ວິທະຍາສາດການເມືອງ 2

ກະຊວງສກຶ ສາທກິ ານ ແລະ ກລິ າ ກົມສ້າງຄູ ວທິ ະຍາໄລຄຫູ ຼວງພະບາງ ວິທະຍາໄລຄຫູ ວຼ ງພະບາງ ສາ້ ງວຊິ າຊບີ ຄູສ່ຄູ ວາມເປນັ ເລີດ ປະເສີດດວ້ ຍຄນຸ ນະທາໍ ສົງ່ ເສມີ ວັດທະນະທາໍ ທ່ົີເປນັ ເອກະລກັ ພດັ ທະນາສ່ົງິ ແວດລ້ອມ ສ້າງຄວາມພອ້ ມກາ້ ວສູສ່ າກນົ ເອກະສານປະກອບການສອນ ວິຊາ ວິທະຍາສາດການເມອື ງ 2 ສາຍຄູມດັ ທະຍົມ ລະບົບ 12+4 ສມົ ເພດັ ອລໍ ະຈກັ 2020

ກະຊວງສກຶ ສາທິການ ແລະ ກລິ າ ກມົ ສ້າງຄູ ວທິ ະຍາໄລຄຫູ ວຼ ງພະບາງ ວທິ ະຍາໄລຄຫູ ວຼ ງພະບາງ ສາ້ ງວຊິ າຊບີ ຄສູ ຄູ່ ວາມເປນັ ເລດີ ປະເສດີ ດວ້ ຍຄນຸ ນະທາໍ ສງ່ົ ເສມີ ວດັ ທະນະທາໍ ທເ່ົີ ປນັ ເອກະລກັ ພດັ ທະນາສງ່ົິ ແວດລອ້ ມ ສາ້ ງຄວາມພອ້ ມກາ້ ວສສູ່ າກນົ ເອກະສານປະກອບການສອນ ວຊິ າ ວທິ ະຍາສາດການເມອື ງ 2 ຮຽບຮຽງໂດຍ: ທາ່ ນ ປ.ຕີ ສມົ ເພດັ ອລໍ ະຈກັ ກວດແກໂ້ ດຍ: ທາ່ ນ ປ.ໂທ ຈນັ ທີ ວໄິ ລຈດິ ທາ່ ນ ປ.ໂທ ສມົ ທອງຄາໍ ທາ່ ນ ປ.ໂທ ເມກ ແກວ້ ມະນຄີ ະ 2020

ສາລະບານ ພາກທີ 1 ຄວາມຮູ້ພນື້ ຖານກຽ່ ວກບັ ປັດຊະຍາ ບົດທີ 1 ຄວາມຮູ້ທ່ວົ ໄປກຽ່ ວກັບປດັ ຊະຍາ 1. ຄວາມສໍານກຶ ກຽ່ ວກັບປັດຊະຍາ…………………………………..…………………….1-1 2. ເງົ່ອື ນໄຂຂອງການກາໍ ເນດີ ປັດຊະຍາ……………………………………………………..1-2 3. ບັນຫາພື້ນຖານຂອງປັດຊະຍາ…………………………………………………………..2-4 ບດົ ທີ 2 ປັດຊະຍາມາກຊິສ 1. ປັດຊະຍາກອ່ ນສະໄໝມາກ……………………………………………………………5-8 2. ທາ່ ນ ກາກມາກ (1818-1883)……………………………………………………...8-10 3. ທ່ານ ຟຣດີ ຣີກ ອັງແກນ (18201895).……………………………………………..10-11 4. ທ່ານວາລາດເີ ມຍ ອລິ ິດ ເລນິນ (18701924) ………………………………………..11-11 5. ເງືົອ່ ນໄຂກາໍ ເນດີ ຂອງປັດຊະຍາມາກ-ເລນນິ …………………………………………....12-13 ບົດທີ 3 ວັດຖຸ ແລະ ຈດິ ໃຈ 1. ວດັ ຖຸ ແລະ ຮບູ ການຄົງຕວົ ຂອງວດັ ຖ…ຸ ……………………………………………...14-17 2. ການກາໍ ເນດີ ແລະ ທາດແທຂ້ ອງຈດິ ໃຈ……………………………………………….17-20 3. ການພວົ ພນັ ລະຫວາ່ ງວັດຖກຸ ັບຈິດໃຈ………………………………………………...20-22 ບດົ ທີ 4 ບນັ ດາຫັຼກມນູ ພື້ນຖານຂອງລດັ ທິວັດຖຸນຍິ ົມສດັ ຈະວພິ າກ 1. ວທິ ສີ ດັ ຈະວພິ າກ…………………………………………………………………..23-24 2. ບນັ ດາຫກຼັ ມູນພືນ້ ຖານຂອງລດັ ທວິ ັດຖຸນຍິ ມົ ສດັ ຈະວິພາກ……………………………….24-29 ບົດທີ 5 ບັນດາກົດເກນພນ້ື ຖານຂອງວທິ ີສັດຈະວິພາກວັດຖຸນຍິ ົມ 1. ກົດເກນ…………………………………………………………………………..30-31 2. ບັນດາກົດເກນພ້ືນຖານຂອງວິທສີ ດັ ຈະວພິ າກວັດຖນຸ ິຍມົ ………………………………..31-38 3. ກົດເກນປະຕິເສດຊ້ອນປະຕິເສດ……………………………………………………..38-45 ບົດທີ 6 ບນັ ດາຄູ່ມາດຕະເກນພືນ້ ຖານຂອງລັດທິວັດຖຸນຍິ ົມສັດຈະວພິ າກ 1. ອັນສະເພາະ ແລະ ອນັ ລວມ………………………………………………………....46-48 2. ສາເຫດ ແລະ ໝາກຜນົ ……………………………………………………………..48-52 3. ອນັ ແນນູ່ ອນ ແລະ ອນັ ບງັ ເອນີ ……………………………………………………….52-53 4. ເນອື້ ໃນ ແລະ ຮູບການ……………………………………………………………...53-55 5. ທາດແທ້ ແລະ ປະກົດການ………………………………………………………….55-56 6. ຄວາມອາດສາມາດ ແລະ ຄວາມເປັນຈງິ ………………………………………………56-58 ບດົ ທີ 7 ທິດສະດີຄວາມຮັບຮູ້ 1. ຄວາມຮັບຮູ້ ແລະ ທາດແທຂ້ ອງຄວາມຮບັ ຮ…ູ້ ………………………………………..59-60 2. ບດົ ບາດ ແລະ ຄນຸ ປະໂຫຍດຂອງພດື ຕິກາໍ …………………………………………….60-64 3. ບນັ ຫາສັດຈະທາໍ …………………………………………………………………...64-66 4. ການພົວພນັ ລະຫວ່າງພຶດຕກິ າໍ ກັບທິດສະດີ…………………………………………….66-67 ພາກທີ 2 ຄວາມຮູ້ພນື້ ຖານເສດຖະສາດການເມອື ງ ບດົ ທີ 8 ການກໍາເນີດ ແລະ ການຂະຫຍາຍຕົວຂອງເສດຖະສາດການເມືອງ

1. ຄວາມໝາຍຂອງເສດຖະສາດການເມອື ງ……………………………………………....68-69 2. ການກໍາເນດີ ແລະ ການຂະຫຍາຍຕົວຂອງເສດຖະສາດການເມືອງກອ່ ນລັດທທິ ນຶ ນີຍົມ……...69-73 3. ການກໍາເນີດ ແລະ ການຂະຫຍາຍຕົວຂອງເສດຖະສາດການເມືອງ ຂະບວນວິວັດການອອກແຮງງານ ແລະ ປດັ ໄຈຕ່າງໆຂອງການອອກແຮງງານ………………………………………………………..73-78 4. ເປ້ືາົ ໝາຍຄ້ືົນຄວາ້ ຂອງເສດຖະສາດການເມືອງ………………………………………….78-79 5. ລັກສະນະຊົນຊ້ນັື ແລະ ລກັ ສະນະວິທະຍາສາດຂອງເສດຖະສາດການເມືອງ……………….79-80 6. ຄວາມໝາຍພຶດຕກິ ໍາຂອງການຄື້ນົ ຄວາ້ ເສດຖະສາດການເມືອງ………………………...….80-81 ບດົ ທີ 9 ການຜະລດິ ສິນຄາ້ ແລະ ການກໍາເນີດລດັ ທິທຶນນິຍມົ 1. ສິນຄ້າ ແລະ ການຜະລດິ ສນິ ຄາ້ ……………………………………………………...82-86 2. ເງນິ , ໜາ້ ທີົ່ ແລະ ຄວາມສໍາຄນັ ຂອງເງິນ………………………………………………86-89 3. ກດົ ເກນມນູ ຄາ່ …………………………………………………………………….89-90 4. ການກໍາເນດີ ຂອງແບບວທິ ີການຜະລດິ ທນຶ ນິຍມົ ………………………………………...90-90 ບດົ ທີ 10 ທຶນ ແລະ ມນູ ຄາ່ ສວ່ ນເກີນ 1. ທນຶ , ການຜນັ ປຽູ່ ນເງນິ ກາຍເປັນທນຶ ………………………………………………….91-92 2. ໂຄງປະກອບຂອງທຶນ………………………………………………………………92-98 3. ມູນຄ່າສ່ວນເກີນ………………………………………………………………….98-102 4. ກົດເກນເສດຖະກດິ ພືນ້ ຖານທນຶ ນິຍມົ ……………………………………………...102-102 ບດົ ທີ 11 ການສະສົມທຶນ ແລະ ໄພຫວາ່ ງງານ 1. ຄວາມໝາຍຂອງການສະສົມທນຶ …………………………………………………..103-105 2. ໄພຫວາ່ ງງານ…………………………………………………………………....105-108

ຄາໍ ນໍາ ປື້ມວິທະຍາສາດການເມອື ງເຫຼັື້ມນີ້ື ໄດຮ້ ັບການຄືົນ້ ຄວາ້ ຮຽບຮຽງຂ້ືຶນມາເພື່ົອປະກອບເຂົື້າໃນການການຮຽນ- ການສອນ ຂອງຄ-ູ ອາຈານ ແລະ ການຄ້ືນົ ຄວາ້ ຮາົໍ່ ຮຽນຂອງນັກສຶກສາ ສາໍ ລບັ ສະເພາະຢູວ່ ທິ ະຍາໄລຄູຫຼວງພະບາງ. ເນືອ້ ໃນທ່ົນີ າໍ ເຂື້ັາມາສະເໜໃີ ນປມື້ ເຫັ້ມຼື ນື້ີ ປະກອບດ້ວຍຄວາມຮູ້ພື້ນຖານຄື ຄວາມຮູ້ທົ່ວໄປກ່ຽວກັບປັດຊະ ຍາພາກລັດທິວດັ ຖນຸ ິຍົມສັດຈະວິພາກ ເຊັ່ົນ ປັດຊະຍາມາກຊິສ, ວັດຖຸ ແລະ ຈິດໃຈ, ຫຼັກມູນພື້ນຖານ, ກົດເກນ, ຄູ່ມາດຕະເກນ, ທິດສະດີຄວາມຮບັ ຮູ້ ແລະ ພາກຄວາມຮູກ້ ຽ່ ວກັບເສດຖະສາດການເມອື ງ ເຊັົ່ນ ການກໍາເນີດ ແລະ ການຂະຫຍາຍຕົວ ຂອງເສດຖະສາດການເມອື ງ, ການຜະລິດສິນຄ້າ ແລະ ການກໍາເນີດລັດທິທຶນນິຍົມ. ທຶນ ແລະ ມນູ ຄາ່ ສ່ວນເກນີ , ການສະສົມທນຶ ແລະ ໄພຫວ່າງງານ. ຫວັງຢາົ່ງຍິົ່ງວ່າຄວາມຮູ້ພື້ນຖານການເມືອງ ຈະເປັນປະໂຫຍດອັນສໍາຄັນ ໃຫ້ແກູ່ນັກສຶກສາ ແລະ ຜູ້ທີ່ົມີ ຄວາມສນົ ໃຈຄ້ືນົ ຄວາ້ ກ່ຽວກັບຄວາມຮູ້ທາງການເມືອງ ເພືົ່ອປະກອບເຂົື້າໃນການຄົື້ນຄິດ ການເບິ່ົງບັນຫາ, ຕີລາຄາ ບັນຫາຢູ່າງມເີ ຫດມີຜົນຢູ່ໃນຊວີ ິດຕົວຂອງສງັ ຄົມ. ປື້ມເຫຼັ້ືມນີື້ໄດ້ມີການຮຽບຮຽງ ແລະ ກວດແກ້ຈາກບັນດາຄູ-ອາຈານ ສະນັື້ນ; ເມື່ົອບັນດາຄູ-ອາຈານ, ນກັ ວຊິ າການ ແລະ ຜູ້ນໍາໃຊ້ປື້ມເຫຼັື້ມນີື້ຫາກໄດ້ພົບເຫັນຂໍ້ືຂາດຕົກພົກຜ່ອງທາງດ້ານເນື້ອໃນ ແລະ ບັນຫາອືົ່ນໆ ຂໍ ໃຫ້ທາ່ ນປະກອບຄໍາຄດິ ຄໍາເຫັນມາຍງັ ຂາ້ ພະເຈົ້ືາດວ້ ຍ ຂາ້ ພະເຈົ້ືາຍິນດຕີ ອ້ ນຮັບເພອ່ືົ ປັບປງຸ ແກ້ໄຂໃຫ້ດີຂນ້ືຶ .



ພາກທີ I ຄວາມຮພູ້ ນ້ື ຖານກຽ່ ວກບັ ປດັ ຊະຍາ ບດົ ທີ 1 ຄວາມຮທູ້ ວ່ົ ໄປກຽ່ ວກບັ ປດັ ຊະຍາ 1. ຄວາມສໍານຶກກ່ຽວກບັ ປັດຊະຍາ 1.1 ຄວາມໝາຍ ຄາໍ ວ່າ “ປຣັ ຊຍາ” ເປັນຄາໍ ມາຈາກພາສາສນັ ສະກດິ ສອງ ຄໍາຄື “ປຣັ” ກັບ “ຊຍາ” “ປຣັ” ແປວ່າ ປະເສີດ, ດີ ເລີດ, ວິເສດ, “ຊຍາ” ແປວາ່ ຄວາມຮູ້ ຫຼື ປັນຍາ. ດັົ່ງນັ້ືນ, ເມື່ົອລວມ “ປຣັ” ແລະ “ຊຍາ” ເຂົ້ືາກັນເປັນ “ປັຣຊຍາ” ແປວ່າ “ຄວາມຮູ້ອັນປະເສີດ”ເຊິ່ົງໝາຍ ເຖງິ ຄວາມຮູ້ທ່ເົີ ກດີ ຂ້ຶືນຫຼງັ ຈາກທົ່ີໄດພ້ ິຈາລະນາຢາູ່ ງຖ່ົີຖວ້ ນແລວ້ . ສະນ້ືັນ, ປັຣຊຍາ ກົງກັບຄໍາເວົ້ືາໃນພາສາລາວປະ ຈຸບັນແມນູ່ ປັດຊະຍາ. ປດັ ຊະຍາບ່ໄົໍ ດໝ້ າຍເຖິງຄວາມຮູ້ພຽງແຕູ່ຢູ່າງດຽວ, ແຕູ່ມັນມີຂອບເຂດກ້ວາງຂວາງທີົ່ສຸດ ແລະ ກວມເອົາ ເນື້ອໃນຕ່າງໆຢູ່າງຫຼວງຫຼາຍ. ບັນດານັກປັດຊະຍາໄດ້ໃຫ້ຄວາມໝາຍແຕກຕ່າງກັນໄປຕາມແນວຄວາມຄິດ, ຕາມ ທດັ ສະນະ ແລະ ຊົນຊ້ືັນຂອງຕົນ. ໃນແຕູ່ລະທັດສະນະ ບໍ່ົທັນເຫັນໄດ້ສາຍພົວພັນສັດຈະວິພາກຂອງປັດຊະຍາ ຢູ່າງຄົບຖ້ວນ ແລະ ບໍົ່ທັນມີວິ ທະຍາສາດ ຈນົ ມາເຖິງຕືົນ້ ສດັ ຕະວດັ ທີ 19 ປັດຊະຍາມາກໄດ້ກາໍ ເນີດຂຶື້ນຈິົ່ງໄດ້ໃຫ້ທັດສະນະ ແລະ ນິຍາມປັດຊະ ຍາຢູ່າງມວີ ທິ ະຍາສາດ ແລະ ຄບົ ຖວ້ ນ. 1.2 ນິຍາມ ປດັ ຊະຍາແມູນ່ ລະບົບບນັ ດາທດັ ສະນະ ແລະ ຄວາມສາໍ ນກຶ ລວມທ່ສີົ ຸດຂອງຄົນເຮົາກ່ຽວກັບໂລກ (ທໍາມະ ຊາດ, ສັງຄມົ ແລະ ຈນິ ຕະນາການ) ແມູນ່ ໂລກະທັດຂອງຊນົ ຊນ້ັື ໃດໜຶງ່ົ ຫຼື ກໍາລັງຂອງສັງຄມົ ໃດໜຶງ່ົ ທີົ່ ແນູ່ນອນ. 2. ເງົືອ່ ນໄຂຂອງການກໍາເນີດປດັ ຊະຍາ ຢູ່ໃນບນັ ດາປາກດົ ການຕ່າງໆຂອງໂລກທໍາມະຊາດ ແລະ ສັງຄົມມີຫາຼ ຍບັນຫາທົີ່ໄດຕ້ ັງ້ື ຂນຶື້ ເຊ່ົນັ ໂລກພາວະວໄິ ສເກດີ ຂຶື້ນມາໄດ້ແນວໃດ? ມກີ ານປະກອບສາ້ ງຄແື ນວໃດ? ຄົນເຮົາດໍາລົງຊີວິດຢູ່ໃນໂລກນີື້ ແນວ ໃດ? ຍອ້ ນຫຍງັ ໃນສງັ ຄົມຈງິ່ົ ມຜີ ູຮ້ ່ົັງມີ ແລະ ຜທູ້ ຸກຍາກ? ແມ່ນູ ອນັ ໃດຕັດສນິ ການຄົງຕວົ ແລະ ຂະຫຍາຍຕວົ ຂອງສງັ ຄົມມະນດຸ ? ບົດບາດຂອງຄນົ ຕົ່ໍກບັ ໂລກທາໍ ມະຊາດ ແລະ ສັງຄົມມຄີ ືແນວໃດ? ຈາກບັນຫາດັົ່ງກ່າວ ມັນຮຽກຮ້ອງໃຫ້ຄົນເຮົາຕ້ອງຊອກວິທີ ເພື່ົອອະທິບາຍຕາມທັດສະນະແນວຄິດຢູ່ໃນ ສະ ພາບແວດລອ້ ມ ການເຊື່ົອຖືຂອງຕົນໃນດ້ານເສດຖະກິດການເມືອງ ແລະ ສັງຄົມ. ຈາກນັື້ນໜໍ່ົແໜງຂອງແນວຄິດ ປັດ ຊະຍາກໍໄດເ້ ກດີ ຂຶື້ນມາຈາກ 2 ປັດໄຈພືນ້ ຖານຄ:ື 1

ກ. ປດັ ໄຈແຫ່ງູ ຄວາມຮບັ ຮ້ຂູ ອງຄົນເຮົາ ໃນການດາໍ ລົງຊວີ ດິ ຂອງຄົນເຮາົ ໄດ້ມກີ ານພວົ ພັນກບັ ໂລກພາວະວໄິ ສອ້ອມຂ້າງຂອງຕົນເພື່ົອມີຊີວິດຢູ, ຕ້ອງ ມີການຕໍ່ົສູ້ໃນການຜະລິດ, ຕ້ອງມີການຊອກຮູ້ໂລກທໍາມະຊາດ ແລະ ສັງຄົມ, ຄົ້ືນຄວ້າ ແລະ ຮັບຮູ້ເຖິງບັນດາກົດ ເກນການເຄື່ົອນເໜັງ ແລະ ການຂະຫຍາຍຕົວຂອງໂລກພາວະວິໄສ ໂດຍຜ່ານພຶດຕິກໍາແຫູ່ງການຜະລິດ ແລະ ການຕໍົ່ສູ້ອັນຍືດເຍື້ອຍາວນານນັື້ນຄົນເຮົາໄດ້ສະສົມຄວາມຮູ້ໄດ້ຫຼາຍ ແລະ ອຸດົມສົມບູນກວ່າເກົ່າກ່ຽວກັບໂລກ ອ້ອມຂ້າງ, ແຕູ່ລະໄລຍະການເຄື່ົອນໄຫວແຫູ່ງຄວາມຮັບຮູ້ຂອງຄົນ. ເມື່ົອເວລາສັງຄົມໄດ້ແຍກການອອກແຮງງານ ດ້ວຍມັນສະໝອງອອກຈາກການອອກແຮງງານດ້ວຍກໍາລັງກາຍ, ພາກສ່ວນອອກແຮງງານດ້ວຍມັນສະໝອງກໍໄດ້ ເດນີ ເລິກຊອກຮູ້ ແລະ ຄົ້ືນຄວາ້ ໂລກແລວ້ ສະຫບຼຸ ຖອດຖອນໄດຄ້ ວາມຮໃູ້ ໝູຈ່ າກພຶດຕິກໍາ ແລະ ສາມາດ ອະທິບາຍ ໂລກຢູາ່ ງກວ້ າງຂວາງ, ເລິກເຊິ່ົງກວ່າເກົ່າ, ໂດຍຄົື້ນຄວ້າ, ສັງເຂບຄວາມຮູ້ ຈາກຂະແໜງວິທະຍາສາດ ຢູ່າງລະອຽດ ມາຢື້ງັ ຢນື . ດົງ່ັ ນ້ນັື , ປັດຊະຍາໃນຖານະເປັນລະບົບບັນດາທດັ ສະນະ ແລະ ຄວາມສໍານກຶ ລວມຂອງຄົນເຮົາກ່ຽວກັບ ໂລກຈງົ່ິ ຄ່ອຍກາໍ ເນີດຂຶນື້ ແລະ ຂະຫຍາຍຕົວຢາູ່ ງບ່ໍຢົ ຸດຢງ້ັື . ຂ. ປດັ ໄຈທາງດ້ານສັງຄົມ ເມື່ົອສັງຄົມແບູ່ງຊົນຊັ້ືນ ແລະ ມີການຕໍ່ົສູ້ລະຫວ່າງຊົນຊັື້ນ, ການຕໍົ່ສູ້ນັ້ືນມັນຮຽກຮ້ອງໃຫ້ມີການອະທິບາຍ ກຽ່ ວກັບໂລກກຽ່ ວກັບສັງຄົມ. ເພືົ່ອຈດຸ ປະສົງຮັບໃຊ້ ແລະ ສອດຄ່ອງກບັ ສດິ ຜນົ ປະໂຫຍດຂອງຊນົ ຊ້ັືນຕົນ, ແຕ່ລູ ະ ຊົນຊັ້ືນຈ່ງົິ ໄດ້ຊອກຊອ່ ງທາງ ແລະ ສັງລວມເອົາຄວາມຮູ້ຕ່າງໆຂອງແຕູ່ລະສ່ວນບຸກຄົນ ທີ່ົຍັງກະແຈກກະຈາຍຢູ່ນັ້ືນ ມາເປນັ ຄວາມຮລູ້ ວມຂອງຊົນຊນ້ືັ ຕົນ, ເປັນລະບບົ ທດັ ສະນະ ແລະ ຄວາມສາໍ ນຶກຂອງຊົນຊ້ນືັ ຕົນ ກ່ຽວກັບໂລກທໍາ ມະຊາດ, ສັງຄົມ ແລະ ຈິນຕະນາການ. ຜ່ານພຶດຕິກໍາແຫູ່ງການຕໍົ່ສູ້ໃນປະຫວັດສາດ ຈິົ່ງໄດ້ເກີດມີປັດຊະຍາຫຼາຍ ຝູາ່ ຍແຕສູ່ ງັ ລວມແລວ້ ມສີ ອງຝູ່າຍທກົ່ີ ົງກັນຂ້າມກັນຄື ຝູ່າຍວັດຖຸນິຍົມ ແລະ ຝູ່າຍຈິດຕະນິຍົມ. ສະນັ້ືນ, ປະຫວັດ ສາດປັດຊະຍາ ຈົ່ງິ ແມນູ່ ປະຫວດັ ສາດແຫູ່ງການຕົ່ໍສູ້ລະຫວາ່ ງສອງຝູ່າຍນ້ັືນເອງ. 3. ບັນຫາພ້ືນຖານຂອງປັດຊະຍາ ບນັ ຫາພ້ືນຖານປັດຊະຍາລວມມີ 2 ດາ້ ນ ຄ:ື ລະຫວ່າງວດັ ຖຸ ກັບ ສະຕິ (ຈິດໃຈ) ອັນໃດເປັນອັນມີກ່ອນ ອັນໃດເປັນອັນທີົ່ມີຕາມຫຼັງ ແລະ ອັນໃດຕັດສິນ ອັນໃດ? ຄນົ ເຮາົ ມີຄວາມສາມາດຮັບຮູ້ ແລະ ດດັ ສາ້ ງໂລກພາວະວໄິ ສໄດ້ບໍ?. ໃນແຕູ່ລະດ້ານກມໍ ຫີ ຼາຍທັດສະນະໃຫ້ຄາໍ ຕອບ, ຄໍາອະທິບາຍແຕກຕ່າງກນັ ຄື: 3.1 ທດັ ສະນະຂອງລັດທວິ ັດຖຸນຍິ ມົ ຕໍກ່ົ ບັ ບັນຫາພນ້ື ຖານຂອງປດັ ຊະຍາ ລັດທິວັດຖຸນິຍົມໄດ້ຢັື້ງຢືນວ່າ ວັດຖຸເປັນອັນມີກ່ອນສະຕິ ແລະ ເປັນອັນຕັດສິນສະຕິ, ສະຕິແມູ່ນອັນທີ່ ຖືກຕັດສິນ, ບໍ່ົມີໂລກວັດຖຸກໍບໍ່ົອາດຈະມີສະຕິ (ຈິດໃຈ). ສະຕິພຽງແຕູ່ແມູ່ນການສ່ອງແສງໂລກພາວະວິໄສ ເຂົ້ືາໃສູ່ ມັນສະໝອງຂອງຄນົ ເຮາົ ເທົ່ານືັນ້ , ສະຕິແມ່ນູ ຜະລິດຕະພນັ ຂອງວັດຖຸໜ່ົຶງທີ່ົມີການຈັດຕັ້ືງສູງ ນັ້ືນແມູ່ນມັນສະໝອງ ຂອງຄນົ ເຮາົ . ໂດຍອີງໃສູ່ຂໍື້ມູນເອກະສານທາງດ້ານວິທະຍາສາດເຊັ່ົນ ວິຊາພູມສາດ, ປະຫວັດສາດ, ຊີວະສາດ ໄດ້ຢັ້ືງ ຢນື ວ່າ ໜວ່ ຍໂລກຂອງພວກເຮົາກໍາເນີດຂຶື້ນກ່ອນນີື້ປະມານ 45 ຕື້ປີ (40,005,000 ລ້ານປີ) ແຕູ່ຄົນເຮົາກໍາເນີດ ຂຶ້ືນພຽງແຕູ່ປະມານໜຶົ່ງລ້ານປີເທົ່ານັ້ືນ, ເມື່ົອກໍາເນີດມີຄົນຈິ່ົງມີ ປາກົດການທາງດ້ານຈິດໃຈ. ສະນັ້ືນ, ເປັນອັນ ຈະແຈ້ງວາ່ ວັດຖຸມກີ ອ່ ນຈິດໃຈ ແລະ ຕດັ ສິນຈດິ ໃຈ. 2

ການກໍາເນີດມີຈິດໃຈ ໄດ້ຮັບຮອງຈາກວິຊາຊີວະສາດ ໂດຍການທົດລອງຂອງ ທ່ານ ປາບລົບ (ຄົນລັດເຊຍ) ຈິດໃຈແມູ່ນຜະລິດຕະພັນຂອງມັນສະໝອງ, ແມູ່ນການສ່ອງແສງໂລກພາວະວິໄສເຂົື້າໃນມັນສະໝອງຂອງຄົນ. ມັນສະໝອງຂອງຄົນເຮົາແມູ່ນລະບົບປະສາດພິເສດ ເຊິ່ົງລວມມີ 15 ຕື້ຈຸລັງປະສາດ, ມີແຕູ່ຄົນເຮົາເທົ່ານັື້ນ ຈິົ່ງມີ ແນວຄິດຈິດໃຈ, ສວ່ ນພດື , ສັດ ແມູ່ນບມໍົ່ ີຈິດໃຈ. ລັດວດັ ຖນຸ ິຍມົ ຢືງ້ັ ຢນື ວ່າ ຄນົ ເຮາົ ສາມາດຮບັ ຮູ້ໂລກໄດ້ ແລະ ບໍົພ່ ຽງແຕູ່ຮັບຮູໂ້ ລກ ຍັງສາມາດດດັ ສາ້ ງ ໂລກ ໄດ້. ມແີ ຕູ່ປາກດົ ການໃດທີົ່ບົທ່ໍ ັນສາມາດຄ້ືົນພົບໄດ້ເທ່ົານັື້ນ ຈິົ່ງບໍ່ົທັນຮູ້. ແຕູ່ຕໍ່ົໜ້າກັບການຂະຫຍາຍຕົວ ຂອງ ວິທະ ຍາສາດນນື້ັ ຄົນເຮາົ ຈະມຄີ ວາມສາມາດຮັບຮູ້ໄດໃ້ ນອານາຄົດ ໄດຫ້ າຼ ຍຂນືຶ້ ເທາົ່ ນ້ນັື . ບັນດານັກປັດຊະຍາເກຼັກບູຮານ ເຊັ່ົນ ທ່ານ ເລີຊິບເປີ, ທ່ານ ເດໂມກຣິດ, ທ່ານ ເອປີກູ ກ່ອນ ຄ ສ ໄດ້ຄົ້ືນ ຄ້ວາ ແລະ ສ້າງທິດສະດີປະລະມະນູຂຶື້ນ, ທຸກໆວັດຖຸລ້ວນແຕູ່ປະກອບສ້າງດ້ວຍປະລະມະນູ ແລະ ປະລະມະນູ ແມູ່ນຫົວໜ່ວຍນ້ອຍສຸດບໍົ່ສາມາດແບູ່ງອອກໄດ້ອີກ. ທິດສະດີປະລະມະນູດັົ່ງກ່າວພຽງແຕູ່ເປັນການຄາດຄະເນເທົ່າ ນັ້ືນ ເພາະວ່າໃນສະໄໝນັ້ືນຄົນເຮົາບໍ່ົສາມາດຄົື້ນພົບປະລະມະນູເທື່ົອ. ຈົນມາເຖິງສະຕະວັດທີ 1718 ວິທະຍາສາດ ທໍາມະຊາດ ໄດ້ຂະຫຍາຍຕົວຈິົ່ງໄດ້ຄົ້ືນພົບປະລະມະນູ ແລະ ມາຮອດທ້າຍສະຕະວັດທີ 19 ຕົື້ນສະຕະວັດທີ 20 ວິ ທະຍາສາດທໍາມະຊາດໄດ້ຄົ້ືນພົບວ່າ ປະລະມະນູກໍບໍົ່ແມູ່ນຫົວໜ່ວຍນ້ອຍທີ່ົສຸດອີກແລ້ວເຊັົ່ນ ການຄົື້ນພົບລັດສະໝີ ເຣິນແກນໃນປີ 1895, ຄ້ນົື ພບົ ເອເລັກຕົງ (e) ໃນປີ 1897. 3.2 ທັດສະນະຂອງລັດທຈິ ດິ ຕະນິຍມົ ຕໍົກ່ ັບບັນຫາພ້ືນຖານຂອງປັດຊະຍາ ລັດທິຈິດຕະນິຍົມໃຫ້ທັດສະນະວ່າ ສະຕິເປັນອັນທີ່ົມີກ່ອນ ແລະ ແມູ່ນອັນຕັດສິນ, ວັດຖຸແມູ່ນ ອັນທີົ່ມີ ຕາມຫັງຼ ແມູ່ນອນັ ທ່ີຖົ ກື ຕດັ ສນິ , ສະຕິເປັນພືນ້ ຖານໃຫ້ແກູ່ການຄົງຕົວຂອງທກຸ ສ່ງິົ ວັດຖຸ ແລະ ປາກດົ ການ. ລັດທິຈິດຕະນິຍົມໄດ້ແບູ່ງອອກເປັນສອງຝູ່າຍຄື ລັດທິຈິດຕະນິຍົມອັດຕະວິໄສ ແລະ ລັດທິຈິດຕະນິຍົມພາ ວະວິໄສ. ກ. ລດັ ທິຈິດຕະນຍິ ົມອັດຕະວິໄສໄດໃ້ ຫ້ທດັ ສະນະວາ່ ສະຕິຂອງຄົນເຮົາແມູ່ນອັນທີົ່ມີກ່ອນ, ເປັນສິ່ົງຕັດສິນການຄົງຕົວຂອງທຸກສິົ່ງວັດຖຸ ແລະ ປາກົດການ ພາຍນອກ. ບັນດາສ່ົິງວັດຖຸ ແລະ ປາກົດການທ່ົີພວກເຮົາເຫັນນ້ືັນ ພຽງແຕູ່ແມູ່ນການສັງລວມບັນດາຄວາມຮູ້ສຶກ ຂອງຄົນເຮາົ ເທົ່ານືັ້ນ. ຂ. ລັດທຈິ ດິ ຕະນຍິ ມົ ພາວະວິໄສໃຫທ້ ດັ ສະນະວ່າ ມສີ ະຕິໜຶົ່ງຄງົ ຕົວຢ່າູ ງພາວະວໄິ ສເອກະລາດຕໍົ່ກັບຄົນ ເຮົາມີກ່ອນໂລກທໍາມະຊາດ ແລະ ມະນຸດ. ສະ ຕດິ ົັງ່ ກາ່ ວພວກເຂາົ ເອືີນ້ ວາ່ “ຈດິ ສໍານຶກສໍາບູນ” ຫືຼ “ຕັກກະພິນດິ ແຫູ່ງໂລກ” “ສະຕິສໍາບູນ” ນີື້ເອງເປັນຜູ້ສ້າງໂລກວັດ ຖຂຸ ືຶ້ນມາ. ລັດທຈິ ິດຕະນຍິ ມົ ພາວະວິໄສຍັງຮັບຮູ້ວ່າໂລກທໍາມະຊາດຄົງຕົວຢູ່າງແທ້ຈິງ ແຕູ່ວ່າການຄົງຕົວຂອງໂລກ ທາໍ ມະຊາດນືັ້ນພຽງແຕແູ່ ມູນ່ ການສ່ອງແສງການຄງົ ຕວົ ຂອງ “ສະຕິສໍາບູນ” ໂລກເບື້ອງພຸ້ນປັດຈຸບັນພວກທີ່ົເດີນຕາມ ລັດທິຈິດຕະນິຍມົ ພາວະວິໄສແມ່ນູ ລດັ ທິໂຕມັດໃໝູ່ (ແມ່ນູ ສະຕຂິ ອງພະເຈ້ືົາສ້າງໂລກຂ້ືນຶ ມາ). ລັດທິຈິດຕະນິຍົມອັດຕະວິໄສ ແລະ ລັດທິຈິດຕະນິຍົມພາວະວິໄສ ເຖິງຈະມີຄວາມແຕກຕ່າງກັນກໍ ຕາມ ແຕ່ທູ າງດ້ານພ້ືນຖານແມູ່ນເປນັ ເອກະພາບກນັ . ເຂົາເຈ້ົາື ລ້ວນແຕູ່ຖືສະຕິ (ຈິດໃຈ) ເປັນອັນພື້ນຖານເປັນສິ່ົງມີ ມາກອ່ ນ, ເປັນສິົ່ງຕັດສິນວັດຖຸ, ທັງສອງທັດສະນະທີ່ົກ່າວມານັ້ືນລ້ວນແຕູ່ມີການພົວພັນກັນຢູ່າງສະໜິດແໜ້ນກັບ ສາສະໜາ ລ້ວນແຕູ່ຮັບຮອງການຄົງຕົວຂອງເທວະດາຟ້າແຖນ, ອີງໃສູ່ບັນດາຄໍາພີໄຝູ່ຝັນຂອງສາສະໜາ, ເສກສັນ ປ້ືນັ ແຕູ່ງຂື້ນຶ ມາ ໂດຍບມ່ໍົ ມີ ນູ ຄວາມຈງິ ແລະ ອງີ ໃສ່ກູ ານເຊ່ືົອຖືແບບງົມງວາຍ, ສ່ວນລັດທິຈິດຕະນິຍົມ (ອັດຕະວິໄສ) 3

ພັດມີທິດສະດີສ້າງເປັນລັດທິຄັກແນູ່, ມີຄໍາພີ... ເພາະສະນັ້ືນເລນິນຈິ່ົງເອີື້ນ ລັດທິຈິດຕະນິຍົມວ່າແມູ່ນລັດທິນັກ ບວດທ່ແົີ ນບນຽນ. ລັດທິຈິດຕະນິຍົມ ໄດ້ປະຕິເສດຄວາມສາມາດຮັບຮູ້ໂລກຂອງຄົນເຮົາ ດ້ວຍທິດສະດີ “ໄຮ້ຕັກກະ ປັນຍານຍິ ມົ ”, “ອະວຊິ ານຍິ ົມ” ໂລກນ້ັືນແມ່ນູ ໂລກຄງົ ຕວົ ຢູໃ່ ນແນວຄດິ ແລະ ຄວາມຮູ້ສຶກຂອງຄນົ (ລັດທິຈິດຕະນິ ຍົມອັດຕະວິໄສ) ຫຼື ພດັ ແມູນ່ ໂລກຂອງ “ຈິດໃຈສາໍ ບນູ ” ໂລກເບອ້ື ງພ້ນຸ ໂດນບນັ ດານໃຫ້ຈິ່ົງຮູ້ (ຈິດຕະນິຍົມ ພາວະ ວໄິ ສ). ຄາໍ ຖາມ 1. ປດັ ຊະຍາ ແມູນ່ ຫຍັງ ? 2. ເງອື່ົ ນໄຂການກໍາເນີດປັດຊະຍາມີຄືແນວໃດ ? 3. ຈົ່ງໃຫ້ຮູ້ບນັ ຫາພືນ້ ຖານຂອງປດັ ຊະຍາ 4. ວິຊາ ປດັ ຊະຍາ ຄນື້ົ ຄວາ້ ກ່ຽວກບັ ຫຍັງ ແລະ ມວີ ິທີຮຽນຄືແນວໃດ ? 4

ບດົ ທີ 2 ປດັ ຊະຍາມາກຊສິ 1. ປດັ ຊະຍາກອ່ ນສະໄໝມາກ 1.1 ປດັ ຊະຍາກາເລກັ ບຮູ ານ ແບບວທິ ີການຜະລດິ ຢຶດຈອ່ ງຂາ້ ທາດ ໄດ້ປະກົດຂືຶ້ນກອ່ ນໝູ່ໃນປະເທດເກຣັກ, ບາບີໂລນ ເມືົ່ອ 4000 ປີ ກ່ອນ ຄສ, ຄູ່ຄຽງກັບການຂະຫຍາຍຂອງການຜະລິດນັ້ືນ, ບັນດາໜໍົ່ແໜງທາງດ້ານແນວຄິດປັດຊະຍາ, ວິທະຍາ ສາດທໍາມະຊາດ, ວດັ ທະນະທໍາກໍຄ່ອຍປະກົດຕົວຂ້ນືຶ ໃນນັື້ນໜ່ົໍແໜງທາງດາ້ ນແນວຄິດວັດຖຸນິຍົມກໍປະກົດຕົວຂຶ້ືນ , ແຕູ່ໄປພ້ອມກັບການກໍາເນີດ ແລະ ການຂະຫຍາຍຕົວຂອງແນວຄິດວັດຖຸນິຍົມນັື້ນ ແນວຄິດຈິດນິຍົມກໍໄດ້ກໍາ ເນີດຂນຶ້ື ແລະ ດໍາເນີນການຕໍສົ່ ູ້ ເພອ່ົື ດບັ ມອບແນວຄດິ ວັດຖຸນິຍມົ . ການຕໍ່ົສູ້ລະຫວ່າງແນວຄິດວັດຖຸນິຍົມ ກັບລັດທິຈິດຕະນິຍົມ ແມູ່ນເນື້ອໃນຕົື້ນຕໍຂອງການຂະຫຍາຍຕົວ ແນວຄດິ ປດັ ຊະຍາ. ໃນນັ້ນື ລັດທວິ ດັ ຖນຸ ຍິ ມົ ຕດິ ພນັ ກບັ ວິທະຍາສາດ ແລະ ສ່ອງແສງເຖິງໂລກະທັດຂອງຊົນຊັ້ືນຂ້າ ທາດປະຕກິ ານ. ສະນນ້ືັ , ການຕໍົສ່ ລູ້ ະຫວ່າງລັດທິວດັ ຖຸນຍິ ມົ ກັບລັດທິຈິດນິຍົມ ລ້ວນແຕູ່ສ່ອງແສງເຖິງການຕໍົ່ສູ້ລະ ຫວ່າງເຈ້ົາື ທາດທີກົ່ ້າວໜ້າກບັ ເຈືົາ້ ທາດປະຕກິ ານ.  ຕວົ ແທນຝູ່າຍວັດຖນຸ ຍິ ມົ - ທ່ານ ຕາເລັດ (624-547 ກ່ອນ ຄສ) ທ່ານໃຫ້ທັດສະນະວ່າ ວັດຖຸພື້ນຖານໃນການປະກອບສ້າງຂອງ ໂລກແມູ່ນ ນືໍ້າ. - ທ່ານ ອານາກຊີມັງເດີ (610-546 ກ່ອນ ຄສ) ແລະ ທ່ານ ອານາກຊີແມນ (588-524 ກ່ອນ ຄສ) ທັງ ສອງລ້ວນໃຫທ້ ດັ ສະນະວາ່ ວັດຖຸພນ້ື ຖານໃນການປະກອບສາ້ ງຂອງໂລກແມນູ່ ທາດອາຍ (ອາກາດ). - ທ່ານ ເຮຣາຣດິ (540-480 ກ່ອນ ຄສ) ທ່ານໃຫ້ທັດສະນະວ່າ ວັດຖຸພື້ນຖານໃນການປະກອບສ້າງຂອງ ໂລກແມນູ່ ໄຟ. - ທ່ານ ເລຊີ ບິ ເປີ (500-440 ກ່ອນ ຄສ) ທ່ານໃຫ້ທັດສະນະວ່າ ວັດຖຸພື້ນຖານໃນການປະກອບສ້າງຂອງ ໂລກແມູ່ນ ປາລາມານູ. - ທ່ານ ເດໂມກຣິດ (460-270 ກ່ອນ ຄສ) ໄດ້ສືບຕໍ່ົຄົື້ນຄວ້າ ແລະ ເສີມຂະຫຍາຍທິດສະດີ ປາລາມານູ ຂອງທ່ານ ເລຊີ ິບເປ.ີ  ຕົວແທນຝູ່າຍຈດິ ຕະນຍິ ົມ - ທ່ານ ໂຊ-ຫຣາດ (469-2359 ກ່ອນ ຄສ) ທ່ານ ປາລາຕົງ (427-347 ກ່ອນ ຄສ) ທ່ານ ອາຣິດສະ ໂຕສ (384-322 ກ່ອນ ຄສ). - ທ່ານ ປາລາຕງົ (427-347 ກ່ອນ ຄສ) ເປັນຕວົ ແທນທຍີ ິົ່ງໃຫຍຂ່ ອງລດັ ທຈິ ິດນິຍົມ ກໍາເນີດໃນເຊື້ອສາຍ ຂນຸ ນາງຊືັນ້ ສູງ ແລະ ຢນື ຢູ່ທດັ ສະນະເຈືົ້າທາດປະຕິການ ໃນນະຄອນຫຼວງອາແຕນ. ທ່ານໄດ້ສ້າງສະຖາບັນຄົື້ນຄວ້າ ແລະ ສອນປັດຊະຍາຢູ່ນະຄອນຫຼວງອາແຕນ ແລະ ກາຍເປນັ ສູນກາງຕາ້ ນກບັ ລດັ ທິວດັ ຖຸນຍິ ົມ ແລະ ວິທະຍາສາດ, ທ່ານເປນັ ຜສູ້ າ້ ງຕ້ັງື ລດັ ທິຈດິ ນຍິ ມົ ພາວະວໄິ ສ. - ທາ່ ນ ຢງ້ັື ຢນື ວ່າ ໂລກທໍາມະຊາດ ແມູ່ນໂລກຂອງບັນດາສິ່ົງວັດຖຸສໍາພັດຖານ, ໂລກນີື້ກໍາເນີດມາຈາກໂລກ ທ່ີົບົໍ່ປູຽ່ ນແປງຕະຫຼອດການ. ໝາຍຄວາມວາ່ ມແີ ຕູ່ໂລກ ‘’ຈິດສາໍ ນຶກ’’ ທີົຄ່ ງົ ຕົວມີຈິງຢູ່ອ້ອມຂ້າງພວກເຮົາ, ສ່ວນ ໂລກສ່ົິງວດັ ຖສຸ ໍາພັດຖານທຢີ່ົ ູອ່ ອ້ ມຂ້າງພວກເຮາົ ພຽງແຕູເ່ ງາົ ຂອງໂລກ ‘’ ຈິດສາໍ ນຶກ ’’ ເທົາ່ ນັືນ້ . 1.2. ປດັ ຊະຍາອນິ ເດຍ ປັດຊະຍາອິນເດຍ ກໍາເນີດຂຶ້ນື ແຕູ່ສະໄໝພະເວດ (Pravet) ປະມານ 1500 ປກີ ່ອນ ຄສ ຕ່ມໍົ າໄດປ້ ບັ 5

ປງຸ ປດັ ຊະຍາພະເວດເປນັ ປັດຊະຍາອຸປະນິສັດ ປະມານ 600 ປກີ ອ່ ນ ຄສ ຫັຼງຈາກນັ້ນື ຈ່ງິົ ເກດີ ມປີ ັດຊະຍາ 2 ລະ ບບົ ຄື ລະບບົ ປດັ ຊະຍາທົເີ່ ຊອ້ື ຖືອທິ ພິ ົນຂອງພະເວດ ແລະ ລະບົບປັດຊະຍາທບ່ົີ ໍ່ເົ ຊື້ອຖອື ິທພິ ົນຂອງພະເວດ. - ລະບບົ ປດັ ຊະຍາທເ່ີົ ຊອ່ົື ຖອື ທິ ພິ ນົ ຂອງພະເວດມີ + ປດັ ຊະຍານະຢາຍະ ເປນັ ປດັ ຊະຍາທະວະມູນນຍິ ົມ (ປດັ ຊະຍາ 2 ລະບບົ ວັດຖຸນິຍົມ ແລະ ຈດິ ນຍິ ມົ ) + ປດັ ຊະຍາໄວເສຊິກະ ເປັນປັດຊະຍາວັດຖຸນິຍົມທີ່ົຮັບຮອງວ່າ ທຸກສິົ່ງທຸກຢູ່າງໃນຈັກກະວານແມູ່ນ ການລວມຕວົ ຂອງປາລາມານູ ພະເຈົືາ້ ບໄໍົ່ ດ້ສ້າງຂ້ຶືນ. + ປັດຊະຍາສາງຂະຍະ ເປັນປດັ ຊະຍາທະວະມູນນຍິ ົມທົ່ີຢ້ງືັ ຢນື ວ່າປັດໄຈຕົວຈິງຂອງໂລກມີ 2 ຢູ່າງຄື ວດັ ຖຸ (ເນື້ອສານ) ແລະ ຈດິ ໃຈ, ສອງອັນນເີ້ື ອກະລາດຕໍ່ົກນັ ມອີ ນັ ໃດຕັດສນິ ອັນໃດ. + ປດັ ຊະຍາໂຄຄະ ເປນັ ປັດຊະຍາກ່ຽວກັບການປະພຶດທາງສາສະໜາ ແລະ ຈັນຍາສາດເຊັ່ົນ ຫຼີກເວັ້ືນ ການຂາ້ ສດັ ຕັດຊວິ ດິ , ມຄີ ວາມຊ່ສົື ດັ , ມຄີ ວາມອົດທນົ , ນງົ່ັ ອາ່ ນຄາໍ ພີ ແລະ ພາວະນາ. + ປັດຊະຍາເວທານຕະ ເປັນປັດຊະຍາເທວະນິຍົມ ເຊິົ່ງເປັນຄວາມຮູ້ສູງສຸດຂອງພະເວດ, ຢາກຮູ້ ຄວາມຈງິ ຕ້ອງນ່ັົງສາມາທ,ິ ພາວະນາປັນຍາ ແລະ ຮົໍ່າຮຽນຄາໍ ພີ. - ກມູຸ່ ທບົ່ີ ຮໍົ່ ບັ ຮອູ້ ິທພິ ນົ ຂອງພະເວດ + ປດັ ຊະຍາຈາລະວາກ ເປັນປັດຊະຍາວັດຖຸນິຍົມ ໂດຍຖື ດິນ, ນໍ້ືາ, ລົມ, ໄຟ ແມູ່ນປັດໄຈພື້ນຖານ ຂອງໂລກ, ຮ່າງກາຍ ແລະ ຊັບພະສິົ່ງທັງຫາຼ ຍເປັນຜົນມາການລວມຕົວຂອງທາດທງັ 4 ຢູ່າງດວ້ ຍຮູບແບບຕ່າງໆ. + ປດັ ສະຍາເຊນ ເປນັ ປດັ ສະຍາທະວະມູນນິຍມົ ທີ່ຮົ ບັ ຮູຄ້ ວາມຈິງ 2 ຢູ່າງ ເຊັົ່ນ: ວັດຖຸ ແລະ ຈິດໃຈ ທຄີົ່ ງົ ຕວົ ເອກະລາດຕໍົ່ກັນ. + ປັດສະຍາພຸດທະສາສະໜາ ເຊິົ່ງມີປັດຊະຍາພຸດທະສາສະໜາຫິນະຍານ (ຍາຍນ້ອຍ) ແລະ ຝູ່າຍ ມະຫາຍານ (ຍາຍໃຫຍ)່ ເປນັ ປັດຊະຍາຈດິ ນິຍມົ ແລະ ສາສະໜາ. 1.3. ປັດສະຍາຈນີ (ສະຕະວດັ ທີ 8-6 ກອ່ ນ ຄສ) - ປດັ ຊະຍາເລາ່ົ ຈື້ ( 604 ກອ່ ນ ຄສ) ພື້ນຖານທິດສະດີຂອງທ່ານແມູ່ນນໍາໃຊ້ທິດສະດີທໍາມະຄະຕິ “ ທິດສະດີເຕົ່າ ” ເພື່ົອອະທິບາຍໂລກ. ທາ່ ນເວາືົ້ ວາ່ ຕ້ນົື ກໍາເນດີ ຂອງທຸກສິງົ່ ທກຸ ຢູ່າງແມນູ່ ມາຈາກ “ເຕົ່າ” ເຕົ່າ ຄົງຕົວຕະຫຼອດການ, ວິນຍານຂອງມະນຸດທົ່ີ ຢເູ່ ຕ່ົາ ທກຸ ສງ່ົິ ທຸກຢາູ່ ງລ້ວນແຕູປ່ ະກອບດວ້ ຍດາ້ ນທີ່ົກົງກນັ ຂາ້ ມ, ດາ້ ນທີ່ກົ ງົ ກນັ ຂ້າມສາມາດແລກປູ່ຽນກັນໄດ້. - ປດັ ຊະຍາຂງົ ຈື້ (551-479 ກອ່ ນ ຄສ) ຂົງຈື້ ເອົາໃຈໃສທາງດ້ານຈັນຍາສາດ, ການເມືອງ ແຕູ່ບໍົ່ເອົາໃຈໃສູ່ທາງດ້ານວິທີວິທະຍາຄື ດ້ານຈັນຍາ ສາດ ທ່ານກໍານົດຫັຼກການຈັນຍາສາດ 5 ປະການ ຄື ຄວາມເມດຕາ, ມີທໍາມະ, ມີຄວາມເໝາະສົມ, ຄວາມຮອບຮູ້ ແລະ ຄວາມເປັນຜູ້ເຊືົ່ອຖືໄດ້; ຫຼັກຈັນຍາສາດກ່ຽວກັບການພົວພັນຄອບຄົວ ແລະ ສັງຄົມຄື ລະຫວ່າງຜູ້ປົກຄອງ ກັບຜູ້ຢູ່ໃຕ້ການປົກຄອງ, ພໍົ່, ແມູ່ ຕໍົ່ກັບລູກ, ຜູ້ເປັນສາມີຕໍົ່ກັບພັນລະຍາ, ຜູ້ເປັນອ້າຍເອື້ອຍຕໍົ່ກັບຕໍ່ົກັບນ້ອງສາວ ນ້ອງຊາຍ ແລະ ລະຫວ່າງເພື່ົອນກັບເພືົ່ອນ; ຫຼັກການປົກຄອງທາງດ້ານການເມືອງທ່ານໃຊ້ຄຸນນະທໍາເພືົ່ອປົກຄອງ ສັງຄົມມີ 3 ປະການຄື ປະຊາຊົນມີອາຫານພຽງພໍ ມີຊີວິດການເປັນຢູ່ທີ່ົດີ, ມີກອງທັບພຽງພໍສໍາລັບປົກປັກຮັກສາ ປະເທດຊາດຂອງຕນົ . ປະຊາຊນົ ມຄີ ວາມໄວ້ເນ້ອື ເຊອື່ົ ໃຈຜູ້ປກົ ຄອງ… 1.4 ປດັ ຊະຍາທາ້ ຍລະບອບສກັ ດນີ າຕນື້ົ ລະບອບທນຶ ນຍິ ມົ - ປັດຊະາຕົື້ນທຶນນິຍົມຝູ່າຍວັດຖຸນິຍົມ (ສະຕະວັດ 17-18) ເພືົ່ອເອົາຊະນະກັບຊົນຊັື້ນສັກດີນາ ແລະ ສາສະໜານັ້ືນ ຊົນຊັື້ນນາຍທຶນໄດ້ຍົກສູງຄັນທຸງລັດທິວັດຖຸນິຍົມ ແລະ ລັດທິມະນຸດສະທໍາ ແນູ່ໃສູ່ຂະຫຍາຍການ 6

ຜະລິດ ດຶງດູດເອົາຊາວນາ, ຊ່າງຫັດຖະກໍາ ແລະ ຊາວຜູ້ອອກແຮງງານເຂົ້ືາຮ່ວມການປະຕິວັດຊາດປະຊາທິປະໄຕ ນາຍທຶນ. ດົ່ັງນ້ນັື , ລັດທິວັດຖຸນິຍມົ ໃນສະຕະວັດທີ 17-18 ຈິງແມູ່ນໂລກະທັດຂອງຊົນຊັ້ືນຜູ້ກ້າວໜ້າທີ່ົຕ້ານກັບ ເທວະສາດ, ຕ້ານກັບພາສາ ແລະ ມີຜົນສະທອ້ ນຢູ່າງເລກິ ເຊງິົ່ ຕ່ກໍົ ັບດາ້ ນການເມອື ງ-ສັງຄມົ . ມັນໄດ້ກາຍເປັນທິດສະ ດີທົີກ່ ່ຽວກບັ ສງັ ຄມົ ສາດທີົກ່ າ້ ວໜ້າ ແຕ່ໃູ ນອກີ ດ້ານໜຶ່ົງລັດທິວັດຖຸນິຍົມໃນສະຕະວັດທີ 17-18 ແມູ່ນລັດທິນິຍົມ ກົນຈັກ (ສໍາຜັດ) ເຊົງິ່ ມກີ ົກເຄ້ົາື ມາຈາກແບບວທິ ີຄົນ້ື ຄວາ້ ວທິ ະຍາສາດທໍາມະຊາດແຕລູ່ ະພາກສ່ວນ. ໂດຍບໍ່ົເຫັນໄດ້ ສາຍພວົ ພນັ ລວມນາໍ ກນັ , ແບບວິທີນືໄີ້ ດຖ້ ກື ນໍາເຂ້າົື ໃນປັດຊະຍາ ເຊິົ່ງມີຕົວແທນຄື ທ່ານເບກິນ, ທ່ານເດກາກ ແລະ ທ່ານດເີ ດີ ນັກປດັ ຊະຍາຝຣ່ງົັ ແລະ ຜູ້ອົ່ືນໆ. - ປັດຊະຍາຝູາ່ ຍຈດິ ຕະນິຍົມ ຊົນຊນັ້ື ນາຍທນຶ ໄດ້ໃຊ້ລັດທິຈິດນິຍົມ, ສາສະໜາເປັນເຄື່ົອງມື, ດ້ວຍເຫດນັື້ນເຂົາ ຈງ່ົຶ ອອກແຮງຟ້ືນຟ,ູ ເສມີ ຂະຫຍາຍ, ດັດແປງຄໍາພີທາງສາສະໜາ, ຮີດຄອງປະເພນີເພື່ົອໃຫ້ສອດຄ່ອງກັບສິດທິຜົນ ປະໂຫຍດຂອງຊົນຊັື້ນນາຍທຶນ ແລະ ນໍາໃຊ້ສິົ່ງເຫຼົ່ານີື້ເປັນອາວຸດທາງດ້ານແນວຄິດ, ໃຫ້ເປັນພາຫະນະໃນການ ປົກຄອງສັງຄົມ. ດັ່ົງນັື້ນ, ລັດທິຈິດນິຍົມ ໃນສັດຕະວັດທີ 17-18 ຈຶ່ົງຂະຫຍາຍຕົວເຊິ່ົງມີຕົວແທນຄື ທ່ານ ແບັກ ເກລີ ີ (1684-1753), ທ່ານ ຮີອູມ (1711-1776), ທ່ານ ກັງເຕີ (1724-1804) ແລະ ຜູ້ອນື່ົ ໆ. 1.5 ປັດຊະຍາທນຶ ນິນມົ ຂະຫຍາຍຕວົ (ປັດຊະຍາກຣາຊກິ ເຢຍລະມນັ ) ຕອນທາ້ ຍຂອງສະຕະວັດທີ 18 ຕົ້ືນສະຕະວັດທີ 19 ໂດຍທົ່ວໄປແລ້ວພື້ນຖານການຜະລິດທຶນນິຍົມຂະ ຫຍາຍຕົວຢູ່າງແຂງແຮງເຮັດໃຫ້ປະເທດອັງກິດມີການຫັນປູ່ຽນຈາກອຸດສາຫະກໍານ້ອຍກາຍເປັນປະເທດອຸດສາຫະ ກໍາຂະຫຍາຍຕົວ ແລະ ກາຍເປນັ ລດັ ນາຍທນຶ ທົີ່ເຂື້ມັ ແຂງ ຍອ້ ນແນວນັື້ນມັນໄດ້ສົ່ງຜົນສະທ້ອນຢູ່າງແຂງແຮງໃສູ່ປະ ເທດຕ່າງໆ. ຢູ່ປະເທດຝຣັ່ົງໃນຊຸມປີ 1789-1793 ການປະຕິວັດປະຊາທິປະໄຕ ໄດ້ກໍາເນີດຂຶື້ນ ແລະ ໄດ້ຮັບໄຊ ຊະນະ. ລະບອບສັກດີນາຖືກລົບລ້າງ, ລັດນາຍທຶນໄດ້ຮັບການສ້າງຕັື້ງຂຶື້ນແທນ, ຜົນສໍາເລັດດັ່ົງກ່າວໄດ້ສົ່ງຜົນສະ ທ້ອນໄປສູ່ປະເທດຕ່າງໆ ໂດຍສະເພາະແມູ່ນປະເທດເຢຍລະມັນ. ຍ້ອນໄດ້ຮັບຜົນສະທ້ອນຈາກນາຍທຶນອັງກິດ. ຝຣັ່ົງ ປັດຊະຍາກຣາຊິກເຢຍລະມັນໄດ້ຂະຫຍາຍຕົວຂຶື້ນໃນຍຸກສະໄໝທີົ່ວິທະຍາສາດທໍາມະຊາດຂະຫຍາຍຕົວ ແຮງ. ວິທະຍາສາດທໍາມະຊາດແມູ່ນ ປະຖົມປັດໄຈໃຫ້ແກູ່ແນວຄິດສັດຈະວິພາກ. ປັດຊະຍາກຣາຊິກເຢຍລະມັນ ມັນສະແດງອອກໃນທັດສະນະຕ່າງໆຂອງບັນດານັກປັດຊະຍາເຢຍລະມັນ ເຊັ່ົນ ທ່ານ ກັງເຕີ, ຟິກແຕ, ເຊລິງ, ເຮ ແກນ, ເຟີແບັກ ແລະ ຜູ້ອົ່ືນໆ. + ແນວຄດິ ປດັ ຊະຍາຂອງເຮແກນ (1770-1831) ທ່ານແມ່ນູ ຕວົ ແທນທີຍົ່ ິ່ງົ ໃຫຍ່ຂອງປັດຊະຍາກຣາຊິກເຢຍລະມັນ. ແມູ່ນນັກປັດຊະຍາຈິດນິຍົມພາວະ ວໄິ ສ ທາ່ ນຖວື ່າຈດິ ໃຈສໍາບນູ ມກີ ່ອນໂລກວດັ ຖຸ, ຈິດໃຈສໍາບູນສ້າງໂລກວັດຖຸ ແລະສ້າງມະນຸດຂຶື້ນ. ແຕູ່ໃນລະບົບ ປັດຊະຍາຂອງທ່ານ ສິ່ົງທີົ່ມີບົດບາດເປັນແກູ່ນສານອັນສົມເຫດສົມຜົນນັື້ນແມູ່ນແນວຄິດວ່າດ້ວຍການເຄື່ົອນເໜັງ ການຂະຫຍາຍຕົວຂອງໂລກວັດຖຸ. ທາ່ ນເວົື້າວ່າຕົື້ນກໍາເນີດຂອງການເຄືົ່ອນເໜັງ ແລະ ຂະຫຍາຍແມູ່ນຍ້ອນການຕົ່ໍ ສຂູ້ ອງບນັ ດາດາ້ ນທົ່ີກົງກັນຂາ້ ມທມົີ່ ຢີ ູພາຍໃນຂອງສ່ງິົ ວັດຖຸນືັນ້ ເອງ; ການຂະຫຍາຍຕົວແມູ່ນການຫັນປູ່ຽນທາງດ້ານ ປະລິມານໄປສູ່ການປູ່ຽນແປງທາງດ້ານຄຸນນະພາບ; ສັດຈະທໍາເວລາໃດກໍມີລັກສະນະຕົວຈິງ, ແຕູ່ຍ້ອນລະບົບປັດ ຊະຍາຂອງທາ່ ນແມູນ່ ຈດິ ນິຍົມ, ຍ້ອນແນວນ້ືັນທາ່ ນຈງິົ່ ຢງືັ້ ຢືນວ່າ ການເຄ່ອືົ ນເໜງັ ການຂະຫຍາຍຕົວຂອງໂລກວັດຖຸ ແມນູ່ ການສ່ອງແສງຄນື ການເຄອົ່ື ນເໜັງຂະຫຍາຍຕົວຂອງຈດິ ໃຈສໍາບນູ ເທ່ົານັື້ນ. ແນວຄິດສັດຈະວິພາກຂອງທ່ານໄດ້ຮັບການຄົ້ືນຄວ້າ, ຕໍານິວິຈານ ແລະ ສືບທອດຢູ່າງມີການເລືອກ ເຟັນ້ື ໂດຍທາ່ ນກາກມາກ ແລະ ທ່ານອງັ ແກນ ເຮດັ ໃຫ້ວິທີສດັ ຈະວິພາກຈິດນິຍົມກາຍມາເປັນວິທີສັດຈະວິພາກວັດ ຖນຸ ິຍມົ . 7

+ ທາ່ ນ ລດຸ ວິກເຟຟີແບັກ (1804-1872) ທ່ານ ແມູ່ນນັກປັດຊະຍາທີ່ມົ ຊີ ົືສ່ ຽງໂດງດັງຄົນສຸດທ້າຍຂອງປັດຊະຍາກຣາຊິກເຢຍລະມັນ. ທ່ານປະຕິ ເສດຕກ່ົໍ ານນັບຖເື ທບພະເຈືົ້າ ທົາ່ ນເວື້ົາວ່າບແ່ົໍ ມູນ່ ເທບພະເຈ້າົື ເປນັ ຜສູ້ າ້ ງມະນຸດຂຶື້ນມາ ແຕູ່ຫາກແມູ່ນກະໂຕຂອງມະ ນດຸ ນັືນ້ ເອງ ເປນັ ຜູ້ປະດດິ ສາ້ ງເທບພະເຈື້ົາຂນ້ືຶ ມາ. ສາສະໜາກາໍ ເນີດຂື້ນຍ້ອນຄວາມຫຼ້ືາຫຼັງ ແລະ ຄວາມເຊື່ົອຖືຂອງ ຄນົ ເຮາົ ໝາຍຄວາມວ່າ ທ່ານຮັບຮູ້ຕົື້ນກໍາເນີດຂອງສາສະໜາໃນເງືົ່ອນໄຂທໍາມະຊາດແຕູ່ທ່ານບໍ່ົເຫັນຕົ້ືນກໍາເນີດສາ ສະໜາທາງດ້ານສງັ ຄົມ. ທ່ານພະຍາຍາມຟື້ນຟູຄືນລັດທິວັດຖຸນິຍົມ ໃນນັ້ືນທ່ານຢັ້ືງຢືນວ່າ ທາດແທ້ຂອງໂລກແມູ່ນວັດຖຸ, ໂລກທໍາມະຊາດຄງົ ຕວົ ຢູາ່ ງພາວະວິໄສ ຄົນເຮົາພຽງແຕູ່ແມູ່ນຜະລິດຕະພັນສູງສຸດຂອງໂລກທໍາມະຊາດ, ນອກຈາກ ໂລກທໍາມະຊາດ ແລະ ມະນຸດແລ້ວບໍົ່ມີຫຍັງອື່ົນອີກ. ເຖິງແມູ່ນວ່າທ່ານຮັບຮອງການຄົງຕົວຂອງໂລກທໍາມະຊາດ ແລະ ມະນຸດຄືແນວນັື້ນກໍຕາມ, ແຕູ່ທ່ານຊໍາພັດບໍ່ົເຫັນບົດບາດຂອງມະນຸດໃນການຮັບຮູ້ໂລກ ແລະ ການດັດສ້າງ ໂລກພາວະວິໄສ ໃນແງູ່ສັງຄົມ ແລະ ປະຫວັດສາດກໍມີລັກສະນະຈິດນິຍົມຍ້ອນທ່ານຖືຄຸນສົມບັດເປັນກໍາ ລັງດັນ ຂອງປະຫວັດສາດ ແລະ ຖເື ອົາຫັຼກການຄຸນສົມບັດເປັນຫຼັກການເພື່ົອແບູ່ງຍຸກສະໄໝປະຫວັດສາດ ແລະ ຫຼັກການ ຄນຸ ສມົ ບັດຂອງທາ່ ນສ້າງຂຶ້ືນບົນພື້ນຖານຄວາມຮັກຂອງມະນດຸ ດວ້ ຍກນັ . 1. ທາ່ ນ ກາກມາກ (1818-1883) ທາ່ ນ ກາກ-ມາກ ເກດີ ເມົ່ອື ວັນທີ 5/5/1818 ທລົີ່ ດັ ປະຣຸດຊີ (ປະເທດເຢຍລະມັນ) ໃນຄອບຄົວທີົ່ມີຖານະມີ ວດັ ທະນະທໍາດີພ່ເົໍ ປນັ ທະນາຍຄວາມ (ນກັ ກົດໝາຍ) ພາຍຫຼັງຮຽນຈົບການສຶກສາມັດທະຍົມຕອນປາຍແລ້ວ. ທ່ານ ກາກມາກ ກໍົ່ເຂົື້າຮຽນນິຕິສາດ ທີ່ົມະຫາ ວິທະ ຍາໄລບອນ, ຕໍ່ົມາໄດ້ຍ້າຍມາຮຽນ ມະຫາວິທະຍາໄລ ແບກແລງເຊິົ່ງທ່ານ ມີຄວາມສົນໃຈພິເສດຕໍ່ົປັດຊະຍາ ເຮ ແກນ (HEQEL). ທ່ານ ກາກມາກ ມີຈຸດພິເສດແຕກຕ່າງກັບນັກຮຽນຄົນອື່ົນໆ ໃນການເລືອກວິຊາອາຊີບ. ທ່ານ ໄດ້ເລີ່ົມຄົ້ືນຄິດ ແຕູ່ເວລາໄວຮຽນວ່າ ຈະອຸທດິ ໃຫແ້ ກ່ກູ ານຕສົໍ່ ເູ້ ພື່ົອຄວາມສຸກຂອງປະຊາຊົນຊາວຜູ້ອອກແຮງງານ ແລະ ເພືົ່ອຄວາມ ຍດຸ ຕິທໍາ. ທາ່ ນ ເວາົື້ ວ່າ ເລອື ກເອາົ ວິຊາຊບີ ທ່ີົຮບັ ໃຊ້ມະນຸດຫຼາຍທີ່ົສຸດ. ຄວາມຄິດ ແລະ ອາລົມຈິດດັົ່ງກ່າວໄດ້ກາຍເປັນອຸ ດົມຄະຕແິ ຫູງ່ ການດາໍ ລົງຊີວດິ ຂອງເພົ່ນີ ຕະຫຼອດຊີວິດຄື ອອກແຮງງານທາງດ້ານມນັ ສະໝອງເພ່ືອົ ສັງຄມົ ມະນດຸ . ປີ 1841 ທ່ານ ກາກມາກ ໄດ້ປ້ອງກັນວິທະຍານິພົນປະລິນຍາເອກທີົ່ມະຫາວິທະຍາໄລຈີນ (University of Jena) ໃນຫົວຂໍ້ື ຄວາມແຕກຕ່າງປັດຊະຍາທໍາມະຊາດຂອງ ເດໂມກຣິດ ກັບປັດຊະຍາທໍາມະຊາດຂອງ ເອປີກູ (Differenz der demokritischen und epikureischeu Naturphie) ຊຶ່ົງໃນຂະນະນັ້ືນທ່ານຍັງຢຶດໝັື້ນໃນ 8

ທດັ ສະນະຈິດຕະນຍິ ມົ , ແຕູ່ກໍໄດ້ໃຫ້ຂສໍື້ ະຫບຼຸ ທົ່ີບໍ່ົມີທ່າອ່ຽງສາສະໜາຈາກປັດຊະຍາເຮແກນ. ທ່ານໄດ້ປະເຊີນໜ້າ ກັບປັດຊະຍາເຮແກນທີົ່ມີທ່າອ່ຽງປານີປານອມ, ຂໍສະຫຼຸບການເມືອງທີົ່ຮັກສາຄອງເດີມ. ຄວາມບໍົ່ສອດຄ່ອງ ລະຫວ່າງທດິ ສະດີກັບການພວົ ພັນສງັ ຄມົ . ຈາກນັື້ນທ່ານກໍເລີ່ົມຫັນມາທັດສະນະວັດຖຸນິຍົມໂດຍ G ຈາກພຶດຕິກໍາ ຊວີ ດິ ຕວົ ຈງິ ກຄໍ ືສະພາບເສດຖະກິດສັງຄົມ ແລະ ປັດສະຍາເຟິແບກ (Feuerbach). ພາຍຫຼັງສໍາເລັດການສຶກສາຢູ່ ມະຫາວທິ ະຍາໄລແລ້ວທ່ານໄດ້ຍົກຍ້າຍມາຢູ່ເມືອງບອນໂດຍຈະໄດ້ຮັບຕໍາແໜູ່ງສາສະດາຈານແຕູ່ຍ້ອນນະໂຍບາຍ ຂອງລດັ ຖະບານເຢຍລະມນັ ເລ່ົານັ້ືນໄດເ້ ຮັດໃຫ້ທາ່ ນຈໍາຕອ້ ງປະລະພາລະກດິ ທາງວທິ ະຍາສາດ. ເດືອນ ຕຸລາ ປີ 1842 ທ່ານກາກມາກໄດ້ເປັນບັນນາທິການໜັງສືພິມ Rheinisch zeitung (Gazette rhe- nane) ທ່າອ່ຽງປະຊາທິປະໄຕຂອງໜງັ ສືພິມພາຍໃຕ້ການເປັນບັນນາທິການຂອງທ່ານນັບມື້ນັບເດັົ່ນຂຶື້ນ. ທ່ານກາກ ມາກ ໄດ້ອາໄສໜງັ ສພື ີມນີືເ້ ປນັ ເວທີກ່າວປະນາມຢາູ່ ງເຄົັ່ງຮອ້ ນຕໍລ່ົ ະບຽບການທ່ີົຂາດຄວາມເປັນທໍາຂອງອໍານາດການ ປກົ ຄອງເຢຍລະມັນ, ຕົກ່ໍ ບັ ການກດົ ຂ່ົຂີ ົ່ມເຫັງຂອງເຈົື້ານາຍອາດຍາສິດ ສັກດີນາ. ການກ່າວປະນາມ, ການເຜີຍແບ ໜ້າກາກຂອງຊົນຊັື້ນຂູດຮິດນັ້ືນໄດ້ສ້າງຄວາມໂກດແຄ້ນໃຫ້ແກູ່ຊົນຊັ້ືນປົກຄອງ, ອັນໄດ້ເຮັດໃຫ້ລັດຖະບານເພີ່ົມ ທະວີການກວດກາໜັງສືພິມເພີ່ົມຂຶ້ືນ ແລະ ໃນທີົ່ສຸດລັດຖະບານໄດ້ປະກາດປິດໜັງສືພິມຢູ່າງຖາວອນໃນວັນທີ 1/1/1843, ທາ່ ນ ກາກມາກ ຈໍາຕ້ອງໄດປ້ ະລະໜ້າທົີ່ກ່ອນກາໍ ນົດ. ທາ້ ຍປີ 1843 ທາ່ ນ ກາກມາກ ໄດ້ເດີນທາງໄປປາຣີ ເພື່ົອພິມຈໍາໜ່າຍວາລະສານ “ ຣາລີການ” (Journal rae- icl ວາລະສານລາຍປີຂອງຝຣັ່ົງເຢຍລະມັນ) ບົດຂຽນໃນວາລະສານທ່ານກາກມາກໄດ້ສະແດງອອກໃນຖານະເປັນ ນັກປະຕິວັດ ທ່ຍົີ ດຶ ຖືການຕໍານິວິຈານຢູ່າງບໍົ່ປະນິປະນອມຕໍ່ົຄວາມເປັນຈິງທຸກຢູ່າງ. ໂດຍສະເພາະແມູ່ນຕໍານິວິຈານ ການປະກອບສາ້ ງອາວຸດຂອງລັດຖະບານ, ຕໍານິວິຈານປັດຊະຍາເຮແກນ ແລະ ທັດສະນະຕ່າງໆຂອງເຮແກນຕໍົ່ກັບ ບນັ ຫາການເມືອງສັງຄມົ . ປີ 1844 ທ່ານ ຟຣິດຣິກອັງແກນ ໄດ້ເດີນທາງມາປາຣີເພືົ່ອພົບກັບທ່ານກາກມາກ ແລະ ໃນທີ່ົສຸດທ່ານກາກ ມາກ, ທາ່ ນ ຟຣດິ ຣິກອງັ ແກນ ກໄ່ໍົ ດ້ກາຍເປນັ ເພົືອ່ ນໃກ້ຊິດທສີົ່ ຸດ ແລະ ຮ່ວມອຸດົມການດຽວກັນ. ທັງສອງທ່ານໄດ້ ຮ່ວມກນັ ຄນົ້ື ຄວາ້ ສາ້ ງທດິ ສະດວີ ິທະຍາສາດ, ປດັ ຊະຍາ ແລະ ເສດຖະສາດການເມືອງ. ໝາຍຄວາມວ່າສ້າງລັດທິ ມາກຊດິ ຂນື້ຶ ຊ່ົຶງປະກອບມີ 3 ພາກສວ່ ນຄື ປັດຊະຍາ, ເສດຖະສາດການເມອື ງ ແລະ ລັດທິກອມມູນິດວິທະຍາສາດ ແລະ ພອ້ ມກັນເຂົ້ືາຮ່ວມເຄືອົ່ ນໄຫວໃນຂະບວນກໍາມະກອນ. ປີ 1847 ທາ່ ນກາກມາກ, ທາ່ ນອງັ ແກນ ໄດ້ເຂົື້າເຄື່ົອນໄຫວໃນ “ ສະຫະພັນກອມມູນິດ ”(The communist League) ແລະ ໄດ້ຖືກມອບມາຍໃຫ້ຂຽນ: “ ຖະແຫຼ່ົງການຂອງກອມມູນິດ ” (The communist Manifesto) ອັນລືຊືົ່ຊຶົ່ງໄດ້ພິມເຜີຍແພູ່ອອກໃນເດືອນກຸມພາປີ 1848, ຖະແຫຼ່ົງການຂອງພັກກອມມູນິດ, ເປັນຂີດໝາຍແຫູ່ງ ການສຸກງອມຂອງປດັ ຊະຍາມາກຊິດ ແລະ ລັດທມິ າກເວົ້າື ລວມ. ປີ1860 ຂະບວນການກອມມູນິດ (ສະຫະພັນກອມມູນິດ) ໄດ້ຮຽກຮ້ອງໃຫ້ທ່ານມາກກັບຄືນເຂົ້ືາສູ່ການ ເຄອືົ່ ນໄຫວໃນພາກປະຕິບດັ ຕົວຈິງ. ວັນທີ 28/9/1864 ທ່ານ ມາກ, ທ່ານອັງແກນ ໄດ້ສ້າງຕັື້ງສາກົນທີ 1 ຂຶ້ືນທີົ່ ລອນດອນໃນນນັື້ ທ່ານມາກ ແລະ ທາ່ ນອງັ ແກນໄດກ້ າຍເປນັ ຜນູ້ າໍ ຂອງສາກົນກອມມູນິດ, ທ່ານມາກເປັນຜູ້ຂຽນຖະ ແຫ່ົຼງການ ແລະ ເອກະສານຕ່າງໆຂອງສາກົນກອມມນູ ດິ . ພາຍຫຼງັ ກອມມູນິດປາຣີຖືກປະລາໄຊລົງໃນວັນທີ 28/5/1871. ຫຼັງຈາກນັ້ືນກອງປະຊຸມໃຫຍ່ຂອງສາກົນທົ່ີ 1 ສະໄໝທີົ່ 2 ໄດ້ໄຂຂຶ້ືນ. ໃນນັ້ືນທ່ານກາກມາກໄດ້ສະຫຼຸບໃຫ້ຫັນໄຊຊະນະ ແລະ ການປະລາໄຊຂອງກອມມູນ ປາຣ,ີ ຈາກນ້ືນັ ທ່ານກາກມາກໄດຍ້ ກົ ຍາ້ ຍສາໍ ນັກງານຂອງສາກົນທີ 1 ຈາກລອນດອນໄປຕັ້ືງຢູ່ນິວຢອກໃນປີ 1872 ແລະ ສາກົນ 1 ກໍ່ົສິ້ືນສຸດບົດບາດປະຫວັດສາດຂອງຕົນທ່ານກາກມາກ ໄດ້ກັບໄປລອນດອນປະເທດອັງກິດ ແລະ 9

ຢູ່ທນ່ີົ ັື້ນຈົນຮອດມ້ືທີທົ່ ່ານມລໍ ະນະກໍາ ວນັ ທີ 14/3/1883, ສວ່ ນຊາປະນະກິດຊບົ ໄດຈ້ ັດຂຶ້ືນທີົ່ສຸສານ Highgate Cemetery,London ໃນວັນທີ 17/3/1883. ຜົນງານການປະດິດແຕງູ່ ຂອງທາ່ ນ ກາກມາກ ຕະຫອຼ ດໄລຍະກວ່າ 40 ປີ ທາ່ ນໄດ້ທຸູ່ມເທເຫອື່ົ ແຮງ ແລະ ຈດິ ໃຈປັນຍາເຂົື້າໃນການຄົ້ືນຄວ້າທິດສະດີວິທະຍາ ສາດທໍາມະຊາດ ແລະ ສງັ ຄມົ . ຊົງຶ່ ລວບລວມເຫດການຕົວຈິງ ແລະ ປະກົດການຕ່າງໆໃນຊີວິດສັງຄົມໃນນັ້ືນມີທັງ ການວເິ ຄາະພສິ ດູ , ການຕໍານິວິຈານ, ການສະຫຼຸບສັງລວມເອົາແນວຄິດທິດສະດີທີົ່ກ້າວໜ້າຂອງສັງຄົມມະນຸດທີ່ົສະ ສົມໄວ້ ໂດຍສະເພາະແມູ່ນການຄົື້ນຄວ້າການຕໍານິວິຈານ ແລະ ສຶບທອດເອົາຢູ່າງມີການເລືອກເຟັ້ືນຈາກປັດຊະຍາ ກະລາຊິກເຢຍລະມັນ, ເສດຖະສາດການເມືອງຂອງອັງກິດ, ລັດທິສັງຄົມນິຍົມໄຝູ່ຝັນຂອງຝຣັ່ົງ ແລະ ມີການຄົື້ນ ພບົ ຫັຼກມນູ , ກດົ ເກນ, ມາດຕະເກນໃໝູ່ໆເຊັົ່ນ ການຄນົ້ື ພບົ ທິດສະດວີ າ່ ດ້ວຍຮູບຖານເສດຖະກິດສັງຄົມ, ທິດສະດີ ມູນຄາ່ ສ່ວນເກີນ, ພາລະກໍາປະຫວັດສາດຂອງຊົນຊັ້ືນກໍາມະກອນ, ອຶົ່ນໆອກີ ຊຶງ່ົ ພາໄປເຖິງການກສໍົ່ ້າງປັດຊະຍາມາກ ຊດິ , ເສດຖະສາດການເມອື ງ ແລະ ລັດທສິ ັງຄົມນຍິ ົມວິທະຍາສາດຂຶ້ືນ.ໃນນ້ັືນທິດສະດວີ ທິ ະຍາສາດຂອງທາ່ ນລ້ວນ ແຕູ່ໄດ້ບັນຈຸໄວ້ບົດນິພົນໃຫຍ່, ນ້ອຍ, ບົດຄວາມ, ບົດຖະແຫຼ່ົງການ,ບົດສະຫຼຸບຂອງທ່ານມີຫຼາຍກວ່າ 50 ເຫຼັ້ືມ ແລະ ສະບັບພິເສດ ທ່ານ ໄດ້ໃຊ້ເວລາ 40 ປີ ຂຽນນິພົນ ກ່ຽວກັບທຶນ (Daskapital) ລວມມີ 4 ຊຸດ (ຕົື້ນສະ ບັບ) ຊຸດທຶນ ເຫຼັື້ມທີ 1 ໄດ້ຮຽບຮຽງ ແລະ ພິມອອກໃນເດືອນ 8/1867 ແລະ ພິມອອກຄັື້ງທີ 2 ໃນປີ 1871 ໂດຍແມູ່ນທ່ານກາກມາກ; ເຫຼັື້ມທີ 2 ໄດ້ຮັບການຮຽບຮຽງ ແລະ ພິມອອກໃນປີ 1885 ໂດຍແມູ່ນທ່ານອັງແກນ; ເຫຼັື້ມທີ 3 ໄດ້ຮຽບຮຽງ ແລະ ພິມອອກໃນປີ 1894 ໂດຍທ່ານອັງແກນ; ເຫຼັ້ືມທີ 4 ໄດ້ຮັບການຮຽບຮຽງ ແລະ ພມິ ອອກໂດຍສະຖາບນັ ມາກ-ເລນິນ ຂອງສາຫະພາບໂຊວຽດໃນປີ 1961. ນອກຈາກນັ້ືນນິພົນທີ່ົສໍາຄັນຂອງເພິົ່ນ ແມູ່ນໄດ້ແກ້ການຕໍານິວິຈານເສດຖະກິດການເມືອງ (Critique of Political Econony) ຄອບຄົວສັກສິດ (The holy family) ຄວາມທຸກຈົນຂອງປັດຊະຍາ (The Poverty of philosophy) ສົງຄາມກາງເມືອງໃນປະເທດ ຝຣົັ່ງ (The Civil war in France) ການຕໍານິວິຈານໂຄງການໂກທາ (Critique of The gotha programme). ເວົື້າລວມແລ້ວ, ມູນມໍລະດົກທາງດ້ານທິດສະດີວິທະຍາສາດທີ່ົມີນາມມະຍົດວ່າ ລັດທິມາກ ແລະ ການເຄື່ົອນ ໄຫວປະຕິວັດໃນຂະບວນກໍາມະກອນສາກົນຢູ່າງບໍົ່ຮູ້ອິດຮູ້ເມືົ່ອຍຍອມເສຍສະຫຼະຄວາມສຸກສ່ວນຕົວເພືົ່ອ ພາລະກດິ ລວມຂອງຊົນຊື້ັນກໍາມະກອນຊາວຜອູ້ ອກແຮງງານ ແລະ ມວນມະນຸດ. 2. ທ່ານ ຟຣີດຣກີ ອັງແກນ (18201895) ທ່ານ ຟຣດິ ຣກິ ອງັ ແກນ ເກດີ ເມົ່ືອວັນທີ 28/11/1820 ທົເີ່ ມືອງບຣາແມນ ປະເທດເຢຍລະມັນ. 10

1837 (ອາຍຸໄດ້ 17 ປີ) ທ່ານ ໄດ້ເຂົ້ືາຮຽນກ່ຽວກັບວິຊາການຄ້າ, ແຕູ່ເວລາຮຽນຕົວຈິງທ່ານ ບໍ່ົຄ່ອຍຈະພໍໃຈ ປານໃດ. ສ່ວນຫາຼ ຍທາ່ ນ ໃຊ້ເວລາເຂົືາ້ ໃນການຄ້ນົື ຄວ້າ ວິທະຍາສາດສັງຄົມເຊັ່ົນ ວັນນະຄະດີ, ພາສາຕ່າງປະເທດ, ປະຫວັດສາດ ແລະ ອ່ົືນໆ. ທາ່ ນ ຟຣດິ ຣິກ ອັງແກ່ນູ ໄດພ້ ບົ ກບັ ທາ່ ນ ກາກມາກ ຄື້ງັ ທາໍ ອິດທນ່ົີ ະຄອນຫຼວງປາຣິດ. ວນັ ທີົ່ 14/07/1889 ສາກນົ ທີ 2 ໄດ້ຮັບການສາ້ ງຕັື້ງຂຶ້ືນທີົ່ນະຄອນຫຼວງປາຣິດ ທ່ານ ຟຣິດຣິກ ອັງແກູ່ນ ໄດ້ ການເປນັ ນໍາຂອງສາກົນທີ 2 ທາ່ ນ ຟ ອງັ ແກູ່ນ ໄດມ້ ໍລະນະກາໍ ໃນວັນທີ 5/8/1895 ຜນົ ງານການປະດດິ ແຕູ່ງ ທ່ານ ຟຣິດຣກິ ອັງແກູ່ນ ມຜີ ນົ ງານໃຫຍ່ຫຼວງດ້ານວິທະຍາສາດ, ທ່ານໄດ້ຂຽນບົດນິພົນນ້ອຍ, ຫຼາຍບົຮ່ວມກັບ ທາ່ ນ ກາກມາກ ບດົ ນິພົນສະຕົນເອງ, ບດົ ຄວາມ, ບົດສະຫບຼຸ ແລະ ບົດຖະແຫຼງການຕາ່ ງໆ. ປີ 1873 ທາ່ ນ ຟຣິດຣິກ ອັງແກ່ນູ ໄດ້ຂຽນປື້ມຫວົ ໜ່ົຶງຊ່ວືົ າ່ : “ສດັ ຈະວພິ າກທາໍ ມະຊາດ” ເຊິົ່ງປື້ມດັ່ົງກ່າວມີເນື້ອໃນເວົ້ືາເຖິງ ການກໍາເນີດວິທະຍາສາດ ທ່ານ ໄດ້ເວົ້ືາວ່າ ວິທະຍາສາດມີເຄົື້າກໍາເນີດມາຈາກ ພຶດຕິກໍາການຜະລດິ . ໃນປດັ ຊະຍາທາ່ ນ ໄດເ້ ວ້ົືາເຖິງ ການເຄົອ່ື ນເໜັົງ່ ຂອງວັດຖຸ, ຄວາມເປນັ ເອກະພາບໃນລັກສະນະວດັ ຖຸຂອງໂລກ. 3. ທາ່ ນວາລາດີເມຍ ອລິ ິດ ເລນິນ (18701924) ທາ່ ນ ເລນິນ ເກີດເມອົ່ື ວັນທີ 22/4/1870 ທົ່ເີ ມອື ງ “ຊມິ ບຽກ ປັດຈບຸ ັນແມູ່ນເມືອງ” ອອູ ອີ ານົບ ປີ 1887 ທ່ານ ໄດ້ເຂື້ົາຮຽນທ່ົມີ ະຫາວະິ ຍາໄລ “ກາຊານ” ໃນຂະແໜງກົດໝາຍ ປີ 1891 ທາ່ ນໄດ້ສອບເສັງວຊິ າກດົ ໝາຍຢູ່ມະຫາວິທະຍາໄລ ເປເຕກບວກ ໄດຢ້ າູ່ ງງາ່ ຍດາຍ. ປີ 1892 ທາ່ ນ ເລນິນ ໄດ້ສາ້ ງສະໂມສອນນກັ ມາກຊດິ ໜ່ວຍທໍາອດິ ຂນື້ຶ ຢູເ່ ມອື ງ ຊາມາລາ. ມະຫາປະຕິວັດ ສັງຄົມນຍິ ົມ ເດືອນ ຕຸລາ ທາ່ ນ ເລນິນ ໄດ້ນໍາພາການສ້າງຕງື້ັ ລດັ ຜະເດັດການກໍາມະຊີບ. ທາ່ ນ ໄດ້ສາ້ ງຕ້ງັື ສາກົນທີ 3 ຂນຶື້ ໃນວັນທີ 2/3/1919 ທີົ່ ມົດສະກູ ເພື່ົອສືບຕໍົ່ພາລະກິດປະຫວັດສາດຂອງ ສາກນົ 1, 2, ຢູ່ໃນເງອົ່ື ນໄຂປະຫວັດສາດໃໝູ່, ທ່ານ ເລນນິ ໄດມ້ ລໍ ະນະກາໍ ໃນວັນທີ 21/1/1924 ຜນົ ງານການປະດດິ ແຕູງ່ ປະກອບມີ ບດົ ນພິ ົນນອ້ ຍໃຫຍ່ 50 ກວ່າເຫ້ມຼືັ ແລະ ບນັ ບົດລາຍງານ, ບດົ ສະຫຼຸບສງັ ລວມ, ບົດຖະແຫຼງການ , ບົດຄໍາຄດິ ເຫນັ ຕ່າວໆທອົີ່ ດຸ ົມສມົ ບນູ ເຊົິງ່ ເປນັ ມລໍ ະດກົ ຄວາມຮູທ້ າງທາໍ ມະຊາດ ແລະ ສງັ ຄມົ . 11

4. ເງອືົ່ ນໄຂກໍາເນີດຂອງປດັ ຊະຍາມາກ-ເລນນິ 4.1 ເງ່ົືອນໄຂທາງດ້ານເສດຖະກດິ ສງັ ຄົມ ປັດຊະຍາມາກ-ເລນິນ ໄດ້ກໍາເນີດຂຶື້ນກ່ອນອືົ່ນໝົດແມູ່ນຍ້ອນບັນດາການປູ່ຽນແປງທີ່ົເລິກເຊິົ່ງກ່ຽວກັບ ເສດຖະກດິ , ການເມືອງ ທີົ່ເກີດຂຶື້ນຢູ່ໃນສັງຄົມທຶນນິຍົມ, ພິເສດແມູ່ນຍ້ອນການຕໍ່ົສູ້ຂອງຊົນຊັື້ນກໍາມະກອນຕ້ານ ກັບຊົນຊືນ້ັ ນາຍທນຶ . ໃນສະຕະວດັ ທີ 19 ລດັ ທິທນຶ ນຍິ ົມ ໄດສ້ ະແດງບນັ ດາຂືໍຂ້ ັດແຍງູ່ ຂອງມັນອອກຢູ່າງຈະ ແຈ້ງເຊັ່ົນ ຢູ່ອັງກິດ , ຝຣັົ່ງ ແລະ ເຢຍລະມັນ. ຂໍື້ຂັດແຍູ່ງລະຫວ່າງກໍາລັງການຜະລິດ ທີົ່ມີລັກສະນະສັງຄົມກັບການພົວພັນການຜະລິດ ທນຶ ນຍິ ມົ ນບັ ມ້ເື ລກິ ເຊງິ່ົ . ການຕສ່ໍົ ລູ້ ະຫວາ່ ງຊົນຊື້ັນກໍາມະຊີບກັບຊນົ ຊັືນ້ ນາຍທນຶ ນັບມ້ນື ບັ ດເຸ ດືອດຂຽ້ ວຂາດ. ດັ່ົງນັ້ືນ, ຊົນຊັື້ນກໍາມະກອນມີຄວາມຮຽກຮ້ອງໃຫ້ມີທິດສະດີຂອງຕົນເພື່ົອຊີ້ືທິດເຍືອງທາງ, ເພື່ົອອະທິບາຍ ຖານະປະຫວດັ ສາດຂອງຊົນຊັື້ນກໍາມະກອນ, ຢັ້ືງຢືນລັກສະນະຈໍາເປັນຕ້ອງໄດ້ໂຄູ່ນລົື້ມລະບອບທຶນນິຍົມ, ວາງເສັື້ນ ທາງຕໍ່ົສູ້ເພື່ົອກ້າວໄປເຖິງສັງຄົມທີ່ົກ້າວໜ້າກວ່າ. ທ່ານ ກາກມາກ ແລະ ອັງແກນ ໄດ້ຮ່ວມເຄື່ົອນໄຫວໃນຂະບວນ ການ ດັ່ົງກ່າວນັື້ນ, ຈິົ່ງໄດ້ຄົື້ນຄວ້າທິດສະດີກ່ອນໜ້ານັື້ນ ແລະ ໄດ້ສັງເຂບບັນດາບົດຮຽນການຕໍ່ົສູ້ຂອງຂະບວນກໍາ ມະກອນ ຈາກນນື້ັ ຈງ່ົິ ໄດ້ປະດດິ ສາ້ ງທດິ ສະດີຂອງຕນົ ກ່ຽວກັບລັດທິກອມມນູ ິດວທິ ະຍາສາດ ໃນນນ້ັື ປັດຊະຍາມາກ ແມູນ່ ພືນ້ ຖານທິດສະດລີ ວມກໄໍ ດກ້ າໍ ເນດີ ຂືຶນ້ . 4.2 ເງື່ົອນໄຂທາງດ້ານວທິ ະຍາສາດທໍາມະຊາດ ກ້າວເຖິງຕົ້ືນສະຕະວັດທີ 19 ວິທະຍາສາດທໍາມະຊາດໄດ້ຂະຫຍາຍຕົວສູ່ລະດັບສູງເຊັ່ົນ ການຄົື້ນພົບ ທດິ ສະດຂີ ອງການປະກອບສ້າງຈຸລັງຂອງຮາ່ ງກາຍທີົມ່ ຊີ ວີ ິດຂອງທາ່ ນ ສະໄລແດນ ແລະ ທ່ານຊູອານ, ທິດສະດີກົດ ເກນການຮັກສາ ແລະ ຫັນປູ່ຽນພະລັງງານ ຂອງທ່ານ ໂລໂມ ໂນຊົບ, ທິດສະດີວິວັດທະນາການແຫູ່ງການຈະເລີນ ເຕບີ ໂຕຂອງສິງ່ົ ທົີມ່ ີຊີວິດກັບສ່ົິງແວດລ້ອມອ້ອມຂ້າງຂອງທາ່ ນ ດາວິນ. ຜົນສໍາເລັດຂອງວິທະຍາສາດທໍາມະຊາດທັງ 3 ຢູ່າງນີື້ ໄດ້ຕີຕ້ານ ລັດທິຈິດຕະນິຍົມ ແລະ ວິທີິເມຕາຟີຊິກ (ກົນຈັກ) ໂດຍອິງໃສູ່ຜົນສໍາເລັດຂ້າງເທິງ ແລະ ຜົນ ສໍາເລັດວິທະຍາສາດທໍາມະຊາດອືົ່ນໆນັື້ນ. ທ່ານ ກາກມາກ-ທ່ານ ອັງແກນ ຈິ່ົງໄດ້ສັງເຂບ ແລະ ເຫັນໄດ້ສາຍພົວ ພັນສັດຈະວິພາກຂອງສິ່ົງວັດຖຸ ແລະ ປາກົດການ, ໃນໂລກພາວະວິໄສຖອດໄດ້ ທິດສະດີວິທະຍາສາດ ແລະ ເປັນ ບອ່ ນອິງອນັ ໜັກແໜນ້ ໃຫ້ແກູກ່ ານກົສໍ່ າ້ ງລັດທວິ ດັ ຖນຸ ຍິ ົມສັດຈະວິພາກຂ້ືນຶ . 4.3 ເງົອ່ື ນໄຂທາງດາ້ ນທດິ ສະດີ ປດັ ຊະຍາມາກ-ເລນິນ ກໍາເນດີ ຂຶນື້ ໃນເງືົ່ອນໄຂເສດຖະກິດ-ສັງຄົມ ໃນຕົື້ນສັດຕະວັດທີ 19, ຈາກນັື້ນ ສັງ ເຂບບັນດາຜນົ ສາໍ ເລດັ ໃໝູ່ຂອງວທິ ະຍາສາດພອ້ ມນັ້ນື ກໄໍ ດສ້ ບື ທອດຢາູ່ ງມກີ ານເລືອກເຟັ້ນື ມູນມໍລະດົກທາງດ້ານທິດ ສະດຂີ ອງມວນມະນດຸ ທ່ີົຜາ່ ນມາ, ພເິ ສດແມນູ່ ພື້ນຖານແນວຄິດປດັ ຊະຍາກະລາຊິກເຢຍລະມັນໃນສະຕະວດັ ທີ 19. ທ່ານ ກາກ-ມາກ ແລະ ອັງແກນ ໄດ້ສືບທອດຢູ່າງມີການເລືອກເຟັ້ືນບັນດາແນວຄິດອັນປະເສີດຂອງ ບັນ ດາປັດຊະຍາກະລາຊິກເຢຍລະມັນ 2 ທ່ານເຊັ່ົນ ໄດ້ສືບທອດເອົາແນວຄິດ “ສັດຈະວິພາກ” ຂອງທ່ານ ເຮແກນ, ໂດຍເອົາແກູ່ນສານທີ່ົສອດຄ່ອງໃນບັນດາແນວຄິດສັດຈະວິພາກນັ້ືນ ແລະ ປະຖິ້ືມເປືອກຫຸ້ມ “ຈິດຕະນິຍົມ” ຂອງ ປັດຊະຍາ ເຮແກນ ແລະ ໄດ້ສືບທອດເອົາ “ລັດທິວັດຖຸນິຍົມ” ຂອງທ່ານ ເຟີແບັກ ໂດຍປະຖິ້ືມ “ຈິດຕະນິຍົມ” ກ່ຽວກັບດ້ານສັງຄົມແລ້ວຈິົ່ງດັດສ້າງເປັນ “ລັດທິວັດຖຸນິຍົມສັດຈະວິພາກ” ແລະ “ລັດທິວັດຖຸນິຍົມປະຫວັດວິ ພາກ” ຂ້ຶືນໃນສະຕະວັດທີ 19 ຊມຸ ປີ 40 ເປນັ ຕນົ້ື ມາ. 12

ຄາໍ ຖາມ 1. ປະຫວັດການເຄ່ອືົ ນໄຫວ ແລະ ການປະກອບສ່ວນດ້ານປດັ ຊະຍາຂອງທ່ານ ກາກມາກ-ອັງແກນ ແລະ ທ່ານ ເລ ນິນ ມຄີ ແື ນວໃດ? 2. ເງ່ອົື ນໄຂການກາໍ ເນີດຂອງປັດຊະຍາມາກ?ເລນນິ ມຄີ ແື ນວໃດ ? 3. ເປາ້ືົ ໝາຍຄົື້ນຄວ້າ ແລະ ຈດຸ ປະສງົ ຮຽນປດັ ຊະຍາມາກ? ເລນິນມີຫຍງັ ແດູ່ ? 13

ບດົ ທີ 3 ວດັ ຖຸ ແລະ ຈດິ ໃຈ 2. ວັດຖຸ ແລະ ຮບູ ການຄງົ ຕວົ ຂອງວດັ ຖຸ 1.1 ວັດຖຸ ເລນນິ ໄດນ້ ິຍາມວັດຖຸ ຢູ່າງມີວທິ ະຍາສາດ ແລະ ຄົບຖ້ວນວ່າ “ວັດຖຸແມູ່ນ ມາດຕະການ ໜຶົ່ງຂອງປັດຊະຍາ ທີົ່ໃຊ້ ເພືົ່ອຊີ້ືບອກສິ່ົງທີົ່ດໍາລົງຄົງຕົວຢູ່າງພາວະວິໄສ, ສິົ່ງເຫຼົ່ານັ້ືນ ມະນຸດເຮົາສາມາດຮັບຮູ້ໄດ້ໂດຍຜ່ານການສໍາພັດ ທາງອິນຊີ, ອິນຊີຂອງຄົນເຮົາໄດ້ຈົດກ່າຍຖ່າຍທອດ ແລະ ສ່ອງແສງຄືນ. ສິົ່ງດັ່ົງກ່າວ ມັນຄົງຕົວຢູ່າງພາວະວິໄສ ແລະ ເອກະລາດບຂົ່ໍ ຶ້ນື ກບັ ຈດິ ໃຈຂອງຄົນເຮົາ”. ໃນຄໍານິຍາມມີຄວາມໝາຍອັນໃຫຍ່ຫຼວງ ແລະ ມີວິທະຍາສາດທີົ່ສຸດ ເຊິ່ົງຊີ້ືບອກໃຫ້ພວກເຮົາເຫັນວ່າ ໂລກອ້ອມຂ້າງພວກເຮົາມີຫຼາຍຮູບຫຼາຍສີ ເຊິົ່ງມະນຸດພວກເຮົາບໍົ່ສາມາດພັນລະນາໄດ້ໝົດຍາມໜຶົ່ງຍາມດຽວ, ພວກມັນຄງົ ຕວົ ຢູໃ່ ນຫຼາຍພາວະແຕກຕ່າງກັນ, ບາງອັນຄົງຕົວຢູ່ໃນພາວະທີ່ົເປັນທາດແຫຼວ, ເປັນທາດແຂງ, ມີບາງ ອນັ ນ້ອຍທ່ົີສດຸ ແລະ ໃຫຍທ່ ່ສີົ ດຸ , ບາງອນັ ມີຊວີ ດິ ແລະ ບມ່ົໍ ີຊີວິດ ແຕທູ່ ັງໝົດນນັື້ ລ້ວນແຕູ່ແມນູ່ ວັດຖຸ. ຄໍານິຍາມດັົ່ງກ່າວ ເປັນການຕອບຕ້ານທຸກທັດສະນະທີົ່ຝືນວິທະຍາສາດ ຄໍານິຍາມດັ່ົງກ່າວ ເປັນການປຸກ ລະດົມບັນດານັກວິທະຍາສາດ ໃຫ້ເດີນເລິກເຂົື້າໃນການຄົື້ນຄວ້າໂລກວັດຖຸ, ຊອກໃຫ້ເຫັນບັນດາລັກສະນະ ແລະ ໂຄງປະກອບສ້າງອັນແທ້ຈິງຂອງວັດຖຸໃຫ້ນບັ ມ້ືຫາຼ ຍຂ້ຶືນເລອ້ື ຍໆ. ຄໍານິຍາມວັດຖຸຂອງເລນິນ ໄດ້ຊີື້ແຈ້ງເຖິງລັກສະນະປະຈໍາຕົວອັນໜຶົ່ງອັນດຽວຂອງສິົ່ງວັດຖຸ ແລະ ປາກົດ ການ. ນື້ນັ ແມູນ່ ລກັ ສະນະຄົງຕົວຢາູ່ ງພາວະວໄິ ສ, ທຸກສງ່ິົ ທກຸ ຢາູ່ ງທຄົ່ີ ງົ ຕົວ ຕົວຢາູ່ ງ ພາວະວໄິ ສບຂົ່ໍ ຶນ້ື ກບັ ສະຕຂິ ອງຄນົ ເຮົານືັ້ນ ລ້ວນແຕູ່ບັນຈຸຢໃູ່ ນຂອບເຂດມາດຕະເກນວັດຖຸທງັ ໝົດ , ລ້ວນແຕູ່ແມນູ່ ບນັ ດາຮບູ ຊົງຄົງຕວົ ຕາ່ ງກັນຂອງວັດຖຸ. ຕາມຄວາມໝາຍດົ່ັງກາ່ ວເຖງິ ວ່າ ໃນຕໜ່ົໍ ້າວທິ ະຍາສາດຈະຄ້ນົື ຄວ້າລັກສະນະປະຈໍາຕົວທີ່ົໃໝູ່ອ່ຽມເທົ່າໃດ ກໍບໍົ່ສາມາດເຮັດໃຫມ້ າດຕະເກນວັດຖຂຸ ອງປດັ ຊະຍາມາກ-ເລນິນ ຖືກສູນເສຍຄວາມໝາຍຂອງມນັ , ກງົ ກັນຂ້າມສິ່ົງ ທົ່ີຄນືົ້ ພົບດງັ່ົ ກາ່ ວຍ່ງົິ ເປັນການຢງ້ືັ ຢືນລັກສະນະສງັ ລວມເນືອ້ ໃນຄາໍ ນິຍາມກຽ່ ວກບັ ວດັ ຖຂຸ ອງ ເລນນິ ແມນູ່ ຖກື ຕ້ອງ. 2.2 ການເຄ່ອືົ ນເໜງັ ຂອງວັດຖຸ ກ. ການເຄອົື່ ນເໜັງ ໃນປະຫວັດສາດຂອງປັດຊະຍາ ໄດມ້ ີຫຼາຍທດັ ສະນະທົແີ່ ຕກຕາ່ ງກນັ ຄື ລດັ ທຈິ ດິ ຕະນຍິ ົມເວ້ົືາວ່າ ມີແຕູ່ ສະຕິ (ຈດິ ໃຈ) ເຄືອົ່ ນເໜັງເທ່ົານືັ້ນ. ທິດສະດີວັດຖຸ ນິຍົມກົນຈັກໃຫ້ທັດສະນະວ່າ ສິ່ົງວັດຖຸບໍ່ົມີການເຄືົ່ອນເໜັງ ແລະ ປູ່ຽນແປງແຕູ່ປະ ການໃດ ຫຼື ຖ້າວ່າມີການເຄື່ົອນເໜັງ ກໍພຽງແຕູ່ແມູ່ນການເຄືົ່ອນຍ້າຍທີ່ົຕັື້ງແບບງ່າຍດາຍ ເຊິົ່ງບໍ່ົມີການປູ່ຽນແປງທາງ ດ້ານປະລິມານ ແລະ ຄຸນນະພາບໝາຍຄວາມວ່າ ຮັບຮູ້ການເຄືົ່ອນເໜັງແບບກົນລະສາດ. ແຕູ່ທາດແທ້ຍັງຮັກສາໄວ້ ຄເື ກາົ່ . ທດັ ສະນະເຫຼາ່ົ ນືຍ້ີ ງັ ບໍ່ົທນັ ຖືກຕອ້ ງ ແລະ ບົສໍ່ ອດຄ່ອງກບັ ຄວາມເປັນຈິງ. ທິດສະດີວັດຖຸນິຍົມສັດຈະວິພາກຢືນຢັນວ່າ ທຸກສິ່ົງວັດຖຸ ແລະ ປາກົດການລ້ວນແຕູ່ຢູ່ໃນຂະບວນວິ ວັດແຫ່ງູ ການເຄ່ອືົ ນເໜງັ ແລະ ປູຽ່ ນແປງຢາູ່ ງບ່ໍຢົ ດຸ ຢ້ັງື . ທ່ານ ອັງແກນ ຂຽນວ່າ ການເຄືົ່ອນເໜັງຕາມຄວາມໝາຍລວມກວ່າໝູ່, ແມູ່ນແບບວິທີການຄົງຕົວ ຂອງວັດຖຸ, ແມ່ນູ ລກັ ສະນະປະຈໍາຕົວທ່ົີມີຕງ້ັື ແຕູ່ເດີມຂອງວັດຖຸ. ການເຄື່ົອນເໜັງແມູ່ນ (ລວມເອົາທຸກໆການປູ່ຽນ 14

ແປງ ແລະ ທຸກຂະບວນວິວັດທີ່ົສະແດງອອກໃນຈັກກະວານ, ນັບທັງການປູ່ຽນແປງທີ່ົຕັື້ງແບບງ່າຍດາຍ ຈົນເຖິງການ ປູຽ່ ນແປງທາງດ້ານຈີນຕະນາການ) ແລະ ທ່ານຂຽນ ອີກວ່າ “ ບໍ່ົມີວັດຖຸໃດຈະບໍ່ົມີການເຄື່ົອນເໜັງ ກໍຄືບໍົ່ມີການເຄືົ່ອນເ ໜັງໃດໆຈະບ່ໍົແມູນ່ ການເຄື່ົອນເໜງັ ຂອງວດັ ຖ”ຸ ວັດຖໃຸ ດກນໍ ອນຢໃູ່ ນຂະບວນວິວັດ ແຫູ່ງການເຄືົ່ອນເໜັງເລື້ອຍໆ ຍ້ອນວ່າສິ່ົງວັດຖຸ ແລະ ປາກົດການ ໃດໆ ກລໍ ້ວນແຕ່ແູ ມນູ່ ຄວາມເປັນເອກະພາບ ລະຫວ່າງບັນດາດ້ານທີົ່ກົງກັນຂ້າມ, ພວກມັນກະທົບ ແລະ ຜັນປູ່ຽນ ເຊິ່ົງກັນ ແລະ ກັນລະຫວ່າງບັນດາດ້ານທີ່ົກົງກັນຂ້າມ. ດັ່ົງນັ້ືນ, ການເຄືົ່ອນເໜັງຂອງວັດຖຸ ເວລາໃດກໍແມູ່ນການ ຄື່ົອນເໜງັ ຂອງກະໂຕວັດຖຸນື້ນັ ເອງ, ແມນູ່ ການເຄື່ົອນເໜັງດ້ວຍຕວົ ມັນເອງ, ວິທະຍາສາດຂະຫຍາຍເທົ່າໃດກໍຍິົ່ງເປັນ ການພິສູດໃຫ້ເຫັນວ່າ ບໍ່ົມີສິົ່ງວັດຖຸ ແລະ ປາກົດການໃດໆທີົ່ຈະບໍ່ົມີການເຄືົ່ອນເໜັງ ແລະ ກໍມີພຽງແຕູ່ຜ່ານການ ເຄື່ົອນເໜັງເທົ່ານັ້ືນ ບັນດາຮູບຊົງຂອງວັດຖຸຈິ່ົງສະແດງການຄົງຕົວອອກມາ. ສາເຫດທີົ່ພາໃຫ້ວັດຖຸ ມີການເຄືົ່ອນ ເໜງັ ນ້ືັນແມ່ນູ ຍອ້ ນປດັ ໄຈພາຍໃນ ແລະ ການກະທບົ ຢ່ພູ າຍໃນຂອງສິງົ່ ວດັ ຖຸ ແລະ ປາກົດການນ້ັນື ເອງ. ດັົ່ງນັ້ືນ, ການເຄືົ່ອນເໜັງຂອງວັດຖຸ ແມູ່ນມີຢູ່ຕະຫຼອດການບໍົ່ມີໃຜປະດິດສ້າງຂຶ້ືນ ແລະ ກໍບໍມີໃຜສາ ມາດດັບສນູ ໄດ້, ຍ້ອນວ່າກະໂຕວັດຖຸນັ້ືນກໍບໍົ່ມີໃຜສ້າງຂຶ້ືນ, ມັນພຽງແຕູ່ປູ່ຽນຮູບຮ່າງນີ້ື ເປັນຮູບຮ່າງອື່ົນ ແລະ ປູ່ຽນ ແຕຮູ່ ບູ ການເຄ່ົືອນເໜັງນື້ີ ເປັນຮູບການເຄ່ືົອນເໜັງອື່ົນເທົາ່ ນັນື້ . ຂ. ບັນດາຮູບແບບການເຄ່ືອົ ນເໜງັ ອນັ ເປນັ ພືນ້ ຖານຂອງວັດຖຸ ທາ່ ນ ອັງແກນ ໄດສ້ ະຫຼຸບວ່າ ມີ 5 ຮບູ ການເຄ່ອືົ ນເໜັງພນື້ ຖານ ຄື ການເຄື່ົອນເໜັງຟີຊິກສາດ ແມູ່ນການເຄືົ່ອນເໜັງຂອງບັນດາໂມລະກຸນ ແລະ ຂອງບັນດາເມັດແກູ່ນ ສານພນ້ື ຖານອ່ົືນໆ. ການເຄື່ົອນເໜັງແບບກົນຈັກ: ແມູ່ນການເຄື່ົອນເໜັງແບບຍ້າຍ ຫຼື ປູ່ຽນແປງທີົ່ຕັ້ືງຂອງວັດຖຸຢູ່ໃນ (ເທສະ). ການຄືົ່ອນເໜັງແບບຟີຊີກສາດ: ແມູ່ນການເຄື່ົອນເໜັງແບບບັນດາໂມເລກຸນ, ບັນດາເມັດແກູ່ນສານ ຕາ່ ງໆ, ການແຜູ່ຄວາມຮ້ອນ, ການຊັກນາໍ ໄຟຟາ້ ດັ່ົງນີື້ເປັນຕົ້ນື . ການເຄ່ົືອນເໜງັ ແບບເຄມີສາດ: ແມູ່ນຂະບວນວວິ ດັ ແຫູງ່ ການປະສມົ ທາດ ແລະ ແຍກທາດ. ການເຄື່ົອນເໜັງແບບຊີວະສາດ: ແມູ່ນການແລກປູ່ຽນທາດລະຫວ່າງຮ່າງກາຍທີ່ົມີຊີວິດກັບສິົ່ງແວດ ລ້ອມ, ການເຄົ່ອື ນໄຫວ ແລະ ການຈະເລນີ ເຕບີ ໂຕຂອງສ່ິົງທ່ີົມຊີ ີວິດ. ການເຄົອື່ ນເໜັງແບບສງັ ຄົມ: ແມນູ່ ການປູ່ຽນແທນກນັ ຂອງບັນດາຮູບຖານເສດຖະກດິ -ສັງຄມົ . ບັນດາຮູບການເຄືົ່ອນເໜັງເທິງນັື້ນ ມັນຄົງຕົວຢູ່ໃນການພົວພັນນໍາກັນ, ບໍ່ົຕັດແຍກອອກຈາກກັນໄດ້, ຮບູ ການເຄົື່ອນເໜັງນີືໄ້ ດ້ຮັບການປະຕິບັດ ກໍຍ້ອນມີການກະທົບຂອງຮູບການອື່ົນໆ ຮູບການເຄືົ່ອນເໜັງນີື້ມີຄວາມ ສາມາດຜັນປຽູ່ ນໄປໃສູ່ຮບູ ການເຄ່ົອື ນເໜງັ ອົ່ນື ຢໃູ່ ນເງົືອ່ ນໄຂອນັ ແນູ່ນອນຂອງມນັ . ແຕ່ລູ ະຮບູ ການເຄ່ົອື ນເໜັງ ລ້ວນ ແຕູ່ມີຄວາມແຕກຕາ່ ງກັນ ທາງດ້ານທາດແທ້ຂອງມນັ , ເຖງິ ວາ່ ແຕ່ລູ ະສ່ງົິ ວັດຖຈຸ ະມີຫຼາຍຮບູ ການເຄື່ົອນເໜັງ ທີ່ົແຕກ ຕ່າງກັນຢູໃ່ ນກະໂຕຂອງມນັ ເອງກຕໍ າມ, ແຕູ່ໃນນນືັ້ ກໍມີຮບູ ການເຄົ່ືອນເໜັງໜຶ່ົງເປັນພື້ນຖານ ອັນທີ່ົເປັນສັນຍາລັກພິ ເສດຂອງມັນ. ຕວົ ຢູ່າງ ຢູ່ໃນສງັ ຄົມ ມີການເຄື່ົອນເໜັງກົນລະສາດ, ເຄມີສາດ, ຊີວະສາດ ແລະ ການເຄືົ່ອນເໜັງສັງ ຄົມ. ໃນນັື້ນການເຄ່ອືົ ນເໜັງສັງຄົມເປນັ ພນື້ ຖານ ແລະ ເປັນສັນຍາລັກ. ໃນສະຕະວັດ 17-18 ບນັ ດານກັ ວດັ ຖຸນຍິ ົມກນົ ຈັກເຂື້ົາໃຈວາ່ ທຸກໆຮູບການເຄືົ່ອນເໜງັ ລ້ວນ ແລ້ວແຕູ່ແມນູ່ ການເຄົືອ່ ນເໜງັ ແບບກົນລະສາດ. ດ້ວຍເຫດນ້ືັນເຂາົ ຈ່ົິງເວືົາ້ ວາ່ ຄນົ ແລະ ສດັ ລວ້ ນແຕູ່ມກີ ານເຄ່ອົື ນ 15

ເໜັງແບບກນົ ຈກັ . ມາເຖງິ ສະຕະວດັ ທີ 19 ຜທູ້ ີົ່ເດີນຕາມທິດສະດີ ດາກວິນ ກໍເຂົື້າໃຈວ່າ ການເຄືົ່ອນເໜັງຂອງສັງຄົມ ກແໍ ມູ່ນການເຄອ່ົື ນເໜັງຊີວະສາດນ້ນືັ ເອງ. ສະນນືັ້ , ຄນົ ແລະ ສດັ ລວ້ ນແຕ່ນູ ອນຢູ່ໃນການກະທົບຂອງກົດເກນຊີວະ ສາດ, ມກີ ານຕໍົ່ສູ້ກັນເພືົ່ອໃຫ້ກໍາເນີດ, ຄົງຕົວ ແລະ ຂະຫຍາຍຕົວ ໝາຍຄວາມວ່າໃຜມີກໍາລັງແຮງ ເໜືອກວ່າ ແມູ່ນເອົາຊະນະ ແລະ ຄົງຕົວຢູ່ໄດ້, ໃຜອ່ອນເພຍກໍຈະຖືກດັບສູນ. ທິດສະດີວິວັດທະນາການກ້າວໜ້າຂອງ ດາກ ວນິ ແມ່ນູ ວິທະຍາສາດແທ,້ ແຕູ່ທິດສະດີ ດາກວິນ ທາງດາ້ ນສງັ ຄົມແມູ່ນຜິດພາດ ແມູ່ນທິດສະດີຮັບໃຊ້ນະໂຍບາຍ ການຄອບຄອງ ແລະ ກສໍ ົງຄາມຮກຸ ຮານຂອງຊນົ ຊືນ້ັ ຂູດຮີດ. ຄ. ການເຄ່ອືົ ນເໜັງ ແລະ ການຢຸດນ້ືງິ ໃນກາລະ, ເທສະ ທິດສະດີວັດຖນຸ ິຍົມສັດຈະວພິ າກຢງື້ັ ຢືນວ່າ ທຸກສ່ິົງວັດຖຸ ແລະ ປາກົດການລ້ວນແຕູ່ມີການເຄື່ົອນເໜັງ , ຫັນປູ່ຽນ ແລະ ຂະຫຍາຍຕົວຢູ່າງບໍ່ົຢຸດຢັ້ືງ, ແຕູ່ການເຄືົ່ອນເໜັງຂອງບັນດາສິ່ົງວັດຖຸ ແລະ ປາກົດການລ້ວນແຕູ່ ບັນຈຸການຢຸດນິືງ້ ແບບສາໍ ພັດຖາ້ ບ່ົໍມີການຢຸດນິື້ງຈະບົ່ໍມວີ ັດຖຸໃດຄງົ ຕົວໄດ້, ການເຄືົ່ອນເໜັງແມູ່ນສົມບູນ (ຕະຫຼອດ ການ) ແລະ ການຢດຸ ນືງ້ິ ແມນູ່ ສາໍ ພດັ (ຊົວ່ ຄາວ ຫຼື ທຽບຖານ). ການເຄືົອ່ ນເໜງັ ແມູ່ນສໍາບູນຍ້ອນວ່າ ການເຄື່ົອນເໜັງຕິດພັນກັບວັດຖຸ, ບໍ່ົມີວັດຖຸໃດທີ່ົຈະບໍ່ົມີການ ເຄົອ່ື ນເໜງັ ແລະ ບົ່ມໍ ີການເຄົື່ອນເໜງັ ໃດໆ ທີປົ່ າສະຈາກວັດຖຸ, ວດັ ຖມຸ ແີ ຕູ່ຄົງຕົວຢໃູ່ ນການເຄອືົ່ ນເໜງັ . ການຢຸດນິື້ງແມູ່ນການສໍາພັດເພາະວ່າ ປາກົດການຢຸດນິື້ງ ພຽງແຕູ່ປາກົດຂຶ້ືນຢູ່ໃນການພົວພັນອັນ ແນນູ່ ອນໃດໜ່ຶງົ ເທົ່ານືນ້ັ . ບົແ່ໍ ມ່ນູ ປາກົດຂ້ນຶື ຢໃູ່ ນທກຸ ການພວົ ພັນກນັ ໃນເວລາດຽວ. ຕົວຢາູ່ ງ ລດົ ຄນັ ໜົ່ງຶ ຈອດຢູສ່ ະຖານເີ ຮາົ ເວ້າົື ວ່າ ລົດຄັນນືນ້ັ ຢໃູ່ ນພາວະຢດຸ ນິງື້ ເມືອົ່ ສມົ ທຽບລົດຄັນນັື້ນ ໃສູ່ສະຖານນີ, ແຕູ່ຖ້າທຽບລົດຄັນນັື້ນໃສູ່ດວງຕາເວັນ, ດາວພະເຄາະອືົ່ນໆແມູ່ນລົດຄັນ ນັື້ນກໍຢູ່ໃນພາວະເຄື່ົອນ ເໜງັ ພອ້ ມກບັ ການເຄົືອ່ ນເໜັງຂອງໜວ່ ຍໂລກ ຫຼື ເວືົາ້ ອກີ ຢູ່າງໜົງ່ຶ ລົດຄນັ ນືນ້ັ ພວມຢຸດນງ້ືິ ແມູ່ນຢຸດນິ້ືງທາງດ້ານກົນ ລະສາດເທົາ່ ນັືນ້ , ແຕູໃ່ ນເວລາດຽວກັນນັ້ືນການເຄື່ົອນເໜັງທາງດ້ານຟີຊິກ, ເຄມີ ພວມສະແດງອອກຢູ່ໃນກະໂຕຂອງ ມນັ ເອງ. ການຢຸດນິ້ືງພຽງແຕູ່ແມູ່ນການສະແດງອອກຂອງພາວະໃດໜຶົ່ງແຫູ່ງການເຄືົ່ອນເໜັງ .ການຢຸດນິື້ງພຽງ ແຕູແ່ ມູ່ນຊ່ົວຄາວເພາະວາ່ ທກຸ ສິົງ່ ວດັ ຖຸລວ້ ນແຕູມ່ ກີ ານຜັນປູຽ່ ນຢູາ່ ງບໍົຢ່ ດຸ ຢັ້ືງ ເຮດັ ໃຫກ້ ານຢດຸ ນິື້ງຖກື ຜ່າມາ້ ງເລ້ອື ຍໆ. 2.3 ທິດສະດີວັດຖຸນິຍມົ ສດັ ຈະວພິ າກຢັືງ້ ຢນື ວ່າ ວດັ ຖຸເຄອ່ືົ ນເໜັງຢູ່ໃນກາລະ ແລະ ເທສະ ກາລະ ແມູ່ນສິ່ົງທີົ່ຊີ້ືບອກການເຄື່ົອນເໜັງຂອງສິົ່ງວັດຖຸ ແລະ ປາກົດການ ເຊິ່ົງໄດ້ປາກົດຂຶ້ືນໃນເວລາໃດ, ວນັ ເດອື ນປີໃດ, ໄວ ຫຼື ຊ້າ, ເກີດກ່ອນ ຫືຼ ເກດີ ຕາມຫຼັງ. ເທສະ ແມູ່ນສິົ່ງທີ່ົຊີ້ືບອກທຸກສິົ່ງວັດຖຸ ແລະ ປາກົດການ ລ້ວນແຕູ່ມີຂະໜາດ, ຂອບເຂດອັນແນູ່ນອນຂອງ ມນັ ເຊ່ົນັ ຕົາໍ່ , ສງູ , ສັນ້ື , ຍາວ, ກວາ້ ງ, ແຄບ, ໃກ້ ຫຼື ໄກ, ຢູ່ເບອື້ ງຊ້າຍ ຫືຼ ເບອ້ື ງຂວາ (ຫືຼ ສະຖານທໃົ່ີ ດ). ດັົ່ງນັື້ນ, ທ່ານເລນິນ ຈິ່ົງເວົ້ືາວ່າ “ທຸກສິ່ົງວັດຖຸ ແລະ ປາກົດການລ້ວນແລ້ວ ແຕູ່ແມູ່ນການເຄື່ົອນເໜັງ ໃນ ກາລະເທສະ”. 1.4 ໂລກເປນັ ເອກະພາບກນັ ໃນລກັ ສະນະຂອງວດັ ຖຸ ແຕູສ່ ະໄໝດຶກດໍາບນັ , ສາສະໜາໄດ້ແບູ່ງໂລກອອກເປັນ 3 ພາກສ່ວນຄື ສະຫວັນ, ໂລກມະນຸດ ແລະ ນາ ຣົກ. ຄົນເຮົາເມືົ່ອຍັງມີຊີວິດແມູ່ນດໍາລົງຊີວິດຢູ່ໂລກມະນຸດ ໃນເມື່ົອຕາຍໄປ, ຖ້າມີບຸນກໍຈະໄດ້ຂຶື້ນສະຫວັນ, ຖ້າ ຫາກມບີ າບກໍາຈະຕ້ອງລງົ ນາຣົກ ທດິ ສະດດີ ງົັ່ ກາ່ ວມີລກັ ສະນະງົມງວາຍ ແລະ ມລີ ັກສະນະເບົອື່ ເມົາປະຊາຊນົ . 16

ສວ່ ນລັດທິຈດິ ຕະນຍິ ມົ ພັດໃຫ້ທດັ ສະນະວາ່ ມີສອງໂລກຄື ໂລກວດັ ຖຸ ແລະ ໂລກຈິດໃຈ, ຈິດໃຈໃຫ້ກໍາ ເນີດວັດຖຸ ລັດທິຈິດຕະນິຍົມແຕູ່ກ່ອນກໍຄືປັດຈຸບັນ ກໍຍັງຖືເອົາສະຕິເປັນອັນທີົ່ໜຶົ່ງ ແລະ ຕັດສິນວັດຖຸ ລ້ວນແຕູ່ ເອົາການອະທິບາຍ ຄວາມເປັນເອກະພາບຂອງສະຕມິ າອະທິບາຍ ເຖິງຄວາມເປັນເອກະພາບຂອງວັດຖຸ. ລັດທິວັດຖຸນິຍົມສັດຈະວິພາກຢັື້ງຢືນວ່າ ທາດແທ້ຂອງໂລກແມູ່ນວັດຖຸ, ໂລກເປັນເອກະພາບກັນຢູ່ໃນລັກ ສະນະວັດຖຸຂອງມັນ, ມແີ ຕໂູ່ ລກວດັ ຖຸອັນດຽວທີມ່ົ ີຈງິ , ນອກຈາກໂລກວດັ ຖຸແລວ້ ບມໍ່ົ ີໂລກອນື່ົ ອກີ . ດ່ງັົ ນັື້ນ, ເມອື່ົ ສງັ ລວມແລ້ວ ຄວາມເປນັ ເອກະພາບຂອງວັດຖຸສະແດງອອກໃນບນັ ຫາພນື້ ຖານດັງ່ົ ນ້ືີ: ມີແຕູ່ໂລກອັນດຽວ ແມູ່ນໂລກວັດຖຸທີ່ົຄົງຕົວຢູ່າງພາວະວິໄສ ເອກະລາດຕໍົ່ສະຕິຂອງຄົນເຮົາ, ບໍ່ົມີໂລກ ອນົ່ື ອີກທ່ີົບ່ໍແົ ມ່ນູ ໂລກວດັ ຖຸເປນັ ອນັ ຂາດ. ທຸກພາກສ່ວນຂອງໂລກ ແມູ່ນບັນດາຮູບຊົງ ແຫູ່ງການຄົງຕົວທີົ່ແທ້ຈິງຂອງວັດຖຸ, ແມູ່ນໂຄງປະກອບ ວັດຖຸມກີ ົກເຄ້າືົ ມາຈາກວດັ ຖຸ ແລະ ພອ້ ມກນັ ຢູໃ່ ຕ້ການຄອບງາໍ ຂອງກດົ ເກນ ພາວະວໄິ ສ. ໂລກວັດຖຸຄົງຕົວຕະຫຼອດການ, ບ່ົໍມີຂອບເຂດ, ບໍົ່ສິື້ນສຸດ, ບໍົ່ມີໃຜປະດິດສ້າງ ແລະ ດັບສູນມນັ ໄດ້ , ໃນໂລກນບື້ີ ມ່ົໍ ຫີ ຍັງອນົື່ ອີກ ນອກຈາກຂະບວນວວິ ດັ ແຫງູ່ ການເຄອື່ົ ນເໜັງ, ຜັນປຽູ່ ນຂອງວັດຖຢຸ ໃູ່ ນກາລະເທສະ. 2. ການກໍາເນີດ ແລະ ທາດແທ້ຂອງຈິດໃຈ. 2.1 ສະຕິ ແມູ່ນຜະລິດຕະພນັ ຂອງສ່ງົິ ວັດຖຸທ່ີມົ ກີ ານຈດັ ຕ້ືັງສູງ ນນັື້ ແມນູ່ ມັນສະໝອງຂອງຄົນເຮາົ . ທິດສະດີຈິດຕະນິຍົມຖືວ່າ ສະຕິແມູ່ນອັດຕະພາບ (ສິ່ົງທີຄົງຕົວແທ້), ທີົ່ຄົງຕົວຢູ່າງເອກະລາດ ແລະ ກໍາ ເນີດວັດຖຸອອກມາ, ຈິດໃຈນັ້ືນແມູ່ນເທວະດາຟ້າແຖນ, ຈິດສໍານຶກສໍາບູນແມູ່ນວິນຍານຂອງຄົນເຮົາ ທີົ່ແຍກອອກ ຈາກຮາ່ ງກາຍໃນເມ່ົືອຄນົ ເຮົາຕາຍໄປ. ທິດສະດີວັດຖຸນິຍົມປະຖົມປະຖານຖືວ່າ ສະຕິແມູ່ນຮູບຮ່າງທີ່ົຄົງຕົວອັນໜົຶ່ງຂອງວັດຖຸ, ເຂົາເຈາື້ົ ເວົືາ້ ວາ່ ມນັ ສະໝອງບີບສະຕິອອກມາເໝືອນກັບຕັບບີບນໍື້າບີອອກມານັ້ືນເອງ. ຖ້າເຂົ້ືາໃຈ ແນວນັື້ນແນູ່ນອນຈະບໍົ່ຈໍາແນກ ໄດ້ລກັ ສະນະພິເສດຂອງບັນດາປາກົດການທາງດ້ານຈິດໃຈ, ຈາກນັື້ນຈະພາໄປເຖິງຄວາມເຂົ້ືາໃຈວ່າວັດຖຸ, ຈິດໃຈ ແມູ່ນອັນດຽວກັນ. ມີພວກໜຶ່ງົ ຖືວາ່ ໂຄງປະກອບຂອງວັດຖຸໃດໆກລໍ ວ້ ນແຕູ່ກາໍ ເນດີ ສະຕທິ ັງນັື້ນ, ຍ້ອນແນວນັື້ນເຂົາ ຖືວ່າ ຕ້ົນື ໄມ້ກໍຮຄູ້ ິດຕາ່ ງແຕ່ມູ ນັ ບົ່ຮໍ ເູ້ ວົາື້ ອອກມາເທາ່ົ ນັນື້ . ທິດສະດີວັດຖຸນິຍົມສັດຈະວິພາກຢືນຢັນວ່າ ສະຕິແມູ່ນທັງໝົດບັນດາການເຄື່ົອນໄຫວ ທາງດ້ານຈິດໃຈ ຂອງຄົນເຮົາ ເຊິ່ົງລວມມີເວດທະກໍາ, ມະໂນພາບ, ບັນດາແນວຄິດ, ມະນາຈິດ, ບັນດາທິດສະດີ ແລະ ທັດສະນະ ຕ່າງໆ ທີ່ົອີງໃສູ່ການຄົ້ືນຄິດດ້ວຍພາສາ ແລະ ຄວາມສໍານຶກ. ສະນັ້ືນ, ສະຕິພຽງແຕູ່ຄົງຕົວຢູ່ໃນມັນສະໝອງ ຂອງ ຄົນເຮົາເທົ່ານັ້ືນ, ການປາກົດຕົວ ແລະ ການຂະຫຍາຍຕົວຂອງສະຕິ ຕິດພັນກັບການກໍາເນີດຂອງຄົນ ແລະ ການ ຂະຫຍາຍຕວົ ຂອງມັນສະໝອງຂອງຄົນເທົ່ານັນື້ . ຂະແໜງຊວີ ະສາດ ແລະ ປະຫວັດສາດບູຮານໄດ້ຊີ້ືແຈງ ໃຫ້ເຫັນຂະບວນວິວັດແຫູ່ງການກໍາເນີດ ຂອງຄົນ ເຮົາທີົ່ມີສະຕິນັ້ືນ ແມູ່ນຂະບວນວິວັດອັນຍາວນານຂອງທໍາມະຊາດ. ແຕູ່ດຶກດໍາບັນໜ້າໂລກແມູ່ນບ່ອນເປົ່າຫວ່າງ, ໂດຍຜ່ານຂະບວນວິວັດແຫູ່ງການເຄື່ົອນເໜັງ ແລະ ຜັນປູ່ຽນພາຍ ໃຕ້ເງືົ່ອນໄຂອັນແນູ່ນອນໃດໜຶ່ົງຂອງທໍາມະຊາດ ເຮັດໃຫບັນດາອະນງົ ຄະທາດ ຜັນປຽູ່ ນເປນັ ບັນດາ ທາດອງົ ຄະທາດ ແລະ ທາດມີຊີວິດທໍາອິດ, ທາດທີົ່ມີຊີວິດນັ້ືນໄດ້ ສບື ຕົໍ່ຂະຫຍາຍຕວົ ຢ່າູ ງບ່ຢໍົ ຸດຢງ້ັື ແຕູ່ຕໍ່ົາຫາສງູ , ແຕ່ງູ າ່ ຍດາຍຫາສບັ ສົນ, ແຕູ່ຮ່າງກາຍທີົ່ມີຈຸລັງດຽວກາຍເປັນຮ່າງກາຍ ທມີ່ົ ີຫຼາຍຈລຸ ງັ , ແຕສູ່ ັດຂືັ້ນຕ່ໍົາກາ້ ວຂຶນ້ື ກາຍເປນັ ສດັ ຂ້ນືັ ສູງ ແລະ ຂະຫຍາຍຕວົ ຈນົ ກະທງືັ້ ກາຍມາເປັນຄນົ ທ່ີົມີໂຄງປະ ກອບສ້າງມນັ ສະໝອງຢູ່າງສມົ ບນູ ຍອ້ ນມມີ ັນສະໝອງດງ່ັົ ກາ່ ວນືນ້ັ ຄນົ ເຮົາຈົງິ່ ມສີ ະຕິ, ມຄີ ວາມສະຫາຼ ດສະຫຼຽວ. 17

ສະຕິແມ່ນູ ລກັ ສະນະຈໍາເພາະຂອງວັດຖຸ, ແຕູບ່ ໍແ່ົ ມນູ່ ທັງໝົດທຸກໆຮູບວັດຖຸ, ມັນພຽງແຕູ່ແມູ່ນ ລັກສະນະ ຈາໍ ເພາະຂອງວດັ ຖຊຸ ະນດິ ໜ່ົງຶ ທີົມ່ ີການຈັດຕື້ງັ ສູງນືັ້ນ ແມນູ່ ສະໝອງຂອງຄົນເຮາົ . ມັນສະໝອງຂອງຄົນເຮົາ ແມູ່ນລະບົບປະສາດພິເສດ ທີົ່ມີຈຸລັງປະສາດເຖິງ 15 ຕື້ກວ່າຈຸລັງ, ບັນດາຈຸລັງດັ່ົງ ກາ່ ວມີການພວົ ພັນກນັ ຢູ່າງຊະນດິ ແໜນ້ ແລະ ພວົ ພນັ ກັບອິນຊີກາຍເປັນລະບົບ ການພົວພັນຮັບ ແລະ ສົ່ງ, ບັນຊາ ການເຄ່ົືອນໄຫວຂອງຮາ່ ງກາຍກບັ ໂລກພາຍນອກ ໂດຍຜ່ານການສະທ້ອນທມ່ົີ ີເງົອື່ ນໄຂ ແລະ ບໍົມ່ ເີ ງ່ອົື ນໄຂ. 2.2 ລັກສະນະສ່ອງແສງຂອງວດັ ຖຸ ການກໍາເນດີ ຂອງສະຕເິ ລມີ່ົ ຈາກລກັ ສະນະປະຈໍາຕົວການສ່ອງແສງຂອງວັດຖຸ, ແຕູ່ການສ່ອງແສງແມູ່ນລັກ ສະນະຈໍາເພາະທີ່ົແຜູ່ຫຼາຍຂອງໂລກວັດຖຸ, ເຊິົ່ງເລີ່ົມແຕູ່ຮູບການສ່ອງແສງແບບງ່າຍດາຍຂອງອະນົງຄະທາດໄປເຖິງ ການສ່ອງແສງທີສ່ົ ັບສົນ ແລະ ສງູ ສດຸ ຂອງມນັ ສະໝອງຂອງ ຄົນເຮາົ . ການສ່ອງແສງຂອງບັນດາສົິ່ງວັດຖຸອະນົງຄະທາດ (ທາດບໍົ່ມີຊີວິດ) ພຽງແຕູ່ແມູ່ນການສ່ອງແສງແບບ ງ່າຍ ດາຍ, ແບບຟຊີ ິກ, ແມູ່ນການສ່ອງແສງແບບຕົກທ່າຮັບເຊນົ່ັ ໜາ້ ນ້ໍາື , ໜ້າແວູ່ນ...ທົີສ່ ອ່ ງແສງ. ການສອ່ ງແສງຂອງບນັ ດາຮ່າງກາຍທີົ່ມຊີ ີວິດ (ພຶກສາສາດ) ແມູ່ນການສ່ອງແສງທີົ່ມີບາດກ້າວຂະຫຍາຍຕົວສູງ ກວ່າ ເຊ່ົິງສະແດງອອກເຖງິ ການກະທົບຂອງຮ່າງກາຍພາຍໃຕ້ການກະທບົ ຂອງສິົ່ງແວດລ້ອມ. ຕວົ ຢາູ່ ງ ດອກຕາເວນັ ມັນອ່ຽງໄປຫາແສງສະຫວ່າງ, ຮາກຂອງຕື້ົນໄມ້ຂະຫຍາຍຕວົ ໄປຫາບ່ອນທົີ່ມຝີ ູຸ່ນ, ນໍ້ືາ ຫຼາຍກ່ວາ. ການສ່ອງແສງຂອງສັດຕະສາດ ແມູ່ນການສ່ອງແສງທີມີການຂະຫຍາຍຕົວສູງກ່ວາການສ່ອງແສງຂອງພຶກ ສາສາດທາງດ້ານຄຸນນະພາບ, ຍ້ອນວ່າການສ່ອງແສງຂອງສັດມີການເຄື່ົອນໄຫວຂອງລະບົບປະສາດ ເຊິົ່ງໃຈກາງ ແມູ່ນມນັ ສະໝອງ ແລະ ອອກແອກກະດູກສັນຫຼງັ ຮູບແບບເບອື້ ງຕ້ົືນຂອງມນັ ຄືຄວາມຮູ້ສກຶ ໂດຍສອດຄ່ອງກັບອິນ ຊີທັງຫ້າເຊັົ່ນ ຕາໄດ້ເຫັນ, ຫູໄດ້ຍິນ, ລີື້ນໄດ້ຊີມ ລົດຊາດ, ດັງໄດ້ດົມກິ່ົນ ແລະ ໜັງໃນຮ່າງກາຍໄດ້ສໍາພັດ. ຄວາມ ສາມາດຂອງສດັ ທ່ົີ ຮສູ້ ກຶ ຕົສໍ່ ິົ່ງແວດລອ້ ມນ້ືນັ ມີຄວາມໝາຍສາໍ ຄນັ ສາໍ ລັບການປບັ ຕົວຂອງສັດ, ຖ້າບໍົ່ມີຄວາມສາມາດ ດັົ່ງກາ່ ວ ສດັ ຈະບ່ສໍົ າມາດຄົງຕວົ ໄດ້, ສັດຫາຼ ຍຈາໍ ພວກສາມາດເຫັນ, ໄດ້ຍິນ, ດົມກນິົ່ ແລະ ສາໍ ພດັ ໄດສ້ ງູ . ຕວົ ຢູາ່ ງ ແຫວຼ ແນມເຫັນໄກກວາ່ ຄົນເຮົາຕັື້ງຫຼາຍເທົ່າ, ໝາ ແລະ ຊ້າງມີຄວາມຮູ້ສຶກໃນລະດັບສູງ ໃນການ ດົມກິົ່ນ, ໝາໄນມີຄວາມຮູ້ສຶກໃນການໄດ້ຍິນສຽງ, ພ້ອມກັບການກໍາເນີດມີລະບົບປະສາດ ນັ້ືນກໍເກີດມີການ ເຄື່ົອນໄຫວພິເສດຮັບໃຊ້ການສ່ອງແສງ, ກ່ອນອື່ົນໝົດແມູ່ນການກະທົບຕອບຄືນຕໍ່ົການກະທົບຂອງສິ່ົງແວດ ລອ້ ມ, ໝາຍວາ່ ການສະທອ້ ນທມີົ່ ີມາແຕູ່ເກີດ ແລະ ການ ສະທ້ອນຢູ່າງມີເງືົ່ອນໄຂການສະທ້ອນທີ່ົມີມາແຕູ່ເກີດ ຫືຼ ເອີື້ນວ່າ ການສະທ້ອນບໍົ່ມີເງືົ່ອນໄຂ ເກີດຂຶື້ນມາໃນຂະບວນວິວັດແຫູ່ງການຂະຫຍາຍຕົວຂອງສັດແຕູ່ລະປະເພດ ແລະ ສືບຕໍົກ່ ນັ ໄປ ຕາມເຊ້ອື ສາຍເຊນ່ັົ ການດູດ, ການຈາມ ແລະ ອືົ່ນໆ. ຕາມສັນຊາດຍານເຊັ່ົນ ການເຮັດຮັງ ຂອງ ແມງເຜງ້ືິ ແລະ ທອ້ ນໂຮມນໍາ້ື ເຜ້ືງິ , ນກົ ເຮັດຮງັ ໄຂູ່ ແລະ ອນ່ືົ ໆ. ການສະທ້ອນມີເງືົ່ອນໄຂ ແມູ່ນການສະທ້ອນທີເກີດຂຶ້ືນມາຢູ່າງມີເອກະລາດຂອງສິ່ົງມີຊີວິດ, ແມູ່ນການສະ ທ້ອນທບົີ່ ໍົ່ສາມາດສບື ທອດຕາມເຊື້ອສາຍໄດ້, ຖ້າການສະທ້ອນປະເພດທີ່ົໜຶົ່ງສ່ອງແສງສາຍພົວພັນລະຫວ່າງສິ່ົງທີ່ົມີຊີ ວິດກບັ ສະພາບແວດລ້ອມ ແລ້ວແມູນ່ ການສະທ້ອນປະເພດທສີ ອງ ກໍສອ່ ງແສງສາຍພົວພັນຊົ່ວຄາວເຊັົ່ນ ຄົນເຮົາໄຕ້ ໄຟຂ້ນຶື ແລວ້ ເກືອໝາ ເຮັດແນວນຫ້ີື າຼ ຍເທືົອ່ ຈນົ ໝາຊິື້ນເຄີຍ ແລ້ວໃນເວລານັ້ືນເຮົາພຽງແຕູ່ໄຕ້ໄຟຂຶ້ືນບໍ່ົທັນເກືອໝາ ນື້ໍາລາຍຂອງໝາກໍຍ້ອຍອອກມາໂລດ, ຖ້າເຮາົ ບໍເ່ົ ຮດັ ແນວນ້ັນື ອີກ 34 ເທືົອ່ ຕ່ໄົໍ ປການສະທອ້ ນນ້ນັື ກໝໍ ດົ ໄປ. ດ້ວຍການສະທ້ອນມີເງູ່ືົອນໄຂນີື້ ຄົນເຮົາຈິົ່ງສາມາດເຝິກແອບ ໃຫ້ສັດມີຄວາມຊໍານິຊໍານານໃນການເຄື່ົອນ ໄຫວໃດໜົ່ງຶ ຕາມການເຝິກແອບຂອງຄນົ ເຮາົ ທຕົ່ີ ້ອງການ, ການທດົ ລອງຂອງທາ່ ນ ປາບລົບ ໄດ້ພສິ ດູ ກ່ຽວກັບບັນ 18

ຫານ້ືີຢ່າູ ງຈະແຈ້ງ. ການທົດລອງຂອງທ່ານ ປາບລບົ ແລະ ພດຶ ຕິກາໍ ຕົວຈງິ ໃນປັດຈຸບັນໄດ້ພິສູດໃຫ້ເຫັນວ່າ ສັດບໍ່ົແມູ່ນຈະຮັບ ຮູ້ ແຕູ່ຫາກແມູ່ນເພືົ່ອປັບຕົວໃຫ້ສອດຄ່ອງກັບສະພາບແວດລ້ອມ, ຄວາມຫ້າວຫັນ ຂອງສັດສະແດງອອກຍ້ອນ ຄວາມຕ້ອງການເທົ່ານັ້ືນ ບັນດາການສະທ້ອນບໍ່ົມີເງື່ົອນໄຂແມູ່ນອີງ ໃສູ່ສັນຊາດຍານໂດຍກົງຍ້ອນສະພາບແວດ ລ້ອມກະທົບໃສູ່ອິນຊີຂອງສັດເລື້ອຍໆ ທ່ານ ປາບລົບ ເອີ້ືນລະບົບສັນຊາດຍານທີໜຶ່ົງແມູ່ນສໍານຽງ, ສີສັນ, ກິ່ົນ, ອາຍ... ນີື້ແມູ່ນລະບົບສັນຊາດຍານລວມຂອງສັດທຸກປະເພດ, ສັດລ້ວນແຕູ່ອີງໃສູ່ການສະທ້ອນມີເງືົ່ອນໄຂ ແລະ ການສະທ້ອນບໍົ່ມີເງື່ົອນໄຂເພືົ່ອດໍາລົງຊີວິດ ແລະ ຫຼີກເວັ້ືນອັນຕະລາຍຕ່າງໆທີ່ົຈະເກີດຂຶື້ນເວົ້ືາລວມແລ້ວ ສັດມີລະ ບົບສັນຊາດຍານທີໜຶ່ົງ, ມີຄວາມຮູ້ສຶກ, ມີຄວາມຢ້ານກົວ, ແຕູ່ສັດບໍ່ົມີສະຕິຮູ້ສຶກ ແລະ ພາສາຄໍາເວົ້ືາທີົ່ສະແດງ ອອກ. ການສອ່ ງແສງຂອງຄົນເຮົາແມ່ນູ ການສ່ອງແສງຢູ່ໃນລະດັບສູງສຸດ, ຍ້ອນວາ່ ຄົນເຮົາມີລະບົບສັນຊາດຍານທີ ໜຶ່ົງ ແລະ ສັນຊາດຍານທີສອງອີກນັື້ນຄື ພາສາຄໍາເວົ້ືາ, ຍ້ອນມີພາສາການສ່ອງແສງຂອງຄົນເຮົາຕໍ່ົໂລກພາວະວິໄສ ຈ່ົງິ ມີຄວາມສາມາດສງັ ລວມ ແລະ ເປນັ ນາມມະທໍາ, ເຮັດໃຫ້ການສ່ອງແສງຂອງມັນສະໝອງຄົນເຮົາກາຍເປັນການ ສ່ອງແສງແບບຕືົ່ນຕົວ ແລະ ມີເປົື້າໝາຍ ແຕູ່ຫາກບໍ່ົແມູ່ນການເຄື່ົອນໄຫວຢູ່ເບື້ອງໃນກະໂຕມັນສະໝອງ ທີ່ົພາໃຫ້ ກໍາເນດີ ສະຕິ, ຍອ້ ນການເຄືົອ່ ນໄຫວທາງດ້ານສະລລິ ະສາດ, ການເຄ່ອືົ ນໄຫວດາ້ ນວັດຖຂຸ ອງມັນສະໝອງທີົ່ຖືກການ ກະທບົ ພາວະວໄິ ສໝາຍຄວາມວ່າ ແມນູ່ ການສ່ອງແສງຄວາມເປນັ ຈິງພາວະວໄິ ສທ່ພີົ າໃຫ້ ເກດີ ມີສະຕຂິ ຶືນ້ ມາ. ສະນັ້ນື , ທາດແທຂ້ ອງສະຕິ ແມ່ນູ ການສອ່ ງແສງຄວາມເປັນຈິງພາວະວິໄສ, ແມູ່ນການສ່ອງແສງສູງສຸດ, ມີ ລັກສະນະສັງລວມ ແລະ ຕນ່ືົ ຕົວ ເຊ່ິງົ ມແີ ຕ່ຄູ ົນເຮາົ ເທົາ່ ນັນ້ື ຈິ່ງົ ມີການສ່ອງແສງດງ່ົັ ກ່າວ. ຕ້ນົື ກໍາເນີດທາງສງັ ຄມົ ຂອງສະຕິ (ຈິດໃຈ) ການສ່ອງແສງຂອງຄົນເຮົາ ແມູ່ນຮູບການສ່ອງແສງສັງຄົມມັນຕິດພັນຢູ່າງແໜ້ນແຟ້ນກັບການເຄືົ່ອນໄຫວ ຕວົ ຈງິ ຂອງຄົນເຮາົ ໃນການດັດສາ້ ງຄວາມເປນັ ຈິງພາວະວໄິ ສ, ການສ່ອງແສງສັງຄົມເກີດຂຶື້ນມາເລີົ່ມແຕູ່ການກໍາເນີດ ສັງຄົມມະນຸດ, ໃນນນືັ້ ປດັ ໄຈທາງດາ້ ນຊີວະສາດ ແລະ ການຂະຫຍາຍຕົວພຽງແຕູ່ໄດ້ສ້າງເງືົ່ອນໄຂໃຫ້ສະຕິກໍາເນີດ ຂຶ້ືນ ແລະ ກະໂຕຈິດສໍານຶກເກີດຂຶື້ນມາພຽງແຕູ່ຢູ່ໃນສັງຄົມ, ໃນຈໍານວນປະຖົມປັດໄຈທາງດ້ານສັງຄົມ ທີ່ົພາໃຫ້ ເກດີ ສະຕິນນ້ືັ ແມູ່ນການອອກແຮງງານ ແລະ ພາສາຄວາມເວາ້ືົ . ຂະບວນວວິ ດັ ແຫູ່ງການກໍາເນີດຂອງສະຕິ ບໍົ່ແມູ່ນຂະບວນວິວັດຮັບເອົາແບບຕົກທ່າຮັບແຕູ່ຝູ່າຍດຽວ, ແຕູ່ ໂດຍອາໄສການອອກແຮງງານ, ຄົນເຮົາໄດ້ກະທົບໃສູ່ບັນດາເປົ້ືາໝາຍຄວາມເປັນຈິງຂອງໂລກພາວະວິໄສ, ພາໃຫ້ບັນດາ ລັກສະນະພິເສດ, ບັນດາໂຄງປະກອບ, ບັນດາກົດເກນ ຂອງການເຄືົ່ອນເໜັງຂອງໂລກພາວະວິໄສ, ໂຄງປະກອບ ແລະ ລັກສະນະພເິ ສດ ດ່ງັົ ກ່າວນັືນ້ ໄດ້ ກະທົບຄືນໃສູ່ມັນສະໝອງຂອງຄົນເຮົາ ພາໃຫ້ຄົນເຮົາຮັບຮູ້ໄດ້ ແລະ ມີສະ ຕິ. ສະນັື້ນ, ຂະບວນວິວັດແຫູ່ງການກໍາເນີດຂອງສະຕິແມູ່ນ ໝາກຜົນຂອງການເຄື່ົອນໄຫວ ຢູ່າງຕັ້ືງໜ້າ ແລະ ເປນັ ເຈົາ້ື ການຂອງຄົນເຮົາໝາຍຄວາມວ່າ ບໍົ່ແມູ່ນຄົນເຮົາແຕູ່ຝູ່າຍດຽວ, ແຕູ່ປັດໄຈຕົ້ືນຕໍ ແມູ່ນຍ້ອນຄົນເຮົາກະທົບ ຄືນໃສູ່ໂລກພາວະວິໄສ ເພືົ່ອຮັບຮູ້ ແລະ ເພື່ົອດັດສ້າງໂລກພາວະວິໄສມາຮັບໃຊ້ໃຫ້ແກູ່ການຄົງຕົວ ແລະ ການ ຂະຫຍາຍຕົວຂອງຄົນເຮົາ. ບັນຫານີ້ືຊີ້ືໃຫ້ເຫັນຄວາມແຕກຕ່າງລະຫວ່າງທິດສະດີວັດຖຸນິຍົມສັດຈະວິພາກ ກັບທິດ ສະດີວດັ ຖຸນຍິ ົມກນົ ຈັກ ແລະ ທດິ ສະດີຈິດຕະນຍິ ົມ ກ່ຽວກບັ ຕົນ້ື ກໍາເນດີ ຂອງສະຕິ. ຜ່ານຈາກການອອກແຮງງານ ເພືົ່ອດັດສ້າງໂລກພາວະວິໄສຄົນເຮົາຈຶົ່ງມີສະຕິ, ຖ້າບໍົ່ມີການອອກແຮງງານໂລກ ພາວະວໄິ ສກຍໍ ັງແມນູ່ ບ່ອນເລິກລັບອັດສະຈນັ , ເມືອ່ົ ຂອບເຂດ ແລະ ລັກສະນະ ຂອງການອອກແຮງງານຂອງຄົນເຮົາ 19

ຂະຫຍາຍ ແລະ ກ້ວາງຂວາງອອກເທົ່າໃດແມູ່ນການສ່ອງແສງ ໂລກພາວະວິໄສກໍຍິ່ົງກ້ວາງຂວາງອຸດົມສົມບູນ ແລະ ເລິກເຊິ່ົງເທົ່ານັ້ືນ, ພ້ອມກັນນັ້ືນຂະບວນວິວັດແຫູ່ງການອອກແຮງງານກໍແມູ່ນຂະບວນວິວັດແຫູ່ງການກໍາເນີດ, ຂະຫຍາຍຕົວ ແລະ ບໍລິບູນຂອງມັນສະໝອງ ແລະ ສະຕິຂອງຄົນເຮົາໄປພ້ອມໆກັບການອອກແຮງງານຄົນເຮົາມີ ຄວາມຕ້ອງການ ໃນການແລກປູ່ຽນບົດຮຽນນໍາກັນ ແລະ ມີການພົວພັນເຊິົ່ງກັນ ແລະ ກັນ, ຈາກນັ້ືນພາສາກໍໄດ້ ກໍາເນີດຂຶ້ືນ, ຍ້ອນມີພາສາ (ກ່ອນອື່ົນໝົດແມູ່ນຄໍາເວົ້ືາ, ຈາກນັື້ນແມູ່ນຕົວໜັງສື) ຈຶົ່ງເຮັດໃຫ້ສະຕິ ຂອງຄົນເຮົາ ຂະຫຍາຍຕົວບໍລບິ ູນຂືນຶ້ , ພາສາແມ່ນູ ເປອື ກວັດຖຂຸ ອງສະຕິ, ແມ່ນູ ເຄົື່ອງມສື ະແດງສະຕິອອກມາ. ທາ່ ນ ອັງແກນ ຂຽນວາ່ ກ່ອນອື່ົນໝົດແມູ່ນການອອກແຮງງານຫຼັງຈາກການອອກແຮງງານ ແລະ ໄປພ້ອມ ກບັ ການອອກແຮງງານແມນູ່ ພາສາຄໍາເວາົື້ , ນແ້ືີ ມູ່ນປັດໄຈຕົື້ນຕໍສອງຢູ່າງ ທີົ່ສົ່ງຜົນສະທ້ອນເຂົື້າໃສູ່ມັນສະໝອງຂອງ ທະນຄີ ົນ, ເຮັດໃຫ້ມນັ ສະໝອງທະນີຄນົ ຄ່ອຍໆຫນັ ປູ່ຽນມາເປັນສະໝອງຂອງຄົນເຮົາ. ສະນັື້ນ, ໂລກພາວະວິໄສ ແມູ່ນຕົ້ືນກໍາເນີດຂອງສະຕິ, ມັນສະໝອງຂອງຄນົ ແມນູ່ ສາໍ ນັກງານວດັ ຖຸທຜ່ີົ ະລິດສະຕິອອກມາ, ບັນດາອິນຊີແມູ່ນ ຂວົ ຕົໍລ່ ະຫວາ່ ງມັນສະໝອງກັບໂລກພາວະວິໄສ, ໃນຂະບວນວິວັດແຫູ່ງການກໍາເນີດມີສະຕິ, ການອອກແຮງງານ ແມູ່ນມູນພາກຕົ້ືນຕໍ, ພາສາຄໍາເວົື້າແມູ່ນເປືອກວັດຖຸຂອງສະຕິ ແລະ ແມູ່ນມູນພາກທີ່ົເຂົ້ືາຮ່ວມ, ມັນສະແດງເຖິງ ທາດແທ້ທົີຕ່ ື້ງັ ໜ້າປະດດິ ສາ້ ງຂອງສະຕິ, ຖ້າພວກເຮົາຫາກປະປັດໄຈໃດໜຶ່ງົ ກໍຈະບ່ໍຊົ ອກເຫັນຕື້ົນກໍາເນດີ ແລະ ທາດ ແທຂ້ ອງສະຕິ. ລວມຄວາມວ່າ ສະຕິແມູ່ນຜະລິດຕະພັນຂອງການຂະຫຍາຍຕົວ ທາງດ້ານຊີວະສາດ ແລະ ທາງປະຫວັດ ສາດສັງຄົມອັນຍາວນານ, ແມູ່ນລັກສະນະສະເພາະລະດັບສູງຂອງມັນສະໝອງຂອງຄົນເຮົາ, ແມູ່ນການສ່ອງແສງ ທີົ່ມີເປົ້ືາໝາຍ ແລະ ຕັ້ືງໜ້າຂອງໂລກພາວະວິໄສ, ແມູ່ນເຄືົ່ອງບັນຊາການເຄື່ົອນໄຫວຂອງຄົນເຮົາ. ສະຕິ (ຈິນຕະນາການ) ແລະ ພາສາມີການພົວພັນກັນຢູ່າງສະໜິດແໜ້ນ, ສະຕິ ແລະ ພາສາເວົ້ືາເກີດມາພ້ອມກັນ, ພາສາ ເວືົາ້ ແມນູ່ ການສະແດງອອກເປັນວັດຖຂຸ ອງແນວຄິດແມນູ່ ຮູບແບບຄງົ ຕົວຂອງມັນ, ທໍາມະຊາດເປັນວັດຖຸຂອງພາສາ ນັື້ນ ເພາະວ່າພາສາເວົ້ືາແມູ່ນການສັ່ົນສະເທືອນຂອງອາກາດ ໝາຍຄວາມວ່າ ແມູ່ນສຽງທີ່ົຄົນເຮົາສາມາດຮັບເອົາ ດວ້ ຍຄວາມຮ້ສູ ກຶ ໄດ້. 3. ການພົວພັນລະຫວາ່ ງວດັ ຖຸກັບຈດິ ໃຈ 3.1 ບົດບາດການຕັດສນິ ຂອງວັດຖຸຕົ່ສໍ ະຕິ ໃນການພົວພັນສັດຈະວິພາກລະຫວ່າງວັດຖຸ ແລະ ສະຕິ, ທິດສະດີວັດຖຸນິຍົມສັດຈະວິພາກ ຢືນຢັນວ່າ ວັດຖຸແມູ່ນອັນມີກ່ອນວັດຖຸ ແລະ ຕັດສິນສະຕິ, ສະຕິແມູ່ນຜະລິດຕະພັນຂອງວັດຖຸໜຶົ່ງ ທີ່ົມີການຈັດຕັ້ືງສູງ ນັ້ືນ ແມູ່ນມນັ ສະໝອງຂອງຄົນເຮາົ , ແມູ່ນການສ່ອງແສງໂລກພາວະວໄິ ສ, ແຕູໃ່ ນເມອ່ົື ສະຕກິ ໍາເນີດຂ້ືນຶ ແລວ້ ມັນກໍມີຄຸນ ປະໂຫຍດກະທົບຄືນໃສູ່ວັດຖຸຢູ່າງຕັ້ືງໜ້າ, ກົງກັນຂ້າມທິດສະດີວັດຖຸນິຍົມກ່ອນ ມາກ ພັດເຫັນແຕູ່ບົດບາດຕັດສິນ ຂອງວດັ ຖຸ ຕສົໍ່ ະຕແິ ຕຝູ່ ູາ່ ຍດຽວ ແລະ ປະຕເິ ສດຕໍົ່ບດົ ບາດລັກສະນະຕ້ງັື ໜາ້ ກະທົບຄນື ຂອງສະຕິຕ່ົໍກບັ ວັດຖຸ. ທິດສະດີຈິດຕະນິຍົມ ພັດເຫັນແຕູ່ບົດບາດຕັດສິນຂອງສະຕິ, ສະຕິເປັນອັນມີກ່ອນ ແລະ ຕັດສິນວັດຖຸ, ເຂົາຖືວ່າໂລກພາວະວິໄສ ແມູ່ນຜະລິດຕະພັນຂອງ “ຈິດສໍານຶກສໍາບູນ” ຫຼື ຍ້ອນເທວະດາຟ້າແຖນເປັນຜູ້ສ້າງໂລກວັດ ຖຂຸ ນ້ືຶ . ໂດຍໝນູ ໃຊ້ບດົ ບາດຕດັ ສນິ ຂອງວັດຖຸ ເຂ້ືາົ ໃນການຄົ້ືນຄວ້າວິໄຈຊີວິດຂອງສັງຄົມ ພວກເຮົາເຫັນວ່າ ການ ຜະລິດວັດຖຸສິ່ົງຂອງຕ່າງໆ ແມູ່ນພື້ນຖານທີ່ົເຮັດໃຫ້ສັງຄົມຄົງຕົວ ແລະ ຂະຫຍາຍຕົວໄດ້, ການຄົງຕົວສັງຄົມ ຕັດ ສິນສະຕິຂອງສັງຄົມ. ດັ່ົງນັື້ນ, ໃນເວລາຄົ້ືນຄວ້າ, ສັງເກດ ແລະ ອະທິບາຍໂລກພາວະວິໄສ ພວກເຮົາຕ້ອງເລີ່ົມ ຈາກພາວະຄວາມເປນັ ຈງິ ຢສູ່ ະເໝ.ີ 20

3.2 ບດົ ບາດກະທບົ ຄນື ຂອງສະຕຕິ ໍວ່ົ ັດຖຸ ແລະ ຊີວິດສງັ ຄມົ ທິດສະດວີ ດັ ຖຸນິຍົມສັດຈະວິພາກຢນື ຢັນວ່າ ວັດຖຸມີກ່ອນ ແລະ ຕັດສນິ ສະຕິ ບແ່ົໍ ມູ່ນໝາກຜົນທີົ່ຕົກຢູ່ໃນ ທ່າຮັບເລື້ອຍໆ, ສະຕິແມູ່ນການສ່ອງແສງໂລກພາວະວິໄສເຂົື້າໃນມັນສະໝອງຂອງຄົນເຮົາ ແຕູ່ເມືົ່ອສະຕິກໍາເນີດ ຂຶ້ືນແລ້ວ, ຖ້າວ່າມັນສ່ອງແສງຖືກຕ້ອງຕາມກົດເກນພາວະວິໄສແລ້ວ ມັນຈະມີຄຸນປະໂຫຍດກະທົບຄືນໃສູ່ວັດຖຸ ຢູ່າງຕັ້ືງໜ້າ. ໃນເມືົ່ອພວກເຮົາເວົື້າເຖິງສະຕິເນື້ອແທ້ກໍແມູ່ນເວົື້າເຖິງບົດບາດຂອງຄົນ. ຢູ່ໃນກະໂຕຂອງສະຕິນັື້ນບົ່ໍ ອາດເຮດັ ຫຍງັ ໄດ,້ ຖ້າສະຕຢິ າກປະຕິບັດບົດບາດຂອງຈິດໃຈໄດ້ຕອ້ ງຜາ່ ນພດຶ ຕິກາໍ ໃນການເຄືົ່ອນໄຫວຂອງຄົນ. ໃນຂະບວນວິວັດແຫູ່ງການເຄືົ່ອນໄຫວຂອງຄົນເຮົາ, ແນວຄິດໄດ້ປາກົດຕົວຂຶື້ນຈາກເງືົ່ອນໄຂວັດຖຸ ແລະ ກະທົບຄືນໃສ່ກູ ານຂະຫຍາຍຕວົ ຂອງກະໂຕເງືົ່ອນໄຂວັດຖຸນັື້ນເອງ. ສະຕິຈະຊຸກຍູ້ ຫຼື ກົດໜ່ວງການຫັນປູ່ຽນຂອງ ວັດຖຸ ໃນລະດັບໃດລະດັບໜ່ງົຶ ຢາູ່ ງແນູນ່ ອນ ໃນເງື່ົອນໄຂຄືກັນພາຍໃຕ້ກົດເກນພາວະວິໄສຄືກັນ, ແຕູ່ປັດໄຈສໍາຄັນ ແລະ ມີຄຸນປະໂຫຍດຕັດສິນການເຄື່ົອນໄຫວຈະໄດ້ຮັບໄຊຊະນະ ຫຼື ປະລາໄຊ, ຈະຖືກ ຫຼື ຜິດ ແມູ່ນຢູ່ບ່ອນວ່າຄົນ ເຮາົ ມຄີ ວາມສາມາດຄ້ນົື ຄິດ ແລະ ຮັບຮ້ສູ ິງົ່ ວດັ ຖຸ ແລະ ປາກົດການນັື້ນຖືກຕ້ອງ, ມີຫົວຄິດປະດິດສ້າງ, ເຮັດໄດ້ຕາມ ຈຸດປະສງົ ຄາດໝາຍທວີ າງໄວ້, ໃນເມື່ອົ ພາວະວໄິ ສສກຸ ງອມແລວ້ , ປັດໄຈອດັ ຕະວໄິ ສ (ໝາຍວາ່ ແມູ່ນແຜນການນະ ໂຍບາຍ ທີຖ່ົ ກື ຕອ້ ງສະຫາຼ ດສອ່ ງໃສ, ມວີ ິທີຈັດຕງື້ັ ປະຕິບດັ ຖກື ຕອ້ ງບວກກັບການຕັດສນິ ໃຈສງູ ) ແມູ່ນບັນຫາທີົ່ມີລັກ ສະນະຕັດສິນໄຊຊະນະຂອງການປະຕິວັດ. ດ້ວຍເຫດນັ້ືນສາເຫດທີ່ົພາໃຫ້ການປະຕິວັດຊາດ ປະຊາທິປະໄຕ ຂອງ ປະຊາຊນົ ເຮາົ ໄດ້ຮບັ ໄຊຊະນະ ແມູ່ນຍ້ອນມີພກັ ປະຊາຊນົ ປະຕິວດັ ລາວກໍາແໜ້ນ ແລະ ຮູ້ໝູນໃຊ້ທິດສະດີມາກ-ເລ ນນິ ເຂາືົ້ ໃນການວາງແນວທາງຍຸດທະສາດ, ຍດຸ ໂທບາຍ ແລະ ວິທີຈັດຕືງ້ັ ປະຕິບັດເຂ້ົືາໃນຈຸດພິເສດຂອງການປະຕິວັດ ລາວ ຢູ່າງຖືກຕ້ອງ ແລະ ມີຫົວຄິດປະດິດສ້າງ ໃນພາລະກິດແຫູ່ງການປົກປັກຮັກສາ ແລະ ກໍົ່ສ້າງປະເທດຊາດໃນປັດ ຈຸບນັ ນ,ີ້ື ບົດບາດການນາໍ ພາຂອງພັກປະຊາຊນົ ປະຕິວດັ ລາວ, ການໝູນໃຊ້ທິດສະດີ ມາກເລນິນ ເຂົ້ືາໃນປະເທດເຮົາ ໃນໄລຍະປະຫວັດສາດໃໝູ່ ຍິ່ົງມີຄວາມໝາຍສໍາຄັນທີ່ົສຸດ ແລະ ມີຄວາມໝາຍຕັດສິນໄຊຊະນະຂອງການປະຕິ ວັດໃນໄລຍະໃໝູ່, ກົງກັນຂ້າມບັນດາແນວຄິດ ແລະ ທິດສະດີທີ່ົຫຼ້ືາຫຼັງ, ແນວຄິດຮັກສາເດີມຕ່າງໆ ຈະກາຍເປັນ ອປຸ ະສກັ ກີດຂວາງ ແລະ ກົດໜວ່ ງການຂະຫຍາຍຕວົ ຂອງບນັ ດາສົງ່ິ ວັດຖຸ ແລະ ປາກົດການ ບໍົ່ຫຼາຍກໍໜ້ອຍ, ແຕູ່ຕໍົ່ ໜ້າການຂະຫຍາຍຕົວຂອງແນວຄິດວິທະຍາສາດ ແລະ ແນວຄິດປະຕິວັດແນູ່ນອນ, ຈະເອົາຊະນະແນວຄິດຫຼ້ືາຫຼັງ ຕ່າງໆ ຈະຖກື ຈໍາກັດ ແລະ ຖກື ຕຖີ ອຍໄປເທືົອ່ ລະກາ້ ວຢູາ່ ງຫີຼກລຽ່ ງບົໍ່ໄດ.້ ສະນ້ນັື , ການຮັບຮສູ້ າຍພວົ ພັນສັດຈະວພິ າກລະຫວາ່ ງວັດຖຸກັບສະຕິຢູາ່ ງຖກື ຕ້ອງຕາມທັດສະນະວັດຖຸນິຍົມ ສັດຈະວິພາກຈະຊ່ວຍໃຫ້ພວກເຮົາຮູ້ກໍົ່ສ້າງໂລກະທັດ ແລະ ວິທີວິພາກອັນຖືກຕ້ອງ. ດ້ວຍເຫດນັື້ນຢູ່ໃນການຄົື້ນ ຄດິ ກຄໍ ຢື ໃູ່ ນການເຄືອົ່ ນໄຫວພດຶ ຕິກໍາຕົວຈິງພວກເຮົາຕ້ອງເລີົ່ມຈາກຄວາມເປັນຈິງພາວະວິໄສ, ຕ້ານທຸກທັດສະນະ ອັດຕະວິໄສ, ຕ້ານທິດສະດີກົນຈັກ. ພ້ອມກັນນັື້ນ ກໍຕ້ອງຖືເປັນສໍາຄັນກ່ຽວກັບບົດບາດຂອງສະຕິ, ທິດສະດີ ວທິ ະຍາສາດ ແລະ ຄວາມສາມາດເຄ່ົືອນໄຫວໃນຕວົ ຈງິ ຂອງຄົນເຮົາ. ເພາະສະນັື້ນ, ໃນພາລະກິດແຫູ່ງການປົກປັກ ຮັກສາ ແລະ ກໍ່ົສ້າງປະເທດຊາດຢູ່ໃນປະເທດເຮົາໃນປັດຈຸບັນ, ຖືເອົາວຽກງານບໍາລຸງ ແລະ ຍົກລະດັບຄວາມຮູ້ ກຽ່ ວກັບທດິ ສະດີມາກເລນນິ , ແນວທາງນະໂຍບາຍຂອງພັກ, ວັດທະນະທໍາ, ວິຊາສະເພາະ, ວິທະຍາສາດເຕັກນິກ ແລະ ມານະຈິດປະຕິວັດໃຫ້ແກູ່ພະນັກງານ, ສະມາຊິກພັກ ແລະ ປະຊາຊົນຜູ້ອອກແຮງງານ ແມູ່ນບັນຫາທີ່ົມີ ຄວາມໝາຍຕັດສນິ ໄຊຊະນະຂອງການປະຕິວັດ. 21

ຄາໍ ຖາມ 1. ວັດຖຸ ແລະ ການເຄອ່ົື ນເໜັງແມນູ່ ແນວໃດ ? 2. ຈງ່ົ ອະທບິ າຍບນັ ດາຮບູ ແບບການເຄອືົ່ ນເໜັງຂອງວັດຖຸ ? 3. ການເຄົື່ອນເໜັງ ແລະ ການຢດຸ ໜິ້ືງ ມີຄວາມແຕກຕາ່ ງກນັ ຄແື ນວໃດ ? 4. ຈົງ່ ອະທບິ າຍວັດຖຸການເຄືົອ່ ນເໜັງໃນກາລະ ແລະ ເທສະ ? 5. ສະຕແິ ມູ່ນຫຍັງ? ມີຕ້ືນົ ກາໍ ເນີດ ຄືແນວໃດ ? 6. ສາຍພວົ ພັນລະຫວ່າງວັດຖຸ ແລະ ສະຕິ ມີບົດບາດຕັດສນິ ຄແື ນວໃດ ? 22

ບດົ ທີ 4 ບນັ ດາຫກຼັ ມນູ ພນື້ ຖານຂອງລດັ ທວິ ດັ ຖນຸ ຍິ ມົ ສດັ ຈະວພິ າກ 1. ວິທີສດັ ຈະວິພາກ ປັດຊະຍາ ມາກເລນິນ ແມູ່ນລັດທິວັດຖຸນິຍົມສັດຈະວິພາກ ເຊິົ່ງໃນນັື້ນລັດທິວັດຖຸນິຍົມ ແລະ ວິທີສັດຈະວິ ພາກ ແມູ່ນນອນຢູ່ໃນຄວາມເປັນເອກະພາບແບບກາຍອິນຊີນໍາກັນ, ວິທີສັດຈະວິພາກວັດຖຸນິຍົມແມູ່ນການຄົື້ນ ຄວ້າ ບັນດາກົດເກນທີົ່ແຜູ່ຫຼາຍທົ່ວໄປກ່ຽວກັບການເຄືົ່ອນເໜັງ ແລະ ການຂະຫຍາຍຕົວຂອງໂລກພາວະວິໄສ, ພ້ອມທັງກໍານົດຂໍ້ືມູນກ່ຽວກັບການພົວພັນທົ່ວໄປ ແລະ ການຂະຫຍາຍຕົວຂອງສິົ່ງວັດຖຸ ແລະ ປາກົດການ. ຄົ້ືນ ຄວ້ າການຂະຫຍາຍຕົວຂອງການຮັບຮູ້. ດ່ົງັ ນືນ້ັ , ວິທສີ ັດຈະວພິ າກວດັ ຖຸນິຍົມ ແມູ່ນທິດສະດີລວມຂອງສິ່ົງທີ່ົຄົງຕົວ ຢ.ູ່ ທ່ານ ອັງແກນ ນິຍາມວ່າ “ວິທີສັດຈະວິພາກ ແມູ່ນວິທະຍາສາດກ່ຽວກັບບັນດາກົດເກນທີົ່ແຜູ່ຫຼາຍທົ່ວໄປຂອງ ການເຄ່ອົື ນເໜງັ ແລະ ການຂະຫຍາຍຕົວຂອງທໍາມະຊາດ, ສງັ ຄົມມະນຸດ ແລະ ຈິນຕະນາການ”. ສະນັື້ນ, ວິທີສັດຈະວິພາກ ແມູ່ນວິທີແກ້ໄຂບັນຫາຢູ່າງມີໂລຊິກ, ເປັນວິທີອະທິບາຍຢູ່າງມີເຫດຜົນ, ແມູ່ນວິທີ ເບິ່ົງໂລກຢູ່ໃນທ່າເຄືົ່ອນເໜັງ, ທ່າຂະຫຍາຍຕົວ, ມີຄວາມສັບສົນ, ມີຄວາມຂັດແຍູ່ງ, ມີລັກສະນະປະຫວັດສາດ ແລະ ມກີ ານພວົ ພນັ ເຊິງົ່ ກນັ ແລະ ກນັ . ຕົວຢູ່າງ ການຕີລາຄາບຸກຄົນໃດໜຶົ່ງວ່າ ເປັນຄົນແນວໃດນັ້ືນ ຕ້ອງເລີົ່ມຈາກທັດສະນະພາວະວິໄສ, ເບິ່ົງບັນຫາ ຢູ່າງລະອຽດຖີົ່ຖ້ວນຮອບດ້ານ, ຕ້ອງເບິ່ົງຄືນຂະບວນການເຄືົ່ອນໄຫວຂອງບຸກຄົນນັ້ືນໃນໄລຍະຜ່ານມາ. ເບິ່ົງ ເງ່ົືອນໄຂການດໍາລງົ ຊີວດິ ໃນແຕູ່ລະໄລຍະ, ຕ້ອງເບ່ິງົ ຈຸດດີ, ຈຸດບົກພ່ອງທີົ່ມີລັກສະນະຊໍື້າໄປຊໍື້າມາຫຼາຍເທືົ່ອ, ໂດຍ ອີງໃສູ່ເຫດຜົນ ຈົ່ງິ ສາມາດສະຫບຼຸ ຕລີ າຄາໄດຢ້ າູ່ ງຖືກ ຕອ້ ງ ແລະ ຊດັ ເຈນ. ວທິ ີສດັ ຈະວິພາກ ລວມມີເນືອ້ ໃນອດຸ ມົ ສມົ ບນູ ມັນໄດ້ຢັື້ງຢືນວ່າ ໂລກວັດຖຸເຄື່ົອນເໜັງ ແລະ ຂະຫຍາຍຕົວຢູ່າງ ບໍົ່ຢຸດບໍົ່ເຊົາ ການເຄືົ່ອນເໜັງ ແລະ ການຂະຫຍາຍຕົວແມູ່ນມີມາກັບຕົວມັນເອງ... ໃນນັື້ນຫຼັກມູນກ່ຽວກັບການ ພົວພັນທົ່ວໄປ ແລະ ການຂະຫຍາຍຕວົ ຂອງໂລກພາວະວິໄສ ແມູ່ນມີຄວາມໝາຍສັງເຂບລວມກ່ວາໝູ່. ເພາະສະນັ້ືນ, ບັນດາຜູ້ສ້າງຕັ້ືງລັດທິມາກເລນິນ ໄດ້ເອີ້ືນວິທີສັດຈະວິພາກເປັນທິດສະດີທີົ່ຮອບດ້ານ ແລະ ເລິກເຊິ່ົງກ່ວາໝູ່ກ່ຽວ ກບັ ການພົວພັນທົ່ວໄປ ແລະ ການຂະຫຍາຍຕົວ. ຂ້ໍືວິນິໄສ (ການພິຈາລະນາໃຊ້ເຫດໃຊ້ຜົນ) ທາງທິດສະດີຂອງວິທີສັດຈະວິພາກວັດຖຸນິຍົມນໍາໃຊ້ເຂົ້ືາໃນ ຂະ ບວນການຮບັ ຮູ້ ແລະ ການເຄືົ່ອນໄຫວຕົວຈິງ. ຍ້ອນແນວນີື້ເອງວິທີສັດຈະວິພາກວັດຖຸນິຍົມ ບໍົ່ພຽງແຕູ່ແມູ່ນ ທິດ ສະດີຂະຫຍາຍຕົວເທົ່ານັື້ນ ແຕູ່ຍັງແມູ່ນແບບວິທີລວມທົ່ວໄປກ່ຽວກັບການຮັບຮູ້ ແລະ ການປູ່ຽນແປງຄວາມເປັນ ຈງິ . ດວ້ ຍເຫດນັນ້ື , ວິທສີ ດັ ຈະວິພາກວັດຖຸນິຍົມ ຈິົ່ງແມູ່ນວິທະຍາສາດຢູ່າງເລິກເຊິົ່ງ ແລະ ຕິດພັນຢູ່າງແໜ້ນແຟ້ນ ກບັ ພາກປະຕິບດັ ຕວົ ຈງິ ຂອງການຕໍົ່ສູ້ປະຕິວັດຂອງການກ່ົໍສ້າງສັງຄົມນິຍົມ ແລະ ສັງຄົມກອມມູນິດ, ແມູ່ນຢູ່ບ່ອນ ນີື້ເອງຄື ຄວາມໝາຍອັນໃຫຍ່ຫຼວງຂອງວິທີສັດຈະວິພາກວັດຖຸນິຍົມ. ພ້ອມໆກັບວິທີສັດຈະວິພາກວັດຖຸນິຍົມ, ປັດ ຊະຍາກາຍເປັນທດິ ສະດທີ ີຕົ່ ົໍເ່ ນ່ອົື ງຢູ່າງເປນັ ລໍາດັບ ແລະ ມວີ ິທະຍາສາດຢູ່າງແທ້ຈິງ, ວິທີສັດຈະວິພາກຈະກາຍເປັນສິົ່ງ ທ່ົີມີຄນຸ ປະໂຫຍດເຕມັ ສວ່ ນໄດ້ກຕໍ ເ່ໍົ ມອ່ືົ ວ່າມັນແມ່ນູ ແບບວັດຖຸນິຍມົ . ວິທສີ ດັ ຈະວພິ າກວດັ ຖຸນິຍມົ ແຕກຕາ່ ງກັບວິທີການຮັບຮູ້ປດັ ຊະຍາອືົ່ນໆເຊັົ່ນ ວິທີເມຕາຟີຊິກ ແລະ ວິທິຈິດຕະ ນຍິ ົມ. ວທິ ີເມຕາຟຊີ ກິ ແມູນ່ ບໍຮ່ົ ບັ ຮ້ກູ ານເຄອ່ືົ ນເໜັງ ແລະ ການຂະຫຍາຍຕົວຂອງຄວາມເປັນຈິງພາວະວິໄສ ບໍ່ົໃຫ້ ຄວາມສາໍ ຄັນໃນການພວົ ພັນ ແລະ ການຂັດແຍູ່ງຂອງບັນດາດ້ານທີົ່ກົງກັນຂ້າມ. ວິທີຈິດຕະນິຍົມມີຄວາມຂາດຕົກ ບກົ ຜ່ອງໃນດ້ານພນ້ື ຖານ ເນ່ືົອງຈາກວ່າໃນການຂະຫຍາຍຕົວນັື້ນບໍົ່ໄດ້ຄົື້ນຄວ້າຈາກວັດຖຸ ແຕູ່ຫາກຄົື້ນຄວ້າຈາກ 23

ຈິດໃຈ (ສະຕິ) ຫຼື ແນວຄິດເດັດຖານໃດໜຶ່ົງ. ເນື້ອໃນພື້ນຖານຂອງວິທີສັດຈະວິພາກວັດຖຸນິຍົມສະແດງອອກຢູ່ ໃນຫຼກັ ມນູ ແລະ ກດົ ເກນ ເຊົ່ິງຈະໄດ້ຄົືນ້ ຄວ້າໃນຕົໍໄ່ ປ. 2. ບນັ ດາຫັກຼ ມນູ ພ້ືນຖານຂອງລັດທິວັດຖຸນຍິ ົມສດັ ຈະວິພາກ 2.1 ຫກັຼ ມນູ ການພວົ ພນັ ທົ່ວໄປຂອງສິົ່ງວັດຖຸ ແລະ ປາກດົ ການ 2.1.1 ການພົວພນັ ທົ່ວໄປ ການພົວພັນທົ່ວໄປ ແມູ່ນການພົວພັນແບບກາຍອິນຊີຂອງບັນດາສິົ່ງວັດຖຸ ແລະ ປາກົດການ ຂອງ ບັນດາດ້ານຕ່າງໆທີ່ົນອນຢ່ໃູ ນສິ່ົງວັດຖຸ ແລະ ປາກົດການໃດໜຶົ່ງຂອງໂລກວັດຖຸ. ການພົວພັນນີ້ືມັນໄດ້ມີຢູ່ທົ່ວທຸກ ບອ່ ນ. ມີຢູນ່ ໍາສິ່ົງວັດຖຸ ແລະ ປາກົດການທຸກຢູ່າງ ຢູ່ບ່ອນໃດມີສິົ່ງວັດຖຸຢູ່ບ່ອນນັ້ືນກໍຕ້ອງມີການພົວພັນກັນ. ການ ພວົ ພັນດັງ່ົ ກ່າວມັນຄງົ ຕົວຢູ່ໃນໂລກວດັ ຖຸນບັ ແຕູ່ວັດຖຸອັນສຸດແສນນ້ອຍໆ ຄື ລະຫວ່າງບັນດາເມັດພື້ນຖານ (ຈຸລະ ເມດັ ) ລະຫວ່າງບນັ ດາປາລະມະນູ, ໂມລະກຸນ ຈົນເຖິງໂລກສຸດແສນມະຫຶມາ ຄື ລະຫວ່າງໜ່ວຍໂລກກັບ ບັນດາ ດາວພະເຄາະອນ່ົື ໆ. ຢເູ່ ທິງໜ້າໂລກຂອງພວກເຮົາພວມດໍາລົງຊີວິດຢູ່ນີື້ໄດ້ສະແດງການພົວພັນລະຫວ່າງຮ່າງກາຍມີ ຊີວິດກັບສະພາບແວດລ້ອມ, ລະຫວາ່ ງຄົນກບັ ທໍາມະຊາດຢາູ່ ງອດຸ ມົ ສົມບູນ. ຕົວຢູ່າງ ໜ່ວຍໂລກຂອງພວກເຮົາ ແມູ່ນສິ່ົງວັດຖຸໜຶ່ົງທີ່ົຄົງຕົວເປັນເອກະພາບ ຢູ່ໃນລະບົບສຸລິຍະ ຈັກກະວານ. ດັົ່ງນັື້ນ, ໜ່ວຍໂລກຂອງພວກເຮົາຈິົ່ງມີການພົວພັນກັບໝູ່ດວງດາວອືົ່ນດ້ວຍການດຶງດູດ, ຍູ້ດັນເຊິົ່ງ ກນັ ແລະ ກັນ ຖາ້ ວ່າໜວ່ ຍໂລກຂອງພວກເຮາົ ຂາດຕາເວນັ ແລວ້ ໂລກນືກ້ີ ຈໍ ະສນູ ຫາຍກາຍເປັນອນັ ອືົນ່ . ຢູໃ່ ນຂງົ ເຂດສັງຄົມກໍເປັນຄືແນວນັ້ືນ ມັນມີລັກສະນະສັບສົນຕໍົ່ເນື່ົອງກັນການພົວພັນທົ່ວໄປ ໂດຍ ສະແດງອອກດ້ວຍການພົວພັນລະຫວ່າງຄົນກັບຄົນໃນການຜະລິດ, ລະຫວ່າງຊົນຊັື້ນນີື້ກັບຊົນຊັ້ືນອືົ່ນ ໂດຍຜ່ານ ການຕ່ໍົສ້ຊູ ົນຊ້ນືັ ລະຫວ່າງເສດຖະກດິ ແລະ ການເມອື ງ, ລະຫວາ່ ງການຜະລດິ , ການໃຊສ້ ອຍ ແລະ ອນົ່ື ໆ. ຕົວຢູ່າງ ກະສິກໍາ ແລະ ອຸດສາຫະກໍາ ແມູ່ນສອງດ້ານທີ່ົຄົງຕົວຢູ່ໃນພື້ນຖານເສດຖະກິດແຫູ່ງຊາດ. ດັົ່ງນັື້ນ, ກະສິກໍາ ຈຶົ່ງມີການພົວພັນກັບອຸດສາຫະກໍາຢູ່າງສະໜິດແໜ້ນ, ຖ້າກະສິກໍາບໍົ່ຂະຫຍາຍຕົວກໍົ່ຈະກົດໜ່ວງ ການຂະຫຍາຍອຸດສາຫະກໍາ, ກົງກັນຂ້າມຖ້າອຸດສາຫະກໍາບໍ່ົຂະຫຍາຍຕົວ ກໍຈະກາຍເປັນການກົດໜ່ວງເຖິງການ ຂະຫຍາຍຕວົ ກະສກິ າໍ . ການພວົ ພນັ ທົວ່ ໄປ ບໍ່ພົ ຽງແຕູ່ຄົງຕົວຢູໃ່ ນໂລກວັດຖຸ (ໂລກທາໍ ມະຊາດ ແລະ ສັງຄົມ) ເທົ່ານັື້ນ ແຕູ່ ມັນຄົງຕົວຢູ່ໃນຈິນຕະນາການອີກດ້ວຍ ເຊິ່ົງສະແດງອອກໃນການກະທົບເຊິົ່ງກັນ ແລະ ກັນ ລະຫວ່າງບັນດາຮູບ ການຂອງຈິນຕະນາການລະຫວ່າງແນວຄິດ ແລະ ເວດທະກໍາ, ລະຫວ່າງອຸດົມຄະຕິ ແລະ ຄວາມມຸູ່ງຫວັງຂອງ ບຸກຄົນ. ຕົວຢູ່າງ ແນວຄິດຂອງບຸກຄົນກັບແນວຄິດຂອງສັງຄົມ ມີການພົວພັນກັນຢູ່າງສະໜິດແໜ້ນ ນໍາ ກນັ , ໃນເມົືອ່ ແນວຄິດທີົ່ກ້າວໜ້າຂອງແຕູ່ລະບຸກຄົນ ໄດ້ລວມເຂົື້າກັນເປັນແນວຄິດກ້າວໜ້າໃນທົ່ວສັງຄົມ. ແນວ ຄິດທີ່ົກ້າວໜ້າຂອງສັງຄົມພັດສອ່ງແສງ ແລະ ສົ່ງຜົນສະທອ້ນຄືນເຮັດໃຫ້ແນວຄິດຂອງບຸກຄົນຂະຫຍາຍ ຕົວ ກ້າວໜາ້ ຂ້ືຶນຢາູ່ ງບົ່ຢໍ ດຸ ຢັືງ້ . ລກັ ສະນະແຜູ່ຫຼາຍທ່ົວໄປ ຂອງການພວົ ພນັ ລະຫວ່າງບັນດາສິົ່ງວັດຖຸ ແລະ ປາກົດການ ບໍົ່ພຽງແຕູ່ສະ ແດງອອກໃນການພົວພັນລະຫວ່າງສິ່ົງວັດຖຸ ແລະ ປາກົດການຕ່າງກັນເທົ່ານັ້ືນ, ແຕູ່ຍັງສະແດງອອກໃນການພົວພັນ ລະຫວາ່ ງບັນດາດ້ານຕ່າງໆຂອງສິງ່ົ ວດັ ຖຸ ແລະ ປາກດົ ການອນັ ດຽວກນັ ອກີ ດ້ວຍ. 2.1.2 ການພົວພນັ ທົ່ວໄປຂອງສງິ່ົ ວັດຖຸ ແລະ ປາກດົ ການມນັ ສະແດງອອກຢໃູ່ ນ ກາລະເທສະ ການພວົ ພັນທສ່ົີ ະແດງອອກຢູໃ່ ນເທສະແມູ່ນການກະທບົ ເຊງ່ິົ ກັນ ແລະ ກນັ ລະຫວ່າງສງິ່ົ ວັດຖຸ ແລະ 24

ປາກົດການຢູ່ໃນທີ່ົຕັື້ງຕ່າງກັນ, ບັນດາດ້ານທີ່ົຕ່າງກັນຢູ່ໃນສິົ່ງວັດຖຸ ແລະ ປາກົດການອັນດຽວກັນ ໝາຍຄວາມວ່າ ມັນຕງ້ືັ ຢູຂ່ ້າງກັບອນັ ໃດ, ມັນຢູ່ເທງິ ຫືຼ ລຸູ່ມ ມຂີ ະໜາດໃຫຍ່ ຫຼື ນອ້ ຍ, ກ້ວາງ ຫຼື ແຄບປານໃດ. ຕົວຢູ່າງ ບັນດາດວງດາວທີົ່ຢູ່ກາງຫາວລ້ວນແຕູ່ມີການດຶງດູດ ແລະ ຊຸກດັນກັນ, ບັນດາຕົວເມືອງ ແລະ ຊົນນະບດົ ມຈີ ຸດທ່ຕົີ ້ງືັ ຕ່າງກັນ ແຕູ່ກໍມີການພົວພັນກັນລະຫວ່າງຂະແໜງການອຸດສາຫະກໍາກະສິກໍາ, ການຄ້າ ຢູ່ໃນພນ້ື ຖານເສດຖະກດິ ແຫູ່ງຊາດ ມນັ ກມໍ ກີ ານພົວພັນນໍາກັນຢູ່ໃນທຕ່ີົ ງັ້ື ຕາ່ ງກັນ. ການພົວພັນທີ່ົສະແດງອອກຢູ່ໃນກາລະແມູ່ນການກະທົບເຊິົ່ງກັນ ແລະ ກັນ, ຂຶື້ນຕໍ່ົກັນຢູ່ໃນ ຂະ ບວນວິວັດ, ຢູ່ໃນບັນດາໄລຍະແຫູ່ງການຂະຫຍາຍຕົວທີ່ົແຕກຕ່າງກັນ ຂອງບັນດາສິ່ົງວັດຖຸ ແລະ ປາກົດການຕົໍ່ ເນື່ົອງຢູ່ໃນກາລະນັ້ືນການພົວພັນນີ້ືຍັງເອີື້ນວ່າ ການພົວພັນປະຫວັດສາດລະຫວ່າງບັນດາໄລຍະ, ບັນດາຂະບວນ ວິວດັ ຕ່າງກນັ ໃນການຂະຫຍາຍຕວົ ຂອງສົງ່ິ ວັດຖຸ ແລະ ປາກົດການ ທົີ່ມີການພວົ ພນັ ນາໍ ກນັ . ຕົວຢາູ່ ງ ບນັ ດາຂະບວນວິວັດແຫູ່ງການປະຕວິ ດັ ປະເທດເຮາົ ມກີ ານພົວພນັ ລະຫວ່າງໄລຍະການປະ ຕິວັດຊາດ ປະຊາທິປະໄຕ ກັບໄລຍະແຫູ່ງການປູ່ຽນແປງ ຄື ໄລຍະປັບປຸງບູລະນະ ແລະ ການຂະຫຍາຍລະບອບ ປະຊາທປິ ະໄຕ ປະຊາຊນົ . ມີການພົວພນັ ລະຫວ່າງພື້ນຖານການຜະລິດນ້ອຍທີ່ົເຕັມໄປດ້ວຍລັກສະນະທໍາມະຊາດ ກບັ ການຜະລດິ ເປນັ ສິນຄ້າ ຫນັ ເປນັ ອຸດສາຫະກໍາ ແລະ ຫັນເປນັ ທນັ ສະໄໝທີມົ່ ລີ ັກສະນະສງັ ຄມົ ສູງ. ເມືົ່ອພວກເຮົາສັງເກດພິຈາລະນາແລ້ວບໍ່ົວ່າສິົ່ງວັດຖຸ ແລະ ປາກົດການໃດໆ ໃນເມື່ົອກໍາເນີດຂຶ້ືນ ແລ້ວກໍລ້ວນແຕູ່ມີການພົວພັນນໍາກັນ. ການພົວພັນຕ້ອງພົວພັນຢູ່ໃນເງື່ົອນໄຂ ກາລະ ແລະ ເທສະ ອັນແນູ່ນອນ, ສອງດາ້ ນນ້ບີື ສໍົ່ າມາດຕດັ ແຍກອອກຈາກກັນໄດ້. ການພົວພັນຂອງບັນດາສິົ່ງວັດຖຸ ແລະ ປາກົດການຍັງມີລັກສະນະຫຼາຍຮູບຊົງ, ຫຼາຍສີສັນອຸດົມ ສົມບູນທີ່ົສຸດ. ດົ່ັງນັ້ືນ, ຄຸນປະໂຫຍດຂອງມັນກໍຕ່າງກັນ ການພົວພັນນີ້ືມີບົດບາດຕັດສິນການຄົງຕົວຂອງສິົ່ງວັດ ຖຸ. ການພົວພັນອື່ົນພັດສໍາຄັນໜ້ອຍກ່ວາ ຈາກນັື້ນພວກເຮົາຈິົ່ງຈໍາແນກການພົວພັນທີ່ົເປັນພື້ນຖານກັບບໍ່ົເປັນ ພື້ນຖານ ແລະ ຕົນ້ື ຕກໍ ບັ ສໍາຮອງໄດ້. 2.1.3 ບັນດາການພວົ ພນັ ແລະ ຄຸນປະໂຫຍດຂອງມັນ ບັນດາສິ່ົງວັດຖຸ ແລະ ປາກົດການ ຢູ່ໃນໂລກມີຫຼາຍຮູບຊົງ ຫຼາຍສີສັນແຕກຕ່າງກັນມີຄຸນປະ ໂຫຍດຕ່າງກັນ ແລະ ກໍາເນດີ ຂື້ນຶ ໃນເງ່ືອົ ນໄຂ ແລະ ສະພາບແວດລ້ອມຕ່າງກັນ. ສະນັື້ນ, ບັນດາດ້ານ ແລະ ປັດໄຈ ທປີົ່ ະກອບເປັນສົ່ງິ ວດັ ຖຸ ແລະ ປາກົດການນນັື້ ຈິົ່ງມີການພວົ ພນັ ທ່ີແົ ຕກຕາ່ ງກັນ ຄ:ື ການພວົ ພນັ ພາຍໃນ ແລະ ການພວົ ພັນພາຍນອກ. ການພົວພັນທາງກົງ ແລະ ການພົວພັນທາງອອ້ ມ. ການພົວພນັ ທາດແທ້ ແລະ ການພົວພນັ ບ່ົໍທາດແທ້. ການພົວພັນລະຫວາ່ ງອັນລວມ ແລະ ອນັ ສະເພາະ. ໃນບນັ ດາການພວົ ພັນທົ່ກີ ່າວມານນື້ັ ແມູ່ນການພວົ ພນັ ພາຍໃນທາງກົງ ແລະ ການພົວພັນທາດແທ້ ມີຄວາມສໍາຄັນກວ່າໝູ່ເພາະວ່າມັນຕັດສິນການຄົງຕົວ ແລະ ຂະຫຍາຍຕົວຂອງສິ່ົງວັດຖຸ ແລະ ປາກົດການ. ສ່ວນ ການພົວພັນອ່ນົື ກມໍ ບີ ົດບາດສໍາຄັນກະທົບຄນື ຢູາ່ ງຕງ້ືັ ໜ້າ ແຕບູ່ ່ົມໍ ີບົດບາດຕດັ ສນິ . ຕົງຢູ່າງ ການກົໍສ່ າ້ ງສັງຄົມໃໝົຢູ່ ູລ່ າວ ແມູນ່ ມຫີ າຼ ຍການພວົ ພນັ ເຊນ່ົັ ການພົວພນັ ລະຫວ່າງການກ່ໍົ ສາ້ ງ ແລະ ປັບປງຸ ບລູ ະນະລະບອບປະຊາທປິ ະໄຕ ປະຊາຊົນລາວເຮົາ ກັບບັນດາປະເທດສັງຄົມນິຍົມ, ການພົວພັນ ລະຫວາ່ ງການດັດສ້າງ ແລະ ກໍົ່ສ້າງລະຫວ່າງອຸດສາຫະກໍາກັບກະສິກໍາ, ລະຫວ່າງພັກປະຊາຊົນ ປະຕິວັດລາວ ກັບ ລັດປະຊາທິປະໄຕ ປະຊາຊົນ. ເຊິົ່ງໃນນັື້ນການພົວພັນລະຫວ່າງພັກ ແລະ ລັດກັບປະຊາຊົນບັນດາເຜົ່າໃນລາວ 25

ແມນູ່ ການພົວພນັ ພາຍໃນໂດຍກງົ , ທາດແທເ້ ປນັ ປດັ ໄຈອນັ ດັບໜຶົ່ງຕັດສິນຕໍົ່ໄຊຊະນະຂອງການປະຕິວັດລາວ ແລະ ມນັ ຕັດສິນການຄງົ ຕົວ ແລະ ຂະຫຍາຍຕວົ ຂອງສາທາລະນະລດັ ປະຊາທປິ ະໄຕ ປະຊາຊົນລາວ. ສ່ວນການພົວພັນອືົ່ນໆ ນັ້ືນກໍມີຄວາມສໍາຄັນແຕູ່ວ່າມັນບໍົ່ມີຄຸນປະໂຫຍດຕັດສິນຕໍ່ົການ ຄົງຕົວ ແລະ ຂະຫຍາຍຕວົ ຂອງສ່ິົງວດັ ຖຸ ແລະ ປາກດົ ການ. ລັດທິວັດຖຸນິຍົມຢັື້ງຢືນວ່າ ໂລກວັດຖຸແມູ່ນຮ່າງປະກອບທີ່ົເປັນເອກະພາບຂອງບັນດາສິົ່ງ ວັດຖຸ ແລະ ປາກົດການ ເຊິົ່ງສິ່ົງວັດຖຸ ແລະ ປາກົດການເຫຼົ່ານັື້ນມີການພົວພັນສະໜິດແໜ້ນ ສົ່ງຜົນສະທ້ອນເຊິົ່ງກັນ ແລະ ກັນ, ຂືຶ້ນຕ່ົໍກັນ. ດັົ່ງນ້ືັນ, ໃນເມົ່ືອເຮົາສັງເກດພິຈາລະນາສິົ່ງວັດຖຸ ແລະ ປາກົດການໃດໜຶ່ົງຈິ່ົງຕ້ອງສັງເກດພິ ຈາລະນາມັນຢູໃ່ ນການພວົ ພັນ, ຖ້າຕັດແຍກອອກຈາກ ກນັ ພວກເຮາົ ຈະຕອ້ ງຕົກເຂ້ືົາໃນທັດສະນະວທິ ີເມຕາຟຊີ ກິ ໂດຍອິງໃສູ່ບັນດາຜົນສໍາເລັດຂອງວິທະຍາສາດທໍາມະຊາດ ແລະ ພຶດຕິກໍາສັງຄົມ. ວິທີສັດຈະວິ ພາກວັດຖນຸ ຍິ ມົ ໄດ້ຢັື້ງຢືນຫຼັກມູນກ່ຽວກັບການພົວພັນທົ່ວໄປ ຂອງບັນດາສິ່ົງວັດຖຸ ແລະ ປາກົດການ. ທ່ານ ອັງ ແກນ ໄດ້ເວົື້າວ່າ “ວິທີສັດຈະວິພາກ ແມູ່ນວິທະຍາສາດກ່ຽວກັບການພົວພັນທົວ່ ໄປ”. ຫຼັກມູນກ່ຽວກັບການພົວພັນທົ່ວໄປມີຄວາມສໍາຄັນທີົ່ສຸດ ຕໍ່ົວິທີຄົື້ນຄິດຂອງພວກເຮົາ. ຖ້າຢາກ ຮບັ ຮູ້ສິ່ົງວດັ ຖຸ ແລະ ປາກົດການໄດ້ຢູ່າງຖືກຕ້ອງ ພວກເຮົາຕ້ອງເອົາມັນເຂົ້ືາກັບການພົວພັນ ແລະ ມີລັກສະນະປະ ຫວັດສາດກັບສິົ່ງວດັ ຖຸ ແລະ ປາກດົ ການຕ່າງໆ, ເອາົ ໃຈໃສສູ່ ງັ ເກດພິຈາລະນາຢູ່າງຮອບດ້ານ ແລະ ມີລັກສະນະປະ ຫວດັ ສາດຕົວຈງິ ມາໄຈແ້ ຍກສິົ່ງວັດຖຸແຕູ່ກໍ່ົບໍ່ົໝາຍຄວາມວ່າ ອັນໃດກໍຍົກຂຶ້ືນມາແບບນໍື້າຖ້ວມທົ່ງ, ຕ້ອງຕີລາຄາຖືກ ກບັ ທົີ່ຕ້ງືັ ບົດບາດຂອງແຕູ່ລະດ້ານ, ແຕລູ່ ະການພົວພັນໃນແຕລູ່ ະໄລຍະ, ຕ້ອງຈໍາແນກອັນໃດແມູ່ນອັນແນູ່ນອນ, ອັນ ພືນ້ ຖານ, ແມນູ່ ອັນຕນ້ືົ ຕ.ໍ .. ມແີ ຕູ່ເຮດັ ແນວນນັື້ ຈົ່ິງກໍາໄດ້ທາດແທຂ້ ອງສ່ິງົ ວັດຖຸ ແລະ ປາກດົ ການທົໄ່ີ ດ້ຄົືນ້ ຄວ້າ. ກໍາແໜ້ນຫຼັກມູນກ່ຽວກັບການພົວພັນທົ່ວໄປ ຈະຊ່ວຍໃຫ້ເຮົາເຝິກຝົນຫຼ່ໍຫຼອມກໍ່ົສ້າງ ແລະ ປັບ ປຸງທັດສະນະພາວະວິໄສ, ທັດສະນະຮອບດ້ານ, ປະຫວັດສາດ, ລະອຽດຕົວຈິງມັນຈະຊ່ວຍໃຫ້ພວກເຮົາໃນການ ຄົ້ືນຄວ້າ ແລະ ມີການກະທໍາເພື່ົອແກ້ໄຂບັນຫາໃດໜຶ່ົງຢູ່າງຖືກຕ້ອງ, ຕ້ອງຮູ້ຈັກການພົວພັນລວມການພົວພັນ ສະເພາະຂອງມັນ, ຮູ້ຈັກເງອົື່ ນໄຂອນັ ລະອຽດຕວົ ຈິງ ເພືອົ່ ຊອກຫາການພົວພນັ ໂດຍພ້ນື ຖານ. ພວກເຮົາຕ້ອງຕ້ານທດັ ສະນະເມຕາຟີຊິກ ຫຼື ກົນຈັກ ທີົ່ເບິົ່ງບັນດາສິົ່ງວັດຖຸ ແລະ ປາກົດການແຕູ່ ດ້ານດຽວ, ແຍກອອກຈາກກັນ, ໂດດດ່ຽວຕໍົ່ກັນ. ວິທີເມຕາຟີຊິກແມູ່ນກົງກັນຂ້າມກັບວິທະຍາສາດ ແຕູ່ປັດຈຸບັນ ບັນດານັກແນວຄິດຂອງຊົນຊັ້ືນນາຍທຶນຂອງພວກຈັກກະພັດປະຕິການ ຍັງພະຍາຍາມໜ່ວງໜ່ຽວວິທີເມຕາຟີຊິກ ໄວ້ ເປັນຕົ້ືນແມູ່ນການສັງເກດພິຈາລະນາ ແລະ ອະທິບາຍສັງຄົມ, ຜູ້ທີົ່ເດີນຕາມລັດທິແກ້, ແຕູ່ກ່ອນກໍຄືປັດຈຸບັນ ໄດ້ຫ່າງເຫີນຈາກວທິ ສີ ັດຈະວິພາກແລ້ວມານາໍ ໃຊວ້ ິທເີ ມຕາຟຊີ ກິ ເພອື່ົ ໄຈແ້ ຍກທຸກບັນຫາຕາມແບບເຊື່ົອມຈອດກັນ ເບງ່ົິ ຮູບນອກຄວື ່າ ເອາົ ໃຈໃສູ່ເຖິງຫາຼ ຍດ້ານ, ຫຼາຍການພົວພັນຂອງບັນດາສິ່ົງວັດຖຸ, ແຕູ່ເນື້ອແທ້ຂອງມັນແມູ່ນການ ປະສົມປະສານບັນດາດ້ານທີົ່ຕ່າງກັນ, ກົງກັນຂ້າມກັນແບບບໍົ່ມີຫຼັກການ, ປົນເປອັນທີົ່ເປັນທາດແທ້ກັບ ອັນບໍ່ົເປັນ ທາດແທ້... ດ້ວຍການຮັບຮູ້ຫຼັກມູນ ກ່ຽວກັບການພົວພັນທົ່ວໄປຂອງວິທີສັດຈະວິພາກວັດຖຸນິຍົມຢູ່າງ ຖືກ ຕ້ອງ ພັກປະຊາຊົນປະຕິວັດລາວ ໄດ້ຍຶດໝັ້ືນຢູ່ໃນທັດສະນະຮອບດ້ານປະຫວັດສາດ ຕົວຈິງ ແລ້ວວາງແນວທາງ , ແຜນນະໂຍບາຍແທດເໝາະກບັ ໄລຍະການປະຕິວັດປັດຈຸບັນ, ໂດຍສະເພາະແມູ່ນແນວທາງປູ່ຽນແປງໃໝູ່ຂອງພັກ ທ່ົີກໍາລັງປະຕິບດັ ຢູ່ໃນປດັ ຈບຸ ັນນືີ້. ພັກເຮົາໄດ້ປະຕິບັດຖືກຕ້ອງຕາມຄໍາສັ່ົງສອນຂອງ ເລນິນ ທີົ່ວ່າ “ຢາກເຂົ້ືາໃຈສິົ່ງ ວດັ ຖຸໄດຢ້ ່າູ ງແທ້ຈິງ ຕ້ອງເບົິງ່ ກວມລວມ ແລະ ຄົ້ືນຄວ້າໃນທຸກດ້ານການພົວພັນທຸກຢູ່າງ ແລະ ຂອດລະຫວ່າງກາງ ຂອງສັງຄົມນື້ນັ . ພວກເຮົາບສົ່ໍ າມາດເຮດັ ສງົ່ິ ດງັົ່ ກ່າວໄດຢ້ າູ່ ງຄບົ ຖ້ວນບໍລິບນູ ແຕ່ຄູ ວາມຕ້ອງການທົ່ີຕ້ອງພຈິ າລະນາ 26

ທກຸ ດາ້ ນຈະປອ້ ງກນັ ໃຫ້ພວກເຮາົ ພນ້ືົ ຈາກການຜດິ ພາດ ແລະ ແຂງກະດາ້ ງ”. 2.2 ຫັກຼ ມນູ ການຂະຫຍາຍຕົວຂອງບັນດາສິົ່ງວັດຖຸ ແລະ ປະກດົ ການ 2.2.1 ການຂະຫຍາຍຕວົ ຂອງບນັ ດາສົິ່ງວັດຖຸ ແລະ ປາກົດການ 2.2.2 ການຂະຫຍາຍຕວົ ການຂະຫຍາຍຕົວ ແມູ່ນການຜັນປູ່ຽນທີົ່ເຮັດໃຫ້ວັດຖຸ ແລະ ປາກົດການຂະຫຍາຍຕົວຈາກແຕູ່ ຕໍ່ົາຫາສູງ, ແຕູ່ງ່າຍຫາສັບສົນ, ແຕູ່ບໍ່ົທັນບໍລິບູນໄປເຖິງບໍລິບູນ. ການເຄື່ົອນເໜັງ ແລະ ການຂະຫຍາຍຕົວມັນມີ ຄວາມແຕກຕ່າງກນັ , ການຂະຫຍາຍຕວົ ແມູ່ນເວ້າົື ເຖິງທ່າອ່ຽງທແົີ່ ນູ່ນອນຂອງການເຄົ່ືອນເໜງັ ຄືການເຄືົ່ອນເໜັງກ້າວ ຂຶືນ້ , ສ່ວນການເຄືົ່ອນເໜງັ ແມນູ່ ເວ້າືົ ເຖິງບັນດາການຜັນປູຽ່ ນທ່ເີົ ວື້ົາລວມເທາ່ົ ນ້ືັນຄືກາ້ ວຂນ້ຶື ຫືຼ ຖອຍຫຼັງບໍ່ົໄປຕາມທ່າ ອ່ຽງທົ່ແີ ນູ່ນອນ. ວິທສີ ດັ ຈະວິພາກໄດຢ້ ັື້ງຢນື ວ່າ ທຸກສົງິ່ ວັດຖຸ ແລະ ປາກົດການໃນໂລກບໍົ່ມີອັນໃດຈະຢູ່ໃນທ່າຢຸດ ນ້ືິງ ແລະ ບໍ່ົປູ່ຽນແປງ, ສິົ່ງວັດຖຸ ແລະ ປາກົດການທຸກຢູ່າງລ້ວນແຕູ່ມີການເຄ່ົືອນເໜັງ, ປູ່ຽນແປງ ແລະ ຜັນປູ່ຽນ ຈາກພາວະນື້ີໄປສູ່ພາວະອືົ່ນ ຕາມທ່າອ່ຽງການຂະຫຍາຍຕົວກ້າວຂຶ້ືນຢູ່າງບໍ່ົຢຸດຢັື້ງເຊັົ່ນ ບັນດາດວງດາວ, ພຶກສາ ສາດ, ສັດ ແລະ ສັງຄົມມະນຸດລ້ວນແຕູ່ໄດ້ຜ່ານຂະບວນວວິ ດັ ແຫູງ່ ການເຄົ່ອື ນເໜງັ ການຜັນປູ່ຽນຢູ່າງບໍົ່ຢຸດບໍ່ົເຊົາ. ສະນນ້ັື , ຈ່ງົຶ ເວ້າືົ ໄດ້ວ່າ ການຂະຫຍາຍຕົວແມູ່ນການເຄືົອ່ ນເໜງັ ແລະ ປູ່ຽນແປງ, ເຊິ່ົງໝາກຜົນຂອງມັນແມູ່ນນໍາເອົາ ສົງິ່ ວດັ ຖຸຕັື້ງ ແຕ່ງູ ່າຍດາຍກ້າວໄປເຖງິ ສັບສນົ , ຕັ້ງື ແຕຕູ່ ່າົໍ ໄປຫາສູງ, ແຕູ່ບົໍ່ທັນບໍລບິ ູນໄປເຖງິ ບໍລບິ ນູ . ການຂະຫຍາຍຕົວແມູ່ນທ່າອ່ຽງລວມຂອງໂລກ, ແຕູ່ລະສິົ່ງວັດຖຸລ້ວນແຕູ່ໄດ້ຜ່ານໄລຍະກໍາເນີດ ເຕີບໃຫູ່ຍຂະຫຍາຍຕົວ ແລະ ດັບສູນໄປນີື້ແມູ່ນຈຸດພິເສດລວມທີົ່ມີມາຂອງທໍາມະຊາດສັງຄົມ ແລະ ຈິນຕະນາ ການນັ້ືນເອງ. ແຕູ່ຕາມທ່າອ່ຽງລວມແມູ່ນໝົດໂລກລ້ວນແຕູ່ຂະຫຍາຍຕົວແຕູ່ຕໍ່ົາຫາສູງ, ແຕູ່ງ່າຍຫາສັບສົນ, ອັນ ເກົ່າຖືກປູ່ຽນແທນດ້ວຍອັນໃໝູ່, ອັນກ້າວໜ້າຊະນະອັນຫຼື້າຫຼັງ. ນັ້ືນຄືຂະບວນວິວັດແຫູ່ງການຂະຫຍາຍຕົວອັນ ຈາໍ ເປັນ ເຊິົງ່ ບໍົ່ພຽງແຕ່ໂູ ລກວັດຖຸ (ທາໍ ມະຊາດ ແລະ ສງັ ຄົມ) ເທົ່ານນືັ້ ມນັ ຍງັ ນັບທັງຈນິ ຕະນາການອກີ ດວ້ ຍ. 2.2.3 ລັກສະນະຂອງການຂະຫຍາຍຕົວ ການຂະຫຍາຍຕົວ ແມູ່ນການເຄື່ົອນເໜັງມີທ່າອ່ຽງອັນແນູ່ນອນຕາມເສັື້ນທາງກ້າວຂຶ້ືນ ມີລັກສະ ນະສືບທອດທແີົ່ ນນູ່ ອນ, ມກີ ານກັບຄືນມາຫາອນັ ເກາົ່ ແຕູ່ບນົ ພືນ້ ຖານສູງກ່ວາ ແລະ ມີອນັ ໃໝ່ປູ າກົດຂນຶ້ື . ຕົວຢູ່າງ ໜວ່ ຍໂລກຂອງພວກເຮົາ ໄດ້ຜ່ານການປູຽ່ ນແປງທ່ສີົ ບັ ສົນເປນັ ພັນລ້ານປີ ມາຮອດໄລຍະ ໃດໜົ່ຶງທແີົ່ ນນູ່ ອນ ສິ່ົງທີົ່ມີຊີວິດຈິົ່ງປາກົດຂຶື້ນເທິງໜ້າໂລກ, ທັງໝົດຊີວະສາດທີົ່ມີຢູ່ຫຼາຍຮູບຊົງຫຼາຍສີສັນ ນີື້ແມູ່ນ ຜົນຜະລດິ ຂອງຂະບວນວວິ ັດແຫງູ່ ການຂະຫຍາຍຕົວແຕຕູ່ ່າົໍ ຫາສູງ ແຕບູ່ ອ່ ນບົ່ໍບໍລິບູນໄປເຖງິ ບລໍ ິບູນສງູ ກ່ວາ. ຄົນເຮົາ ແມູ່ນຮ່າງປະກອບທີ່ົບໍລິບູນສູງກ່ວາໝູ່ຂອງໂລກທໍາມະຊາດກໍໄດ້ຂະຫຍາຍຕົວ ແຕູ່ລະດັບຕໍົ່າຫາລະດັບສູງຄື ປັດຈບຸ ນັ ນີ້ື ແລະ ກຍໍ ງັ ສບື ຕົ່ໍຂະຫຍາຍຕົວສງູ ກວ່ າເກົ່າເລືອ້ ຍໆ. ສັງຄົມມະນຸດມີການປູ່ຽນແປງ ແລະ ການຂະຫຍາຍຕວົ ຂອງບນັ ດາແບບວິທີການ ຜະລິດຕ່າງໆທ່ົີ ໄດ້ສືບຕ່ກໍົ ັນມາໃນປະຫວັດສາດ. ຖ້າທຽບກັບສະໄໝບູຮານກັບຍຸກສະໄໝປັດຈຸບັນວິທະຍາສາດ ໄດ້ຂຫຍາຍຕົວ ບັນລເຸ ຖງິ ລະດບັ ສງູ ບນັ ດາປະເທດອຸດສາຫະກາໍ ຂະຫຍາຍຕົວ ໄດ້ມີຜົນສໍາເລັດທາງດ້ານ ວິທະຍາສາດເຕັກນິກ ໃນ ລະດັບທົ່ີບເ່ົໍ ຄີຍມມີ າກ່ອນເຊ່ັນົ ເຕກັ ໂນໂລຢ,ີ ອນິ ເຕີເນັດ, ຂື້ມໍ ນູ ຂ່າວສານທທົີ່ ນັ ສະໄໝ. ການຂະຫຍາຍຕົວມີລັກສະນະພາວະວິໄສ ແລະ ກວມລວມທົ່ວໄປຂອງສິ່ົງວັດຖຸ ແລະ ປາກົດ ການ ພ້ອມນັື້ນການຂະຫຍາຍຕົວຍັງແມູ່ນການປູ່ຽນແປງພິເສດ ເຊິົ່ງກວມທັງການປູ່ຽນແປງທາງດ້ານຄຸນນະພາບ ແລະ ໂຄງປະກອບຂອງສິົ່ງວັດຖຸ. ການສູນຫາຍຂອງສິ່ົງວັດຖຸ ແລະ ການປາກົດມີຂຶ້ືນມາຂອງສິ່ົງວັດຖຸ ແລະ ປາ 27

ກົດການໃໝຕູ່ າມທິດທາງອັນແນູ່ນອນ ແລະ ບ່ໍົສາມາດຊໍື້າຄືນອັນເກົ່າ. ຕົື້ນກໍາເນີດຂອງການເຄືົ່ອນເໜັງ ແລະ ການ ຂະຫຍາຍຕົວຂອງສິົ່ງວັດຖຸ ແລະ ປາກົດການ ແມູ່ນຄວາມຂັດແຍູ່ງຂອງບັນດາດ້ານທີົ່ກົງກັນຂ້າມ ທີົ່ມີຢູ່ພາຍໃນ ຂອງສງິົ່ ວັດຖຸ ແລະ ປາກດົ ການນ້ນືັ ເອງ, ຫາກບ່ໍແົ ມນູ່ ຍອ້ ນກໍາລງັ ພາຍນອກກໍົຂ່ ືຶນ້ . ຕົວຢູ່າງ ໃນຮ່າງກາຍມີຊີວິດຍາມໃດກໍປະກອບດ້ວຍດ້ານກົງກັນຂ້າມຄື ເກັບລະລາຍ ແລະ ປູ່ຽນ ລະລາຍ ສອງດ້ານນືກ້ີ ົງກນັ ຂ້າມກັນ ແຕ່ມູ ນັ ຄງົ ຕົວຢູ່ໃນຮ່າງກາຍດຽວກັນ ແລະ ມີການຜັນປູ່ຽນຊຶງ ກັນ ແລະ ກັນ ຢສູ່ ະເໝີ. 2.2.4 ບັນດາທັດສະນະຕາ່ ງໆກຽ່ ວກັບການຂະຫຍາຍຕົວ ທດັ ສະນະຂອງລດັ ທິວັດຖຸນຍິ ມົ ສັດຈະວິພາກ ລັດທິວັດຖຸນິຍົມສັດຈະວິພາກ ໄດ້ສ້າງໃຫ້ຄົນເຮົາມີວິທີຮັບຮູ້ໂລກພາວະວິໄສ ຢູ່າງຖືກຕ້ອງ ແລະ ວທິ ະຍາສາດຢູ່ໃນການເຄົ່ອື ນໄຫວເຮດັ ວຽກງານຕວົ ຈິງ, ທດັ ສະນະສັດຈະວິພາກສັງເກດການຂະຫຍາຍຕົວເປັນຂະ ບວນວິວັດກ້າວຂຶື້ນ ໂດຍຜ່ານບັນດາບາດກ້າວກະໂດດຂັ້ືນບໍ່ົໄປຕາມເສັ້ືນທາງຊື່ົ ແລະ ກໍບໍົ່ໄປຕາມເສັ້ືນທາງວົງມົນ ຈອດກັນແຕມູ່ ັນໄປຕາມເສັນ້ື ທາງ “ກ້ຽວກົື້ນຫອຍ” ຕັື້ງຂຶື້ນດ້ວຍການຜັນປູ່ຽນ ແຕູ່ປະລິມານ v ໄປສູ່ຄຸນນະພາບ, ຕົ້ືນກໍາເນີດຂອງການເຄື່ົອນເໜັງ ແລະ ການຂະຫຍາຍຕົວ ແມູ່ນການຜັນປູ່ຽນລະຫວ່າງບັນດາດ້ານທີ່ົກົງກັນຂ້າມຢູ່ ພາຍໃນສງິົ່ ວດັ ຖຸ ແລະ ປາກົດການນືັນ້ ເອງ. ຮບູ ທີ 1 ກ້ຽວກນົ້ື ຫອຍ ເລນນິ ໄດ້ຂຽນກຽ່ ວກັບບັນຫາດງ່ັົ ກາ່ ວໃນ “ສະໝຸດປັດຊະຍາ” ທ່ານໄດ້ຊີ້ືແຈງວ່າ ທິດສະດີສັດຈະ ວິພາກມີວິທະຍາສາດ ແລະ ມີຄຸນປະໂຫຍດ, ສ່ວນທິດສະດີເມຕາຟີຊິກ ບໍົ່ມີຄຸນປະໂຫຍດ ແລະ ບໍົ່ມີຊີວິດຊີວາ ດັ່ົງນັື້ນ, ການຂະຫຍາຍຕົວແມູ່ນລັກສະນະສະເພາະອັນພື້ນຖານ ແລະ ຕ້ອງເປັນໄປຂອງຄວາມເປັນຈິງ, ໃນ ວິທະຍາສາດ, ໃນສັດຈະວິພາກມັນສະແດງຕົວອອກໃນຫຼັກມູນແຫູ່ງການຂະຫຍາຍຕົວ. ຫຼັກມູນນີື້ມັນແມູ່ນໃຈ ກາງຂອງຈຸດເລີມົ່ ຕນົ້ື ຂອງສດັ ຈະວິພາກ ເຊ່ິົງອ້ອມຂ້າງນັື້ນມັນໄດ້ທ້ອນໂຮມທຸກໆກົດເກນ ແລະ ມາດຕະເກນ, ສະ ແດງລັກສະນະພິເສດຕາ່ ງໆຂອງການຂະຫຍາຍຕົວ. ການຮຽນຮູ້ທັດສະນະສັດຈະວິພາກ ກ່ຽວກັບການຂະຫຍາຍຕົວ ແມູ່ນສະໜອງວິທີຮັບຮູ້ວິທະຍາ ສາດກຽ່ ວກັບໂລກພາວະວິໄສໃຫ້ແກູ່ພວກເຮົາ, ມັນໄດ້ວາງເສັ້ືນທາງແຫູ່ງການດັດສ້າງ ແລະ ກໍ່ົສ້າງໂລກທາມະຊາດ ແລະ ສັງຄມົ ຢາູ່ ງຖກື ຕອ້ ງໃຫແ້ ກພູ່ ວກເຮາົ , ເມືົອ່ ຮູວ້ ່າການຂະຫຍາຍຕວົ ແມູ່ນຂະບວນວິວັດແຫູ່ງການປູ່ຽນແປງໃໝູ່ 28

ຢູ່າງບໍົ່ຢຸດຢັ້ືງ ແລ້ວໜ້າທີ່ົຂອງວິທະຍາສາດ ຕ້ອງໄດ້ຄົື້ນຄວ້າສັງເກດພິຈາລະນາບັນດາສິ່ົງວັດຖຸ ແລະ ປາກົດການ ຂອງສິງ່ົ ວັດຖທຸ ພົີ່ ວມເຄອົື່ ນເໜງັ ຕາມທິດທາງອນັ ແນູ່ນອນຄຜື ັນປ່ຽູ ນແຕູ່ຮບູ ຊົງນໄີື້ ປສູ່ຮູບຊົງອືົ່ນ, ແຕູ່ຕໍ່ົາຫາສູງ, ແຕູ່ ງາ່ ຍດາຍໄປເຖງິ ສັບສນົ ພວກເຮາົ ຕ້ອງຢືນຢູ່ໃນທັດສະນະຂະຫຍາຍຕົວ ເພືົ່ອສັງເກດພິຈາລະນາສິ່ົງວັດຖຸ ແລະ ປາ ກົດການຈ່ງົິ ຊອກເຫັນບັນດາປັດໄຈໃໝູ່. ກໍາລັງໃໝູ່ທ່ົເີ ກີດຂ້ຶືນຢູເ່ ລອ້ື ຍໆ ເພອື່ົ ຖະນບຸ າໍ ລຸງໃຫ້ມັນຂະຫຍາຍຕົວນັບມື້ ນັບດີຂຶ້ືນ, ບໍົ່ຄວນຢຸດຢູ່ທີ່ົບັນດາການຄົ້ືນພົບອັນໃໝູ່ອ່ຽມ ເຊິົ່ງວິທະຍາສາດຫາກໍບັນລຸໄດ້. ຍ້ອນທັດສະນະຂະ ຫຍາຍຕົວຂອງວທິ ີສດັ ຈະວພິ າກວັດຖຸນຍິ ມົ , ໃນພຶດຕິກໍາແຫູ່ງຊີວິດພວກເຮົາຈະຫີຼກເວ້ືັນໄດ້ການກະຕວງແບບຄັບ ແຄບໃນການຕີລາຄາຄົນ ຫຼື ສິ່ົງວັດຖຸ ແລະ ປາກົດການ, ບໍົ່ທໍ້ືຖອຍໝົດຫວັງເມືົ່ອພົບຄວາມຫຍຸ້ງຍາກ ຫຼື ປາລາ ໄຊ. ມີແຕຍູ່ າດເອົາຄວາມເປນັ ເຈາົ້ື ການ, ຕືົນ່ ຕົວເພອ່ືົ ກ້າວຂ້ນຶື ສູຄ່ ວາມກາ້ ວໜາ້ ກວາ່ ເກົາ່ ຂ້ືນຶ ເລອື້ ຍໆ. ລັກສະນະແນູ່ນອນແຫູ່ງໄຊຊະນະຂອງອັນໃໝູ່ ແມູ່ນສັນຍາລັກພິເສດຂອງການຂະຫຍາຍຕົວປະ ຫວັດສາດອັນໃໝູ່ໄວ ຫຼື ຊ້າກໍຈະຕ້ອງຊະນະອັນເກົ່າ. ດັົ່ງນັື້ນ, ພວກເຮົາຕ້ອງຫັນໄປສູ່ອັນໃໝູ່, ບໍາລຸງອັນໃໝູ່ໃຫ້ ເຂັ້ືມແຂງຂຶ້ືນໄວ, ຕ້ອງສະໜັບສະໜູນອັນໃໝູ່ ອັນທີ່ົກ້າວໜ້າໃນຂົງເຂດແຫູ່ງຊີວິດສັງຄົມໃຫ້ທັນເວລາເຮັດໃຫ້ ແນວທາງການປັບປຸງບູລະນະ ແລະ ຂະຫຍາຍລະບອບປະຊາທິປະໄຕ ປະຊາຊົນ ໄດ້ຮັບການປະຕິບັດສໍາເລັດຜົນ ເພ່ົອື ສາ້ ງປະຖົມປດັ ໄຈກາ້ ວຂຶື້ນ ສູ່ການສ້າງສັງຄົມນິຍົມເທືົ່ອລະກ້າວ. ພວກເຮົາຍັງຢືດໝັ້ືນໃນແນວທາງກ້າວຂຶ້ືນສູ່ ສັງຄົມນິຍົມໃນອະນາຄົດ ເຊິົ່ງສະແດງອອກໃນແນວທາງ ແລະ ແຜນນະໂຍບາຍ ໃນແຕູ່ລະໄລຍະໂດຍສະເພາະ ແມນູ່ ໄລຍະການປູຽ່ ນແປງໃໝູ່, ພາລະກິດປະຕິວັດ ປະຊາຊົນເຮົາໄດ້ຂະຫຍາຍຕົວຢູ່າງບໍ່ົຢຸດຢັື້ງບັນດາປັດໄຈໃໝູ່, ບນັ ດາກໍາລງັ ໃໝູ່ທີ່ົມີປະໂຫຍດແກູ່ການດັດສ້າງ ແລະ ກໍົ່ສ້າງນັບມື້ໄດ້ປາກົດຫຼາຍຂຶື້ນຢູ່ໃນທຸກຂົງເຂດການຜະລິດ, ການປ້ອງກນັ ຊາດປ້ອງກັນຄວາມສະຫງົບຂົງເຂດການສຶກສາວັດທະນາທໍາ, ສາທາລະນະສຸກ, ການປາກົດຕົວຂອງ ກໍາລັງການຜະລິດ ແລະ ການອອກແຮງງານ, ການພັດທະນາຊັບພະຍາກອນມະນຸດ... ແມູ່ນກໍາລັງໄດ້ຮັບການປັບ ປຸງ ແລະ ຂະຫຍາຍຕົວຄາດໝາຍປີ 2020 ໃຫປ້ ະເທດຊາດຫຼຸດພືົ້ນອອກຈາກປະເທດດ້ອຍພັດທະນາສ້າງເງືົ່ອນໄຂ ເຮດັ ໃຫກ້ ານພັດທະນາກ່ສົໍ າ້ ງປະເທດຊາດຂອງພວກເຮາົ ມຄີ ວາມຈະເລນີ ຮູ່ງຸ ເຮອື ງຂືຶນ້ . ຫຼກັ ມນູ ການພວົ ພັນທວ່ົ ໄປ ແລະ ການຂະຫຍາຍຕວົ ຂອງສິົ່ງວັດຖຸ ແລະ ປາກົດການ ແມູ່ນຫຼັກມູນ ລວມຂອງວທິ ີສດັ ຈະວພິ າກວດັ ຖຸນຍິ ມົ , ມນັ ໄດ້ເຊ່ືົອມຊມື ເຂົາ້ື ໃນບນັ ດາວິທີອັນລະອຽດ ຂອງບັນດາກົດເກນ, ຄູ່ມາດ ຕະເກນຂອງວທິ ີສັດຈະວິພາກວັດຖຸນິຍົມ. ສະນັື້ນ, ພວກເຮົາຈິ່ົງຄວນກໍາແໜ້ນສອງຫຼັກມູນດັ່ົງກ່າວ ເພືົ່ອຄົ້ືນຄວ້າ ບັນຫາຕົໄໍ່ ປ, ຖາ້ ວ່າບເ່ົໍ ຂາ້ືົ ໃຈແຈ້ງບນັ ດາຫກັຼ ມນູ ນີື້ ຫືຼ ຖືເບົາບັນດາຫຼັກມູນດັົ່ງກ່າວກໍຈະຜິດພາດທາງດ້ານວິທີການ ຈະມີການປົນເປກັນລະຫວ່າງອັນລວມກັບອນັ ສະເພາະ. ການໜູນໃຊ້ຫຼັກມູນຂອງວິທີສັດຈະວິພາກ ເຂົ້ືາໃນພຶດຕິ ກໍາຕົວຈິງນນ້ັື ມີຄວາມຈາໍ ເປັນທີົ່ສຸດ. ສະນືັ້ນ, ມັນຈົ່ິງຊີ້ືບອກໃຫ້ພະນັກງານ ແລະ ສະມາຊິກພັກທຸກຄົນຕ້ອງໄດ້ ເອົາໃຈໃສູ່ ເຝິກຝົນຕົນເອງໃຫ້ປົກກະຕິ, ບໍົ່ຫ່າງເຫີນຈາກການຄົ້ືນຄວ້າຮໍົ່າຮຽນ, ຮຽນຮູ້ວິທີແກ້ໄຂບັນຫາໃຫ້ສອດ ຄ່ອງກັບສະພາບຕວົ ຈງິ , ຕ້ານແນວຄດິ ອັດຕະວິໄສໃນການແກ້ບັນຫາຕາ່ ງໆທ່ີເົ ກີດຂື້ຶນ. ຄາໍ ຖາມ 1. ວິທີສັດຈະວພິ າກແມນູ່ ຫຍງັ ? ການພົວພັນທົ່ວໄປແມູ່ນແນວໃດ ? ແລະ ສະແດງອອກໃນກາລະ ແລະ ເທສະ ຄືແນວໃດ ? 2. ການຂະຫຍາຍແມນູ່ ຫຍງັ ? ມີລກັ ສະນະຄີແນວໃດ ? 29

ບດົ ທີ 5 ບນັ ດາກດົ ເກນພນື້ ຖານຂອງວທິ ສີ ດັ ຈະວພິ າກວດັ ຖນຸ ຍິ ມົ ໃນຄວາມເປນັ ຈິງພາວະວໄິ ສແລ້ວທຸກສງ່ິົ ວດັ ຖຸ ແລະ ປາກດົ ການລວ້ ນແຕູ່ມີການພົວພັນ ທາງກົງ ຫືຼ ທາງອ້ອມ ນໍາກັນ, ລ້ວນແຕູ່ເຄື່ົອນເໜັງ ແລະ ຂະຫຍາຍຕົວຢູ່າງບໍົ່ຢຸດຢັື້ງ, ແຕູ່ການພົວ ພັນການເຄືົ່ອນເໜັງ ແລະ ຂະຫຍາຍ ຕວົ ດ່ົັງກ່າວບ່ໍົແມູນ່ ເກີດຂືຶນ້ ຢ່າູ ງສົນລະວົນ ແລະ ໂດຍບງັ ເອນີ ແຕຫູ່ າກເກີດຂື້ນຶ ຕາມກົດເກນທີົ່ແນນູ່ ອນ. 1. ກດົ ເກນ ມີຫຼາຍກົດເກນທີ່ົກະທົບໃນທຸກຂົງເຂດເຊັ່ົນ ທໍາມະຊາດ, ສັງຄົມ ແລະ ຈິນຕະນາການ, ຕາມທໍາມະດາບໍ່ົວ່າຢູ່ ຂງົ ເຂດໃດ ບັນດາກົດເກນກໍຈະມລີ ັກສະນະລວມ, ລກັ ສະນະແນນູ່ ອນ, ລກັ ສະນະແຜຫູ່ າຼ ຍ ແລະ ລັກສະນະຊໍ້ືາໄປ ຊື້າໍ ມາເປັນປົກກະຕິ... ດັ່ົງນືັ້ນ, ກົດເກນແມູ່ນການພົວພັນທາດແທ້, ແນູ່ນອນ, ແຜູ່ຫຼາຍ ແລະ ຊໍື້າໄປຊໍ້ືາມາ ຂອງບັນດາສິ່ົງວັດຖຸ ແລະ ປາກົດການ. ຕົວຢູ່າງ ໂຄງປະກອບຊົນຊັ້ືນໃນສັງຄົມທຶນນິຍົມລວມມີ ສອງຊົນຊັື້ນພື້ນຖານຊົນຊັ້ືນກໍາມະກອນ ແລະ ຊົນຊັື້ນ ນາຍທນຶ . ສອງຊນົ ຊັື້ນນມືີ້ ີການພວົ ພັນ ແລະ ກະທບົ ເຊງ່ົິ ກນັ ແລະ ກັນ ພາໃຫ້ເກີດມີກົດເກນແຫູ່ງການຕໍົ່ສູ້ລະຫວ່າງ ຊົນຊ້ືນັ . ຖາ້ ກ່າວເຖງິ ກົດເກນກອ່ ນອນົື່ ໝດົ ແມູ່ນກ່າວເຖິງບັນດາການພົວພນັ ລະຫວ່າງບັນດາສງົິ່ ວດັ ຖຸ ແລະ ປາກົດການ. ແຕູ່ ບໍແົ່ ມນູ່ ວາ່ ການພວົ ພັນໃດ ກໍລ້ວນແຕູແ່ ມ່ນູ ກົດເກນ ຫາກມແີ ຕູ່ບັນດາການພວົ ພນັ ທກ່ົີ ໍາເນີດເກດີ ຂຶືນ້ ຈາກທາດແທ້ພາຍ ໃນຂອງວດັ ຖຸ ແລະ ປາກົດການເທົ່ານັື້ນ. ຈິ່ົງຈະແມູ່ນກົດເກນເຊັ່ົນ ກົດເກນກ່ຽວກັບການສືບເຊື້ອ ແລະ ພັນແນວ ໃນການຂະຫຍາຍຕົວຂອງບັນດາສັດຕະສາດ ແລະ ພຶກສາສາດຕ່າງໆ; ກົດເກນການຕໍ່ົສູ້ຊົນຊັ້ືນໃນສັງຄົມທີົ່ມີຊົນ ຊນ້ືັ ປລໍ ະປັກ. ສົິ່ງວດັ ຖຸ ແລະ ປາກົດການ ໃນຄວາມເປັນຈິງພາວະວິໄສ ມີການພົວພັນຢູ່າງຫຼວງຫຼາຍ. ດັົ່ງນັ້ືນ, ກົດເກນມີລັກ ສະນະແຜູ່ຫຼາຍ ແລະ ຊາໍ້ື ໄປຊາື້ໍ ມາບົ່ວໍ າ່ ຢບູ່ ອ່ ນໃດ, ເມືົ່ອເວລາມີເງື່ົອນໄຂທີ່ົຈໍາເປັນຢູ່າງພຽງພໍແລ້ວ ແມູ່ນມີການກະ ທບົ ຂອງກດົ ເກນທີເໝາະສມົ ເຊົ່ັນ ມີການກົດຂ່ົີຂດູ ຮີດທາງຊນົ ຊ້ືນັ ແມູ່ນແນູ່ນອນຕ້ອງມີການຕໍ່ົສູ້ຊົນຊັ້ືນ, ມີການຜະ ລິດສິນຄາ້ ແນນູ່ ອນຕອ້ ງມີການກະທົບຂອງກົດເກນມູນຄາ່ . ກດົ ເກນຍງັ ມີລກັ ສະນະປົກກະຕິ ແລະ ໝື້ັນຄົງ, ມັນຊໃ້ືີ ຫເ້ ຫັນໄດທ້ ່າອ່ຽງການຂະຫຍາຍຕົວຕົ້ືນຕໍຂອງສິ່ົງວັດຖຸ ແລະ ປາກົດການ. ແຕູ່ລະໄລຍະ, ແຕູ່ລະຂະບວນວິວັດທີ່ົຄອບງໍາບັນດາໄລຍະ ແລະ ຂະບວນວິວັດດັົ່ງກ່າວນັ້ືນ, ກົດເກນມັນຈະສູນຫາຍໄປໃນເມື່ົອເວລາທີ່ົສະພາບແວດລ້ອມ ແລະ ເງື່ົອນໄຂປູ່ຽນແປງ ຫືຼ ເມືົ່ອເວລາສິົ່ ງວັດຖຸ ແລະ ປາກົດການປຽູ່ ນແປງເຊັ່ົນ ກົດເກນແຫູ່ງການຕໍ່ົສູ້ຊົນຊັ້ືນຈະຄົງຕົວຕະຫຼອດໃນບັນດາລະບອບສັງຄົມທີ່ົມີຊົນ ຊັື້ນປໍລະປັກກັນ ແລະ ມີການກົດຂີົ່ຂູດຮີດຊົນຊັ້ືນ (ລະບອບຢຶດຈອງຂ້າທາດ, ລະບອບສັກດິນາ, ລະບອບທຶນ ນິຍົມ). ໃນເມືົ່ອສັງຄົມບົມໍ່ ຊີ ົນຊັ້ນື ປລໍ ະປັກກັນ, ບ່ົມໍ ກີ ານກົດຂີ່ົຊົນຊັື້ນ (ລະບອບກອມມູນິດນິຍົມ) ກໍຈະບໍ່ົມີການ ຕສ່ໍົ ຊູ້ ນົ ຊ້ັືນ ກົດເກນແຫງູ່ ການຕົໍ່ສູ້ຊນົ ຊັື້ນກຈໍ ະບົຄ່ໍ ົງຕວົ ຕົ່ໄໍ ປອີກ. ກົດເກນແມູ່ນການພົວພນັ ທາດແທ້ແຜ່ຫູ າຼ ຍຂອງສິງ່ົ ວັດຖຸ ແລະ ປາກດົ ການຕ່າງໆ ໃນຄວາມເປັນຈິງພາວະວິໄສ. ດງ່ົັ ນື້ັນ, ກົດເກນມີລັກສະນະພາວະວິໄສ, ລັກສະນະພາວະວິໄສຂອງກົດເກນບໍ່ົອານຸຍາດໃຫ້ຄົນເຮົາສ້າງບັນດາກົດ ເກນຂຶ້ືນຕາມລໍາພັງໄດ້ ຫືຼ ເຄື່ົອນໄຫວຕາມໃຈມັກແບບອັດຕະວິໄສ ໂດຍບໍົ່ຫົວຊາເຖິງກົດເກນ, ກົງກັນຂ້າມຢາກ ເຄ່ືອົ ນໄຫວໃຫໄ້ ດຮ້ ບັ ໝາກຜນົ ນັ້ນື , ຄົນເຮາົ ຕອ້ ງຮບັ ຮູ້ກົດເກນໃຫ້ໄດ້. ອີງໃສູ່ກົດເກນ ແລະ ຮູ້ຈັກຊຸກຍູ້ດ້ານຕ່າງໆ 30

ທ່ຕີ ືງ້ັ ໜ້າຂອງກົດເກນ (ຮູສ້ ້າງເງ່ືອົ ນໄຂໃຫໄ້ ປຕາມກດົ ເກນ), ຈາໍ ກັດດ້ານຫຍ້ືໍທໍື້ຂອງກົດເກນ. ກໍານົດກົດເກນ ໄດ້ກໍ ໝາຍຄວາມວາ່ ພວກເຮາົ ມີອິດສະຫະຼ ໃນການເຄ່ືອົ ນໄຫວຕາມຈຸດປະສງົ ຂອງຕົນໄປສູ່ໄຊຊະນະໄດ້. ກດົ ເກນມີຫຼາຍປະເພດ, ຍອ້ ນລກັ ສະນະ ແລະ ຂອບເຂດເຄົື່ອນໄຫວຂອງມນັ ຕາ່ ງກັນ. ສະນັ້ືນ, ຈິ່ົງມີບັນດາກົດ ເກນທເ່ີົ ຄື່ອົ ນໄຫວໃນຂົງເຂດອນັ ແນນູ່ ອນ, ເປັນກດົ ເກນສະເພາະຂອງຂງົ ເຂດນນ້ືັ . ຕວົ ຢ່າູ ງ ກດົ ເກນມນູ ຄ່າແມູ່ນກົດເກນຂອງຂງົ ເຂດເສດຖະກິດ, ກົດເກນສືບເຊື້ອ ແລະ ແນວພັນ ແມູ່ນກົດເກນ ຂອງຂງົ ເຂດຊີວະສາດ, ສວ່ ນກດົ ເກນຂອງວທິ ີສດັ ຈະວພິ າກວັດຖນຸ ຍິ ມົ ແມູນ່ ບນັ ດາກດົ ເກນເຄອົ່ື ນໄຫວກວມລວມ ໃນທກຸ ຂງົ ເຂດທໍາມະຊາດ, ສັງຄົມ ແລະ ຈນິ ຕະນາການ. 2. ບນັ ດາກົດເກນພືນ້ ຖານຂອງວິທສີ ດັ ຈະວພິ າກວັດຖນຸ ິຍົມ ບັນດາກົດເກນພື້ນຖານຂອງວິທີສັດຈະວິພາກວັດຖຸນິຍົມລວມມີ 3 ກົດເກນຄື ກົດເກນເອກະພາບ ແລະ ຕໍ່ົສູ້ ກັນລະຫວ່າງບັນດາດ້ານທີ່ົກົງກັນຂ້າມ, ກົດເກນການຜັນປູ່ຽນແຕູ່ການປູ່ຽນແປງທາງດ້ານປະລິມານກາຍເປັນການ ປູຽ່ ນແປງທາງດາ້ ນຄນຸ ນະພາບ ແລະ ກງົ ກັນຂ້າມ ແລະ ກດົ ເກນປະຕເິ ສດຊ້ອນປະຕເິ ສດ. 2.1 ກດົ ເກນວ່າດວ້ຍຄວາມເປນັ ເອກະພາບ ແລະ ຕົໍສ່ ູ້ບນັ ດາດ້ານທີົ່ກົງກັນຂາ້ ມ ກດົ ເກນເອກະພາບ ແລະ ຕໍ່ົສູ້ກັນ ລະຫວ່າງບັນດາດ້ານທີ່ົກົງກັນຂ້າມ ແມູ່ນໜຶ່ົງໃນສາມກົດເກນພື້ນຖານ ຂອງວທິ ີສດັ ຈະວິພາກວັດຖຸນິຍົມ. ມັນຊີື້ໃຫ້ເຫັນຕົ້ືນກໍາເນີດ, ກໍາລັງດັນຕົ້ືນຕໍຂອງທຸກໆການເຄືົ່ອນເໜັງ ແລະ ຂະ ຫຍາຍຕົວຂອງສ່ງົິ ວັດຖຸ ແລະ ປາກົດການ. ດງ່ົັ ນນັ້ື , ເລນນິ ໄດເ້ ອ້ີນື ກົດເກນເອກະພາບ ແລະ ຕົ່ສໍ ູ້ຂອງບັນດາດ້ານກົງ ກັນຂາ້ ມແມູ່ນ “ແກູ່ນສານຂອງວທິ ສີ ດັ ຈະວພິ າກ”. ກດົ ເກນນື້ໄີ ດຊ້ ບ້ືີ ອກໃຫ້ເຫນັ ວາ່ ທກຸ ໆການປູຽ່ ນແປງ ແລະ ການຂະຫຍາຍຕົວຂອງສິົ່ງວັດຖຸ ແລະ ປາກົດ ການ. ລວ້ ນແຕູ່ມີສາຍເຫດຈາກການກໍາເນີດ ແລະ ການຂະຫຍາຍຕົວຂອງຄວາມຂັດແຍູ່ງ, ພາຍໃນສິົ່ງວັດຖຸ ແລະ ປາກົດການຕາ່ ງໆນືັນ້ ເອງ. ຄວາມຂດັ ແຍູ່ງແມູ່ນການພົວພັນລະຫວ່າງບັນດາດ້ານກົງກັນຂ້າມ, ເພາະສະນັື້ນຄົ້ືນຄວ້າ ກດົ ເກນນມີ້ື ີຄວາມໝາຍວາ່ ຄື້ນົ ຄວ້າກົດເກນແຫູ່ງການເຄອື່ົ ນເໜງັ ຂອງຄວາມຂັດແຍູ່ງ, ຄນືົ້ ຄວ້າການເຄື່ົອນເໜັງຂອງ ການກະທົບເຊ່ງິົ ກນັ ແລະ ກນັ ລະຫວ່າງບັນດາດາ້ ນທ່ົີກງົ ກນັ ຂາ້ ມໃນສງິ່ົ ວດັ ຖຸ ແລະ ປາກົດການຕ່າງໆນືັ້ນເອງ. 2.1.1 ການຕໍ່ົສູ້ກັນລະຫວ່າງ ບັນດາດ້ານກົງກັນຂ້າມແມູ່ນຕົື້ນກໍາເນີດ ແລະ ກໍາລັງດັນຂອງການເຄື່ົອນ ເໜັງ ແລະ ການຂະຫຍາຍຕວົ ວິທສີ ັດຈະວພິ າກຊໃີ້ື ຫເ້ ຫນັ ວ່າ ຢາກເຂົ້ືາໃຈຕົ້ືນກໍາເນີດ, ກໍາລັງດັນຕົ້ືນຕໍຂອງການເຄືົ່ອນເໜັງ ແລະ ຂະຫຍາຍຕົວນັື້ນຕ້ອງຊອກຮູ້ຢູ່ໃນກະໂຕສິ່ົງວັດຖຸ ແລະ ປາກົດການນັື້ນເອງ. ແຕູ່ລະສິົ່ງວັດຖຸ ແລະ ປາກົດການ ແມູ່ນອົງປະກອບໜຶົ່ງທີ່ົເປັນເອກະພາບ ເຊິົ່ງລວມມີຫຼາຍດ້ານທີ່ົແຕກຕ່າງກັນ. ໃນນັື້ນມີສອງດ້ານພື້ນຖານທົີ່ ກົງກັນຂ້າມກັນ ເຊິ່ົງພາໃຫ້ເກີດຄວາມຂັດແຍູ່ງເຊັ່ົນ ປະລະມະນູແມູ່ນອົງປະກອບໜຶົ່ງ ທີ່ົເປັນເອກະພາບລະຫວ່າງ ເມັດແກນທາດ (ໂປຼຕົງ, ເນີຕົຼງ) ແລະ ເອເລັກຕຣົງ, ເມັດແກນທາດ ແລະ ເອເລັກຕຣົງ ແມູ່ນສອງດ້ານທີກົງກັນ ຂ້າມກັນ, ສັງຄົມທຶນນິຍົມແມູ່ນອົງປະກອບໜຶ່ົງ ທີົ່ເປັນເອກະພາບລະຫວ່າງຊົນຊັື້ນນາຍທຶນ ແລະ ຊົນຊັ້ືນກໍາມະ ກອນ, ນາຍທຶນ ແລະ ກໍາມະຊີບແມູ່ນສອງຊົນຊັ້ືນທີກົງກັນຂ້າມກັນ. ໃນຈິນຕະນາການກໍມີການກົງກັນ ຂ້າມລະ ຫວ່າງອນັ ຖືກ ແລະ ອນັ ຜິດ, ລະຫວ່າງສັດຈະທາໍ ແລະ ອະພິທໍາ. ກ. ການຕໍສົ່ ູ້ກນັ ລະຫວ່າງບັນດາດ້ານກົງກນັ ຂ້າມ ທກຸ ສິ່ງົ ວັດຖຸ ແລະ ປາກົດການ ລ້ວນແຕູ່ບັນຈຸສອງດ້ານທີ່ົກົງກັນຂ້າມກັນ, ບັນດາດ້ານດັົ່ງກ່າວ ມີການກະທົບ, ຈໍາກັດ, ປະຕິເສດ ແລະ ຜັນປູ່ຽນເຊີົ່ງກັນ ແລະ ກັນ, ອັນນີ້ືເຮັດໃຫ້ສິ່ົງອຶົ່ນປູ່ຽນແປງ ແລະ ຂະ ຫຍາຍຕວົ ຈາກຮບູ ຮາ່ ງນ້ືີໄປສູ່ຮບູ ຮາ່ ງອນື່ົ . 31

ແມນູ່ ຂະບວນວິວັດທດີ່ົ ໍາເນີນໄປຢາູ່ ງສັບສົນ ໂດຍສະເພາະ ແມູ່ນຢູ່ໃນຂົງເຂດສັງຄົມ. ຂະບວນ ວວິ ັດນື້ັນ ອາດຈະແບງູ່ ອອກເປັນຫາຼ ຍໄລຍະ ເຊິ່ົງແຕລູ່ ະໄລຍະພັດມີຈຸດພິເສດສະເພາະ ຂອງມັນໃນເບື້ອງຕົື້ນ ສອງ ດ້ານກງົ ກນັ ຂາ້ ມ ອາດຈະຍງັ ບໍົ່ທັນຕົໍສ່ ູ້ກນັ ຢູ່າງຂ້ຽວຂາດໂລດ. ໃນຂະບວນວວິ ັດແຫູງ່ ການຂະຫຍາຍຕົວຂອງ ຄວາມ ຂັດແຍູ່ງ, ການຕົໍ່ສກູ້ ັນຂອງບັນດາດາ້ ນກງົ ກັນຂ້າມ ກໍນບັ ມື້ນບັ ເກີດຂນ້ືຶ ຢາູ່ ງດຸເດືອດຂ້ຽວຂາດ ແລະ ໃນທີສຸດກໍກ້າວ ຂຶື້ນຜັນປູ່ຽນເຊິງ່ົ ກນັ ແລະ ກັນ ໃນບນັ ດາເງ່ອົື ນໄຂອນັ ແນູ່ນອນ. ເວລານືນັ້ ຄວາມຂດັ ແຍູງ່ ກໍໄດ້ຮບັ ການແກໄ້ ຂ. ຕົວຢູ່າງ ໃນສັງຄົມສັກດິນາເບື້ອງຕົ້ືນ ຄວາມຂັດແຍູ່ງລະຫວ່າງຊົນຊັື້ນສັກດິນາກັບຊົນຊັ້ືນຊາວ ນາ ຍັງບໍົ່ທັນໄດ້ປາກົດຂຶ້ືນຢູ່າງຂ້ຽວຂາດ ແຕູ່ໃນຂະບວນວິວັດແຫູ່ງການຂະຫຍາຍຕົວ ຂອງລະບອບສັກດິນານັື້ນ ຄວາມຂັດແຍງູ່ ກໍນບັ ມ້ືນັບຂ້ຽວຂາດ, ພາໃຫເ້ ຖິງປະທະກນັ ໃນທີສ່ົ ດຸ ພື້ນຖານການປົກຄອງຂອງຊນົ ຊັ້ືນສັກດິນາຖືກ ໂຄູ່ນລມ້ົື ແລະ ນາຍທຶນກໍາເນດີ ຂນ້ືຶ ແທນ, ສັງຄມົ ນາຍທນຶ ກໍາເນີດຂຶື້ນ ຄວາມຂັດແຍູ່ງໃໝູ່ເກີດຂຶ້ືນ ນັື້ນແມູ່ນຄວາມ ຂັດແຍູ່ງລະຫວ່າງຊົນຊັື້ນນາຍທຶນ ກັບຊົນຊັ້ືນກໍາມະກອນ, ຄວາມຂັດແຍູ່ງນີ້ືຂະຫຍາຍຕົວນັບມື້ນັບດຸເດືອດ, ໃນທີ ສດຸ ພາໄປເຖິງການປະຕິວັດກໍາມະຊີບ ແລະ ສັງຄົມນິຍົມກໍກໍາເນີດເກີດຂຶື້ນ ສະນັື້ນ, ກໍເປັນອັນຈະແຈ້ງວ່າ ການຕໍ່ົສູ້ ກັນຂອງບັນດາດ້ານກົງກັນຂ້າມແມູ່ນຕົື້ນກໍາເນີດ ແລະ ກໍາລັງດັນແຫູ່ງການຂະຫຍາຍຕົວທ່ານ ເລນິນ ກ່າວວ່າ: ” ການຂະຫຍາຍຕວົ ແມນູ່ ການຕສໍົ່ ູ້ຂອງບັນດາດ້ານກົງກັນຂ້າມ”. ຂ. ລກັ ສະນະເອກະພາບ ໃນສິ່ົງວັດຖຸ ແລະ ປາກົດການໜຶ່ົງໆ ລ້ວນແຕູ່ປະກອບດ້ວຍ 2 ດ້ານທີົ່ກົງກັນຂ້າມກັນ ແຕູ່ ພ້ອມກັນຄົງຕົວຢູ່ໃນສິົ່ງວັດຖຸ ແລະ ປາກົດການ ຫືຼ ຢູ່ໃນລະບົບສິົ່ງວັດຖຸ ແລະ ປາກົດການໃດໜຶົ່ງ. ເຖິງວ່າພວກ ມັນຈະເປັນບັນດາດ້ານທີກົງກັນຂ້າມກັນກໍຕາມ, ແຕູ່ພວກມັນບໍົ່ສາມາດຄົງຕົວ ຢູ່ຢູ່າງເອກະລາດ ແລະ ຕັດແຍກ ອອກຈາກກັນໄດ້, ດ້ານກົງກນັ ຂາ້ ມນື້ເີ ອົາດ້ານກງົ ກັນຂ້າມອື່ົນ ເປັນເງື່ົອນໄຂຄົງຕົວໃຫ້ແກູ່ຕົນ, ການຕໍົ່ສູ້ຂອງບັນດາ ດ້ານກົງກັນຂ້າມ ແມູ່ນການກາໍ ຈັດປັດເຂ່ຍູ ແລະ ປະຕເິ ສດເຊງ່ົິ ກນັ ແລະ ກນັ ລະຫວ່າງທາ່ ອ່ຽງ, ລັກສະນະ, ກໍາລັງ ແຕກຕ່າງກັນໃນສງິົ່ ວັດຖຸ ແລະ ປາກດົ ການໜຶົ່ງໆ. ຄ. ການພົວພັນລະຫວ່າງຄວາມເປນັ ເອກະພາບກັບການຕົ່ສໍ ູ້ຂອງບນັ ດາດ້ານທີົກ່ ົງກັນຂ້າມ ໃນຂະບວນວິວັດ ແຫູ່ງການຂະຫຍາຍຕົວຂອງຄວາມຂັດແຍູ່ງນັ້ືນ ມັນທັງເອກະພາບ, ທັງຕໍົ່ສູ້ ກັນ, ຄວາມເປັນເອກະພາບ ແລະ ການຕ່ສໍົ ູກ້ ນັ ນື້ນັ ມີການພົວພັນກັນຢູາ່ ງແໜ້ນແຟ້ນ. ຖ້າບໍ່ົມີຄວາມເປັນເອກະພາບ ແລ້ວ ກໍຈະບໍົ່ມີການຕໍົ່ສູ້. ແຕູ່ສອງດ້ານດັ່ົງກ່າວມີລັກສະນະ ແລະ ຄຸນປະໂຫຍດຕ່າງກັນ. ຄວາມເອກະພາບແມູ່ນ ເງ່ືອົ ນໄຂຂອງການຕ່ໍົສູ້, ການຕົ່ໍສແູ້ ມນູ່ ຕ້ືນົ ກາໍ ເນີດຂອງການຂະຫຍາຍຕົວ. (ເອກະພາບແມູ່ນສໍາພັດ, ຕໍົ່ສູ້ແມູ່ນສໍາ ບູນ) ເອກະພາບແມູ່ນສໍາພັດ ເພາະ ວ່າຄວາມເອກະພາບໃດໆຂອງສິ່ົງວັດຖຸ ແລະ ປາກົດການກໍພຽງແຕູ່ແມູ່ນຊົ່ວ ຄາວເທົ່ານັ້ືນ, ຕໍ່ົສູ້ ແມູ່ນສໍາບູນ ເພາະວ່າການຕໍ່ົສູ້ແມູ່ນດໍາເນີນໄປຢູ່າງເນື່ົອງນິດລຽນຕິດ, ບໍົ່ຢຸດບໍ່ົເຊົາຈັກເທື່ົອ. ເອກະພາບແມູ່ນສໍາພັດສະແດງເຖິງການຍຸດນິ້ືງສໍາພັດຂອງສົິ່ງວັດຖຸ, ຕ່ົໍສູ້ແມູ່ນສໍາບູນສະແດງເຖິງການເຄົ່ືອນເໜັງ ສາໍ ບູນຂອງສ່ິົງວັດຖຸ. ເລນິນ ກ່າວວ່າ ”ຄວາມເປັນເອກະພາບຂອງບັນດາດ້ານ ກົງກັນຂ້າມແມູ່ນເງືົ່ອນໄຂກໍາຈັດ ປັດເຂູ່ຍ ແລະ ປະຕິເສດກັນແມູ່ນສໍາບູນເຊົ່ັນດຽວກັນກັບ ການຂະຫຍາຍຕົວ, ການເຄົອ່ື ນເໜັງແມ່ນູ ສາໍ ບູນ”. ເອກະພາບ ແລະ ຕ່ໍສົ ້ມູ ກີ ານພວົ ພນັ ກນັ ຢູາ່ ງສະໜິດແໜນ້ , ບົໍອ່ າດຈະຕດັ ແຍກສອງດາ້ ນ ນ້ີືອອກ ຈາກກັນໄດ້, ຖ້າຖືເປັນສໍາຄັນການຕໍ່ົສູ້ດ້ານດຽວ ປະຕິເສດລັກສະນະເປັນເອກະພາບນັື້ນ ຈະພາໄປເຖິງທັດສະນະ ອຽ່ ງຊ້າຍ, ຖາ້ ຖືເອກະພາບດ້ານດຽວ ປະຕເິ ສດລັກສະນະຕໍ່ສົ ນູ້ ື້ັນຈະພາ ໄປເຖິງທດັ ສະນະອ່ຽງຂວາ. ລວມຄວາມວ່າ ແຕູ່ລະສິົ່ງວັດຖຸ ແລະ ປາກົດການລ້ວນແຕູ່ແມູ່ນຄວາມເປັນເອກະພາບ ແລະ ການຕໍ່ົສູ້ຂອງບັນດາດ້ານກົງກັນຂ້າມ, ໃນນ້ັືນການຕ່ໍົສູ້ຂອງບັນດາດ້ານກົງກັນຂ້າມແມູ່ນ ຕົື້ນກໍາເນີດ, ແມູ່ນກໍາລັງ 32

ດນັ ຂອງການຂະຫຍາຍຕົວ, ຫັຼກມູນນື້ີມີຄວາມສາໍ ຄັນທສ່ົີ ຸດ, ມັນແມູ່ນ ຂໍກະແຈເພືົ່ອຊອກຮູ້ທຸກໆການເຄືົ່ອນເໜັງ ແລະ ການຂະຫຍາຍຕົວ ແລະ ເຂົ້ືາເລິກເຖິງທາດ ແທ້ຂອງວັດຖຸ ແລະ ປາກົດການ. ໃນພຶດຕິກໍາຂອງວຽກງານ ພວກເຮົາຕ້ອງຊອກຮູ້ວັດຖຸ ແລະ ປະ ກົດການດ້ວຍວິທີໄຈ້ແຍກບັນດາຂໍື້ຂັດແຍູ່ງ, ພ້ອມກັນນັື້ນກໍຕ້ອງກະກຽມ ເງ່ອືົ ນໄຂຢູາ່ ງພຽງພເໍ ພອ່ົື ແກ້ໄຂຂຂໍ້ື ດັ ແຍງູ່ . 2.1.2 ລັກສະນະແຜູຫ່ າຼ ຍ ແລະ ລກັ ສະນະສະເພາະຂອງຄວາມຂດັ ແຍງູ່ ທຸກສ່ິງົ ວັດຖຸ ແລະ ປາກົດການຢູ່ໃນໂລກ ແມູ່ນມີຫາຼ ຍຮບູ ຫຼາຍຊງົ ທີ່ົສດຸ , ມັນມລີ ັກສະນະ ແຜູ່ຫາຼ ຍ , ລັກສະນະສະເພາະ, ດັ່ົງນັ້ືນຄວາມຂັດແຍູ່ງໃນສິົ່ງວັດຖຸ ແລະ ປາກົດການກໍມີທັງລັກສະນະແຜູ່ຫຼາຍ ແລະ ມີທັງ ລກັ ສະນະສະເພາະຂອງຄວາມຂດັ ແຍ່ງູ . ກ. ລກັ ສະນະແຜູຫ່ ຼາຍ ລັກສະນະແຜູ່ຫຼາຍຂອງຄວາມຂັດແຍູງ່ ສະແດງອອກສອງດາ້ ນ ດ້ານທໜີ ຶ່ົງ ທຸກສ່ງົິ ວັດຖຸ ແລະ ປາກດົ ການໃນໂລກພາວະວໄິ ສ ລ້ວນແຕປູ່ ະກອບດ້ວຍບັນດາ ດ້ານທີກົງກັນຂ້າມ ທີ່ົພ້ອມກັນຄົງຄົວຢູ່ໃນສິ່ົງວັດຖຸນັ້ືນໆ, ສະນັ້ືນພວກມັນຈິ່ົງມີຄວາມຂັດແຍູ່ງ ແລະ ຕໍ່ົສູ້ກັນລະ ຫວ່າງບັນດາດາ້ ນທີົ່ກງົ ກນັ ຂ້າມ. ດ້ານທີສອງ ຄວາມຂັດແຍູ່ງ ໄດ້ດໍາເນີນໄປໃນຂະບວນວິວັດແຫູ່ງການຂະຫຍາຍຕົວແຕູ່ຕົື້ນ ເຖິງປາຍຂອງສ່ິົງວດັ ຖຸ ແລະ ປາກດົ ການ. ໝາຍຄວາມວາ່ ເມ່ົືອໃດສິົງ່ ວດັ ຖຸ ແລະ ປາກດົ ການມັນບໍ່ົທັນຖືກດັບສູນ, ຄວາມຂັດແຍູງ່ ກໍຍງັ ມຢີ ູ່ຕະຫອຼ ດໄລຍະແຫ່ງູ ຂະບວນວິວດັ ຕື້ັງແຕູ່ມກື້ ໍາເນດີ ຈົນເຖິງເວລາມືມ້ ນັ ຖືກດບັ ສນູ ໄປ. ດັົ່ງນັື້ນ, ທຸກສິົ່ງວັດຖຸ ແລະ ປາກົດການໃນທໍາມະຊາດ, ສັງຄົມ ແລະ ຈິນຕະນາການກໍ ລ້ວນແຕູ່ປະກອບດ້ວຍຄວາມຂັດແຍູ່ງ ເຊັ່ົນ ໃນປະລະມະນູມີຄວາມຂັດແຍູ່ງລະຫວ່າງແກູ່ນທາດ ທີ່ົບັນຈຸໄປຟ້າ ບວກກັບເອເລັກຕຣົງປິ່ົນອ້ອມທີບັນຈຸໄຟຟ້າລົບ. ໃນທໍາມະຊາດກໍມີຄວາມຂັດແຍູ່ງຫວ່າງການຫັນເປັນທາດດ່ຽວ ກັບການແຍກອອກເປັນຫຼາຍທາດ, ໃນສັງຄົມມີຄວາມຂັດແຍູ່ງລະຫວ່າງກໍາລັງການຜະລິດກັບການພົວພັນການຜະ ລິດ, ລະຫວ່າງໂຄງລ່າງກັບໂຄງບົນ, ລະຫວ່າງຊົນຊັື້ນທີປໍລະປັກກັນ, ໃນຈິນຕະນາການກໍມີຄວາມຂັດແຍູ່ງລະ ຫວ່າງຮກູ້ ັບບ່ຮົໍ ,ູ້ ຖືກກບັ ຜິດລະຫວ່າງວທິ ະຍາສາດກັບຝນື ວິທະຍາສາດ. ບແົ່ໍ ມູ່ນຄວາມຂັດແຍູ່ງນັ້ືນຄົງຕົວຢູ່ພຽງກາ ລະເວລາທີແນູ່ນອນໃດໜຶ່ົງໃນບັນດາສິ່ົງວັດຖຸ ແລະ ປາກົດການເທົ່ານັ້ືນ, ຫາກຍັງຄົງຕົວຕະຫຼອດໄລຍະຂອງ ຂະ ບວນວວິ ດັ ແຫງູ່ ການຄົງຕວົ ແລະ ຂະຫຍາຍຕວົ ຂອງມນັ ອກີ . ຕົວຢ່າູ ງ ໃນລະບອບສກັ ດິນານັບແຕເູ່ ວລາກໍາເນດີ ຂືນ້ຶ ຈົນເຖງິ ເວລາທີຖກື ດັບສນູ ໄປນັ້ືນ, ບໍົ່ມີ ເວລາໃດທີົ່ຈະບມົ່ໍ ີຄວາມຂັດແຍງູ່ , ແຕູ່ວາ່ ບນັ ດາໄລຍະຂະຫຍາຍຕົວທຕີ ່າງກນັ ຂອງມນັ , ຮູບການ ແລະ ລະດັບຂອງ ຄວາມຂັດແຍູ່ງກສໍ ະແດງອອກຕາ່ ງກັນເທາົ່ ນ້ນັື . ການຄົ້ືນຄວ້າຂະບວນວິວັດຂອງສິົ່ງວັດຖຸໃດໜຶົ່ງ ຖ້າພວກເຮົາຫາກຢຸດຢູ່ໃນຂອບເຂດການ ຊອກເຫນັ ລັກສະນະແຜູ່ຫຼາຍຂອງຄວາມຂດັ ແຍູ່ງເທົ່ານັ້ືນ. ຈະເຮັດໃຫ້ພວກເຮົາບໍ່ົສາມາດຮັບຮູ້ສິົ່ງ ວັດຖຸ ແລະ ປາ ກົດການອັນລະອຽດໄດ້ຢູ່າງຖືກຕ້ອງ. ຍ້ອນແນວນືັ້ນພວກເຮົາຈ່ົິງຕ້ອງຄົື້ນຄວ້າລັກ ສະນະສະເພາະຂອງຄວາມຂັດ ແຍ່ງູ ອກີ ດ້ວຍ. ຂ. ລັກສະນະສະເພາະຂອງຄວາມຂັດແຍງູ່ ລັກສະນະສະເພາະຂອງຄວາມຂັດແຍູ່ງ ສະແດງອອກກ່ອນອືົ່ນໝົດຢູ່ບ່ອນວ່າ ບັນດາສິ່ົງວັດຖຸ ຕ່າງກັນກໍມີຄວາມຂັດແຍູ່ງຕ່າງກັນ, ແຕູ່ລະສົິ່ງວັດຖຸກໍມີຄວາມຂັດແຍູ່ງສະເພາະຂອງມັນ, ລັກສະນະສະເພາະຂອງ ຄວາມຂັດແຍ່ງູ ຂ້ນືຶ ກບັ ຈດຸ ພິເສດ ແລະ ເງອື່ົ ນໄຂຕວົ ຈງິ ທົີ່ກໍານດົ ການຄົງຕວົ ຂອງສງິ່ົ ວດັ ຖນຸ ັນ້ື . ໝາຍຄວາມວ່າສິ່ົງວັດ 33

ຖຸ ແລະ ປາກົດການແຕກຕ່າງກັນຍອ້ ນວາ່ ທາດແທ້ຂອງມັນແຕກຕ່າງກັນ, ທາດແທ້ອັນສະເພາະໄດ້ເຮັດໃຫ້ສິົ່ງວັດ ຖຸນ້ີືຕ່າງກັບສົິ່ງວັດຖຸອ່ືົນ ເຊົັ່ນ ຄວາມຂດັ ແຍງູ່ ຂອງສິ່ົງວດັ ຖຸ ແລະ ປາກົດການໃນທາໍ ມະຊາດແຕກຕາ່ ງກັບຄວາມຂດັ ແຍູ່ງຂອງສົິ່ງວັດຖຸ ແລະ ປາກົດການໃນສງັ ຄມົ , ກຄໍ ແື ຕກຕ່າງກບັ ຄວາມຂັດແຍງູ່ ຢູ່ໃນຈິນຕະນາການ, ແຕູ່ລະສິົ່ງວັດ ຖຸ ແລະ ປາກົດການທ່ີົຢໃູ່ ນຂງົ ເຂດໃດໜົ່ງຶ ທົແີ່ ນ່ນູ ອນກ່ມົໍ ຄີ ວາມແຕກຕາ່ ງກັນ. ລກັ ສະນະສະເພາະຂອງຄວາມຂດັ ແຍງູ່ ຍັງໄດ້ສະແດງອອກຢບູ່ ່ອນວາ່ ໃນສ່ົງິ ວັດຖດຸ ຽວອາດຈະ ມີຫຼາຍຄວາມຂັດແຍູ່ງ. ບັນດາຄວາມຂັດແຍູ່ງດັົ່ງກ່າວ ກໍມີລັກສະນະຕ່າງກັນ ເຊັົ່ນ ໃນສັງຄົມນາຍທຶນ ຄວາມຂັດ ແຍງູ່ ລະຫວາ່ ງຊນົ ຊນັື້ ນາຍທຶນກບັ ຊນົ ຊັ້ນື ກໍາມະຊີບ, ລະຫວ່າງນາຍທຶນ ກັບນາຍທຶນ, ລະຫວ່າງນາຍທຶນກັບບັນດາ ຊນົ ຊັນື້ ລະຫວາ່ ງກາງອ່ນືົ ໆ, ແຕູ່ລະຄວາມຂດັ ແຍ່ງູ ນື້ນັ ມຈີ ຸດພິເສດຕ່າງກັນ. ໃນການຂະຫຍາຍຕົວຂອງປະເທດເຮົາ ປະຈບຸ ນັ ກມໍ ີຫຼາຍຂຂ້ໍື ດັ ແຍງູ່ , ຂືຂ້ໍ ດັ ແຍູ່ງລະຫວ່າງເສັ້ືນທາງຂະຫຍາຍຕົວແບບທຶນນິຍົມ ກັບທິດທາງຂະຫຍາຍຕົວ ແບບສງັ ຄົມນິຍົມ. ລະຫວາ່ ງຄວາມຮຽກຮ້ອງຕອ້ ງການຂອງໜ້າທີົ່ປະຕິວັດ ກັບຄວາມສາມາດດ້ານເສດຖະກິດ, ວັດ ທະນາທໍາຂອງພວກເຮົາ, ລະຫວ່າງການຜະລິດກັບການໃຊ້ສອຍໃນບັນດາຂໍ້ືຂັດແຍູ່ງດັົ່ງກ່າວ ບາງອັນແມູ່ນຂໍ້ືຂັດ ແຍງູ່ ພນື້ ຖານ, ບາງອນັ ແມູ່ນຂໍື້ຂັດແຍູງ່ ຕົ້ນື ຕໍ, ບາງອັນແມູ່ນຂໍື້ຂັດແຍ່ງູ ປລໍ ະປັກ ແຕູ່ຂໍ້ືຂັດແຍູ່ງເຫຼົ່ານັ້ືນກໍລ້ວນແຕູ່ມີທີ ຕງ້ືັ ແລະ ຄນຸ ປະໂຫຍດຕ່າງກນັ . ລັກສະນະສະເພາະຂອງຂໍື້ຂດັ ແຍ່ງູ ຍັງສະແດງອອກ, ຢູ່ແຕູ່ລະໄລຍະແຫູ່ງການຂະຫຍາຍຕົວຂອງ ສິ່ົງວັດຖຸນັື້ນ, ຂໍ້ືຂັດແຍູ່ງກໍສະແດງອອກຕ່າງກັນ ເຊັົ່ນ ໃນສະໄໝຂ້າມຜ່ານຈາກລະບອບ ທຶນນິຍົມຂຶ້ືນສູ່ສັງຄົມນິ ຍົມ. ຂື້ໍຂັດແຍູ່ງລະຫວ່າງສອງເສັ້ືນທາງມີບັນດາຮູບການ ແລະ ລະດັບສະແດງອອກຕ່າງກັນໃນຂະບວນວິວັດແຫູ່ງ ການດດັ ສາ້ ງ ແລະ ກ່ົສໍ າ້ ງຕາມທິດສງັ ຄມົ ນຍິ ົມ. ລກັ ສະນະແຜູຫ່ າຼ ຍ ແລະ ລັກສະນະສະເພາະຂອງຂໍ້ືຂັດແຍູ່ງນັ້ືນ ມີຄວາມໝາຍສໍາຄັນອັນໃຫູ່ຍ ຫວຼ ງທີສົ່ ດຸ . ລກັ ສະນະແຜຫູ່ ຼາຍຂອງຂຂໍື້ ັດແຍູງ່ ຮຽກຮ້ອງໃຫ້ພວກເຮົາໃນເມືົ່ອພິຈາລະນາບັນຫາ ຫືຼ ແກ້ໄຂບັນຫາກໍ ຕ້ອງຊອກຮູ້ ແລະ ຄົື້ນຄວ້າໃຫ້ເຫັນໄດ້ຂໍ້ືຂັດແຍູ່ງຂອງມັນ, ຊອກເຫດຜົນຂອງຂໍ້ືຂັດແຍູ່ງ ເພືົ່ອມີວິທີການແກ້ໄຂຂື້ໍ ຂັດແຍູ່ງຢູ່າງຖືກຕ້ອງ, ຄວນຫີຼກເວັ້ືນທ່າທີສ້າງຂໍື້ຂັດແຍູ່ງທີົ່ ບໍົ່ມີຈິງ ຫືຼ ປິດບັງຂໍື້ຂັດແຍູ່ງທີົ່ມີຈິງ, ລະດັບຮັບຮູ້ຍັງ ອ່ອນນ້ອຍ ແລະ ອາດຈະຍ້ອນສິ່ງົ ຊກຸ ຍູ້ບ່ໍົຖືກຕ້ອງ, ທັງໝົດນັ້ືນລ້ວນແຕູ່ຜິດພາດຈາກນັື້ນຈະພາໄປເຖິງການກໍານົດ ບັນດາແຜນນະໂຍບາຍ, ວທິ ກີ ານຜດິ ພາດ, ຊ້ໍາື ບົ່ໍໜໍາຍງັ ພາໄປເຖິງບັນດາຜນົ ອັນຕະລາຍຮາ້ ຍແຮງອີກດ້ວຍ. ຄ. ການພົວພນັ ລະຫວ່າງລັກສະນະແຜູຫ່ າຼ ຍກັບລກັ ສະນະສະເພາະຂອງຂ້ຂືໍ ັດແຍູງ່ ໃນເມື່ົອພວກເຮົາແກ້ໄຂອັນສະເພາະແລ້ວກໍໝາຍຄວາມວ່າ ໄດ້ປະກອບສ່ວນແກ້ໄຂອັນລວມ ໄປພ້ອມກັນ. ດັ່ົງນັ້ືນ, ລັກສະນະສະເພາະຂອງຂໍື້ຂັດແຍູ່ງ ຮຽກຮ້ອງໃຫ້ພວກເຮົາຕ້ອງໄຈ້ແຍກສະພາບການຕົວຈິງ ລະອຽດມກີ ານໄຈແ້ ຍກສະພາບການຕົວຈິງ ຈິົງ່ ຈະຊອກວິທີແກ້ໄຂອັນລະອຽດໄດ້, ໝາຍຄວາມວ່າ ຂໍ້ືຂັດແຍູ່ງຕ່າງກັນ ກໍຕ້ອງມີວິທີການແກ້ໄຂຕ່າງກັນ ບໍ່ົອາດຈະມີວິທີແກ້ໄຂລວມ ໃຫ້ແກູ່ທຸກໆຂໍື້ຂັດແຍູ່ງ ຫືຼ ບໍ່ົຄວນແກ້ໄຂແບບ ລວມໆ. ແຕູ່ອີກປະການໜຶ່ົງໃນເມືົ່ອແກ້ໄຂຂໍ້ືຂັດແຍູ່ງອັນລະອຽດໃດໜຶ່ົງ ກໍຕ້ອງຮູ້ຈັກປະຕິບັດຫັຼກການອັນກວມ ລວມ ທີົ່ຄອບງໍາການເຄື່ົອນເໜັງ ຂອງສິ່ົງວັດຖຸອັນລະອຽດນັື້ນ. ໂດຍກໍາແໜ້ນວິທີດັົ່ງກ່າວພັກປະຊາຊົນ ປະຕິວັດ ລາວ ໄດ້ໄຈ້ແຍກສະພາບການຕົວຈິງຂອງປະເທດເຮົາ ໃນແຕູ່ລະໄລຍະປະຫວັດສາດ ແລະ ວາງແນວທາງອັນຖືກ ຕອ້ ງອອກມາ, ພາການປະຕິວັດຂອງປະເທດເຮາົ ຍາດໄດໄ້ ຊຊະນະນກ້ືີ າ້ ວເຖງິ ໄຊຊະນະອື່ນົ ໆ... ໂດຍເລມ່ີົ ຈາກຈຸດພິ ເສດຂອງປະເທດເຮາົ , ທມົີ່ ພີ ື້ນຖານການຜະລດິ ນ້ອຍ, ດອ້ ຍພັດທະນາຊາໍ້ື ພັດຖືກສົງຄາມທໍາລາຍຢູ່າງໜັກໜ່ວງເປັນ ເວລາ 30 ປີ ຂອງພວກຈກັ ກະພດັ (ຝຣັງ່ົ , ອາເມລິກາ...) ກາ້ ວຂຶນື້ ກ່ໍົສ້າງສັງຄມົ ໃໝູ່ທີກາ້ ວໜ້າຕາມທິດສັງຄົມນິຍົມ ມະຕກິ ອງປະຊຸມ ໃຫູ່ຍຂອງພັກຄງືັ້ ທີ V ໄດວ້ າງອອກວ່າ ໃນປະຈບຸ ນັ ພວກເຮົາພວມຢູ່ໃນໄລຍະແຫູ່ງການສືບຕົໍ່ສາ້ ງ 34

ແລະ ຂະຫຍາຍລະບອບປະຊາທິປະໄຕ ປະຊາຊົນ, ສາ້ ງບັນດາປະຖມົ ປດັ ໃຈໃຫແ້ ກູ່ການກ້າວຂຶື້ນສັງຄົມນິຍົມເທື່ົອ ລະກາ້ ວ. ດັົ່ງນັ້ືນ, ຂໍ້ືຂັດແຍູ່ງພື້ນຖານຂອງສັງຄົມລາວໃນປະຈຸບັນ ແມູ່ນຂໍ້ືຂັດແຍູ່ງລະຫວ່າງການຂະ ຫຍາຍຕົວແບບທຶນນິຍົມ ແລະ ສັງຄົມນິຍົມ, ຍັງຮັກສາຫຼາຍພາກສ່ວນເສດຖະກິດຄົງຕົວຢູ່ ເຊິ່ົງ ເນື້ອໃນຕົື້ນຕໍ ແມູ່ນເພື່ົອດັດສ້າງ ແລະ ນໍາເອົາພື້ນຖານເສດຖະກິດ, ການຜະລິດນ້ອຍທີ່ົມີລັກ ສະນະທໍາມະຊາດ ເຄິົ່ງທໍາມະຊາດ ກ້າວສູ່ການຜະລິດທີ່ົເປັນສິນຄ້າ, ຫັນເປັນອຸດສະຫະກໍາ ແລະ ທັນສະໄໝ. ພາຍໃຕ້ການນໍາພາຂອງພັກຕາມທິດສັງ ຄມົ ນຍິ ມົ . ເພົືອ່ ແກໄ້ ຂຂຂື້ໍ ດັ ແຍູ່ງດົ່ັງກາ່ ວພວກ ເຮົາຕ້ອງປັບປຸງ, ເພີົ່ມທະວີວຽກງານປົກປັກຮັກສາປະເທດຊາດ, ຈັດ ຕັ້ືງ ແລະ ຮັບປະກັນໃຫ້ປະຊາຊົນຜູ້ອອກແຮງງານ ບັນດາເຜົ່າໃນທົ່ວປະເທດສາມັກຄີກັນແໜ້ນແຟ້ນ ແລະ ເສີມຂະ ຫຍາຍສິດ ເປັນເຈົືາ້ ປະເທດຊາດເປນັ ເຈືົາ້ ສັງຄົມຢູ່າງແທ້ຈິງ. 2.1.3 ບັນດາປະເພດຂອງຂ້ືໍຂັດແຍງູ່ ໂດຍເລ່ມົີ ຈາກລັກສະນະສະເພາະຂອງຂື້ຂໍ ດັ ແຍູ່ງ, ບັນດາສິົ່ງວັດຖຸ ແລະ ປາກົດການຕ່າງ ກັນກໍມີຂ້ໍື ຂັດແຍູ່ງຕາ່ ງກນັ . ໃນແຕລູ່ ະສົິງ່ ວດັ ຖຸ ແລະ ປາກດົ ການກມໍ ີຫາຼ ຍຂືໍຂ້ ດັ ແຍູ່ງທີ່ົຕ່າງກັນ, ບັນ ດາຂໍ້ືຂັດແຍູ່ງນັ້ືນພັດມີທ່ົີ ຕງ້ັື ແລະ ຄນຸ ປະໂຫຍດບໍົຄ່ ກື ນັ , ສະນືັນ້ ອາດຈະແບູງ່ ອອກເປນັ ປະເພດຂື້ໍ ຂດັ ແຍ່ງູ ດງົັ່ ລຸູ່ມນ:ືີ້ ກ. ຂຂໍື້ ັດແຍູ່ງພາຍໃນ ແລະ ຂືໍ້ຂັດແຍູ່ງພາຍນອກ ຂໍ້ືຂັດແຍູ່ງພາຍໃນ ແມູ່ນຂໍື້ຂັດແຍູ່ງທີົ່ສະແດງອອກເຖິງການກະທົບໄປມາເຊິົ່ງກັນ ແລະ ກັນ ຂອງບັນດາດ້ານທກ່ົີ ງົ ກັນຂ້າມ (ບັນດາລັກສະນະ, ທ່າອ່ຽງ, ກໍາລັງ) ທີ່ົຄົງຕົວຢູ່ໃນສິ່ົງວັດຖຸ, ປາກົດການໃດໝຶ່ົງ ຫືຼ ຢໃູ່ ນລະບົບສ່ງົິ ວັດຖໃຸ ດໜງົ່ຶ ທແີ ນູ່ນອນ. ຂ້ືຂໍ ດັ ແຍ່ງູ ເຫົ່າຼ ນື້ຕີ ດັ ສິນການຄງົ ຕົວ ຂອງສິົ່ງວດັ ຖຸ ແລະ ກໍແມູ່ນຕົ້ືນກໍາເນີດ , ແມ່ນູ ກາໍ ລັງດັນໃຫ້ແກູ່ການປູ່ຽນແປງ ແລະ ຂະຫຍາຍຕົວ ຂອງສິ່ົງວັດຖຸນັ້ືນເຊັົ່ນ ຂໍື້ຂັດແຍູ່ງລະຫວ່າງແນວຄິດທີົ່ ກາ້ ວໜາ້ ກບັ ແນວຄິດທ່ີຫົ ້າຼ ຫງຼັ . ຂື້ຂໍ ັດແຍູ່ງພາຍນອກ ແມູ່ນຂໍ້ືຂັດແຍູ່ງ ທີົ່ສະແດງອອກເຖິງການກະທົບໄປມາເຊິ່ົງກັນ ແລະ ກັນ ລະຫວ່າງສິົ່ງວັດຖຸນີື້ກບັ ສິົ່ງວັດຖຸອືນົ່ ເຊັນ່ົ ຂໍ້ືຂັດແຍູ່ງລະຫວ່າງຊີວະສາດ ກັບສະພາບແວດລ້ອມຢູ່ອ້ອມຂ້າງ, ຂໍ້ືຂັດ ແຍງູ່ ລະຫວ່າງປະເທດນກືີ້ ັບປະເທດອື່ນົ ... ຂືໍ້ຂດັ ແຍູ່ງພາຍໃນ ແລະ ຂໍື້ຂັດແຍູ່ງພາຍນອກມີບົດບາດ ແລະ ຄຸນປະໂຫຍດຕ່າງກັນ, ສະນັ້ືນ, ການຈໍາແນກຂໍ້ືຂັດແຍູ່ງພາຍໃນ ແລະ ຂໍື້ຂັດແຍູ່ງພາຍນອກມີຄວາມໝາຍພຶດຕິກໍາທີ່ົສໍາຄັນ ໂດຍແມູ່ນການເຄືົ່ອນ ເໜງັ ຂອງຂ້ໍຂື ດັ ແຍ່ງູ ພາຍໃນຮກັ ສາບດົ ບາດຕດັ ສິນຕນ້ົື ກໍາເກີດ, ກໍາລັງດັນຂອງການຂະຫຍາຍຕົວ. ດັົ່ງນັື້ນ, ຢາກຊຸກ ດັນສົ່ິງວັດຖຸໜງົຶ່ ຫືຼ ຂະບວນວິວັດໃດໜົຶ່ງກາ້ ວຂື້ຶນ ນັນ້ື ຕອ້ ງຊອກໃຫເ້ ຫນັ ຂືໍ້ຂັດແຍູ່ງພາຍໃນຂອງສິົ່ງວັດຖຸ ແລະ ຂະ ບວນວິວັດນັ້ືນ ບັນດາຂໍື້ຂັດແຍູ່ງພາຍໃນຂອງພື້ນຖານເສດຖະກິດຂອງປະເທດເຮົາໃນປະຈຸບັນນີ້ື ແມູ່ນຂໍ້ືຂັດແຍູ່ງ ລະຫວ່າງ ການຜະລິດກັບການໃຊ້ສອຍ. ການຜະລິດຍັງຕໍ່ົາແຕູ່ການໃຊ້ສອຍພັດເພີົ່ມຂຶ້ືນຢູ່າງບໍ່ົຢຸດຢັື້ງ. ສະນັ້ືນ, ການທີ່ົຈະຊຸກຍູ້ພື້ນຖານເສດຖະກິດແຫູ່ງຊາດກ້າວຂຶ້ືນນັື້ນ, ບໍົ່ອາດຈະແກ້ໄຂຂໍ້ືຂັດແຍູ່ງດ້ານໃດດ້ານໜຶົ່ງເທົ່ານັ້ືນ ຢາກແກ້ໄຂຂໍ້ືຂັດແຍູ່ງນັ້ືນຕ້ອງຊຸກຍູ້ການຜະລິດໃຫ້ຂະຫຍາຍຕົວ, ອີກດ້ານອືົ່ນຕ້ອງປະຢັດໃນການໃຊ້ສອຍ, ຄອ່ ຍໆ ສ້າງທ່າດູ່ນດ່ຽງໃຫ້ແກູ່ພື້ນຖານເສດຖະກິດ, ແກ້ໄຂຂໍື້ຂັດແຍູ່ງນັື້ນໄດ້, ແມູ່ນປັດໄຈໜຶ່ົງທີ່ົສໍາຄັນທີ່ົສຸດເພື່ົອ ຂະຫຍາຍເສດຖະກິດ. ຄຸນປະໂຫຍດຂອງຂໍ້ືຂັດແຍູ່ງພາຍນອກກໍສໍາຄັນ ຕ່ໍົການຂະຫຍາຍຕົວຂອງສິົ່ງວັດຖຸ, ດັົ່ງນັ້ືນ , ພວກເຮົາບໍ່ົອາດເບິົ່ງເບົາ ເພາະວ່າຂໍື້ຂັດແຍູ່ງພາຍນອກມີບົດບາດກະທົບໃສູ່ຄວາມຂັດແຍູ່ງພາຍໃນໂດຍທາງກົງ ຫືຼ ທາງອອ້ ມ. ການຊອກເຫນັ ແລະ ແກ້ໄຂຂືໍ້ຂດັ ແຍູ່ງພາຍນອກໄດ້ດມີ ຄີ ຸນປະໂຫຍດໝັນື້ ຄົງຍາວນານໄດ້ນັື້ນ ກໍຕໍ່ົເມືົ່ອ 35

ໄດຜ້ ່ານການແກໄ້ ຂຂ້ໍືຂັດແຍງູ່ ພາຍໃນ ແລະ ຕ້ອງຕິດ ພັນກັບການແກ້ໄຂຂໍື້ຂັດແຍູ່ງພາຍໃນ ເຊັົ່ນ ພື້ນຖານເສດຖະ ກິດຂອງປະເທດເຮົາ ຂືໍຂ້ ັດແຍ່ງູ ລະ ຫວ່າງຂາອອກກັບຂາເຂົ້ືາ ແມູ່ນຂໍື້ຂັດແຍູ່ງພາຍນອກ, ເພາະມັນຂຶ້ືນກັບເສດຖະ ກິດຕ່າງປະເທດ. ການແກ້ໄຂຂໍື້ຂັດແຍູ່ງນີື້ເພື່ົອສ້າງທ່າດູ່ນດ່ຽງ ລະຫວ່າງຂາອອກ ກັບຂາເຂົື້າມີຄຸນປະໂຫຍດອັນ ໃຫູ່ຍຫຼວງຕພ່ໍົ ື້ນຖານເສດຖະກິດ, ແຕູຢ່ າກແກໄ້ ຂຂໍຂ້ື ັດແຍູ່ງດັ່ງົ ກ່າວນ້ນືັ ໄດ້ ກໍຕົເໍ່ ມືົອ່ ໄດ້ແກ້ໄຂ້ຂໍ້ືຂັດແຍູ່ງພາຍໃນໃຫ້ ດີ. ນັນື້ ແມນູ່ ຂໍຂ້ື ັດແຍງູ່ ລະຫວ່າງການຜະລດິ ກັບການໃຊ້ສອຍພາຍໃນປະເພດ. ການຈາໍ ແນກຂືໍ້ຂັດແຍ່ງູ ພາຍໃນ ແລະ ຂໍ້ຂື ດັ ແຍູ່ງພາຍນອກດ່ງົັ ກາ່ ວນນືັ້ ແມູນ່ ຈໍາເປັນທີ່ົສຸດ. ລະ ຫວ່າງຂໍື້ຂັດແຍູ່ງພາຍໃນ ແລະ ຂໍື້ຂັດແຍູ່ງພາຍນອກແມູ່ນມີລັກສະນະສໍາພັດ, ອາດປູ່ຽນທ່ີຕັ້ືງເຊິ່ົງກັນ ແລະ ກັນ. ໝາຍຄວາມວ່າເຖິງຈະແມູ່ນຂໍື້ຂັດແຍງູ່ ອັນດຽວກນັ ແຕູຢ່ ່ໃູ ນການພົວພັນນື້ພີ ດັ ແມູ່ນຂໍ້ືຂັດແຍູ່ງພາຍໃນ ແລະ ຢູ່ການ ພວົ ພນັ ອືົ່ນ ມັນພດັ ແມູນ່ ຂຂື້ໍ ັດແຍ່ງູ ພາຍນອກ. ຂ. ຂໍື້ຂດັ ແຍູງ່ ພ້ືນຖານ ແລະ ຂຂື້ໍ ດັ ແຍູງ່ ຕືົນ້ ຕໍ ຂຂ້ໍື ດັ ແຍູງ່ ພນື້ ຖານ ແມນູ່ ຂຂ້ໍື ັດແຍ່ງູ ທີົ່ສະແດງເຖິງການກະທົບໄປມາເຊງ່ົິ ກັນ ແລະ ກັນ ຂອງບັນ ດາດ້ານທເີ່ົ ປັນພື້ນຖານ, ເຊ່ິົງກງົ ກັນຂາ້ ມກນັ ຢູໃ່ ນກະໂຕສິງົ່ ວັດຖຸ ແລະ ປາກົດການນນ້ືັ ເອງມັນກໍານົດທາດແທ້ ແລະ ຕັດສິນທິດທາງ ໃນຂະບວນວິວັດແຫູ່ງການຂະຫຍາຍຕົວທັງໝົດ ຂອງສິ່ົງວັດຖຸ ແລະ ປາກົດການ ຂໍ້ືຂັດແຍູ່ງພື້ນ ຖານແມູ່ນເປັນພ້ນື ຖານແຫູ່ງການກົ່ໍຮ່າງສ້າງຕົວ ແລະ ຂະຫຍາຍຕົວຂອງທຸກຂ້ືໍຂດັ ແຍູ່ງອືົ່ນໆຂອງສິົ່ງວັດຖຸ ແລະ ປາ ກົດການ, ເມື່ົອເວລາຂໍື້ຂັດແຍູ່ງພື້ນຖານໄດ້ຮັບການແກ້ໄຂແລ້ວ ມັນຈະເຮັດໃຫ້ສິ່ົງວັດຖຸນີ້ືປູ່ຽນແປງກາຍເປັນສິ່ົງ ວດັ ຖອຸ ່ືົນ. ເພາະສະນນ້ືັ , ການຊອກໃຫເ້ ຫັນຂໍ້ືຂັດແຍູ່ງພື້ນຖານຂອງສິ່ົງວັດຖຸ ແລະ ປາກົດການແມູ່ນ ເພື່ົອ ມີວິທີແກ້ໄຂໃຫ້ສອດຄ່ອງ, ແມູ່ນໜ້າທີ່ົຈໍາເປັນທີສໍາຄັນ ໃນຂະບວນວິວັດແຫູ່ງການຄົື້ນຄວ້າວິທະຍາສາດ ແລະ ດັດສ້າງທໍາມະຊາດ. ການກາໍ ນົດຂືຂ້ໍ ັດແຍູ່ງພື້ນຖານຂອງສັງຄົມໃຫ້ຖືກຕ້ອງ ນັື້ນມີຄວາມໝາຍຕັດສິນເຖິງການວາງ ໜ້າທີົ່ຍຸດທະສາດຂອງການປະຕິວັດ ແລະ ດັດສ້າງສັງຄົມ. ໃນພຶດຕິກໍາຂອງການປະຕິວັດຊາດ ປະຊາທິປະໄຕ ຢູ່ ປະເທດເຮົາກໍໄດ້ຢັ້ືງຢືນຕື່ົມ, ກ່ຽວກັບຄວາມສໍາຄັນດັ່ົງກ່າວຂ້າງເທິງນັ້ືນ. ໂດຍເລີົ່ມຈາກການຄົື້ນຄວ້າຕົວຈິງຢູ່າງລະ ອຽດຂອງສັງຄົມລາວ, ພັກປະຊາຊົນ ປະຕິວັດລາວ ໄດ້ຊອກເຫັນບັນດາຂໍື້ຂັດແຍູ່ງພື້ນຖານ ແລະ ບົນພື້ນຖານນັື້ນ ໄດກ້ ົສໍ່ ້າງແນວທາງຍຸດທະສາດຂອງການປະຕິວັດ ເພື່ົອແກ້ໄຂບັນດາໜ້າທີຍຸດທະສາດ ຂອງການປະຕິວັດຊາດ ປະ ຊາທິປະໄຕ. ກຽ່ ວກບັ ບັນຫານີື້ ທ່ານ ໄກສອນ ພົມວຫິ ານ ໄດ້ຂຽນວ່າ”...ບັນດາຂໍື້ຂັດແຍູ່ງ ພື້ນຖານທີົ່ໄດ້ພົ້ືນເດັ່ົນ ຂຶ້ືນຢູ່ໃນປະເທດເຮົາ ແມູ່ນຂໍ້ືຂັດແຍູ່ງລະຫວ່າງຊາດລາວທັງໝົດກັບຈັກກະພັດຜູ້ຮຸກຮານ (ໃນເມື່ົອກ່ອນແມູ່ນ ຝຣັ່ົງ, ຕໍົ່ມາແມູ່ນອາເມລິກາ) ແລະ ພວກລູກມືຂາຍຊາດ, ຂໍື້ ຂັດແຍູ່ງລະຫວ່າງປະຊາຊົນຊາວຜູ້ອອກແຮງງານ ເຊິ່ົງກອ່ນອືົ່ນໝົດ ແມູ່ນຊາວໄຮູ່ນາບັນດາເຜົ່າ ກັບຊົນຊັື້ນສັກດິນາຂໍ້ືຂັດແຍູ່ງທັງສອງນີ້ືພົວພັນກັນແບບກາຍອິນຊີ ແລະ ຕ້ອງແກໄ້ ຂໄປພອ້ ມໆກນັ ”. ຂ້ືໍຂັດແຍູ່ງຕົື້ນຕໍ ແມູ່ນຂໍ້ືຂັດແຍູ່ງທີ່ົພົື້ນເດັົ່ນຂຶ້ືນ ຢູ່ໃນໄລຍະອັນແນູ່ນອນໃດໜຶ່ົງຂອງຂະບວນວິ ວດັ ແຫງູ່ ການຜັນປຽູ່ ນຂະຫຍາຍຕົວຂອງສົ່ິງວັດຖຸ, ມນັ ມຄີ ຸນປະໂຫຍດຕັດສິນຕໍ່ົໄລຍະຂະຫຍາຍຕົວ ແລະ ຄອບງໍາ ບັນດາຂໍ້ືຂັດແຍູ່ງອືົ່ນໆ. ທີ່ົຢູ່ໃນໄລຍະດຽວກັນນັື້ນ, ຂໍ້ືຂັດແຍູ່ງຕົື້ນຕໍປູ່ຽນແປງ ແມູ່ນຂຶ້ືນກັບສະພາບແວດລ້ອມ ແລະ ເງືົ່ອນໄຂຕົວຈິງ. ຕາມທໍາມະດາຂໍື້ຂັດແຍູ່ງຕົ້ືນຕໍແມູ່ນຮູບການທີົ່ສະແດງອອກຢູ່າງລະອຽດຂອງຂໍື້ຂັດແຍູ່ງພື້ນ ຖານ. ດົັງ່ ນືັນ້ , ການແກໄ້ ຂບນັ ດາຂ້ໍືຂດັ ແຍງູ່ ຕ້ືົນຕແໍ ມນູ່ ຂະບວນວິວັດແຫູ່ງການແກ້ໄຂຂໍ້ືຂັດແຍູ່ງພື້ນຖານຕາມລໍາດັບ ນືັນ້ ເອງ. 36

ຕົວຢູ່າງ ຂໍື້ຂັດແຍູ່ງຕົ້ືນຕໍຢູ່ບົນເວທີສາກົນປະຈຸບັນນີ້ື ແມູ່ນຂໍ້ືຂັດແຍູ່ງລະຫວ່າງການຮັກສາສະ ພາບແວດລ້ອມ, ອະນຸລັກທໍາມະຊາດກັບການທໍາລາຍສະພາບແວດລ້ອມທໍາລາຍທໍາມະຊາດ ແລະ ຂໍ້ືຂັດແຍູ່ງລະ ຫວາ່ ງກໍາລັງສນັ ຕພິ າບຕ້ານສົງຄາມນິວເຄຣຍ, ຕ້ານການຊ່ວງເສັງປະກອບອາວຸດ ແຜູ່ມະຫາອໍານາດ ແລະ ຕ້ານບັນ ດາກາໍ ລັງປະຕິການທີ່ົກະຫາຍສົງຄາມ ແລະ ພວກກໍການຮ້າຍ... ຂໍື້ຂັດແຍູ່ງນີື້ເປັນການສະແດງອອກໃຫ້ເຫັນຂໍື້ຂັດ ແຍ່ງູ ລະຫວ່າງນາຍທນຶ ກັບນາຍທຶນໃນການຄອບຄອງແຫງຼູ່ ເສດຖະກິດໂລກ, ລະຫວ່າງລະບບົ ສັງຄົມນິຍົມກັບນາຍ ທນຶ , ເຊົ່ງິ ເປນັ ຂໍື້ຂດັ ແຍງູ່ ຕື້ົນຕຂໍ ອງຍກຸ ສະໄໝພວກເຮາົ . ຄ. ຂຂ້ືໍ ດັ ແຍູງ່ ທີົເ່ ປນັ ປໍລະປກັ ແລະ ຂ້ຂໍື ດັ ແຍງູ່ ທົບີ່ ເໍົ່ ປນັ ປລໍ ະປກັ ແມູ່ນບັນດາຂໍ້ືຂັດແຍູ່ງທີົ່ມີຢູ່ໃນສັງຄົມມະນຸດເທົ່ານັື້ນ ແລະ ກໍພຽງແຕູ່ຄົງຕົວຢູ່ໃນໄລຍະ ປະ ຫວັດສາດທສ່ົີ ັງຄມົ ແບງູ່ ເປນັ ຊນົ ຊັື້ນທີມຜີ ນົ ປະໂຫຍດກົງກນັ ຂ້າມກັນ. ຂ້ໍຂື ັດແຍູ່ງທ່ີເົ ປນັ ປລໍ ະປັກ ແມູນ່ ຂ້ືໍຂັດແຍງູ່ ລະຫວາ່ ງບັນດາກາໍ ລງັ ສັງຄົມ, ບັນດາຊົນຊັ້ືນທີ່ົມີການ ກົງກັນຂ້າມກ່ຽວກັບຈຸດປະສົງ ແລະ ຜົນປະໂຫຍດພື້ນຖານ. ມັນຕໍ່ົສູ້ໃຫ້ດ້ານໜຶົ່ງດັບສູນ ເພື່ົອໃຫ້ດ້ານອືົ່ນຄົງຕົວ ແລະ ຂະຫຍາຍຕວົ . ວທິ ີແກໄ້ ຂບັນດາຂຂ້ໍື ດັ ແຍງູ່ ທເົີ່ ປັນປລໍ ະປກັ ແມູນ່ ຕອ້ ງດໍາເນີນການຕົໍ່ສູ້ຊົນຊັື້ນຢູ່າງດຸເດືອດຂ້ຽວ ຂາດໂດຍຜ່ານການປະຕິວດັ ສັງຄົມ ເພອົື່ ດັບສນູ ບນັ ດາຊນົ ຊືັ້ນປະຕກິ ານທ່ີົຫາ້ຼ ສະໄໝ. ຕົວຢູ່າງການຕໍົ່ສູ້ລະຫວ່າງຊົນຊັ້ືນຊາວນາ ກັບຊົນຊັື້ນສັກດິນາໃນສັງຄົມສັກດິນາ, ການຕໍົ່ສູ້ລະ ຫວ່າງກໍາມະກອນຮບັ ຈາ້ ງກັບຊົນຊ້ັືນນາຍທນຶ ໃນສງັ ຄມົ ທຶນນິຍມົ . ຂື້ໍຂັດແຍງູ່ ທ່ົີບ່ເົໍ ປັນປໍລະປັກ ແມູ່ນຂໍື້ຂັດແຍູ່ງຕ່າງໆລະຫວ່າງບັນດາກໍາລັງສັງຄົມ, ບັນດາຊົນຊັື້ນ ທີົ່ມີຈຸດໝາຍ ແລະ ຜົນປະໂຫຍດພື້ນຖານເປັນເອກະພາບກັນ, ຂໍ້ືຂັດແຍູ່ງນັ້ືນມີລັກສະນະເປັນພາກສ່ວນຊົ່ວຄາວ ເທົ່ານັ້ືນ, ມັນແມູ່ນຂໍ້ືຂັດແຍູ່ງລະຫວ່າງພາຍໃນໝູ່ປະຊາຊົນຜູ້ອອກແຮງງານດ້ວຍກັນ ເຊັ່ົນ ຂໍື້ຂັດແຍູ່ງລະຫວ່າງຊົນຊັ້ືນ ຊາວນາ ກັບຊນົ ຊືັ້ນກໍາມະກອນເຊົ່ງິ ມີຜນົ ປະໂຫຍດຄກື ັນ. ວິທີແກ້ໄຂຂໍື້ຂັດແຍູ່ງທີບໍ່ົເປັນປໍລະປັກນີື້ ຕ້ອງໃຊ້ດ້ວຍວິທີການສຶກສາອົບຮົມ, ອະທິບາຍ ຊີື້ ແຈ້ງຫຼາຍຫົຼບຫຼາຍຕ່າວ ເພືົ່ອແນູ່ໃສູ່ຊຸກດັນຍົກສູງລະດັບຕື່ົນຕົວຂຶ້ືນເທືົ່ອລະກ້າວ, ຫາກບໍ່ົແມູ່ນໃຊ້ກໍາລັງຮຸນແຮງ ເພອ່ືົ ປາບປາມ ແລະ ບບີ ບັງຄບັ . ຕົວຢູ່າງ ຂໍື້ຂັດແຍູ່ງລະຫວ່າງຊົນຊັ້ືນກໍາມະກອນລາວ ກັບຊາວນາລາວໃນປັດຈຸບັນນີື້ ແມູ່ນ ຂື້ໍ ຂດັ ແຍງູ່ ທບ່ົີ ົໍ່ເປນັ ປລໍ ະປັກເພາະວາ່ ລະຫວາ່ ງພວກເຂົາເອງ ມີຜົນປະໂຫຍດລວມຂອງຊາວຜູ້ອອກແຮງງານ ແລະ ມີ ຈຸດປະສົງຮ່ວມກັນແມູ່ນຢາກສ້າງຊີວິດໃໝູ່, ສັງຄົມໃໝູ່ທີບໍ່ົມີການກົດຂີ່ົຂູດຮີດກັນ. ການແກ້ໄຂຂໍື້ຂັດແຍູ່ງລະ ຫວ່າງກໍາມະກອນລາວ ກັບຊາວນາລາວປັດຈຸບັນນີ້ືຕ້ອງໄດ້ ດໍາເນີນດ້ວຍເສັື້ນທາງສຶກສາອົບຮົມ, ຊາວນາໄປຕາມ ທິດທາງຂອງພັກລັດ ສໍາພັນກັນຢູ່າງແໜ້ນແກູ່ນກັບຊົນຊັ້ືນກໍາມະກອນ ແລະ ບັນດາຊັ້ືນຄົນຜູ້ອອກແຮງງານອື່ົນໆ ໃນການກໍົ່ສາ້ ງ ແລະ ຂະຫຍາຍລະບອບປະຊາທປິ ະໄຕ ປະຊາຊົນ. ການຈໍາແນກຂຂ້ືໍ ັດແຍູງ່ ທີເ່ົ ປັນປລໍ ະປກັ ແລະ ຂືໍຂ້ ັດແຍູ່ງທີົ່ບໍ່ົເປັນປໍລະປັກນັື້ນ ມີຄວາມໝາຍສໍາ ຄັນເປັນພິເສດໃນວຽກງານຂອງການປະຕິວັດ. ຖ້າຫາກປົນເປກັນລັກສະນະ ແລະ ວິທີແກ້ໄຂສອງປະເພດຂໍື້ຂັດ ແຍູ່ງດງົ່ັ ກ່າວນ້ນືັ ແລວ້ ຈະສາ້ ງຄວາມເສຍຫາຍຢາູ່ ງໜກັ ໜວ່ ງໃຫ້ແກູ່ ໝາກຜນົ ຂອງການປະຕິວດັ . ຈາກການຄົື້ນຄວ້າກົດເກນເອກະພາບ ແລະ ຕໍົ່ສູ້ກັນລະຫວ່າງບັນດາດ້ານກົງກັນຂ້າມນັ້ືນ ເຫັນ ວາ່ ມັນເປັນການປະກອບອາວດຸ ທາງດາ້ ນແນວຄິດວິທສີ ັດຈະວພິ າກວດັ ຖຸນິຍົມ, ຊ່ວຍໃຫ້ ພວກເຮົາມີວິທີໄຈ້ແຍກ ລະອຽດກ່ຽວກບັ ສະພາບການ, ວຽກງານຂອງການປະຕວິ ັດ ຫຼື ວຽກງານສວ່ ນຕົວບຸກຄົນ, ບົນພື້ນຖານນັືນ້ ພວກ 37

ເຮົາຈິງມວີ ິທີແກໄ້ ຂບນັ ຫາລະອຽດຖ່ຖີົ ້ວນ ແລະ ຖືກຕອ້ ງ. 2. ກດົ ເກນການຫັນປ່ຽູ ນຈາກການປຽູ່ ນແປງທາງດາ້ ນຄຸນະພາບ ແລະ ກົງກັນຂາ້ ມ ກົດເກນ ການປູ່ຽນແປງທາງດ້ານປະລິມານ ກາຍເປັນການປູ່ຽນແປງທາງດ້ານຄຸນນະພາບ ແລະ ກົງກັນຂ້າມ ແມູ່ນໜຶ່ົງໃນສາມກົດເກນພື້ນຖານຂອງວິທີສັດຈະວິພາກວັດຖຸນິຍົມທີ ຄົ້ືນຄວ້າເຖິງຂະບວນວິວັດແຫູ່ງການເຄື່ົອນ ເໜັງ, ຂະຫຍາຍຕວົ ຂອງບັນດາສິງ່ົ ວດັ ຖຸ ແລະ ປາກດົ ການ. 2.1 ຄຸນນະພາບ ແລະ ປະລມິ ານ 2.1.1 ຄນຸ ນະພາບແມູນ່ ຫຍງັ ? ຄຸນນະພາບແມູ່ນຄວາມສໍານຶກໜຶ່ົງ ທີຊີ້ືບອກລັກສະນະທີກໍານົດພາຍໃນມາແຕູ່ເດີມຂອງວັດຖຸ ແລະ ປາກົດການ, ແມ່ນູ ການສງັ ລວມບັນດາລັກສະນະປະຈໍາຕົວທີມີມາແຕູ່ເດີມ, ເພື່ົອຈໍາແນກສິົ່ງວັດຖຸ ຫືຼ ປາກົດ ການນ້ກີື ບັ ສິົ່ງວັດຖຸ ແລະ ປາກົດການອນ່ົື . ຕົວຢູ່າງ ຄຸນນະພາບຂອງຄາ ແມູ່ນບໍົ່ເປັນໝ້ຽງ, ອ່ອນໜຽວແໜ້ນ, ຊັກນໍາກະແສໄຟຟ້າໄດ້ດີ... ຄວາມໝາຍທາໍ ມະດາຂອງຄຸນນະພາບ ແມູ່ນເວົ້ືາເຖິງລະດັບດີ ຫຼື ບໍ່ົດີຂອງສິ່ົງວັດຖຸ ແລະ ປາກົດການໜຶົ່ງ ຫຼື ຢາກ ເວົາ້ື ເຖງິ ປະສດິ ທິພາບຂອງວຽກງານໃດໜງ່ຶົ . ຄຸນນະພາບສະແດງເຖິງລັກສະນະເອກະພາບ, ລັກສະນະຄົບຖ້ວນບໍລິບູນຂອງສິ່ົງວັດຖຸ ແລະ ປາ ກດົ ການ, ມັນແມູ່ນການສງັ ລວມບັນດາລັກສະນະປະຈໍາຕົວຂອງສິົ່ງວັດຖຸ ໃນນັ້ືນມີລັກສະນະປະຈໍາຕົວທີເປັນພື້ນ ຖານ ແລະ ມີລັກສະນະປະຈໍາຕົວທີບໍົ່ເປັນພື້ນຖານ. ໃນຂະບວນວິວັດ ແຫູ່ງການຄົງຕົວ ແລະ ຂະຫຍາຍຕົວຂອງ ສິົ່ງວັດຖຸນືນ້ັ . ລກັ ສະນະປະຈາໍ ຕວົ ທີບໍ່ົເປັນພື້ນຖານ ຈໍານວນໜຶົ່ງອາດຈະປູ່ຽນແປງສູນຫາຍໄປ ຫືຼ ກໍາເນີດເກີດຂຶື້ນ ຕືົ່ມ, ແຕູ່ຄຸນນະພາບລວມຂອງສິ່ົງ ວັດຖຸເວົ້ືາລວມຍັງບໍົ່ທັນປູ່ຽນແປງ, ມີແຕູ່ເມືົ່ອໃດບັນດາລັກສະນະປະຈໍາຕົວທີ ເປັນພື້ນຖານມກີ ານປຽູ່ ນແປງຄຸນນະພາບຈົງ່ິ ມີການປູ່ຽນແປງ. ຕວົ ຢູາ່ ງ ບນັ ດາການປຽູ່ ນແປງ ກ່ຽວກັບຮູບການຢຶດກໍາມະສິດ ກ່ຽວກັບການຂູດຮີດ ແລະ ຄຸນ ສມົ ບດັ ອື່ນົ ໆ... ລະຫວາ່ ງລະບອບສກັ ດນິ າ ແລະ ລະບອບນາຍທຶນກໍຈະບ່ົເໍ ຮດັ ໃຫ້ຄຸນນະພາບ ຂອງສງັ ຄົມນ້ັືນປູ່ຽນ ແປງເພາະວ່າບັນດາລກັ ສະນະປະຈໍາຕົວທ່ົີເປັນພື້ນຖານຂອງພວກມັນ ຄື ລະບອບຢຶດກໍາມະສິດກ່ຽວກັບພາຫະນະ ການຜະລິດເປັນຂອງສ່ວນຕົວບໍ່ົທັນມີການປູ່ຽນແປງ ໂດຍພື້ນຖານ, ເວລາໃດໃນສັງຄົມການກົດຂີົ່ຂູດຮີດຊົນຊັ້ືນ ຫາກຍັງບົໍທ່ ນັ ປູ່ຽນແປງມນັ ກໍຍັງແມນູ່ ສັງຄົມທ່ົີມຊີ ົນຊືັ້ນ ແລະ ກດົ ຂຊ່ົີ ນົ ຊືັນ້ ຢ.ູ່ ການຈໍາແນກຂ້າງເທິງນັື້ນກໍພຽງແຕູ່ສໍາພັດເທົ່ານັື້ນ, ແຕູ່ລັກສະນະປະຈໍາຕົວ ເຊິ່ົງໄດ້ຖືວ່າແມູ່ນ ພື້ນຖານທີສ້າງເປັນຄຸນນະພາບ, ໃນການພົວພັນນີື້ພັດກາຍເປັນລັກສະນະປະຈໍາຕົວທີບໍົ່ເປັນພື້ນຖານໃນການກ້ຽວ ພັນອນ່ົື ແລະ ກງົ ກນັ ຂາ້ ມ. ຕົວຢູ່າງ ຈອກໜ່ວຍໜຶົ່ງຈະມີການພົວພັນໃນການນໍາໃຊ້ ເປັນສິ່ົງວັດຖຸຊະນິດທີຕ່າງກັນ ເຊັົ່ນ ເປັນຈອກສໍາລບັ ດມ່ືົ ນໍາ້ື , ເປນັ ເຕາ້ືົ ສາໍ ລັບໃສູ່ດອກໄມ້, ເປັນເຕາື້ົ ໃສູ່ບກິ ... 2.1.2 ປະລິມານແມ່ນູ ຫຍງັ ? ປະລມິ ານແມນູ່ ຄວາມສໍານຶກໜ່ງົຶ ທີຊືີ້ບອກລັກສະນະປະຈໍາຕວົ ທມີົ່ ີມາແຕູ່ເດມີ ຂອງສິ່ງົ ວັດຖຸ ແລະ ປາກດົ ການ, ເວົາ້ື ເຖິງຂະໝາດໃຫຍ່ ຫຼື ນ້ອຍ, ລະດບັ ສງູ ຫືຼ ຕໍ່ົາ, ຈໍານວນໜ້ອຍ ຫືຼ ຫຼາຍ ແລະ ອື່ົນໆ... ໃນທໍາມະ ຊາດ ປະລິມານໄດ້ສະແດງຄວາມໝາຍຂອງມນັ ດ້ວຍບນັ ດາຕົວ ເລກທຊີ ດັ ເຈນອາດຈະວັດແທກ ແລະ ນັບໄດ້, ໃນ ຂົງເຂດສງັ ຄົມຄຽງຂາ້ ງກບັ ບນັ ດາປະລິມານທ່ົີ ສະແດງອອກຢູ່າງຊດັ ເຈນຍງັ ມບີ ນັ ດາປະລມິ ານ ທີບໍົ່ອາດຈະວັດແທກ ດ້ວຍຕວົ ເລກທລີ ະອຽດໄດ້, ແຕພູ່ ວກເຮົາກໍອາດຈະຮບັ ຮູ້ໄດ້ດ້ວຍຄວາມສາມາດ ໃນການຫັນເປນັ ນາມມະທໍາ 38

ເຊ່ນົັ ຕລີ າຄາ ຂະບວນປະຕວິ ດັ ໃດໜງຶົ່ ມີປະສິດຕິພາບ, ຕລີ າຄາລະດບັ ດີ ຫຼື ຊົວ່ ຂອງຄນົ ຜໜູ້ ງ່ົຶ . ປະລິມານສະແດງອອກຫາຼ ຍຮູບແບບທົ່ີແຕກຕ່າງກນັ ເຊັ່ນົ ສະແດງອອກເປັນຕົວເລກ ຕວົ ຢູ່າງ ເຮອື ນສູງ 12 ແມດັ , ປາ 3 ກິໂລກະລາມ ... ສະແດງອອກແບບປຽບທຽບ ຕວົ ຢູາ່ ງ ປະສດິ ຕິພາບຂອງວຽກງານໃດໜງ່ຶົ , ຂະບວນວວິ ດັ ໃດໜົ່ງຶ . ສະແດງອອກທາງດາ້ ນຄວາມເຂັືມ້ ຂນຸ້ ຂອງສີ ເຊັນ່ົ ສແີ ດງເປັງົ່ , ແດງດາໍ ... ສະແດງອອກທາງດາ້ ນເທສະເຊົ່ັນ ກວ້ າງ, ແຄບ, ຕ່າົໍ , ສູງ. 2.2 ການພົວພັນສັດຈະວພິ າກລະຫວາ່ ງຄນຸ ນະພາບ ແລະ ປະລິມານ ຄນຸ ນະພາບ ແລະ ປະລມິ ານ ມີຄວາມເອກະພາບແບບກາຍອນິ ຊີນາໍ ກັນ, ພົວພັນສະໜິດແໜ້ນນໍາກັນ, ກະ ທບົ ໄປມາເຊິົ່ງກັນ ແລະ ກັນ ຄນຸ ນະພາບຄງົ ຕວົ ຢໂູ່ ດຍຜາ່ ນປະລມິ ານ, ປະລິມານ ແມູ່ນການສະແດງອອກຂອງຄຸນນະ ພາບ. ປະລິມານ ແລະ ຄຸນນະພາບພ້ອມກັນຄົງຕົວຢູ່ໃນສິົ່ງ ວັດຖຸອັນດຽວກັນ. ຄຸນນະພາບຂອງສິ່ົງວັດຖຸໃດກໍຕ້ອງ ແມ່ນູ ປະລມິ ານຂອງສ່ົງິ ວດັ ຖຸນັື້ນ, ຖ້າປະລິມານ ຫຼາຍເກີນໄປ ຫືຼ ໜ້ອຍເກີນໄປຈະເຮັດໃຫ້ຄຸນນະພາບບໍົ່ອາດຄົງຕົວ ຢູ່ໄດ້. ຄວາມເປນັ ເອກະພາບ ນ້ນືັ ໄດສ້ ະແດງອອກໃນລະດບັ ອນັ ແນ່ນູ ອນໃດໜຶົງ່ . ຕົວຢູ່າງ ໃນໜຶົງ່ ໂມເລກນຸ ນືໍ້າຍາມໃດກໍມໜີ ງຶົ່ ອາຕອມຂອງອກົ ຊີເຈນ ແລະ ສອງອາຕອມຂອງ ໄຮໂດຣເຈນ ອນັ ນ້ນືັ ແມູ່ນພາກສ່ວນປະກອບສາ້ ງຂອງມນັ ໝາຍຄວາມວ່າ ຄນຸ ນະພາບຂອງນໍາື້ ໄດ້ ກໍານດົ ດວ້ ຍປະລິມານໜ່ົຶງທີແນູ່ ນອນຂອງອກົ ຊີເຈນ ແລະ ໄຮໂດຣເຈັນ (H2O). ຄວາມເອກະພາບ, ການຂຶ້ືນຕໍ່ົກັນລະຫວ່າງປະລິມານ ແລະ ຄຸນ ນະພາບໃນສງ່ິົ ວດັ ຖຸ ແລະ ປາກົດການໜງຶົ່ ໄດສ້ ະແດງອອກດວ້ ຍຄວາມສໍານກຶ 2.2.1 ລະດັບ ລະດັບໝາຍເຖິງ ການພົວພັນທີໄດ້ກໍານົດເຊິ່ົງກັນ ແລະ ກັນລະຫວ່າງປະລິມານກັບ ຄຸນນະພາບ ເຊິ່ົງສະແດງເຖິງຂອບເຂດການຄົງຕົວຂອງສິົ່ງວັດຖຸໃດໜຶ່ົງ, ຖ້າມັນຫາກກາຍຂອບເຂດ ນັ້ືນກໍໝາຍຄວາມວ່າ ໄດ້ ກາຍລະດັບແຫ່ງູ ການຄງົ ຕວົ ຂອງສົງ່ິ ວັດຖນຸ ້ືັນ, ເມ່ົອື ນ້ນັື ຈະເຮດັ ໃຫສ້ ິົງ່ ວັດຖຸນື້ັນບໍ່ົອາດຄົງຕົວຢູ່ໄດ້ອີກໃນຂອບເຂດ ຈາໍ ກດັ ຂອງລະດັບນືັນ້ ຈະມີການປຽູ່ ນແປງທາງດາ້ ນ ປະລິມານຢູ່າງບໍ່ົຢຸດຢັ້ືງ, ແຕູ່ຄຸນນະພາບຂອງສິ່ົງວັດຖຸນັ້ືນຍັງຄົງ ຕວົ ຢຄູ່ ເື ກົາ່ , ນັ້ນື ແມ່ນູ ຂອບເຂດ ການຄງົ ຕົວຂອງສົິງ່ ວດັ ຖຸ. ຖາ້ ການປູ່ຽນແປງທາງດ້ານປະລິມານ ລ່ືນົ ກາຍຂອບເຂດ ນັ້ືນກໍໝາຍຄວາມວ່າ ໄດ້ລືົ່ນກາຍລະດັບ. ເມື່ົອນັ້ືນຈະກາຍເປັນການປູ່ຽນແປງທາງດ້ານຄຸນນະພາບ. ສ່ວນຂັ້ືນສຸດ ຍອດກ່ວາໜູ່ຂອງຂອບເຂດລະດັບຮອດບ່ອນນັ້ືນ ການປູ່ຽນແປງທາງດ້ານປະລິມານຈະພາໄປເຖິງການປູ່ຽນແປງ ທາງດາ້ ນຄຸນນະພາບນັືນ້ ເອີື້ນວ່າ “ຈດຸ ຂດີ ຂ້ນືັ ”. ຕົວຢູ່າງ ນໍ້ືາຈະຄົງຕົວຢູ່ພາວະແຫຼວ ໃນລະດັບແຕູ່ສູນອົງສາເຊ (0 ໍc) ເຖິງໜຶົ່ງຮ້ອຍອົງສາເຊ (100 ໍc), ຖ້າຫຼຸດລະດັບລົງຕໍ່ົາກວ່າ 0 ໍc ນໍ້ືາຈະກາຍເປັນນໍ້ືາກ້າມ ແລະ ກົງກັນຂ້າມ, ຖ້າອຸນຫະພູມຂຶື້ນສູງກວ່າ 100 ໍc ນໍ້ືາຈະກາຍເປັນອາຍ (ທາດອາຍ) 0 ໍc ແລະ 100 ໍc ໃນກໍລະນີນີ້ືແມູ່ນບັນດາຈຸດຂີດຂັ້ືນຂອງການປູ່ຽນ ແປງຂອງນໍ້າື ຈາກພາວະແຫຼວຜນັ ປູ່ຽນເປັນພາວະແຂງ ຫຼື ພາວະອາຍ. ດົງັ່ ນ້ັືນ, ຄວາມເປນັ ເອກະພາບແບບກາຍອນິ ຊີລະຫວາ່ ງປະລິມານ ແລະ ຄຸນນະພາບໃນຂະບວນວິ ວັດແຫູ່ງການເຄົ່ືອນເໜັງ ແລະ ຂະຫຍາຍຕົວຂອງສິ່ົງວັດຖຸ ແລະ ປາກົດການ ສະແດງອອກດ້ວຍສອງວິທີດ່ັົງນ້ີື: ປະລິມານຄ່ອຍໆປູ່ຽນແປງເຖິງລະດັບໃດໜຶົ່ງທີແນູ່ນອນ ຈະພາໄປເຖິງການປູ່ຽນແປງດ້ານຄຸນນະ ພາບ, ປະລມິ ານປູຽ່ ນແປງຕາມສອງທາ່ ອ່ຽງ ຄື ເພ່ີມົ ຂຶືນ້ ຫືຼ ຫຼຸດລົງ (ເຊົນ່ັ ການປູ່ຽນແປງຂອງພາວະທາດແຫຼວ) ການປຽູ່ ນແປງທາງດາ້ ນຄຸນນະພາບ ກໍຈະພາໄປເຖິງການປູ່ຽນແປງທາງດ້ານປະລິມານຢາູ່ ງເໝາະ ສົມ. ຄຸນນະພາບປຽູ່ ນແປງໝາຍຄວາມວາ່ ເຮດັ ໃຫສ້ ົິງ່ ວດັ ຖນຸ ືປ້ີ ູຽ່ ນເປນັ ສິົ່ງວັດຖອຸ ່ນົື . ໃນສ່ົິງວດັ ຖຸໃໝູ່ນື້ນັ ຄນຸ ນະ 39

ພາບໃໝູ່ເກີດຂຶນື້ ພ້ອມກບັ ປະລິມານໃໝ່ນູ ືັ້ນ ພັດສາ້ ງເງ່ອົື ນໄຂໃຫແ້ ກ່ປູ ະລມິ ານໃໝູ່ຂະຫຍາຍຕົວ. ຕົວຢູ່າງ ສັງຄົມລາວໄດ້ຫັນປູ່ຽນລະບອບລ່າເມືອງຂຶ້ືນ ເຄິ່ົງສັກດິນາກ້າວສູ່ໄລຍະກ່ົໍສ້າງ ແລະ ຂະ ຫຍາຍລະບອບ ປະຊາທິປະໄຕ ປະຊາຊົນ (ການປູ່ຽນແປງທາງດ້ານຄຸນນະພາບ). ດັົ່ງນັື້ນ, ມັນໄດ້ກໍ່ົສ້າງເງື່ົອນໄຂ ໃຫ້ແກດູ່ າ້ ນຕາ່ ງໆຂອງຊີວິດສັງຄົມ ເຊັົ່ນ ການຜະລິດ, ບັນດາການຈັດຕັື້ງການເມືອງ, ສັງຄົມ (ລັດ, ອົງການຈັດຕັ້ືງ ມະຫາຊົນ), ການສຶກສາ, ວັດທະນາທໍາ, ສິລະປະວັນນະຄະດີອື່ົນໆ... ກໍພ້ອມກັນຂະຫຍາຍຕົວໄປດ້ວຍຈັງຫວະ ໃໝູ່ໄວກວ່ າເກົ່າ. ຈາກການປູ່ຽນແປງດ້ານປະລິມານຈະພາໄປ ເຖິງການປູ່ຽນແປງດ້ານຄຸນນະພາບ, ເຮັດໃຫ້ຄຸນນະ ພາບໃໝູ່ເກີດຂຶ້ືນພ້ອມກັບປະລິມານໃໝູ່, ສ້າງເງືົ່ອນໄຂໃຫ້ປະລິມານໃໝູ່ຂະຫຍາຍຕົວ. ປະລິມານໃໝູ່ ຂະຫຍາຍ ຕວົ ເຖງິ ລະດັບໃດໝ່ງົຶ ທແີ ນູ່ນອນ ແລວ້ ກໍທັບມາ້ ງຄນຸ ນະພາບເກົ່າເຮດັ ໃຫ້ ຄນຸ ນະພາບ ໃໝູເ່ ກດີ ຂຶື້ນ ແລະ ຕໍົ່ໆໄປ... ນັ້ືນແມູ່ນຂະບວນວິວັດແຫູ່ງການກະທົບເຊິ່ົງກັນ ແລະ ກັນລະຫວ່າງປະລິມານ ແລະ ຄຸນນະພາບຢູ່າງມີກົດເກນ ຂອງສ່ງິົ ວັດຖຸ ແລະ ປາກົດການຂອງ ໂລກພາວະວິໄສ. ໃນການຂະຫຍາຍຕົວຂອງສັງຄົມ. ການປູ່ຽນແປງດ້ານປະ ລິມານເອີ້ືນວ່າ ວິວັດກ້າວໜ້າ (ວິວັດທະນາການ), ການປູ່ຽນແປງຄຸນນະພາບເອີ້ືນວ່າປະຕິວັດ, ວິວັດກ້າວໜ້າແມູ່ນ ການກຽມເງືົ່ອນໄຂໃຫ້ແກູ່ການປະຕິວັດ. ການປະຕິວັດສໍາເລັດຈະເຮັດໃຫ້ສັງຄົມກ້າວໄປສູ່ລະບອບໃໝູ່ ດ້ວຍຄຸນ ນະພາບໃໝູ່. 2.2.2 ບນັ ດາຮບູ ການກາ້ ວກະໂດດຂືນ້ັ ໃນຂະບວນວິວດັ ແຫູ່ງການຂະຫຍາຍຕົວຂອງຄວາມເປັນຈິງພາວະວິໄສ ການຜັນປູ່ຽນຈາກຄຸນນະ ພາບນ້ືີໄປສູ່ຄຸນນະພາບອົື່ນ, ສົງ່ິ ວດັ ຖອຸ ັນເກົາ່ ສູນເສຍໄປສ່ງົິ ວັດຖຸອນັ ໃໝເູ່ ກດີ ຂນຶື້ . ຍາມໃດກໍຕ້ອງຜ່ານບາດກ້າວກະ ໂດດຂື້ັນ. ບາດກ້າວກະໂດດຂ້ືັນ ແມູ່ນຂອດທີຍ່ອມເປັນໄປໃນຂະບວນວິວັດແຫູ່ງການຂະຫຍາຍຕົວ, ມັນແມູ່ນ ຂີດໝາຍແຫູ່ງການປູ່ຽນແປງຢູ່າງເລິກເຊິ່ົງຂອງຄຸນນະພາບ. ໄລຍະທີເນື້ອໃນໃໝູ່ບໍົ່ອາດຈະຄົງຕົວຢູ່ໃນຂອບເຂດ ຮູບການເກົ່າອກີ , ປະຕິເສດຮບູ ການເກົ່າ ເພື່ົອໃຫ້ສິົ່ງວັດຖຸໃໝູ່ກໍາເນີດຂຶ້ືນພ້ອມກັບເນື້ອໃນໃໝູ່ ແລະ ຮູບການໃໝູ່. ໃນທໍາມະຊາດການກ້າວກະໂດດຂັື້ນໄດ້ປາກົດຂຶື້ນຢູ່າງເປັນໄປເອງຕາມກົດເກນຂອງມັນ, ແຕູ່ໃນສັງຄົມການກ້າວ ກະໂດດຂັ້ືນປະຕິບັດໂດຍຜ່ານການເຄືົ່ອນໄຫວທີມີສະຕິຂອງຄົນ, ມີບາງເວລາຍ້ອນການກະທົບຂອງຄົນເຮົາ ເຮັດ ໃຫກ້ ານສະສມົ ດ້ານປະລິມານເປັນໄປຢູ່າງຕັື້ງໜ້າ, ເຮັດໃຫ້ບາດກ້າວກະໂດດຂັື້ນໄດ້ຮັບການປະຕິບັດຢູ່າງວ່ອງໄວ. ມບີ າງເວລາການປູ່ຽນແປງປະລິມານສຸກງອມພໍຄວນແລ້ວ, ແຕູ່ກໍບໍົ່ທັນກ້າວກະໂດດຂັື້ນໄດ້ເພາະວ່າມີກໍາລັງຮັກສາ ເດມີ ຂອງສງັ ຄົມກດົ ໜວ່ ງ. ພວກເຮົາອາດແບູງ່ ການກ້າວກະໂດດຂັນື້ ອອກເປັນສອງຮູບການດັ່ົງນີ້ື ການກ້າວກະໂດດ ຂນັື້ ຢ່າູ ງກະທັນຫນັ ໃນບາດດຽວ ແລະ ການກ້າວກະໂດດຂນັ້ື ເປັນແຕລູ່ ະຂນືັ້ . ກ. ການກາ້ ວກະໂດດຂ້ືນັ ຢາູ່ ງກະທນັ ຫັນໃນບາດດຽວ ແມູ່ນການກ້າວກະໂດດຂັື້ນທີສະແດງອອກໃນເວລາອັນສັື້ນ ເຮັດໃຫ້ສິົ່ງວັດຖຸໂດຍພື້ນຖານມີ ການປູ່ຽນແປງດາ້ ນຄຸນນະພາບ. ບາດກາ້ ວກະໂດດຂັື້ນອນັ ນ້ີືສະແດງອອກດ້ວຍການເກີດຂຶື້ນຢູ່າງກະທັນຫັນຄື ດັົ່ງເຮົາ ຈດູ ນໍ້ືາມັນແອັດຊງັ ມັນຈະໄໝ້ ແລະ ຈະກາຍເປນັ ທາດອນື່ົ ໃນທນັ ທທີ ນັ ໃດໂລດ, ການປະຕວິ ັດເດືອນຕຸລາປີ 1917 ຂອງລັດເຊຍ, ການປະຕິວັດປະເທດເຮົາໃນໄລຍະເວລາ ຢຶດອໍານາດມາມືໃນຂອບເຂດທົ່ວປະເທດ ວັນທີ 23 ສິງ ຫາ ແລະ ສະຖາປະນາສາທາລະນະລັດ ປະຊາທິປະໄຕ ປະຊາຊົນລາວ ເມົືອ່ ວັນທີ 2 ທັນວາ ປີ 1975. ຂ. ການກ້າວກະໂດດຂືັ້ນເປັນແຕ່ລູ ະຂນື້ັ ແມູ່ນບາດກ້າວຈະໂດດຂນັ້ື ທີໄດປ້ ະຕິບັດດ້ວຍການລົບລ້າງເທອືົ່ ລະໜອ້ ຍບັນດາປດັ ໄຈ, ບນັ ດາ ພາກສວ່ ນຄຸນນະພາບເກົ່າ ຈົນເຖິງເວລາລົບລ້າງຄຸນນະພາບເກົ່າທັງໝົດ. ການກ້າວກະໂດດຂັື້ນເປັນແຕູ່ລະຂັື້ນຕ່າງ 40

ກັບການປູ່ຽນແປງດ້ານປະລິມານ ການປູ່ຽນແປງປະລິມານ (ໃນຂອບເຂດໜຶົ່ງທີແນູ່ນອນ) ບໍ່ົທັນເຮັດໃຫ້ມີການ ປູ່ຽນແປງພື້ນຖານຄຸນນະພາບຂອງສິົ່ງວັດຖຸ. ການກ້າວກະໂດດຂັ້ືນເປັນແຕູ່ລະຂັ້ືນ ໄດ້ນໍາເອົາການປູ່ຽນແປງແຕູ່ ລະພາກສ່ວນດ້ານຄຸນນະພາບຈົນເຖິງ ເວລາປູ່ຽນແປງທັງໝົດດ້ານຄຸນນະພາບ. ການກ້າວກະໂດດຂັື້ນເປັນແຕູ່ລະ ຂັ້ືນ ຕ່າງກັບການກ້າວກະໂດດຂັື້ນຢູ່າງກະທັນຫັນໃນບາດດຽວ ຢູ່ບ່ອນວ່າມັນສະແດງອອກໃນໄລຍະຍາວພໍ ສມົ ຄວນມນັ ລົບລາ້ ງຄຸນນະພາບເກົ່າທງັ ໝົດ ດ້ວຍການກາ້ ວກະໂດດຂ້ັືນແຕູລ່ ະພາກສວ່ ນເຊ່ົັນ ໃນຊີວະສາດ ບັນດາ ການກາ້ ວກະໂດດຂ້ັືນເປັນແຕູລ່ ະຂືນັ້ ເຮດັ ໃຫມ້ ີຊະນິດໃໝູ່, ພນັ ໃໝູປ່ າກດົ ຕວົ ຂືຶ້ນດ້ວຍວິທີການສືບພັນ. ບັນດາລັກ ສະນະຂອງລນຸ້ ກອ່ ນ. ພອ້ ມກັນນື້ັນໃນຂະບວນວິວັດແຫູ່ງການດໍາລົງຊີວິດຕິດພັນກັບສິົ່ງແວດລ້ອມອ້ອມຂ້າງນອກ, ບັນດາລັກສະນະໃໝູ່ ຄຸນນະພາບໃໝູ່ຄ່ອຍໆເກີດຂຶື້ນ. ຜ່ານຂະບວນວິວັດຜັນປູ່ຽນແຕູ່ທະນີຄົນກາຍມາເປັນຄົນກໍ ລວ້ ນແຕສູ່ ະແດງອອກຄືແນວນັ້ືນ. ໃນສັງຄົມມີການກ້າວກະໂດດຂັື້ນເປັນແຕູ່ລະຂັື້ນ ເຊິົ່ງສະແດງອອກໃນໄລຍະໜຶ່ົງ ຍາວນານພສໍ ມົ ຄວນ. ເນື້ອໃນພື້ນຖານຂອງກົດເກນແຫູ່ງການປູ່ຽນແປງ ທາງດ້ານປະລິມານກາຍເປັນການປູ່ຽນແປງ ທາງຄນຸ ະພາບ ແລະ ກົງກັນຂ້າມ. ກົດເກນນສ້ືີ ະແດງໃຫເ້ ຫັນການພວົ ພນັ ແຫງູ່ ການກະທົບໄປມາເຊິົ່ງກັນ ແລະ ກັນ ລະຫວ່າງປະລິມານກັບຄຸນນະພາບຂອງສິົ່ງວັດຖຸ. ການປູ່ຽນແປງເທືົ່ອລະເລັກເທືົ່ອລະໜ້ອຍທີບໍ່ົສໍາຄັນທາງດ້ານ ປະລມິ ານ ໃນເບ້ືອງຕນື້ົ ນ້ນັື ກໍຄອ່ ຍໆໄດສ້ ະສົມໄວ້ເທອ່ືົ ລະກ້າວ, ຈນົ ເຖງິ ຈຸດຂີດຂັື້ນຂອງມັນ. ເວລານັື້ນໄວ ຫືຼ ຊ້າກໍ ຈະນໍາໄປເຖງິ ການທັບມາ້ ງລະດບັ ຂອງສິົ່ງວັດຖຸ ແລະ ແກດູ່ ຶງໄປເຖິງການປູ່ຽນແປງທາງດາ້ ນຄນຸ ນະພາບຢູ່າງເລິກເຊິົ່ງ ໂດຍຜາ່ ນບາດກາ້ ວ ກະໂດດຂືນ້ັ ດວ້ ຍຫາຼ ຍຮູບຫາຼ ຍຊງົ ທີແຕກຕ່າງກັນຂ້ຶືນກັບທາດແທ້ຂອງສິ່ົງວັດຖຸ ແລະ ການກະ ທົບຂອງບນັ ດາເງົ່ອື ນໄຂຕວົ ຈິງ. ກົດເກນແຫູ່ງການຜັນປູ່ຽນ ຈາກການປູ່ຽນແປງທາງດ້ານປະລິມານໄປສູ່ການປູ່ຽນແປງດ້ານ ຄຸນນະພາບ ແລະ ກົງກັນຂ້າມ ມີຄວາມໝາຍພຶດຕິກໍາອັນໃຫຍ່ຫຼວງ ຕໍ່ົການຮັບຮູ້ຂະບວນວິວັດແຫູ່ງການຂະ ຫຍາຍຕວົ ຂອງຄວາມເປັນຈິງພາວະວິໄສ ມັນຊ່ວຍໃຫ້ພວກເຮົາຕີລາ ຄາການຜັນປູ່ຽນຂອງທຸກໆສະພາບການທຸກ ສິ່ົງວັດຖຸຢູ່າງຖືກຕ້ອງ ເພືົ່ອມີແຜນນະໂຍບາຍສ້າງເງື່ົອນໄຂອັນເໝາະສົມ, ວິທີການອັນຖືກຕ້ອງ ແລະ ທັນການ, ຫີຼກເວັ້ືນໄດ້ການກະທໍາທີຮ້ອນຮົນຟ້າວຟັ່ົງແບບອັດຕະວິໄສເຟີື້ຝັນ ໃນເມື່ົອເງື່ົອນໄຂຍັງບໍົ່ທັນສຸກງອມເທື່ົອ ກງົ ກນັ ຂາ້ ມຈະຫກຼີ ເວືັ້ນ ໄດ້ແນວຄິດມັກຮັກສາເດີມ, ຊັກຊ້າ, ລັົ່ງເລໃຈບົໍ່ກ້າກະທໍາ ໃນເມື່ົອສະພາບການເອື້ອອໍາ ນວຍໃຫແ້ ລວ້ . 3. ກົດເກນປະຕິເສດຊ້ອນປະຕິເສດ ກດົ ເກນປະຕເິ ສດຊອ້ ນປະຕເິ ສດ ແມູ່ນໜຶົ່ງໃນສາມກົດເກນພື້ນຖານຂອງວິທີສັດຈະວິພາກທີໄດ້ເວົື້າເຖິງທ່າອ່ຽງ ແຫູ່ງການຂະຫຍາຍຕົວຂອງສິ່ົງວັດຖຸ ແລະ ປາກົດການໃນໂລກພາວະວິໄສ, ມັນເປັນຂີດໝາຍບາດກ້າວສໍາຄັນໃນ ຂະບວນວວິ ດັ ແລະ ກໍານົດຂອບ (ຕອ່ ງໂສ)້ ຕິດຕົ່ໍລະຫວ່າງ ອນັ ເກ່າົ ແລະ ອນັ ໃໝ່ໃູ ນຂະບວນວວິ ດັ ດງັົ່ ກ່າວ. ເພົືອ່ ຢາກເຂື້ົາໃຈກົດເກນນີ້ືໄດ້, ພວກເຮາົ ຕ້ອງເລມ່ົີ ຈາກການຄື້ນົ ຄວ້າການປະຕິເສດ ແລະ ການປະຕິເສດສັດຈະ ວິພາກແມ່ນູ ແນວໃດ? 3.1 ການປະຕເິ ສດແມູ່ນຫຍັງ? ໂລກພາວະວິໄສເຄືົ່ອນເໜັງ, ຂະຫຍາຍຕົວຢູ່າງເນືົ່ອງນິດລຽນຕິດບັນດາສິົ່ງວັດຖຸ ແລະ ປາກົດການໃນ ໂລກນີ້ືກໍາເນີດຂຶື້ນ, ຂະຫຍາຍຕົວ ແລະ ສະລາຍຕົວໄປ (ໝົດໄປ) ຕາມກົດເກນ, ອັນໃໝູ່ມາປູ່ຽນແທນອັນເກົ່າ ຢູ່າງບໍົ່ຢຸດຢັື້ງ. ດັ່ົງນັ້ືນ, ການປະຕິເສດແມູ່ນການປູ່ຽນແທນອັນເກົ່າ ດ້ວຍອັນໃໝູ່. ການປະຕິເສດແມູ່ນຄວາມ ຈໍາເປັນສໍາລັບທຸກສິົ່ງວັດຖຸ ແລະ ປາກົດການ, ໝາຍຄວາມວ່າ ບໍ່ົອາດຈະຫີຼກເວັື້ນໄປໄດ້ເຊິົ່ງມັນມີຢູ່ໃນທຸກການ 41

ເຄືົ່ອນເໜັງ ແລະ ການຂະຫຍາຍຕົວຂອງສິ່ົງວັດຖຸ. ຕົື້ນກໍາເນີດ ຫືຼ ສາຍເຫດທີົ່ພາໃຫ້ມີການປະຕິເສດ ແມູ່ນມາ ຈາກການຕໍ່ົສູ້ລະຫວ່າງບັນດາດ້ານກົງກັນຂ້າມທີນອນຢູ່ພາຍໃນຂອງສິົ່ງວັດຖຸນັື້ນເອງ, ແຕູ່ລະສິົ່ງວັດຖຸເຖິງວ່າຄົງ ຕົວຢູ່. ແຕເູ່ ບື້ອງໃນເກີດມປີ ັດໄຈອນັ ໃໝູ່, ບນັ ດາປັດໄຈໃໝສູ່ ະແດງເປັນດາ້ ນກົງກັນຂ້າມ ແລະ ຕໍົ່ສູ້ຕ້ານຄືນບັນດາ ປັດໄຈອັນເກົ່າ ທີົ່ສະແດງເຖິງດ້ານຄອງເດີມ ດ້ານຮັກສາຄອງເດີມເປັນດ້ານຖືກປະຕິເສດ, ດ້ານກ້າວໜ້າແມູ່ນ ດ້ານປະຕິເສດ ເຊັົ່ນ ໃນສັງຄົມທຶນນິຍົມ. ຊົນຊັ້ືນນາຍທຶນເປັນດ້ານ ຮັກສາເດີມ, ດ້ານຖືກປະຕິເສດ, ຊົນຊັື້ນກໍາ ມະກອນເປນັ ດາ້ ນກາ້ ວໜາ້ ດາ້ ນປະຕເິ ສດ, ສອງດ້ານ ນັື້ນຕໍົ່ສູ້ກັນ ແລະ ແນູ່ນອນຊົນຊັ້ືນກໍາມະກອນ ແລະ ຊາວຜູ້ ອອກແຮງງານຈະປະຕິເສດຊົນຊ້ືັນນາຍທຶນ ແລະ ໃນທ່ສີົ ຸດສັງຄົມນຍິ ມົ ຈະກໍາເນດີ ເກີດຂນ້ືຶ . 3.2 ການປະຕເິ ສດແບບສັດຈະວິພາກແມນູ່ ແນວໃດ? ການປະຕິເສດ ແມູ່ນການປູ່ຽນແທນອັນເກົ່າດ້ວຍອັນໃໝູ່ ແຕູ່ບໍ່ົແມູ່ນວ່າການປະຕິເສດໃດໆ ກໍລ້ວນແຕູ່ ແມູ່ນການປະຕິເສດແບບສັດຈະວິພາກທັງສິື້ນ. ວິທີສັດຈະວິພາກວັດຖຸນິຍົມຮຽກຮ້ອງໃຫ້ມີການຈໍາແນກການປະ ຕເິ ສດແບບສັດຈະວພິ າກ ກັບປະຕິເສດແບບກນົ ຈກັ , ຂາ້ ແມງບ້ົືງໂຕໜຶງົ່ ຕາຍ, ທໍາລາຍເຮືອນຫັຼງໜຶົ່ງກໍແມູ່ນການປະ ຕເິ ສດ ແຕ່ອູ ັນນ້ັນື ແມູນ່ ການປະຕເິ ສດແບບກນົ ຈັກຍອ້ ນກາໍ ລງັ ພາຍນອກ (ສົິ່ງວັດຖຸອ່ົືນ) ກົຂ່ໍ ຶືນ້ . ການປະຕິເສດແບບສັດຈະວິພາກ ແມູ່ນການປູ່ຽນແທນອັນເກົ່າດ້ວຍອັນໃໝູ່ ແຕູ່ບົນພື້ນຖານອັນເກົ່າ. ເນົອື່ ງຈາກວ່າ ໂລກພາວະວໄິ ສມີການເຄອື່ົ ນເໜງັ ແລະ ຂະຫຍາຍຕົວເລື້ອຍໆອັນເກົ່າໝົດໄປອັນໃໝູ່ເກີດຂຶື້ນແທນ, ປາກົດການດັງ່ົ ກ່າວນັື້ນວິທີສັດຈະວິພາກເອີື້ນວ່າ ການປະຕິເສດ ແບບສັດຈະວິພາກ. (ການປະຕິເສດດ້ວຍຕົວຂອງ ສ່ງິົ ວັດຖປຸ າກດົ ການນືນ້ັ ເອງ) ການປະຕິເສດ ແບບສດັ ຈະວພິ າກນນ້ັື ມຈີ ຸດພເິ ສດຕາ່ ງໆດງັົ່ ລມູຸ່ ນີື້: ແບບທໜີ ່ຶງົ ການປະຕເິ ສດແບບສດັ ຈະວພິ າກແມູ່ນ ການປູ່ຽນແທນອັນເກົ່າດ້ວຍອັນໃໝູ່ ໂດຍຜ່ານການ ເຄືົ່ອນເໜັງຂອງກະໂຕສິ່ົງວັດຖຸນັື້ນເອງ, ໝາຍຄວາມວ່າ ຍ້ອນການກະທົບເຊິ່ົງກັນ ແລະ ກັນຂອງບັນດາດ້ານກົງ ກນັ ຂ້າມ ທຢີ່ົ ູພ່ າຍໃນກະໂຕສິົ່ງວດັ ຖນຸ ັນ້ື ກົຂ່ໍ ນ້ຶື . ເວາົ້ື ແບບອົື່ນການປະຕິເສດແບບສັດຈະວິພາກ ແມູ່ນການປະຕິເສດ ໂດຍກະໂຕມັນເອງ. ສະນັື້ນ, ການປະຕິເສດ ແບບສັດຈະວິພາກ ແມູ່ນຈໍາເປັນພາວະວິໄສທີບໍົ່ອາດຈະຫີຼກເວັື້ນໄດ້ ເຊິງ່ົ ມີຢູໃ່ ນການເຄົ່ືອນເໜັງ ແລະ ການຂະຫຍາຍຕົວຂອງທາໍ ມະຊາດ, ສງັ ຄມົ ແລະ ຈິນຕະນາການ. ແບບທີສອງ ການປະຕິເສດແບບສັດຈະວິພາກມີທັງການສືບທອດບັນດາປັດໄຈທີຕັື້ງໜ້າ ຂອງສິ່ົງວັດຖຸ ເກົ່າ, ປັດໄຈເຫົ່ຼານັ້ືນໄດ້ຮັບເຂົ້ືາ ແລະ ດັດແປງໃຫ້ສອດຄ່ອງກັບສິ່ົງວັດຖຸໃໝູ່ ເຊັ່ົນ ເຕັກນິກທີ່ົທັນສະໄໝ, ແບບ ແຜນການດໍາລງົ ຊີວິດແບບອຸສະຫະກໍາ, ວັດທະນາທໍາ ທເີ ປນັ ມູນເຊອ້ື ອັນດງີ າມຂອງຊາດ ແລະ ອົືນ່ ... ຕົວຢ່າູ ງ ສັງຄົມນິຍົມເຖິງແມ່ນູ ວາ່ ມນັ ປະຕິເສດທຶນນຍິ ມົ ກໍຕາມ, ແຕບູ່ ັນດາພື້ນຖານວັດຖຸ, ບັນດາຜົນ ສາໍ ເລັດທີດີຂອງວທິ ະຍາສາດເຕກັ ນກິ ເຊ່ງິົ ນາຍທນຶ ໄດຄ້ ້ນືົ ພບົ ນັື້ນຈະໄດ້ຮກັ ສາ, ໜນູ ໃຊ້ ແລະ ຂະຫຍາຍຕໄ່ໍົ ປ. 3.3 ເນອ້ື ໃນຂອງກດົ ເກນປະຕິເສດຊອ້ ນປະຕິເສດ ໃນການເຄອ່ົື ນເໜັງ ແລະ ການຂະຫຍາຍຕົວຢູ່າງບໍົ່ຢຸດຢັ້ືງຂອງໂລກພາວະວິໄສນັ້ືນ, ບັນດາສິ່ົງວັດຖຸ ແລະ ປາກດົ ການຜນັ ປຽູ່ ນໄປເລ້ອື ຍໆ ໂດຍຜາ່ ນສາຍພານຕ່ເົໍ ນ່ົອື ງກັນທີບ່ໍົມກີ ານສ້ິືນສຸດຈັກເທືົ່ອຂອງການປະຕິເສດ, ການ ປະຕິເສດໃນແຕູ່ລະຄງ້ັື ເຮດັ ໃຫສ້ ົິ່ງວັດຖຸເກົ່າສນູ ເສຍໄປ, ສິົ່ງວັດຖຸໃໝູ່ເກີດຂຶື້ນມາແທນ ແຕູ່ສິ່ົງວັດຖຸໃໝູ່ນັື້ນຈະບໍ່ົ ຄົງຕົວຢູ່ຕະຫຼອດການ ແຕູ່ຫາກສືບຕໍົ່ເຄື່ົອນເໜັງໂດຍຕົນເອງ ແລະ ປະລິມານຂອງມັນກໍສືບຕໍ່ົຂະຫຍາຍຕົວໄປ ຮອດຈຸດຂີດຂັື້ນ, ຍາມນັື້ນການປະຕິເສດຈິ່ົງເກີດຂຶື້ນ ໂດຍຜ່ານບາດກ້າວກະໂດດຂັື້ນນັ້ືນ ແມູ່ນປະຕິເສດຊ້ອນ ປະຕິເສດ. ລັກສະນະຮອບວຽນຂອງການຂະຫຍາຍຕວົ ໃນຂະບວນວວິ ດັ ແຫງູ່ ການປະຕິເສດຊ້ອນປະຕິເສດນັື້ນສະແດງ ອອກດງ່ັົ ນ້ືິີ: 42

ຈາກຈຸດເລີ່ົມຕົ້ືນ, ຜ່ານການປະຕິເສດຈໍານວນໜຶ່ົງນັ້ືນ ພັດຄ້າຍຄືວ່າ ມັນກັບຄືນສູ່ຈຸດເລີ່ົມຕົ້ືນ, ແຕູ່ຫາກ ບົນພ້ືນຖານທສີ ູງກວ່າເກົາ່ . ທ່ານ ອັງແກນ ໄດ້ພິສູດດ້ວຍຕົວຢູ່າງອັນໜຶ່ົງທີງ່າຍດາຍໃນທໍາມະຊາດ ເອົາເມັດເຂົື້າເປືອກຫວ່ານລົງດິນ ເມື່ົອພົບເງື່ົອນໄຂອັນເໝາະສົມກໍຈະແຕກໜໍ່ົອອກມາ, ເວລານັື້ນເມັດເຂົື້າກໍຖືກກະໂຕຕົ້ືນເຂົື້າທີ່ົເກີດອອກມາປະຕິ ເສດເມດັ ເຂົືາ້ , ຕນື້ົ ເຂາ້ືົ ອອກຮວງທ່ເົີ ຕມັ ໄປດ້ວຍເມດັ ເຂາ້ືົ ໃໝູ່ ແລະ ຕົນື້ ເຂາື້ົ ຈະຫ່ຽວແຫ້ງໄປ. ຕ້ນືົ ເຂົື້າກໍຈະຖືກປະຕິ ເສດດ້ວຍເມັດເຂົືາ້ ໃໝໝູ່ າຍຄວາມວາ່ ຈາກເມດັ ເຂືົ້າພັດກັບຄືນສູ່ເມັດເຂົື້າບໍ່ົພຽງແຕູ່ເມັດດຽວເທົ່ານັື້ນ ຫາກແມູ່ນມີ ຢູ່າງຫຼວງຫຼາຍ ແລະ ຄຸນນະພາບກໍມີການປູ່ຽນແປງຕາມເງືົ່ອນໄຂທີແນູ່ນອນ ແຕູ່ຕ້ອງຜ່ານຫຼາຍຫົຼບຫຼາຍຕ່າວຈິົ່ງ ປາກດົ ຂ້ນຶື ມາຢ່າູ ງຈະແຈ້ງ. ການຂະຫຍາຍຕົວ ຄືວ່າ ກັບຄືນສູ່ອັນເກົ່າແຕູ່ບົນພື້ນຖານສູງກ່ວານັ້ືນ ແມູ່ນຈຸດພິເສດອັນ ສໍາຄັນກ່ວາໜູ່ ຂອງກດົ ເກນປະຕິເສດຊ້ອນປະຕເິ ສດ. ບນັ ດາຮອບວຽນທົຂ່ີ ະຫຍາຍຕວົ ຄືແນວນນືັ້ ຍັງໄດ້ເປັນໄປໃນສັງຄົມກໍຄືໃນ ຈນິ ຕະນາການ. ເມືົ່ອສັງເກດເບິ່ົງ ໃນປະຫວັດສາດແຫູ່ງການຂະຫຍາຍຕົວຂອງສັງຄົມມະນຸດ, ເບື້ອງຕົ້ືນແມູ່ນລະບອບ ກອມມູນິດປະຖມົ ບຮູ ານ ເຊ່ົິງເປນັ ສັງຄມົ ໜງຶົ່ ທີບໍົ່ມຊີ ົນຊ້ືັນ, ບໍ່ມົ ີການຂູດຮີດກ້າວໄປ ເຖິງບັນດາສັງຄົມທີມີຊົນຊັື້ນ, ມີການຂດູ ຮີດປະຕິເສດມັນ, ລະບອບທມີ ີການຂູດຮດີ ນື້ັນພດັ ຖືກປະຕເິ ສດດ້ວຍລະບອບກອມມູນິດສີວິໄລບໍ່ົມີຊົນ ຊັື້ນ, ບໍ່ົມີການຂູດຮີດ, ຖ້າພິຈາລະນາທາງດ້ານທີບໍົ່ມີຊົນຊັື້ນ, ບໍ່ົມີການຂູດຮີດນັື້ນ ສັງຄົມກອມມູນິດສີວິໄລຄືກັນ ກບັ ສງັ ຄມົ ມນູ ິດປະຖົມບຮູ ານ ແຕູ່ເປັນອນັ ຈະແຈ້ງວ່າ ສັງຄົມກອມມູນິດປະຖົມບູຮານ ອີງໃສູ່ລະດັບຕໍ່ົາສຸດຂອງກໍາ ລງັ ການຜະລດິ . ສ່ວນດາ້ ນຊັບສິງ່ົ ວດັ ຖຸ ແລະ ຈິດໃຈ (ຈນິ ຕະນາການ) ກໍມີການຂະຫຍາຍຕົວຕາມຮອບວຽນແນວ ນັ້ືນ, ຂະບວນວິວັດແຫູ່ງການຮັບຮູ້ ຈາກອັນລະອຽດຕົວຈິງທີສໍາພັນທາງອິນຊີເຖິງນາມມະທໍາແລ້ວ ຈາກນາມມະ ທໍາເຖິງອັນລະອຽດຕວົ ຈງິ . ແຕລູ່ ະເທືົອ່ ນືີຄ້ ວາມຮັບຮູ້ກ່ຽວກັບອັນລະອຽດຕົວຈິງເລິກ ເຊິ່ົງກວ່າອຸດົມສົມ ບູນກວ່າ ແລະ ຮອບດາ້ ນກວາ່ . ສະນັື້ນ, ກົດເກນປະຕິເສດຂອງວິທີສັດຈະວິພາກວັດຖຸນິຍົມນັື້ນ ໄດ້ສັງເຂບລັກສະນະກ້າວຂຶື້ນຂອງການ ຂະຫຍາຍຕົວຕັ້ືງແຕູ່ຕໍ່ົາໄປຫາສູງ, ແຕູ່ງ່າຍດາຍໄປເຖິງສັບສົນ. ຈາກບ່ອນທີບໍົ່ທັນບໍລິບູນໄປຫາບ່ອນບໍລິບຸນກວ່າ ນື້ັນແມູ່ນທ່າອ່ຽງທ່ົວໄປຂອງບັນດາສ່ົິງວັດຖຸ ແລະ ປາກົດການ ໃນຄວາມເປນັ ຈງິ ພາວະວໄິ ສ. ທ່າອ່ຽງແຫ່ງູ ການຂະຫຍາຍຕົວ ແມູ່ນກ້າວຂຶື້ນຢູ່າງລະອິດລະອ້ຽວ ແລະ ສັບສົນ. ກົດເກນປະຕິເສດຊ້ອນ ປະຕິເສດ ໄດ້ສັງເຂບທ່າອ່ຽງຂະຫຍາຍຕົວກ້າວຂຶ້ືນຂອງການເຄືົ່ອນເໜັງ, ແຕູ່ພ້ອມກັນນັ້ືນກໍຊີ້ືໃຫ້ເຫັນການຂະ ຫຍາຍຕວົ ທີກ້າວຂ້ຶນື ນື້ນັ ບໍົ່ດໍາເນນີ ໄປດວ້ ຍເສນືັ້ ທາງຊົ່ແື ຕ່ຫູ າກໄປຕາມເສ້ືັນທາງ ”ກ້ຽວກົື້ນຫອຍ” ຮູບການ ”ກ້ຽວ ກົ້ືນຫອຍ” ຂອງການຂະຫຍາຍຕົວແມູ່ນການສະແດງອອກຂອງລັກສະນະລຶື້ມຄືນຕາມຮອບວຽນ, ລັກສະນະ ກ້າວຂຶ້ືນຂອງສາຍພານປະຕິເສດຊ້ອນປະຕິເສດແຕູ່ຮອບວຽນໃໝູ່ຂອງຮູບການກ້ຽວກົື້ນຫອຍນັ້ືນ ສະແດງອອກ ໃຫ້ເຫັນລະດັບທີສູງກວ່າ ເຖິງຈະຄ້າຍຄືກັບວ່າກັບຄືນສູ່ອັນເກົ່າທີຜ່ານມາແລ້ວ, ແຕູ່ການລຶ້ືມຄືນຮອບກ່ອນ ແລະ ຕົ່ເໍ ນົ່ອື ງກນັ ຂອງຮອບຕ່າງໆນັ້ນື ເປັນການສະແດງລັກສະນະທີບໍ່ົມີການສິື້ນສຸດຂອງການຂະຫຍາຍຕົວຕັື້ງ ແຕູ່ຕໍ່ົາໄປ ຫາສງູ . ເລນິນ ຂຽນວ່າ ”ການຂະຫຍາຍຕົວໃດໜຶ່ົງຄືຈັ່ົງວ່າ ໄດ້ສະແດງຄືນໄລຍະຕ່າງໆທີ່ົຜ່ານມາ ແລ້ວແຕູ່ຢູ່ໃຕ້ ຮູບການອືົ່ນ ແລະ ຢູ່ໃນລະດັບສູງກວ່າ (ປະຕິເສດຊ້ອນປະຕິເສດ) ການຂະຫຍາຍຕົວທີອາດຈະເວົື້າໄດ້ວ່າຕາມ ເສ້ືນັ ທາງກ້ຽວກືນົ້ ຫອຍແຕູ່ຫາກບ່ໍົແມູ່ນຕາມທາງຊ່ືົ”. 43

ຄົື້ນຄວ້າຮູບການ ”ກ້ຽວກົ້ືນຫອຍ” ຂອງການຂະຫຍາຍຕົວນັ້ືນ ຄວນຫີຼກເວັ້ືນທ່າອ່ຽງທີເຂົ້ືາໃຈແບບກົນ ຈັກຖືວ່າ ຮອບວຽນຂອງການຂະຫຍາຍຕົວຈໍາຕ້ອງໄປຕາມຕໍາລາ 3 ໄລຍະ ເຊັ່ົນ ຢັື້ງຢືນປະຕິເສດປະຕິເສດຊ້ອນ ປະຕິເສດຍອ້ ນວາ່ ບັນດາສງ່ົິ ວັດຖຸ ແລະ ປາກົດການໃນຄວາມເປັນຈງິ ພາວະວໄິ ສແມູ່ນອຸດມົ ສົມບູນຫຼາຍຮູບຫຼາຍຊົງ ທີສຸດ. ດົ່ງັ ນັນ້ື , ແຕູລ່ ະສງ່ົິ ວັດຖຸ ແລະ ປາກົດການ ຫຼື ປະເພດສງ່ິົ ວດັ ຖຸ ແລະ ປາກົດການມີຂະບວນວິວດັ ແຫູ່ງ ການ ຂະຫຍາຍຕົວອນັ ລະອຽດຕາ່ ງກັນ. ຈານວນບັນດາບາດກາ້ ວປະຕເິ ສດນ້ືັນອາດໜ້ອຍ, ຫຼາຍຕ່າງກັນ. ຕວົ ຢາູ່ ງ ໃນຊວີ ະສາດມີຮອບວຽນ ທີມີສອງບາດກ້າວປະຕິເສດຄື ເມັດເຂົ້ືາ, ຕົື້ນເຂົ້ືາ,ຮວງເຂົື້າ, ກັບເມັດ ເຂົື້າຫຼາຍເມັດ, ແຕູ່ກໍມີຮອບວຽນທ່ີມີເຖິງ 4 ບາດກ້າວປະຕິເສດ ຄື ໄຂູ່, ມ້ອນ, ຝັກຫຼອກ, ແມງບີ້ືໄຂູ່ ແລະ ອື່ົນໆ...ໃນສັງຄົມມະນຸດ, ບັນດາລະບອບສັງຄົມທີປະຕິເສດກັນຜ່ານຫຼາຍ ບາດກາ້ ວປະຕິເສດເຊັົ່ນ ລະບອບຢຶດ ຈ່ອງກາໍ ມະສດິ ຂ້າທາດ ປະຕເິ ສດລະບອບກອມມູນິດປະຖົມບູຮານ, ລະບອບສັກດິນາປະຕິເສດ ລະບອບຢຶດຈ່ອງ ກໍາມະສິດຂ້າທາດ, ລະບອບນາຍທຶນປະຕິເສດລະບອບສັກດິນາ, ລະບອບກອມມູນິດສີວິໄລ ປະຕິເສດລະບອບ ນາຍທນຶ . ພ້ອມກນັ ນນັ້ື ກໍຕອ້ ງຫີຼກເວນັ້ື ແບບເຂາື້ົ ໃຈທຖີ ືວ່າ ໃນໂລກພາວະວໄິ ສມພີ ຽງແຕທູ່ າ່ ອຽ່ ງທີ ກາ້ ວຂນື້ຶ ເທົ່ານັ້ືນ. ສະນືັ້ນ, ລັກສະນະກດົ ເກນຂອງການຂະຫຍາຍຕົວນັື້ນບໍ່ົຈໍາກັດບັນດາບາດກ້າວທີຖອຍຫັຼງ, ບາດກ້າວທີຜິດພາດຊົ່ວ ຄາວ, ແຕທູ່ າ່ ອຽ່ ງລວມກໍແມູ່ນກ້າວຂ້ືນຶ ໝາຍຄວາມວາ່ ເສ້ັືນທາງຂະຫຍາຍຕົວກ້າວຂືນຶ້ ຍັງກວມເອົາການເຄື່ົອນເໜັງ ແບບຖອຍຫັງຼ ຂອງສ່ົງິ ວດັ ຖຸ ແລະ ປາກດົ ການ, ນັືນ້ ແມູ່ນການປະຕິເສດຂອງການຂະຫຍາຍຕົວ, ແມູ່ນດ້ານກົງກັນຂ້າມ ຂອງການຂະຫຍາຍຕົວ. ດົັ່ງນືັນ້ , ໃນພາລະກິດປະຕິວັດ ຫືຼ ການດໍາລົງຊີວິດຂອງພວກເຮົາບໍ່ົຄວນຫວັົ່ນໄຫວຄອນແຄນຕໍ່ົບາດກ້າວ ຖອຍຫງັຼ ຫືຼ ຢຸດສະງັກ, ແຕຫູ່ າກຕ້ອງເດັດດ່ຽວສຊູ້ ນົ , ຕອ້ ງທນົ ທານໝ້ນັື ໜຽວ, ເວລາໄດ້ຮັບໄຊຊະນະກໍບໍ່ົໂອ້ອວດ ພໍໃຈເກີນໄປ, ເວລາຖືກປະລາໄຊກໍບໍົ່ໂສກເສົື້າໝົດຫວັງ, ຍາມໃດກໍ່ົຕ້ອງຮັກສາຄວາມເຊື່ົອໝັ້ືນກໍາກົດເກນ, ສ້າງ ເງ່ອົື ນໄຂເພອື່ົ ສ້າງຄວາມກ້າວໜາ້ ຢູ່າງບໍົຢ່ ຸດຢັງ້ື . ຮັບຮກູ້ ດົ ເກນນີ້ືມີຄວາມໝາຍສໍາຄັນຢູ່າງໃຫູ່ຍຫຼວງ ໃນການຮັບຮູ້ກໍຄືໃນການເຄື່ົອນໄຫວພຶດຕິກໍາ, ພວກ ເຮົາຕ້ອງຊອກຄົື້ນຫາປັດໃຈອັນໃໝູ່, ອັນກ້າວໜ້າເຖິງວ່າ ມັນບໍົ່ທັນມີກໍາລັງແຮງຢູ່າງພຽງພໍກໍຕາມ, ຕ້ອງສ້າງ ເງ່ົືອນໄຂອັນສະດວກໃຫ້ແກູ່ມັນຂະຫຍາຍຕົວ, ພອ້ ມກນັ ນ້ືັນກໍຕ້ອງຊອກຮູ້ ແລະ ຈໍາແນກໃຫ້ໄດ້ອັນໃໝູ່ທີແທ້ຈິງ. ອນັ ໃໝທູ່ ບີ ສ່ົໍ ອດຄອ່ ງກັບກົດເກນ ແລະ ອນັ ໃໝູ່ ທົີປ່ ອມແປງ ເຊົງ່ິ ພວກລັດທິແກ້ ແລະ ພວກສວຍໂອກາດນາໍ ໃຊ້. ວິທສີ ັດຈະວິພາກວັດຖຸນິຍົມ ໄດ້ຊີ້ືບອກໃຫ້ເຫັນວ່າ ທຸກສິົ່ງວັດຖຸ ແລະ ປາກົດການລ້ວນ ແຕູ່ມີການພົວ ພັນເຊິ່ົງກັນ ແລະ ກັນຢູ່າງສະນິດແໜ້ນ, ເຄືົ່ອນເໜັງ ແລະ ຂະຫຍາຍຕົວຕາມກົດເກນລວມເຊິ່ົງມີ 3 ກົດເກນ ພນື້ ຖານ, ກດົ ເກນເອກະພາບ ແລະ ຕ່ົໍສູ້ລະຫວ່າງບນັ ດາດາ້ ນທກີ ງົ ກັນຂ້າມໄດ້ຊືີ້ແຈງໃຫ້ເຫັນຕົ້ືນກາໍ ເນີດ ແລະ ກໍາ ລັງທີຊຸກດັນແຫູ່ງການຂະຫຍາຍຕົວ, ກົດເກນ ຫັນປູ່ຽນແຕູ່ບັນດາການປູ່ຽນແປງທາງດ້ານປະລິມານ ກາຍເປັນການ ປຽູ່ ນແປງທາງດ້ານຄນຸ ນະພາບ ແລະ ກົງກັນຂ້າມ ໄດ້ຊ້ືີໃຫ້ເຫັນຂະບວນວິວັດ ແລະ ຮູບການຜັນປູ່ຽນຢູ່າງຈະແຈ້ງ ຈາກພາວະເກ່າົ ໄປສູພ່ າວະໃໝູ່ຂອງການຂະຫຍາຍຕວົ , ກດົ ເກນປະຕິເສດຊ້ອນປະຕເິ ສດຢ້ືັງຢືນວາ່ ທາ່ ອຽ່ ງກ້າວຂຶ້ືນ ຂອງທຸກສງ່ົິ ວດັ ຖຸ ແລະ ປາກົດການ ເຊົ່ງິ ໄດ້ສະແດງອອກໃຫ້ເຫັນບັນດາຮອບວຽນຂອງ ການປະຕິເສດແບບສັດຈະ ວິພາກອນັ ໃໝູ່, ອັນທກີ າ້ ວໜາ້ ເດດັ ຂາດຕ້ອງຊະນະອັນເກົ່າອັນທ່ົຫີ າ້ຼ ຫັງຼ . ກໍາແໜ້ນ 3 ກົດເກນພື້ນຖານຂອງວິທີສັດຈະວິພາກວັດຖຸນິຍົມ, ຈະຊ່ວຍໃຫ້ພວກເຮົາປັບປຸງໂລກະ ທັດວັດຖຸນິຍົມ ແລະ ວິທີຮັບຮູ້, ມີການກະທາໍ ຢູ່າງຖືກຕ້ອງໃນວຽກງານຄືົ້ນຄວ້າວທິ ະຍາສາດ ແລະ ຕສໍ່ົ ູ້ປະຕິວັດ ກຄໍ ໃື ນການພິຈາລະນາແກໄ້ ຂທກຸ ວຽກງານຕົວຈິງໃນຊວີ ິດການເປັນຢູ່ປະຈໍາວັນ, ຫີຼກເວ້ືັນໄດ້ການເບິ່ົງບັນຫາແບບ 44