บทที่9 การให้ยา

การเตรียมเลือด • ตองตรวจสอบใหถุงเลือดอยูใ นระบบปด และมสี ภาพสมบูรณไ มมกี ารรั่ว หรือชาํ รุด • ตอ งมีการเกบ็ รกั ษาเลอื ดหรอื สวนแยกของเลือดอยใู นตเู ยน็ ของคลงั เลือดทมี กี ารควบคมุ อณุ หภมู เิ ฉพาะประมาณ 4 องศาเซลเซยี ส • ขณะรบั เลือดมาจากคลงั เลอื ด ตอ งนําใสภ าชนะที่มีการควบคมุ อณุ หภูมิ ที่เหมาะสม เมื่อถึงหอผูปวย • หามอนุ เลือด ใหว างรอไวท ่ีอณุ หภูมิหอ งเพือ่ ใหค ลายความเย็น แตไ ม ควรเกิน 20 นาที และควรใหเ ลือดใหห มดภายใน 4 ช่ัวโมง

ปฏิบัตกิ ารให้เลอื ด • 1. สวมถุงมอื สะอาด • 2. รัด tourniquet เหนอื ตําแหนง ทต่ี อ งการแทงเขม็ • 3. เตรยี มผวิ หนังดว ยสําลชี บุ แอลกอฮอล 70% เช็ดตาํ แหนง ทีต่ องการแทงเข็ม เปน วงกวา ง เสนผาศนู ยก ลางประมาณ 2 นิว้ ท้ิงไวน าน ½-1 นาที เพ่ือให แอลกอฮอลฆา เชอื้ ทผ่ี ิวหนงั • 4. แทงเขม็ เขาไปในหลอดเลอื ดตามวิธปี ฏบิ ัตกิ ารแทงเขม็ ใหสารนา้ํ • 5. ยึดติดหัวเขม็ ทีแ่ ทง • 6. ตรวจสอบวา ปลายเขม็ ท่ีแทงอยใู นหลอดเลือดดาํ โดยการฉีด สารละลาย 0.9 %NSS เขา ไปในหลอดเลอื ด ประมาณ 2-5 มล. ถา ไมม อี าการบวมทีป่ ลายสาย หรอื เมือ่ ดึงลกู สูบถอยหลงั จะมีเลือดยอนเขา มาในสาย

ปฏบิ ตั กิ ารให้เลอื ด • 7. ตอ สายชุดใหเลือดท่ไี ลฟ องอากาศออกตามวิธีปฏิบัติการแทงเขม็ ใหส ารนา้ํ เข้ากบั เข็มทีแทง • 8. เปด clamp ให้เลอื ดหยดเข้าไปช้าๆ โดยปรับอตั ราหยดเท่ากบั 20 หยด/นาที ในระยะ 15 นาทแี รก ถ้า ไม่มีอาการผดิ ปกติ ให้ปรับอตั ราหยดตามทีคาํ นวณการ ให้เลอื ด แต่ละยูนิตไม่ควรเกนิ 4 ชัวโมง เพือลดอตั ราเสียงต่อการตดิ เชือจากการ แขวนถุงเลอื ดไว้นานเกนิ ไป • 9. ตรวจสอบสัญญาณชพี ทกุ 15 นาที ในระยะเร่ิมตน และสังเกตอาการ เปล่ยี นแปลงท่อี าจเกิดขนึ้ อาการแสดงทส่ี าํ คัญคือ หนาวสน่ั ไข ผ่ืนที่ผิวหนงั BP ตํา shock • 10.ลงบนั ทกึ ทางการพยาบาล

การปรับอตั ราการหยด • Whole blood 1 unit =450ml • Packed red cell 1 unit =250 ml ใชเวลา 1 ½ -4 hrs. • Plasma 1 unit =220-250ml ใชเ วลา 2-3 hrs • Platelet 1 unit =20-30ml • leukocyte 1 unit =20-30ml ใชเ วลา 10 min

อาการแทรกซอ้ น • 1.เกิดปฏิกิริยาภูมแิ พ – ปฎิกรยิ าการเกิดไข เกิดจากการท่ีรางกายของผทู ีไ่ ดร บั เลือดมีความไวตอการไดร ับเซลลเ ม็ด เลือดขาวของผูท่ใี หเลือดมากกวาปกติ (hypersensitivity) ทําใหม ีไข หนาวส่นั ปวดศีรษะ และปวดเมื่อยตามตวั ถาผปู วยมีอาการดังกลา วใหร บี หยดุ การใหเลือด รีบรายงาน แพทย ติดตามสัญญาณชพี และอาการเปลี่ยนแปลงตอ ในผูป วย – ปฏิกริยาภูมแิ พ ( allergic reaction) เปน ปฏกิ ิริยาจากการทร่ี างกายของผูรบั เลือดมคี วาม ไวตอการไดร ับพลาสมาโปรตีนของผใู หเลือด ทาํ ใหม ีอาการของภูมิแพ เชน มีผนื่ แดงขึ้นตามตวั คนั ในรายทม่ี ีอาการรนุ แรงมากอาจมีการหายใจลําบาก ถาผูปวยมอี าการดงั กลา วใหรบี หยุดการใหเลือด รีบรายงานแพทย ซ่งึ มกั ใหยา antihistamine หลังจากน้ัน อาจใหเ ลอื ดตอไปชา ๆอยา งระมดั ระวงั ติดตามประเมินอาการผิดปกตอิ ยางใกลชดิ โดยเฉพาะการหายใจลาํ บาก

2. เกิดปฏิกรยิ าการทาํ ลายเมด็ เลอื ด (hemolytic reactions) เปนภาวะแทรกซอ นทร่ี นุ แรงเปน อนั ตรายถงึ ชีวิต เกิดจากการที่ เลือดของผใู หแ ละผูรบั เขา กนั ไมไ ด เน่ืองจากมกี ารใหเ ลอื ดหรือสว นแยก ของเลอื ดท่มี ีหมูเลือดไมต รงกัน รา งกายของผรู ับจงึ สรา ง antibody เพ่อื ทําลายเม็ดเลอื ด แดงท่ไี ดรับทันที ผูปวยจะมีอาการหนา แดง รอ น มีไข หนาวสน่ั ปวดศีรษะ ปวด หลงั หายใจเรว็ หายใจลาํ บาก ความดันเลอื ดตาํ่ ปสสาวะมเี ลือดปน หรือมสี ดี ํา ตอ งรีบหยดุ การใหเ ลือด รีบรายงานแพทย เพ่ือใหการชว ยเหลือ อยา งถกู ตอ งทนั ทวงที มิฉะนัน้ ผปู ายอาจเสยี ชวี ิต

3.เกิดปรมิ าตรสารน้ําเกิน (fluid volume overload) • เปนการไดร บั สารน้าํ เกินเนอ่ื งจากไดรบั เลอื ดหรือสว นแยกของเลือดเร็วเกนิ ไป หรอื มปี ริมาณมากเกินไป • มักพบในเด็กเล็กหรือผสู งู อายซุ ่ึงมปี ญหาเกย่ี วกับการทาํ งานของหวั ใจและไต • ผูปวยจะมีอาการจากการเพม่ิ แรงดนั ของหลอดเลือดดํา เสน เลอื ดท่ีคอโปง หายใจ ลําบาก ไอ และเสยี งปอดผดิ ปกติ จึงมกั ใหเมด็ เลอื ดแดงเขมขน(Packed red cell) แทนการให้เลอื ดรวม ( Whole blood) เพือช่วยป้ องกนั การเกดิ ภาวะแทรกซ้อนนี • ถ้าสงสัยว่าผู้ป่ วยมภี าวะสารนําเกนิ ควรให้เลอื ดช้าๆ จัดให้นอนศีรษะสูงและรีบ รายงานแพทย์

4.เกิดการติดเช้อื (septic reaction) • เกดิ จากการไดรับเลือดหรอื สวนแยกของเลอื ดท่ีมีแบคทเี รียปนเปอ น จากการใช เทคนิคไรเชื้อไมดี ทาํ ใหเกิดการปนเปอ น • ผูปวยมกั มไี ขอ ยา งรวดเรว็ หนาวส่นั อาจมอี าเจียน ทอ งเสีย ความดนั เลอื ด ตาํ่ • ตองรบี หยุดการใหเลือด รีบรายงานแพทย เพ่ือใหก ารชว ยเหลืออยา งถกู ตอง ทนั ทว งที

ขอ้ ควรระวงั • 1. ตอ งเปล่ียนชดุ ใหเ ลอื ดใหมทกุ ครง้ั ทเ่ี ปลย่ี นถงุ เลือด (1 ถงุ ตอ 1 ชุด) เพอ่ื ใหก ารกรองเลือดมีประสทิ ธิภาพมากที่สุด • 2.หามใหย าหรือสารละลายท่มี สี ว นประกอบของเดก็ ซโตส (dextrose) ทกุ ชนดิ รวมไปพรอ มกับเลอื ด เพราะอาจทําใหเ กดิ การ สลายตัวของเลอื ด หรอื ทาํ ใหสายยางอุดตันและแบคทเี รยี เจริญเตบิ โต • 3.ไมค วรใหเ ลอื ดที่เพงิ่ นาํ ออกมาจากตูเยน็ ใหมๆ เพราะอาจทาํ ให ผูป ว ยหนาวสนั่ ความเย็นของเลอื ดอาจรบกวนการทํางานของ กลามเนอ้ื หวั ใจ ทาํ ใหหวั ใจเตนผดิ ปกติ

อา้ งอิง • Elkin MK., Perry AG., Potter PA : Nursing Interventions and Clinical Skills Mosby, 1996. • Potter PA., Perry AG. : Basic Nursing Theory and Practice, 3rd ed., Mosby, 1995. • สริ ิรตั น ฉัตรชยั สขุ า และคณะ., ทักษะพืน้ ฐานทางการพยาบาล., 2549. • รูปภาพจาก google และหนังสอื

คาํ ถาม • นายสุรพล จาํ ปา อายุ 53 ปี ไดร้ ับการรักษา คือ 5%D/N/2 1,000 cc ในอตั รา 100 cc/hr cefazolin 750 mg IV q 6 hr. และ N ป้ ุย ลงเวลาการใหย้ า 12.15 น. จากโจทยใ์ หล้ งขอ้ มลู ใหถ้ กู ตอ้ ง ตามหลกั 6 6RR หมายถงึ ข้อมูลจากโจทย์ 1 2 3 4 5 6

ผูปว ยชายไทยไดรับ 0.9 %NSS 1,000 cc rate 120 cc/hr และ ยา ceftriaxone 1.25 g. ทุก 12 ชม.(กาํ หนดให ยา 1 ขวด มี ceftriaxone 1 g และใชสารละลาย 10 cc) • ตองใชยาก่ี cc ในการฉีดยา 1 คร้ัง

ผปู วยชายไทยไดรบั 0.9 %NSS 1,000 cc rate 120 cc/hr และ ยา ceftriaxone 1.25 g. ทุก 12 ชม.(กาํ หนดให ยา 1 ขวด มี ceftriaxone 1 g และใชส ารละลาย 10 cc) • ตอ้ งใชย้ าทงั หมดกีขวดในการบริหารยา 24 ชม.

ผปู วยชายไทยไดรับ 0.9 %NSS 1,000 cc rate 120 cc/hr และ ยา ceftriaxone 1.25 g. ทุก 12 ชม.(กาํ หนดให ยา 1 ขวด มี ceftriaxone 1 g และใชส ารละลาย 10 cc) • อตั ราการไหลของนาํ เกลือเท่ากบั กีหยดต่อนาที

ผปู ว ยชายไทยไดร บั 0.9 %NSS 1,000 cc rate 120 cc/hr และ ยา ceftriaxone 1.25 g. ทกุ 12 ชม.(กาํ หนดให ยา 1 ขวด มี ceftriaxone 1 g และใชสารละลาย 10 cc) ตอ้ งใชน้ าํ เกลือกีขวดสาํ หรับการบริหารสารนาํ ใน 24 ชม.