัยแรงงาน กรมสวัสดิการและคุม้ ครองแรงงาน

คูม่ อื การบริหารงานความปลอดภยั และอาชีวอนามัย (Safe work Safe life for SMEs) บทที่ แนวทางการพฒั นาระบบบรหิ ารและ การจดั การดา้ นความปลอดภยั อาชวี อนามยั และสภาพแวดลอ้ มในการทำ� งาน ปจั จบุ นั สถานประกอบกจิ การในประเทศไทย มที ง้ั ยคุ เกา่ ทผ่ี ลติ แบบครวั เรอื น และผลิตใช้เองภายในประเทศควบคู่กับภาคเกษตรกรรม ยุคกลางเป็นการผลิต เพอื่ การสง่ ออกแตย่ งั คงใชว้ ตั ถดุ บิ ภายในประเทศเปน็ หลกั ทไ่ี ดจ้ ากภาคเกษตรกรรม และสถานประกอบกจิ การยคุ ใหมท่ พี่ ฒั นารปู แบบการผลติ เนน้ การผลติ จำ� นวนมาก ๆ โดยน�ำเทคโนโลยี เครื่องมือ เครื่องจักร อุปกรณ์สมัยใหม่มาใช้เพ่ือเพิ่มผลผลิต สถานประกอบกจิ การมคี วามหลากหลายบางแหง่ ยงั เปน็ แบบดงั้ เดมิ ทย่ี งั ใชเ้ ครอ่ื งมอื เคร่อื งจกั รและสารเคมี และสารเคมีอนั ตรายมาใช้ในกระบวนการผลติ ท�ำให้ส่งผล กระทบตอ่ ผู้ใชแ้ รงงานในด้านความปลอดภัย อาชีวอนามัย สภาพแวดลอ้ มในการ ท�ำงาน และก่อใหเ้ กิดอนั ตรายแก่แรงงานจนถึงขน้ั บาดเจ็บ พิการ ทพุ พลภาพ และ เสยี ชีวติ หรอื เกิดโรคอนั เน่ืองจากการท�ำงาน ตามพระราชบัญญตั ิความปลอดภัย อาชีวอนามยั สภาพแวดล้อมในการ ทำ� งานพ.ศ.2554เปน็ มาตรฐานกฎหมายความปลอดภยั อาชวี อนามยั และสภาพแวดลอ้ ม ในการท�ำงาน เพ่ือก�ำกับ ดูแล ให้สถานประกอบกิจการปฏิบัติตามมาตรฐาน กฎหมายความปลอดภัย อาชีวอนามัย และสภาพแวดล้อมในการท�ำงานอย่าง เครง่ ครดั รวมทง้ั สง่ เสรมิ ใหม้ กี ารพฒั นาระบบการบรหิ ารและการจดั การดา้ นความ ปลอดภัย อาชีวอนามัย และสภาพแวดล้อมในการท�ำงานได้อย่างมีประสิทธิภาพ และต่อเนื่องอย่างเหมาะสม เพื่อให้แรงงานมีความปลอดภัยและสุขภาพอนามัยดี เปน็ การสงวนรกั ษาทรัพยากรบคุ คลอนั เป็นกำ� ลงั สำ� คัญของชาติ ส�ำหรับแนวทางการพัฒนาระบบการบริหารและการจัดการด้านความ ปลอดภยั อาชวี อนามยั และสภาพแวดลอ้ มในการทำ� งานนจี้ ดั ทำ� ขนึ้ เพอื่ เปน็ แนวทาง ให้สถานประกอบกิจการน�ำไปเป็นแนวทางในปฏิบัติงานด้านความปลอดภัย อาชวี อนามยั และสภาพแวดลอ้ มในการทำ� งานใหม้ ปี ระสทิ ธภิ าพ และสอดคลอ้ งกบั มาตรฐานกฎหมายความปลอดภยั อาชีวอนามัย และสภาพแวดลอ้ มในการท�ำงาน กองความปลอดภยั แรงงาน กรมสวสั ดิการและคุ้มครองแรงงาน 191

คู่มอื การบรหิ ารงานความปลอดภัยและอาชีวอนามัย (Safe work Safe life for SMEs) แนวทางการอพาฒัชีวนอานระาบมบยั กแาลระบสรภหิ าาพรแแลวดะกลา้อรมจใัดนกกาารรดทา้ �ำนงคานวามปลอดภัย ตามมาตรฐานกฎหมายความปลอดภัย อาชีวอนามยั และสภาพแวดล้อมในการทำ� งาน แนวทางการพฒั นาระบบการบรหิ ารและการจัดการดา้ นความปลอดภัย อาชีวอนามัย และสภาพแวดลอ้ มในการทำ� งาน ด�ำเนนิ การโดย จป. ในพน้ื ท่ี ด�ำเนนิ การโดยคณะกรรมการความปลอดภยั ฯ/คณะท�ำงาน ท่ี รายละเอยี ด Pre Audit (1) ตรวจครัง้ ที่ 1 (2) ตรวจครัง้ ที่ 2 (3) ถกู ต้อง ถกู ต้อง ม/ี ใช่ ไม่ม/ี ไม่ใช่ ม/ี ใช่ ไมม่ /ี ไมใ่ ช่ ม/ี ใช่ ไมม่ ี/ไมใ่ ช่ ครบถว้ น ครบถว้ น ครบถ้วน ไมค่ รบถ้วน ครบถว้ น ไมค่ รบถ้วน ครบถว้ น ไม่ครบถ้วน (4) (4) นโยบายดา้ นความปลอดภยั อาชวี อนามัย และสภาพแวดล้อมในการท�ำงาน 1 นายจ้างหรือผู้ท่ีรับผิดชอบมีการทบทวนมาตรฐานกฎหมาย £ £ £ £ £ £ £ £ ความปลอดภัย อาชีวอนามัย และสภาพแวดล้อมในการ ท�ำงานท่ีเกี่ยวข้องกับการด�ำเนินงานด้านความปลอดภัย อาชวี อนามยั และสภาพแวดลอ้ มในการทำ� งานอยา่ งครบถว้ น อย่างน้อยปีละ 1 ครั้ง เช่น การจัดประชุมพิจารณาร่วมกัน ระหวา่ งผ้บู รหิ ารกับคณะทำ� งาน 2 มีนโยบายด้านความปลอดภัย อาชีวอนามัย และสภาพ £ £ £ £ £ £ £ £ แวดล้อมในการท�ำงานลงนามโดยนายจา้ ง 3 ลกู จา้ งทกุ ระดบั รบั ทราบนโยบายความปลอดภยั อาชวี อนามยั £ £ £ £ £ £ £ £ และสภาพแวดล้อมในการท�ำงาน โดยมีวิธีต่าง ๆ เช่น การจดั บอรด์ นโยบาย การจัดทำ� ค่มู อื การอบรม ฯลฯ 4 มีการจัดท�ำแผนงานด้านความปลอดภัย อาชีวอนามัย และ £ £ £ £ £ £ £ £ สภาพแวดล้อมในการท�ำงาน ประจ�ำปี อย่างครบถ้วนและ ลงนามโดยนายจา้ ง 5 มีการประเมินผลแผนงานด้านความปลอดภัย อาชีวอนามัย £ £ £ £ £ £ £ £ และสภาพแวดลอ้ มในการทำ� งาน ประจำ� ปขี องรอบปที ผ่ี า่ นมา รวมทงั้ สรปุ ปญั หาและอปุ สรรคและเสนอแนะแนวทางในการ ปรบั ปรุงแกไ้ ขอยา่ งครบถ้วน 6 มกี ารจดั ทำ� ขอ้ บงั คบั และคมู่ อื ดา้ นความปลอดภยั อาชวี อนามยั £ £ £ £ £ £ £ £ และสภาพแวดล้อมในการท�ำงานในสถานประกอบกิจการ ทค่ี รอบคลุมทุกงาน และครอบคลุมถงึ ผู้รับเหมา (ถา้ มี) 7 ลูกจ้างทุกระดับได้รับการอบรมข้อบังคับและคู่มือด้าน £ £ £ £ £ £ £ £ ความปลอดภัย อาชีวอนามัย และสภาพแวดล้อมในการ ทำ� งาน รวมท้ังลูกจ้างผรู้ ับเหมา (ถา้ ม)ี 8 มหี นว่ ยงาน/แผนก/ฝา่ ย/หรอื ผรู้ บั ผดิ ชอบงานความปลอดภยั £ £ £ £ £ £ £ £ อาชีวอนามัย และสภาพแวดล้อมในการท�ำงานในสถาน ประกอบกจิ การ/หน่วยงาน อย่างชดั เจน 9 ลกู จา้ งระดบั บรหิ ารทกุ คนไดร้ บั การอบรมหลกั สตู ร “เจา้ หนา้ ที่ £ £ £ £ £ £ £ £ ความปลอดภัยในการท�ำงานระดับบริหาร” และได้รับการ แต่งตั้งเป็นเจ้าหน้าที่ความปลอดภัยในการท�ำงานระดับ บรหิ าร และขน้ึ ทะเบยี นกบั ส�ำนักงานสวัสดิการและค้มุ ครอง 192 กองความปลอดภัยแรงงาน กรมสวสั ดกิ ารและคุ้มครองแรงงาน

คูม่ อื การบริหารงานความปลอดภัยและอาชีวอนามยั (Safe work Safe life for SMEs) แนวทางการพฒั นาระบบการบริหารและการจดั การด้านความปลอดภัย อาชวี อนามยั และสภาพแวดล้อมในการท�ำงาน ดำ� เนนิ การโดย จป. ในพน้ื ท่ี ด�ำเนินการโดยคณะกรรมการความปลอดภัยฯ/คณะทำ� งาน ที่ รายละเอียด Pre Audit (1) ตรวจครั้งท่ี 1 (2) ตรวจครัง้ ที่ 2 (3) ถูกตอ้ ง ถกู ตอ้ ง มี/ใช่ ไมม่ ี/ไม่ใช่ มี/ใช่ ไมม่ ี/ไม่ใช่ มี/ใช่ ไมม่ ี/ไมใ่ ช่ ครบถ้วน ครบถว้ น ครบถ้วน ไมค่ รบถว้ น ครบถ้วน ไม่ครบถว้ น ครบถว้ น ไม่ครบถว้ น (4) (4) นโยบายด้านความปลอดภัย อาชีวอนามยั และสภาพแวดล้อมในการท�ำงาน แรงงานจงั หวดั หรอื สำ� นกั งานสวสั ดกิ ารและคมุ้ ครองแรงงาน กรุงเทพมหานครพนื้ ทีอ่ ย่างครบถ้วน 10 ลกู จา้ งระดบั หวั หนา้ ทกุ คนไดร้ บั การอบรมหลกั สตู ร “เจา้ หนา้ ที่ £ £ £ £ £ £ £ £ ความปลอดภัยในการท�ำงานระดับหัวหน้างาน” และได้รับ การแต่งตั้งเป็นเจ้าหน้าที่ความปลอดภัยในการท�ำงานระดับ หัวหน้างาน และขึ้นทะเบียนกับส�ำนักงานสวัสดิการและ คมุ้ ครองแรงงานจงั หวดั หรอื สำ� นกั งานสวสั ดกิ ารและคมุ้ ครอง แรงงานกรงุ เทพมหานครพ้นื ทีอ่ ย่างครบถ้วน 11 มีการแต่งตั้งเจ้าหน้าท่ีความปลอดภัยในการท�ำงานระดับ £ £ £ £ £ £ £ £ วิชาชีพหรือระดับเทคนิคขั้นสูงที่มีคุณสมบัติตามท่ีกฎหมาย ก�ำหนด และขนึ้ ทะเบียนกับส�ำนักงานสวัสดิการและคุม้ ครอง แรงงานจงั หวดั หรอื สำ� นกั งานสวสั ดกิ ารและคมุ้ ครองแรงงาน กรุงเทพมหานครพื้นท่ี (กรณีสถานประกอบกิจการเข้าข่าย ต้องมี) 12 มีคณะกรรมการความปลอดภัย อาชีวอนามัย และสภาพ £ £ £ £ £ £ £ £ แวดล้อมในการท�ำงานมีคุณสมบัติตามท่ีกฎหมายก�ำหนด และแจ้งรายช่ือเพ่ือข้ึนทะเบียนกับส�ำนักงานสวัสดิการและ คมุ้ ครองแรงงานจงั หวดั หรอื สำ� นกั งานสวสั ดกิ ารและคมุ้ ครอง แรงงานกรุงเทพมหานครพื้นที่ (กรณีสถานประกอบกิจการ เข้าข่ายต้องมีคณะกรรมการความปลอดภัย อาชีวอนามัย และสภาพแวดล้อมในการทำ� งาน) 13 มีเจา้ หน้าท่คี วามปลอดภยั ในการท�ำงาน บคุ ลากร หนว่ ยงาน £ £ £ £ £ £ £ £ หรือคณะบุคคลเพ่ือด�ำเนินการด้านความปลอดภัยในสถาน ประกอบกิจการตามหลกั เกณฑ์ วธิ กี าร และเงื่อนไขทก่ี ำ� หนด ในกฎกระทรวง เจ้าหน้าท่ีความปลอดภัยในการท�ำงานและ บุคลากรตามวรรคหน่ึงจะต้องข้ึนทะเบียนต่อกรมสวัสดิการ และคมุ้ ครองแรงงาน 14 กรณที น่ี ายจา้ งใหล้ กู จา้ งทำ� งานในสภาพการทำ� งานหรอื สภาพ £ £ £ £ £ £ £ £ แวดลอ้ มในการทำ� งานทอี่ าจทำ� ใหล้ กู จา้ งไดร้ บั อนั ตรายตอ่ ชวี ติ รา่ งกาย จิตใจ หรือสขุ ภาพอนามยั มีระเบยี บหรือข้อกำ� หนด ให้นายจ้างแจ้งให้ลูกจ้างทราบถึงอันตรายท่ีอาจจะเกิดขึ้น จากการท�ำงานและแจกคู่มือปฏิบัติงานให้ลูกจ้างทุกคนก่อน ทีล่ ูกจา้ งจะเข้าท�ำงาน เปล่ยี นงาน หรือเปลี่ยนสถานทีท่ ำ� งาน 15 ให้นายจ้างจัดให้ผู้บริหาร หัวหน้างาน และลูกจ้างทุกคนได้ £ £ £ £ £ £ £ £ รับการฝึกอบรมความปลอดภัย อาชีวอนามัย และสภาพ กองความปลอดภยั แรงงาน กรมสวสั ดิการและคมุ้ ครองแรงงาน 193

คูม่ ือการบรหิ ารงานความปลอดภยั และอาชวี อนามัย (Safe work Safe life for SMEs) แนวทางการพัฒนาระบบการบรหิ ารและการจัดการด้านความปลอดภยั อาชีวอนามยั และสภาพแวดล้อมในการทำ� งาน ด�ำเนินการโดย จป. ในพนื้ ที่ ดำ� เนินการโดยคณะกรรมการความปลอดภยั ฯ/คณะทำ� งาน ที่ รายละเอยี ด Pre Audit (1) ตรวจครั้งที่ 1 (2) ตรวจคร้ังที่ 2 (3) ถกู ต้อง ถกู ตอ้ ง ม/ี ใช่ ไมม่ /ี ไม่ใช่ มี/ใช่ ไม่ม/ี ไมใ่ ช่ มี/ใช่ ไมม่ /ี ไมใ่ ช่ ครบถ้วน ครบถ้วน ครบถ้วน ไมค่ รบถ้วน ครบถว้ น ไม่ครบถว้ น ครบถว้ น ไม่ครบถว้ น (4) (4) นโยบายด้านความปลอดภัย อาชวี อนามัย และสภาพแวดลอ้ มในการท�ำงาน แวดลอ้ มในการท�ำงาน เพอ่ื ให้บริหารจัดการ และด�ำเนนิ การ ด้านความปลอดภยั อาชีวอนามัย และสภาพแวดลอ้ มในการ ทำ� งานได้อยา่ งปลอดภัย 16 ใหน้ ายจา้ งตดิ ประกาศสญั ลกั ษณเ์ ตอื นอนั ตรายและเครอ่ื งหมาย £ £ £ £ £ £ £ £ เกี่ยวกับความปลอดภัย อาชีวอนามัย และสภาพแวดล้อม ในการท�ำงาน รวมทั้งข้อความแสดงสิทธิและหน้าที่ของ นายจ้างและลูกจ้างตามที่อธิบดีประกาศก�ำหนดในท่ีท่ี เหน็ ได้ง่าย ณ สถานประกอบกิจการ 17 มีการก�ำหนดหน้าที่ให้ผู้บริหารหรือหัวหน้างานมีหน้าที่ £ £ £ £ £ £ £ £ สนบั สนุนและร่วมมือกับนายจ้างและบคุ ลากรอ่นื เพ่อื ปฏิบตั ิ การด้านความปลอดภัย อาชีวอนามัย และสภาพแวดล้อม ในการท�ำงานเป็นลายลักษณ์อักษรอย่างชัดเจน รวมท้ัง แจง้ เวียนให้ลูกจ้างท่ีเกีย่ วขอ้ งทราบอย่างครบถ้วน 18 มีแนวปฏิบัติให้ลูกจ้างแจ้งต่อเจ้าหน้าท่ีความปลอดภัยในการ £ £ £ £ £ £ £ £ ท�ำงาน หัวหน้างาน หรือผูบ้ ริหาร กรณที ่ีลกู จ้างทราบถงึ ข้อ บกพร่องหรือการช�ำรุดเสียหาย และไม่สามารถแก้ไขได้ด้วย ตนเอง แจง้ เป็นหนังสือต่อนายจ้างโดยไมช่ กั ชา้ 19 มีแนวปฏิบัติในกรณีที่หัวหน้างานทราบถึงข้อบกพร่องหรือ £ £ £ £ £ £ £ £ การช�ำรุดเสียหายซ่ึงอาจท�ำให้ลูกจ้างได้รับอันตราย ต่อชีวิต ร่างกาย จิตใจ หรือสุขภาพอนามัย ต้องด�ำเนินการป้องกัน อนั ตรายนน้ั ภายในขอบเขตทรี่ บั ผดิ ชอบหรอื ทไี่ ดร้ บั มอบหมาย ทันทีที่ทราบ กรณีไม่อาจด�ำเนินการได้ ให้แจ้งผู้บริหารหรือ นายจ้างดำ� เนนิ การแก้ไขโดยไม่ชกั ช้า 20 มีการจัดให้ลูกจ้างสวมใส่อุปกรณ์คุ้มครองความปลอดภัย £ £ £ £ £ £ £ £ ส่วนบุคคลที่ได้มาตรฐานตามอธิบดีประกาศก�ำหนดตลอด เวลาการทำ� งาน 21 มีแนวทางการบ�ำรุงรักษาอุปกรณ์คุ้มครองความปลอดภัย £ £ £ £ £ £ £ £ สว่ นบุคคลตามชนดิ และอปุ กรณอ์ ย่างครบถ้วน และท่จี ัดเก็บ อปุ กรณค์ มุ้ ครองความปลอดภยั สว่ นบคุ คลอยา่ งถกู สขุ ลกั ษณะ และสามารถนำ� มาใช้งานไดอ้ ย่างปลอดภัย 22 กรณีพบว่าลูกจ้างที่ท�ำงานเสี่ยงต่อการเกิดอุบัติเหตุหรือโรค £ £ £ £ £ £ £ £ จากการทำ� งาน หรอื ลกั ษณะงานทอี่ าจกอ่ ให้เกดิ อุบัติเหตกุ ับ ลูกจ้าง ไม่สวมใส่อุปกรณ์คุ้มครองความปลอดภัยดังกล่าว มีแนวทางหรือมาตรการส่ังให้ลูกจ้างหยุดการท�ำงานนั้น จนกว่าลกู จ้างจะสวมใสอ่ ุปกรณ์ดงั กล่าว 194 กองความปลอดภยั แรงงาน กรมสวัสดกิ ารและคมุ้ ครองแรงงาน

คมู่ อื การบรหิ ารงานความปลอดภยั และอาชวี อนามัย (Safe work Safe life for SMEs) แนวทางการพฒั นาระบบการบริหารและการจดั การดา้ นความปลอดภัย อาชวี อนามยั และสภาพแวดลอ้ มในการท�ำงาน ดำ� เนนิ การโดย จป. ในพน้ื ที่ ดำ� เนินการโดยคณะกรรมการความปลอดภยั ฯ/คณะท�ำงาน ท่ี รายละเอยี ด Pre Audit (1) ตรวจคร้งั ท่ี 1 (2) ตรวจครั้งท่ี 2 (3) ถูกต้อง ถกู ตอ้ ง ม/ี ใช่ ไม่ม/ี ไม่ใช่ มี/ใช่ ไม่มี/ไมใ่ ช่ มี/ใช่ ไมม่ ี/ไมใ่ ช่ ครบถ้วน ครบถ้วน ครบถว้ น ไมค่ รบถ้วน ครบถ้วน ไมค่ รบถ้วน ครบถ้วน ไมค่ รบถ้วน (4) (4) นโยบายดา้ นความปลอดภยั อาชวี อนามัย และสภาพแวดลอ้ มในการท�ำงาน 23 สถานประกอบกจิ การมกี ารประเมนิ อนั ตรายสภาพการทำ� งาน £ £ £ £ £ £ £ £ และสภาพแวดลอ้ มในการทำ� งาน และมมี าตรการควบคมุ แกไ้ ข 24 มีการศึกษาผลกระทบของสภาพแวดล้อมในการท�ำงานที่มี £ £ £ £ £ £ £ £ ผลต่อลกู จ้าง 25 มกี ารจดั ทำ� แผนการดำ� เนนิ งานดา้ นความปลอดภยั อาชวี อนามยั £ £ £ £ £ £ £ £ และสภาพแวดล้อมในการท�ำงานและจัดท�ำแผนการควบคุม ดแู ลลกู จา้ งและสถานประกอบกจิ การ 26 มีการสรุปและประเมินผลแผนการด�ำเนินงานด้านความ £ £ £ £ £ £ £ £ ปลอดภัย อาชีวอนามัย และสภาพแวดล้อมในการท�ำงาน อยา่ งน้อยปีละ 1 ครง้ั 27 สถานประกอบกิจการประเภทการผลิตนํ้าตาลและท�ำให้ £ £ £ £ £ £ £ £ บริสุทธ์ิ การปั่นทอที่มีการฟอกหรือย้อมสี การผลิตเยื่อ กระดาษหรือกระดาษการผลิตยางรถยนต์หรือหล่อดอกยาง การผลิตกระจก เครื่องแก้วหรือหลอดไฟ การผลิตซีเมนต์ หรือปูนขาว การถลุง หล่อหลอมหรือรีดโลหะ หรือกิจการ ทมี่ แี หลง่ กำ� เนดิ ความรอ้ นหรอื มกี ารทำ� งานทอ่ี าจทำ� ใหล้ กู จา้ ง ไดร้ บั อนั ตรายเนอื่ งจากความรอ้ น มกี ารตรวจวดั และวเิ คราะห์ สภาวะการท�ำงานเกี่ยวกับระดับความร้อนตามหลักเกณฑ์ ทอ่ี ธบิ ดกี ำ� หนดอย่างนอ้ ยปลี ะหนงึ่ ครัง้ 28 สถานประกอบกจิ การจดั ใหม้ คี วามเขม้ ของแสงสวา่ งไมต่ า่ํ กวา่ £ £ £ £ £ £ £ £ มาตรฐานท่ีอธิบดีประกาศก�ำหนดอย่างครบถ้วน และมีการ ตรวจวัดและวิเคราะห์สภาวะการท�ำงานเก่ียวกับแสงสว่าง อยา่ งน้อยปลี ะหน่ึงครง้ั 29 สถานประกอบกิจการประเภทการระเบิด ย่อย โม่หรือ £ £ £ £ £ £ £ £ บดหิน การผลิตนํ้าตาลหรือท�ำให้บริสุทธ์ิ การผลิตน้ําแข็ง การปั่นทอ โดยใช้เคร่ืองจักร การผลิตเครื่องเรือน เครื่องใช้ จากไม้ การผลิตเยอ่ื กระดาษหรือกระดาษ กจิ การทม่ี ีการป๊ัม หรือเจียรโลหะ กิจการท่ีมีแหล่งก�ำเนิดเสียง หรือสภาพ การท�ำงานที่อาจท�ำให้ลูกจ้างได้รับอันตรายเน่ืองจากเสียง มีการตรวจวัดและวิเคราะห์สภาวะการท�ำงานเกี่ยวกับเสียง ตามหลักเกณฑ์ท่อี ธบิ ดีก�ำหนดอย่างนอ้ ยปีละหนง่ึ ครัง้ 30 สถานประกอบกิจการมีการส่งรายงานผลการตรวจวัดและ £ £ £ £ £ £ £ £ วิเคราะห์สภาวะการท�ำงานความร้อน แสงสว่าง และเสียง ต่ออธิบดีหรือผู้ซ่ึงอธิบดีมอบหมายภายในสามสิบวัน นับแต่ วันทเี่ สร็จสนิ้ การตรวจวัด กองความปลอดภัยแรงงาน กรมสวัสดกิ ารและคุ้มครองแรงงาน 195

คู่มือการบรหิ ารงานความปลอดภยั และอาชีวอนามัย (Safe work Safe life for SMEs) แนวทางการพฒั นาระบบการบริหารและการจดั การด้านความปลอดภยั อาชีวอนามัย และสภาพแวดล้อมในการทำ� งาน ดำ� เนินการโดย จป. ในพน้ื ท่ี ดำ� เนนิ การโดยคณะกรรมการความปลอดภยั ฯ/คณะท�ำงาน ท่ี รายละเอยี ด Pre Audit (1) ตรวจครง้ั ท่ี 1 (2) ตรวจครั้งท่ี 2 (3) ถูกต้อง ถกู ต้อง ม/ี ใช่ ไมม่ /ี ไม่ใช่ ม/ี ใช่ ไม่ม/ี ไมใ่ ช่ ม/ี ใช่ ไมม่ /ี ไม่ใช่ ครบถ้วน ครบถว้ น ครบถ้วน ไมค่ รบถว้ น ครบถว้ น ไมค่ รบถ้วน ครบถว้ น ไม่ครบถ้วน (4) (4) นโยบายด้านความปลอดภัย อาชวี อนามยั และสภาพแวดล้อมในการท�ำงาน 31 สถานประกอบกิจการจัดให้ลูกจ้างที่ท�ำงานในสภาวะการ £ £ £ £ £ £ £ £ ท�ำงานที่อาจได้รับอันตรายจากความร้อน แสงสว่าง หรือ เสียง ตรวจสุขภาพประจ�ำปีหรือเป็นระยะตามปัจจัยเสี่ยง อย่างครบถว้ น 32 สถานประกอบกิจการมีการรายงานผลการตรวจสุขภาพของ £ £ £ £ £ £ £ £ ลูกจา้ งใหห้ นว่ ยงานทีเ่ กย่ี วข้องภายใน 30 วันนับจากท่ที ราบ ผลการตรวจสขุ ภาพลูกจ้าง 33 สถานประกอบกิจการมีการแก้ไข ปรับปรุงสภาพแวดล้อม £ £ £ £ £ £ £ £ ที่มีปัจจัยเส่ียงต่อสุขภาพของลูกจ้างอย่างต่อเน่ือง ตาม พระราชบัญญัติความปลอดภัย อาชีวอนามัย และสภาพ แวดลอ้ มในการทำ� งาน พ.ศ. 2554 34 มีการจัดท�ำบัญชีรายช่ือสารเคมีอันตรายในครอบครอง £ £ £ £ £ £ £ £ และแจ้งรายละเอียดต่ออธิบดีหรือผู้ซ่ึงอธิบดีมอบหมาย ภายในเจด็ วันนบั แตว่ ันที่มีสารเคมอี ันตรายอยู่ในครอบครอง 35 มีการแจ้งบัญชีรายช่ือสารเคมีอันตราย และรายละเอียด £ £ £ £ £ £ £ £ ข้อมูลความปลอดภัยของสารเคมีอันตรายในครอบครองต่อ อธบิ ดี หรอื ผซู้ ง่ึ อธบิ ดมี อบหมายภายในเดอื นมกราคมของทกุ ปี 36 ลูกจ้างท่ีท�ำงานในสภาวะการท�ำงานท่ีอาจได้รับอันตรายจาก £ £ £ £ £ £ £ £ สารเคมีได้รับการตรวจสุขภาพประจ�ำปี หรือเป็นระยะตาม ปัจจยั เส่ยี งอย่างครบถว้ น และรายงานผล รวมทง้ั ดำ� เนนิ การ ท่ีเกี่ยวข้องกับการตรวจสุขภาพ ของลูกจ้างตามพระราช บัญญัติความปลอดภัย อาชีวอนามัย และสภาพแวดล้อม ในการท�ำงาน พ.ศ. 2554 37 สถานประกอบกิจการที่มีสารเคมีอันตรายอยู่ในครอบครอง £ £ £ £ £ £ £ £ มีการจัดท�ำบัญชีรายชื่อสารเคมีอันตราย และรายละเอียด ข้อมูลความปลอดภัยของสารเคมีอันตรายตามแบบที่อธิบดี ประกาศก�ำหนดพร้อมท้ังแจ้งต่ออธิบดีหรือผู้ซ่ึงอธิบดีมอบ หมายภายในเจ็ดวันนับแต่วันที่มีสารเคมีอันตรายอยู่ใน ครอบครอง 38 สถานประกอบกิจการมีการแจ้งบัญชีรายช่ือสารเคมีอันตราย £ £ £ £ £ £ £ £ และรายละเอียดข้อมูลความปลอดภัยของสารเคมีอันตราย ที่ตนมีอยู่ในครอบครองต่ออธิบดี หรือผู้ซ่ึงอธิบดีมอบหมาย ภายในเดือนมกราคมของทกุ ปี 196 กองความปลอดภัยแรงงาน กรมสวสั ดิการและคุ้มครองแรงงาน

คมู่ อื การบริหารงานความปลอดภัยและอาชีวอนามัย (Safe work Safe life for SMEs) แนวทางการพัฒนาระบบการบริหารและการจัดการดา้ นความปลอดภัย อาชีวอนามัย และสภาพแวดล้อมในการทำ� งาน ด�ำเนนิ การโดย จป. ในพ้นื ที่ ด�ำเนนิ การโดยคณะกรรมการความปลอดภัยฯ/คณะท�ำงาน ท่ี รายละเอยี ด Pre Audit (1) ตรวจคร้ังท่ี 1 (2) ตรวจครงั้ ที่ 2 (3) ถกู ตอ้ ง ถูกต้อง มี/ใช่ ไมม่ /ี ไม่ใช่ มี/ใช่ ไม่ม/ี ไมใ่ ช่ ม/ี ใช่ ไม่ม/ี ไม่ใช่ ครบถ้วน ครบถ้วน ครบถ้วน ไม่ครบถว้ น ครบถ้วน ไม่ครบถว้ น ครบถว้ น ไมค่ รบถ้วน (4) (4) นโยบายด้านความปลอดภัย อาชีวอนามัย และสภาพแวดล้อมในการท�ำงาน 39 สถานประกอบกจิ การมกี ารจดั ทำ� คมู่ อื แนวทางปฏบิ ตั เิ กย่ี วกบั £ £ £ £ £ £ £ £ สารเคมอี ันตราย และมกี ารแจง้ หรืออบรมให้ลกู จา้ งทที่ �ำงาน เกี่ยวกับสารเคมีอันตรายทราบถึงคุณลักษณะของสารเคมี ความปลอดภัย และการปฐมพยาบาลเบอ้ื งต้น ฯลฯ 40 สถานประกอบกิจการมีการจัดให้มีป้ายห้าม ป้ายให้ปฏิบัติ £ £ £ £ £ £ £ £ หรือป้ายเตือน ในการท�ำงานเก่ียวกับสารเคมีอันตรายไว้ใน ท่ีเปิดเผยเห็นได้ชัดเจน ณ สถานท่ีทำ� งานของลกู จ้าง 41 สถานประกอบกิจการมีการปิดประกาศหรือจัดท�ำป้ายแจ้ง £ £ £ £ £ £ £ £ ข้อความ “ห้ามสูบบุหรี่ รับประทานอาหาร หรือเครื่องด่ืม ประกอบอาหาร หรือเก็บอาหาร” ด้วยตัวอักษรขนาดที่เห็น ไดช้ ดั เจนไว้ ณ บรเิ วณสถานทที่ ำ� งานเกยี่ วกบั สารเคมอี นั ตราย สถานที่เก็บรักษาสารเคมีอันตราย หรือในยานพาหนะขนส่ง สารเคมีอันตราย และจะต้องควบคุมดูแลมิให้มีการฝ่าฝืน ขอ้ หา้ มดังกลา่ ว 42 สถานประกอบกิจการมีการปรับปรุงสภาพแวดล้อมในการ £ £ £ £ £ £ £ £ ท�ำงานเกี่ยวกับสารเคมีอันตรายท่ีถูกสุขลักษณะ สะอาด และเปน็ ระเบยี บเรียบร้อย ดังน้ี 1. พน้ื ทีป่ ฏบิ ัตงิ านตอ้ งเรียบ สมา่ํ เสมอ ไมล่ ื่น และไมม่ วี ัสดุ เกะกะกดี ขวางทางเดิน 2. มีระบบระบายอากาศแบบทั่วไป หรือแบบท่ีท�ำให้สาร เคมีอันตรายเจือจาง หรือแบบที่มีเคร่ืองดูดอากาศเฉพาะที่ ท่ีเหมาะสมกับประเภทของสารเคมีอันตราย โดยให้มี ออกซิเจนในบรรยากาศไม่ตํ่ากว่าร้อยละสิบเก้าจุดห้า โดยปริมาตร 3. มีระบบป้องกันและก�ำจัดอากาศเสียโดยใช้ระบบระบาย อากาศเฉพาะท่ี ระบบเปียก การปิดคลุม หรือระบบอื่น เพอื่ มใิ หม้ สี ารเคมอี นั ตรายในบรรยากาศเกนิ ปรมิ าณทก่ี ำ� หนด และป้องมิใหอ้ ากาศทรี่ ะบายออกไปเป็นอนั ตรายตอ่ ผู้อนื่ 43 สถานประกอบกิจการมีการจัดสถานที่และอุปกรณ์ £ £ £ £ £ £ £ £ เพ่ือคุ้มครองความปลอดภัยลูกจ้างบริเวณท่ีลูกจ้างท�ำงาน เก่ยี วกับสารเคมอี นั ตรายตามรายการ ดงั น้ี 1. ที่ช�ำระล้างสารเคมีอันตรายที่ลูกจ้างสามารถใช้ได้ทันที ในกรณีฉุกเฉิน อย่างน้อยต้องมีที่ล้างตาและฝักบัวช�ำระล้าง รา่ งกายจากสารเคมีอันตราย 2. ที่ลา้ งมอื และลา้ งหนา้ ไมน่ อ้ ยกว่าหนึ่งทีต่ ่อลูกจา้ งสบิ หา้ คนและให้เพ่ิมจ�ำนวนข้ึนตามสัดส่วนของลูกจ้าง ส่วนที่เกิน เจด็ คนให้ถือเปน็ สบิ หา้ คน กองความปลอดภยั แรงงาน กรมสวสั ดิการและคุ้มครองแรงงาน 197

คูม่ อื การบรหิ ารงานความปลอดภัยและอาชวี อนามัย (Safe work Safe life for SMEs) แนวทางการพัฒนาระบบการบริหารและการจดั การด้านความปลอดภัย อาชวี อนามยั และสภาพแวดลอ้ มในการทำ� งาน ด�ำเนินการโดย จป. ในพ้ืนท่ี ดำ� เนนิ การโดยคณะกรรมการความปลอดภยั ฯ/คณะทำ� งาน ท่ี รายละเอียด Pre Audit (1) ตรวจครง้ั ท่ี 1 (2) ตรวจคร้ังท่ี 2 (3) ถูกตอ้ ง ถูกตอ้ ง มี/ใช่ ไม่ม/ี ไม่ใช่ มี/ใช่ ไมม่ ี/ไมใ่ ช่ ม/ี ใช่ ไม่ม/ี ไม่ใช่ ครบถ้วน ครบถว้ น ครบถ้วน ไมค่ รบถว้ น ครบถว้ น ไมค่ รบถว้ น ครบถว้ น ไมค่ รบถ้วน (4) (4) นโยบายดา้ นความปลอดภยั อาชีวอนามยั และสภาพแวดล้อมในการท�ำงาน 3. ห้องอาบน้ําเพื่อใช้ช�ำระล้างร่างกายไม่น้อยกว่าหนึ่งห้อง ต่อลูกจ้างสิบห้าคนและให้เพ่ิมข้ึนตามสัดส่วนของลูกจ้าง ส่วนท่ีเกินเจ็ดคนให้ถือเป็นสิบห้าคน ท้ังนี้ จะต้องจัดของใช้ ท่ีจ�ำเป็นส�ำหรับช�ำระล้างสารเคมีอันตรายออกจากร่างกาย ใหเ้ พียงพอและใชไ้ ด้ตลอดเวลา 4. อุปกรณ์และเวชภัณฑ์ท่ีจ�ำเป็นส�ำหรับการปฐมพยาบาล ลกู จ้างที่ได้รับอนั ตรายจากสารเคมีอนั ตราย 5. อุปกรณ์ดับเพลิงที่เหมาะสมกับสารเคมีอันตรายแต่ละ ชนิด และเพยี งพอสำ� หรบั การผจญเพลงิ เบ้ืองตน้ 6. ชดุ ทำ� งานเฉพาะสำ� หรบั ลกู จา้ งซงึ่ ทำ� งานเกย่ี วกบั สารเคมี อันตราย และท่ีเก็บชุดท�ำงานท่ีใช้แล้วดังกล่าวให้เหมาะกับ สารเคมอี ันตรายประเภทน้นั 44 สถานประกอบกจิ การมกี ารจดั อปุ กรณค์ มุ้ ครองความปลอดภยั £ £ £ £ £ £ £ £ สว่ นบคุ คลตามลกั ษณะอนั ตรายและความรนุ แรงของสารเคมี อันตรายหรือลักษณะของงาน ให้ลูกจ้างใช้หรือสวมใส่เพ่ือ ป้องกันอันตรายท่ีอาจจะเกิดแก่ชีวิต ร่างกาย หรือสุขภาพ อนามยั ของลูกจ้าง 45 สถานประกอบกิจการมีแผนฉุกเฉินหรือมาตรการป้องกัน £ £ £ £ £ £ £ £ อนั ตรายทอี่ าจเกดิ จากสารเคมอี นั ตรายในบรเิ วณ สถานทเี่ กบ็ รกั ษาสารเคมีอันตราย รวมทง้ั มาตรการเบ้ืองตน้ ในการแก้ไข เยียวยาอนั ตรายท่เี กดิ ขึน้ 46 สถานประกอบกิจการมีระบบป้องกันและควบคุม เพ่ือมิให้ £ £ £ £ £ £ £ £ มีระดับความเข้มข้นของสารเคมีอันตรายในบรรยากาศ ของสถานที่ท�ำงาน และสถานท่ีเก็บรักษาสารเคมีอันตราย เกินขีดจ�ำกัดความเข้มข้นของสารเคมีอันตรายตามท่ีอธิบดี ประกาศก�ำหนด 47 สถานประกอบกจิ การมกี ารตรวจวดั และวเิ คราะหร์ ะดบั ความ £ £ £ £ £ £ £ £ เข้มข้นของสารเคมีอันตรายในบรรยากาศของสถานที่ท�ำงาน และสถานทเี่ กบ็ รกั ษาสารเคมอี นั ตราย และสง่ รายงานผลการ ตรวจวดั ใหแ้ กอ่ ธบิ ดหี รอื ผซู้ ง่ึ อธบิ ดมี อบหมายภายในสบิ หา้ วนั นบั แต่วันที่ทราบผลการตรวจวัด 48 สถานประกอบกจิ การมกี ารประเมนิ ความเสยี่ งตอ่ สขุ ภาพของ £ £ £ £ £ £ £ £ ลูกจ้างในกรณีท่ีมีการใช้สารเคมีอันตรายตามหลักเกณฑ์และ วธิ กี ารทอี่ ธบิ ดปี ระกาศกำ� หนด และจดั ทำ� รายงานการประเมนิ น้ันส่งให้แก่อธิบดี หรือผู้ซึ่งอธิบดีมอบหมายภายในสิบห้าวัน นับแต่วันท่ีทราบผลการประเมิน ในกรณีที่ผลการประเมิน 198 กองความปลอดภยั แรงงาน กรมสวัสดกิ ารและคมุ้ ครองแรงงาน

คูม่ อื การบรหิ ารงานความปลอดภัยและอาชวี อนามยั (Safe work Safe life for SMEs) แนวทางการพฒั นาระบบการบริหารและการจัดการดา้ นความปลอดภยั อาชวี อนามัย และสภาพแวดลอ้ มในการทำ� งาน ด�ำเนินการโดย จป. ในพน้ื ที่ ดำ� เนนิ การโดยคณะกรรมการความปลอดภยั ฯ/คณะทำ� งาน ท่ี รายละเอยี ด Pre Audit (1) ตรวจคร้ังที่ 1 (2) ตรวจคร้ังท่ี 2 (3) ถูกต้อง ถูกตอ้ ง มี/ใช่ ไมม่ /ี ไมใ่ ช่ มี/ใช่ ไมม่ /ี ไม่ใช่ มี/ใช่ ไม่ม/ี ไม่ใช่ ครบถว้ น ครบถ้วน ครบถ้วน ไมค่ รบถว้ น ครบถ้วน ไมค่ รบถ้วน ครบถ้วน ไม่ครบถ้วน (4) (4) นโยบายด้านความปลอดภยั อาชวี อนามยั และสภาพแวดล้อมในการท�ำงาน ความเส่ียงต่อสุขภาพของลูกจ้างอยู่ในระดับท่ีอาจก่อให้เกิด อันตรายให้นายจ้างด�ำเนินการแก้ไขปรับปรุงให้อยู่ในระดับที่ ปลอดภยั และใหน้ ายจา้ งนำ� ผลการประเมนิ ไปใชป้ ระกอบการ วางแผนการตรวจสุขภาพของลูกจ้างท่ีท�ำงานเก่ียวกับปัจจัย เส่ียงและการเฝา้ ระวังสขุ ภาพอนามัยของลูกจา้ ง 49 สถานประกอบกิจการที่มีสารเคมีอันตรายไว้ในครอบครอง £ £ £ £ £ £ £ £ ตามรายชื่อและปริมาณท่ีอธิบดีประกาศก�ำหนด จัดให้มีการ ประเมนิ ความเสย่ี งในการกอ่ ใหเ้ กดิ อนั ตรายและจดั ทำ� รายงาน การประเมนิ ความเส่ียงน้ันอย่างน้อยห้าปตี ่อหนึง่ คร้งั 50 สถานประกอบกจิ การมกี ารจดั ทำ� แผนปฏบิ ตั กิ รณมี เี หตฉุ กุ เฉนิ £ £ £ £ £ £ £ £ ของสถานประกอบกิจการตามหลักเกณฑ์และวิธีการที่อธิบดี ประกาศกำ� หนด และเก็บแผนดงั กลา่ วไว้ ณ สถานประกอบ กิจการจนปรับปรุงแผนให้ทันสมัยและฝึกซ้อมตามแผน อย่างน้อยปีละหนง่ึ ครั้ง 51 สถานประกอบกิจการจัดให้มีการฝึกอบรมลูกจ้างที่มีหน้าที่ £ £ £ £ £ £ £ £ ควบคุมและระงับเหตุอันตรายตามหลักสูตรท่ีอธิบดีประกาศ ก�ำหนด และท�ำการฝึกอบรมทบทวนอย่างน้อยปีละหน่ึงครั้ง และเก็บหลักฐานการฝึกอบรมพร้อมที่จะให้พนักงานตรวจ ความปลอดภยั ตรวจสอบได้ 52 สถานประกอบกิจการมีระบบป้องกันและระงับอัคคีภัยใน £ £ £ £ £ £ £ £ สถานประกอบกิจการ ตามกฎกระทรวงน้ี และมีการดูแล ระบบป้องกันและระงับอัคคีภัยให้อยู่ในสภาพพร้อมใช้งาน ไดอ้ ย่างมปี ระสิทธิภาพและปลอดภยั 53 สถานประกอบกิจการมีการจัดท�ำป้ายข้อปฏิบัติเกี่ยวกับ £ £ £ £ £ £ £ £ การดับเพลิงและการอพยพหนีไฟ และปิดประกาศให้เห็น ได้อย่างชดั เจน 54 สถานประกอบกิจการท่ีมีลูกจ้างต้ังแต่สิบคนขึ้นไป จัดให้มี £ £ £ £ £ £ £ £ แผนป้องกันและระงับอัคคีภัย ประกอบด้วยการตรวจตรา การอบรม การรณรงคป์ อ้ งกนั อคั คภี ยั การดบั เพลงิ การอพยพ หนีไฟ และการบรรเทาทกุ ข์ (กรณีมีลูกจ้างรวมต้ังแต่ 10 คนข้ึนไป กรณีลูกจ้างไม่ถึง 10 คน สถานประกอบกิจการมีวธิ ีอน่ื ทีเ่ หมาะสม) 55 สถานประกอบกิจการมีการทบทวนแผนป้องกันและระงับ £ £ £ £ £ £ £ £ อคั คีภยั อย่างน้อยปลี ะหน่งึ ครง้ั หรือตามความเหมาะสม กองความปลอดภยั แรงงาน กรมสวสั ดิการและค้มุ ครองแรงงาน 199

คู่มือการบริหารงานความปลอดภยั และอาชวี อนามยั (Safe work Safe life for SMEs) แนวทางการพัฒนาระบบการบรหิ ารและการจดั การดา้ นความปลอดภัย อาชวี อนามัย และสภาพแวดลอ้ มในการท�ำงาน ดำ� เนินการโดย จป. ในพ้นื ที่ ดำ� เนินการโดยคณะกรรมการความปลอดภัยฯ/คณะทำ� งาน ท่ี รายละเอยี ด Pre Audit (1) ตรวจครัง้ ที่ 1 (2) ตรวจครัง้ ที่ 2 (3) ถกู ตอ้ ง ถกู ต้อง มี/ใช่ ไมม่ ี/ไม่ใช่ มี/ใช่ ไม่มี/ไม่ใช่ มี/ใช่ ไมม่ /ี ไมใ่ ช่ ครบถว้ น ครบถ้วน ครบถ้วน ไมค่ รบถว้ น ครบถ้วน ไม่ครบถว้ น ครบถว้ น ไม่ครบถว้ น (4) (4) นโยบายดา้ นความปลอดภัย อาชวี อนามัย และสภาพแวดลอ้ มในการท�ำงาน 56 สถานประกอบกจิ การใหล้ กู จา้ งไดร้ บั การฝกึ อบรมดบั เพลงิ ขนั้ £ £ £ £ £ £ £ £ ตน้ ไมน่ อ้ ยกวา่ รอ้ ยละ 40 ของแตล่ ะพนื้ ท่ี จากหนว่ ยงานทก่ี รม สวัสดิการและคุม้ ครองแรงงานรบั รอง 57 สถานประกอบกิจการมีการจัดท�ำแผนฉุกเฉินด้านความ £ £ £ £ £ £ £ £ ปลอดภัยครอบคลุมปัจจัยเส่ียงในสถานประกอบกิจการ อยา่ งเหมาะสม และมกี ารฝึกซ้อมเปน็ ระยะ (ไม่นับรวมแผนป้องกันและระงับอัคคีภัยในสถานประกอบ กิจการ) 58 สถานประกอบกิจการมีการจัดให้ลูกจ้างได้รับการฝึกซ้อม £ £ £ £ £ £ £ £ ดบั เพลงิ และฝกึ ซอ้ มหนไี ฟครบถว้ นอยา่ งนอ้ ยปลี ะ 1 ครงั้ จาก หน่วยงานท่ีกรมสวัสดกิ ารและคมุ้ ครองแรงงานรบั รอง (กรณีสถานประกอบกิจการฝึกซ้อมดับเพลิงและฝึกซ้อม หนีไฟเองต้องมีหนังสือเห็นชอบจากอธิบดีกรมสวัสดิการและ คุ้มครองแรงงาน หรือผู้ซึ่งอธิบดีกรมสวัสดิการและคุ้มครอง แรงงานมอบหมาย) 59 สถานประกอบกิจการมีการรายงานผลการฝึกซ้อมดังกล่าว £ £ £ £ £ £ £ £ ตามแบบที่อธิบดีก�ำหนด และย่ืนต่ออธิบดีหรือผู้ซ่ึงอธิบดี มอบหมายภายในสามสิบวนั นบั แต่วนั ทีเ่ สร็จสิน้ การฝึกซ้อม 60 สถานประกอบกิจการมีการแยกเก็บวัตถุซ่ึงเม่ือรวมกันแล้ว £ £ £ £ £ £ £ £ จะเกิดการลุกไหม้หรืออาจก่อให้เกิดการลุกไหม้ ให้แยกเก็บ โดยมิให้ปะปนกัน และมีป้ายห้ามเตือนที่สามารถมองเห็น ไดอ้ ยา่ งชดั เจน 61 สถานประกอบกิจการมีเส้นทางหนีไฟทุกชั้นของอาคาร £ £ £ £ £ £ £ £ อยา่ งนอ้ ยชนั้ ละสองเสน้ ทางซง่ึ สามารถอพยพลกู จา้ งทท่ี ำ� งาน ในเวลาเดยี วกนั ทง้ั หมดสจู่ ดุ ทปี่ ลอดภยั ไดโ้ ดยปลอดภยั ภายใน เวลาไม่เกนิ หา้ นาที 62 เส้นทางหนีไฟจากจุดที่ลูกจ้างท�ำงานไปสู่จุดที่ปลอดภัย £ £ £ £ £ £ £ £ ปราศจากส่งิ กดี ขวาง 63 เส้นทางหนีไฟต้องมีป้ายบอกทางหนีไฟท่ีมีแสงสว่างในตัว £ £ £ £ £ £ £ £ เองหรือใช้ไฟส่องให้เห็นได้อย่างชัดเจนตลอดเวลาตลอด เส้นทางหนไี ฟ 64 ประตูที่ใช้ในเส้นทางหนีไฟท�ำด้วยวัสดุทนไฟ ไม่มีธรณีประตู £ £ £ £ £ £ £ £ หรอื ขอบกน้ั และเปน็ ชนดิ ทบ่ี านประตเู ปดิ ออกไปตามทศิ ทาง ของการหนีไฟกับต้องติดอุปกรณ์ท่ีบังคับให้บานประตูปิด ไดเ้ อง หา้ มใชป้ ระตเู ลอ่ื น ประตมู ว้ น หรอื ประตหู มนุ และหา้ ม 200 กองความปลอดภยั แรงงาน กรมสวสั ดกิ ารและคุ้มครองแรงงาน

ค่มู อื การบริหารงานความปลอดภยั และอาชีวอนามัย (Safe work Safe life for SMEs) แนวทางการพฒั นาระบบการบรหิ ารและการจัดการดา้ นความปลอดภยั อาชวี อนามัย และสภาพแวดล้อมในการทำ� งาน ด�ำเนนิ การโดย จป. ในพ้นื ท่ี ด�ำเนินการโดยคณะกรรมการความปลอดภยั ฯ/คณะทำ� งาน ท่ี รายละเอยี ด Pre Audit (1) ตรวจคร้ังที่ 1 (2) ตรวจครง้ั ท่ี 2 (3) ถูกตอ้ ง ถูกตอ้ ง ม/ี ใช่ ไมม่ ี/ไม่ใช่ ม/ี ใช่ ไม่มี/ไมใ่ ช่ มี/ใช่ ไมม่ ี/ไม่ใช่ ครบถ้วน ครบถ้วน ครบถว้ น ไมค่ รบถว้ น ครบถ้วน ไม่ครบถว้ น ครบถว้ น ไม่ครบถ้วน (4) (4) นโยบายดา้ นความปลอดภัย อาชีวอนามัย และสภาพแวดลอ้ มในการท�ำงาน ปิดตาย ใสก่ ลอน กุญแจ ผูก ลา่ มโซ่ หรือทำ� ให้เปิดออกไม่ได้ ในขณะทม่ี ลี กู จ้างทำ� งาน 65 สถานประกอบกิจการท่ีมีอาคารตั้งแต่สองช้ันข้ึนไป หรือ £ £ £ £ £ £ £ £ มีพื้นท่ีประกอบกิจการตั้งแต่สามร้อยตารางเมตรข้ึนไป ให้นายจ้างจัดให้มีระบบสัญญาณแจ้งเหตุเพลิงไหม้ใน สถานประกอบกจิ การทกุ ชั้น 66 สถานประกอบกิจการมีระบบน้ําดับเพลิงและอุปกรณ์ £ £ £ £ £ £ £ £ ประกอบเพื่อใช้ในการดับเพลิงท่ีสามารถดับเพลิงขั้นต้นได้ อยา่ งเพยี งพอในทกุ สว่ นของอาคาร 67 มีการก�ำหนดจุดรวมพลและติดตั้งสัญลักษณ์ท่ีได้มาตรฐาน £ £ £ £ £ £ £ £ ท่ีลูกจ้างสามารถมองเห็นได้อย่างชัดเจนในระยะไม่น้อยกว่า 20 เมตร และตดิ ต้ังในบริเวณทเ่ี หมาะสมและปลอดภัย 68 มีการติดต้ังสัญลักษณ์เกี่ยวกับระบบการป้องกันและระงับ £ £ £ £ £ £ £ £ อัคคีภัยในสถานประกอบกิจการตามที่กฎหมายก�ำหนด อย่างครบถ้วน และครอบคลุมพ้ืนท่ีตามปัจจัยเส่ียงต่อการ เกดิ อคั คีภยั 69 มีเครื่องดับเพลิงแบบเคล่ือนย้ายตามประเภทของเพลิงอย่าง £ £ £ £ £ £ £ £ ครบถ้วน และเหมาะสมกับพ้ืนท่ีซ่ึงมีสภาพเสี่ยงต่อการเกิด อัคคีภัยตามท่ีก�ำหนด และลูกจ้างสามารถเข้าถึงโดยไม่มี สง่ิ กีดขวาง และติดตั้งป้ายแสดงจุดติดตั้ง ทสี่ ามารถมองเห็น ไดอ้ ย่างชดั เจน 70 สถานประกอบกิจการมีการดูแลรักษาและตรวจสอบเคร่ือง £ £ £ £ £ £ £ £ ดับเพลิงให้อยู่ในสภาพที่ใช้งานได้ดี โดยการตรวจสอบต้อง ไม่น้อยกว่าหกเดือนต่อหนึ่งคร้ัง พร้อมกับติดป้ายแสดงผล การตรวจสอบและวันที่ท�ำการตรวจสอบคร้ังสุดท้ายไว้ท่ี อปุ กรณด์ งั กลา่ ว และเกบ็ ผลการตรวจสอบไวใ้ หพ้ นกั งานตรวจ ความปลอดภยั ตรวจไดต้ ลอดเวลา รวมทงั้ ตอ้ งมกี ารซอ่ มบำ� รงุ และเปล่ียนถ่ายสารดับเพลิงตามข้อกำ� หนดของผู้ผลติ ด้วย 71 สถานประกอบกิจการมกี ารดแู ลรกั ษาและตรวจสอบอุปกรณ์ £ £ £ £ £ £ £ £ ดบั เพลงิ ใหอ้ ยใู่ นสภาพทใี่ ชง้ านไดด้ ี ไมน่ อ้ ยกวา่ เดอื นละหนงึ่ ครง้ั หรือตามระยะเวลาที่ผู้ผลิตก�ำหนด พร้อมกับติดป้าย แสดงผลการตรวจสอบและวันที่ทำ� การตรวจสอบครงั้ สุดท้าย ไวท้ อ่ี ปุ กรณด์ งั กลา่ ว เวน้ แตเ่ ครอื่ งดบั เพลงิ แบบเคลอ่ื นยา้ ยได้ ให้ตรวจสอบระยะเวลาทก่ี ำ� หนดไว้ในข้อ กองความปลอดภยั แรงงาน กรมสวัสดิการและคุ้มครองแรงงาน 201

คู่มือการบรหิ ารงานความปลอดภยั และอาชีวอนามยั (Safe work Safe life for SMEs) แนวทางการพฒั นาระบบการบริหารและการจดั การดา้ นความปลอดภัย อาชวี อนามยั และสภาพแวดลอ้ มในการทำ� งาน ด�ำเนนิ การโดย จป. ในพ้ืนท่ี ด�ำเนนิ การโดยคณะกรรมการความปลอดภัยฯ/คณะท�ำงาน ที่ รายละเอยี ด Pre Audit (1) ตรวจครัง้ ที่ 1 (2) ตรวจครัง้ ที่ 2 (3) ถกู ตอ้ ง ถูกตอ้ ง ม/ี ใช่ ไมม่ /ี ไมใ่ ช่ มี/ใช่ ไมม่ /ี ไมใ่ ช่ มี/ใช่ ไม่มี/ไม่ใช่ ครบถ้วน ครบถว้ น ครบถ้วน ไมค่ รบถ้วน ครบถว้ น ไม่ครบถ้วน ครบถ้วน ไม่ครบถว้ น (4) (4) นโยบายดา้ นความปลอดภยั อาชีวอนามยั และสภาพแวดลอ้ มในการท�ำงาน 72 สถานประกอบกจิ การมมี าตรการปอ้ งกนั อคั คภี ยั จากแหลง่ กอ่ £ £ £ £ £ £ £ £ เกดิ การกระจายตัวของความร้อน เช่น กระแสไฟฟ้าลดั วงจร เครือ่ งยนต์ หรือปล่องไฟ การแผร่ งั สี การเสียดสี การสะสม ของไฟฟ้าสถิต การเช่ือมหรือตัดโลหะ และการสะสม ความรอ้ นของปลอ่ งระบายควนั ฯลฯ 73 มีการจัดเก็บวัตถุไวไฟหรือวัตถุระเบิดเป็นไปตามกฎหมาย £ £ £ £ £ £ £ £ อย่างปลอดภัย 74 สถานประกอบกจิ การมกี ารจดั ทำ� ขอ้ บงั คบั เกยี่ วกบั การปฏบิ ตั ิ £ £ £ £ £ £ £ £ งานด้านความปลอดภัย อาชีวอนามัย และสภาพแวดล้อม ในการท�ำงานเก่ียวกับไฟฟ้า โดยให้มีมาตรฐานไม่ตํ่ากว่า ท่ีก�ำหนดไว้ในกฎกระทรวงเพอื่ ให้ลูกจา้ งปฏบิ ัตติ าม 75 สถานประกอบกิจการมีการจัดท�ำแผนผังวงจรไฟฟ้าท่ีติดต้ัง £ £ £ £ £ £ £ £ ภายในสถานประกอบกิจการท้ังหมดซึ่งได้รับการรับรอง จากวิศวกรหรือการไฟฟ้าประจ�ำท้องถิ่น และจัดเก็บไว้ให้ พนักงานตรวจความปลอดภัยตรวจสอบ หากมีการแก้ไข เพิ่มเติมหรือเปลี่ยนแปลงไปจากเดิมต้องด�ำเนินการแก้ไข แผนผงั น้ันใหถ้ ูกตอ้ ง 76 สถานประกอบกิจการมีการตรวจสอบและบ�ำรุงรักษาระบบ £ £ £ £ £ £ £ £ ไฟฟ้าและบริภณั ฑไ์ ฟฟ้า เพื่อให้ใช้งานไดอ้ ย่างปลอดภัย และ ให้บุคคลท่ีข้ึนทะเบียนตามมาตรา 9 หรือนิติบุคคลที่ได้รับ ใบอนญุ าตตามมาตรา 11 แหง่ พระราชบญั ญตั คิ วามปลอดภยั อาชีวอนามัย และสภาพแวดล้อมในการท�ำงาน พ.ศ. 2554 แลว้ แตก่ รณี เปน็ ผจู้ ดั ทำ� บนั ทกึ ผลการตรวจสอบและรบั รองไว้ เพ่ือให้พนักงานตรวจความปลอดภัยตรวจสอบ ทั้งน้ี ตาม หลักเกณฑ์ วธิ ีการ และเงอ่ื นไขทีอ่ ธิบดีประกาศก�ำหนด 77 ลูกจ้างซึ่งปฏิบัติงานเกี่ยวกับไฟฟ้าได้รับการอบรมหลักสูตร £ £ £ £ £ £ £ £ ตามหลักเกณฑ์ วธิ กี าร และเงอื่ นไขทอ่ี ธบิ ดีประกาศก�ำหนด 78 สถานประกอบกิจการมีการจัดท�ำแผ่นป้ายท่ีมีตัวอักษร £ £ £ £ £ £ £ £ หรือสัญลักษณ์เตือนให้ระวังอันตรายจากไฟฟ้าที่มองเห็น ได้ชัดเจนติดตั้งไว้โดยเปิดเผยในบริเวณท่ีอาจเกิดอันตราย จากกระแสไฟฟ้า ทั้งน้ี ให้เป็นไปตามแบบที่ก�ำหนดไว้ใน มาตรฐานผลิตภัณฑ์อุตสาหกรรมหรือมาตรฐานอื่นตามท่ี อธบิ ดปี ระกาศกำ� หนด 79 สถานประกอบกิจการมีการจัดท�ำแผ่นภาพพร้อมค�ำบรรยาย £ £ £ £ £ £ £ £ วธิ ปี ฏบิ ตั เิ มอื่ ประสบอนั ตรายจากไฟฟา้ และการปฐมพยาบาล 202 กองความปลอดภัยแรงงาน กรมสวัสดิการและคุม้ ครองแรงงาน

คมู่ อื การบริหารงานความปลอดภัยและอาชวี อนามยั (Safe work Safe life for SMEs) แนวทางการพัฒนาระบบการบริหารและการจัดการดา้ นความปลอดภยั อาชีวอนามัย และสภาพแวดลอ้ มในการทำ� งาน ดำ� เนนิ การโดย จป. ในพน้ื ที่ ด�ำเนนิ การโดยคณะกรรมการความปลอดภยั ฯ/คณะท�ำงาน ท่ี รายละเอยี ด Pre Audit (1) ตรวจครงั้ ที่ 1 (2) ตรวจครัง้ ที่ 2 (3) ถกู ต้อง ถูกต้อง ม/ี ใช่ ไมม่ ี/ไม่ใช่ ม/ี ใช่ ไม่ม/ี ไม่ใช่ ม/ี ใช่ ไม่ม/ี ไมใ่ ช่ ครบถว้ น ครบถ้วน ครบถว้ น ไมค่ รบถ้วน ครบถ้วน ไม่ครบถ้วน ครบถ้วน ไมค่ รบถ้วน (4) (4) นโยบายด้านความปลอดภัย อาชวี อนามัย และสภาพแวดลอ้ มในการท�ำงาน และการช่วยชีวิตขั้นพื้นฐานโดยการผายปอดด้วยวิธีปาก เป่าอากาศเข้าทางปากหรือจมูกของผู้ประสบอันตราย และ วิธีการนวดหัวใจจากภายนอก ติดไว้ในบริเวณที่ท�ำงาน ท่ีลูกจา้ งสามารถมองเหน็ ไดช้ ดั เจน 80 สถานประกอบกจิ การมอี ปุ กรณด์ บั เพลงิ ทใี่ ชด้ บั เพลงิ ทเ่ี กดิ จาก £ £ £ £ £ £ £ £ ไฟฟ้าและนํา้ มนั ในห้องเครอ่ื งได้อย่างครบถ้วน 81 สถานประกอบกจิ การมกี ารจดั อปุ กรณค์ มุ้ ครองความปลอดภยั £ £ £ £ £ £ £ £ สว่ นบคุ คลทเ่ี หมาะสมกบั ลกั ษณะงาน เชน่ ถงุ มอื หนงั ถงุ มอื ยาง แขนเสอื้ ยาง หมวกนริ ภัย รองเท้าพื้นยางห้มุ ข้อชนิดมีสน้ หรอื รองเทา้ พ้ืนยางห้มุ สน้ ให้ลูกจา้ งปฏบิ ตั งิ านเกีย่ วกบั ไฟฟ้าสวม ใสต่ ลอดเวลาทปี่ ฏบิ ตั งิ านและจดั ใหม้ อี ปุ กรณป์ อ้ งกนั อนั ตราย จากไฟฟ้าที่เหมาะสมกับลักษณะงาน เช่น แผ่นฉนวนไฟฟ้า ฉนวนหุ้มสาย ฉนวนครอบลูกถ้วย กรงฟาราเดย์ (Faraday Cage) ชุดตวั นำ� ไฟฟ้า (Conductive Suit) รวม (ขอ้ ) ร้อยละ ข้ันตอนการด�ำเนินการตรวจตามแบบตรวจมาตรการเชิงป้องกันด้าน ความปลอดภัย อาชวี อนามัย และสภาพแวดลอ้ มในการทำ� งาน ดังนี้ 1. แต่งตั้งคณะท�ำงาน หรือมอบหมายให้คณะกรรมการความปลอดภัย อาชีวอนามัย และสภาพแวดลอ้ มในการท�ำงาน เป็นผู้ดำ� เนนิ การ 2. ก�ำหนดแนวทางและระยะเวลาในการด�ำเนินงานทชี่ ัดเจน 3. จดั ประชมุ ชแ้ี จงผทู้ เี่ กยี่ วขอ้ งเพอื่ ใหก้ ารดำ� เนนิ งานเปน็ ไปตามทศิ ทาง เดียวกัน 4. แต่งต้ังผู้รับผิดชอบในการด�ำเนินงานแต่ละพ้ืนที่ และมอบหมายให้ ดำ� เนนิ การพฒั นาระบบการบรหิ ารและการจดั การดา้ นความปลอดภยั อาชวี อนามยั และสภาพแวดลอ้ มในการท�ำงานในพนื้ ที่รว่ มกนั กองความปลอดภัยแรงงาน กรมสวัสดิการและคุ้มครองแรงงาน 203

คมู่ อื การบริหารงานความปลอดภัยและอาชวี อนามัย (Safe work Safe life for SMEs) 5. คณะท�ำงาน หรือคณะกรรมการความปลอดภัย อาชีวอนามัย และสภาพแวดล้อมในการท�ำงาน ด�ำเนินการตรวจประเมินตามระยะเวลา ทกี่ ำ� หนด พรอ้ มท้งั สรปุ และประเมนิ ผลการด�ำเนินงาน ขั้นตอนการตรวจพิจารณา มีแนวทางการดำ� เนนิ งาน ดังนี้ 1. การตรวจเพื่อประเมินตนเองเบื้องต้น หรือ Pre Audit (1) โดยเจ้าหน้าทีค่ วามปลอดภยั ในการทำ� งานที่ได้รบั มอบหมาย หรือทเ่ี กี่ยวข้อง 1.1 โดยสถานประกอบกจิ การมอบหมายใหเ้ จา้ หนา้ ทค่ี วามปลอดภยั ในการทำ� งานในพนื้ ที่ หรอื ทไี่ ดร้ บั มอบหมายดำ� เนนิ การการตรวจการบรหิ ารจดั การ และสภาพแวดล้อมในการท�ำงานในพื้นท่ีของตนเองเพื่อประเมินตนเองเบื้องต้น (Pre Audit) ตามข้อก�ำหนด 1.2 กรณีพบว่าข้อใดที่ปฏิบัติได้อย่างถูกต้องและครบถ้วน ให้ใส่ เครอ่ื งหมาย Pลงในชอ่ ง £ มี กรณพี บวา่ ขอ้ ใดไมม่ หี รอื มแี ตย่ งั ปฏบิ ตั ไิ มค่ รบถว้ น ใหใ้ ส่เครือ่ งหมาย O ลงในช่อง £ ไม่มี 1.3 เมื่อด�ำเนินการตรวจเพ่ือประเมินตนเองเบื้องต้น (Pre Audit) ตามข้อก�ำหนดแล้ว ให้น�ำเสนอผู้บังคับบัญชาพิจารณา และลงนามร่วมกัน ผ้บู งั คบั บญั ชากับเจ้าหน้าทีค่ วามปลอดภัยในการท�ำงานทรี่ บั ผดิ ชอบ 2. การตรวจครัง้ ท่ี 1 (2) การตรวจครั้งที่ 1 เป็นการตรวจสภาพแวดล้อมในการท�ำงาน ในสถานประกอบกิจการตามแบบตรวจที่สถานประกอบกิจการได้ประเมินตนเอง (Pre Audit) โดยคณะท�ำงานทไี่ ด้รบั การแตง่ ตง้ั ภายในสถานประกอบกจิ การ หรือ คณะกรรมการความปลอดภัย อาชีวอนามัย และสภาพแวดล้อมในการท�ำงาน รว่ มกับเจา้ หนา้ ทคี่ วามปลอดภัยในการท�ำงานในพน้ื ที่ท่รี ับผิดชอบ 2.1 กรณพี บวา่ พน้ื ทใ่ี ดปฏบิ ตั คิ รบถว้ นในขอ้ ใด ใหใ้ สเ่ ครอื่ งหมาย P ลงในช่อง £ มี และหากพบว่าข้อใดไม่มีหรือมีแต่ยังปฏิบัติไม่ครบถ้วน ให้ใส่ เครื่องหมาย O ลงในช่อง £ ไม่มี และเสนอแนะให้แก้ไขปรับปรุง และบันทึก 204 กองความปลอดภยั แรงงาน กรมสวสั ดิการและคุม้ ครองแรงงาน

คูม่ อื การบรหิ ารงานความปลอดภยั และอาชวี อนามยั (Safe work Safe life for SMEs) ขอ้ เสนอแนะนน้ั ลงในชอ่ งทกี่ ำ� หนดของแตล่ ะขอ้ ทงั้ นโี้ ดยพจิ ารณาความสอดคลอ้ ง ตามมาตรฐานกฎหมายความปลอดภัย อาชีวอนามัย และสภาพแวดล้อมใน การทำ� งาน 1) การตรวจคร้ังท่ี 1 (2) กรณีพบว่าพ้ืนที่ปฏบิ ัติครบถ้วนทกุ ขอ้ ให้สรปุ ผลการตรวจและใส่เครือ่ งหมาย P ลงในช่อง £ ถูกตอ้ ง/ครบถ้วน (4) 2) กรณีพบว่าพ้นื ท่ยี ังปฏิบตั ไิ ดไ้ ม่ถกู ตอ้ ง หรือไมม่ เี จ้าหนา้ ที่ใส่ ขอ้ เสนอแนะลงในชอ่ งเสนอแนะ และนดั เขา้ ตรวจครงั้ ท่ี 2 (3) เพอ่ื เปน็ การตดิ ตามผล การด�ำเนินการปรับปรงุ แกไ้ ขตามเงอ่ื นไขเวลาทกี่ ำ� หนด 2.2 ลงนามรับทราบร่วมกันระหว่างเจ้าหน้าท่ีความปลอดภัยใน การท�ำงานที่รับผิดชอบและคณะท�ำงาน หรือคณะกรรมการความปลอดภัย อาชีวอนามัย และสภาพแวดล้อมในการท�ำงาน และส�ำเนาข้อเสนอแนะให้พ้ืนท่ี เก็บไว้ 1 ฉบับ เพื่อใชเ้ ปน็ แนวทางในการปรับปรุงแกไ้ ข 3. การตรวจครั้งที่ 2 (3) การตรวจครั้งที่ 2 เป็นการตรวจสภาพแวดล้อมในการท�ำงานใน สถานประกอบกิจการเพ่ือติดตามผลการแก้ไขปรับปรุงตามข้อเสนอแนะจากการ ตรวจคร้ังท่ี 1 โดยคณะท�ำงาน หรือคณะกรรมการความปลอดภัย อาชีวอนามัย และสภาพแวดล้อมในการท�ำงาน ร่วมกับเจ้าหน้าท่ีความปลอดภัยในการท�ำงาน ท่ีรับผดิ ชอบ 3.1 กรณีพบว่าสถานประกอบกิจการปฏิบัติการครบถ้วนในข้อใด ใหใ้ สเ่ ครือ่ งหมาย P ลงในช่อง £ มี และหากพบวา่ ขอ้ ใดไมม่ หี รอื มีแตย่ ังปฏิบตั ิ ไม่ครบถว้ น ใหใ้ สเ่ ครื่องหมาย O ลงในชอ่ ง £ ไม่มี 1) การตรวจครง้ั ที่ 2 (3) กรณพี บวา่ สถานประกอบกจิ การปฏบิ ตั ิ ครบถ้วนทุกข้อใหส้ รุปผลการตรวจและใส่เครื่องหมาย P ลงในช่อง £ ถูกตอ้ ง/ ครบถว้ น (4) 2) กรณพี บวา่ สถานประกอบกจิ การยงั ปฏบิ ตั ไิ ดไ้ มถ่ กู ตอ้ ง หรอื ไม่มีเจ้าหน้าที่ใส่ข้อเสนอแนะลงในช่องเสนอแนะ และสรุปผลการตรวจครบถ้วน กองความปลอดภัยแรงงาน กรมสวัสดิการและคมุ้ ครองแรงงาน 205

คมู่ ือการบรหิ ารงานความปลอดภยั และอาชวี อนามัย (Safe work Safe life for SMEs) และใส่เคร่ืองหมาย O ลงในช่อง £ ไมถ่ ูกต้อง/ไมค่ รบถ้วน (5) 3.2 สรุปผลการตรวจและลงนามร่วมกันระหว่างเจ้าหน้าที่ความ ปลอดภัยในการท�ำงานท่ีรับผิดชอบและคณะท�ำงาน หรือคณะกรรมการ ความปลอดภัย อาชีวอนามยั และสภาพแวดลอ้ มในการทำ� งาน 4. การสรปุ ผลการตรวจ (4) - (5) 4.1 เม่ือด�ำเนินการตามข้อ 1 - 3 ครบถ้วน ให้คณะท�ำงาน หรือ คณะกรรมการความปลอดภัย อาชีวอนามัย และสภาพแวดล้อมในการท�ำงาน สรุปผลการตรวจหากพบว่าข้อใดพ้ืนที่ปฏิบัติถูกต้อง ให้ใส่เครื่องหมาย P ลงใน ช่อง £ ผ่าน (4) และหากพบว่าข้อใดไม่มีหรือมีแต่ปฏิบัติไม่ครบถ้วน ให้ใส่ เครอ่ื งหมาย O ลงในช่อง £ ไมผ่ ่าน (5) 4.2 ลงนามรับทราบร่วมกันระหว่างเจ้าหน้าที่ความปลอดภัยใน การท�ำงานที่รับผิดชอบกับคณะท�ำงาน หรือคณะกรรมการความปลอดภัย อาชวี อนามัย และสภาพแวดล้อมในการท�ำงาน 5. การประเมนิ ผล สถานประกอบกิจการอาจมีการประกาศยกย่องพื้นที่ท่ีสามารถ ด�ำเนินการปรับปรุง และพัฒนาได้ตามหลักเกณฑ์ที่ก�ำหนด โดยมอบประกาศ เกียรติคุณยกย่องให้ได้รับการประกาศเกียรติคุณระดับต่าง ๆ โดยข้อก�ำหนด 1 ขอ้ เท่ากบั 1 คะแนน และมีเกณฑ์การใหค้ ะแนนดังนี้ 1) สถานประกอบกจิ การปฏิบตั ไิ ดต้ ามหลักเกณฑท์ ี่กำ� หนด ร้อยละ 90.00 - 100.00 (ระบุร้อยละทไ่ี ด้............) 2) สถานประกอบกจิ การปฏบิ ตั ิไดต้ ามหลกั เกณฑ์ทกี่ ำ� หนด ร้อยละ 80.00 - 89.99 (ระบุร้อยละทไี่ ด.้ ...........) 3) สถานประกอบกจิ การปฏบิ ตั ิไดต้ ามหลักเกณฑท์ ี่ก�ำหนด ร้อยละ 70.00 - 79.99 (ระบุร้อยละท่ีได้............) 4) สถานประกอบกิจการปฏบิ ตั ิได้ตามหลกั เกณฑ์ทีก่ �ำหนด รอ้ ยละ < 70.00 (ระบุร้อยละท่ไี ด.้ ...........) 206 กองความปลอดภยั แรงงาน กรมสวสั ดิการและคุม้ ครองแรงงาน

คู่มอื การบริหารงานความปลอดภัยและอาชีวอนามัย (Safe work Safe life for SMEs) บรรณานุกรม 1. กรมแรงงาน. สถาบันความปลอดภัยในการท�ำงาน. 2531. การ์ดป้องกัน อนั ตรายจากเครอ่ื งจกั ร. กรงุ เทพฯ: หจก. เหรยี ญบญุ การพมิ พ์ (1988). 2. กรมโรงงานอุตสาหกรรม. กองควบคุมวัตถุอันตราย. 2538. แนวทางในการ เกบ็ รกั ษาอยา่ งปลอดภยั สำ� หรบั วตั ถอุ นั ตราย. กรงุ เทพฯ: โรงพมิ พจ์ ฬุ าลงกรณ์ มหาวิทยาลยั . 3. กรมควบคุมโรค. ส�ำนักงานป้องกันควบคมุ โรคท่ี 3 จงั หวดั ชลบุรี. 2552. คู่มือ ส�ำหรับเจ้าหน้าท่ีสาธารณสุขในการดูแลผู้สัมผัสสารเคมีอันตราย. พิมพ์ ครัง้ ท่ี 2 (ฉบับปรับปรงุ ). ชลบรุ :ี โรงพิมพ์ ชลบุรกี ารพมิ พ์ จ.ชลบุร.ี 4. กระทรวงวิทยาศาสตร์ เทคโนโลยีและส่ิงแวดล้อม. กรมควบคมุ มลพิษ. 2554. อุปกรณ์ปอ้ งกันสว่ นบุคคลในการท�ำงานกบั สารเคมี. กรุงเทพฯ: กรมควบคมุ มลพษิ กระทรวงวทิ ยาศาสตร์ เทคโนโลยีและสง่ิ แวดลอ้ ม. 5. สำ� นกั งานประกนั สงั คม. สำ� นกั งานกองทนุ เงนิ ทดแทน. 2559. รายงานประจำ� ปี 2559 กองทนุ เงนิ ทดแทน. กรงุ เทพฯ: สำ� นกั งานกองทนุ เงนิ ทดแทน สำ� นกั งาน ประกันสังคม. 6. กรมสวัสดิการและคุ้มครองแรงงาน. กองความปลอดภัยแรงงาน. 2561. กฎหมายความปลอดภยั ภายใตพ้ ระราชบญั ญตั คิ วามปลอดภยั อาชวี อนามยั และสภาพแวดล้อมในการท�ำงาน พ.ศ. 2554 (ปรับปรุงล่าสุด มิถุนายน 2561). กรุงเทพฯ: กองความปลอดภัยแรงงาน กรมสวัสดิการและคุ้มครอง แรงงาน.   กองความปลอดภัยแรงงาน กรมสวสั ดกิ ารและคุ้มครองแรงงาน 207

คู่มือการบริหารงานความปลอดภัยและอาชีวอนามยั (Safe work Safe life for SMEs) ทป่ี รึกษา นายอนนั ต์ชัย อทุ ัยพฒั นาชพี อธบิ ดกี รมสวัสดิการและคุ้มครองแรงงาน นายทศพล กฤตวงศ์วมิ าน รองอธบิ ดกี รมสวัสดกิ ารและคมุ้ ครองแรงงาน นายวรรณรัตน์ ศรีสุขใส ผูอ้ ำ� นวยการกองความปลอดภัยแรงงาน นางสาวปรียานันท์ ลขิ ิตศานตร ์ ผเู้ ชี่ยวชาญเฉพาะดา้ นความปลอดภยั แรงงาน คณะผูจ้ ัดท�ำ นายทวสี ิทธิ์ บุญธรรม ผู้อ�ำนวยการกล่มุ งานยทุ ธศาสตร์ ความปลอดภยั ในการท�ำงาน นายอารียวรรธน์ นามศรีชาติ นกั วิชาการแรงงานชำ� นาญการพเิ ศษ นางดวงหทัย สงั ขแ์ ปน้ นักวิชาการแรงงานชำ� นาญการ นางป่นิ ผกา นวลอ่อน นกั วชิ าการแรงงานช�ำนาญการ นางสาวนพมาศ กุลรัตน ์ นักวิชาการแรงงาน นางสาวทพิ วลั ย์ พิบลู ศิลป ์ นักวชิ าการแรงงาน   208 กองความปลอดภยั แรงงาน กรมสวสั ดกิ ารและคมุ้ ครองแรงงาน

คูม่ ือการบรหิ ารงานความปลอดภยั และอาชวี อนามยั (Safe work Safe life for SMEs) บนั ทกึ กองความปลอดภัยแรงงาน กรมสวัสดิการและคมุ้ ครองแรงงาน 209