หนังสือหลาน 2

เครอื่ งยวั่ ใหท้ ำ�ผดิ อยเู่ ฉยๆ จะทำ�ความผิดหาไดไ้ ม่ จงมองหาเครอ่ื ง ยวั่ ใหเ้ ดก็ ทำ�ผดิ ให้พบ และนำ�ออกไปให้หา่ ง เดก็ ก็คงไม่ทำ�ความผิด ในรูปนนั้ อกี ต่อไป ผ้ใู หญก่ ไ็ มต่ ้องลงโทษให้เด็กเสยี กำ�ลงั ใจ เด็กกไ็ ม่ ต้องเจ็บเนือ้ หนงั เพราะความผดิ น้ันๆ เร่ืองซุกซนของเด็ก เป็นเรื่องท่ีผู้ใหญ่รำ�คาญอยู่มากและมัก บ่นว่าแหม! อ้ายหนูน่ีมันซนจริงๆ ยายหัวหมุนทุกวัน เรามักได้ยิน คุณย่าคุณยายบ่นเสมอ เด็กอีกคนหน่ึงหงิมเหมือนตุ๊กตา คุณยาย ก็ชอบใจ ความจริงเรื่องของเด็กต้องไม่อยู่น่ิง ถ้าอยู่น่ิงก็ไม่ใช่เด็ก ธรรมดาเดก็ กำ�ลังก้าวหนา้ เจริญท้งั กายทั้งใจ ถา้ เขาหยดุ เคลอ่ื นไหว อวัยวะก็ไม่เจริญงอกงาม ความซนจึงเป็นสมบัติของเด็กประการ หนึ่ง แต่พ่ีเล้ียงหรือบิดามาดาไปเอาใจใส่เขามากเกินไปคอยช่วย เหลือเขามากเกินไป จนเด็กไม่ต้องทำ�อะไรอย่างน้ีก็ไม่ถูก คนเล้ียง รั ก ลู ก ใ ห้ ถู ก ท า ง 99

มหี นา้ ทเ่ี พยี งแตด่ เู ดก็ ไวเ้ ทา่ นนั้ ดอู ยา่ ใหเ้ ขา มีอนั ตราย ใหเ้ ขามีเสรีบา้ ง เรากไ็ ม่ต้องบน่ วา่ เดก็ ซกุ ซน แตต่ อ้ งมรี ะเบยี บ มที างชดเชย ให้เขาบ้าง เด็กที่เดินได้แล้วก็ชอบเดินเป็น ธรรมดา ให้สงั เกตคนทีห่ ดั ถีบรถจกั รยานไดใ้ หม่ๆ เขาต้องถบี ตลอด เวลาท่ีเขามีรถพอจะถีบได้ เขาถีบเพ่ือให้เกิดความชำ�นาญนั่นเอง เด็กท่ีเดินได้ก็ใคร่จะเดินมากๆ เป็นธรรมดา จงมีท่ีให้เขาได้เดิน สบายไม่มีอะไรที่จะเกิดความเสียหายแก่เขา เขาก็คงไม่ซุกซนออก นอกทางไปไหน ความลำ�บากตรงทเ่ี ราไมม่ หี อ้ งสำ�หรบั เดก็ ผใู้ หญน่ ง่ั นอนตรงไหนเอาเด็กมาไว้ตรงนัน้ ดว้ ย กใ็ นห้องนนั้ มขี องหลายอยา่ ง หนูน้อยเขาอยากจะดูว่ามันเป็นอะไร เขาเห็นนาฬิกาเดินติ๊กๆ เขา ก็สงสัย อยากเปิดดูว่ามันมีอะไรอยู่ข้างใน จึงได้มีเสียงดังอย่างน้ัน เราจะไปวา่ เขาซกุ ซนอยา่ งไรเขาทำ�ถกู ตามวสิ ยั ของเขาแลว้ เราผใู้ หญ่ ทำ�ผิดเอง ทป่ี ลอ่ ยเขาไวใ้ นห้องทเ่ี ต็มไปดว้ ยสิง่ ท่เี ดก็ ไมร่ ู้ไม่เขา้ ใจ รั ก ลู ก ใ ห้ ถู ก ท า ง 100

เคยเหน็ ลกู ฝรง่ั พอ่ แมไ่ ปทำ� งาน ปลอ่ ยเดก็ ไวใ้ นหอ้ งคนเดยี วกบั ของเล่นเล็กๆ น้อยๆ หนูน้อยก็ยุ่งอยู่ในห้องน้ันไม่ไปไหน ถึงเวลา อาบนำ�้ กินอาหาร กม็ ผี ใู้ หญม่ าพาไปใหก้ ินให้อาบจบแลว้ กเ็ ขา้ หอ้ ง ต่อไป เด็กก็อยู่ได้เรียบร้อยไม่ยุ่งไม่กวนพ่อแม่แต่ประการใด ของ เราโดยมากคอยอ้มุ อยตู่ ลอดเวลา คอยเอาใจใส่อยูต่ ลอดเวลา วา่ ที่ จริงก็เป็นการกระท�ำที่ผิดอยู่มากเหมือนกัน แต่ท�ำกันจนชินจึงมอง ไม่เห็น ฉะนั้น จึงใคร่ขอแนะน�ำว่า อย่าถนอมเด็กของท่านเกินไป ปล่อยเด็กให้เขามีอิสระบ้าง ให้เขาได้อยู่ตามล�ำพังเขาบ้างในห้อง ของเขา เดก็ จะเรยี นรใู้ นเรอื่ งพงึ่ ตวั เองเปน็ ลำ� ดบั ถา้ ลกู ของทา่ นชอบ เคลอ่ื นไหวทท่ี า่ นเรยี กซกุ ซน กจ็ งแกด้ ว้ ยวธิ มี อี ะไรๆ ใหเ้ ขาไดเ้ ลน่ เปน็ กฬี าบา้ ง ถา้ เขามขี องเลน่ มเี ครอ่ื งบรหิ ารกายอยแู่ ลว้ ใจของเขากค็ ง เรียบร้อยไปได้ ผู้เลี้ยงเด็กจึงไม่ต้องวิตกเรื่องเด็กซน เพราะเด็กซน มสี มองวอ่ งไว แตค่ วรวติ กถงึ เดก็ หงมิ ๆ เป็นผ้าพบั ไว้ ซึ่งจะเป็นคน เฉ่ือยชาในกาลข้างหน้า และอย่าได้ลงโทษเด็กที่ท่านเรียกว่าซุกซน เลย จงพยายามกล่อมเกลาความซนของเขาให้เข้าแนวทางดีกว่า ซึง่ กไ็ ม่ยากอะไรนกั รั ก ลู ก ใ ห้ ถู ก ท า ง 101

ขอใหจ้ ำ�เปน็ หลกั สำ�หรบั บทนวี้ า่ การลงโทษเดก็ ดว้ ยอำ�นาจโทสะ เปน็ สง่ิ ไมค่ วรทำ� เดก็ ทกุ คนไมอ่ ยากกระทำ�ความผดิ แตท่ ำ�ไปเพราะ ความรู้ จงให้เขารู้เสียว่าอะไรผิดและเขาจะไม่ทำ�สิ่งนั้นเป็นอันขาด เพราะปกติของเด็กอยากให้ผู้ใหญ่รักตน ถ้ารู้ว่าทำ�อย่างนั้นผู้ใหญ่ ไมร่ กั เขากค็ งเลกิ ไปเอง ความรกั ความเมตตาตอ่ กนั เปน็ แนวทางของ ความดอี ันยง่ั ยนื . รั ก ลู ก ใ ห้ ถู ก ท า ง 102



การฝึกเดก็ . . . ใ ห้ กิ น เ ป็ น เ ว ล า . . . . . . ท่ า น พ่ อ แ ม่ ท่ี นั บ ถื อ ท้ั ง ห ล า ย เร่อื งที่พูดกันในวนั นี้ . . . ทา่ นผ้ฟู งั อาจรู้สกึ กระทบกระเทือนใจบ้างนดิ หนอ่ ย ขา้ พเจ้าตอ้ งขออภัยตอ่ ท่านทง้ั หลายดว้ ย เพราะขา้ พเจ้ามีความรกั และหวงั ดตี อ่ ทา่ นทงั้ หลายดว้ ย เพราะ ขา้ พเจา้ มคี วามรกั และหวงั ดตี อ่ ทา่ นทกุ คน ขา้ พเจา้ จะมาอยกู่ บั พวก ทา่ น เพอ่ื ทำ� ใหท้ า่ นเดนิ ทางถูก เพือ่ แกไ้ ขความบกพรอ่ งของทา่ นให้ เป็นความดีงาม ถ้าเห็นอะไรบกพร่องเกิดขึ้นในตัวท่าน ในหมู่คณะ ของท่าน ถ้าข้าพเจ้าท�ำเฉยเมยไม่บอกให้ท่านทราบว่าการกระท�ำ เชน่ นน้ั เปน็ สงิ่ ไมด่ ี ขา้ พเจา้ กก็ ลายเปน็ คนไมซ่ อื่ ตรงตอ่ หลกั ธรรมะ ท่ี พระพทุ ธองคไ์ ดส้ อนไวเ้ ปน็ คนทรยศตอ่ พระบดิ าของชาวเรา ขา้ พเจา้ จึงใคร่รักษาความดีไว้เสมอจึงได้ท�ำตนเป็นนักติเรื่อยมาในเรื่องที่ สมควรติ ส่ิงที่หนุนให้ข้าพเจ้าท�ำเช่นนี้ไม่มีอะไรนอกไปจากความ ปรารถนาดีต่อพ่ีน้องท้ังหลายเท่านั้น ขอพี่น้องผู้ฟังจงเข้าใจตามนี้ ด้วย ขา้ พเจ้าจะเร่ิมเรือ่ งละโปรดฟงั กันให้ดีเถิด รั ก ลู ก ใ ห้ ถู ก ท า ง 104

เม่ือวันเพ็ญเดือนสิบ ทางยุวพุทธิกสมาคมได้ขอร้องให้บิดา มารดาผู้ปกครองเด็กมาประชุมกันที่พุทธสถาน เพื่อฟังคำ�แนะนำ� คำ�ตักเตือนในเร่ืองเก่ียวกับเด็กโดยเฉพาะ เพราะปัญหาเร่ืองเด็ก เป็นปัญหาใหญ่ เป็นปัญหาที่ก่อให้เกิดผลในอนาคตและการแก้ ปัญหาประเภทน้ี ต้องอาศัยการร่วมแรงร่วมใจกันจัดทำ�จึงจะบรรลุ ถึงจุดหมายปลายทางได้ คณะยุวพุทธจึงได้นัดหมายให้บิดามารดา ผู้ปกครองเด็กให้มาอยู่กันที่พุทธสถานในวันนั้น ตัวข้าพเจ้าต้องไป แสดงธรรมทสี่ ารภเี สยี จึงมิได้พดู อะไรกบั ผู้ทม่ี าประชมุ ทา่ นเจ้าคณุ วินยั โกศล ท่านผู้ว่าราชการจังหวัด นายอำ�เภอเมอื ง ไดม้ าพดู ใหฟ้ ัง ข้าพเจ้ากลับมาทนั นิดหนอ่ ยมคี วามดีใจมาก ทีเ่ หน็ พน่ี อ้ งมาประชมุ กันเปน็ จำ�นวนมาก แสดงใหเ้ หน็ ว่าทกุ ท่านชอบแสงสว่าง ชอบเรียน ให้รู้ และจะได้นำ�ไปปฏิบัติต่อไป เมื่อเลิกการประชุมต่างคนก็กลับ ไปข้าพเจ้านอนพักที่พุทธสถาน วันรุ่งขึ้นข้าพเจ้าต่ืนแต่เช้าก็ลงไป เดินดูใต้ม้าน่ังในห้องประชุม และได้พบอะไรหลายอย่างที่พ่ีน้อง ผมู้ าประชมุ ไดล้ มื หรอื แกลง้ ทง้ิ ไวก้ ไ็ มท่ ราบ สง่ิ ของนน้ั มเี ปลอื กถวั่ ลสิ ง ชานอ้อย เปลอื กเมลด็ แตงโม ใบตองหอ่ ขนม กน้ บุหร่ี ตัวเล็กตวั โต รวมทง้ั ขเี้ ถา้ ดว้ ยมากมาย ไดส้ ง่ั ใหค้ นงานชว่ ยกนั ทำ�ความสะอาดเสยี โดยเรว็ เร่ืองจึงหมดไป แตใ่ นใจของข้าพเจ้ายงั ไม่หมดเรอ่ื ง ยงั มีเรื่อง จะพูดกับพ่ีน้องอีกหลายประการ อันสืบเน่ืองมาจากการประชุม ในวันนน้ั รั ก ลู ก ใ ห้ ถู ก ท า ง 105

เมอื่ มกี ารตามใจตนเองเกดิ ขนึ้ ในขณะใดพทุ ธธรรมก็ หายไปจากใจในขณะนัน้ พุทธธรรมหมายถงึ การรู้จกั บังคบั ใจตนเอง ให้อยู่ในระเบยี บอันดีงาม ระเบยี บของการเขา้ สทู่ ป่ี ระชมุ มอี ยู่ แตส่ ว่ นมากมไิ ดน้ ำ�มาใชเ้ ปน็ หลักปฏบิ ตั ิกัน แมใ้ นการประชุมของพระภิกษกุ ย็ งั ไม่คอ่ ยเรียบร้อย เนอ่ื งจากยงั มกี ารตามใจตนเองกนั มากนน่ั เอง เมอื่ มกี ารตามใจตนเอง เกิดข้ึนในขณะใด พุทธธรรมก็หายไปจากใจในขณะนั้น พุทธธรรม หมายถึง การรู้จักบังคับใจตนเองให้อยู่ในระเบียบอันดีงาม ต่อไป ตามปกติของคนเรานั้นจะทำ�อะไรตามใจก็ได้ ถ้าเขาอยู่ในท่ีลับคน เดียว ไม่มีใครสามารถมองเห็นการกระทำ�ของเขา แต่ถ้าเขาเข้าหมู่ กับพวกใครๆ ไม่ต้องมากเพียงสองคนเท่าน้ัน เสรีภาพของเขาก็ถูก ตดั รอนลงทนั ที ระเบยี บมารยาทอนั ดงี ามนนั้ แหละ ตดั ทอนเสรภี าพ แบบการตามใจของตนเองใหน้ อ้ ยลงไป เราจะเหน็ สภุ าพชนทนี่ ง่ั ดว้ ย กันอีกคนหนึ่งอยากจะสูบบุหร่ี ก็คอยขออนุญาตจากอีกคนหนึ่งว่า ขอโทษ คณุ จะรังเกียจไหมถ้าผมอยากจะสูบบุหรี่ อกี คนหน่งึ แม้จะ ไม่ชอบควันบุหร่ี ก็ต้องตอบอย่างมีอัธยาศัยว่าไม่เป็นไร โปรดตาม สบายเถดิ คนทัง้ สองกน็ ่ังสนทนากนั อยา่ งสบาย นี่เป็นกิริยาของคน ดีในสมาคมประการหนึ่ง รั ก ลู ก ใ ห้ ถู ก ท า ง 106

คนไทยเรามปี กตติ ามใจตนเองเสยี จนชนิ เราจงึ ท�ำอะไรไดท้ กุ อยา่ ง ทกุ สถานที่ โดยเฉพาะในการเข้าสู่ทีป่ ระชุม ทุกคนต้องอยู่ในอาการสงบ ไม่พูดกันให้มีเสียงดังจนเป็นท่ี รำ� คาญแกค่ นอนื่ เขา ไมส่ บู บหุ รเี่ พราะกลวั ควนั บหุ รกี่ อ่ ความรำ� คาญ แกค่ นอน่ื ได้ ไมต่ ำ� หมากดงั ๆ ไมบ่ ว้ นนำ�้ หมากใหเ้ ปรอะสถานที่ ถา้ หาก การประชุมเป็นเร่ืองเกี่ยวกับทางศาสนา ต้องมีการปฏิบัติเคร่งครัด กันเป็นพิเศษ เพราะสถานที่ทางศาสนาเวลาปฏิบัติกิจทางศาสนา เปน็ เรอ่ื งของการบงั คบั ตนเอง ขดู เกลาจติ ใจของตนเองใหส้ ะอาดขนึ้ เสมอ ผเู้ ขา้ ประชมุ จงึ ไมค่ วรกระทำ� สงิ่ ทไ่ี มด่ ี พทุ ธสถานเปน็ ทปี่ ระชมุ ท�ำกิจทางศาสนาบ้าง ประชุมหาความรอบรู้ในทางอะไรๆ ท่ีเป็น ประโยชน์บ้าง อย่าเอาพ้ืนของพุทธสถานเป็นกระโถนท้ิงของท่ีเป็น เดนกันเลย แม้การเข้าทป่ี ระชมุ ในวิหารในธรรมศาลาก็เชน่ เดยี วกัน ควรเครง่ ครดั กันเสียบา้ ง คนไทยกจ็ ะเปน็ ชาติที่มีความเป็นระเบยี บ เรยี บรอ้ ยขนึ้ มากกวานี้ ชาตไิ ทยกจ็ ะกา้ วหนา้ ไปในทางดงี ามสมความ มุง่ หมาย จึงขอให้ทา่ นชว่ ยกนั คิดและสงั วรกันต่อไป รั ก ลู ก ใ ห้ ถู ก ท า ง 107

ทา่ นผฟู้ งั อาจคดั คา้ นไดว้ า่ เปลอื กถวั่ และชานออ้ ยใบตองหอ่ ขนม เป็นของพวกเด็กน้อยเขาทำ�กนั หาใช่เปน็ ของของผู้ใหญ่ไม่ การนกึ คดั คา้ นเชน่ น้ี กเ็ พอ่ื เอาตวั รอดไปเทา่ นนั้ เอง แตถ่ า้ หนั มาคดิ ดใู หด้ อี กี สักเล็กน้อยก็จะพบว่าเร่ืองของเด็กมาจากผู้ใหญ่ เพราะผู้ใหญ่เล้ียง เดก็ นำ�เดก็ สอนเดก็ ใหก้ ระทำ�ทกุ สง่ิ ทกุ อยา่ งทง้ั โดยทางตรงทางออ้ ม เดก็ ทำ�อะไรลงไปกเ็ ปน็ เรอื่ งจากการกระทำ�ของผใู้ หญท่ ง้ั นนั้ ความผดิ ทง้ั มวลตกอยกู่ บั ผใู้ หญไ่ มใ่ ชค่ วามผดิ ของเดก็ ทำ�ไมผใู้ หญจ่ งึ ไดก้ ระทำ� ความผิดได้บ่อยๆ เก่ียวกับเด็ก ขอบอกว่าเนื่องจากเร่ืองไม่รู้เท่าถึง การณ์อย่างหน่งึ เนอ่ื งจากความรกั ทีม่ ีตอ่ เด็กของท่านอยา่ งหนง่ึ แต่ มนั เปน็ ความรกั ประเภททำ�ลายหรอื สรา้ งนสิ ยั เสยี ใหแ้ กเ่ ดก็ มากกวา่ พอท่านจะออกจากบ้านไปไหนๆ อนั เปน็ เรอ่ื งของผ้ใู หญเ่ ด็กจะบอก วา่ หนไู ปดว้ ย ทา่ นไมอ่ ยากใหเ้ ดก็ ไปกห็ า้ มเสยี งกระดา้ งวา่ ฮ!ึ อยา่ ไป เลย เด็กได้ยินเสียงกระด้างก็เกิดความน้อยใจว่า คุณแม่พูดเหมือน กับไม่รักเขา ก็แสดงอาการร้องไห้ออกมาทันที ไม่เพียงแต่ร้องไห้ เท่าน้ันแต่แสดงอาการอีกหลายอย่างเพ่ือเอาชนะท่านพระพุทธเจ้า รั ก ลู ก ใ ห้ ถู ก ท า ง 108

ตรัสวา่ เดก็ มกี ารรอ้ งไห้เปน็ กำ�ลงั เม่อื ทา่ นเหน็ ลูกของท่านรอ้ งไห้ ก็ ทำ�การปลอบโยน เดก็ ไม่หยดุ ท่านกส็ ญั ญากับเด็กหลายแบบ เช่นวา่ จะใหก้ ินขนม จะพาไปดูหนังจะให้ของเลน่ หลายเร่ืองหลายราวเพ่ือ ให้เดก็ หยดุ รอ้ งไหเ้ ทา่ นน้ั เดก็ เลยได้ใจและนกึ วา่ วธิ กี ารของตนใชไ้ ด้ ผลแลว้ และใชว้ ธิ นี น้ั เรอื่ ยมา ถา้ หากทา่ นจะอดทนสกั หนอ่ ยไมใ่ หเ้ ขา ชนะโดยวิธีนน้ั ปล่อยเขาไว้ก่อน พอหายโมโหแลว้ จงึ พดู กนั ดีๆ ทา่ น กม็ ที างเอาชนะเดก็ ไดด้ ้วยเหตุผล เดก็ ของท่านกไ็ มเ่ สียคน ท่านเคย พลาดในเร่อื งนี้บ้างไหม ถา้ มีกโ็ ปรดปรบั ปรงุ ตัวทา่ นเสียใหม่เถดิ เอาละสมมติว่าท่านจะไปพุทธสถาน เด็กของท่านอยากไปด้วย ท่านก็พาเขาไป ความจริงเร่อื งของผู้ใหญก่ บั เรอ่ื งของเด็ก เราควรจะ แบง่ กันไวแ้ ล้ว เช่น การฟังธรรมตามปกตทิ พี่ ทุ ธสถานในวนั อาทิตย์ เปน็ เรอ่ื งของเดก็ พอ่ แมท่ ร่ี กั ลกู และอยากใหล้ กู ไดไ้ ปสทู่ ปี่ ระชมุ กค็ วร สง่ เขาไปในวันน้ัน เพราะเขาจะไดฟ้ ังเร่ืองท่ีเหมาะกับเขาโดยเฉพาะ การไป จะให้เด็กโตคมุ ไปกไ็ ด้ พ่อแม่นำ�ไปสง่ ก็ได้สดุ แต่ความสะดวก รั ก ลู ก ใ ห้ ถู ก ท า ง 109

ส่วนเวลาใดเป็นเร่ืองผ้ใู หญน่ ัน้ ก็ไมค่ วรนำ�เดก็ ไป เว้นแตผ่ นู้ ำ�มีความ สามารถเพียงพอท่ีจะควบคุมเด็กของตนให้อยู่ในสภาพที่เรียบร้อย ไม่ทำ�อะไรให้เป็นท่ีรบกวนผู้อื่น ขณะท่ีท่านเดินมาตามถนนกับลูก น้อยของท่าน ท่านควรจะรู้ไว้ด้วยว่า มีอะไรหลายอย่าง ล่อใจเด็ก ใหอ้ ยากไดว้ สิ ยั ของเดก็ เขามคี วามตอ้ งการเสมอ ในเมอ่ื เขาเหน็ อะไร ท่ีเขาพอใจ พอ่ แม่ควรเตรียมตัวตอ่ ตา้ นความอยากของเดก็ ใหด้ ี เชน่ พอเดนิ ผา่ นสามแยก กพ็ บแมค่ า้ ขายถว่ั ลสิ ง ขายออ้ ยขวน้ั ขายเมลด็ แตงโม อันเป็นของท่ีเด็กชอบท้ังน้ันและเป็นการแน่นอนท่ีเขาจะ ต้องขอของนั้นๆ กับท่านควรจะทำ�อย่างไรจึงจะดี ขอแนะนำ�ว่าใน ประการตน้ เมื่อเราทราบถึงความตอ้ งการของเด็กแล้ว เราก็ควรหา ทางปอ้ งกนั อยา่ ใหเ้ ขาไดเ้ กดิ ความสนใจในของนน้ั เชน่ รบี เดนิ ไปเสยี ไวๆ บา้ ง เปน็ การดงึ ความสนใจของเดก็ ไปสเู่ รอ่ื งอนื่ เสยี นเี่ ปน็ วธิ หี นงึ่ รั ก ลู ก ใ ห้ ถู ก ท า ง 110

อกี ประการหนง่ึ ถา้ ท่านเผลอไป พอถึงทขี่ าย เดก็ ตอ้ งการทนั ที ทา่ นกค็ วรพดู ใหเ้ ขาเขา้ ใจ วา่ ของทวี่ างขายอยนู่ น้ั เปน็ ของไมด่ เี พราะ เจา้ ของไมป่ กปดิ มแี มลงวันตอม เจา้ แมลงวันตอมส่ิงสกปรกเชน่ ข้วี ัว ข้ีไก่ ตลอดถึงของคนส่ิงสกปรกติดเท้ามัน เวลามาตอมของขาย ก็มีส่ิงสกปรกติดมาด้วย ในสิ่งสกปรกมีเช้ือโรคติดเข้าไปในท้อง ของคนเราแล้วหนูก็จะปวดท้องเหมือนที่เคยปวดคราวก่อน พูด ให้เขาฟังจนเข้าใจความหมาย โดยใช้ท่าทางประกอบบ้าง แสดง ความรักเอาอกเอาใจเขาบ้าง และพาเขาไปเสียจากสถานท่ีน้ัน ก็เป็นวิธีดีท่ีสุดสำ�หรับแก้ลูกของท่านในเรื่องนี้ ถ้าหากว่ามีของควร กินและปราศจากโทษต่อเด็ก ท่านให้เขากินได้บ้าง แต่ต้องให้เขา กนิ ในสถานทอ่ี นั สมควรอยา่ ใหก้ นิ ในขณะทอ่ี ยใู่ นหอ้ งประชมุ เปน็ อนั ขาด ฝกึ ใหเ้ ขารจู้ กั กาละเทศะเสยี แตย่ งั เลก็ ๆ วนั หนง่ึ เขากจ็ ะเปน็ คน เรียบร้อยได้ เพราะท่านช่วยแนะนำ�ช่วยตักเตือนเขาในทางท่ีดี ใน เวลาใดลกู ของทา่ นไมส่ บาย ทา่ นควรหาโอกาสนนั้ พดู ใหเ้ ขาเหน็ โทษ ของการประพฤตอิ ะไรทผ่ี ดิ ๆ อนั อาจนำ�ความยงุ่ ยากมาสชู่ วี ติ ของเขา มารดาบิดาควรทำ�ตนเป็นนักแสวงหาโอกาส เพื่ออบรมลูกของตน เสมอ จงึ จะช่ือวา่ รักลกู จริงๆ รั ก ลู ก ใ ห้ ถู ก ท า ง 111

แม้ภายในครอบครัวของท่าน ก็ควรฝึกหัดทำ�ตนให้เป็นคนมี ระเบียบในการกินอยู่เสมอ อย่าได้ทำ�อะไรในทางตามใจตนเองเป็น อันขาด เพราะจะนำ�ผลเสียไปถึงลูกหลานของท่านตลอดไป เรื่อง เล็กน้อยน่ีแหละได้กลายเป็นเรื่องใหญ่ และนำ�ความเสียหายมาให้ มากเหลือเกนิ จงึ ขอใหร้ ะมัดระวังให้ดเี ปน็ พเิ ศษสักหน่อย จงสงั เกตดเู ดก็ บางคนรา่ งกายสมบรู ณ์ แตบ่ างคนรา่ งกายออ่ นแอ เตม็ ที ใครทำ�ให้เขาเป็นอยา่ งนนั้ พ่อแม่นั่นแหละทำ�ใหเ้ ขาเป็นอย่าง นัน้ พ่อบางคนเป็นคนซุกซน ชอบเทยี่ วตามสถานทีท่ ไ่ี มส่ มควรเทย่ี ว เก็บเอาโรคภัยไข้เจ็บมาฝากลูก ลูกเกิดมามีร่างผิดปกติ เช่นตาเสีย เปน็ ตน้ ความสนกุ ของพอ่ นำ�ผลรา้ ยมาใหแ้ กล่ กู หลานของตนไดอ้ ยา่ ง นี้ท่านพ่อจึงควรระมดั ระวงั ไว้บ้าง แมบ่ างคนก็เหมอื นกนั มวั แต่สนกุ ด้วยการแจกกระดาษจนไม่มีเวลาเอาใจใส่กับลูกของตน ปล่อยลูก ตามยถากรรม ผลท่สี ุดเดก็ เสยี คนไปเพราะขาดการเอาใจใส่ หน้าท่ี ของพ่อแมอ่ ยู่ทีก่ ารเล้ียงการนำ�เด็กให้เดินทางถูกทางชอบ และเป็น หนา้ ท่ีทีค่ วรทำ�ต้งั แตเ่ ขายังเลก็ ๆ เพาะนิสยั และการกระทำ�ในทางดี ให้เขาทลี ะนอ้ ยๆ เดก็ ของท่านจงึ จะเปน็ คนดไี ด้ โตขนึ้ เปน็ ผู้ใหญ่ ก็ จะเป็นผูใ้ หญ่ทด่ี ขี องชาติประเทศต่อไป รั ก ลู ก ใ ห้ ถู ก ท า ง 112

เกี่ยวด้วยการไม่เพาะนิสัยให้เป็นคนรู้จักบังคับตนข่มตนนี่เอง เดก็ บางคนพอโตขน้ึ เปน็ ผใู้ หญ่ จงึ ตดิ กนิ จบุ กินจิบ กนิ ไมเ่ ลอื ก ทำ�ให้ ชอบกนิ อะไรๆ ทงั้ ทค่ี วรกนิ และไมค่ วรกนิ เขา้ ไปจนฉาวไปทงั้ เมอื งเขา เป็นลูกที่เติบโตมาในครอบครัวท่ีกินไม่เป็นเวลา กินไม่เลือก จึงได้ มีสภาพเช่นนั้น บ้านเมืองใดมีคนนิสัยแบบน้ีมากๆ บ้านเมืองน้ันก็ จะถึงแกค่ วามล่มจมโดยไม่ตอ้ งสงสัย เราท้ังหลายเป็นคนไทยอยใู่ น เมอื งไทย มีความรักชาตไิ ทย รกั เมอื งไทย รกั ความเปน็ เอกราชของ ชาติไทย จงเร่ิมฝึกเด็กของท่านให้เป็นไทยในการกินอยู่ก่อนเถิด อย่าได้สอนให้เขาเป็นคนกินไม่เป็นเวลา กินไม่เลือกสถานที่เป็น อนั ขาด ความเปน็ ระเบียบในการกิน สร้างความเปน็ ระเบยี บในการ เป็นอยู่ต่อไป และสิ่งน้ีแหละเป็นมูลฐานของการสร้างชาติประเทศ โดยแท้ จึงขอตักเตือนพ่อแม่ทั้งหลายว่า ลูกของท่านจะดีจะเสียอยู่ท่ี ตัวท่าน จงทำ�ตนเป็นตัวอย่างในทางดี จงเอาใจใส่เด็กในสิ่งท่ีท่าน เห็นว่าจะทำ�ให้เด็กของท่านเสียคน จงอย่างสงสารเด็กแล้วยอมให้ เด็กของท่านทำ�ชั่วเป็นอันขาดเพราะความสงสารแบบนั้นเป็นความ สงารท่ที ำ�ลายลกู ของทา่ นเอง. รั ก ลู ก ใ ห้ ถู ก ท า ง 113



ความตอ้ งการ . . . ข อ ง เ ด็ ก . . . . . . ท่ า น พ่ อ แ ม่ ท่ี นั บ ถื อ ทั้ ง ห ล า ย เราเปน็ ชาวพุทธ เรานบั ถือพระสัมมาสมั พทุ ธเจ้า เราดําเนินชวี ิตตามแนวทางที่ทรงสอนไว้ . . . เราปลม้ื ใจมากทเี่ ราไดพ้ ระศาสดา . . . ผู้ประเสรฐิ อย่างแทจ้ ริงเป็นท่พี ึง่ ชวี ประวตั ขิ องพระองคเ์ ปน็ เรอ่ื งทนี่ า่ ศกึ ษาสนใจ นบั ตงั้ แตป่ ระสตู ิ จากพระครรภ์ของพระมารดา โตเป็นหนุ่มได้แต่งงานกับพระนาง พิมพา ออกบวชแสวงหาสัจจธรรมอันเป็นแนวทางพ้นทุกข์เมื่อพบ แล้วก็น�ำออกประกาศแก่ประชาชนต่อไป การประกาศพระศาสนา ของพระองค์เป็นไปอย่างราบร่ืนตลอดเวลา ในบางคร้ังทรงพบคน ที่เคยประพฤติตนเป็นคนเสียมาก่อน แต่คร้ันได้พบพระองค์ ได้ฟัง ค�ำสอน ได้เห็นทีท่าท่ีสงบเย็นของพระองค์ เขาก็เปลี่ยนใจท่ีดุร้าย ใหก้ ลายเป็นในท่สี งบ ยอมตนเปน็ สาวกเขา้ บวชในพระพทุ ธศาสนา รั ก ลู ก ใ ห้ ถู ก ท า ง 115

การประกาศค�ำสอนของพระองค์ จงึ เป็นประโยชน์แกประชาชนทกุ หมเู่ หลา่ แมพ้ ระองคจ์ ะเขา้ สปู่ รนิ พิ พานนานถงึ สองพนั หา้ รอ้ ยปกี วา่ แล้ว หลักธรรมอันเป็นหลักการของการครองชีพที่ถูกต้องของ พระองค์ยังชนะใจคนอยมู่ ินอ้ ย นักศึกษาทม่ี คี วามรดู้ ใี นดา้ นคดโี ลก ตามแนวการศึกษาแผนใหม่ เป็นคนไม่ค่อยมีความเชื่อในค�ำสอน ประเภทเทวนยิ มเมอื่ ได้พบคำ� สอนอนั เป็นแบบธรรมนยิ มเข้า กย็ อม หมอบอยูใ่ ต้สจั ธรรมของพระองค์ นเ่ี ปน็ เรือ่ งทีน่ ่าสนใจศึกษากันใน สมยั น้ี ท�ำไมพระองค์ถึงทรงชนะน�้ำใจคนได้มากมาย ท�ำไมพระธรรม ของพระพทุ ธองคจ์ งึ เข้าถงึ ใจและลา้ งใจไดเ้ ปน็ อยา่ งดเี ล่า? เคล็ดลับ ของเรือ่ งนอ้ี ยูท่ ี่อะไร? ขอตอบว่าอยทู่ ี่การศึกษาของเขา ผู้ฟังเม่อื ได้ รับฟังสิ่งท่ีเหมาะแก่นิสัยใจคอของตน กส็ ามารถรบั เอาคำ� สอนนัน้ ๆ มาปฏบิ ตั ไิ ดเ้ ปน็ อยา่ งดี พระพทุ ธองคจ์ งึ เปน็ เชน่ นายแพทยผ์ รู้ อู้ าการ ของคนไข้ และใหย้ าทเี่ หมาะแกโ่ รคกบั เขา คนไขก้ ห็ ายจากโรคพยาธิ ดงั ใจหมาย รั ก ลู ก ใ ห้ ถู ก ท า ง 116

การเรยี นรู้ถงึ ความตอ้ งการของกันและกัน จึงเป็นแนวประสาน สามัคคีประการหน่ึง อันการศึกษาในเรื่องน้ีเร่ิมศึกษาได้จากใจของ เราเอง จงคอยสังเกตดูความต้องการของใจในเม่ือได้พบปะสิ่งหนึ่ง เข้า แล้วคอยก�ำหนดไว้เอาไปเปรียบเทียบกับความรู้สึกของผู้อ่ืน ต่อไป ก็สามารถเข้าใจได้ถึงความต้องการของเขา และท�ำตนให้ เข้ากับความต้องการของเขา เราก็เป็นท่ีรักท่ีชอบใจของผู้ท่ีเข้าใกล้ คนทเ่ี ข้ากบั คนอน่ื ไม่ได้ นน้ั มใิ ชเ่ น่ืองจากอะไรอ่ืน แต่เขาเป็นคนไม่ พยายามเรียนรู้ถึงความรู้สึกนึกคิด และความต้องการของคนอ่ืน เรอ่ื งจึงยุง่ กันไมส่ ร่างซา ในเร่อื งของเดก็ ๆ เปน็ เรื่องท่ีเราจะท�ำความเข้าใจเขางา่ ยที่สุด เพราะชีวิตของเด็กยังไม่มีความสลับซับซ้อนอะไรเขาเป็นผู้ที่ยัง ไม่มีมายาอย่างผู้ใหญ่ ไม่มีเล่ห์แต่อย่างใดความรู้สึกของเด็กตรงไป ตรงมาที่สุด จึงเป็นการง่ายส�ำหรับพ่ีเล้ียงมารดาบิดาจะเฝ้าสังเกตุ ใหร้ วู้ า่ เดก็ มคี วามตอ้ งการดว้ ยเรอื่ งอะไร ถา้ เหน็ วา่ พอจะสนองความ ต้องการเขาได้และไม่ท�ำให้เขาเป็นคนเสียในทางนิสัย ก็จงให้ความ สะดวกแก่เขาเถิด อย่าไปทรมานเขาให้ได้รับความเดือดร้อนเป็นดี อนั ความตอ้ งการตามธรรมชาตจิ ริงๆ เขายังไม่มคี วามต้องการอะไร ทเี่ กนิ ไปกวา่ ความตอ้ งการของรา่ งกาย เวน้ แตผ่ ใู้ หญเ่ ราฝกึ เขาใหเ้ ปน็ คนมีความต้องการในส่ิงท่ีไม่จ�ำเป็นเท่าน้ัน เด็กแสดงความต้องการ ด้วยการพูดบอกไม่ได้ เขาจึงแสดงท่าทีให้เห็นก่อน และเม่ือไม่ได้ รั ก ลู ก ใ ห้ ถู ก ท า ง 117

ดังใจก็รอ้ งไหอ้ อกมา เป็นการอุทธรณต์ อ่ ผูท้ ่ีอยู่ใกล้ การร้องไห้ของ เดก็ เปน็ การบอกถงึ เหตขุ ดั ขอ้ งบางอยา่ งเกดิ ขนึ้ แกเ่ ขา อยา่ นกึ วา่ เดก็ ต้องการอาหารเสมอไป บางทีมีตัวสัตว์กัดต่อยเขาก็ได้ เบาะที่เขา นอนข้ึนไปเพราะน�้ำเยี่ยวของเขาเองก็ได้ หรือเพราะเหตุอันใดอื่น มารดาบดิ าจงึ ควรจ�ำไวว้ ่าเด็กรอ้ งไห้ต้องมเี หตุผลเสมอ จงพยายาม หาเหตใุ หไ้ ด้ หลายปีมาแล้วหญงิ คนหนึง่ มีลูกเป็นคนแรก วนั หน่ึงเด็กร้องไห้ มากท�ำอย่างไรก็ไม่หยุด ยายของเด็กเป็นคนหัวเก่านึกว่าแม่ซ้ือมา หยอกเด็กจึงไปหาหมอให้ช่วยท�ำตะกรุดมาผู้คอเด็ก เพื่อท�ำให้เด็ก หยดุ ร้องหมอก็ทำ� ให้ พอได้ตะกรดุ มากจ็ ัดแจงยกเด็กไปอาบนำ�้ แล้ว ผูกตะกรุดให้ ก็พบว่าสันหลังของเด็กตอนล่างเป็นแผลเพราะนอน หมักอยู่กับความช้ืนของเบาะ จึงทราบว่าการร้องไห้ของเจ้าหนู เนื่องจากเหตุนเี้ อง จึงเอาแปง้ ทาให้ และเปลี่ยนเบาะให้ใหม่เจ้าหนู ก็นอนหลับสบายไม่รบกวนต่อไป ในทางธรรมท่านสองไว้ว่า สิ่งทั้ง หลายเกดิ จากเหตุ จะดบั ไปกเ็ พราะเหตมุ นั ดบั กอ่ น คำ� สอนขอ้ นเี้ ปน็ ประโยชนแ์ กผ่ เู้ ลยี้ งเดก็ มาก จงศกึ ษาหาเหตผุ ลจากเดก็ เสมออยา่ ทำ� อะไรลงไปด้วยความงมงายเป็นอันขาด เพราะความงมงายท�ำโทษ ทกุ ข์มาให้แกเ่ ด็กมากและอาจเสียไปถงึ เม่อื โตขึน้ กเ็ ป็นได้ รั ก ลู ก ใ ห้ ถู ก ท า ง 118

การทำ� อะไรๆ กับเด็กควรมเี วลา และรักษาเวลาใหเ้ ทีย่ งตรงไว้ เสมอไป อย่าได้ทำ� อะไรตามอารมณเ์ ป็นอันขาด เช่น การใหอ้ าหาร การอาบน้ำ� การปล่อยใหเ้ ขาหลับนอนอย่างอิสระเสรี เป็นเรื่องควร ใหเ้ ปน็ ระเบยี บ เดก็ กค็ งไมจ่ จู้ ก้ี บั ทา่ นจนหาเวลาทำ� งานกนั ไมไ่ ด้ ตอ้ ง คอยอมุ้ ลกู นอ้ ยอยตู่ ลอดเวลา ไมต่ อ้ งทำ� อยา่ งนน้ั ดอก เมอ่ื เขาอาบนำ�้ ดม่ื นมแมแ่ ลว้ ใหเ้ ขานอนบนเบาะหรอื ในอขู่ องเขาตามสบาย อยา่ ไป ยงุ่ กบั เขาอกี จนกวา่ จะถงึ เวลา หนนู อ้ ยคงนอนสบายตามประสาของ เด็กที่มีความสุข และเขามีความสุขมากถ้าเขาได้เป็นตัวของเขาเอง พวกผู้ใหญ่เรายังใคร่จะมีเวลาเป็นของตัวเองอยากอยู่คนเดียวในที่ เงียบๆ ฉันใด เดก็ กม็ คี วามต้องการฉนั นั้นเหมือนกนั จงึ ขอเตือนให้ มารดาบดิ าพงึ สำ� เหนยี กถงึ ขอ้ นไี้ วบ้ า้ ง นอกจากมารดาบดิ าแลว้ คณุ ตา คณุ ยาย คณุ ปู่ คณุ ยา่ มกั จะตน่ื หลาน และคอยโอห๋ ลานอยตู่ ลอดเวลา คอยรบกวนเขาดว้ ย การยกมาอมุ้ ทำ� ทา่ อยา่ งโนน้ อยา่ งน้ี การกระทำ� เช่นนั้นแม้จะเป็นการแสดงถึงความรักที่มีต่อเด็ก แตเ่ ปน็ การใหโ้ ทษแกเ่ ดก็ อยบู่ า้ ง ทางทถ่ี กู นนั้ อยา่ ไปยุ่งกับเขามากเกินไปเลย จะท�ำให้เขากลาย เป็นคนออ่ นแอในเมอ่ื โตขนึ้ ความอ่อนแอของ คนในทางใจนี่แหละน�ำความเส่ือมโทรม มาสสู่ กลุ ไดง้ า่ ย จงึ คอยเตอื นใหท้ า่ นได้ ระมัดระวงั ไวต้ ามควร รั ก ลู ก ใ ห้ ถู ก ท า ง 119

ความผดิ พลาดของผเู้ ล้ยี งเดก็ อยู่ท่ีการไม่ศึกษาให้เข้าใจถึงความต้องการของเด็กและถือ เอาแตใ่ จตนเปน็ ประมาณ เอาความรสู้ กึ ทมี่ คี วามหลงมาใชก้ บั เดก็ ใน ทางทผ่ี ดิ เชน่ ดดุ า่ เฆย่ี นตที ำ� ใหเ้ ดก็ กลวั โดยทางอาชญาอยา่ งเดยี ว จน เดก็ กลายเปน็ คนดอ้ื ดา้ นเสยี คนไปเลย จงึ ควรถอื หลกั ไวว้ า่ จงละเวน้ การเฆี่ยนตีทรมานอย่างโง่เขลา ควรใช้ไหวพริบของท่านเป็นเคร่ือง ดัดนสิ ยั ของเขาแทน วธิ นี ้ีจะไมท่ �ำให้ร่างกายเดก็ เจ็บช้�ำ จะไม่ท�ำให้ ใจเขาเขว และจะชว่ ยให้เขามีความคดิ ต่อไปในเบือ้ งหนา้ นเี่ ป็นขอ้ ควรจ�ำประการหนงึ่ ถา้ หากเด็กของทา่ นท�ำอะไรทไี่ ม่ควร ในขณะทเี่ ขายงั ไม่เดยี งสา เช่น ร้องไห้จะเอาส่ิงใดสิ่งหนึ่งตามนิสัยของเขา แต่ของนั้นท่านจะ ให้เขาไม่ได้ มันจะเป็นอันตรายแก่เขาจงอย่าขู่ตวาดท�ำให้เด็กตกใจ หรือท�ำท่าอย่างใดท่ีเป็นเหตุให้เด็กหวาดสะดุ้งเป็นอันขาด แต่จง จงละเวน้ การเฆย่ี นตที รมานอย่าง โง่เขลา ควรใช้ไหวพรบิ ของทา่ น เป็นเครอื่ งดดั นิสยั ของเขาแทน รั ก ลู ก ใ ห้ ถู ก ท า ง 120

ใช้วิธีพรากเด็กจากสิ่งนั้นโดยน�ำของน้ันไปวางที่อ่ืนเสียก่อน แล้ว หนั มาปลอบโยนลูกของท่าน ค�ำพดู และทา่ ทางอนั เตม็ ไปดว้ ยความ ปราณี แม้หนูน้อยจะไม่เข้าใจค�ำพูดของท่าน เขาจะเข้าใจถึงความ หมายกริ ยิ าทา่ ทางทที่ า่ นแสดงตอ่ เขาจงจบู เขา ลอ้ ใหเ้ ขาหวั เราะเกดิ อารมณส์ นุกลมื ความต้องการน้นั เสยี เพราะปกติของเดก็ มีความลมื ง่ายเร็วกว่าผใู้ หญ่ ความยดึ ถือในอารณ์มีนอ้ ย ผลทีส่ ุดก็เป็นปกติได้ เรียบร้อย เม่ือพูดถึงการลงโทษเด็กโดยการเฆ่ียนตี พ่อแม่บางคนอาจนึก ว่าไม่มีการเฆ่ียนตีเสียเลยจะท�ำให้เด็กเหลิงไม่กลัวพ่อแม่ เกี่ยวกับ เรื่องนี้ขอท�ำความเข้าใจว่าท�ำได้เหมือนกันในเมื่อลูกของท่านโตขึ้น พอทเ่ี ดยี งสาบา้ งแลว้ พอเขา้ ใจถอ้ ยคำ� ทท่ี า่ นพดู อธบิ ายใหเ้ ขาฟงั แลว้ แต่เด็กของท่านเป็นคนว่ายากสอนยาก ถ้าไม่ลงโทษให้เข็ดหลาบก็ เกรงว่าจะสอนไม่ได้ ในกรณีเช่นนี้การลงโทษต้องท�ำให้ถูกต้องตาม กาละเทศะ สมเหตุผลและศักด์ิสิทธิ์จริงๆ อย่ากระท�ำอย่างที่เรียก กันวา่ “เพอ่ื บรรเทาโทสะจริตของตน” เปน็ การกระทำ� ทอ่ี าจะเกิน พอดไี ปไดเ้ สมอ เพราะโทสะทำ� ให้ไมเ่ หน็ ความจรงิ ของเรอ่ื ง จงึ ควร ระวังสักหน่อย ค�ำว่ากาลเทศะ น้ันหมายความว่าต้องรู้จักเวลาท่ี ควรลงโทษเช่น ไมล่ งโทษเดก็ กอ่ นรับประทานอาหารหรือขณะทรี่ ับ ประทานอาหาร อนั จะทำ� ใหส้ มองของเดก็ ยงุ่ เปน็ เหตใุ หร้ บั ประทาน ไมไ่ ด้ บางคนขณะที่ลูกกำ� ลงั กนิ ข้าว ด่าวา่ บน่ ดว้ ยถ้อยค�ำหยาบคาย รั ก ลู ก ใ ห้ ถู ก ท า ง 121

ลูกต้องกินอาหารคู่กับน�้ำตาสะอื้นไห้ไปพลาง กินไปพลาง มันน่าสนุกท่ีตรงไหนอย่าลงโทษ เขา ตอ่ หน้าแขกหรือต่อหนา้ เด็กอน่ื ๆ อันอาจ ท�ำให้เกิดความละอายมากเกินไป ลองนึกถึง ตนเองว่า ถ้ามใี ครมาดุดา่ ว่าเราต่อหน้าคนอ่ืน เราพอใจไหม คงไมพ่ อใจบางทีก็อาจเกดิ ทุบตี กนั กไ็ ด้ เรอื่ งของเดก็ กม็ ใี จเหมอื นกนั จงึ ไมค่ วร ท�ำในกาลเทศะเช่นนั้น เรือ่ งเหตุผลมคี วามหมายดังนี้ คือก่อนลงโทษ เด็กของท่าน ต้องจับหลักฐานให้ได้ก่อนว่า เขาทำ� ผดิ ดว้ ยเรอ่ื งอะไรอยา่ ลงโทษอยา่ งสมุ่ สส่ี มุ่ หา้ ใหถ้ อื คำ� โบราณ ท่ีว่า “บบี ให้มัน่ คนั้ ใหต้ าย” เพราะการลงโทษเด็กตอ้ งใหเ้ ดก็ รวู้ า่ ตน ไดก้ ระทำ� ผดิ ไปจรงิ และเปน็ เรอื่ งรา้ ยแรงอนั อาจนำ� ความเสยี หายมา ให้ตนภายหลัง เป็นเร่ืองที่พ่อแม่เคยห้ามปรามไว้แล้วแต่ก็ยังขืนท�ำ จึงจ�ำเป็นต้องลงโทษก็ไม่น่าเสียใจในความผิดที่ตนต้องได้รับโทษ มที างให้เขากลบั ตนเปน็ คนดีไดใ้ นกาลต่อไป เรอ่ื งความศกั ดส์ิ ิทธน์ิ ั้นเปน็ ดงั น้ี ครงั้ หนง่ึ เดก็ วดั ได้กระท�ำการท่ี ผิดจากค�ำส่ังของท่านอาจารย์ ท่านจึงเรียกตัวผู้ผิดมาสั่งสอนอบรม ว่าการกระท�ำเช่นนั้นเป็นการไม่สมควรที่เด็กวัดจะพึงกระท�ำ เมื่อ ทุกคนเข้าใจแล้วท่านจึงภาคทัณฑ์ไว้ ถ้าใครท�ำผิดอีกต้องเฆ่ียน รั ก ลู ก ใ ห้ ถู ก ท า ง 122

คนละหา้ ที เดก็ ทกุ คนดใี จทต่ี นพน้ จากการถกู เฆยี่ นและประพฤตติ น เรียบร้อยเสมอมา คราวหนงึ่ เดก็ คนหนึ่งไดป้ ระมาทไปท�ำผิดเข้าอกี อาจารยก์ เ็ รียกมาพดู ถึงเรือ่ งความผิด เป็นการบอกเหตผุ ลตน้ ปลาย ใหเ้ ขาเขา้ ใจ และบอกวา่ ความผดิ แบบนไ้ี ดเ้ คยหา้ มแลว้ ครง้ั กอ่ น และ ได้บอกไว้ด้วยว่าถ้าใครท�ำผิดจะต้องท�ำโทษคนละห้าที คราวน้ีจึง ตอ้ งเฆี่ยนกันละ เวลาสองทุ่มสบิ นาทจี ะลงมือเฆีย่ นห้าที แล้วปลอ่ ย ไปพรอ้ มกบั สัง่ ว่า สองท่มุ ตรงเธอมาหาฉันนะ วนั นัน้ แขกมาหาทา่ น อาจารยแ์ ละนัง่ สนทนากันดึก สามทมุ่ จึงกลบั ไป เวลาสองทุม่ เดก็ ที่ ท�ำผิดก็มาน่ังอยู่ในท่ีใกล้และคอยอยู่จนแขกกลับไปจึงเข้าไปกราบ ท่านอาจารย์ ท่านอาจารย์บอกว่าฉันจะเฆี่ยนเวลาสองทุ่มสิบนาที บดั นเี้ วลาไดผ้ า่ นไปเสยี แลว้ เธอพน้ จากความผดิ เรอื่ งน้ี ไมต่ อ้ งเฆย่ี น เดก็ คนนน้ั รสู้ กึ ตวั เหน็ ความเทย่ี งธรรมของอาจารยแ์ ละกลายเปน็ เดก็ ส�ำรวมตน ไม่กระท�ำความผิดต่อไปอีก น่ีความศักดิ์สิทธิ์ของท่าน อาจารย์ เป็นสงิ่ ท่ศี ษิ ยไ์ ด้มองเห็นความเทย่ี งธรรม เจตนาทเ่ี ปย่ี มไป ด้วยความกรุณา ท�ำให้เขากลับเป็นคนดีได้ จึงควรจ�ำไว้ว่า “ความ รักย่อมชนะความเกลียด ความกรณุ ายอ่ มชนะความโหดร้ายเสมอ” จงึ ขอใหพ้ อ่ แม่ จงลงโทษเดก็ ตามกฎหมายแหง่ กาละเหตผุ ลและ ศกั ดส์ิ ิทธเ์ิ ถิด. รั ก ลู ก ใ ห้ ถู ก ท า ง 123



วธิ ีแก้ . . . นิ สั ย เ ก เ ร . . . . . . ท่ า น พ่ อ แ ม่ ท่ี นั บ ถื อ ท้ั ง ห ล า ย เมอื่ วนั เสารก์ อ่ น ไดพ้ ดู เรอ่ื งการศกึ ษาใหร้ ถู้ งึ ความตอ้ งการของเดก็ เมื่อเข้าใจแล้วพึงสนองแก่เขาเท่าท่ีต้องการและจบลงด้วยเรื่อง การลงโทษเดก็ วา่ ควรทำ� ใหถ้ กู แกก่ าลเทศะเหตผุ ลและศกั ดสิ์ ทิ ธจิ์ รงิ ๆ เพ่ือเตือนท่านให้รู้จักใช้ไม้เรียวในเวลาที่ควรใช้ ไม่ใช้พร่�ำเพร่ืออัน อาจท�ำให้เด็กของท่านเป็นคนดื้อด้านไม้ และคิดว่าการตีของท่าน เป็นเรอื่ งธรรมดามใิ ชส่ งิ่ นา่ กลวั อะไร ผลทส่ี ดุ ทา่ นบังคบั ลูกของท่าน ไม่ได้ ผลร้ายเกิดแก่ลูกของท่านและตัวท่านในภายหลัง ข้าพเจ้า หวังว่าท่านคงจะเข้าใจเหตุผลของเร่ือง และใช้ให้เป็นประโยชน์ได้ บ้างเป็นแน่ ในวันนี้จะให้ข้อตักเตือนเกี่ยวกับเร่ืองน้ีอีกสักเล็กน้อย ขอให้ท่านตั้งใจฟังให้ดี และคิดถึงความเป็นไประหว่างท่านกับบุตร ของทา่ นใหร้ อบคอบ เปน็ การสอ่ งกระจกดูตนเองกันเสียที และเม่อื เหน็ วา่ สกปรกมอมแมมทต่ี รงไหนกแ็ กไ้ ขกนั เสยี ใหเ้ รยี บรอ้ ย เรอื่ งของ เด็กเป็นเรือ่ งทค่ี วรสนใจและทำ� กนั ให้ดเี ป็นพเิ ศษเสมอ เชน่ มีอะไร เกิดข้ึนแกเ่ ดก็ ของท่านควรท�ำดงั ตอ่ ไปน้ี รั ก ลู ก ใ ห้ ถู ก ท า ง 125

สมมตวิ า่ เดก็ ของทา่ นมนี สิ ัยชอบรงั แกเพอื่ น อันเปน็ อาการของ ความเป็นนักเลงอันธพาล ท่านก็ควรหาทางกล่อมเกลาเขาโดยการ พดู ชแ้ี จงให้เข้าใจวา่ ตวั ของเราๆ กร็ ักไมอ่ ยากให้ใครมาข่มเหงรังแก ทกุ คนกลวั ความเจบ็ กลัวความตาย เช่น แมเ่ อาไม้เรยี วมาจะตเี จ้าๆ กต็ อ้ งกลวั เจา้ กลวั อยา่ งใดคนอนื่ เขากม็ คี วามกลวั อยา่ งนนั้ เมอื่ คดิ ได้ ดังน้ีแล้วอย่าไปท�ำให้ใครเดือดร้อน เพราะการท�ำให้ผู้อื่นเดือดร้อน คือการหาความทุกข์ใส่ตนเอง ลองบอกให้เด็กเขกพื้นกระดานสักที เด็กก็คงเข้าใจว่ามันท�ำให้เจ็บปวดและไม่อยากเขกต่อไป อันคนท่ี ชอบรังแกคนอื่นนั้นเขาเรียกกันว่าคนพาล ขึ้นช่ือว่าคนพาลก็ไม่มี ใครอยากคบคา้ สมาคมดว้ ย เมอ่ื เราไปรงั แกเขาบอ่ ยๆ มคี นหลายคน ได้รับความเดือดร้อน เขาอาจรวมพวกกันเข้ามาท�ำอันตรายแก่ตน ตนกถ็ งึ ความเจบ็ ความตาย ใหท้ กุ ขแ์ กท่ า่ นทกุ ขน์ น้ั ถงึ ตวั ไดภ้ ายหลงั รั ก ลู ก ใ ห้ ถู ก ท า ง 126

เร่ืองของเด็กท่ีชอบรังแกคนอ่ืนนั้น มักเร่ิมต้นจะเกเรท�ำลาย สงิ่ ของ ท�ำลายสตั ว์ตวั เลก็ ตวั นอ้ ยมากอ่ น ตอ่ มากก็ ลายเปน็ คนชอบ ทำ� ลายรังแกเพ่อื น จงคอยระวงั อยา่ ให้ลกู ของทา่ นได้มโี อกาสฝึกหัด ในทางท�ำลายเป็นอันขาด จะติดนิสัยของเขา การพูดจาช้ีแจงและ ตักเตือนอย่างนี้ เป็นกิจท่ีควรท�ำก่อน ถ้าหากว่าไม่บังเกิดผลก็ต้อง พยายามตักเตือนต่อไปอีก โดยเรียกมากล่าวสอนโดยดี ขอให้จำ� ไว้ ว่าเด็กของท่านเป็นคนมีความดุอยู่ในใจแล้ว ท่านอย่าได้เพ่ิมความ ดุให้แกเ่ ขาอกี เปน็ อันขาด อยา่ งไรเรียกวา่ เป็นการเพิ่มความดุใหแ้ ก่ เขา คอื ทา่ นแสดงอาการโกรธและลงโทษเขาโดยมไิ ดพ้ ดู ใหเ้ ขาเขา้ ใจ ในเหตผุ ล การกระท�ำแบบน้ีแหละเปน็ การเพมิ่ ความดุใหแ้ กเ่ ขา ไฟ กำ� ลังลกุ อยแู่ ลว้ อย่าเอานำ้� มันมาราดลงบนกองไฟอีกเลย จงใหน้ �้ำ แก่ไฟเถดิ มันจะดับไปเอง การพูดเตอื นกนั ดๆี นั้นมีอานสิ งสม์ ากมาย แตถ่ ้าพดู เตอื นแลว้ ยงั ท�ำอกี ก็ตอ้ งใช้พระเดชบ้างนิดหนอ่ ย คอื คาดโทษไวส้ ำ� หรบั ความผดิ แบบนน้ั เชน่ วา่ ถา้ ทำ� อยา่ งนอ้ี กี พอ่ แมจ่ ะลงโทษกกั กนั มใิ หอ้ อกไปนอกบา้ น หรอื จะเฆย่ี นเทา่ นนั้ เปน็ การ บอกให้รู้ไว้ก่อน เมื่อได้คาดโทษไว้แล้วท่านเองต้องจ�ำไว้ว่าได้คาด โทษไว้อย่างไร อยา่ ไดห้ ลงลมื เป็นอันขาดเพราะถา้ ท่านลืมไป เวลา เขาท�ำความผิดก็มิได้ลงโทษตามสัญญาท่ีได้ต้ังไว้ เด็กจะไม่เคารพ ในท่าน เขาจะหาว่าท่านเป็นคนไม่จริงเสียระเบียบวินัยหมดเลย รั ก ลู ก ใ ห้ ถู ก ท า ง 127

จงท�ำตามท่ีท่านได้พูดไว้กับเขาเสมอ แม้จะต้องท�ำหลายคร้ังก็ต้อง ท�ำตามท่ีได้พูดไว้ ถ้าได้ท�ำถึงข้ันลงโทษแล้ว ภายหลังยังมีเร่ืองเกิด ขนึ้ อกี ทา่ นกค็ วรคดิ หาเหตผุ ลอยา่ งรอบคอบ อยา่ นกึ วา่ เดก็ ของทา่ น เปน็ ผผู้ ดิ เพยี งฝา่ ยเดยี ว คงมอี ะไรอน่ื มายว่ั เยา้ เขา เขาจงึ เกดิ อารมณ์ สูแ้ ละชกตอ่ ยกนั หนา้ ทีข่ องผ้เู ป็นมารดาบิดาจึงจ้องใชป้ ัญญาอยา่ ง รอบคอบ มองหาเหตุผลแวดล้อมให้พบ เมื่อพบแลว้ คอ่ ยทำ� ลายเหตุ ต่อไป จงจ�ำหลักธรรมะทวี่ า่ สง่ิ ทง้ั หลายเกิดจากเหตุต้องมองหาเหตุ ให้พบ เม่ือพบแล้วท�ำลายเหตุนั้นเสีย ผลอันท�ำให้ยุ่งยากก็คงหาย ไปเอง การคอยควบคมุ หาเหตอุ ยา่ งนี้ จะกอ่ ใหเ้ กดิ ผลดแี กเ่ ดก็ ของทา่ น ไดม้ ากทเี ดียว ผู้ใหญอ่ ย่าใจรอ้ นเป็นอันขาด เหน็ อะไรเกดิ ขึ้นก็อย่า ว่วู ามไป ตอ้ งสงบใจไว้ก่อน เพ่อื มองหาเหตผุ ลบา้ ง เพ่ือจบั ใหม้ ัน่ คน้ั ใหอ้ ยบู่ า้ ง เชน่ วา่ ทา่ นมเี ดก็ อยใู่ นปกครองหลายคน เงนิ ในกระเปา๋ ของ ทา่ นหายไปบอ่ ยๆ โดยไมท่ ราบวา่ ใครเปน็ คนมอื ไว เมอื่ ไมท่ ราบแนช่ ดั ลงไปขออยา่ ไดบ้ น่ หรอื แสดงอาการอะไรออกมา แตจ่ งทำ� เปน็ ไมร่ ไู้ ม่ ช้ี ทำ� เหมอื นกับว่าไมม่ ีอะไรเกิดขนึ้ แก่ทรพั ยส์ ินของท่าน แต่ตอ้ งใช้ ไหวพริบคอยสังเกตดูเด็กของท่านทุกคน เพื่อคอยก�ำหนดการเป็น อยู่ของเขาบ้าง ในเวลาตอนค่�ำท่านควรน�ำเด็กทุกคนมาท�ำพิธีไหว้ พระกอ่ นนอนบา้ ง แลว้ จงึ พดู ความไมด่ ขี องการลกั ขโมย เพราะบางที เด็กยังไม่รู้ว่าการกระท�ำเช่นนั้นเป็นการไม่ดี เขาท�ำไปเพราะความ รั ก ลู ก ใ ห้ ถู ก ท า ง 128

อยากไดเ้ ทา่ นน้ั จะไปโทษเขานกั กใ็ มไ่ ด้ เราผใู้ หญม่ ไิ ดบ้ อกเขาวา่ การ กระทำ� เชน่ นน้ั เปน็ บาปถา้ หากเขาทราบเขาคงไมท่ ำ� เปน็ แน่ ปกตขิ อง เด็กไม่ชอบกระท�ำความผิดหรือท�ำส่ิงท่ีผู้ใหญ่ไม่ชอบ จึงควรสอน เขาให้เข้าใจเหตุผล พร้อมๆ กับคอยก�ำหนดอาการของเด็กไปด้วย อย่าจับความผิดของเด็กโดยอาการสักว่าสงสัยเป็นอันขาด ต้องได้ หลกั ฐานแนก่ อ่ นจงึ จบั อยา่ งนจ้ี ะชว่ ยใหเ้ ดก็ ของทา่ นเคารพเกรงกลวั ท่าน และเหน็ วา่ ทา่ นฉลาดกว่าเขาจะตบตากนั เปลา่ ไมไ่ ด้ต่อไปแลว้ ผลท่สี ดุ กเ็ ลกิ จากการกระทำ� ผิดแบบนน้ั เมื่อวนั ท่ี 5 ตลุ าคม 2501 เป็นวันก่อนวันเด็ก ที่พทุ ธสถานได้ มีการประชุมเด็กนักเรียนฟังธรรมตามปกติเพราะเป็นวันอาทิตย์ มี คนมาบอกข้าพเจ้าว่ามีคนเข้าไปในห้องเก็บของและเอาธงน้อยๆ ไปหลายคน เพราะเขาทราบว่าในวันเด็ก ถ้าเด็กคนใดมีธงน้อยติด หน้าอกก็จะได้รับของแจก อยากได้ของแจกจึงเอาเคร่ืองหมายไป กอ่ นโดยมิได้บอกให้ใครทราบ ถงึ เวลาแสดงธรรม พอดีวนั น้นั วา่ ถงึ เรอื่ งของศลี ขอ้ ทสี่ องอนั กลา่ วถงึ เรอ่ื งงดเวน้ จากการลกั ทรพั ย์ ขา้ พเจา้ พดู อธบิ ายใหเ้ ขาฟงั โดยลำ� ดบั และถาม วา่ เรามาพทุ ธสถาน อนั เปน็ สถานฝกึ คนใหเ้ ปน็ คนดี สงิ่ ของในพทุ ธสถานทกุ ชน้ิ เปน็ ของกลาง เปน็ ของ ท่ีใครจะถือเอาเป็นของส่วนตัวไปไม่ได้ ถ้าใคร เอาไปโดยไม่ได้รับอนุญาตจากคนรักษา การ รั ก ลู ก ใ ห้ ถู ก ท า ง 129

กระท�ำเช่นน้ันดีไหม? เด็กก็ตอบว่าไม่ควรท�ำ ถามต่อไปว่าถ้าหาก ใครๆ ท�ำไปเพราะไม่รู้ว่าผิด การกระท�ำน้ันเป็นการผิดไหม? เขาก็ บอกวา่ ยงั คงผดิ อยู่ ขา้ พเจา้ พดู ตอ่ ไปวา่ คนทกุ คนอาจกระทำ� ความผดิ เพราะไมร่ ไู้ ดเ้ สมอ แตถ่ า้ รวู้ า่ เปน็ ความผดิ เรากค็ วรสารภาพความผดิ เสยี โดยนำ� ของทเ่ี อาไปนน้ั มาคนื ไวท้ นี่ ี่ คนทร่ี วู้ า่ ตนเองผดิ และทำ� ตน ใหถ้ กู ตอ้ งเปน็ คนดี ใครอยากเปน็ คนดบี า้ ง ทกุ คนยกมอื ขนึ้ เมอื่ อยาก เปน็ คนดกี ท็ ำ� ใหด้ เี สยี โดยนำ� ของมาคนื เถดิ เดก็ ทเ่ี อาธงนอ้ ยไปกน็ ำ� มา คนื หมดทกุ คน และไดร้ บั การปรบมอื จากเพอ่ื นฝงู ไดร้ บั คำ� ชมเชยจาก ขา้ พเจา้ ผอู้ บรม วธิ นี เี้ ปน็ วธิ ที ถ่ี กู ตอ้ ง ขอฝากใหพ้ อ่ แมท่ ง้ั หลายนำ� ไปใช้ ส่ังสอนอบรมเดก็ ของทา่ นาให้เป็นคนดีกันเถิด อีกประการหนง่ึ การลงโทษเด็กเปน็ การกระท�ำเพ่อื ป้องกนั เด็ก จากส่ิงท่ีไม่พึงกระท�ำ ไม่ใช่เป็นการบังคับเด็กให้กระท�ำในสิ่งท่ีเรา ต้องการให้เขากระท�ำ เช่น ถ้าเราจะบอกคนหนึ่งให้ปิดประตูบ้าน ในเวลาออกไปหรือเข้ามาในบ้าน เพ่ือป้องกันมิให้ขโมยเข้ามาบ้าน แต่เด็กคนน้ันไม่เข้าใจเหตุผลว่าท�ำไมตนต้องปิดประตู เกิดความ ทรนงขน้ึ มาและดอ้ื ไมเ่ ชอื่ คำ� สง่ั แลว้ เปดิ ประตทู ง้ิ ไวเ้ ฉยๆ เรากไ็ มร่ จู้ ะ ทำ� อะไรแกเ่ ขา จะลงโทษเฆย่ี นตดี ว้ ยโทสะกไ็ ปกนั ใหญ่ คอื เพมิ่ ความ ดอื้ ใหแ้ กเ่ ดก็ มากขนึ้ หรอื ถา้ เขาจะทำ� ตามกท็ ำ� ดว้ ยความกลวั มใิ ชท่ ำ� ดว้ ยความสมัครใจ อนั ไม่กอ่ ให้เกดิ ผลดีอะไรแก่เดก็ การทำ� โทษเด็ก ดว้ ยวธิ กี ารทไี่ มใ่ หเ้ ขาเขา้ ใจเหตผุ ล เปน็ การกระทำ� ทไ่ี มค่ วร เปน็ การ ลงโทษแบบไม่มีเหตุผล เสียหายมากๆ จึงควรถือเป็นหลักไว้ว่า รั ก ลู ก ใ ห้ ถู ก ท า ง 130

ตอ้ งทำ� ความเขา้ ใจกนั กอ่ น ใหเ้ ขาเขา้ ใจเรอ่ื งอยา่ งชดั เจนแลว้ ลงโทษ ตามกฎท่ไี ดต้ ัง้ ไว้ เด็กท่รี ู้ว่าตวั ผดิ แมจ้ ะถกู ตีกไ็ มน่ ้อยใจ แต่ถ้าเขารู้ ว่าเขาถูกลงโทษเพราะอคติแล้ว เขาจะน้อยใจหนักหนา ขออย่าได้ สรา้ งความนอ้ ยใจแกเ่ ดก็ ของทา่ นเลย เมอื่ ทา่ นทำ� โทษเดก็ ไปดว้ ยเหตผุ ลอนั สมควรแลว้ ใหท้ า่ นลมื เรอื่ ง นัน้ เสยี ท�ำใจเหมือนกบั วา่ ไม่มอี ะไรเกดิ ขึน้ แก่ทา่ นและเด็กของทา่ น การลงโทษเขาแลว้ ยงั เอามาพดู พรำ่� ทำ� เพลงอยอู่ กี นน้ั ทำ� ใหท้ า่ น กลายเป็นคนขบี้ ่นจูจ้ ้ปี ากเปยี กปากแฉะ เดก็ ของท่านก็จะไม่เคารพ ในตัวท่าน เขาจะหาว่าทา่ นเป็นคนไม่ไดค้ วาม กฎธรรมดามอี ยวู่ า่ สง่ิ ใดกอ่ ใหเ้ กดิ ความเจบ็ ปวดความละอายใจ สง่ิ นนั้ ไมม่ ใี ครปรารถนา แตส่ งิ่ ใดทำ� ใหส้ บายใจ ทกุ คนพอใจในสงิ่ นน้ั อยากใหพ้ ดู ถงึ สง่ิ นนั้ บอ่ ยๆ ตอ้ งพดู เปน็ เวลา เปน็ สาระ และสบายใจ แกผ่ ฟู้ งั เสมอ รั ก ลู ก ใ ห้ ถู ก ท า ง 131

ข้ อ ค ว ร จํ า . . . 1. อย่าลงโทษเด็กในเม่ือความผิดน้ันไม่ได้ปรากฎต่อหน้า หรือ ไมม่ พี ยานหลักฐาน วา่ เป็นความผดิ ของเขา 2. อยา่ ทำ� โทษเด็กเพือ่ ประชดประชันอีกคนหน่งึ เชน่ โกรธพ่อ ทุบลกู เสียบอบช้ำ� ไป อยา่ งนี้ไม่เปน็ ธรรมแก่เดก็ 3. อย่าผลัดเพี้ยนการท�ำโทษ ในเมื่อความผิดนั้นได้ปรากฎ ต่อหน้าหรือมีพยานหลักฐานแล้ว เช่น ผลัดว่า “รอให้พ่อมาก่อน เถอะ จะใหพ้ อ่ เฆยี่ น” 4. อย่าเอาส่ิงไม่เกี่ยวกับโทษเด็กมาเป็นการลงโทษเด็ก เช่น สัญญาว่าคืนนี้จะพาไปดูละคร พอเด็กกระท�ำผิดก็เลยงดการไปดู ละครเสีย การงดไปดูละครเป็นการลงโทษเด็ก แต่ไมส่ มควรทำ� เชน่ นัน้ 5. อยา่ ออเซาะเดก็ ภายหลงั ทไ่ี ดท้ ำ� โทษเดก็ แลว้ จะทำ� ใหเ้ ดก็ คดิ เห็นไปว่า การท�ำโทษเป็นการบรรเทาโทสะของท่านหรือท�ำให้เด็ก มองเห็นว่าท่านเปน็ คนอ่อนแอ เด็กจะไม่เกรงท่านในกาลต่อไป รั ก ลู ก ใ ห้ ถู ก ท า ง 132

6. อยา่ ลงโทษเดก็ ทไี่ ดร้ บั โทษตามความผดิ ของเขาเสรจ็ สนิ้ แลว้ เชน่ เด็กซนไปล้มลง ท่านกโ็ กรธไปตซี ้�ำพรอ้ มกบั พดู ค�ำหยาบส�ำทบั เขา นยี่ อ่ มเปน็ การไมเ่ หมาะสม เพราะการหกล้มสอนเขาใหร้ ้วู ่าเจ็บ ปวดขนาดไหนอยู่แล้ว อย่าเพิ่มความปวดร้าวทางใจให้เขาอีกเลย หากวา่ เดก็ ยงั ไมเ่ ดยี งสาท่านก็ควรใหค้ วามระวงั แก่เขาเอง 7. อย่าท�ำโทษเด็กด้วยลิ้นของตน การด่าว่าบ่นจู้จี้เด็กเป็นส่ิง ไมเ่ ปน็ ประโยชน์ เปน็ การถา่ ยทอดนสิ ยั เสยี ใหเ้ ดก็ เปลา่ ๆ คนปากจดั จึงควรระวงั สกั หน่อย 8. สง่ิ ใดทท่ี า่ นบอกเขาวา่ ผดิ กใ็ หถ้ อื วา่ เปน็ ความผดิ ตลอดไป เชน่ เด็กของท่านตบหน้าท่าน ท่านก็ตีเขาในฐานะท่ีความประพฤติไม่ดี แตต่ อ่ มาเขาตบหนา้ ท่านอีก บังเอญิ อารมณ์ของทา่ นดี ท่านหวั เราะ เหน็ เปน็ ของขนั ไป การกระทำ� ของทา่ นทำ� ใหเ้ ดก็ งงไมส่ ามารถเขา้ ใจ ไดว้ า่ เมื่อไรการกระทำ� เชน่ นน้ั ถกู ผดิ อย่างไร 9. อย่าท�ำโทษให้ผิดกันระหว่างผู้มีสิทธิท�ำโทษเด็ก พ่อท�ำโทษ เดก็ อย่างใดในความผดิ อยา่ งหนง่ึ แมก่ ็ควรทำ� โทษแบบเดยี วกัน รั ก ลู ก ใ ห้ ถู ก ท า ง 133

10. อย่าท�ำโทษโดยความล�ำเอียง เช่น พ่ีน้องทะเลาะกัน พ่ีถูก ท�ำโทษหนกั น้องก็ถูกทำ� โทษสถานเบาเพราะเห็นว่าเลก็ กว่า ท�ำให้ พี่เกิดน้อยใจและริษยานอ้ ง เกิดความเคียดแค้น อาจท�ำรา้ ยแกน่ ้อง ได้ในภายหลังและจะขาดความเคารพแก่ท่านดว้ ย 11. อยา่ ทำ� โทษเดก็ โดยอาการเปาะแปะและพรำ�่ เพรอ่ื ทำ� ใหเ้ ปน็ กจิ ลักษณะ 12. อย่าท�ำโทษเด็กโดยอาการไม่สมควร เช่น โกรธไม่พูดด้วย สามวนั 13. อย่าโต้แย้งกันในเร่ืองการลงโทษเด็กต่อหน้าเด็กถ้าผู้ใหญ่จะ โตเ้ ถยี งกนั ต้องกระทำ� อย่าใหเ้ ด็กเห็น 14. อย่าแสดงอาการเหลาะแหละ ไม่กล้าเอาจริงเอาจังด้วยการ แสดงเอะอะให้คนอื่นท�ำโทษเด็กให้ การท�ำโทษจะไม่ศักด์ิสิทธ์ิและ ไมท่ �ำให้เดก็ เช่อื ถือย�ำเกรง รั ก ลู ก ใ ห้ ถู ก ท า ง 134

การท�ำโทษเด็กเป็นเรื่องส�ำคัญมาก อย่าท�ำโทษเด็กของท่าน โดยปราศจากหลกั การเป็นอนั ขาด หลกั การท�ำโทษเด็กทั้ง 14 ขอ้ น้ี เป็นหลักใหญ่ที่ท่านควรจ�ำไว้ให้ดี และน�ำไปใช้เถิด ลูกของท่านจะ กลายเปน็ เดก็ สภุ าพเรยี บรอ้ ย มคี วามเคารพยำ� เกรงในตวั ทา่ น เชอ่ื ฟงั คำ� ของทา่ นเสมอ แตถ่ า้ ทา่ นทำ� ตนไมเ่ หมาะสม เอาอารมณโ์ ทสะเขา้ ใช้กับเด็กแล้ว มักเป็นความผิดของท่านเอง จะไปโทษใครหาได้ไม่ ขอทา่ นอยา่ ได้รอ้ นใจในภายหลังเพราะเร่อื งน้เี ลย. รั ก ลู ก ใ ห้ ถู ก ท า ง 135



อยา่ สร้าง . . . ความหวาดกลัวแก่เด็ก . . . . . . ท่ า น พ่ อ แ ม่ ท่ี นั บ ถื อ ท้ั ง ห ล า ย โปรดฟังเรื่องเก่ยี วกับเดก็ ๆ ตอ่ ไป ในบทกอ่ นไดพ้ ดู ถงึ การลงโทษเดก็ ใหท้ า่ นฟงั แลว้ และจบลงดว้ ย ข้อเตือนใจหลายประการ เพื่อให้ท่านได้จ�ำไว้เป็นแนวทางต่อไป อันการอบรมลูกหลานเป็นงานส�ำคัญ ประณีต และอาศัยความรู้ ความช�ำนาญเป็นพิเศษเสมอ การลงโทษเด็กทางกายเป็นอย่างไร ท่านได้ทราบแล้ว ในวันน้ีจะพูดถึงการลงโทษเด็กในทางใจต่อไป การลงโทษทางใจน้ีหมายถึงการเพาะนิสัยอันไม่ดีบางประการให้ แก่เด็ก และเดก็ ได้รบั ไว้เป็นผลเสยี หายแกช่ ีวิตของเขา จนกระทั่งโต เป็นผู้ใหญ่ บางทีอาจติดตัวไปจนกระท่ังตายก็มี โปรดจ�ำไว้ว่าปกติ ของเดก็ เหมอื นดนิ เปยี กใครจะปน้ั ใหเ้ ปน็ อยา่ งไรกไ็ ด้ และเดก็ มปี กติ รับอะไรได้อย่างง่ายๆ ส่ิงใดที่รับไว้ตั้งแต่เด็กจะติดเป็นตราประทับ อยู่ในใจเขานานทีเดียว ผู้ใหญ่พึงระวังอย่าได้ประทับภาพเสียใดๆ ลงในใจของเขาเปน็ อนั ขาด รั ก ลู ก ใ ห้ ถู ก ท า ง 137

ความเสียประการหน่ึงที่พ่อแม่พี่เลี้ยงมักกระท�ำไปโดยรู้เท่า ไม่ถึงการณ์ และท�ำให้เด็กเสียคนไปเป็นจ�ำนวนไม่น้อย โดยเฉพาะ ในเมืองไทยเราท�ำกันมากท่ีสุด ผู้เล้ียงทารกน้อยๆ เม่ือเห็นทารก ซุกซนตามวิสัยของเด็ก ตนข้ีเกียจในการที่จะควบคุมดูแลเขา ก็ ใช้อุบายง่ายๆ แต่น�ำผลเสียมาให้เด็กมากๆ คือการหลอกเด็กให้ เกิดความหวาดกลัวในเร่ืองต่างๆ เช่น พูดว่าหนูอย่าเข้าไปในห้อง นนั้ หนา เดย๋ี วอา้ ยหงา่ วมนั จะกดั เอา อยุ๊ ในหอ้ งนนั้ นา่ กลวั ออก อะไร ตา่ งๆ นานา เวลาพดู กท็ ำ� ทา่ ทางหนา้ ตาใหน้ า่ กลวั ขนึ้ มาทเี ดยี ว นคี่ อื วิธกี ารหลอกใหเ้ ดก็ กลัว ผใู้ หญ่ทท่ี �ำเช่นน้ี แมม้ ีเจตนาจะใหเ้ ดก็ หยดุ ซุกซน แตก่ ็เป็นการไมเ่ หมาะ ตวั ผูใ้ หญเ่ องกเ็ ปน็ บาปเพราะพดู เรื่อง ท่ีไมม่ ีจริง เอาอะไรมาหลอกกนั อย่างโงๆ่ ทำ� ให้เด็กมนี สิ ัยขลาดกลัว ไปดว้ ยใช่เหตุ รั ก ลู ก ใ ห้ ถู ก ท า ง 138

ในเมอื งไทยเราทัว่ ๆ ไป คนชอบน�ำนิทานเกย่ี วกับผมี าเลา่ ใหเ้ ดก็ ฟงั บอ่ ยๆ มันเป็นเร่ืองท่ีเต็มไปด้วยความสยดสยอง ผู้เล่าเองท�ำท่าให้ นา่ กลวั เดก็ นอ้ ยชอบฟงั แตม่ คี วามกลวั มากถงึ กระนน้ั กท็ นฟงั เพราะ ความอยากรู้ ขณะเลา่ ใหมๆ่ เดก็ นงั่ ห่างกัน เลา่ ไปๆ กข็ ยบั กายชิด เขา้ ไปทกุ ที จนเผน่ เขา้ ไปในกลางวงเมอื่ ไหรก่ ไ็ มร่ ู้ นค่ี อื การเพาะนสิ ยั กลัวผีให้เกิดแก่เด็กโดยไม่ได้อะไรเลย นอกจากท�ำเด็กให้กลายเป็น คนขลาดกลวั ในสง่ิ ทไี่ ม่ควรกลัว เท่านน้ั เมอ่ื ขา้ พเจา้ ยงั เปน็ เดก็ กไ็ ดร้ บั การหลอกโดยค�ำพดู แบบทวี่ า่ นเี้ สมอ พออายุได้เจ็ดปีก็ไปอยู่วัดเพ่ือเรียนหนังสือ เวลากลางคืนใน บรเิ วณวดั เงยี บมากพวกเราทเ่ี ปน็ เดก็ เลก็ ๆ มกั ไปอยรู่ ว่ มกนั หรอื อยู่ ใกลพ้ ระ เดก็ โตๆ มกั จำ� เรอื่ งผมี าเลา่ ใหพ้ วกเราฟงั กนั เสมอ ในบางครงั้ พวกพระกเ็ ลา่ สกู่ นั ฟงั ในหมพู่ ระ เราพวกเดก็ ไดพ้ ลอยฟงั ดว้ ย เรอื่ งที่ เลา่ เปน็ เรอื่ งนา่ กลัวทง้ั น้นั สามเณรถูกผีหักคอตายบ้าง ผีเอาคนไป แขวนไวก้ บั กงิ่ ไมบ้ า้ ง เดก็ ฟงั แลว้ ขนลกุ เกรยี วทเี ดยี ว อารมณก์ ลวั เกดิ ขนึ้ แกพ่ วกเรา ขา้ พเจา้ มคี วามกลวั อยา่ งทส่ี ดุ เวลานอนกพ็ ยายามเขา้ นอนกลางเพื่อนเสมอ แตเ่ พื่อนก็ไมอ่ ยากนอนนอก เพ่ือนต้องแย่งท่ี กนั นอน และแสดงอาการกลวั กนั เปน็ การใหญ่ นสิ ยั กลวั ผหี รอื กลวั ตอ่ ความมดื ได้ตดิ ตัวขา้ พเจ้ามาตัง้ แตส่ มัยน้ัน คร้นั ไดม้ าอยโู่ รงเรยี น ได้ เปน็ ลูกเสอื ต้องออกทำ� การฝึกหัดเดนิ ทางไกล ไปแรมคนื ในท่ีต่างๆ รั ก ลู ก ใ ห้ ถู ก ท า ง 139

บางทีก็ออกซ้อมรบในเวลากลางคืน ผู้บังคับบัญชาสั่งให้ไปท�ำการ สอดแนมดูข้าศึกและให้เล็ดลอดไปผู้เดียว ความกลัวก็เกิดข้ึนในใจ คดั คา้ นการไปในรปู นนั้ ใจหนงึ่ กลวั ผี อกี ใจหนงึ่ กลวั ครผู สู้ ง่ั เขา้ แบบ คมก็กลัว สนั ก็กลวั ไมร่ ู้จะทำ� อยา่ งไรดี เดินไปด้วยอาการหว่นั วติ ก มีแตค่ วามหวาดเสยี วอย่ตู ลอดเวลา . . . ท่านลองคิดดูเถดิ คนทีท่ �ำอะไรๆ ด้วยความหวาดกลัวนน้ั มคี วามสุขไหม จะได้ผลจากงานท่ีกระท�ำดีไหม คงไม่ดีไม่เรียบร้อยเป็นแน่ ข้าพเจ้าเป็นคนกลัวอยู่จนกระท่ังเป็นพระ ครั้นได้ศึกษาธรรมะ มากเขา้ ไดม้ องเหน็ ความเหลวไหลของสง่ิ ทง้ั ปวง เขา้ ใจวา่ ความกลวั คอื ความคิดทเ่ี ราสร้างขน้ึ หลอกตวั เองแท้ ๆ คอ่ ยเบาลงไปบา้ ง แตก่ ็ ไมห่ มดไปเสยี ทเี ดยี ว ความคดิ กลวั ยงั คอยหลอกตนเองอยเู่ สมอ นคี่ อื โทษของการท�ำเด็กให้กลัวในสิ่งที่ไม่ควรกลัว น�ำความเสียหายมาสู่ ใจของเดก็ มากมายถึงขนาดน้ี รั ก ลู ก ใ ห้ ถู ก ท า ง 140

ทวี่ ดั อโุ มงค์ มโี ครงกระดกู ทร่ี อ้ ยไวเ้ รยี บรอ้ ยหนง่ึ โครง คนผใู้ หญ่ หลายคนพอเหน็ กข็ นลกุ ขนพอง ไมอ่ ยากเขา้ ใกลเ้ พราะเขาไดร้ บั รไู้ ว้ ในใจถึงเร่ืองผี โครงกระดูกเขาคิดว่าเป็นผี เห็นโลงที่ใส่ศพจะมีศพ หรอื ไมม่ กี ต็ าม เขากน็ กึ วา่ เปน็ ผี ขน้ั ทสี่ ดุ กระดาษปดิ โลงกม็ ผี อี ยใู่ นใจ ของเขา เขาไดร้ บั เอาผใี นรปู ตา่ งๆ มาใสไ่ วใ้ นใจตง้ั แตส่ มยั เขาเปน็ เดก็ ๆ ใครเอามาใส่ไว้ในใจของเขา? ไม่มีใคร นอกจากมารดาบิดาและพี่ เลยี้ งเทา่ นนั้ แตเ่ ดก็ บางคนเวลาเขาไปสวนพทุ ธธรรม เขาไดเ้ หน็ โครง กระดกู เขากเ็ ฉยๆ เขาเขา้ ใจและจบั ตอ้ งอยา่ งสบาย เขาไมม่ คี วามกลวั แมแ้ ตน่ อ้ ย นเี่ พราะเขายงั มไิ ดถ้ กู สอนใหส้ รา้ งภาพผขี นึ้ ในใจของเขา จึงไม่มีความกลัวในสิ่งท่ีบางคนกลัวกัน เด็กพวกน้ีเม่ือโตข้ึนก็คง เปน็ เดก็ ทก่ี ลา้ หาญเปน็ แน่ พอ่ แมข่ องเขาไดท้ ำ� ถกู แลว้ ทไี่ มเ่ อาอะไร ทไ่ี มด่ ไี มง่ ามไปฝงั ไวใ้ นใจของเขา แตพ่ อ่ แมท่ เ่ี ขา้ ใจผดิ และเพาะความ กลัวในสงิ่ ไม่ควรแกเ่ ด็กยังมอี ยู่ไมน่ อ้ ย จงึ ใคร่ขอตักเตอื นผู้ที่เปน็ พอ่ แมท่ งั้ หลายว่า พึงระวังในเร่อื งน้ีใหม้ ากเปน็ พิเศษสักหนอ่ ย อย่าได้ ท�ำอะไรในทางไมเ่ หมาะไมค่ วรเปน็ อนั ขาด อย่าเอาความขลงั ความ กลวั ไมว่ า่ ประเภทใดๆ มาไว้ในบา้ นของทา่ น รั ก ลู ก ใ ห้ ถู ก ท า ง 141

ถ้าท่านมีลูกที่ซุกซนชอบไปตรงโน้นตรงน้ี ท่านต้องหาทาง ป้องกันวธิ อี ่นื ท่ีดกี ว่าการหลอกหลอนเขา เช่น ทา่ นตอ้ งการมใิ ห้เดก็ เขา้ ไปในหอ้ งใดหอ้ งหนงึ่ ทา่ นควรปดิ ประตหู อ้ งเสยี ใหม้ ดิ ชดิ อยา่ ให้ มอี ะไรเปน็ สง่ิ ลอ่ ใจจงู ใจใหเ้ ดก็ อยากรอู้ ยากเหน็ ถา้ หากเขาเขา้ ไปได้ และทา่ นเกรงวา่ เขาจะทำ� อะไรใหเ้ สยี หาย กอ็ ยา่ ไดแ้ สดงอาการตกใจ พดู จาเอะอะโวยวายเลย เพราะการกระทำ� อยา่ งนนั้ จะทำ� ใหเ้ ดก็ ของ ท่านตื่นเต้นโดยใช่เหตุและเกิดความกลัวข้ึนมาก็ได้ เรื่องท่ีจะน�ำมา สนทนากนั ถา้ เปน็ เรอื่ งคอขาดบาดตาย เรอื่ งลกึ ลบั ซบั ซอ้ นอยา่ งใดๆ แล้ว กอ็ ยา่ ไดพ้ ูดหรือสนทนาใหเ้ ด็กของทา่ นไดย้ นิ ได้ฟงั เป็นอันขาด จงพยายามใช้เด็กของท่านให้กระท�ำอะไรๆ ที่สมควรในที่ทกุ แหง่ ใน บา้ นของทา่ น วัตถุสิ่งของอนั ใดจะสร้างอารมณ์กลวั แกเ่ ด็กของทา่ น จงแนะนำ� ใหเ้ ดก็ เขา้ ใจใหเ้ ขาไดค้ นุ้ เคยกบั สงิ่ นน้ั เสยี เขากจ็ ะเหน็ เปน็ เรอื่ งธรรมดา ไม่ใช่สิง่ น่าหวาดกลวั แต่อย่างใดเลย รั ก ลู ก ใ ห้ ถู ก ท า ง 142

ในเวลากลางคืนเดือนมืดๆ ท่านควรหัดลูกของท่านให้คุ้นกับ ความมืดเสียบ้าง เช่น พาเดินไปในความมืด ไปน่ังสนทนากันใน ความมืด ให้เขาได้คุ้นเคยกับส่ิงแวดล้อมแบบน้ัน บุคคลใดเป็นคน ขลาดกลัวสิ่งที่ไม่ควรกลัว จงหาทางป้องกันอย่าให้ลูกของท่านได้ สมาคมกบั คนแบบนน้ั เพราะถา้ ไปสมาคมกนั ความกลวั กอ็ าจตดิ ตอ่ มาถึงเด็กของท่านได้โดยง่าย สัตว์บางชนดิ เชน่ กิง้ กอื ไสเ้ ดอื น เปน็ สตั วท์ น่ี า่ ขยะแขยง ใครเหน็ กท็ ำ� อาการกลวั และรบี หนไี ปเสยี ถา้ หาก ทา่ นทำ� อาการอยา่ งนนั้ ให้เดก็ เหน็ กจ็ ะเป็นทางท�ำใหเ้ ดก็ หวาดกลวั ได้งา่ ย จงึ ใคร่ขอแนะน�ำว่าอย่าไดท้ ำ� กิริยาอาการท่นี า่ กลัวใหเ้ ด็กได้ เหน็ เปน็ อนั ขาด อนั ตรายจะเกดิ แกใ่ จของเขาได้ ทา่ นรกั ลกู ของทา่ น มากไมใ่ ชห่ รอื ท่านไม่อยากเหน็ ลูกของทา่ นเปน็ คนมนี ิสัยขลาดกลัว ไม่ใช่หรือ มีทางเดียวเท่านั้นท่ีท่านจะท�ำได้คือ หาทางป้องกันอย่า ให้ลกู ของท่านได้สรา้ งอาณาจกั รของความกลวั ไวใ้ นดวงใจของเขา ประเทศไทยเราก�ำลังอยู่ในระยะของการสร้างชาติสร้างประเทศ เมอื งไทยตอ้ งการคนกลา้ หาญ ไมต่ อ้ งการคนขลาด เพราะคนขลาด เป็นคนออ่ นแอ ขาดการตัดสินใจ ท�ำอะไรกม็ ักไม่คอ่ ยกา้ วหน้า ถ้าเรามีความขลาดมาก บ้านเมืองจะก้าวหน้าไปในทางดีไม่ได้ จงึ ขอใหท้ า่ นชว่ ยกนั สรา้ งกำ� ลงั ของชาตไิ ทยใหเ้ ขม้ แขง็ ดว้ ยการเพาะ และปลกู ฝงั ความกล้าในทางทีถ่ กู ในใจของเด็ก รั ก ลู ก ใ ห้ ถู ก ท า ง 143

คงมีบ้างในบางคร้ังที่เด็กของท่านได้รับความรู้เก่ียวกับผีสางมา จากคนโงๆ่ ทเี่ ชอื่ อะไรไมเ่ ขา้ เรอ่ื ง ถา้ ทา่ นทราบแลว้ ขออยา่ ไดน้ ง่ิ เฉย โดยคิดว่ามันเป็นเรื่องเล็กน้อยเป็นอันขาด จงรีบอธิบายเหตุผลให้ เขาเข้าใจว่าเรื่องที่น�ำมาเล่ากันน้ันเป็นนิยายที่ผูกข้ึนเล่ากันสนุกๆ เท่านนั้ หาได้มีความจริงแท้ไม่ ผจี ริงๆ นนั้ ไมม่ ีดอก มแี ต่ผหี ลอกๆ อยา่ งทม่ี อี ยใู่ นนทิ านเทา่ นนั้ ถา้ หากผมี จี รงิ พอ่ แมม่ อี ายมุ ากถงึ ปา่ นนี้ แล้วกค็ งไดพ้ บเหน็ ผบี า้ งเป็นแน่ พระสงฆ์บางรูปทา่ นไปอยู่ในปา่ ช้า ทา่ นกบ็ อกวา่ ไม่เคยเหน็ ผี อยา่ ไปยึดถือมนั เลย หดั พูดให้เด็กฟังเสยี บา้ ง บางทมี เี สยี งดงั ขนึ้ ในบา้ นเดก็ ไมเ่ ขา้ ใจเรอ่ื งกอ็ าจตกใจ และนกึ วา่ ผหี ลอก จงบอกใหเ้ ขารวู้ า่ มนั เปน็ เสยี งของตกุ๊ แก ของหนทู ว่ี ง่ิ ไปวง่ิ มา เท่านน้ั บ้านบางหลงั ท�ำแล้วใหม่ ๆ มเี สียงดังบอ่ ยๆ คนไม่รู้อาจกลัว ผหี ลอก ความจรงิ มนั เปน็ เสยี งของไมท้ ขี่ ยายตวั ในเวลารอ้ น และหด ตัวในเวลาเยน็ เขา้ จงึ เกิดเสียงดังปงึ ปงั ออกมา วตั ถสุ ง่ิ ของอนั ใดจะสรา้ งอารมณ์ กลัวแกเ่ ดก็ ของทา่ น จงแนะน�ำให้เดก็ เข้าใจให้เขาได้ค้นุ เคยกับส่งิ นนั้ เสยี เขากจ็ ะเห็นเปน็ เรอ่ื งธรรมดา ไมใ่ ช่ สิ่งน่าหวาดกลวั แตอ่ ย่างใดเลย รั ก ลู ก ใ ห้ ถู ก ท า ง 144

สะพานเหลก็ ใหญ่ๆ เชน่ สะพานพระรามหก ถา้ ใครไปอยู่ใกลๆ้ ในเวลาแดดรอ้ นจดั มเี สยี งดงั ตงึ คลา้ ยระเบดิ คนกลวั ผกี น็ กึ วา่ ผหี ลอก ความจรงิ เปน็ เสยี งเหลก็ ทถ่ี กู ความรอ้ นแลว้ ขยายตวั ดงั ออกมาเทา่ นน้ั กลางคนื บางทมี่ แี สงแปลกๆ เปน็ ปรากฏการณใ์ นทอ้ งฟา้ ถา้ เดก็ ของ ทา่ นไดเ้ หน็ จงอธบิ ายใหเ้ ขาฟงั เสยี วา่ มนั เปน็ อะไร อยา่ ไปบอกเขาวา่ เป็นผีพุ่งไต้เป็นอันขาดหรืออย่าไปบอกว่าเป็นผีกระสือเป็นอันขาด เด๋ียวผีมันจะเข้าไปอยู่ในใจของเด็กอีก การให้เหตุผลแก่เด็กเท่านั้น จะท�ำให้เด็กของท่านมีปัญญามากขึ้น และขจัดความหลงผิดต่างๆ ให้หายไป จงอย่าได้เข้าใจผิดไปว่าการหลอกหลอนเด็กให้กลัวเป็น เรอ่ื งสนุกเลย ตวั ผหู้ ลอกอาจสนุกแตเ่ ด็กทกุ ขถ์ นดั ซ�้ำท�ำใหน้ ิสัยเขา เปน็ คนขลาดกลวั ไปดว้ ย ความขลาดกลวั ในสง่ิ ไมค่ วรกลวั เปน็ ภยั แก่ อนาคตของเดก็ อยา่ งมหันต์ จึงขอใหท้ ่านระมดั ระวังจงหนกั ความขลาดกลวั ในส่งิ ท่ไี ม่ควรขลาดกลัวเป็นสิง่ ไมด่ ี ใหโ้ ทษแกเ่ ดก็ มาก เปน็ เรอื่ งทค่ี วรหาทางปอ้ งกนั และทำ� ลายเสยี แตค่ วามกลวั เกรงเปน็ ความดี มปี ระโยชนแ์ กเ่ ดก็ มาก พอ่ แมต่ อ้ งคอย สงั เกตอาการกริ ยิ าของเดก็ ๆ ไวเ้ สมอ ใหท้ ราบวา่ เขามคี วามขลาดกลวั หรือมีความกลัวเกรง และต้องหาทางก�ำจัดความขลาดกลัวในเร่ือง ไม่ควรสร้างความกลัวเกรงให้เกิดแก่เขา เพราะความกลัวเกรงเป็น แนวทางสร้างสรรค์ชีวิตให้ก้าวหน้า เช่น เขาเป็นคนกลัวเกรงต่อ มารดาบดิ า เขาไมก่ ล้าท�ำส่งิ ใดอนั เป็นการขัดขนื ค�ำส่ังสอนของท่าน รั ก ลู ก ใ ห้ ถู ก ท า ง 145

เขาเปน็ เดก็ เชอ่ื ถอ้ ยฟงั คำ� เปน็ เดก็ วา่ นอนสอนงา่ ย ไมล่ ำ� บากแกก่ าร ปกครอง ความหนกั ใจของท่านพอ่ แม่กไ็ มม่ ี ถา้ เขาโตพอไปโรงเรียน ได้ เขาก็มีนิสัยเกรงกลัวต่อครูอาจารย์ สะดวกในการสั่งสอน ให้ ความรู้ความฉลาด เป็นนักเรียนที่ดีของโรงเรียน เมื่อเขาโตข้ึนเป็น ผู้ใหญ่ก็มีความเกรงกลัวต่อกฎหมายบ้านเมือง ไม่กล้าท�ำส่ิงอื่นใด อนั เป็นการผิดตอ่ กฎหมาย กลายเป็นพลเมอื งดีของชาติ เขานับถอื ศาสนาใดกม็ คี วามเคารพยำ� เกรงตอ่ ธรรมะในศาสนานนั้ เปน็ ศาสนกิ ทดี่ ีมปี ระโยชน์แกช่ าตปิ ระเทศต่อไป พ่อแม่ทุกคู่จงึ ควรถอื หลกั เกณฑไ์ วใ้ นใจ ทา่ นมลี กู กใ็ ครใ่ หล้ กู ของทา่ นเปน็ คนดี เปน็ คนกา้ วหนา้ เปน็ คนมี ใจหนกั แนน่ เมอ่ื โตเปน็ ผใู้ หญก่ ส็ ามารถพง่ึ ตวั ของตวั เองได้ แตเ่ ดก็ จะ เปน็ อะไรในอนาคต มารดาบดิ าเป็นผ้ลู ิขิตความเปน็ อยู่ให้แกเ่ ขา ถ้า ทา่ นทำ� ถกู กห็ วงั ไดว้ า่ ลกู ของทา่ นจกั เปน็ คนดมี หี นา้ ตา ถา้ ทา่ นทำ� ผดิ เรอ่ื งกจ็ ะไปกนั ใหญ่ ขออยา่ ใหล้ กู ของทา่ นตอ้ งตโิ ทษทา่ นในภายหนา้ ว่า เพราะพ่อแม่เราไม่แนะน�ำตักเตือนจึงได้กลายมาเป็นคนอย่างน้ี อันเป็นเรอื่ งไม่เหมาะโดยประการทั้งปวง รั ก ลู ก ใ ห้ ถู ก ท า ง 146

สำ�หรับในบทนี้ท่านจงจำ�หลักไว้ง่ายๆ ดังต่อไปนี้ 1. อยา่ พูดจาหลอกหลอนเด็กของทา่ นไม่ว่าในกรณีใดๆ 2. จงให้เหตุผลในเรือ่ งทเี่ ดก็ ยังไมเ่ ขา้ ใจ ใหเ้ ขาเขา้ ใจชัดเจน 3. อย่าให้ลูกของท่านได้อยู่กับคนโง่ๆ ท่ีน�ำอะไรมาหลอกเด็ก ของทา่ น 4. ถ้าลกู ของทา่ นไปรับอะไรมา และจะท�ำใหเ้ ขาขลาดกลวั จง พยายามล้างสมองของเขาดว้ ยการพูดความจริงให้เขาฟัง 5. อย่าเบ่อื ในการท่ตี อบปัญหาของเดก็ ทช่ี อบถามจุกจิก 6. อย่าสนทนาเรอ่ื งท่นี า่ หวาดเสยี วให้เดก็ ของทา่ นไดย้ นิ 7. จงพาเด็กของท่านไปในสถานที่อันท�ำให้เกิดความสงบวังเวง บา้ ง 8. จงพยายามให้เขาหลับนอนตามล�ำพัง เพ่ือให้เขาห่างจาก ผู้ใหญ่บ้าง เมอ่ื เขาเติบโตพอสมควรแลว้ 9. ภาพเขยี นและวตั ถใุ ดๆ ทที่ ำ� ใหเ้ กดิ ความกลวั ตอ้ งใหเ้ ดก็ เขา้ ใจ ว่ามันเปน็ อะไรกนั แน.่ รั ก ลู ก ใ ห้ ถู ก ท า ง 147