ลำดับเหตุการณ์สำคัญ ในงานตรวจเงินแผ่นดินไทย

ลำ� ดับเหตกุ ำรณ์ส�ำคัญ ในงำนตรวจเงินแผน่ ดนิ ไทย (พ.ศ. ๒๔๑๘-๒๕๕๘)

“ เจา้ พนักงานผตู้ รวจใหญ่ ฤาท่ี ๒ ท้ัง ๒ นายนีต้ อ้ งสาบาล ถวายความซ่ือสัจแดพ่ ระบาทสมเดจ็ พระเจ้าอย่หู ัวด้วยความจริงใจวา่ ขา้ พระพทุ ธเจ้าจะรับราชการตรวจบาญชีสอบสวนจำานวนเงินแล ส่ิงของซ่ึงขน้ึ ในแผน่ ดินท่วั พระราชอาณาจกั ร จะตรวจตราโดยเลอียด ไม่ให้พลาดพล้งั เสียผลประโยชน์ในแผ่นดนิ ได้ แลจะตั้งใจทาำ ใหเ้ ตม็ กำาลังเตม็ ปัญญาของข้าพระพุทธเจ้าทุกเร่ืองทกุ ราย ”ที่มา: พระราชบัญญัติสำาหรับกรมพระคลังมหาสมบัติแลว่าด้วยกรมต่าง ๆ ซึ่งจะเบิกเงินส่งเงิน จ.ศ. ๑๒๓๗ หมวดมาตราที่ ๘ ข้อ ๕





ค�ำน�ำ “...เพราะเงินแผ่นดินน้ัน คือ เงินของประชาชนทั้งชาติ...” ความ บางตอนของพระราชด�ารัสพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวท่ีทรง พระราชทานให้แก่ส�านักงานการตรวจเงินแผ่นดิน นับเป็นถ้อยค�า ที่เปี่ยมด้วยความหมายของค�าว่า เงินแผ่นดิน อย่างแท้จริง คนตรวจเงินแผ่นดินทุกคนล้วนยึดมั่นในพระราชด�ารัสน้ีในการ ปฏิบัติหน้าที่ราชการงานตรวจเงินแผ่นดินด้วยความซื่อสัตย์และ เทีย่ งธรรมมาโดยตลอด ในโอกาสครบรอบวันคล้ายวันสถาปนาส�านักงานการตรวจเงิน แผ่นดินปีที่ ๑๐๐ ส�านักงานการตรวจเงินแผ่นดินได้จัดท�า หนังสือท่ีระลึกชุด ‘หน่ึงศตวรรษส�านักงานการตรวจเงินแผ่นดิน หนึ่งร้อยปีมีเรื่องบอกเล่า’ เพื่อเป็นการบันทึกประวัติศาสตร์ การตรวจเงินแผ่นดินไทย และพัฒนาการขององค์กรตรวจเงิน แผน่ ดนิ ในรอบ ๑๐๐ ปี ทผ่ี า่ นมา หนังสือท่ีระลึกชุดนี้ประกอบด้วย ๓ เล่ม ได้แก่ เล่มที่ ๑ ล�าดับ เหตกุ ารณส์ า� คญั ในงานตรวจเงนิ แผน่ ดนิ ไทย เลม่ ท่ี ๒ ประวตั ศิ าสตร์ การตรวจเงินแผ่นดินไทย และ เล่มที่ ๓ พัฒนาการตรวจเงิน แผ่นดินและผลงานเด่น โดยคณะผู้จัดท�าหนังสือมุ่งหวังให้หนังสือ ท่ีระลกึ ชุดน้เี ป็นอนุสรณ์บนั ทกึ เรอ่ื งราวความเปน็ มาของสา� นักงาน การตรวจเงินแผ่นดินตั้งแต่อดีตจนถึงปัจจุบัน เพ่ือสร้างความ ภาคภูมิใจให้แก่คนตรวจเงินแผ่นดิน ตลอดจนเพ่ือให้ประชาชน ไดต้ ระหนักในคณุ คา่ ของเงนิ แผ่นดนิ

กำรตรวจเงินแผ่นดิน ในรัชสมัยพระบำทสมเด็จ พระจุลจอมเกล้ำเจ้ำอยู่หัว



๑๔ ล�ำดับเหตุกำรณ์ส�ำคัญในงำนตรวจเงินแผ่นดินไทย (พ.ศ. ๒๔๑๘-๒๕๕๘)

เร่ิมต้นท่ีออฟฟิศหลวง ๑๔ เมษายน พ.ศ. ๒๔๑๘ ตราพระราชบญั ญตั กิ รมพระคลงั มหาสมบตั ิ แลวา่ ดว้ ยกรมตา่ ง ๆ ซงึ่ จะเบกิ เงนิ สง่ เงนิ จ.ศ. ๑๒๓๗ นับเป็นครั้งแรกที่บัญญัติเรื่องงานตรวจเงินแผ่นดินไว้ ตามหมวด มาตราที่ ๘ ว่าด้วยออฟฟิซหลวงในพระบรมมหาราชวังที่ภาษาอังกฤษเรียกว่า ออดติ ออฟฟิซ หมวดมาตราท่ี๘กา� หนดอา� นาจหนา้ ทข่ี องเจา้ พนกั งานใหญผ่ ตู้ รวจหรอื ออดเิ ตอเยเนอราล ให้มีหน้าท่ีตรวจบัญชีเงินทองของแผ่นดินได้ทั่วราชอาณาจักร พร้อมท้ังก�าหนด มาตรฐานการตรวจสอบและมอี �านาจตรวจสอบท้งั ในการรับ การจา่ ย การเกบ็ รักษา ตลอดจนการจดั ซอ้ื หมวดมาตราท่ี ๘ มที ง้ั หมด ๑๖ ขอ้ ประกอบดว้ ยคา� อธบิ าย ๗ ขอ้ พระบาทสมเดจ็ พระจลุ จอมเกลา้ เจา้ อยหู่ วั ทรงพระกรณุ าโปรดเกลา้ ฯ ตง้ั ออฟฟซิ หลวง หรือ ออดิตออฟฟิซ ข้ึนเพ่ือเป็นท่ีประชุมตรวจบัญชีคลัง ให้มีฐานะเป็นอิสระ ไม่ขึ้นกับกรมพระคลังมหาสมบัติ และทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้ พระเจ้าน้อง ยาเธอ พระองคเ์ จา้ เทวญั อไุ ทยวงศ์ (สมเดจ็ พระเจา้ บรมวงศ์เธอ กรมพระยาเทวะวงศ์ วโรปการ) เป็นออดิเตอเยเนอราล (Auditor General) คนแรก • พระบาทสมเด็จ พระจลุ จอมเกลา้ เจ้าอยู่หัว พระผู้ทรงพระราชทาน การตรวจเงินแผน่ ดินไทย ๑๕

๑๖ ล�ำดับเหตุกำรณ์ส�ำคัญในงำนตรวจเงินแผ่นดินไทย (พ.ศ. ๒๔๑๘-๒๕๕๘)

• กรมพระยาเทวะวงศ์- ออฟฟิซหลวงตั้งอยู่ ณ พระที่น่ังด�ารงสวัสดิ์อนัญวงศ์ซึ่งเป็นพระราชมณเฑียรสถาน วโรปการ ทรงเรมิ่ รับ ใกล้ท่ีประทับในพระบรมมหาราชวัง และพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ราชการที่ออฟฟซิ หลวง เสด็จฯ ไปตรวจบัญชีพระคลังด้วยพระองค์เองที่ออฟฟิซหลวงทุกวัน โดยทรง โดยได้รบั พระกรุณา รับหนา้ ทสี่ ว่ นการตรวจบญั ชตี า่ งกระทรวงมาทรงท�าเอง โปรดเกลา้ ฯ ใหเ้ ปน็ ออดเิ ตอเยเนอราล คนแรก ดว้ ยพระชนั ษา เพยี ง ๑๗ ป ี สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาเทวะวงศ-์ วโรปการ ทรงเปน็ ต้นราชสกลุ เทวกลุ ท่มี า: หอจดหมายเหตุแห่งชาติ (ภ.หวญ.๒๕๒-๓๔) • หมวดมาตราที่ ๘ วา่ ดว้ ยออฟฟิซหลวง ในพระบรมมหาราชวงั พระราชบัญญตั ิส�าหรับ กรมพระคลงั มหาสมบตั ิ แลวา่ ดว้ ยกรมต่าง ๆ ซง่ึ จะเบิกเงินสง่ เงนิ จ.ศ. ๑๒๓๗ ในหมวด มาตราที่ ๘ บัญญัตเิ น้ือหา ของการตรวจเงนิ แผน่ ดนิ ไว้ ๑๖ ข้อ ตงั้ แต ่ เรอื่ งความ เป็นอิสระในการตรวจสอบ หน้าทผ่ี ูต้ รวจสอบ การถวายรายงาน ผลการตรวจสอบ ชว่ งเวลา ทจี่ ะเขา้ ท�าการตรวจสอบ ตลอดจนวธิ กี ารตรวจสอบ ทม่ี า: สา� เนาภาพถา่ ย จากหนงั สอื ประชมุ กฎหมายศก พ.ศ. ๒๔๒๐ ทรงมีพระบรมราชโองการโปรดเกล้าฯ ให้สมทบออดิตออฟฟิซเข้ากับกรมราช- เลขานุการ ๑๗

พ.ศ. ๒๔๒๓ ประกาศให้เลิกออดิตออฟฟิซ และให้ยกเอาเงินเดือนในออดิตออฟฟิซไปต้ังเป็น เงินเดือนบาญชีกลาง โดยความตอนหน่ึงในพระบรมราชวินิจฉัยให้ต้องเลิก ออดิตออฟฟิซทรงอธิบายไว้ว่า ‘เพราะกฎหมายออดิตออฟฟิศเปนกฎหมายดี แต่ผทู้ ี่จะท�า ไดบ้ อกแก่ฉนั ตรงแลว้ ว่าท�าไม่ได้ตามกฎหมาย’ • พระราชหตั ถเลขา ของพระบาทสมเดจ็ พระจุลจอมเกลา้ เจ้าอยู่หวั เกย่ี วกับการใช้เงินหลวง ที่มา: สา� เนาต้นฉบับจาก หอจดหมายเหตแุ หง่ ชาติ ภาพดังกล่าวนา� มาใช้เป็น หน้าปกรายงานผลการปฏิบัติ ราชการสา� นกั งาน การตรวจเงินแผน่ ดิน ประจ�าปงี บประมาณ พ.ศ. ๒๕๕๐ ๑๘ ล�ำดับเหตุกำรณ์ส�ำคัญในงำนตรวจเงินแผ่นดินไทย (พ.ศ. ๒๔๑๘-๒๕๕๘)

ยุคสมัยแห่งกรมตรวจ ๗ ตุลาคม พ.ศ. ๒๔๓๓ ตราพระราชบัญญัติพระธรรมนูญหน้าที่ราชการในกระทรวงพระคลังมหาสมบัติ (ร.ศ.๑๐๙) พระราชบัญญัติฉบับน้ีก�าหนดให้กระทรวงพระคลังมหาสมบัติท�าหน้าที่ รบั จา่ ย และรกั ษาเงนิ แผน่ ดนิ ทงั้ สรรพราชสมบตั พิ สั ดทุ ง้ั ปวง กบั ถอื บญั ชพี ระราชทรพั ย์ ส�าหรับแผ่นดินท้ังส้ิน และเก็บภาษีอากรตลอดท่ัวพระราชอาณาจักร มีเสนาบดี รับผิดชอบบังคับราชการ โครงสร้างภายในกระทรวงประกอบด้วยกรมเจ้ากระทรวง และกรมขึ้นรวมเป็นกรมใหญ่ ๑๓ กรม โดยมี กรมตรวจ เป็นหนึ่งในกรมใหญ่ เจ้ากระทรวงท่ีท�าหน้าที่ตรวจสอบบัญชี ตรวจราคา ตรวจรายงานการรับจ่ายเงิน แผ่นดิน และสรรพราชสมบัติการภาษีอากรท้ังหมด เมื่อแรกต้ังกรมตรวจ ทรงพระกรณุ าโปรดเกล้าฯ ให้พระยาพพิ ิธโภไคยสวรรย์ เปน็ อธบิ ดกี รมตรวจคนแรก • พระราชบัญญตั ิ พระธรรมนูญ น่าทรี่ าชการ กระทรวง พระคลงั มหาสมบัต ิ (ร.ศ. ๑๐๙) กฎหมาย ฉบับนี้ได้บัญญตั หิ น้าท่ี ของกรมตรวจไว้สา� หรบั ตรวจบาญช ี ตรวจราคา ตรวจรายงานการรบั จ่าย เงนิ แผน่ ดิน แลสรรพราชสมบัติ การภาษีอากรท้งั ส้นิ ที่มา: ส�าเนาภาพถา่ ย จากราชกิจจานเุ บกษา ๑๓ ธันวาคม พ.ศ. ๒๔๓๓ ตราพระราชบญั ญตั กิ รมตรวจ ๑๖ มาตรา ร.ศ. ๑๐๙ ๑๙

• อ�านาจหนา้ ท่ีของ กรมตรวจ ทีป่ รากฏใน พระราชบญั ญัต ิ กรมตรวจ ๑๖ มาตรา ร.ศ. ๑๐๙ บัญญตั ิให้ กรมตรวจมีหน้าที่ ตรวจทรพั ยส์ มบตั แิ ผน่ ดนิ ๕ อย่าง ทม่ี า: สา� เนาภาพถา่ ย จากราชกิจจานุเบกษา • รายชือ่ ข้าราชการ กรมตรวจยคุ แรก มี พระยาพพิ ธิ โภไคยสวรรย์ เป็นอธิบดีกรมตรวจ คนแรก ที่มา: สา� เนาภาพถา่ ย จากราชกิจจานเุ บกษา ๒๐ ล�ำดับเหตุกำรณ์ส�ำคัญในงำนตรวจเงินแผ่นดินไทย (พ.ศ. ๒๔๑๘-๒๕๕๘)

พ.ศ. ๒๔๓๙ กระทรวงพระคลังมหาสมบัติเร่ิมจัดท�างบประมาณแผ่นดินขึ้นเป็นคร้ังแรก โดยวาง ระเบียบการจัดท�างบประมาณรายจ่าย แล้วรวบรวมข้ึนทูลเกล้าฯ ถวายเพ่ือขอ พระราชทานพระบรมราชานญุ าต นอกจากน้ี ยงั วางระเบยี บการควบคมุ การใชจ้ า่ ยเงนิ ของกระทรวงและกรมตา่ ง ๆ ทง้ั หมด ทงั้ นเี้ ปน็ การกา� หนดรายจา่ ย มใิ หเ้ กนิ กา� ลงั ของ เงินรายได้ เพ่ือรักษาดุลยภาพและความม่ันคงของฐานะการคลังของประเทศ ขณะเดียวกันในการจัดท�างบประมาณแผ่นดิน ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้แยก การเงินส่วนแผ่นดินและส่วนพระองค์ออกจากกันอย่างเด็ดขาด พระราชทรัพย์ สว่ นพระองค์นน้ั ให้พระคลงั ข้างท่ีเป็นผจู้ ัดการ • ภาพศาลาลกู ขนุ ใน พระบรมมหาราชวัง ท่มี า: www.vajiravudh.ac.th พ.ศ. ๒๔๔๑ ทรงมีพระบรมราชโองการโปรดเกล้าฯ ให้มิสเตอร์ชาร์ลส์ เจมส์ ริเวตต์ คาร์แนค (Mr. Charles James Rivett Carnac) รบั ราชการในต�าแหนง่ อธิบดพี ิเศษ กรมตรวจ แลสารบาญชี กระทรวงพระคลงั มหาสมบัติ • Mr. Charles James Rivett Carnac อธิบดี กรมตรวจแลสารบาญชี ดา� รงตา� แหนง่ อธิบดีพเิ ศษ กรมตรวจแลสารบาญชี เม่ือปี พ.ศ. ๒๔๔๑ Mr. Charles Rivett Carnac รบั ราชการในฐานะที่ปรกึ ษา กระทรวงพระคลงั มหาสมบตั ิ ในสมยั พระบาทสมเดจ็ พระจลุ จอมเกล้าเจา้ อย่หู ัว ที่มา: ที่ระลึกวนั สถาปนา กรมบัญชีกลางครบ ๗๐ ปี ๒๑

• ทรงพระกรณุ าโปรดเกลา้ ฯ ใหพ้ ระเจ้าลกู ยาเธอ พระองคเ์ จา้ กติ ยิ ากรวรลักษณ ์ เป็นอธิบดีกรมตรวจ แลกรมสารบาญช ี ทม่ี า: ส�าเนาภาพถา่ ย จากราชกจิ จานเุ บกษา พ.ศ. ๒๔๔๕ • พระเจา้ บรมวงศ์เธอ กรมพระจนั ทบรุ นี ฤนาถ ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้ พระองค์เจ้ากิติยากรวรลักษณ์ (พระเจ้าบรมวงศ์เธอ ในรชั กาลพระบาทสมเดจ็ กรมพระจันทบรุ นี ฤนาถ) เป็นอธบิ ดกี รมตรวจแลกรมสารบาญชี พระมงกฎุ เกลา้ เจา้ อยหู่ วั โปรดเกล้าฯ ใหพ้ ระองคเ์ จ้า กติ ิยากรวรลักษณ์ทรงกรมเปน็ กรมพระจนั ทบรุ นี ฤนาถ พระองค์ ทรงพระปรชี าในดา้ นการคลงั และการเศรษฐกิจ ต่อมาในปี พ.ศ. ๒๔๕๘ พระองค์ไดท้ ลู เกล้าฯ ถวาย ความเห็นต่อพระบาทสมเด็จ พระมงกฎุ เกลา้ เจา้ อยูห่ วั วา่ “...เห็นควรมกี รมขนึ้ ในกระทรวง พระคลงั อกี กรมหนึง่ ขนานนาม วา่ กรมตรวจเงินแผน่ ดิน มนี ่าท่ี ตรวจตราเงนิ แผ่นดินและเงินที่ รฐั บาลมนี า่ ทร่ี ับผิดชอบ ท้ังมนี า่ ท่แี นะน�าระเบยี บราชการของ กรมสารบาญชแี ก่บรรดา กระทรวงที่มีน่าทีเ่ ก็บจ่ายหรือ รักษาเงนิ แผน่ ดนิ แลชว่ ยเหลอื เสนาบดกี ระทรวงพระคลงั ในการพิจารณาเพ่ิมต�าแหน่ง ราชการ รวมเปน็ น่าท่ีอนั ส�าคัญ ๔ ประการ เปนกรมมอี ธบิ ดีเปน็ หวั น่า” กรมพระจันทบุรีนฤนาถ ทรงเปน็ ตน้ ราชสกุล กิติยากร ทมี่ า: หอจดหมายเหตุแห่งชาติ (ภ.สบ.๔๖/๑๓) • รายชื่อข้าราชการ กรมตรวจแล กรมสารบาญช ี สมัยพระเจา้ ลกู ยาเธอ พระองคเ์ จา้ กิตยิ ากร วรลกั ษณ ์ ในคร้งั ท่ี พระองค์ยังทรงกรมเป็น กรมหมนื่ จนั ทบรุ นี ฤนาถ ทม่ี า: ส�าเนาภาพถ่าย จากราชกจิ จานุเบกษา ๒๒ ล�ำดับเหตุกำรณ์ส�ำคัญในงำนตรวจเงินแผ่นดินไทย (พ.ศ. ๒๔๑๘-๒๕๕๘)

๒๓

๒๔ ล�ำดับเหตุกำรณ์ส�ำคัญในงำนตรวจเงินแผ่นดินไทย (พ.ศ. ๒๔๑๘-๒๕๕๘)

พ.ศ. ๒๔๕๑ ทรงพระกรุณาโปรดเกลา้ ฯ ให้พระองค์เจา้ รชั นแี จม่ จรสั (พระราชวรวงศเ์ ธอ กรมหม่ืน พิทยาลงกรณ์) เปน็ อธบิ ดกี รมตรวจแลกรมสารบาญชี ท่มี าภาพ: ส�าเนาภาพถา่ ย จากราชกิจจานุเบกษา • พระองคเ์ จา้ รัชนแี จ่มจรัส (พระราชวรวงศเ์ ธอ กรมหมื่น พทิ ยาลงกรณ)์ ไดร้ บั พระกรณุ า โปรดเกลา้ ฯ ใหเ้ ปน็ อธิบดี กรมตรวจแลกรมสารบาญชี เมื่อป ี พ.ศ. ๒๔๕๐ ทรงดา� รง ตา� แหน่งนี้จนกระทง่ั ถงึ ปี พ.ศ. ๒๔๕๘ พระองคท์ รง เปน็ ตน้ ราชสกลุ รชั นี ที่มา: หอจดหมายเหตแุ ห่งชาติ (ภ.๐๐๑ หวญ.๑๘-๒๓) ๒๕

การตรวจเงินแผ่นดิน ในรัชสมัยพระบาทสมเด็จ พระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว



๒๘ ล�ำดับเหตุกำรณ์ส�ำคัญในงำนตรวจเงินแผ่นดินไทย (พ.ศ. ๒๔๑๘-๒๕๕๘)

• พระบาทสมเด็จ พ.ศ. ๒๔๕๓ พระมงกฎุ เกลา้ เจา้ อยหู่ วั ทรงพระกรณุ าโปรดเกลา้ ฯ พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ ๖ ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้ตั้งกรมตรวจเงิน แตง่ ตง้ั กรรมการตรวจพระราชทรพั ยห์ รอื กรรมการตรวจรายรบั รายจา่ ยของแผน่ ดนิ แผน่ ดิน เมอื่ วันท่ ี ๑๘ ประกอบไปด้วย พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าพร้อมพงศ์อธิราช (หม่อมเจ้าพร้อม กันยายน พ.ศ. ๒๔๕๘ สนิทวงศ์) อธบิ ดีกรมศลุ กากร เปน็ ประธานกรรมการ และมีกรรมการ ๔ คน ได้แก่ ท่มี า: พระยากัลยาณไมตรี นายวิลเลียมสนั นายเกรแฮม และพระยารัษฎากรโกมล หอจดหมายเหตแุ ห่งชาติ (๒๒M๐๐๐๐๕๑) • เจา้ พระยาวรพงศ-์ พพิ ฒั น ์ อธบิ ดกี รมตรวจ มหาดเลก็ คนแรก ท่ีมา: หอจดหมายเหตแุ ห่งชาติ (๒๘M๐๐๐๐๕) • พระวรวงศเ์ ธอ พ.ศ. ๒๔๕๖ พระองคเ์ จา้ พร้อมพงศ์- อธริ าช (หม่อมเจ้า พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้ตราพระราช พรอ้ ม สนทิ วงศ)์ บัญญัติวิธีการงบประมาณ พ.ศ. ๒๔๕๖ เพื่อวางระเบียบก�าหนดเวลาที่กระทรวง ประธานกรรมการตรวจ ตา่ ง ๆ จะต้องยนื่ งบประมาณตอ่ กระทรวงพระคลังมหาสมบตั ิ เวลาทีจ่ ะต้องทลู เกลา้ ฯ รายรบั รายจา่ ยของแผน่ ดนิ ถวาย กับเวลาท่ีจะพระราชทานพระบรมราชานุญาตและก�าหนดวิธีการจ่ายเงินนอก ทม่ี า: งบประมาณในระหว่างปีการใช้จ่ายเงินนอกงบประมาณของแต่ละปี ก�าหนดให้สิ้นสุด หอจดหมายเหตแุ ห่งชาติ ในวันท่ี ๓๑ มีนาคม ของปีงบประมาณนนั้ (๑๘M๐๐๐๐๗๐) ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้ต้ัง กรมตรวจมหาดเล็ก ขึ้นเพ่ือควบคุมรายจ่าย พระราชทรัพย์ภายในกรมมหาดเล็ก และทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้ เจ้าพระยา- วรพงศ์พพิ ัฒน์เปน็ อธิบดีกรมตรวจมหาดเลก็ ๒๙

• พระราชบัญญตั ิ วิธีการงบประมาณ พ.ศ. ๒๔๕๖ ที่มา: ส�าเนาภาพถา่ ย จากราชกิจจานุเบกษา • งบประมาณแผน่ ดิน เมื่อป ี พ.ศ. ๒๔๕๗ สะท้อนให้เห็นการเจริญ เติบโตทางการเศรษฐกิจ การคลังของสยาม ในสมัยนน้ั ท่ีมา: ส�าเนาภาพถา่ ย จากราชกจิ จานุเบกษา ๓๐ ล�ำดับเหตุกำรณ์ส�ำคัญในงำนตรวจเงินแผ่นดินไทย (พ.ศ. ๒๔๑๘-๒๕๕๘)

สถาปนากรมตรวจเงินแผ่นดิน • มีพระบรมราชโองการ ๑๘ กนั ยายน พ.ศ. ๒๔๕๘ โปรดเกล้าฯ แตง่ ตัง้ ให้ นายอีมิลโิ อ ฟลอรโิ อ เน่ืองจากแต่ละปี เงินรายได้และรายจ่ายของแผ่นดินเพิ่มข้ึน พระบาทสมเด็จ หรอื นายอ.ี ฟลอรโิ อ พระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัวมีพระราชด�าริเห็นควรจะตรวจตราการรับหรือจ่ายและการ ด�ารงต�าแหน่งอธิบดี รักษาเงินให้รัดกุมยิ่งขึ้น โดยมีเจ้าหน้าท่ีเฉพาะส�าหรับปฏิบัติการน้ีแผนกหนึ่ง ทรง กรมตรวจเงินแผ่นดิน พระกรณุ าโปรดเกลา้ ฯ ใหต้ งั้ กรมตรวจเงนิ แผน่ ดนิ ขน้ึ ในกระทรวงพระคลงั มหาสมบตั ิ คนแรก ในชว่ งเรม่ิ ตน้ ตามประกาศต้ังกรมตรวจเงินแผ่นดิน ณ วันท่ี ๑๘ กันยายน พ.ศ. ๒๔๕๘ โดยให้ ตง้ั กรมตรวจเงนิ แผ่นดนิ กรมตรวจเงินแผ่นดินท�าหน้าที่ตรวจตราเจ้าหน้าท่ีต่าง ๆ ซ่ึงท�าการรับหรือจ่ายเงิน ท่านไดว้ างรากฐาน แผน่ ดนิ และเงนิ อื่น ๆ ท่ีรัฐบาลตอ้ งรบั ผดิ ชอบ รายงานการตรวจเงนิ แผน่ ดนิ ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ แต่งต้ัง นายอีมิลิโอ ฟลอริโอ (Mr. Emilio Florio) หรือ รายงานการตรวจสอบ นายอี. ฟลอรโิ อ เปน็ อธบิ ดีกรมตรวจเงนิ แผน่ ดิน ธนบตั รเลกิ ใช ้ รายงานการ ตรวจอ�าเภอ และรายงาน การตรวจสรรพากรจงั หวดั ทม่ี า: ถา่ ยภาพจากต้นฉบบั โดย นายรฐั ธรรม ชวนเชย และนายโสมทตั นธิ ติ รรี ัตน์ • ประกาศต้งั กรมตรวจเงินแผน่ ดนิ เม่ือวนั ที่ ๑๘ กันยายน พ.ศ. ๒๔๕๘ ทีม่ า: สา� เนาภาพถ่าย จากราชกิจจานเุ บกษา ๓๑

“ เมื่อเจ้าพนกั งานกรมตรวจเงนิ แผน่ ดนิ ไปตรวจเมอื่ ใด เจ้าพนกั งาน ที่ระบุในข้อ ๑ มีน่าที่ชี้แจงการด้วยวาจาหรือเปนหนังสือตามที่ เจ้าพนักงานกรมตรวจเงินแผ่นดินต้องการจะทราบ แลทั้งให้นำาบาญชี แลทะเบียนทั้งปวงที่เกี่ยวเนื่องแก่น่าที่ของตนในการเงินดังกล่าว แล้วในข้อ ๑ นั้น มาให้ตรวจ เมื่อเจ้าพนักงานกรมตรวจเงินแผ่นดิน จะต้องการนับสอบเงินสดหรือตั๋วตราหรือใบสำาคัญหรือต้นขั้วหรือ ”หนังสือสำาคัญก็ดี ให้เจ้าน่าที่ผู้รักษาการนั้น ๆ ยอมให้ตรวจ ตามประสงค์ ที่มา: ประกาศข้อบังคับอำานวยการตรวจเงินแผ่นดิน พ.ศ. ๒๔๕๘



• เนื้อหาในประกาศตัง้ กรมตรวจเงนิ แผน่ ดนิ เมอ่ื วนั ท ี่ ๑๘ กนั ยายน พ.ศ. ๒๔๕๘ ทม่ี า: ส�าเนาภาพถ่าย จากราชกิจจานุเบกษา ๓๔ ล�ำดับเหตุกำรณ์ส�ำคัญในงำนตรวจเงินแผ่นดินไทย (พ.ศ. ๒๔๑๘-๒๕๕๘)

• ประกาศตงั้ อธบิ ดี กรมตรวจเงินแผ่นดิน โดยพระบาทสมเด็จ พระมงกฎุ เกลา้ เจ้าอยหู่ วั ทรงพระกรณุ าโปรดเกลา้ ฯ ให้ นายอี. ฟลอริโอ เป็นอธบิ ดกี รมตรวจเงิน แผน่ ดนิ ท่ีมา: สา� เนาภาพถา่ ย จากราชกจิ จานเุ บกษา • อาคารศลุ กสถาน สถานทที่ า� การตรวจเงิน แผ่นดินในสมยั นายอี. ฟลอริโอ (ข้อมลู ปรากฏใน หนงั สอื ท่ีระลึกครบรอบ ๖๐ ป ี ส�านกั งาน คณะกรรมการตรวจเงิน แผน่ ดิน พ.ศ. ๒๕๑๘) ทีม่ า: เว็บไซตธ์ งสยาม พ.ศ. ๒๔๕๘ ประกาศกระทรวงพระคลงั มหาสมบตั ิ วา่ ดว้ ยกฎขอ้ บงั คบั อา� นวยการตรวจเงนิ แผน่ ดนิ กา� หนดหนา้ ทแ่ี ละกจิ การของกรมตรวจเงนิ แผน่ ดนิ ๓๕

• ประกาศกฎข้อบังคบั อา� นวยการตรวจเงิน แผน่ ดิน ประกาศฉบับนี้ บญั ญัติอ�านาจหนา้ ที่ ของกรมตรวจเงินแผ่นดิน ไว้ชัดเจน โดยเรียก ผู้ตรวจสอบสมัยนนั้ ว่า เจ้าพนกั งานกรมตรวจเงนิ แผ่นดนิ ที่มา: สา� เนาภาพถ่ายจาก ราชกิจจานเุ บกษา • พระยาอนุรกั ษ์ราชโกษา (ประเวศ อมาตยกลุ ) ทมี่ า: ท่รี ะลึกวันสถาปนา กรมบญั ชกี ลางครบ ๗๐ ปี พ.ศ. ๒๔๖๐ ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้เจ้าพระยาพลเทพ (เฉลิม โกมารกุล ณ นคร) อธิบดี กรมบาญชีกลาง เป็นผู้รักษาการก�ากับดูแลกรมตรวจเงินแผ่นดิน หลังจาก นายอี. ฟลอริโอ พน้ จากตา� แหน่ง พ.ศ. ๒๔๖๔ ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้พระยาอนุรักษ์ราชโกษา (ประเวศ อมาตยกุล) อธิบดี กรมบาญชีกลางเปน็ ผรู้ ักษาการกา� กบั ดแู ลกรมตรวจเงินแผน่ ดิน ๓๖ ล�ำดับเหตุกำรณ์ส�ำคัญในงำนตรวจเงินแผ่นดินไทย (พ.ศ. ๒๔๑๘-๒๕๕๘)

• เจา้ พระยาพลเทพ (เฉลมิ โกมารกลุ ณ นคร) ท่ีมา: ทรี่ ะลกึ วนั สถาปนา กรมบัญชีกลางครบ ๗๐ ปี ๓๗

กำรตรวจเงินแผ่นดิน ในรัชสมัยพระบำทสมเด็จ พระปกเกล้ำเจ้ำอยู่หัว ๒๒ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๔๖๙ • ในรชั สมยั พระบาท สมเดจ็ พระปกเกลา้ เจา้ อยหู่ วั พระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจา้ อยู่หัว รชั กาลที่ ๗ ทรงพระกรณุ าโปรดเกล้าฯ ให้ เกดิ การเปล่ยี นแปลงในงาน สมทบ กรมตรวจเงินแผ่นดินเข้ากับกรมบาญชีกลาง งานตรวจเงินแผ่นดินจึงเป็น ตรวจเงนิ แผน่ ดนิ ๓ ครัง้ แผนกหน่งึ ในกรมบาญชกี ลาง และทรงพระกรณุ าโปรดเกลา้ ฯ ให้ พระยาโกมารกุล กล่าวคือ ครัง้ ท่ี ๑ มนตรี (ชนื่ โกมารกุล ณ นคร) เปน็ อธิบดแี ละเป็นผูร้ กั ษาการกรมตรวจเงนิ แผน่ ดิน เมือ่ ปี พ.ศ. ๒๔๖๙ อกี ต�าแหน่งหนึง่ ทรงพระกรณุ าโปรดเกลา้ ฯ ให้สมทบกรมตรวจเงนิ แผน่ ดนิ เขา้ กบั กรมบาญชกี ลาง ตอ่ มาครั้งท่ี ๒ หลงั เปลย่ี นแปลงการปกครอง ปี พ.ศ. ๒๔๗๕ คณะกรรมการราษฎร ให้โอนกรมตรวจ เงินแผ่นดนิ มาขน้ึ ตรงกับ คณะกรรมการราษฎร และ คร้ังท่ี ๓ ป ี พ.ศ. ๒๔๗๖ ได้ตราพระราชบัญญัติ ว่าด้วยคณะกรรมการตรวจ เงนิ แผ่นดนิ พ.ศ. ๒๔๗๖ ทมี่ า: หอจดหมายเหตุแห่งชาติ (๑๕M๐๐๐๐๖๙)



• พระยาโกมารกุลมนตร ี (ชน่ื โกมารกุล ณ นคร) อธิบดกี รมบาญชีกลางยุคที่ สมทบกรมตรวจเงนิ แผ่นดิน เขา้ เปน็ แผนกหนึง่ ที่มา: ท่ีระลึกวนั สถาปนา กรมบัญชีกลางครบ ๗๐ ปี ๔๐ ล�ำดับเหตุกำรณ์ส�ำคัญในงำนตรวจเงินแผ่นดินไทย (พ.ศ. ๒๔๑๘-๒๕๕๘)

• ทรงพระกรณุ าโปรดเกลา้ ฯ ใหพ้ ระยาโกมารกลุ มนตรี อธิบดกี รมบาญชีกลาง เปน็ ผรู้ ักษาการกรมตรวจ เงนิ แผน่ ดนิ ที่มา: ส�าเนาภาพถา่ ย จากราชกิจจานเุ บกษา • พระยาไชยยศสมบัติ (เสริม กฤษณามระ) ท่ีมา: ท่รี ะลกึ วนั สถาปนา กรมบัญชีกลางครบ ๗๐ ปี พ.ศ. ๒๔๗๓ ทรงพระกรุณาโปรดเกลา้ ฯ ให้ พระยาไชยยศสมบัติ (เสรมิ กฤษณามระ) เปน็ อธบิ ดี กรมบาญชีกลาง และให้พระยานรนารถภักดี (ปุย บุนนาค) ผู้ช่วยอธิบดีกรมบาญชี กลางเปน็ ผ้ดู แู ลควบคมุ แผนกตรวจเงินแผ่นดนิ ๔๑

กำรตรวจเงินแผ่นดิน ในระบอบประชำธิปไตย • ประกาศใหโ้ อน กรมตรวจเงนิ แผ่นดนิ ในกระทรวงพระคลัง มหาสมบัตขิ ึ้นตอ่ คณะกรรมการราษฎร หลงั เปล่ียนแปลง การปกครอง พ.ศ. ๒๔๗๕ บทบาทของงานตรวจเงิน แผ่นดนิ มคี วามส�าคญั อยา่ งยง่ิ โดยเจตนารมณเ์ ดมิ ของหลวงประดษิ ฐม์ นธู รรม (นายปรดี ี พนมยงค์) ตอ้ งการให้กรมตรวจเงนิ แผน่ ดินพัฒนาไปสู่รูปแบบ ของศาลบัญชีเช่นเดยี วกบั ศาลบญั ชี (la Cour des comptes) ของประเทศ ฝรงั่ เศส ท่มี า: พพิ ิธภณั ฑพ์ ระบาทสมเดจ็ พระปกเกล้าเจ้าอยหู่ ัว)



๒๐ กรกฎาคม พ.ศ. ๒๔๗๕ ประกาศโอนกรมตรวจเงินแผ่นดินไปข้ึนต่อคณะกรรมการราษฎร เมื่อวันท่ี ๒๐ กรกฎาคม พ.ศ. ๒๔๗๕ มหี ลวงด�าริอศิ รานวุ รรต (หมอ่ มหลวงด�าริห์ อศิ รางกูร) เปน็ ผูท้ า� การแทนอธบิ ดีกรมตรวจเงนิ แผน่ ดนิ • พระยามโนปกรณ์ นติ ิธาดา (ก้อน หตุ ะสงิ ห์) ประธานคณะกรรมการ ราษฎร ทม่ี า: วกิ ิพีเดียไทย ทีม่ า: สา� เนาภาพถา่ ย จากราชกิจจานุเบกษา ๔๔ ล�ำดับเหตุกำรณ์ส�ำคัญในงำนตรวจเงินแผ่นดินไทย (พ.ศ. ๒๔๑๘-๒๕๕๘)

• ประกาศให้โอน กรมตรวจเงนิ แผน่ ดิน ในกระทรวงพระคลัง มหาสมบัตขิ น้ึ ต่อ คณะกรรมการราษฎร เม่อื วนั ท่ ี ๒๐ กรกฎาคม พ.ศ. ๒๔๗๕ ทมี่ า: สา� เนาภาพถา่ ย จากราชกจิ จานุเบกษา พ.ศ. ๒๔๗๕ กรมตรวจเงินแผ่นดินออกค�าส่ังโครงการตรวจสอบบัญชีโดยให้เรียกว่าสายตรวจ เช่น สายตรวจท่ี ๑ ตรวจบญั ชกี ารเดนิ รถไฟหลวง สายตรวจท่ี ๒ ตรวจบญั ชไี ปรษณยี โ์ ทรเลข คลังออมสนิ เปน็ ตน้ กรมตรวจเงินแผ่นดินได้วางระเบียบการตรวจใบส�าคัญคู่จ่ายเป็นครั้งแรกโดยอธิบาย หลักการตรวจ การรักษาใบส�าคัญคู่จ่าย การเทียบยอดเงินเบิกจากคลังกับงบเดือน ใบสา� คัญ การเสนอรายงานผลการเงนิ แผน่ ดิน เป็นตน้ หลังเปล่ียนแปลงการปกครอง กระทรวงพระคลังมหาสมบัติได้โอนข้าราชการในสังกัด กรมบาญชีกลางจา� นวน ๑๔๕ คน มาทา� งานที่กรมตรวจเงนิ แผน่ ดนิ ๔๕

ยุคคณะกรรมกำร ตรวจเงินแผ่นดิน



๔๘ ล�ำดับเหตุกำรณ์ส�ำคัญในงำนตรวจเงินแผ่นดินไทย (พ.ศ. ๒๔๑๘-๒๕๕๘)

๙ ธันวาคม พ.ศ. ๒๔๗๖ ตราพระราชบัญญัติว่าด้วยคณะกรรมการตรวจเงินแผ่นดิน พ.ศ. ๒๔๗๖ ต้ังคณะกรรมการตรวจเงินแผ่นดิน และทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้ตั้งหลวงด�าริ อศิ รานวุ รรตเปน็ ประธานคณะกรรมการตรวจเงินแผ่นดนิ คนแรก โดยคณะกรรมการ ตรวจเงนิ แผน่ ดนิ ชดุ แรกมที ง้ั หมด ๑๙ คน และใหค้ ณะกรรมการตรวจเงนิ แผน่ ดนิ ยา้ ย มาสังกัดส�านักนายกรัฐมนตรีปรากฏตามพระราชกฤษฎีกาจัดวางระเบียบราชการ สา� นักงานและกรมในส�านักนายกรฐั มนตรี พ.ศ. ๒๔๗๖ มาตราท่ี ๘ • หลวงด�าริอศิ รานวุ รรต • หลวงด�าริอิศรานวุ รรต มีส่วนส�าคญั ในการยกรา่ ง นบั เป็นผ้วู างรากฐานในงาน พระราชบญั ญัติว่าดว้ ย ตรวจเงนิ แผ่นดนิ โดยเฉพาะการ คณะกรรมการตรวจเงนิ ตรวจสอบบัญชี ในยคุ บกุ เบิก แผ่นดนิ พ.ศ. ๒๔๗๖ กอ่ รา่ งสรา้ งกรม ทา่ นได้จัดให้มี ซงึ่ เปน็ กฎหมายตรวจเงนิ การฝึกอบรมและปรับปรุงการ แผน่ ดินฉบบั แรกในยคุ ตรวจบัญชีให้มีความทันสมัย ประชาธปิ ไตย หลังจากนน้ั รวมท้งั ริเริม่ ใหม้ ีการศึกษา ท่านไดร้ บั พระกรุณา วชิ าบัญชีในมหาวทิ ยาลยั โปรดเกล้าฯ ให้ด�ารง ธรรมศาสตร์ ท่านพน้ จาก ต�าแหน่งประธาน ตา� แหนง่ ประธานคณะกรรมการ คณะกรรมการตรวจเงนิ ตรวจเงนิ แผ่นดนิ ในปี แผน่ ดนิ คนแรก เม่ือวนั ที ่ ๒๔ พ.ศ. ๒๔๘๘ รวมระยะเวลา กมุ ภาพันธ ์ พ.ศ. ๒๔๗๖ ท่ีอย่ใู นต�าแหนง่ ๑๒ ปี ถา่ ยภาพจากตน้ ฉบับ โดย นายรัฐธรรม ชวนเชย และ นายโสมทัต นิธติ รีรตั น์ ๔๙

• พระราชบญั ญตั ิวา่ ดว้ ย คณะกรรมการตรวจเงิน แผ่นดนิ พ.ศ. ๒๔๗๖ ซงึ่ เปน็ กฎหมายการตรวจเงนิ แผน่ ดนิ ฉบับแรกในยุค เร่ิมตน้ ประชาธปิ ไตย ทม่ี า: สา� เนาภาพถา่ ย จากราชกจิ จานเุ บกษา • ประกาศตั้งประธาน คณะกรรมการตรวจเงิน แผ่นดนิ พระบาทสมเดจ็ พระปกเกลา้ เจา้ อยู่หวั ทรงพระกรณุ าโปรดเกลา้ ฯ ให้หลวงด�ารอิ ศิ รานวุ รรต ดา� รงตา� แหนง่ ประธาน คณะกรรมการตรวจเงนิ แผ่นดนิ ทม่ี า: ส�าเนาภาพถ่าย จากราชกิจจานเุ บกษา ๕๐ ล�ำดับเหตุกำรณ์ส�ำคัญในงำนตรวจเงินแผ่นดินไทย (พ.ศ. ๒๔๑๘-๒๕๕๘)