การพัฒนาครูสังคมศึกษาในฐานะนวัตกรการจัดการเรียนรู้ประวัติศาสตร์ในยุคดิจิทัล

การใชก้ รอบแนวคดิ TPACK กบั การเปน็ นวตั กรการจดั การเรยี นรู้ประวัตศิ าสตร์ การเป็นนวัตกรการจัดการเรียนรู้ประวัติศาสตร์ในยุคดิจิทัลนี้ อาศัยพื้น ฐานความรูท้ างเทคโนโลยีเข้ามาชว่ ยสร้างสรรค์นวัตกรรมใหม่ ๆ แนวคิดTechnological Pedagogical Knowledge เป็นแนวคิดหนึ่งที่นำความรู้ วิธีสอน บูรณาการเข้ากับ เทคโนโลยีเพื่อให้ครูใช้ในการจัดการเรียนรู้ ดั่งที่ Shulman (1986) เสนอเกี่ยวกับ ความรู้เนื้อหาและความรู้ที่เก่ียวกับกระบวนการเรียนการสอน โดยกำหนดกรอบ แนวคิดเชิงทฤษฎีเกี่ยวกับความรู้ด้านเนื้อหาผนวกกับวิธีสอน (Pedagogical Content Knowledge: PCK) ที่ให้ความสำคัญกับการบูรณาการความรู้ของครูใน ด้านเนื้อหาที่สอน และวิธีการสอน กล่าวขยายความคือ การเรียนการสอนที่มี ประสิทธิภาพต้องอาศัยกระบวนการจัดการเรียนรู้ที่พิเศษและที่เฉพาะเจาะจง (Pedagogical Knowledge) และ ความรูห้ รอื เน้ือหา (Content Knowledge) โดย มีจุดเน้นทส่ี ำคัญคือ ครูผู้สอนสามารถถา่ ยทอดความรูใ้ นเนอื้ หาวชิ าที่ตนเองสอน ได้ โดยมีวิธีการจัดการเรียนการสอนที่ทำให้การจัดการเรียนรู้มีประสิทธิภาพ และ ประยุกต์ใช้ในการเรียนการสอนที่หลากหลายส่งผลให้ผู้เรียนพัฒนาความสามารถ และ ความสนใจในการเรียนรู้และ ที่สำคัญพัฒนากลยุทธ์ในการจัดการเรียนรู้ของ ครู ทั้งนี้ทั้งครูและผู้เรียนสามารถสร้างองค์ความรู้ได้ด้วยตนเองและเชื่อมโยงองค์ ความรู้เดิมสู่องค์ความรู้ใหม่ได้ (Archambault & Barnett, 2010; Shulman, 1986) Mishra and Koehler (2006) ไดก้ ำหนดกรอบ TPACK และเพ่มิ คณุ ลกั ษณะ และบทบาทของครูทางด้านเทคโนโลยี เพื่อให้การเรียนรู้มีประสิทธิภาพมากข้ึน องค์ประกอบของความรู้เนื้อหาผนวกวิธีสอนและเทคโนโลยีเบื้องต้นประกอบด้วย ความรู้ 3 เรอื่ งหลัก ไดแ้ ก่ Page | 93

1) ความรู้ดา้ นเนื้อหา (Content : CK) เปน็ ความรู้เกี่ยวกบั เนื้อหาวิชาอย่าง แท้จริงที่ถูกเรียนรู้หรือถูกสอน ซึ่งครูจะต้องรู้และเข้าใจ สาระการเรียนรู้รายวิชาฯ สาระสำคัญข้อมูล ทั้งความรู้ที่เป็นข้อเท็จจริง แนวคิด ทฤษฎีและกระบวนการใน สาขาวิชานั้น ที่เกี่ยวข้องกับเนื้อหาวิชาการในหลักสูตรที่ต้องการที่จะถ่ายทอดไปยัง ผูเ้ รียน เช่น สงั คมศกึ ษา คณิตศาสตร์, วิทยาศาสตร,์ ภาษาตา่ งประเทศ หรอื วิชาอื่น ๆ 2) ความรู้ด้านวิธีสอน (Pedagogy : PK) เป็นความรู้เชิงลึกในเรื่อง กระบวนการและการปฏิบัติหรือวิธีการจัดการเรียนรู้ให้ครอบคลุมจุดมุ่งหมาย การศึกษา ความรู้นี้เกี่ยวข้องในทุกประเด็นของการเรียนรู้ของผู้เรียน การจัดการ ห้องเรียน การพัฒนาและนำแผนการจัดการเรียนรู้ไปใช้และการประเมินผลผู้เรียน ความรู้ความสามารถของผู้สอนที่นำมาประยุกต์ใช้เพื่อเป็นแนวทางการเรียนการ สอนให้กบั ผเู้ รียน หรอื ทีเ่ ก่ยี วกับวธิ กี ารถ่ายถอดความรไู้ ปสู่ผเู้ รยี น รวมไปถงึ กลยุทธ์ หรือกระบวนการ การปฏิบัติ หรือวิธีการสอนทั้งในและนอกชั้นเรียนเช่น การ จัดการเรียนรู้โดยใช้วิธีการเรียนรู้โดยใช้ปัญหาเป็นหลัก ครูกับความรู้ด้านการสอน เชิงลึกเข้าใจวิธีการที่ผู้เรียนสร้างความรู้และได้มาซึ่งทักษะ ความรู้เรื่องการจัดการ เรียนรจู้ ำเปน็ ตอ้ งเขา้ ใจเร่ืองการรู้คิด สงั คมและทฤษฎีพฒั นาการของการเรียนรแู้ ละ วิธีประยุกต์ใช้กับผู้เรียนในห้องเรียน และประยุกต์ใช้นอกห้องเรียนในยุค New Normal นไี้ ดด้ ้วย 3) ความรู้ด้านเทคโนโลยี (Technology : TK) เป็นความรู้เกี่ยวกับ เทคโนโลยีพื้นฐานเก่าและใหม่บูรณาการเข้าไปในหลักสูตรเช่น อินเตอร์เน็ต วีดิโอ ดิจิทัล เป็นความรู้ที่เกีย่ วกับทักษะที่จำเป็นในการดำเนินการใช้เทคโนโลยีนั้น ๆ ทั้งน้ี จะรวมความรู้เกี่ยวกับระบบการดำเนินการคอมพิวเตอร์และ การใช้ซอฟแวร์ ความรู้ เกี่ยวกับเทคโนโลยีระบบดิจิทัล (digital system) รวมถึงการใช้เทคโนโลยีสารสนเทศ หรือไอที (Information Technology–IT) เพื่อวัตถุประสงค์ต่าง ๆ นัยสำคัญใน ยุคดิจิทัลนี้ ความรู้ด้านเทคโนโลยีกำลังอยู่ในสภาวะของการเปลี่ยนแปลงและพัฒนา อย่างรวดเรว็ ความร้ทู ั้งหลายจึงอาจล้าสมัยได้ในเวลาอันรวดเร็ว ดงั นั้นกรอบความคิด ของการใช้ความรู้ด้านเทคโนโลยีจึงไม่ได้หมายถึง ความรู้ทั่วไปด้านเทคโนโลยี แต่ครู Page | 94

ตอ้ งมคี วามยดื หยนุ่ และทำความเขา้ ในการใช้เทคโนโลยีสารสนเทศตามความเหมาะสม ของครู ผู้เรียน สภาพแวดล้อมและนำไปใช้งานได้จริงในการจัดการเรียนรู้แบบ ผสมผสาน: เน้ือหา (CK) วธิ ีสอน (PK) และเทคโนโลยี (TK) นี้ ดัง่ ภาพที่ 1 ภาพท่ี 1 แบบจำลองกรอบแนวคิด TPACK ของ Shulman, 1986 และ Mishra and Koehler, 2006) ทีก่ ล่าวมาแลว้ ข้างต้นเป็นการนำเสนอแนวคดิ ของครใู นการจัดการเรียนรโู้ ดย ใช้ความรู้พ้ืนฐาน TPACK มาบูรณาการเป็นรูปแบบหนึ่งที่ทันสมัยนำมาประยุกต์ใช้ ในการจัดการเรยี นรู้วิชาประวัติศาสตร์ ต่อไปนีเ้ ป็นการวิเคราะห์ให้เหน็ ภาพในสว่ น ของการนำกรอบแนวคิดการใช้ความรู้ทางเทคโนโลยี TPACK มาใช้กับครูสังคม ศกึ ษาทสี่ อนวิชาประวตั ศิ าสตร์ในการจัดการเรียนร้วู ิชาประวัติศาสตร์ดังนี้ 1) ความรดู้ า้ นเนอื้ หากบั วิธีสอน (Pedagogical Content Knowledge : PCK) ความรู้ในส่วนนี้ให้ความสำคัญกับความสัมพันธ์ของความรู้ในรายวิชาของ สังคมศกึ ษาในสาระประวตั ิศาสตร์และวิธีการทางประวัติศาสตร์ ซงึ่ ด้านความรู้ด้าน เนอ้ื หา PCK แยกไดเ้ ปน็ 2 ประเภทคือ ความร้ทู ่เี ฉพาะวิชา และความรเู้ ฉพาะหวั ขอ้ ส่วนองค์ความรู้ที่นอกเหนือจากความรู้ด้านเนื้อหาประวัติศาสตร์นั้น การได้มาซ่ึง องคค์ วามรูใ้ หม่คือ การบรู ณาการมติ ขิ องความรู้ดา้ นเน้อื หาต่าง ๆ เพอ่ื เพม่ิ ศกั ยภาพ Page | 95

ของการจัดการเรียนรู้วิชาประวัติศาสตร์ของครูสังคมศึกษาที่จัดการเรียนรู้วิชา ประวัติศาสตร์ โดยมุ่งเน้นถึงความรู้ที่เอื้อให้ครูสังคมศึกษาที่จัดการเรียนรู้วิชา ประวัติศาสตร์ได้ทำความเข้าใจความรู้เดิมที่ผู้เรียนมีมาก่อนเกี่ยวกับเนื้อหา ประวัติศาสตร์นั้น และความยากในการจัดการเรียนรู้เป็นความท้าทายในการนำ ความรู้เนื้อหาวิชาประวัติศาสตร์ผสมผสานหรือบูรณาการกับวิธีสอนตามแนวคิดน้ี ทงั้ นี้นอกจากครูสังคมศกึ ษาที่จัดการเรียนรู้วิชาประวัตศิ าสตรต์ ้องจดั ลำดับความคิด ในแต่ละมิติของความรู้ทางประวตั ิศาสตร์ที่ต้องมีความสอดคล้องตามลำดับของมติ ิ เวลาแล้ว ครูสังคมศึกษาที่จัดการเรียนรู้วิชาประวัติศาสตร์ต้องมคี วามรู้เนื้อหาทาง ประวัติศาสตรแ์ ละวิธีการทางประวัติศาสตร์ อีกทั้งมีวิธีการวัดและประเมินผลการ เรียนรู้ตามสภาพจริง ใช้สื่อการเรียนรู้ ที่เหมาะสมต่อการถ่ายทอดความรู้ ประวัติศาสตร์ในการจัดการเรียนรู้ของครู โดยคำนึงถึงความแตกต่างบริบทของ ผู้เรียน เข้าใจถึงวิธีการเรียนรู้ของผู้เรียน สภาพแวดล้อม วิเคราะห์สถานการณ์ สภาพการจัดการเรียนรู้ของครูและการเรียนรู้ของผู้เรียน ทั้งช่วงสถานการณ์ปกติ และชว่ งการระบาดของโควิด19 ส่งเสริมการเรยี นรขู้ องผู้เรยี นทั้ง On Site และ On line หากครูสังคมศึกษาที่จัดการเรียนรู้วิชาประวัติศาสตร์เข้าใจบริบทต่าง ๆ ที่ กล่าวมาแล้ว ครูมีความสามารถในการปรับใชค้ วามรู้เน้ือหาผสมผสานวิธีสอน PCK ได้อย่างมีประสิทธิภาพ ตัวอย่างเช่น ด้านความรู้เนื้อหา PCK ที่เป็นความรู้เฉพาะ วิชา: ครูสังคมศึกษาที่จัดการเรียนรู้วิชาประวัติศาสตร์ใช้หลักฐานประวัติศาสตร์ ชั้นต้นและ หลักฐานประวัติศาสตร์ชั้นรองชุดเดียวกันในการเรียนรู้องค์รวมของ อารยธรรมลุ่มน้ำฮวงโหและแยงซีเกียง สำหรับด้านความรู้เนื้อหา PCK ความรู้ เฉพาะเรื่องเช่น การใช้มิติเวลา (Time line) ในการเรียงลำดับราชวงศ์ในสมัย สุโขทัยหรือลำดับยุคสมัยโบราณของไทยเพื่อเสริมความเข้าใจบทเรียนได้ดีขึ้นเป็น ตน้ Page | 96

2) ดา้ นเนอ้ื หากับเทคโนโลยี (Technological Content Knowledge : TCK) ความรู้ในส่วนนี้เป็นความรู้เกี่ยวกับวิธีการหรือลักษณะความสัมพันธ์ของ ความรู้เร่อื งเทคโนโลยี (TK) และความรเู้ ร่ืองเนื้อหา (CK) มคี วามสัมพันธ์ซึ่งกันและ กัน เมื่อครูสังคมศึกษาที่สอนวิชาประวัติศาสตร์จัดการเรียนรู้ประวัติศาสตร์ต้อง ยอมรบั ว่าการนำเทคโนโลยเี ขา้ มาประยุกต์ใช้ในการจดั การเรียนรู้ประวัติศาสตร์ ครู สังคมศึกษาที่จัดการเรียนรู้วิชาประวัติศาสตร์ต้องรู้วิธีการหรือลักษณะที่เนื้อหา สาระประวัติศาสตร์สามารถถูกเปลี่ยนแปลงจากการประยุกต์ใช้เทคโนโลยีได้ ตัวอย่างเช่น Virtual Field Trip ของสำนักวิชาการและมาตรฐานการศึกษา (2556) ในที่นี้เนื้อหาประวัติศาสตรท์ ีอ่ ยู่ใน Virtual Field Trip อยุธยา เป็นความรู้ ด้านเนื้อหา (Content Knowledge: CK) ส่วน Virtual (VR) เป็นเทคโนโลยีใหม่ ผ่านโปรแกรมการนำเสนอเป็นความรู้เนื้อหากับเทคโนโลยี (Technological Content Knowledge:TCK) 3) ความรู้ด้านวิธีสอนกับเทคโนโลยี (Technological Pedagogical Knowledge : TPK) ความรู้ในส่วนนี้เป็นความรู้เกี่ยวกับความสามารถของเทคโนโลยีที่ หลากหลาย ขึ้นอยู่กับการเลือกใช้เทคโนโลยีของครูสังคมศึกษาที่จัดการเรียนรู้วชิ า ประวัติศาสตร์ไปใช้ในการจัดการจัดกิจกรรมการเรียนรู้เพ่ือกระตุ้นความสนใจของ ผู้เรียน สำหรับการจัดการเรียนรู้ของครูสังคมศึกษาที่จัดการเรียนรู้วิชา ประวัติศาสตร์ต้องเขา้ ใจขอบเขตและวิธใี ช้อุปกรณ์เทคโนโลยนี ั้น ๆ ความสามารถ ในการเลือกอุปกรณ์บนพื้นฐานพิจารณาจากความเหมาะสมกับการจัดกิจกรรมการ เรียนรู้ของครูสังคมศึกษาที่จัดการเรียนรู้วิชาประวตั ิศาสตร์ อีกทั้งครูสังคมศึกษาที่ จัดการเรียนรู้วชิ าประวตั ิศาสตร์ ต้องมคี วามรเู้ กย่ี วกบั วิธีการทางประวัติศาสตร์และ มีความสามารถในการประยุกต์ใช้อุปกรณ์ให้เหมาะสมกับวิธีการทางประวัติศาสตร์ ท่เี ปน็ หัวใจของการเรียนรู้ประวัติศาสตร์ การมสี ว่ นร่วมในการจดั กจิ กรรมการเรยี นรู้ ประวัติศาสตร์ การวัดและประเมินผลการเรียนรู้และการสร้างบรรยากาศในช้ัน Page | 97

เรียน ซึ่งครูสังคมศึกษาที่สอนวิชาประวัติศาสตร์คุ้นเคยกับเครื่องมือสื่อการจัดการ เรียนรู้พื้นฐานเช่น ไวท์บอร์ดแทนกระดานดำแบบเดิม ๆ การสนทนาอภิปราย โต้ตอบผ่านระบบอินเตอร์เน็ตด้วย What app, Line การใช้ Kahoot, Quizizz, Google game board, Mentimeter ในขั้นนำเข้าสู่บทเรียนหรือการจัดกิจกรรม การเรียนรู้เพื่อกระตุ้นและเร้าความสนใจของผู้เรียน ทั้งนี้ความรู้ด้านวิธีสอนกับ เทคโนโลยี (Technological Pedagogical Knowledge: TPK) เข้ามาช่วยในการ จัดการเรียนรู้ สว่ นกระดานดำแบบเดมิ ๆ เป็นวิธีสอน (Pedagogical Knowledge: PK) ดวงธิดา รักษาแก้ว (2556) เห็นพ้องต้องกันว่า ความรู้ด้านเทคโน โลยีมี ความสำคัญ การที่ครูมีความรู้ด้านเทคโนโลยีใช้ในการเรียนการสอนแก่ผู้เรียน จะ ช่วยพัฒนาทักษะการสื่อสาร ทักษะการแก้ปัญหา เชื่อมโยงความรู้เดิมและความรู้ ใหม่ สามารถประยุกตใ์ ช้ไดใ้ นสถานการณอ์ ื่นได้อยา่ งเหมาะสม 4) ความรู้ดา้ นเนือ้ หากับวิธีสอนและเทคโนโลยี (Technological Pedagogical Content Knowledge : TPACK) เป็นการบูรณาการของครูสังคมศึกษาที่จัดการเรียนรู้วิชาประวัติศาสตร์ ทั้ง ความรูด้ ้านเน้ือหา วธิ ีสอนและเทคโนโลยีเข้าด้วยกันอยา่ งแท้จริง ซึง่ ครูสงั คมศึกษาท่ี จัดการเรียนรู้วิชาประวัติศาสตร์ต้องทำความเข้าใจและจั ดการความสัมพันธ์ให้ สอดคล้องกันระหว่างองค์ประกอบของความรู้ด้านเนื้อหากับวิธีสอนและเทคโนโลยี ครูสังคมศึกษาที่จัดการเรียนรู้วิชาประวัติศาสตร์ มีการบูรณาการเทคโนโลยีที่ เหมาะสมและหลากหลายรูปแบบให้เข้ากับวิธีการทางประวัติศาสตร์ รวมตลอดถึง การจัดการเรียนรูใ้ นเน้ือหาประวัติศาสตร์ การบูรณาการความรู้ทั้งสามส่วนนี้จะช่วย ครสู งั คมศึกษาจัดการเรียนรู้วชิ าประวัติศาสตรไ์ ด้อยา่ งมีประสิทธภิ าพ การบูรณาการ เนอ้ื หาต่าง ๆ เขา้ ดว้ ยกัน ความรู้ด้านเนื้อหากับวิธีสอน (Pedagogical Content Knowledge : PCK) ความรู้ด้านเนื้อหากับเทคโนโลยี (Technological Content Knowledge : TCK) ความรู้ด้านวธิ สี อนกับเทคโนโลยี (Technological Pedagogical Knowledge : TPK) ส่งผลต่อความรู้ด้านวิธสี อนกับเทคโนโลยี (Technological Pedagogical Knowledge Page | 98

: TPK) ถือเป็นสมรรถนะที่สำคัญของการจัดการเรียนรู้ในศตวรรษที่ 21 (Algeli & Valadinas, 2010; Yang & Shen, 2010) ตลอดจนส่งผลให้ผู้เรียนเกิดการเรียนรู้ และสามารถสร้างองค์ความรู้ใหม่ ๆ ในเนื้อหาวิชาประวัติศาสตร์ด้วยการใช้ เทคโนโลยีที่ได้คัดสรรแล้วว่าเหมาะสม ซึ่งกรรณิกา ไวโสภา (2564) พบว่า ผลการ จัดกิจกรรมการเรียนรู้วิชานวัตกรรมและเทคโนโลยีสารสนเทศทางการศึกษาโดย การบูรณาการใช้ TPACK Model ของนักศึกษาครสู าขาการสอนสังคมศึกษา ที่สร้าง ขึ้นมีค่าประสิทธิภาพเท่ากับ 91.73/ 87.02 และนักศึกษาสาขาการสอนสังคมมีผล การจดั กิจกรรมการเรียนรู้วิชานวัตกรรมและเทคโนโลยสี ารสนเทศทางการศึกษาโดย การบูรณาการใช้ TPACK Model หลังเรียนสูงกว่าก่อนเรียนอย่างมีนัยสำคัญทาง สถิติที่ระดับ .05 และนักศึกษาสาขาวิชาการสอนสังคม มีความพึงพอใจต่อการจัด กจิ กรรมการเรียนรู้วิชานวตั กรรมและเทคโนโลยสี ารสนเทศทางการศกึ ษา ดัง่ ตวั อย่าง ตารางท่ี 3 กรอบแนวคดิ TPACK เพ่อื ความเป็นนวัตกรจัดการเรยี นรปู้ ระวตั ศิ าสตร์ ตารางที่ 3 แสดงตัวอย่างความรู้ของครูตามกรอบแนวคดิ TPACK เพือ่ ความเป็นนวัต กรการจดั การเรยี นรปู้ ระวัติศาสตร์ ความรขู้ องครตู ามกรอบแนวคดิ TPACK ความร้ขู องครตู ามกรอบแนวคิด TPACK เพอ่ื พัฒนานวัตกรการจัดการเรียนร้ปู ระวตั ศิ าสตร์ ความรู้ดา้ นเน้อื หากบั วธิ สี อน (Pedagogical ความร้ใู นการประยุกต์วธิ ีการทางประวตั ิศาสตร์ Content Knowledge : PCK) สูก่ ารผลติ นวัตกรการจดั การเรียนรู้ ประวตั ศิ าสตร์ ความรู้ดา้ นเนื้อหากับเทคโนโลยี ความรใู้ นการประยุกต์ใช้เทคโนโลยใี นการ (Technological Content Knowledge : รวบรวมเน้ือหาประวตั ศิ าสตร์ TCK) ความรูด้ า้ นวธิ ีสอนกับเทคโนโลยแี ละเทคโนโลยี ความรใู้ นการใชโ้ ปความรดู้ า้ นเน้ือหากับวิธสี อน (Technological Pedagogical Knowledge : โปรแกรมทางเทคโนโลยี สำหรับผลิตนวตั กรการ TPK) จดั การเรยี นรู้ประวัติศาสตร์ ความรดู้ า้ นเนอื้ หากบั วธิ สี อนและเทคโนโลยี สมรรถนะของครูสังคมศกึ ษาทส่ี อนวชิ า (Technological Pedagogical Content ประวัตศิ าสตรใ์ นการผลติ นวัตกรการจัดการ Knowledge : TPACK) เรยี นรู้ประวัติศาสตร์ Page | 99

ภาพที่ 2 กรอบแนวคิด TPACK เพื่อความเป็นนวตั กรในการจดั การเรยี นรู้ ประวัติศาสตร์ (แบบจำลองดัดแปลงจากกรอบแนวคดิ TPACK ของ (Shulman, 1986; Mishra and Koehler, 2006) ต่อมามีนักวิชาการที่มีความรู้ด้านเทคโนโลยีโดยเฉพาะได้นำองค์ประกอบ TPACK มาพัฒนารปู แบบให้กับบริบทของรายวิชาฯ ท่สี อนอาทิเชน่ Jang and Tsai (2012) แบ่งได้ 5 องค์ประกอบ คือ 1) ความรู้ด้านเนื้อหา (CK) 2) ความรู้ด้าน เทคโนโลยี (TK) 3) ความรู้ด้านเนื้อหาบูรณาการกับความรู้ด้านวิชาครูที่เหมาะกับ ความรู้ด้านบริบท (PCKCx) 4) ความรู้ด้านเทคโนโลยีบูรณาการกับความรู้ด้าน เนื้อหาและความรู้ด้านวชิ าครู (TPACK) และ 5) ความรดู้ ้านเทคโนโลยบี ูรณาการกบั ความรดู้ า้ นเน้อื หาและความรู้ดา้ นวชิ าครูท่ีเหมาะกับความร้ดู า้ นบริบท (TPACKCx) ซ่ึงได้รูปแบบ TPACK เพิ่มขึ้นในส่วนใหส้ ังเกตการเรียนการสอนของครูและสะท้อน คิด ทั้งนี้มาจากการศึกษาวิจัยเกี่ยวกับความรูเ้ นื้อหาผนวกวธิ ีสอน สู่ความรู้ เนื้อหา ผนวกวิธีสอนและเทคโนโลยี และได้พัฒนาเป็นแบบจำลอง TPACK - COPR: Technological Pedagogical Content Knowledge - Content, Observation, Page | 100

Practice, Reflection สำหรับนักศึกษาครูวิทยาศาสตร์ ซึ่งจากแบบจำลอง ประกอบดว้ ย 4 องค์ประกอบหลกั ของการจดั การเรยี นรวู้ ทิ ยาศาสตรไ์ ดแ้ ก่ 1) ความ เข้าใจเกี่ยวกับความรู้เนื้อหาผนวกวิธีสอนและเทคโนโลยี (TPACK-C) มีการจัด กิจกรรมให้นักศึกษาได้อภิปรายเกี่ยวกับแนวคิดและทฤษฎีของ TPACK 2) การ สังเกตการสอน (TPACK-O) ให้นักศึกษาได้สังเกตการสอนของครูที่มีประสบการณ์ และระบุองคป์ ระกอบของ TPACK จากสิ่งทีไ่ ด้สงั เกตและพบได้ในการจดั การเรียนรู้ ของครู 3) ปฏิบัติการสอน (TPACK-P) โดยให้นักศึกษาออกแบบแผนการจัดการ เรียนรู้จะต้องมีการบูรณาการเทคโนโลยีเข้าไปใช้ในการจัดกิจกรรมการเรียนรู้ ฝึก ปฏิบัติการประสบการณ์วิชาชีพครูเป็นรายบุคคลและรับฟังข้อเสนอแนะจาก ผเู้ ชย่ี วชาญ และ 4) สะทอ้ นคิด (TPACK-R) ด้วยการใหป้ ระเมนิ ตนเอง และสะทอ้ น ผลของ TPACK และนำข้อแนะนำไปปรับปรุง โดยงานวิจัยนี้ใช้รูปแบบของการ จดั การเรยี นรูแ้ บบ ออนไลน์สำหรับการนำแบบจำลอง TPACK -COPR ไปใชด้ งั ภาพ ที่ 3 ภาพที่ 3 แบบจำลองจากกรอบแนวคิด TPACK- CORP (Jang and Tsai, 2012) Page | 101

การใช้กรอบแนวคิด TPACK- CORP (Jang and Tsai, 2012) กับเนื้อ หาทางประวัติศาสตร์ เรอ่ื ง”หลักฐานทางประวตั ิศาสตร”์ ดง่ั ภาพท่ี 4 TPACK Comprehension (TPACK-C) 1. 2. 3. Reflection Of TPACK (TPACK-R) TPACK -CORP Observation Of Instruction (TPACK-O) 1. 1. Practice Of Instruction (TPACK-P) 2. 2. 1. 2. 3. 3. 3. ภาพท่ี 4 กรอบแนวคดิ TPACK-CORP เพือ่ พฒั นานวัตกรการจดั การเรียนรู้ ประวัติศาสตรเ์ รอ่ื ง “หลกั ฐานทางประวัติศาสตร”์ (แบบจำลองดัดแปลงจากกรอบแนวคดิ TPACK- CORP (Jang and Tsai, 2012) การวัดและประเมินผลการเรียนรู้เป็นสิ่งที่สำคัญของครูในการจัดการเรียนรู้ การวดั และประเมินผลความรเู้ นือ้ หากับวิธีสอนและเทคโนโลยี (TPACK) เครื่องมือที่ นำมาใช้ในการวดั และประเมนิ ผลการเรยี นรู้ ดา้ นความรคู้ วามเข้าใจเก่ียวกับความรู้ เนื้อหากับวิธีสอนและเทคโนโลยี มีอยู่หลากหลายวิธี จากการสังเคราะห์งานวิจัย ของ Koehler, Shin, and Mishra (2012) พบว่าการวัดและประเมินผลการเรยี นรู้ TPACK เก่ยี วกบั ความร้เู น้ือหากับวธิ ีสอนและเทคโนโลยไี ด้ 5 ประเภท ดังน้ี 1) รายงานการประเมินผลตนเอง (Self-report) ส่วนใหญ่เป็นการขอให้ ผู้เข้าร่วมให้คะแนนหรือลำดับของการใช้เทคโนโลยีในการจัดการเรียนรู้เช่น การ สำรวจความรู้เก่ียวกับวิชาทส่ี อนและเทคโนโลยขี องครู Page | 102

2) ประเมินผลจากแบบสอบถามปลายเปิด (Open-ended Questionnaire) 3) ประเมินผลจากการปฏิบตั ิงาน (Performance Assessment) มวี ตั ถุประสงค์ เพอ่ื ประเมินผลการปฏิบัติของทีมงานโดยตรงและใชป้ ระเมินผลทั้งครปู ระจำการและ นิสิตฝึกประสบการณ์วิชาชีพ การประเมินผลมีหลายรูปแบบ เช่น การประเมินผล จากผลงาน ประเมนิ ผลจากแผนการจัดการเรียนรู้ หรอื การสะท้อนคดิ 4) ประเมินผลจากการสัมภาษณ์ (Interview) การสัมภาษณ์มักจะเป็นการ สัมภาษณ์แบบมโี ครงสรา้ ง และกงึ่ โครงสรา้ ง คอื มกี ารกำหนดหัวข้อไว้ล่วงหน้าและมี การบันทกึ ไว้ เพื่อนำไปถอดบทเรียนและวิเคราะหต์ อ่ ไป 5) ประเมินผลจากการสังเกต (Observation) การสังเกตเป็นการเรียนรู้ โดยตรงกับผูเ้ ขา้ รว่ มในสถานท่ี และเวลาท่ีกำหนด โดยดำเนินการท้งั ในห้องเรียนและ ในระหว่างการทำงาน การสังเกตคลา้ ยกบั การสัมภาษณ์โดยท่ีอาจมีการบนั ทึกภาพไว้ เพือ่ ไปทำการวเิ คราะหใ์ นภายหลัง สรุปทา้ ยบท กระบวนทัศน์เดิมในการเรียนรู้ประวัติศาสตร์ที่สร้างความเบื่อหน่ายในการ เรียนรู้ประวัตศิ าสตร์ ทำใหค้ รสู งั คมศกึ ษาทจี่ ัดการเรยี นรวู้ ชิ าประวัตศิ าสตร์ต้องการ ปรับเปลี่ยนด้วยกระบวนทัศน์ใหม่ในการจัดการเรียนรู้ประวัติศาสตร์ อาจเป็นการ พลกิ โฉมหนา้ การจดั การเรยี นรู้ประวัติศาสตร์ของครสู ังคมศกึ ษาที่จดั การเรียนรู้วิชา ประวัติศาสตร์ที่ใช้ความรู้เทคโนโลยี สื่อการเรียนรู้ดิจิทัล แนวคิด TPACK ความรู้ ด้านเนื้อหากับวิธีสอนและเทคโนโลยี (Technological Pedagogical Content Knowledge : TPACK) ผนึกเสริมกำลังกบั TPACK - COPR: Technological Pedagogical Content Knowledge - Content, Observation, Practice, Reflection การบูรณา การเทคโนโลยหี ลากหลายรปู แบบ สู่รปู แบบหรือวธิ ีการจัดการเรียนร้ปู ระวัติศาสตร์ ซึ่งส่งผลต่อประสิทธิภาพในการจัดการเรียนรู้ของนวัตกรการจัดการเรียนรู้ Page | 103

ประวตั ศิ าสตร์สผู่ ูเ้ รียน เพ่ือใหผ้ ู้เรยี นเกิดการเรียนรู้ สร้างองค์ความรู้ใหม่ ๆ และเกิด ความคิดสร้างสรรค์ในเนื้อหาวิชาประวัติศาสตร์บนพื้นฐานของธรรมชาติวิชา ประวัติศาสตร์ ปรัชญาของนักประวัติศาสตร์ที่ถ่ายทอดแนวคิดทางปรัชญา ประวัติศาสตร์ ร้อยเรียงเป็นประวัติศาสตร์ประเภทต่าง ๆ ที่น่าศึกษาเพื่อรู้และ เข้าใจในแต่ละแนวคิดของนักปรัชญาในแต่ละสมัย อาจเรียกได้ว่านักปรัชญา เหล่านั้นเป็นนวัตกรทางด้านความคิด ทฤษฎีทางประวัติศาสตร์ ที่ทำให้แนวคิดได้ เผยแพร่เป็นบันทึกซึ่งเป็นหลักฐานชั้นต้นทางประวัติศาสตร์ ประเภทลายลักษณ์ อักษร สืบทอดมาเป็นรากฐานของนักคิดทางปรัชญาประวัติศาสตร์ อีกทั้งกระบวน ทัศน์ใหม่ในการจัดการเรียนรู้ประวัติศาสตร์จะกระตุ้นความสนใจใฝ่เรียนรู้ อยากรู้ อยากเห็นผ่านการใช้เทคโนโลยีที่มีความหลากหลาย สร้างเครือข่ายทางการจัดการ เรียนรู้ ทำให้กระบวนทัศน์ประวัติศาสตร์เป็นพลวัตร ไม่หยุดนิ่งและการจัดการ เรียนรู้ของครูสังคมศึกษาที่จัดการเรียนรู้วิชาประวัติศาสตร์ ด้วยการบูรณาการ เทคโนโลยจี ะช่วยใหก้ ารจดั การเรยี นรปู้ ระวัตศิ าสตรใ์ ห้เข้าใจงา่ ยขึน้ และการจัดการ เรียนรู้ของครูสังคมศึกษาที่สอนประวัติศาสตร์สามารถใช้ศาสตร์และศิลป์แห่งการ เรยี นรู้ได้อย่างเตม็ ศกั ยภาพและได้ชื่อว่าเปน็ นวตั กรการจัดการเรียนรู้ประวัติศาสตร์ ในยุคดิจิทัล ตามเป้าประสงค์ในการกำหนดยุทธศาสตร์ในการพัฒนาการศึกษา .. ยุทธศาสตร์ที่ 2 การพัฒนาศักยภาพคนทุกช่วงวัย และการสร้างสังคมแห่งการ เรียนรู้ครู อาจารย์ และบุคลากรทางการศึกษา ได้รับการพัฒนาสมรรถนะตาม มาตรฐาน มีตัวชี้วัดทีส่ ำคัญ เช่น ครู อาจารย์ และบุคลากรทางการศึกษาทุกระดบั และประเภทการศึกษาได้รับการพัฒนาตามมาตรฐานวิชาชีพ และสามารถ ปฏบิ ัติงานไดอ้ ย่างมปี ระสิทธิภาพบนพน้ื ฐานแนวคดิ 3 ประการ ไดแ้ ก่ (1) “ต่อยอดอดีต” โดยมองกลับไปที่รากเหง้าทางเศรษฐกิจ อัตลักษณ์ วัฒนธรรม ประเพณี วิถีชีวิต และจุดเด่นทางทรัพยากรธรรมชาติที่หลากหลายมา ประยุกต์ผสมผสานกับเทคโนโลยีและนวัตกรรม เพื่อให้สอดรับกับบริบทของ เศรษฐกิจและสังคมโลกสมัยใหม่ Page | 104

(2) “ปรับปัจจุบัน” เพื่อปูทางสู่อนาคต ผ่านการพัฒนาโครงสร้างพื้นฐาน ของประเทศในมิติต่าง ๆ ทั้งโครงข่ายระบคมนาคมและขนส่งโครงสร้างพื้นฐาน วทิ ยาศาสตร์ เทคโนโลยี และดิจิทัล และการปรบั สภาพแวดล้อมและ (3) “สร้างคุณค่าใหม่ในอนาคต” ด้วยการเพิ่มศักยภาพของผู้ประกอบการ พัฒนาคนรุ่นใหม่ ผสมผสานกับยทุ ธศาสตร์ที่รองรบั อนาคต บนพื้นฐานของการตอ่ ยอดอดีตและปรับปัจจุบัน (สำนักงานเลขาธิการสภาการศึกษาชาติ, 2560; ราช กจิ จานเุ บกษา, 2561) จากประสบการณก์ ารจัดการเรยี นรู้ประวัติศาสตร์ในมหาวิทยาลัย ไดจ้ ัดการ เรยี นรู้ประวัติศาสตรแ์ บบบูรณาการเทคโนโลยีทีท่ นั สมัย มีการใชเ้ กมการศึกษาและ แอปพลิเคชันที่มีอยู่ในเว็บไซต์มาช่วยจัดการเรียนรู้เช่น Class Dojo, kahoot, Khun Academic Kids, Scract Jr., Google Culture ซึ่งสอดคล้องกับทิศทาง ยุทธศาสตรท์ ี่ระบุไว้ในวัตถปุ ระสงค์ของแผนการศกึ ษาแหง่ ชาติ พ.ศ. 2560 – 2579 (สำนักงานเลขาธิการสภาการศกึ ษาชาติ, 2560) การดำเนินการวิจัยและพัฒนาเพื่อ การสร้างองคค์ วามรู้และนวตั กรรม รายละเอียดในบทต่อไปครูสังคมศึกษาที่จัดการเรียนรู้วิชาประวัติศาสตร์จะ พัฒนาตนเองเป็นนวตั กรการจดั การเรียนรู้ประวตั ิศาสตรไ์ ด้อย่างไร มีนวัตกรรมการ จัดการเรียนรู้ประวัติศาสตร์รูปแบบใดที่ครูสังคมศึกษาที่จัดการเรียนรู้วิชา ประวัติศาสตร์เป็นนวัตกรการจดั การเรียนรปู้ ระวัตศิ าสตร์จะนำมาบรู ณาการในการ จัดการเรยี นร้ปู ระวตั ิศาสตรเ์ พือ่ เป้าหมายในการสรา้ งผลผลิตใหม่ทางประวัติศาสตร์ เป็นแรงเสริมสร้างแรงจูงใจบวกและสร้างบรรยากาศในชั้นเรียนให้น่าเรียนที่ส่งผล ถึงบรรยากาศในการจัดการเรียนรู้ของผู้สอนและการเรียนรู้ประวัติศาสตร์ของ ผเู้ รียนตามทต่ี งั้ ความหวงั ไว้ Page | 105

บทท่ี 4 นวตั กรรมการเรยี นรู้ประวตั ิศาสตร์: สือ่ การเรียนรปู้ ระวัตศิ าสตรโ์ ลกเสมือนจริง “Virtual Roman” รายละเอยี ดในบทน้ี ผ้เู ขยี นได้กล่าวถงึ กระบวนทัศน์ใหมใ่ นการจัดการเรียนรู้ ของครสู ังคมศึกษาทีจ่ ดั การเรียนรูว้ ิชาประวตั ศิ าสตร์บรู ณาการเนอ้ื หาประวตั ศิ าสตร์ วิธีสอนและเทคโนโลยีในการจัดการเรียนรู้ประวัติศาสตร์ให้มีมิติที่น่าสนใจมากขี้น ผู้เขียนจะกลา่ วถึง ครูสังคมศึกษาท่ีจัดการเรยี นรู้วชิ าประวัติศาสตร์จะพัฒนาตนเอง เปน็ นวัตกรการจัดการเรียนรู้ประวัติศาสตร์ทสี่ ร้างนวตั กรรมการเรียนรูป้ ระวัติศาสตร์ อย่างชาญฉลาดให้เหมาะสมกับการเรียนรู้ในศตวรรษที่ 21 ผ่านไซเบอร์สเปซในโลก ดิจิทัล และมีความฉลาดรู้สารสนเทศ (Information Literacy) ซึ่งประกอบด้วย ความฉลาดรู้เรื่องสารสนเทศ สื่อและเทคโนโลยีและความฉลาดรู้ดิจิทัล (Digital Literacy) เพื่อพัฒนาครูสังคมศึกษาที่สอนวิชาประวัติศาสตร์ให้เป็นนวัตกรการ จัดการเรียนรู้ประวัติศาสตร์ในยุคดิจิทัล วัตถุประสงค์เพื่อครูสังคมศึกษาที่จัดการ เรยี นรู้วิชาประวัตศิ าสตร์เปน็ นวตั กรการจดั การเรียนรปู้ ระวัตศิ าสตร์สร้างนวัตกรรม สื่อการเรียนรู้ประวัติศาสตร์บูรณาการเทคโนโลยีโลกเสมือนจริงหรือความเป็นจรงิ เสมือน “Virtual Roman”พร้อมคู่มือการใช้นวัตกรรมสื่อการจัดการเรียนรู้ ประวตั ศิ าสตร์ “Virtual Roman” และใช้งานไดจ้ ริงในเว็บไซต์ www.virtualroman.com บทนา โลกดิจทิ ลั ทำให้หลายสิ่งท่ีมนุษยไ์ ดแ้ ต่จินตนาการเกิดขึ้นจริง ข้อมูลข่าวสาร ถูกเผยแพร่ แลกเปลี่ยนและถูกสืบค้นได้อย่างรวดเร็วเพียงปลายนิ้วสัมผัส ความก้าวหน้าทางด้านวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีมี การเปลี่ยนแปลงไปอย่าง Page | 106

รวดเร็วคนรุ่นเก่าปรับตัวตามคนรุ่นใหม่แทบจะไม่ทัน วิถีชีวิตวัฒนธรรม และ ค่านิยมเปลี่ยนแปลง มนุษย์เผชิญกับความท้าทายครั้งใหญ่ “ประเทศไทย 4.0” ที่ ม่งุ หวงั ให้มกี ารขบั เคลือ่ นเศรษฐกิจด้วยนวัตกรรมนำเทคโนโลยีทีท่ ันสมยั มาช่วยการ พฒั นาประเทศ ในขณะเดยี วกันไดเ้ กิดกระแสของการใหบ้ ริการในรปู แบบใหม่ในยุค ดิจทิ ลั เรยี กได้ว่าเปน็ “เทคโนโลยกี า้ วกระโดด” (Disruptive Technology) ทไ่ี ดร้ ับ ความนิยมอย่างฉับพลนั อันเน่อื งมาจากความสามารถในตอบสนองต่อความต้องการ ของผู้บริโภคในวิถีปัจจุบัน ความก้าวหน้าทางเทคโนโลยีและการเปลี่ยนผ่านของ ความรู้เป็นไปอยา่ งรวดเร็วและไม่มที ่ีสน้ิ สุด ครจู ึงต้องพัฒนาตนเองเพื่อก้าวผ่านเข้า สู่โลกแห่งการเรียนรู้แบบใหม่ การปรับกระบวนการเรียนรู้ให้สอดคล้องกับ พฤติกรรมของผู้เรียนที่เปลี่ยนแปลงไป และการประยุกต์ใช้เทคโนโลยีสมัยใหม่มา เป็นเครื่องมือกระตุ้นการเรียนรู้ของผู้เรียนเป็นความท้าทายสำหรับครูเป็นอย่างย่งิ ในสังคมแห่งการเรียนรู้แบบใหม่น้ี (สวุ ทิ ย์ เมษนิ ทรยี ์, 2556) ในท่ีนค่ี รสู งั คมศึกษาท่ีจัดการเรยี นร้วู ชิ าประวตั ศิ าสตร์เป็นนวัตกรการจดั การ เรียนรู้ประวัติศาสตร์ ตามนยั สำคัญท่ีเป็นบุคคลผู้สร้างนวตั กรรมทางประวัตศิ าสตร์ ที่แปลกใหม่ นำของเดิมมาปรับปรุงเป็นของใหม่ด้วยกระบวนการทางเทคโนโลยี ผ่านความคิดริเริ่ม และความคิดสร้างสรรค์ เพื่อนำไปใช้ในการศึกษาเรื่องราวใน อดีต ร่วมกับวิธกี ารทางประวัติศาสตร์ ซึ่งเป็นพื้นฐานที่สำคัญของการเริ่มต้นเรียนรู้ ประวัติศาสตร์ ช่วยส่งเสริม และอำนวยความสะดวกให้การเรียนรู้เป็นไปได้อย่าง ราบรื่น และถูกต้องแม่นยำมากยิ่งขึ้น การนำแนวคิดการใช้เทคโนโลยีสารสนเทศ และการสื่อสารในการจัดการเรียนรู้ประวัติศาสตร์ โดยใช้เทคโนโลยีโลกเสมือนจริง มาสร้างสรรค์นวตั กรรมการเรียนรูป้ ระวัตศิ าสตรป์ ระเภทสอ่ื การเรียนรปู้ ระวัติศาสตร์ Page | 107

แนวคดิ การใช้เทคโนโลยีสารสนเทศและการสอื่ สาร ในการจัดการเรียนร้:ู เทคโนโลยโี ลกเสมือนจรงิ นวัตกรการจัดการเรยี นรู้ประวัติศาสตร์ที่จะสรรคส์ ร้างนวัตกรรมการเรียนรู้ ประวัติศาสตร์ต้องมีเข้าใจความหมายและมีความรู้แนวคิดการใช้เทคโนโลยี สารสนเทศและการสื่อสาร คำว่า “เทคโนโลยีสารสนเทศและการสื่อสาร” ที่นิยม เรียกโดยย่อว่า ไอซีที (Information and Communication Technology, ICT) มาจากการรวมกันของคำว่า เทคโนโลยีสารสนเทศ (Information Technology) และคำว่า เทคโนโลยีการสื่อสาร (Communication Technology) โดยสามารถ แสดงความหมายของคำสำคัญได้ดงั น้ี 1) เทคโนโลยี (Technology) เป็นคำที่มาจากภาษากรีก คือ คำว่า Techne หมายถึง ศิลปะ วิทยาศาสตร์ หรือทักษะ (Art, Science, or Skill) โดยมารวมกับภาษาละติน คือคำว่า Texere หมายถึง การผสานหรือการสร้าง (To Weave or To Construct) (Wood & Wylie, 1972 อ้างถึงใน กิดานันท์ มลิทอง, 2548) นอกจากนี้ Merriam-Webster Dictionary (n.d.) ได้ใหค้ วามหมายของ คำว่า เทคโนโลยี เอาไว้ 3 ความหมาย ได้แก่ 1.1) การประยุกต์ทางความรู้เชิงปฏิบัติการในสาขาเฉพาะ หรือ ความสามารถทไี่ ดร้ ับจากการประยกุ ตค์ วามร้เู ชงิ ปฏบิ ตั ิ 1.2) วิธีการที่มุง่ สู่การทำให้งานสำเร็จลุล่วง โดยเฉพาะอยา่ งยิง่ เปน็ การ ใช้กระบวนการในเชิงเทคนิค (Technical Processes) วิธีการ (Methods) หรือ ความรู้ (Knowledges) 1.3) ลักษณะพิเศษของสาขาท่ีมีความเฉพาะ Page | 108

2.) สารสนเทศ (Information) หมายถงึ ผลลพั ธท์ เ่ี กดิ จากการนำข้อมูลมาผ่านกระบวนการต่าง ๆ อยา่ งเปน็ ระบบ ในท้ายที่สุดจะได้ผลลัพธ์เป็นสิ่งที่เป็นประโยชน์ ประกอบด้วยสาระ คุณค่า หรือมีรูปแบบของข้อมูลที่เหมาะสมต่อการนำไปใช้ของผู้ใช้นั้น (ยงยุทธ ชมไชย, 2554) ทั้งนี้เทคโนโลยีสารสนเทศจึงเป็นการประยุกต์ร่วมกันโดยการใช้เทคโนโลยี ทางด้านคอมพิวเตอร์ ซึ่งเป็นกระบวนการในเชิงเทคนิคร่วมกับการบริหารจัดการ ข้อมูลให้เป็นไปด้วยความรวดเร็วและแม่นยำ อย่างไรก็ดีเทคโนโลยีสารสนเทศ จำต้องพึ่งพาเทคโนโลยีในการสื่อสารและโทรคมนาคม เพื่อให้การบริการจัดการ ข้อมูลภายในระบบเป็นไปได้อย่างรวดเร็วตามที่ต้องการ สามารถนำออกมาใช้ ประโยชน์ได้แก่ผู้ใช้งาน ทั้งนี้จำต้องมีอุปกรณ์ต่าง ๆ เป็นเครื่องมือบริหารจัดการ ตัวอย่างเช่น ดาวเทียม สัญญาณวิทยุ โทรศัพท์ เป็นต้น การรวมกันของเทคโนโลยี ทั้งสองประการนั้น ช่วยทำให้การส่งสารสนเทศเป็นไปอย่างรวดเร็วและมีจำนวน มาก และมคี ำเปรียบเทยี บวา่ เปน็ ทางด่วนสารสนเทศ (Information Superhighway) เมื่อมีการนำเทคโนโลยีสารสนเทศและการสื่อสารมาใช้ในวงการการศึกษา การ บริหาร และการเรียนการสอน ทำให้เกิดการเปลี่ยนแปลงและพัฒนาจากรูป แบบเดมิ ใหช้ ว่ ยเอือ้ ประโยชน์และจัดการเรยี นการสอนมีประสิทธภิ าพรวมไปถึงการ เพิ่มผลสัมฤทธิ์ทางการเรียนการสอน (ปราวีณยา สุวรรณณัฐโชติ และ พรสุข ตนั ตระร่งุ โรจน์, 2563) ประเภทของเทคโนโลยโี ลกเสมอื นจรงิ วิลาส สมิทธิฤทธา (2559) ได้ระบุประเภทของเทคโนโลยีเสมือนจริงที่เป็น การบูรณาการร่วมกนั ระหว่างโลกแห่งความเปน็ จรงิ กบั โลกเสมอื นเขา้ ไวด้ ว้ ยกัน โดย ใช้หลักเกณฑ์ของคุณลักษณะท่ีเป็นองค์ประกอบ รวมไปถึงวิธีการใช้งานเทคโนโลยี เสมอื นจรงิ ในแตล่ ะประเภท แบ่งออกเปน็ Page | 109

Augmented Reality (AR) เป็นเทคโนโลยีโลกเสมือนจริงที่มีหลักการทำงานของอุปกรณ์จะแสดงข้อมูลใน รูปแบบของภาพหรอื เสียง ท่ีเหมาะสมกับสภาพแวดล้อมของผู้ใชง้ าน ซึ่งช่วยให้ผูใ้ ช้งาน สามารถใช้งานได้ อย่างมีประสิทธิภาพมากยิ่งขึ้น โดยอุปกรณ์แสดงผลที่ใช้งานอยู่ใน ปัจจุบัน ได้แก่ คอมพิวเตอร์ส่วนบุคคล (Notebook) โทรศัพท์มือถือ (Smartphone) และแทบ็ เล็ต (Tablet) รวมไปถงึ แว่นตาอจั ฉรยิ ะ (Smart Glasses) เปน็ ตน้ Mixed Reality (MR) เป็นเทคโนโลยีโลกเสมือนจริงที่ครอบคลุมกว่า AR โดยจะเพิ่มวัตถุที่เป็นของ เสมือนเข้าไปในโลกแห่งความเป็นจริง โดยผู้ใช้งานสามารถรับรู้ได้ถงึ วัตถุทีแ่ ทจ้ ริงและ วัตถทุ ่ีเป็นของเสมอื น ได้บนพ้นื ทแ่ี สดงผลเดยี วกัน Virtual Reality (VR) เปน็ เทคโนโลยโี ลกเสมือนจริงทจ่ี ะทำใหผ้ ใู้ ช้งานมปี ฏิสัมพนั ธ์กบั โลกเสมือนจริงท่ี เป็นสามมิติ ปัญหาสำคัญที่พบ คือ องค์กรต่าง ๆ ได้นำเทคโนโลยีดังกล่าวมาพัฒนา โปรแกรมสำหรบั การฝกึ อบรมมานานแล้ว แต่ประสบปญั หาด้านราคาในการผลติ เนื้อหา ทค่ี ่อนข้างสงู Extended Reality (ER) เป็นเทคโนโลยีโลกเสมือนจริงซึ่งมนุษย์ทำหน้าที่เป็นผู้ควบคุมอุปกรณ์ โดย อุปกรณ์ที่ถูกควบคุมจะอยู่คนละตำแหน่งกับผู้ควบคุมและทำงานในแบบทันด่วน (Real Time) อุปกรณ์ดังกล่าวอาจเป็น โดรน (Drones) ยานควบคุมที่ใชในการสำรวจ ใต้นำ้ หรือหุน่ ยนตท์ ี่ใช้ในการผ่าตัด เป็นตน้ Page | 110

นวตั กรรมการเรยี นรู้ประวัติศาสตร์: สื่อการเรียนร้ปู ระวัตศิ าสตรโ์ ลกเสมือนจริง Virtual Reality (VR) การใช้สื่อการเรียนรู้ประวัติศาสตร์ของครูสังคมศึกษาที่จัดการเรียนรู้วิชา ประวัติศาสตร์ ส่วนใหญ่เป็นสื่อการเรียนรู้ประเภทหนังสอื ท่ีมเี น้ือหาประวตั ิศาสตร์ ที่จัดทำจากหลักสูตรแกนกลางการศึกษาขั้นพื้นฐานพุทธศักราช 2551หรือหนังสือ อ่านประกอบที่แต่ละสถานศึกษาทำขึ้นเพื่อใช้ประกอบการเรียนรู้ประวัติศาสตร์ หลักฐานทางประวัติศาสตร์เช่น ศิลาจารึก ตำนาน พระราชพงศาวดาร จดหมาย เหตุ บันทึกประจำวัน นิทานพื้นบ้าน เอกสารที่จัดพิมพ์โดยรัฐบาลหรือเอกชน ข่าว จากหนังสือพิมพ์ หรือวรรณคดีที่สำคัญ ๆ ที่เกี่ยวกับประวัติศาสตร์ ภาพยนตร์ สไลด์ วีดิทัศน์ สื่อการเรียนรู้เป็นเทปบันทึกเสียง ซีดี บันทึกเสียงคำปราศรัย ของ บุคคลสำคัญในประวัติศาสตร์มาให้ผู้เรียนฟังประกอบการสอนบทเรียนที่เกี่ยวข้อง กับอัตชีวประวัติหรอื เหตุการณ์ทีเ่ กิดขึ้น นอกจากนี้แผนทีก่ ารเรียนการสอนวิชาที่มี เนื้อหาประวตั ิศาสตร์ ควรมแี ผนที่ประกอบด้วยอาณาเขตการปกครอง ความรุง่ เรือง ของราชวงศส์ มัยต่าง ๆ ในอดีต เส้นทางการอพยพ การตั้งถิ่นฐาน เป็นต้น แผนภูมิ แสดงเวลา จะช่วยให้ผู้เรียนเรียงลำดับเหตุการณ์ทางประวตั ิศาสตร์ได้อย่างถูกต้อง และสามารถใช้ได้เมื่อผู้สอนต้องการทบทวนเนื้อหาสาระที่ได้สอนไปแล้ว แหล่ง วิทยาการในชุมชนหมายถึง แหล่งวิทยาการในชุมชนที่ผู้สอนสามารถนำมา ประกอบการเรียนการสอนได้แก่ วัด ผู้สอนสามารถใช้ประกอบบทเรียนเกี่ยวกับ ประวัติศาสนา ประวัติวัฒนธรรมหรือความเจริญรุ่งเรืองของศิลปกรรมได้ โบราณสถานหรือโบราณวัตถุ การนำผู้เรียนไปทศั นศึกษาโบราณสถาน โบราณวัตถุ จะช่วยให้ผู้เรียนเห็นภาพความเจริญในอดีตที่เป็นศิลปวัฒนธรรม และยังเป็น หลักฐานแสดงความสามารถของมนุษย์ในอดีตอีกด้วย พิพิธภัณฑ์ การนำผู้เรียนไป ชมพิพิธภัณฑ์จะมีความหมายและมีประโยชน์ต่อผู้เรียนอย่างยิ่ง ห้องสมุดที่เก็บ รวบรวมหนังสือประวัติศาสตร์ และวิทยากรหรือบุคคลในท้องถิ่น คำบอกเล่า Page | 111

ประสบการณ์ ขอ้ คิดเห็นของวิทยากร หรือบุคคล เชน่ ผอู้ าวุโสในท้องถิ่นเป็นสิ่งที่มี ค่าย่งิ ท่ีจะทำให้ผูเ้ รยี นเขา้ ใจเหตุการณใ์ นยุคสมัยน้นั ๆ (สิรวิ รรณ ศรีพหล, 2555) ปัจจุบันโลกก้าวเข้าสู่เทคโนโลยีโลกเสมือนจริงที่มีเทคโนโลยีบน เครือข่าย อินเทอร์เน็ตมีการแข่งขันสูง เทคโนโลยีเสมือนจริง เชื่อมโยงภาพเสมือนจริง เทคโนโลยีโลกเสมือนจริง Virtual Reality (VR) ก่อให้เกิดการเปลี่ยนแปลงในทุก ด้านไม่ว่าจะเป็นด้านเศรษฐกิจ การเมืองและการศึกษา ระบบความจริงเสมือน ผสมผสานกบั เทคโนโลยภี าพเพ่อื สรา้ งสิง่ เสมอื นจรงิ ให้กบั ผู้ใช้เปน็ นวตั กรรมท่ีน่าจับ ตามองมากที่สุดในปัจจุบัน การนำเทคโนโลยีโลกเสมือนจริงมาใช้ในการสร้าง นวัตกรรมการเรียนรู้ประวัติศาสตร์ประเภทสื่อการเรียนรู้ประวัติศาสตร์ด้วย เทคโนโลยีโลกเสมือนจริงหรือความจริงเสมือน (VR) เพื่อครูสังคมศึกษาที่สอนวิชา ประวัติศาสตร์ในฐานะนวัตกรการจัดการเรียนรู้ประวัติศาสตร์นำนวัตกรรมการ เรยี นรปู้ ระวตั ิศาสตรไ์ ปใช้ในการจัดการเรยี นรู้วิชาประวัตศิ าสตร์ สร้างบรรยากาศที่ แปลกใหม่ ดื่มด่ำความเป็นจริงเสมอื นเป็นการรับรู้ถึงการมีร่างกายอยู่ในโลกทีไ่ มใ่ ช่ ทางกายภาพ ครอบคลุมความรู้สึกของการปรากฏตัวซึ่งเป็นจุดที่สมองของมนุษย์ เชื่อว่าเป็นบางที่ที่เป็นจรงิ ไม่ได้และจะทำได้โดยทางจิตใจอย่างหมดจดหรือวิธีการ ทางกายภาพ สถานะของการจำแนกรวมอยู่ เมอื่ มีความร้สู กึ เพยี งพอท่ีจะเปดิ ใช้งาน เพือ่ สร้างการรบั รู้ของการมีอยู่ในโลกทีไ่ มใ่ ช่ทางกายภาพ (จนิ ตนา ดาวใส, 2561) เทคโนโลยีโลกเสมือนจริงหรือความเป็นจริงเสมือนมีความสำคัญมากขึ้นทกุ วันในวิถีชีวิตของพลเมืองดิจิทัลในปัจจุบัน ครูสังคมศึกษาที่จัดการเรียนรู้วิชา ประวตั ศิ าสตร์ควรตระหนักไว้ว่า การปรับตวั ให้เข้ากบั เทคโนโลยที ท่ี นั สมัยจะชว่ ยใน การจัดการเรยี นรูป้ ระวัติศาสตร์ไดใ้ นยคุ ดิจิทัล เทคโนโลยคี วามเปน็ จรงิ เสมือน: ความหมาย ความเป็นจริงเสมือน (Virtual Reality) หรือ วีอาร์ (VR) ตามที่พรแก้ว พรหมปัญญา (2020) กล่าวว่า เป็นเทคโนโลยีที่คอมพิวเตอร์จำลองสภาพแวดล้อม Page | 112

เสมือนขึ้นโดยส่วนมากจะเกี่ยวข้องกับการมองเห็น แสดงทั้งบนจอคอมพิวเตอร์ หรือ อุปกรณ์แสดงผลสามมิติ โดยผู้ใช้สามารถโต้ตอบกับสิ่งแวดล้อมเสมือนได้ท้ัง การใช้อุปกรณ์นำเข้ามาตรฐานเช่น แป้นพิมพ์ หรือ เมาส์ สภาพแวดล้อมจำลองยัง สามารถทำให้คล้ายกับโลกจริงได้เช่น การจำลองสำหรับการฝึกนักบิน หรือในทาง ตรงกันข้าม ยังสามารถทำใหแ้ ตกตา่ งจากความเป็นจริงได้อีกด้วยเชน่ เกมต่าง ๆ ที่ ฝ่ายผู้ผลิตเกมเริ่มทำขึน้ ในปัจจบุ นั ความเป็นจริงเสมือน (Virtual Reality) หมายถึง สภาวะจำลองทั้งภาพและ เสียงสามมิติถูกสรา้ งขึ้นโดยคอมพิวเตอร์ ถือเป็นพัฒนาการอันน่าตื่นเต้นของการมี ปฏิสัมพนั ธร์ ะหวา่ งมนุษย์และคอมพิวเตอร์เชน่ เกมจำลองในการใช้ชวี ติ จริงเสมือน ที่นักวิชาการด้านคอมพิวเตอร์อย่าง Cheok (2013) เสนองานวิจัยเพื่อสร้าง นวัตกรรมให้มนุษย์สามารถติดต่อกันได้มากกว่าการอ่านและการฟงั โดยต้องการให้ เสพข้อมูลหรอื สื่อสารกนั ผา่ นประสาททัง้ ห้า Kamarulsaman (2013) กล่าวว่า ความเป็นจริงเสมือน (Virtual Reality) หมายถึง เปน็ การจำลองวตั ถหุ รือองคป์ ระกอบเสมือนภายใตบ้ รรยากาศเสมือนผ่าน อุปกรณ์สารสนเทศ ท่ีผู้ใช้ไม่จำเป็นต้องอยู่ในสถานทจ่ี ริงหรอื เกีย่ วข้องกับพ้ืนทนี่ นั้ สรุปรวมความหมายความเป็นจริงหรือโลกเสมือนจริง (Virtual Reality) หมายถึง การจำลองวัตถุหรือภาพเสมือนจริง เสียงสามมิติที่ถูกสร้างโดย คอมพวิ เตอร์ สภาพจำลองทย่ี ังสมารถจำลองคล้ายโลกหรือจำลองในการใช้ชีวิตจริง เสมอื น ศตวรรษท่ี 21 น้ีมีการนำเทคโนโลยีดจิ ิทลั ความเป็นจริงเสมอื นมาประยกุ ตใ์ ช้ ในการจัดการเรียนรู้ในหลาย ๆ วงการวิชาชีพเช่น ด้านการแพทย์ ใช้แสดง ภาพเสมือนของอวัยวะภายในของสิ่งมีชีวิตเทียบกับร่างกายโลกจริงเช่น แอพฯ iPad จาก Fraunhofer institute for medical image computing MEVIS และ ในประเทศเยอรมนีที่ใช้เทคโนโลยีความเป็นจริงเสมือนเพื่อช่วยศัลยแพทย์ในการ รักษาเนื้องอกในตับโดยไม่ทำลายหลอดเลือดที่สำคัญในระหว่างการผ่าตัด ศัลยแพทย์สามารถดูภาพจําลองของตับเพื่อดูตำแหน่งของหลอดเลือดได้ และจะ แสดงผลแบบ Real-time ซ้อนทับโครงสร้างลําตัวโดยอัตโนมัติ (Medgadget, 2013) Page | 113

หรือใชใ้ นการสรา้ งภาพเสมือนจรงิ สามมติ ิให้นักศกึ ษาแพทยไ์ ดฝ้ ึกใชเ้ ครือ่ งมือแพทย์ รักษาหรือผ่าตัดผู้ป่วยแบบไม่ต้อง สัมผัสกับผู้ป่วยจริง (รักษพล ธนานุวงศ์, 2556) หรือแพทย์หรือศัลยแพทย์ใช้ความเป็นจริงเสมือนด้วยดูระบบ 3 มิติในการตรวจ ร่างกายคนไข้ และใช้เดินสำรวจผ่านทางสมอง จำลองการผ่าตัดก่อนการผ่าตัดจริง สามารถเลียบแบบการเรียนทางการแพทย์ที่ใช้เครื่องมือจริงจำลองการผ่าตัดจริง จากหุ่นจำลองพลาสตกิ โดยปรับให้อยู่ในโลกเสมือนจริง ด้านการศึกษาการใช้เป็นสื่อเพื่อส่งเสริมพัฒนาการด้านการอ่านของเด็กปฐมวยั เช่น การใช้แอปพลเิ คชนั โดยใช้ Agmented Reality (AR) คกู่ บั หนังสือหดั อ่านภาษาไทย เล่ม 1 (กไก่-ฮ นกฮูก) หรือหัดอ่าน ภาษาอังกฤษ เล่ม 1 (A B C) (Teacherinnovator, 2560) นําเสนอเรื่องราวเป็นคลิปวีดีโอพร้อมเสียงประกอบ เช่น แอพพลิเคชั่น ARZIO โดยทางกระทรวงวัฒนธรรมได้จัดทำแผ่นพับที่ระลึกงานพระราชพิธีถวายพระเพลิง พระบรมศพพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช ซึ่งสามารถดาวน์โหลด แอพพลิเคชั่นนี้ได้ทั้งระบบ IOS และ Android โดยใช้แอพพลิเคชั่นส่องลงบนแผ่น พับ จะมีภาพเนื้อหาทั้งพระบรมฉายาลักษณ์ พระราชประวัติและพระราชกรณียกิจ และเม่อื สอ่ งท่แี ผนผงั พระเมรุมาศ จะปรากฏรูปกราฟิก 3 มิติของพระเมรุมาศ แบบ 360 องศา พรอ้ มเสยี งขบั ทาํ นองเสนาะเฉลมิ พระเกยี รติ (Techoffside, 2560) ด้านโบราณคดี เทคโนโลยีความเป็นจริงเสมือน Virtual Reality (VR) ช่วย สำรวจซากโบราณสถาน โบราณวัตถุ อีกทั้งยังช่วยคำนวณหาขนาด เก็บข้อมูลได้ อย่างแม่นยำ ด้านอุตสาหกรรมรถยนต์ โดยใชเ้ ทคโนโลยีความเป็นจริงเสริม มาสร้างภาพ เครื่องยนต์แบบสามมิติ สำหรับให้ผู้ใช้ได้เรียนรู้การปฏิบัติงานประกอบรถยนต์ (รกั ษพล ธนานวุ งศ์, 2556) ถึงเวลาแล้วทีค่ รูสังคมศึกษาที่จัดการเรยี นรู้วิชาประวัติศาสตร์พัฒนาตนเอง เป็นนวัตกรการจัดการเรยี นรปู้ ระวตั ิศาสตรด์ ้วยการมองหาเทคโนโลยีทเี่ หมาะสมกบั ยุคสมัย Page | 114

จากประสบการณ์การจัดการเรียนรู้ประวัติศาสตร์ใน ระดับอุดมศึกษาเหน็ ความสำคัญของเทคโนโลยีท่ีมบี ทบาทมาก ขน้ึ ในชีวิตประจำวัน และปลูกฝงั คุณลกั ษณะทพี่ ึงประสงคใ์ ห้กับ ผเู้ รยี นใหใ้ ฝ่รู้ ใฝเ่ รยี นและใช้เทคโนโลยเี สรมิ ความร้ใู หแ้ ข็งแกรง่ และใชป้ ระโยชน์ไดจ้ ริง นวัตกรการจดั การเรยี นรปู้ ระวตั ิศาสตร์นำเทคโนโลยีความ เปน็ จรงิ เสมอื น Virtual Reality (VR) มาประยุกต์ใช้กับ รายวิชาประวตั ิศาสตรใ์ นการสรา้ งนวัตกรรมการเรยี นรู้ ประวตั ศิ าสตร์ ยุค New Normal การแพรร่ ะบาดของไวรสั โควิด-19 ไดส้ ง่ ผลกระทบต่อวิถี ชีวิตของผู้คนในทุก ๆ ด้าน และทำให้เกิดภาวะปกติแบบใหม่ หรือนิวนอร์มอล (New Normal) จากการที่เราต้องหลีกเลี่ยงการพบปะผู้คน การอยู่ในพื้นที่แออัด รวมถงึ ระมัดระวังการสมั ผัสพนื้ ผิว หรือส่งิ ของสาธารณะต่าง ๆ รว่ มกับคนอื่น ทำให้ การดำรงชีวิตของคนเปลี่ยนไป มีการทำงานที่บ้าน work from home การเรียน ออนไลน์ผ่านแอปพลิเคชัน Zoom, google meet, google team, what app, twister สง่ ผลกระทบตอ่ การจัดการเรยี นรู้ของครู และการเรยี นรู้ของผ้เู รียน อาจจะ เปน็ เวลาทีเ่ หมาะกับการสรา้ งสรรค์นวัตกรรมการเรียนร้ปู ระเภทสื่อการเรียนรู้ เพ่ือ ใช้ในการจดั การเรียนรปู้ ระวัติศาสตร์ ครสู ังคมศึกษาที่จัดการเรยี นรวู้ ิชาประวัติศาสตร์ ในฐานะนวัตกรในการจัดการเรยี นรู้ประวัตศิ าสตร์ในยคุ ดิจิทัล ตามความหมายทีว่ า่ Page | 115

คอื บุคคลผสู้ ร้างนวัตกรรมทางประวตั ิศาสตร์ทีแ่ ปลกใหม่ นำของเดิมมาปรบั เปลี่ยน เป็นของใหม่ ด้วยกระบวนการทางเทคโนโลยี และความคิดสร้างสรรค์ เพื่อนำไปใช้ ในการศึกษาเรื่องราวในอดีตร่วมกับวิธีการทางประวัติศาสตร์ บนพื้นฐานของ ความก้าวหน้าทางเทคโนโลยี และมกี ารปรับตวั เขา้ กบั ยคุ สมัยทเี่ ปลย่ี นแปลงไป กา้ ว ทันต่อสถานการณ์ และความเปลี่ยนแปลงทางเทคโนโลยี ที่อาจเปลี่ยนแปลงอย่าง รวดเร็ว อีกทั้งยังมีส่วนในการอำนวยความสะดวกให้การเรียนรู้เป็นไปได้อย่าง ราบรื่นมากยิ่งขึ้น เมื่อเทคโนโลยีมีความสำคัญกับชีวิตของคนในยุคโลกาภิวัตน์ ครู ควรปฏิรูปตนเอง โดยปรับบทบาทมาเป็น “ผู้อำนวยความสะดวก” ในการจัดการ เรียนรู้ แต่การปรับบทบาทเช่นนี้ อาจยังไม่เพียงพอ ครูสังคมศึกษาที่สอนวิชา ประวัติศาสตร์ในฐานะนวัตกรการจัดการเรียนรู้ประวัติศาสตร์ต้องมีคุณลักษณะ 7 ประการได้แก่ การดูแลและเอาใจใส่ (Caring) การสื่อสาร (Communication) ความ อยากรู้ อยากเห็น (Curiosity) เนื้อหา (Content) ความมั่นใจ (Confidence) การใช้ เทคโนโลยี (Technology) และการจัดการชั้นเรียน (Classroom management) (รัชนีกร หงส์พนัส, 2563) และจำเป็นต้องบูรณาการเทคโนโลยีเข้ามาช่วยในการ จัดการเรียนรู้ประวัติศาสตร์ ครั้งนี้จะขอสร้างนวัตกรรรมการเรียนรู้ประวัติศาสตร์ เพื่อการเรียนรู้ประวัติศาสตรใ์ หท้ นั กับโลกยุคดจิ ทิ ลั เม่ือการจัดเรียนรู้ประวัติศาสตร์ ต้องการรูปแบบใหม่ ๆ หรือตัวช่วยที่บูรณาการเทคโนโลยีที่จะเอื้อต่อการเรียนรู้ ประวัติศาสตร์ให้มีชีวิตชีวา มีสาระที่น่าใคร่ครวญ สร้างความทรงจำที่ดีที่คงทน ปราศจากอคติ ใช้วิธีการทางประวัติศาสตร์จัดการเรียนรู้ประวัติศาสตร์เพื่อสร้าง ความเข้าใจที่คงทนและเข้าใจอดีต เพื่อเข้าถึงความสัมพันธ์ที่ดีปัจจุบันและต่อยอด ความเปน็ มติ รในอนาคต นวัตกรรมการเรียนรูป้ ระวัติศาสตร์ : Virtual Roman แนวทางปฏิบัติที่ดีในการพัฒนาสื่อการเรียนรู้ประวัติศาสตร์ถือได้ว่าเป็น ขั้นตอนที่มีความสำคัญอย่างยิ่ง เพราะเป็นกระบวนการที่จะต้องพัฒนาโปรแกรม Page | 116

หรอื สร้างชน้ิ งานสอ่ื การเรียนรู้ให้สำเร็จตามวัตถุประสงค์ด้านการเรียนรู้ที่กำหนดไว้ อย่างมีประสิทธิภาพ การพัฒนาสื่อการเรียนรู้ให้ดีมีประสิทธิภาพ ไม่ได้เกิดจาก ความสามารถขององค์ประกอบใดองค์ประกอบหนึ่งแต่เพียงอย่างเดียว สื่อการ เรียนรู้ที่มีความสวยงาม มีเทคนิคพิเศษแพรวพราว สีสันสวยงาม แต่ไม่ได้ทำให้ ผูเ้ รียนเกดิ การเรยี นรอู้ ยา่ งแท้จรงิ ความเปน็ สอ่ื การเรียนรู้จะดอ้ ยคณุ ค่าลง หลักการ สำคญั ซง่ึ เปน็ ท่ียอมรับในการสร้างและพฒั นาส่อื การเรยี นรู้อยา่ งมีประสิทธิภาพ คือ ครูต้องออกแบบการเรียนรู้เอง ซึ่งเป็นหลักการสากลที่ได้รับการยอมรับในการ พัฒนาสอื่ การเรียนรู้แทบทุกประเภท กระบวนการออกแบบสื่อการเรียนรู้ประวัติศาสตร์ “Virtual Roman” มี หลักการสำคญั มี 5 ประการดว้ ยกัน (Seels and Richy, 1994; Mcgriff, 2000) คือ 1) การวเิ คราะห์ (Analysis) การวิเคราะห์ คือ ขั้นตอนแรกที่จำเป็นต้องทำในการพัฒนาสื่อการเรียนรู้ ประวตั ิศาสตรส์ ง่ิ ที่จาํ เป็นในการวเิ คราะห์ ไดแ้ ก่ 1.1 วิเคราะห์ความตอ้ งการจาํ เป็น (Need Assessment) การจัดการเรียนรูป้ ระวตั ิศาสตร์ กระบวนการทางประวัติศาสตร์หรือวิธีการ ทางประวัติศาสตร์เป็นหัวใจสำคญั ในการจดั การเรียนร้ปู ระวตั ิศาสตรท์ ่ีเปน็ ทย่ี อมรับ ทั้งในประเทศและต่างประเทศ การวิเคราะห์ความต้องการจำเป็น ( Need Assessment) แบ่งเป็น 2 ด้าน คือ ด้านเนื้อหารายวิชาประวัติศาสตร์ ครูสังคม ศึกษาทีจ่ ัดการเรียนรู้วชิ าประวตั ิศาสตร์ตอ้ งเผชญิ ความรู้เนอื้ หาประวัติศาสตร์ของ ครสู งั คมศึกษาทสี่ อนวิชาประวัตศิ าสตร์มีนอ้ ยเกย่ี วกับความรูป้ ระวตั ิศาสตร์ ครูสอน ประวัติศาสตร์ทั่วไปมกั ไม่ค่อยสนใจวิชาของเขามากนัก และไม่ค่อยกระตือรือร้นท่ี จะเสริมความรู้ประวตั ศิ าสตร์ ไม่สนใจในการอ่านหนังสือ ไม่สนใจท่ีจะฝึกฝนตัวเอง ด้วยวิธีการทางวิทยาศาสตร์ มีความคิดทีผ่ ดิ เก่ียวกับข้อเท็จจริงทางประวตั ิศาสตร์ อีก ท้งั ขาดความรเู้ กี่ยวกับประวตั ิศาสตรโ์ ลก ครูสังคมศึกษาท่สี อนวชิ าประวัตศิ าสตร์มกั ขาดความรู้ด้านประวัติศาสตร์โลก เนื่องจากครูขาดความรู้นี้ พวกเขาจึงล้มเหลวใน การมองข้อเท็จจริงทางประวัติศาสตร์ในสิ่งที่คาดหวังท่ีแท้จริงของพวกเขา ทุกการ Page | 117

เคลื่อนไหวทางสังคมหรือการเมืองในส่วนใด ๆ ของโลกมีผลกระทบต่อคนทั้งโลก ดังนั้นจึงเป็นไปไม่ได้ที่ใครจะจัดการกับประวัติศาสตร์ของประเทศของเขา โดยเฉพาะ ดังนน้ั ความรู้เกย่ี วกับประวัตศิ าสตร์โลกจงึ เปน็ สิง่ จำเปน็ สำหรับครูสังคม ศกึ ษาท่สี อนวชิ าประวตั ศิ าสตร์ที่ประสบความสำเรจ็ หากไมม่ คี วามรนู้ ้ี การสอนของ เขาก็จะยังคงไม่สมบูรณ์ (Aggarwal, 2018) และครูสังคมศึกษาที่สอนวิชา ประวัติศาสตร์ขาดหลักประกันในที่มาของเนื้อหาและแหล่งการเรียนรู้ (Whesley, 1916) ครูขาดองค์ความรู้เนื้อหาและความรู้ในวิธีสอน และไม่เข้าใจการประยุกต์ เนื้อหาไปใช้ในวิธีการจัดการเรียนรู้ประวัติศาสตร์ที่ต่อเนื่อง รวมตลอดถึงครูสังคม ศึกษาที่จัดการเรียนรู้วิชาประวัติศาสตร์ควรพัฒนาคำถามทางประวัติศาสตร์ จาก การสร้างแบบจำลองการค้นพบให้สามารถพัฒนาคำถามที่ดีเพื่อเป็นการเริ่มต้นจุด ประกายประเด็นคำถามท่ีดี (Schmidt, 2018) ด้านการเข้าใจและใช้วิธีการทางประวัติศาสตร์และสื่อการเรียนรู้ ในการ จัดการเรียนรู้ประวัติศาสตร์ ครูสังคมศึกษามีคุณลักษณะด้านการใช้เทคโนโลยีใน การจัดการเรียนรู้ประวัติศาสตร์น้อยมาก สื่อการเรียนรู้ประวัติศาสตร์ที่ใช้อยู่ใน ปจั จบุ นั ถกู จำกดั อยู่เพยี งรูปภาพไม่เหมาะสมกบั การเรียนรู้ในศตวรรษท่ี 21 ในขณะ ที่หลกั ฐานทางประวัตศิ าสตร์มคี วามสำคัญมากในการเรียนรปู้ ระวตั ิศาสตร์ควบคู่กับ การเข้าใจวิธีการทางประวัติศาสตร์ การจัดการเรียนรู้ประวัติศาสตร์ของครูสังคม ศึกษาที่สอนวิชาประวัติศาสตร์ถูกจำกัดอยู่ในพื้นที่แคบ ๆ การพัฒนาของครูสังคม ศกึ ษาที่จัดการเรียนรู้วชิ าประวัตศิ าสตร์ ในการจดั การเรยี นรูป้ ระวัติศาสตร์ไม่ได้รับ การแก้ปัญหาที่ถูกทาง ครูสังคมศึกษาที่จัดการเรียนรู้วิชาประวัติศาสตร์พบปัญหา ในการจัดการเรียนรู้ประวัติศาสตร์ในเรื่องความรู้เนื้อหาสาระและวิธีการเรียนรู้ ประวัติศาสตร์ ซึ่งครูสงั คมศกึ ษาที่จดั การเรยี นรู้วิชาประวตั ศิ าสตรไ์ มม่ ีความมน่ั ใจใน ความร้เู นอ้ื หาวชิ ามากนกั และวิธีการขั้นตอนท่จี ะใช้ในการจัดการเรยี นรู้ประวัติศาสตร์ และด้านการใช้สื่อการเรียนรู้ประวัติศาสตร์และแหล่งวิทยาการในท้องถิ่นมีปัญหา มาก (พรกมล จันทรีย์, 2554; ศศิพัชร จำปา, 2561) การขาดทรัพยากรดิจิทัลท่จี ะ ประเมินความรู้เนื้อหา การเรียนรู้ประวัตศิ าสตร์ต้องติดตามพัฒนาการระเบียบวินยั ในวิธีการทางประวตั ิศาสตร์ ประเดน็ วิธสี อน โครงสร้างความร้.ู .ครมู วี าวล์นิรภัยเพื่อ Page | 118

เผชิญหน้าในการจับประเด็นปัญหาและจัดโครงสร้างความรู้ กระตุ้นความสนใจ ให้หลงใหลในบทเรียนประวัตศิ าสตร์ของครู (Shear & Hayat, 2015) 1.2 วเิ คราะหผ์ ู้เรียน ผู้เรียนไม่ไดฝ้ กึ ทกั ษะวิธีการทางประวตั ิศาสตร์ ผู้เรียนถูกจำกดั ความรูอ้ ยูใ่ น ห้องเรียนในพื้นที่แคบ ๆ ของการจัดการเรียนรู้ของครูสังคมศึกษาที่จัดการเรียนรู้ วิชาประวัติศาสตร์ อีกทั้งผู้เรียนมีภูมิหลังที่แตกต่างกันมากระหว่างผู้เรียนที่อยู่ใน เมอื งหลวงและผู้เรียนที่อยใู่ นพน้ื ทีท่ รุ กันดาร นอกจากภมู ิหลงั ทแี่ ตกต่างแล้ว ผู้เรียน ยังมีพื้นความรู้ทางประวัติศาสตร์ที่ได้จากการบรรยายของครูสังคมศึกษาที่จัดการ เรียนรู้วิชาประวัติศาสตร์เทา่ น้ัน ผู้เรียนที่รับรู้เรือ่ งราวทางประวัติศาสตร์ได้เร็ว แต่ อาจจะไม่เข้าใจเพียงจดจำ วัน เดือน ปีของเหตุการณ์ทางประวัติศาสตร์นั้นให้ได้ เท่านั้นเพื่อสอบให้ผ่าน ๆ ไป การจัดการเรียนรู้ประวัติศาสตร์ไม่เป็นไปตาม วัตถุประสงค์ที่ระบุไว้ สภาพแวดล้อมในปัจจุบัน ผู้เรียนหาวิธีการเรียนรู้สิ่งต่าง ๆ ได้ จากอินเทอร์เน็ต เว็บไซต์ ท่องไปในโลกไซเบอร์ ผู้เรียนในยุคโลกาภิวัตน์แตกต่าง จากยุคก่อน ๆ อย่างสิ้นเชิง ผู้เรียนเรียนรู้ได้อย่างรวดเร็วจากสื่อเทคโนโลยีเช่น เกม ออนไลน์ต่าง ๆ ตามหาโปรเกมอนเป็นต้น ผู้เรียนไม่เห็นวามสำคัญของการเรียนรู้ ประวัติศาสตร์อาจเพราะ ครูสอนสังคมศึกษาที่สอนวิชาประวัติศาสตร์ไม่ได้สร้าง แรงจูงใจในการจัดการเรียนรู้ประวัติศาสตร์ ครูสังคมศึกษาที่จัดการเรียนรู้วิชา ประวตั ศิ าสตร์ควรตระหนักถงึ ความแตกต่าง ความถนดั สภาพแวดลอ้ ม ความพร้อม ในด้านการรับรู้ ความพร้อมในด้านเครื่องมืออุปกรณ์การสื่อสารของผู้เรียนเป็น สำคญั 1.3 วิเคราะหเ์ นอ้ื หา เ น ื ้ อ ห า ป ร ะ ว ั ต ิ ศ า ส ต ร ์ ถ ู ก จ ำ ก ั ด อ ย ู ่ ใ น แ บ บ เ ร ี ย น ป ร ะ ว ั ต ิ ศ า ส ต ร ์ ท่ี กระทรวงศึกษาธิการกำหนดไว้มีสาระแกนกลางกว้าง ๆ เนื้อหามากมายในหลักสูตร แกนกลางการศึกษาขั้นพื้นฐาน พุทธศักราช 2551 และให้เรียนตามระดับช่วงช้ัน ต่าง ๆ หรือหนังสือเรียนที่สถานศึกษาทำขึ้นเพื่อใช้ในการเรียนรู้ประวัติศาสตร์ใน หลักสูตรสถานศึกษาซึ่งกำหนดกันเองตามความเข้าใจของครูสอนสังคมศึกษาท่ี จัดการเรยี นรู้วิชาประวัติศาสตร์ในสถานศึกษานั้น ๆ ครูสังคมศกึ ษาท่ีจัดการเรียนรู้ Page | 119

วิชาประวตั ิศาสตร์ถูกจำกัดเวลาให้จดั การเรียนรู้ประวัติศาสตรใ์ ห้ได้เนื้อหามากท่ีสุด ในขณะที่บางครั้งไม่ได้ใช้สื่อการเรียนรู้ใด ๆ ในการจัดการเรียนรู้ประวัติศาสตร์ เนื้อหาประวัติศาสตร์เป็นเนื้อหาซ้ำ ๆ ที่ครูสังคมศึกษาที่จัดการเรียนรู้วิชา ประวัติศาสตร์ไม่จำเป็นต้องเปิดหนังสือเรียนประวัติศาสตร์ สามารถสอนได้เพราะ จำได้ขึ้นใจ เมื่อพิจารณาถึงเนื้อหาการจัดการเรียนรู้ประวัติศาสตร์ทั้งในประเทศไทยและ ในต่างประเทศมีลักษณะร่วมกันที่จะมีการจัดการเรียนรู้ประวัติศาสตร์ที่แสดง พัฒนาการของประเทศของตน ตลอดจนประวัติศาสตร์สากล ที่แสดงให้เห็นถึงความ เชื่อมโยงและการมีปฏิสัมพันธ์ระหว่างกันของแต่ละพื้นที่ ตัวอย่างเช่น เนื้อหาตาม มาตรฐานรายวิชาสังคมศึกษาของสาธารณรัฐเกาหลี เนื้อหาประวัติศาสตร์จะอยู่ใน มาตรฐานด้านความรู้ เรื่องที่ 2 มนุษย์กับเวลา ที่มีจุดเน้นเพื่อเข้าใจประเพณีและ วฒั นธรรมที่เปน็ เอกลักษณ์ของชาติ พฒั นาการของวัฒนธรรมและ ประวัติศาสตร์ของ ชาติ พัฒนาการของมนุษย์และลักษณะทางวัฒนธรรมของประวัติศาสตร์ในแต่ละยุค สมัย (Ministry of Education, 2008) ส่วนในสหรัฐอเมริกามีการจัดการเรียนรู้วิชา ประวัติศาสตร์บาดแผลในเรื่องที่มีความยากต่อการทำความเข้าใจเช่น ประวัติศาสตร์ เร่ืองการแบง่ แยกโรงเรียนสำหรับคนผวิ สีตา่ ง ๆ ในสหรัฐอเมรกิ า (SchoolDesegregation) ซึง่ จำเปน็ ตอ้ งสร้างความเข้าใจแกผ่ ู้สอนเพ่ือให้ผู้สอนพยายามนำเสนอประเด็นดังกล่าว โดยใช้หลักฐานจากหลายฝ่าย เพื่อให้ผู้เรียนได้พิจารณาข้อมูลอย่างรอบด้าน และ พัฒนาความเห็นอกเหน็ ใจซ่ึงกันและกนั มิใชเ่ รยี นประวัติศาสตร์เพื่อสร้างความเกลียด ชัง แต่เป็นการเรียนรู้สิ่งที่ผิดพลาดในอดีต เคารพคุณค่าความเป็นมนุษย์ และร่วมกัน สร้างสังคมที่อยู่ร่วมกันได้อย่างสงบและสันติ โดยไม่ทำให้เกิดการแบ่งแยกและการ ปฏบิ ตั ิทไี่ ม่เท่าเทียมดังเชน่ อดตี อีก (Suh, Y et al, 2020) ครูสงั คมศึกษาทีจ่ ัดการเรยี นรูว้ ิชาประวตั ศิ าสตรอ์ าจกำหนดเน้อื หาทก่ี วา้ ง ๆ เช่น อารยธรรมโรมนั วางแผนการจัดการเรยี นรู้ประวตั ิศาสตร์ในเนื้อหาอารยธรรม โรมันให้ครอบคลุมเนื้อหาทั้งหมด โดยแบ่งเป็นหมวดหมู่ไว้ชัดเจนเพื่อการจัดการ เรยี นรู้ประวัตศิ าสตร์ท่เี ปน็ ลำดับข้นั ตอนตามวิธกี ารทางประวตั ศิ าสตร์ Page | 120

1.4 วิเคราะห์การสอน เมื่อทำการวิเคราะห์เนื้อหาประวัติศาสตร์ การจัดการเรียนรู้ของครูสังคม ศึกษาที่จัดการเรียนรู้วชิ าประวัติศาสตรใ์ ชว้ ิธีการทางประวัติศาสตร์ควบคู่กับเนื้อหา ทางประวัติศาสตร์ ใช้รูปแบบการสอนแบบร่วมมือ การค้นพบตนเอง Active learning ครูสังคมศกึ ษาทีจ่ ัดการเรียนรู้วชิ าประวัติศาสตร์ควรจะเลอื กสื่อการเรียนรู้ ประวัติศาสตร์ที่ชาญฉลาด เหมาะสมกับเนื้อหาและการจัดกิจกรรมการเรียนรู้ ประวัตศิ าสตร์ ด้านการจัดการเรียนรู้ประวัติศาสตร์และการวัดและประเมินผลการเรียนรู้ หลักสูตรประวัติศาสตร์ของประเทศไทยจะมุ่งเน้นพัฒนาพุทธิพิสัยระดับสูงของ ผู้เรยี น แต่ยังพบปญั หาในการจัดการเรยี นการสอนประวตั ศิ าสตร์ในสภาพห้องเรียน จริงที่เน้นการถ่ายทอดความรู้ที่มีอยูม่ ากกว่าการสร้างองค์ความรู้ใหม่ สามารถสรปุ ได้ว่าการเรยี นรู้ประวัติศาสตร์แบบเดิมที่มุง่ เน้นใหผ้ ู้สอนเป็นผู้ถ่ายทอดความรู้ และ ผู้เรียนเป็นผู้รับข้อมูลเพียงฝ่ายเดียว เน้นการวัดประเมินที่ความรู้ความจำ มิได้ ส่งเสรมิ ให้ผเู้ รียนสืบค้นและเกิดการคิดวิเคราะห์ สง่ ผลใหผ้ ู้เรียนมีเจตคตไิ ม่ดีต่อการ เรียนวิชาประวัติศาสตร์ ท้ังที่เปา้ หมายในการจดั การเรียนรปู้ ระวตั ศิ าสตร์ครอบคลุม ทง้ั พุทธพิ ิสยั ทักษะพสิ ัย และจิตพิสัย ซึง่ ครสู อนสงั คมศึกษาท่ีสอนวชิ าประวัติศาสตร์ สามารถจัดการเรียนรู้ประวตั ิศาสตร์ผา่ นเรือ่ งราวที่หลากหลายของทงั้ ประวัติศาสตร์ ไทยและประวัติศาสตร์สากล โดยนำเสนอเรื่องราวในทางประวัติศาสตร์ด้วยวิธีการ และมุมมองอันหลากหลาย เพื่อให้ผู้เรียนสามารถพัฒนาการคิด และทักษะ กระบวนการใช้วิธีการทางประวัติศาสตร์ในการแสวงหาคำตอบต่าง ๆ ในทาง ประวตั ศิ าสตร์ 2) การออกแบบ (Design) 2.1 กำหนดจุดประสงคก์ ารเรยี นรู้ การจัดการเรยี นรูป้ ระวัติศาสตร์ ครสู อนสังคมศกึ ษาท่ีสอนวิชาประวัติศาสตร์ จะใช้วธิ กี ารทางประวตั ศิ าสตรซ์ ึ่งเปน็ หวั ใจสำคัญในการจัดการเรยี นรู้ประวัติศาสตร์ วิธกี ารทางประวตั ิศาสตรค์ อื วธิ กี ารศกึ ษาขอ้ เทจ็ จรงิ เก่ียวกับเรื่องราวในอดีตอย่างมี Page | 121

ระเบียบแบบแผน อาศัยความละเอยี ด และรอบคอบในการศึกษาค้นควา้ คล้ายกับ วิธีวิทยาศาสตร์ มีข้อแตกตา่ งคือ วธิ ีวทิ ยาศาสตร์ สามารถตัง้ สมมติฐาน เพ่ือทำการ ทดลอง และสามารถเช่อื มโยงข้อมูลท่ไี ดร้ บั กบั ทฤษฎีที่เคยมีผ้คู ดิ ค้นไวไ้ ด้ แตใ่ นส่วน ของวิธีการทางประวัติศาสตร์นั้น จำเป็นที่จะต้องคำนึงถึงมิติเวลา พัฒนาการทาง สงั คมอันสง่ ผลต่อระบบความคิดของมนษุ ยท์ ่ีเปล่ียนแปลงไป ทั้งในแง่ของวัฒนธรรม และการเมืองการปกครอง ดังนั้นการศึกษาด้วยวิธีการทางประวัติศาสตร์ จึงเป็น การศึกษาที่มีความยืดหยุ่นสูง ไม่ยึดติดกับผลการศึกษาที่ได้จากทฤษฎีเพียงอย่าง เดียว หากแต่คำนงึ ถึงบรบิ ทสังคมรวมไปถึงปจั จยั ภายนอกที่สง่ ผลต่อเหตกุ ารณ์ต่าง ๆ ทีเ่ กดิ ขึ้นในประวัติศาสตร์อีกดว้ ย วิธีการทางประวัติศาสตร์ ถือเป็นเครื่องมอื ที่ใช้ในการศึกษาเร่ืองราวในอดตี ที่มีความสำคัญต่อวงการการศึกษาด้านประวัติศาสตร์และเป็นวิธีการศึกษา ประวัติศาสตร์ขั้นพื้นฐานที่นักประวัติศาสตร์ควรฝึกฝน เนื่องจากเป็นวิธีการท่ี ส่งเสริมให้ผู้เรียนได้ฝึกทักษะการคิดวิเคราะห์ พัฒนาสติปัญญา ผ่านการสืบเสาะ สืบค้น สำรวจ ศึกษาข้อมูลเอกสาร วิจัย ตำรา และตรวจสอบข้อมูลที่ได้รับอย่าง เป็นระบบได้ด้วยตนเอง เพื่อให้เกิดองค์ความรู้ที่สามารถนำไปใช้ได้ในอนาคต พลับพลึง คงชนะ (2562) กลา่ วถงึ วิธีการทางประวตั ศิ าสตร์ไว้ ดงั น้ี ขน้ั ตอนท่ี 1 การต้งั คำถามทางประวตั ิศาสตร์ เกิดจากการสงสยั หรือความสนใจ ที่ส่งผลให้เกิดการตั้งคำถามขึ้น มีคำถามพื้นฐานคือ ใคร ทำอะไร ทีไ่ หน เมอ่ื ไหร่ อยา่ งไร โดยการตงั้ คำถามในครัง้ น้ี จะนำไปสู่การต้ัง หวั ข้อในการค้นหา และศกึ ษาค้นคว้าตอ่ ไป Page | 122

ข้นั ตอนท่ี 2 การรวบรวมหลักฐานทางประวัติศาสตร์ หลักฐานทางประวัติศาสตร์ มีหลายรูปแบบให้ผู้ที่สนใจเลือกใช้ ทั้งหลักฐานที่เป็นลายลักษณ์ อักษร และหลักฐานที่ไม่เป็นลายลักษณ์อักษร โดยวิเคราะห์จาก ข้อเท็จจริง และระยะเวลา รวมไปถึงลำดับของหลกั ฐานชิ้นนั้น ทั้งนี้ ในการศกึ ษาประวัติศาสตร์ทด่ี ี จะต้องเลือกใช้หลกั ฐานหลายประเภท เพ่ือการอา้ งองิ ทน่ี ่าเชื่อถือ ขัน้ ตอนที่ 3 การวิเคราะห์ และประเมินคุณค่าลักษณะของหลักฐาน คือการ ประเมินความสำคัญของลักษณะหลักฐาน ทั้งการประเมินภายนอก และการประเมนิ ภายใน การประเมินค่าลักษณะภายนอกของหลักฐาน (External critics) คือการ พิจารณาประเภทของหลักฐานที่ได้รับว่ามีความน่าเชื่อถือเท่าใด มีความเกี่ยวข้อง กับเหตุการณ์มากน้อยหรือไม่ ทั้งนี้ การประเมินค่าลักษณะภายนอกเป็นการกำจดั หลักฐานที่ไม่นา่ เชื่อถอื และช่วยคัดกรองหลกั ฐานด้วย การประเมนิ คา่ ลกั ษณะภายในของหลกั ฐาน คอื การพิจารณาเนื้อความหมาย ของหลักฐาน นอกเหนอื จากการประเมนิ ความน่าเช่ือถือแล้ว การประเมินรูปแบบนี้ จะเน้นความถูกต้อง ความทรงคณุ ค่า และความหมายท่ีแทจ้ ริงของหลักฐานชน้ิ นนั้ Page | 123

ข้ันตอนท่ี 4 การตีความหลักฐานทางประวตั ิศาสตร์ คอื การพจิ ารณาเน้ือหาของ ขอ้ มลู ท่ไี ด้รับ ในมติ ขิ องสำนวนโวหารทีผ่ ู้เขยี นใช้ในการเขียน ทั้งน้ี ผู้เขียนจึงมีความจำเป็นที่จะต้องทำความเข้าใจเกี่ยวกับบริบททาง สังคม ความเชื่อ และประเพณีท้องถนิ่ ในอดีตจรงิ ดว้ ย ขัน้ ตอนที่ 5 การวิเคราะห์ และสังเคราะห์ข้อมูล ในขั้นตอนนี้ ผู้เขียนจะต้อง นำเอาข้อเท็จจริงที่ผ่านการประเมินคุณค่า และตีความแล้ว มา จัดแยกประเภทออกเปน็ หวั ขอ้ ต่าง ๆ เพ่ือใช้ในการสรุปเนื้อหาต่อไป ขั้นตอนท่ี 6 การเรียบเรียง และจัดลำดับบรรณานุกรม ในการเรียบเรียงเนื้อหา ทางประวัติศาสตร์ ผู้ศึกษาจะต้องวางโครงเรื่องให้ชัดเจน แบ่ง หัวข้อใหญ่ และหัวข้อย่อยออกจากกัน แล้วนำผลการศึกษาที่ได้ จากกระบวนการขา้ งต้นทั้งหมดมาร้อยเรยี งให้เป็นข้อมลู เล่มใหม่ Page | 124

การวิเคราะห์เนื้อหาของสาระประวัติศาสตร์ที่มีความหลากหลายทั้งในมิติ ของพื้นที่ ไม่ว่าจะเป็น ประวัติศาสตร์ท้องถิ่น ประวัติศาสตร์ชาติ ประวัติศาสตร์ ภูมิภาค และประวัติศาสตร์สากล รวมถึงมิติของมุมมองต่อเรื่องเล่าหรือ ประวัติศาสตร์เรื่องหนึ่ง ๆ ที่มีความหลากหลายมุมมอง โดยเฉพาะอย่างย่ิง ประวัติศาสตร์บาดแผล หรือประวัติศาสตร์สงคราม อีกทั้งรูปแบบการจัดการเรียน การสอนและการวัดประเมินผลของประเทศไทย ที่มุ่งเน้นให้ผู้เรียนจดจำเนื้อหา เร่ืองราวในประวัตศิ าสตร์ใหไ้ ดค้ ร้งั ละมาก ๆ และการสอบท่ีเนน้ การวัดพุทธิพิสัยข้ัน รู้จำเปน็ หลัก ผู้เรียนจึงมิได้มีโอกาสพัฒนาความสามารถดา้ นการวิเคราะห์หลักฐาน ทางประวัติศาสตรเ์ พ่ือสงั เคราะหเ์ ป็นองค์ความรูท้ างประวัตศิ าสตร์มากนัก แสดงให้ เห็นถึงความสำคัญในการพัฒนาสื่อการเรียนรู้ประวัติศาสตร์และนวัตกรรมการ เรียนรู้ประวัติศาสตร์เพื่อพัฒนาครูสังคมศึกษาที่สอนวิช าประวัติศาสตร์ให้เป็น นวัตกรการจัดการเรียนรปู้ ระวัตศิ าสตร์ การจดั ทำสื่อการเรียนรู้แบบโลกเสมือนจริง หรือความเป็นจริงเสมือน “Virtual Roman” แสดงให้เห็นถึงการรวบรวมหลกั ฐาน ชั้นต้นทางประวัติศาสตร์โดยเฉพาะที่เป็นสถานที่สำคัญ รวบรวม และเรียบเรียงไว้ อย่างเป็นระบบ มีการเสนอมุมมองสถานที่นักเป็น 360 องศา ครูสังคมศึกษาใน ฐานะนวัตกรการจัดการเรียนรู้ประวัติศาสตร์และผู้เรียนสามารถเรียนรู้และทำ กิจกรรมการเรียนรู้ประวัติศาสตร์ร่วมกับสื่อการเรียนรู้ประวัติศาสตร์ที่เป็น นวัตกรรมการเรียนรูป้ ระวัติศาสตร์ชนิดนี้ได้ทุกที่ ทุกเวลา สื่อการเรียนรู้นวัตกรรม การเรียนรู้ประวัติศาสตร์ดังกล่าวทำให้ครูสังคมศึกษาที่จัดการเรียนรู้วิชา ประวัตศิ าสตร์ในฐานะนวตั กรการจดั การเรยี นรปู้ ระวัติศาสตร์ สร้างสรรคน์ วัตกรรม การเรียนรู้ประวัติศาสตร์เพื่อใช้ในการจัดการเรียนรู้ประวัติศาสตร์โดยจำลองภาพ หลักฐานชั้นต้นแบบเสมือนจริง ใช้เทคนิค 3 มิติ สอดแทรกจินตนาการในการชม โบราณสถานที่เป็นหลักฐานชั้นต้นในมุมมอง 360 องศา เนื่องจากเป็นนวัตกรรม การเรียนรู้ประวัติศาสตร์ที่ใช้ในการจัดการเรียนรู้ประวัติศาสตร์ จึงมีปุ่มเนื้อหา เพิ่มเติมคือ ปุ่มความรู้ ปุ่มการจัดกิจกรรม ใบงาน google form การโต้ตอบบน บอรด์ Padlet ครสู งั คมศกึ ษาท่ีจดั การเรยี นรู้วิชาประวัตศิ าสตร์ในฐานะนวัตกรการ จัดการเรียนรู้ประวัติศาสตร์ได้สร้างนวัตกรรมการเรียนรู้ประวัติศาสตร์เสมือนจริง Page | 125

หรือความเป็นจริงเสมือนผ่านเว็บไซต์ ให้คุณค่ากับหลักฐานทางประวัติศาสตร์ใน ภาพเสมือนจริง เพื่อจัดการเรียนรู้ประวัติศาสตร์อย่างมีความหมาย ใช้วิธีการทาง ประวตั ิศาสตรใ์ นการดำเนินการจัดการเรยี นรปู้ ระวัติศาสตร์ ฝึกทกั ษะการวิเคราะห์ และประเมินค่าหลักฐานต่าง ๆ เพื่อนำไปสู่การตอบคำถามในหัวข้อทาง ประวัติศาสตร์ หรือการวิเคราะห์ และสังเคราะห์ข้อมูลจากหลักฐานเพือ่ สังเคราะห์ ประเด็นในทางประวัตศิ าสตร์ขึน้ มาใหม่ได้ จะเห็นไดว้ ่าสือ่ การเรยี นรู้ประวตั ศิ าสตร์ ที่นำเสนอหลักฐานทางประวัติศาสตร์ที่หลากหลายจะสามารถทำให้ผู้เรียนเข้าถึง ข้อมูลที่มีความถูกต้องและแม่นยำได้สะดวกและรวดเร็วยิ่งขึ้น อีกทั้งความ หลากหลายของหลักฐานทางประวัติศาสตร์จะทำให้ผู้เรียนได้ข้อมูลที่รอบด้าน สามารถรวบรวมขอ้ มูล และสงั เคราะห์ประเด็นต่าง ๆ ได้ 3) การพัฒนา (Development) หลังจากการออกแบบการจัดการเรียนรู้ ครูสังคมศึกษาที่จัดการเรียนรู้วิชา ประวัติศาสตร์ในฐานะนวัตกรการจัดการเรียนรู้ประวัติศาสตร์นำนวัตกรรมการ เรียนรู้ประวัติศาสตร์ “Virtual Roman” สร้างภาพประวัติศาสตร์จาการจำลอง โบราณสถาน โบราณวัตถุ สถานที่จริงทยี่ ังคงหลงเหลอื ซากปรักหกั พงั โบราณตา่ ง ๆ ทั้งน้ีนวัตกรรมการเรียนรู้ประวัติศาสตรท์ ี่ใช้เป็นสือ่ การจัดการเรียนรู้ประวัติศาสตร์ มีความเสมือนจริง เทคโนโลยีโลกเสมือนจริงหรือความเป็นจริงเสมือน “Virtual Reality” เปน็ เทคโนโลยที ่เี ปน็ ท่นี ิยมมากในปัจจุบนั หากนำมาใช้เป็นสื่อการจัดการ เรียนรู้ประวัติศาสตร์จะได้ความคมชัดท่ีเสมือนจริง และจะน่าสนใจติดตาม เมื่อได้ นวัตกรรรมการเรียนรู้ประวัตศิ าสตร์ “Virtual Roman” แลว้ ครสู อนสังคมศึกษาที่ จัดการเรียนรู้วิชาประวัติศาสตร์ในฐานะนวัตกรการเรียนรู้ประวัติศาสตร์ได้นำ นวัตกรรมการเรียนรู้ประวัติศาสตร์ตรวจสอบความถูกต้องของสื่อการเรียนรู้ที่ เป็น นวัตกรรมการเรียนรู้ประวัติศาสตร์ ต่อมาครูสอนสังคมศึกษาที่จัดการเรียนรู้วิชา ประวัติศาสตร์ในฐานะนวัตกรการเรียนรู้ประวัติศาสตร์ได้นำนวัตกรรมการเรียนรู้ ประวัติศาสตร์ดังกล่าว โดยให้ครูสังคมศึกษาประจำการที่จัดการเรียนรู้วิชา ประวตั ิศาสตรร์ ะดบั มัธยมศกึ ษาในโรงเรยี นการศกึ ษาข้ันพื้นฐานได้ทดลองใช้จำนวน Page | 126

30 คน และครูก่อนประจำการ (นิสิต/นักศึกษาที่ฝึกประสบการณ์วิชาชีพครู) สาขาวิชามัธยมศึกษา วิชาเอกการสอนสังคมศึกษาจำนวน 40 คน ทดลองใช้จริง และให้ทำการประเมินผลประสิทธิภาพสื่อการเรียนรู้ประวัติศาสตร์ นวัตกรรมการ เรียนรู้ประวัติศาสตร์ “Virtual Roman”อีกทั้งตรวจสอบนวัตกรรมการเรียนรู้ ประวตั ศิ าสตรโ์ ดยผเู้ ชี่ยวชาญทางเทคโนโลยี 3 ท่าน 4) การนำไปใช้ (Implementation) หลังจากประเมินประสิทธิภาพของสื่อการเรียนรู้ประวัติศาสตร์นวัตกรรม การเรียนรู้ประวัติศาสตร์ที่ใช้เป็นสื่อการเรียนรู้ประวัติศาสตร์มีความเสมือนจริง เทคโนโลยีโลกเสมือนจริงหรือความเป็นจริงเสมือน “Virtual Roman” นำไปใส่ใน เว็บไซต์ภายใตช้ อื่ http://virtualroman.com 5) การประเมินผล (Evaluation) การประเมินผลนวัตกรรมทางประวตั ิศาสตรท์ ่ีครสู ังคมศึกษาในฐานะนวัตกร การจัดการเรียนรู้ประวัติศาสตร์ได้สร้างนวัตกรรมการเรียนรู้ประวัติศาสตร์ “Virtual Roman” ประเมินจากการนําไปใช้ทั้งครูสังคมศึกษาที่จัดการเรียนรู้วิชา ประวัติศาสตรร์ ะหว่างจดั การเรียนรู้ประวัติศาสตร์ และจดั การเรยี นรู้ประวัติศาสตร์ จบแลว้ ผู้เรยี นระหวา่ งเรยี นและหลงั เรียนรปู้ ระวัติศาสตร์ ในสถานการณ์จริงถ้าพบ ข้อบกพร่องครูสังคมศึกษาที่จัดการเรียนรู้วิชาประวัติศาสตร์ในฐานะนวัตกรการ จัดการเรียนรู้ประวัติศาสตร์ ผู้สร้างนวัตกรรมการเรียนรู้ประวัติศาสตร์อาจต้อง ย้อนกลับไปดูตั้งแต่ ขั้นการวิเคราะห์ การออกแบบ การพัฒนา การนําไปใช้ หรือ แม้แต่ในขั้นการประเมินก็ต้องพิจารณาอีกครั้งด้วย เพื่อหาสาเหตุที่ทำให้เกิด ข้อบกพร่อง ซึ่งผลจากการประเมินจะนําไปใช้ในการปรับปรุงและพัฒนาสื่อการ เรียนรตู้ อ่ ไป ตารางที่ 4 เป็นตารางการวิเคราะห์แนวทางการสร้างนวัตกรรมการเรียนรู้ ประวัติศาสตร์สื่อการจัดการเรียนรู้ประวัติศาสตร์ “Virtual Roman” เป็นการ จัดการเรียนรูป้ ระวตั ิศาสตร์สากล ดงั ต่อไปน้ี Page | 127

ตารางท่ี 4 วเิ คราะหแ์ นวทางการสร้างนวัตกรรมทางประวัติศาสตร์ : สื่อการเรยี นร้ปู ระวตั ิศาสตร์ “Virtual Roman”(ดูผลงานทา้ ยบท) แนวทางปฏบิ ตั ทิ ่ีดีในการผลติ สือ่ การ แนวทางการสรา้ งนวัตกรรมการเรยี นรู้ เรียนรู้ ประวัตศิ าสตร์ สอื่ การเรยี นรู้ “Virtual Roman” 1) การวเิ คราะห์ (Analysis) คำถามสำคญั - วิเคราะหค์ วามจำเปน็ (Need 1.อารยธรรมโรมันทเ่ี จรญิ รุ่งเรอื งและเป็น Assessment) มรดกตกทอดทางวัฒนธรรมและสงั คมมี ลักษณะอยา่ งไร - วิเคราะหผ์ ้เู รียน 2.จากส่อื วิดีทัศนผ์ ลทีไ่ ดร้ ับจากอารยธรรม - วิเคราะห์เนอื้ หา นักเรยี นในระดบั มัธยมศกึ ษา - วิเคราะห์วิธีสอน 2. การออกแบบ (Design) อารยธรรมโรมนั (รายวชิ าประวัติศาสตร์ สากล) สาระสำคญั อารยธรรมโรมนั มี ศนู ย์กลางอยทู่ ี่แหลมอติ าลี เปน็ อารยธรรม ของพวกอินโด-ยโู รเปยี นเผา่ ละตนิ (Latin) ซง่ึ อพยพจากทางตอนเหนือมาตัง้ ถ่นิ ฐานใน แหลมอิตาลเี มือ่ ประมาณ 1,000 ปกี ่อน ครสิ ต์ศักราช เรยี นรูอ้ ารยธรรมโรมนั ที่ เจริญรุ่งเรอื งในดา้ น ๆ ด้วยวิธกี ารทาง ประวตั ศิ าสตร์ วธิ กี ารทางประวัติศาสตร/์ Active learning จุดประสงคก์ ารเรียนรู้ นกั เรียนสามารถ 1.การกำหนดประเด็นปญั หาทส่ี นใจของ อารยธรรมโรมนั 2.สืบค้นและรวบรวมขอ้ มูลจากแหลง่ การ เรยี นรตู้ ่าง ๆ 3.วเิ คราะห/์ วิพากษห์ ลักฐานชั้นตน้ และ หลักฐานช้นั รอง 4.สรุปองคค์ วามรูใ้ หมข่ องอารยธรรมโรมนั Page | 128

แนวทางปฏบิ ัตทิ ่ดี ีในการผลติ สือ่ การ แนวทางการสรา้ งนวตั กรรมการเรยี นรู้ เรียนรู้ ประวัตศิ าสตร์ สอ่ื การเรียนรู้ “Virtual Roman” 5.นำเสนอองคค์ วามรใู้ หมข่ องอารยธรรม โรมัน 6.เห็นคณุ ค่าและตระหนกั ในความสำคัญของ วิธกี ารทางประวตั ศิ าสตร์ 1. การกำหนดประเดน็ ปัญหาที่สนใจ ข้นั นำ 1) ครูให้นักเรียนดรู ูปภาพตา่ ง ๆ ของ อาณาจกั รโรมนั เพม่ิ เติมหลังจากทบ่ี อก นักเรียนในคาบท่ีแล้วให้หาหัวข้อท่ีตนเอง สนใจเกย่ี วกบั อาณาจักรโรมนั 2) ครูให้นกั เรยี นแบ่งกลมุ่ ออกเปน็ 8 กล่มุ ๆ ละ 5 คน 2. สืบค้นและรวบรวมข้อมูล ขน้ั จัดกิจกรรม (ศึกษาใบกิจกรรมการ เรยี นร)ู้ 1) การรวบรวมและสบื ค้นข้อมูลจากลงิ ก์ ต่อไปน้ี https://sites.google.com/site/historyin ter123 /xarythrrm-tawan-tk-smay- boran/xarythrrm-roman https://www.trueplookpanya.com/bl ogdiary/26568 Page | 129

แนวทางปฏบิ ตั ทิ ี่ดใี นการผลิตส่อื การ แนวทางการสรา้ งนวัตกรรมการเรียนรู้ เรยี นรู้ ประวัติศาสตร์ สือ่ การเรยี นรู้ “Virtual Roman” http://www.satit.up.ac.th/BBC07/Abo utStudent/Document/Hist_Western_C ivilization/pdf/Roman_Civilization.pdf https://sites.google.com/a/samakkhi.a c.th/xarythrrm-tawan/4-mrdk-khxng- xarythrrm-roman https://writer.dekd.com/yamnaruk/wri ter/viewlongc.php?id=774206&chapte r=19 http://www.schaperassociates.net https://web.tcdc.or.th/th/Articles/Det ail/Rome https://palanla.com/index.php?op=a broadLocation-detail&id=883 http://worldrecordhistory.blogspot.co m/p/509-753-romulus-rahmyuhluhs- aeneas.html http://old-book.ru.ac.th/e- book/h/HI353(48)/hi353(48)-2-22.pdf Page | 130

แนวทางปฏบิ ัตทิ ่ดี ีในการผลติ สื่อการ แนวทางการสร้างนวัตกรรมการเรยี นรู้ เรยี นรู้ ประวัติศาสตร์ สื่อการเรียนรู้ “Virtual Roman” https://sites.google.com/site/historyin ter123/xarythrrm-tawan-tk-smay- boran/xarythrrm-roman https://panupong088.wordpress.com/ 2012/12/06 2) นกั เรยี นศึกษาเพิ่มเติมจาก “Virtual Roman” http://virtualroman.com/ 3) นกั เรยี นประชมุ ปรกึ ษาหารอื หลังจากชม Virtual Roman แลว้ ทาง Zoom/google meet/google team 4) ถาม/ตอบทาง Padlet 3. การวิเคราะห์ขอ้ มูล/วิพากษข์ อ้ มูล/ ประเมนิ ค่าข้อมลู 1.นกั เรยี นแตล่ ะกลุ่มรว่ มกนั วเิ คราะห์/ วิพากษข์ อ้ มลู /ประเมินค่าขอ้ มลู และจด บนั ทึกไว้ 4. การตคี วามหลกั ฐานทางประวตั ิศาสตร์ 1. นักเรียนแตล่ ะกลมุ่ ช่วยกันตีความ หลักฐานทางประวตั ิศาสตรห์ วั ข้ออารยธรรม โรมนั ที่ตนเองเลอื กและศึกษาไว้แล้ว (สรุป เป็นความเรียงตามความเหมาะสมของเวลา อดั คลปิ วดี ิทัศนแ์ ละบนั ทกึ ในใบงาน (google form) Page | 131

แนวทางปฏิบัตทิ ดี่ ใี นการผลติ สื่อการ แนวทางการสรา้ งนวัตกรรมการเรียนรู้ เรียนรู้ ประวัติศาสตร์ สื่อการเรียนรู้ “Virtual Roman” 3. การพฒั นา (Development) 5. การวเิ คราะห์และสงั เคราะห์ 1. นำหลักฐานทางประวัตศิ าสตรม์ าตีความ 4. การนำไปใช้ เพ่อื ตรวจความถกู ต้องของหลักฐานทาง (Implementation) ประวตั ศิ าสตร์ว่า จริงเทจ็ อยา่ งไร ขน้ั ที่ 6 การเรยี บและนำเสนอ 1.การนำเสนอให้แต่ละกลุ่มอดั คลปิ วดี ีทัศน์ สง่ ความยาวไม่เกนิ 5 นาที 2. ถาม/ตอบทางPadlet - นำสือ่ การเรยี นรู้ “Virtual Roman” ไป ตรวจสอบ โดยผู้เชย่ี วชาญดา้ นเทคโนโลยี 3 ท่าน - นำไปให้ครสู งั คมศึกษาท่สี อนวิชา ประวัตศิ าสตรใ์ นโรงเรียนระดับมธั ยมศึกษา ทดลองใช้ (ผลการทดลอง : เหมาะกบั ผู้เรียน ในระดับมธั ยมศึกษา /เนื้อหานา่ สนใจ/ กจิ กรรมนา่ สนใจ/วิธีการทางประวตั ศิ าสตร์ ชดั เจน/เหมาะกับการเรยี นรูใ้ นสภาวะปกติ และ สภาวะ New Normal/รปู แบบการ นำเสนอเรียงตามลำดับถกู ตอ้ ง/ ภาพ 3 มติ ิ และ 360 องศา สวยงาม/เหมอื นอยูใ่ นอารย ธรรมโรมันจริง ๆ /มี function การทำงาน ที่หลากหลาย สิง่ ท่ีตอ้ งแกไ้ ข: ชอ่ื สอ่ื การเรยี นรู้ /ปมุ่ การใช้ งาน หลังจากปรับปรงุ แกไ้ ขแลว้ ใหค้ รู ประจำการและนสิ ติ ฝกึ ประสบการณ์วิชาชีพ ครูสาขาวชิ าการสอนสังคมศกึ ษาไปใช้จริง Page | 132

แนวทางปฏิบตั ทิ ดี่ ีในการผลติ สื่อการ แนวทางการสรา้ งนวตั กรรมการเรียนรู้ เรยี นรู้ ประวตั ศิ าสตร์ สอื่ การเรยี นรู้ “Virtual Roman” 5. การประเมินผล (Evaluation) - ครสู งั คมศึกษาท่ีสอนวิชาประวตั ศิ าสตร์ใน ฐานะนวัตกรการจัดการเรียนรู้ประวตั ศิ าสตร์ ประเมนิ ตนเอง - นกั เรียนประเมินตนเองระหว่างเรยี นและ เม่ือเรยี นจบแล้ว - กรณที พ่ี บวา่ นวัตกรรมการเรียนรู้ ประวัตศิ าสตรม์ ีข้อบกพรอ่ งนำไปปรับแก้ไข ต่อไป Page | 133

แผนภาพท่ี 5 แนวปฏิบตั ิทด่ี ีในการสร้างสือ่ การเรียนรู้/แนวทางการสร้างนวัตกรรม ทางประวัติศาสตร์ ส่อื การเรยี นรู้ “Virtual Roman” Page | 134

จากการประเมนิ ผลการใชน้ วัตกรรมการเรยี นรู้ประวัตศิ าสตร์ “Virtual Roman” จุดแข็ง 1. เป็นเครื่องมือเทคโนโลยีที่สมบูรณ์แบบที่สุดในขณะนี้ช่วยเพิ่มเนื้อหาและ พืน้ ทีใ่ นการเรียนรู้ประวตั ิศาสตร์ 2. มี function ในการใช้งานที่หลากหลาย เช่น ปุ่มบรรจุ Content, ใบ กิจกรรม, ใบงาน, google form, กระดานโต้ตอบ Padlet 3. การท่องไปในประวัติศาสตร์โรมันแบบ 360 องศาเป็นสภาวะจริงหรือโลก เสมือนจริงและภาพ 3 มิติ 4. สร้างจนิ ตนาการเหมือนเขา้ ไปอยู่ในอาณาจกั รโรมันเสมอื นจริง 5. นวตั กรรมทางประวัตศิ าสตร์ทใ่ี ชเ้ ทคโนโลยีท่ที นั สมัย 6. มีรายละเอียดท่ีเหมาะสมกับการเรียนรู้ประวตั ศิ าสตร์ 7. ไดอ้ รรถรสจากการประมวลภาพใหม่ ๆ ท่ีไม่เคยเห็นในโลกไซเบอร์ 8. เปน็ เครอ่ื งมอื ในการจัดการเรียนรู้แบบ Active learning 9. สร้างห้องเรียนออนไลน์ในการสร้างสภาพแวดล้อมเสมือนจริงเหมือนแบบ New Normal 10. นวัตกรรมทางประวัติศาสตร์ “Virtual Reality”มีเรื่องราวตามลำดับ ขน้ั ตอนตามวิธีการทางประวัตศิ าสตร์ การอธิบายเพิ่มเติมเกี่ยวกับจุดเด่นของนวัตกรรมทางประวัติศาสตร์ที่ใช้ เทคโนโลยีโลกเสมอื นจรงิ หรือความจริงเสมือน จุดเด่นของสือ่ Virtual Roman คือ การเป็นสื่อการเรียนรู้ประวัติศาสตร์ที่สามารถประยุกต์ใช้ได้หลากหลาย เช่น การ นำเสนอหลักฐานชั้นต้นโดยเฉพาะสถาปัตยกรรมในอารยธรรมโรมันที่มีความโดด เด่น และเอกสารประกอบที่เกี่ยวข้องกับหลักฐานทางประวัติศาสตร์ต่าง ๆ ซึ่งครู Page | 135

สอนสงั คมศึกษาทจ่ี ดั การเรียนรู้วชิ าประวัตศิ าสตร์ในฐานะนวตั กรการจัดการเรียนรู้ ประวัติศาสตร์และผู้เรียนสามารถร่วมกันตั้งปัญหาสำคัญในประเด็นทาง ประวัติศาสตร์ที่เกี่ยวข้องกับอารยธรรมโรมัน และศึกษาจากหลักฐานทาง ประวัติศาสตร์ต่าง ๆ ที่ปรากฏบนเว็บไซต์ ดังนั้นนวัตกรรมทางประวัติศาสตร์โลก เสมอื นจรงิ หรือความเปน็ จริงเสมือนเป็นแหล่งเรียนรู้ทีส่ รา้ งสรรค์ ดังกล่าวนอกจาก จะใช้ในการจัดการเรียนรู้ตามปกติในชั้นเรียนแล้ว ยังถือได้ว่าเป็นทรัพยากรการ เรียนรู้ตามอัธยาศัยที่ผู้เรียนสามารถเข้าถึงได้ทุกที่ ทุกเวลา มีความทันสมัย มี รูปแบบ และการเรียบเรียงเนื้อหาที่เข้าใจง่ายและน่าสนใจเป็นอย่างยิ่ง อีกทั้งการ นำเสนอขอ้ มลู ที่เปน็ รปู ภาพ และมองได้ 360 องศา เปน็ การนำเสนอขอ้ มูลท่ีเหมาะ กับรูปแบบการเรียนรู้ประวัติศาสตร์ของผู้เรียนในยุคปัจจุบันที่สามารถเรียนรู้ด้วย ภาพได้ดี ซึ่งข้อมูลจากเว็บไซต์นี้จะเป็นหลักฐานชั้นต้นแบบเสมือนเพื่อนำไปสู่การ ค้นคว้าหาคำตอบตอ่ ไป การเรียนรู้ประวัติศาสตร์ virtual roman เป็นนวัตกรรมการเรียนรู้ ประวัติศาสตร์ที่มีความน่าสนใจ เพราะสามารถใช้เป็นสื่อการเรียนรู้ประวัติศาสตร์ ให้กับผู้เรียนได้เสมอื นท่องเที่ยวไปในพื้นทีจ่ ริงของอารยธรรมโรมนั แม้ผู้เรียนจะไม่ สามารถลงพ้ืนที่ไปศึกษาจริงได้ แต่ถ้าหากได้ลองใชส้ ื่อน้ีในการทำความเข้าใจอารย ธรรมโรมนั ทำใหต้ นื่ ตา ตนื่ ใจกับรปู ภาพท่ีคมชดั สวยงาม เสมือนไปเยอื นอติ าลอี ย่าง แท้จริง อีกทั้งสื่อการเรียนรู้นวัตกรรมทางประวัติศาสตร์นี้ยังเข้าใช้งานง่าย ไม่ ยุ่งยากซับซ้อน เหมาะแก่การนำไปปรับใช้ในเนื้อหาสาระอื่น ๆ เพิ่มเติม สื่อการ เรียนรู้ประวัติศาสตร์ นวัตกรรมการเรียนรู้ ประวัติศาสตร์ “virtual roman” ชิ้นนี้สามารถ นำไปใช้กับวิชาอื่น ๆ เช่น ศิลปะ จะเป็นเครื่องมือ ที่น่าสนใจในการเรียนรู้ประวัติศาสตร์ศิลปะมาก ยิ่งขึ้น อีกทั้งหากผูเ้ รียนสามารถใช้งานสื่อนีไ้ ดแ้ บบ ออฟไลน์ คือ ไม่มีอินเทอร์เน็ต ก็ยังสามารถใช้งาน ไดอ้ ยูก่ ็จะดมี าก Page | 136

จดุ อ่อน 1. อปุ กรณ์ราคาแพง 2. ใชเ้ วลามากในการสรา้ งสภาวะเสมอื นจริงหรอื โลกเสมอื นจริง สำหรับการอธิบายเพิ่มเตมิ เกี่ยวกับจุดอ่อนของนวตั กรรมทางประวัติศาสตร์ ที่ใช้ในการจัดการเรียนรู้ประวัติศาสตร์ดังนี้ จุดอ่อนของสื่อ Virtual Roman คือ สามารถใชง้ านได้ในท่ีทม่ี ีสญั ญานอินเทอร์เน็ตเปน็ หลัก อย่างไรก็ตามอาจดาวโหลด เอกสารประกอบเพื่อใช้ในการเรียนรู้โดยไม่ใช้อินเทอร์เน็ตได้ อีกทั้งข้อมูลทั้งหมด เปน็ ขอ้ มลู ทเี่ ปน็ ตัวอักษรและภาพเป็นหลัก หากมีการเพิ่มเติมวดี ิทัศนห์ รอื คลิปเสียง จะทำให้ผู้เรียนสามารถเลือกรูปแบบการเรียนรู้ได้หลากหลายยืดหยุ่นตามความ ต้องการของผู้เรยี นได้ บทบาทของครูสงั คมศกึ ษาท่ีสอนวชิ าประวตั ิศาสตร์ในฐานะ นวัตกรการจดั เรียนรู้ประวัติศาสตรใ์ นการสรา้ งนวัตกรรม การจัดการเรยี นรู้ประวัตศิ าสตร์ 1) นวัตกรการจัดการเรียนรู้ประวัติศาสตร์ได้พัฒนาฐานความรู้ในรายวิชา ของตน สืบเสาะหาแหล่งการเรียนรู้ที่เหมาะสมและเกิดประโยชน์ต่อการผู้เรียน คอยชแี้ นะให้ชว่ ยเหลือเป็น ”ผูอ้ ำนวยความสะดวก” 2) นวัตกรการจดั เรยี นรู้ประวัติศาสตร์ได้ออกแบบสร้างสรรค์นวัตกรรมการ เรียนร้ปู ระวัติศาสตร์เพอ่ื ใชใ้ นการจดั การเรยี นร้ปู ระวัตศิ าสตร์ 3) นวัตกรการจัดเรียนรู้ประวัติศาสตร์ได้ใช้เทคโนโลยบี ูรณาการการเรยี นรู้ ประวตั ศิ าสตรส์ รา้ งบรรยากาศการเรียนท่ีเพลิดเพลินเหมอื นอยใู่ นโลกเสมือนจรงิ Page | 137

4) นวัตกรการจัดเรียนรู้ประวัติศาสตร์ได้พัฒนาทักษะความคิดสร้างสรรค์ คิดอย่างมีวจิ ารณญาณวางแผนการจดั การเรยี นรู้ 5) นวัตกรการจัดเรียนรู้ประวัติศาสตร์ สร้างนวัตกรรมการเรียนรู้ ประวัตศิ าสตรท์ ใี่ ช้ไดจ้ รงิ ในสถานศึกษา 6) นวัตกรการจัดเรียนรู้ประวัติศาสตร์สร้างเครือข่ายการเรียนรู้ ประวัตศิ าสตรใ์ นโลกไซเบอร์ 7) นวตั กรการจดั เรยี นรู้ประวตั ศิ าสตรไ์ ดถ้ ่ายทอดองค์ความรผู้ า่ นนวัตกรรม ทางประวัติศาสตร์ 8) นวัตกรการจัดเรียนรู้ประวัติศาสตร์ได้พัฒนาคุณลักษณะการใช้ เทคโนโลยีในการจัดการเรยี นร้ปู ระวัตศิ าสตร์ 9) นวัตกรการจัดเรยี นรู้ประวตั ิศาสตรไ์ ดพ้ ัฒนาตนเอง ให้มีความสามารถใน การใช้เทคโนโลยีสารสนเทศ (Information Technology Literacy) สรปุ ท้ายบท นวัตกรการจัดการเรียนรู้ประวัติศาสตร์สรรค์สร้างนวัตกรรมการเรียนรู้ ประวัติศาสตร์ “Virtual Roman” เป็นอีกมิติหนึ่งของครูสังคมศึกษาที่จัดการ เรียนรู้วิชาประวัติศาสตร์ได้แสดงศักยภาพในการใช้เทคโนโลยีในการจัดการเรียนรู้ ประวัติศาสตร์ บ่งชี้ให้ครูสังคมศึกษาที่จัดการเรียนรู้วิชาประวัติศาสตร์ได้พัฒนา คุณลักษณะด้านการใช้เทคโนโลยีให้มากขึ้น โลกยุคดิจิทัลมีที่ว่างให้นวัตกรการจัด เรียนรู้ประวัติศาสตร์ได้สร้างนวัตกรรมการเรียนรู้ประวัติศาสตร์ในโลกเสมือนจริง เทคโนโลยีช่วยอำนวยความสะดวกในชีวิตประจำวัน ช่วยการเรียนรู้ให้ไมม่ ีที่สิ้นสุด เพียงปลายนิ้วการเรียนรู้ประวัติศาสตร์ไปกับเราได้ทุกท่ีผ่านแบบจำลองโลกเสมือน พื้นที่ในการเรียนรู้ประวัติศาสตร์ไร้ขอบเขต ไร้พรมแดน และสัมผัสได้จริง การ เปลี่ยนผ่านย่อมต้องมาพร้อมกับการเตรียมพร้อม การจัดการทั้งในด้านทรัพยากร Page | 138

บุคคล การจัดการเรียนรู้และการเตรียมพร้อมเพื่อเข้าสู่โลกยุคดิจิทัล จึงเป็นความ ท้าทายของนวัตกรทีจ่ ดั การเรียนรู้ประวัติศาสตร์เพราะไม่ว่าจะอยู่ในยุคโลกาภิวัตน์ หรือยุคชีวิตวิถีใหม่เกี่ยวโยงกับการใช้เทคโนโลยีดิจิทัลอย่างหลีกเลี่ยงไม่ได้ การ พัฒนานวัตกรรมเป็นส่วนสนับสนุนให้ครูมีความรู้ ความเข้าใจและมีทักษะในการ จัดการเรียนรู้อย่างมีประสิทธิภาพ เกิดประโยชน์อย่างยิ่งกับการพัฒนาผู้เรียน นอกจากน้ียงั เปน็ การกระต้นุ ครใู หม้ ีความรู้ ทกั ษะ พัฒนาการจดั การเรียนรู้เพ่ือเป็น นักประดิษฐ์หรือนวัตกร และการพัฒนานวัตกรรมทางการศึกษาเป็นนวัตกรรมการ จดั การเรยี นรู้ที่เป็นแนวปฏบิ ตั ทิ ี่ดี (Best Practice) ในการจดั การเรยี นรู้ทขี่ บั เคลอื่ น และมีส่วนในการขับเคลื่อนยุทธศาสตร์ชาติข้อที่ 3 ยุทธศาสตร์ชาติด้านการพัฒนา และเสริมสร้างศักยภาพทรัพยากรมนุษย์ ปฏิรูปกระบวนการเรียนรู้ที่ตอบสนองต่อ การเปลี่ยนแปลงในศตวรรษที่ 21 การเปลี่ยนโฉมบทบาท “ครู” ให้เป็นครูยุคใหม่ การตระหนักถึงพหุปัญญาของมนุษย์ที่หลากหลาย โดยการพัฒนาและส่งเสริมพหุ ปัญญาผ่านครอบครัว ระบบสถานศึกษา สภาพแวดล้อม รวมทั้งสื่อตั้งแต่ระดับ ปฐมวัยมีหลักคิดที่ถูกต้อง มีทักษะที่จำเป็นในศตวรรษที่ 21 มีนิสัยรักการเรียนรู้ และการพัฒนาตนเองอย่างต่อเนื่องตลอดชีวิต สู่การเป็นคนไทยที่มีทักษะสูงเป็น นวตั กร และเป็นพลเมอื งดขี องชาติ (สุวิมล ว่องวานชิ , 2554; สำนักงานเลขานุการ ของคณะกรรมการยุทธศาสตรช์ าติ, 2561) อกี ท้ังการเตรียมตวั พฒั นาความรู้ ทกั ษะ ความฉลาดรู้เทคโนโลยีสารสนเทศและความจำเป็นต้องมีความ ฉลาดรู้ดิจิทัลเพ่ือ พัฒนาความเป็นพลเมอื งดจิ ทิ ัลต่อไป ต่อไปเป็นการนำเสนอตัวอย่าง สื่อการเรียนรู้ ประวัติศาสตร์โลกเสมือนจริงหรือความเป็นจรงิ เสมอื น “Virtual Roman” พร้อมคู่มือการใช้ Page | 139

นวัตกรการจดั การเรยี นรปู้ ระวตั ศิ าสตร์ : นวตั กรรมการเรยี นรปู้ ระวตั ิศาสตร์ “Virtual Roman” • ช่องทางในการเรียนรู้ประวัติศาสตร์ “อารยธรรมโรมัน”ทางเว็บไซต์ http://virtualroman.com/ ทาง QR code Page | 140

คมู่ ือการใช้ “Virtual Roman” Virtual Roman รายละเอียดและการใช้งานบนเวบ็ ไซต์ รายละเอียด 1) หน้าแรกมีรายละเอียดข้อมูลต่าง ๆ ดังนี้ ปุ่มกดเพื่อลิงก์ไปยังหน้า Virtual tour, เนอ้ื หาความรูต้ ่าง ๆ, วิดที ศั น์ • ปุม่ กดเพือ่ ลิงก์ไปยงั หน้า Virtual Tour Page | 141

• เนอื้ หาความรู้ตา่ ง ๆ สามารถโหลดเป็น PDF ได้ และรบั ชมวดิ ที ศั น์ได้ 2) ประวัติเป็นหน้าที่บอกประวัติเรื่องราวต่าง ๆ เกี่ยวกับประวัติศาสตร์ โรมัน และดา้ นลา่ งของหน้าสามารถดาวน์โหลดไฟล์ขอ้ มลู เปน็ PDF ได้ Page | 142