60 พรรณไม้มีคุณค่าจากป่าชุมชน เล่ม 1

ค�ำนำ� ด้วยกรมป่าไม้ ร่วมกับ บริษัท ผลิตไฟฟ้าราชบุรีโฮลดิ้ง จ�ำกัด (มหาชน) จัดท�ำ “โครงการ ๖๐ ปา่ ชมุ ชน อนรุ กั ษพ์ นั ธกุ รรมพชื ตามแนวพระราชด�ำริ เพอ่ื รว่ มเฉลมิ พระเกยี รติ สมเดจ็ พระเทพรตั นราชสดุ าฯ สยามบรมราชกมุ ารี เนอ่ื งในโอกาสพระราชพธิ มี หามงคลเฉลมิ พระชนมพรรษา ๖๐ พรรษา ๒ เมษายน ๒๕๕๘” โดยมวี ตั ถปุ ระสงค์ เพอื่ สง่ เสรมิ และสนบั สนนุ กระบวนการมสี ว่ นรว่ มของชมุ ชน และองคก์ รปกครองสว่ นทอ้ งถน่ิ สำ� รวจและจดั ทำ� ฐานขอ้ มลู ทรัพยากรท้องถิ่น ตามกรอบแนวทางของโครงการอนุรักษ์พันธุกรรมพืชอันเน่ืองมาจาก พระราชดำ� ริ สมเดจ็ พระเทพรตั นราชสดุ าฯ สยามบรมราชกมุ ารี (อพ.สธ.) อนั จะนำ� ไปสกู่ าร รักษาฐานทรัพยากรชีวภาพ ทรัพยากรกายภาพ และทรัพยากรวัฒนธรรมและภูมิปัญญา มเี ปา้ หมายดำ� เนนิ การในพน้ื ทป่ี ่าชุมชนที่ข้ึนทะเบียนกับกรมป่าไม้ จ�ำนวน ๖๐ แห่ง ด�ำเนิน กิจกรรมร่วมกับชุมชนในการปกปกั พนั ธกุ รรมพชื ในพน้ื ทปี่ า่ ชมุ ชน รวม ๘๔,๗๙5 ไร่ และ ส�ำรวจเก็บรวบรวมพันธุกรรมพืชท่ีมีคุณค่า หายาก เป็นพันธุ์ไม้เฉพาะถ่ิน หรือบางชนิด ใกลส้ ญู พนั ธ์ุ หรอื เปน็ พนั ธไ์ุ มท้ ชี่ มุ ชนมคี วามตอ้ งการอนรุ กั ษแ์ ละใชป้ ระโยชนจ์ ากปา่ ชมุ ชน เนอื่ งในปี พ.ศ. ๒๕๕๘ สมเดจ็ พระเทพรตั นราชสดุ าฯ สยามบรมราชกมุ ารี จะทรงมี พระชนมายุ 5 รอบ ในวนั ที่ 2 เมษายน 2558 กรมปา่ ไม้ จงึ ไดค้ ดั เลอื กพนั ธไ์ุ มท้ ไ่ี ดจ้ ากการ สำ� รวจเกบ็ รวบรวมพนั ธกุ รรมพชื มาจดั ทำ� หนงั สอื “๖๐ พรรณไม้ มคี ณุ คา่ จากปา่ ชมุ ชน” เพอ่ื นอ้ มรำ� ลกึ ในพระกรณุ าธคิ ณุ และรว่ มแสดงความจงรกั ภกั ดแี ดส่ มเดจ็ พระเทพรตั นราชสดุ าฯ สยามบรมราชกมุ ารี ซงึ่ ทรงปฏบิ ตั พิ ระราชกรณกี จิ อนั เปน็ คณุ ปู การอยา่ งยงิ่ ตอ่ ประเทศชาติ และประชาชน โดยเฉพาะดา้ นการอนรุ กั ษพ์ นั ธกุ รรมพชื กรมปา่ ไม้ หวงั เปน็ อยา่ งยงิ่ วา่ หนงั สอื “๖๐ พรรณไม้ มคี ณุ คา่ จากปา่ ชมุ ชน” ฉบบั นี้ จะเป็นประโยชน์ส�ำหรับการเผยแพร่ความรู้เก่ียวกับพืชพรรณไม้ และเป็นส่ือในการสร้าง จติ ส�ำนกึ ด้านการอนรุ กั ษ์พนั ธุกรรมพืช ให้หน่วยงาน ชมุ ชน เยาวชน เหน็ คณุ ค่า ประโยชน์ ความสวยงาม อนั จะกอ่ ใหเ้ กดิ จติ สำ� นกึ ในการอนรุ กั ษพ์ นั ธกุ รรมพชื ตอ่ ไป นายธรี ภทั ร ประยรู สทิ ธิ อธบิ ดกี รมปา่ ไม้

สารบญั ยมหนิ 48 ยวนผึง้ 50 ค�ำแนะนำ� การใช้หนังสอื 4 ยางยูง 52 ค�ำอธิบายสัญลกั ษณ์ 5 ยางเสียน 54 รักใหญ่ 56 พรรณไมป้ ระเภท ไมต้ ้น ลังแข 58 ยางพลวง 60 กระบก 6 สาธร 62 กันเกรา 8 หลุมพอ 64 ก่อข้าว 10 ขันทองพยาบาท 12 พรรณไมป้ ระเภท ไม้ตน้ ขนาดเล็ก ไข่เน่า 14 เคีย่ ม 16 ขนุนลาว 66 แคสันติสขุ 18 ค้อนหมา 68 จำ� ปีสิรนิ ธร 20 จันผา 70 จำ� ไร 22 ชำ� มะเลียง 72 จกิ นม 24 ด๊กิ เดียม 74 ฉนวน 26 นมววั 76 ชะมวง 28 เนียง 78 ซาด 30 เพกา 80 ตะคร้อ 32 มะดัน 82 ตะเคยี นทอง 34 เมก็ 84 ตังหน 36 ประ 38 พะยอม 40 พนั จำ� 42 พลบั พลา 44 มะพอก 46

พรรณไมป้ ระเภท ไมเ้ ถา พรรณไม้ประเภท ไมล้ ้มลกุ กำ� แพงเจด็ ชนั้ 86 คา้ งคาวดำ� 120 จะคา้ น 88 วา่ นทรหด 122 เถาเอน็ ออ่ น 90 อลี อก 124 นมควาย 92 สามสบิ 94 บรรณานกุ รม 126 หวั ลงิ 96 ดัชนชี ่อื ไทย ๑๒๘ 98 ดชั นชี ื่อวทิ ยาศาสตร์ 13๒ พรรณไมป้ ระเภท ไม้พ่มุ 100 ค�ำขอบคุณ 13๕ 102 คณะผู้จดั ท�ำ 136 ชอ้ ยนางรำ� 104 ชะมดั 106 ตะขาบบนิ 108 ปลาไหลเผอื ก 110 มะขม 112 มะงว่ั 114 มะนาวไมร่ โู้ ห ่ หมกั มอ่ เหมอื ดแอ ่ พรรณไมป้ ระเภท หมากหรือ ปาลม์ ต๋าว 116 ตาลโตนด 118

๖๐ พรรณไม้ มีคุณค่าจากป่าชุมชน ค�ำค  อําอธธิบิบายยสสัญัญลกั ลษักณษ์ ณ์ ขยายพนั ธ์ุ   เพาะเมล็ด ลักษณะวิสยั (seed) ปักชํากงิ่ หรือเถา ความสงู (cutting) (height) ตอนกิ่ง ไม้ต้นแผ่เป็นรัศมี (air layering) (tree, umbrella shape) โน้มกิง่ ไม้ต้นทรงพุ่มกลม (layering) (tree, round shape) ติดตา ไม้ต้นทรงกรวยคว่าํ (budding) (tree, conical shape) เสียบยอด ไม้ต้นทรงพุ่มกรวยแหลม (shoot grafting) (tree, spike shape) ทาบกง่ิ ไม้พ่มุ (grafting) (shrub) แยกหน่อ หัว ลํา หรือไหล ไม้พุ่มรอเลื้อย (sucker, stolon) (scandent) เพาะเลี้ยงเนื้อเยือ่ ไม้เลื้อย (tissue culture) (climber) ไม้หวั หรือมีเหง้า เปน็ พรรณไม้หายาก (bulb, rhizome) เปน็ พรรณไม้มีค่า คณุ ค่าในการอนุรักษ์ เป็นพรรณไม้ที่ชุมชนมีความต้องการ เปน็ พรรณไม้ทีข่ ยายพนั ธ์ุยาก อนรุ ักษ์เพื่อการใช้ประโยชน์ เปน็ พรรณไม้ใกล้สญู พนั ธุ์ เป็นพรรณไม้เฉพาะถิ่น 4

๖๐ พรรณไม้ มีคุณค่าจากป่าชุมชน   คาํ แนะนาํ การใช้หนงั สือ   สําหรับหนังสือ 60 พรรณไม้ คเรำ� ียแงคลนําาํ ดแะับนนตาะ�ำมนชกื่อาํ เากรียรากรใภใชาชษ้หาไนนทยงั งัตสาสือมอื     คเพดเพดเจรจ้วํา้วรรียรอยรย้้ออิิงญชธญชมมลื่อิบื่อกเกเําววาตตัับบิทดยิทิิบบสสัยสบยโโาัญัาัญญตตตศศาลลลแาแามกััสักสกลลษชตตษษะะื่อณรรณกณก์เ์ ์ใราา์์แนชแชียรรื่อสืห่อสกขขววนดดภยยงง้างงศศาาาลล์์ษยยัแักแกดาพลพลษษงั ไะัะัตนนณณทชชัวธธยื่อื่อะะอ์ุ์ุตตตออกกยาื่นาื่านา่าามๆมมงๆรร มอกพแมกพแหอีลหีลรรคคก่ร่ง่รา่งาุุณณณผณววททสถลถคคไไั่วั่วํึงึมางม่่กาปาปลล้ห้ าจมจรมัรกักรระีคะีคาาษษขั บเเ่า่ากกณยณททททหาปปศศะะี่สี่ยสน่่าทาทํพาําจจัง่ัชวั่ชวคคํนัาําสุไุไมัญมัญนธนปปื อ์ุชวชวจจกฤนฤนนนาาา6ดดกกร660ูอูอใปไปไช00ดอดอ่า่า้ปพ้ชก้ชกรรชชรุมุมดดรววะนนชชอโอรบิบิดดยนนกกณรชรโโ33นวฤวดฤดไ์0ม0ดมมยดยูู้ คาํ อธิบายสญั ลกั ษณ์ในหน้า ดังตัวอย่าง ออกผล การขยายพันธ์ุ การใช้ประโยชน์ ตวั อยา่ ง 5 ตัวอยา่ ง ชือ่ ไทย ชื่อพไทันยธ์ไุ ม้ สชื่อญั พลันกั ธษ์ไุ ณม้ ์ ส•• ญั•• ตไลม้นตไม้ตัก้นส้ตนษสูง้นทงู ณ2ทร2ร0ง์ 0งพ-พ-ุ่ม3ุ่ม3ก0ก0ลลเมมตร • • เพเตพา้นะาสเะมงูเมล2ล็ด0็ด-30 เมตร • • เพเไพามะา้ตเะ้นลเลทย้ี ี้ยรงงเพนเนุ่้ือมื้อกเเยยล่อื ม • • เปเป็นพน็พาะพรเรมรณลณ็ดไไมม้ใ้ใกกล้สญู พนั ธธุ์ ุ์ • • เปเปน็พ็นพาะพรเรลรณี้ยณงไเไมนม้เือ้เฉฉเยพพื่อาะถิน่ • • เปเป็น็นพพรรรณณไไมม้ห้หใกาายลา้สกญู พนั ธุ์ • • เปเปน็ ็นพพรรรณณไไมม้ม้มเฉคี ีคพ่าาะถิน่ • • เปเป็นน็พพรรรณณไไมม้ท้ทหช่ี ี่ชามุ ยชากนมีคววาามม • ต้อตเปง้อน็กงพการารออณนนุรไุรมกั ัก้มษษีค์เ์เพ่าพ่อื การใชช้ ้ • ปรปเปะร็นโะยพโยชรชนรน์ณ์ ไม้ที่ชมุ ชนมีความ ต้องการอนุรักษ์เพื่อการใช้ ประโยชน์

(scandent) (grafting) หรือมีเหง้า (แsยuกckหeนr,่อs(เtพtหiosัวาlsoะunลเe)ลําี้ยcหuงlรเtนuือrื้อไeหเ)ยลือ่ rhizome) คาํ อธิบายสญั ลักษณ์ไ(cมli้เmลbื้อeยr)(ไbมu้หlbัว,  ๖๐ พรรณไม้ มีคุณค่าจากป่าชุมชน คาํ อธิบายสญั ลกั ษณคํา์ อธิบายสัญลักษณ์คไุณม้หควั า่ หใรนือมกีเาหงร้าอนรุ ักษ์   เพาะเลี้ยงเนื้อเยือ่   คณุ คา่ ใน(bกulbา,รrอhiเzนปoน็mรุ พกัeร)ษรณ์   ไม้ที่ขยาลยพกั นั ษธุ์ยณากะวิสยั   (tissue cuเlปtu็นrพe)รรณไม้หายาขก ยา กระบก ลกั ษณะวิสยั เปน็ พรรณเปไมน็ ้ทพีข่รยราณยลไพักมนั ้ใษกธลณ์ุย้สาะกูญวพิสนั ยั ธ์ุ ขค(hวeยาigมาhสยt)งู พันธ์ุ เป็นพรรณเปไม็น้หพขารยยรณาากยไมพ้มนัีค่าธ์ุ ความสงู เป็นพรรณเปไ็นมพ้ใกรลรณ้สญู ไ3มพ5้เฉนั mพธ์ุาะถค(hิ่นวeาigมhสt)ูง ไม้ต้นแผ่เป็นเพราัศะมเมี ล็ด เพาะเมลด็ (height) (tree, umbr(esellaeds)hapเปe)็นพรรณเอปไนมน็ ุร้มพกั ีครษร่าเ์ ณพือ่ ไมก้ทารี่ช(sใุมeชชe้ปdนร)มะโีคยว ชชชืืือ่อ่อ่ วอวิงทืน่ ศย:์ าม:ศะIาRลสVืน่ ตINร(G์นI:คAIรCrvรEiาAnชgEสiaีมาm,aสlaุโขyทanัยa),Oจlะivบ.ไ(ไ(ttมมกrreee้้ตตee้้นนx,,(ทแurภผoรAmเuง่เปปาbnพ.น็drน็ ุ่มคeพรWslกlศัรahกลรaมsมณp.ีhลeaไ)Bpมาe้เeงฉ) พ)nา,nะถม.ิน่ ะมื่น(ไไ(ttมมrree้้ตต(ee้้นนภ,,ทแurผoราmuง่เปbnพค(ไไ(drน็ ุ่มtteมมrrรเslกeel้ต้ตัศahหลee้น้นaมs,,มpททีhนcreaoรรo)puงงnือenกพic)d(ปต(รaุ่ม)caวอกัlusกirยshtนชลthlaคiําaกnมapกวyิ่งgpeeํ่า่ิง)e)rหอเ)iปnรนg็นือรุ)พเกั ถรษารเ์ ณพื่อไมก้ทารี่ชใมุ ชช้ปนรมะโีคยวตป((ชcaาอกัuiนrมนtช์tlตํiาaกnกy้อิ่งgeิ่ง)งrหกin เเสถชมตลรรัดึงีกัน้าสืียอเกษ3้บนมจ:มณยน5อเหปักอ่อะรเน็ เดมทนปอืไแตมแา็นนรต้กตงพ่นพน้่ิกผงทูพขอเลฤปบึ นอ่ดัอก็นานใแนษดสบลมศกะเชะปเีราล่วกแสลงอาผด็ สงืตอย่กเถั้นลรกหวงึๆ็ก์ สู้าใขๆบงลีนเทำ�ทาเโาตปดคี่หอ้นในลลหมเตือุปดญน้นกลร้�ำ่ทช่สวาคตั้ี่อนตงูงุณาาไใรไปคนดลยงาุ่้ ใน(ไไไไไไ(((((bstctsมมมมมมขเเหแนเใหrrกchlueeiปซ้้้้้พเพหต้ตซmaบrลlนeeผ้อรbาuร้น้นnัวุุ่่มมbื้อ,,นน็,นbdรททอรืาือe่หยนcยs)reอรรอrpกohตต:รnน)เงงมnเiiหือtkzลบนกพiร)ิเิeใocเมื้อเีขรมaกุ่มmมรุนบวยี้ีเsปยวlหกhักeนยตวยsัวตงหรงa)h็คนษ้าวpา้ปaยเรวรลยeลp์เงผ่ํา)าแรeดดุกห็)เวิวป2ะปล่ียรนหดปมล.็น่วว5อ้มุ้้ารางรรยยานงยู-่อปยอ่าบขเงไ9ปยดอขทนก็นอบ่เาเทค้าซกอ่(ไ((ไไไ(ไไ((หตเงbtcstsมมมมมมุณrrงิ้รนchluนeei้้้้้เพหพต้ตนลดma่ิงรrลleeรยbีu้น้นnัวุ่มุ่มใคbื้อ,,ต,แbืd้ี้อายททร่อeบหปบcยs)re่าอรรrpohหนเิรn)งรงงnเงiiใมยลือtkzลกพi)นแeocบูเลปมร(ไไไไ(ไ(((ื้อรปaุ่มmbcstsาตามมมมมีเsดrยวกผlchluหอก็นeiนhมe้้้้พหพเ้ตไยmaยsวrลlรรงea)พbาhuน้น้n่วัคาข่่มุุมย้าวpbื้อ,a,bแdรรวทรยeepหยsน)ยใ่rหeแราํ่เโ0อ)แรอrpheหรnบณ)ปคหง)เiiาลกือtkzูใลนพ.)ลลไeoหมบ็นว5ื้อต((โ((เ((แเทนมมุ่มm่รุมาlstgsbพสนีเasยยiมิดา้ทhuหsกurนวียhลกัe้มาyสaกงบ8scoตdรี่ขรงa)ะeบโuกfkoงหกษาd-า้ยาtวัเกpเreeอูยtคปiิง่ลiiนnง่ิยาeกแnnrค์อg-gี้,ยcษย)่อgแgบง้rขดu)ห1งsล)พ)หaลlเtหเณt2foอมลันนuลtว้ีายวั้.ilมrธnื้อo5e0บนนกย็ngล์ุยะเง)ย))าําื่อกหรือไหล โน้มกิ่ง (layering) ติดตา (budding) เสียบยอด (shoot gra ทาบก่งิ (grafting) แยกหน่อ ห (sucker, st เพาะเลี้ยงเ (tissue cul เปบน็ พนรกรณ่ิงไม้ทีข่ ยายพนั ธ์ุยาคกุณค่าในการอนเปรุ น็กั พษร์ รณไเมป้ใ็นกพลร้สรูญณพไมนั ้หธ์ุายาก เปน็ พรรณไม้ใกล้สญู พันธุ์ เป็นพรรณไม้ทีข่ ยายพนั เธปุ์ย็นาพกรรณไม้มีค่า เปน็ พรรณ เป็นพรรณไม้เฉพาะถิน่ เปน็ พรรณไม้เฉพาะถิน่ เป็นพรรณไม้ใกล้สญู พนัเปธ็นุ์ พรรณไม้ที่ชุมชนมีความต้องกเปารน็ พรรณ อนุรกั ษ์เพือ่ การใช้ประโยชน์ เป็นพรรณไม้เฉพาะถิน่ เปน็ พรรณ อนุรกั ษเ์ พ 6

๖๐ พรรณไม้ มีคุณค่าจากป่าชุมชน จากปา่ ชุมชนบ้านหนองบัวนอ้ ย จงั หวดั รอ้ ยเอ็ด ดอก : เปน็ แบบช่อแยกแขนง ออกตามซอก รูปไข่ ค่อนข้างแบน เนื้อในเมล็ดสีขาวและมี ใบหรือปลายกิ่ง ดอกขนาดเล็ก สขี าวอมเขียว น้ำ� มนั ตดิ ผลช่วงเดือนกุมภาพันธ์ - สิงหาคม หรือสีเหลืองอ่อน กลีบเล้ียงและกลีบดอก การขยายพนั ธุ์ : โดยวธิ กี ารเพาะเมลด็ มีอย่างละ 5 กลีบ กลีบเลีย้ งกว้างประมาณ การน�ำไปใช้ประโยชน์ : เป็นไม้เน้ือแข็งและ 0.5 มิลลิเมตร ยาวประมาณ 1 มิลลิเมตร หนัก สามารถน�ำมาใช้ท�ำเป็นเครื่องมือ โคนเชื่อมกัน กลีบดอก กว้างประมาณ 1.5 กสกิ รรมตา่ งๆ เชน่ ครก สาก เครอ่ื งสขี า้ ว รวม มลิ ลิเมตร ยาว 2 - 3 มลิ ลิเมตร ปลายกลีบ ถงึ สงิ่ ปลกู สรา้ งทอี่ ยใู่ นรม่ และยงั นยิ มนำ� มาทำ� ดอกจะมว้ นออก ดอกจะหลดุ ลว่ งงา่ ย ออกดอก ฟืนหรือถ่าน ให้ความร้อนสูง เนื้อในเมล็ดน�ำ ระหว่าง เดอื นมกราคม - มีนาคม มาค่ัวสุกรับประทานได้ เนื้อในเมล็ด บ�ำรุง ผล : เป็นผลสด ผนังชั้นในแข็ง ผลเป็น ไขข้อ กระดกู ไต แก้เส้นเอน็ พิการ รูปไข่หรือรูปรี กว้าง 3 - 4 เซนติเมตร ยาว 4-5 เซนติเมตร ผลมีสีเขียว เม่ือผลสุกสี เหลอื ง มเี มลด็ แขง็ 1 เมลด็ รปู ไขห่ รอื รปู รแี กม 7

ไม้พุ่มรอไเมล้หื้อวัย หรือมีเหง้า (ไtมre้ตe้น,แuผm่เปbrน็ eรllัศaมsีhaท(gpาreaบ)fกtinง่ิ g)เ(tพisาsะuเeลี้ยcuงlเtนurื้อeเ)ยื่อ (scanden(bt)ulb, rhizome) คุณไมค้เล่าื้อใยนการอนุรักษ์ ไม้ต้นทรงพุ่มกลม แยกหน่อ หวั ลํา หรือไหล (sucker, stolon) (climber)   ๖๐ พรรณไม้ มีคุณค่าจากป่าชุมชน คาํ อธิบายสญั ลกั ษณคํา์ อธิบายสัญลักษณ์    ไม้หวั หรเปือ็นมพีเหรง ร้าณไม้ทีข่ ยายพนั ธ์ุยาก(tree, round shapeเ)พาะเลี้ยงเปเนน็ ื้อพเยรือ่รณไม้หายาก กันเกรา (bulb, rhizome) ไ(tขมre้ตยe้นา,ทcยรoงพnกicันรaวlธยsุ์hคaวpา่ํ (eti)ssue culture) ลักษณะวิสคยั ณุ ค่าในการอเปนน็ ุรพกั รลรษณัก์ ไษม้ใณกละ้สวูญิสพยั นั ธุ์ เปน็ พรขรณยไามย้มีคพ่าันธุ์ ความสงู ความสูง ไ(tมre้ตe้น,ทsรpงikพe(เุ่มsพsกehาeรaะdวpเ)มยeล)แเปด็หน็ ลพมรรณเอปไนม็นรุ ้หพัการษยรเ์ าณพกือ่ ไมก้ทารี่ชใมุ ชช้(ปเsพนรeามะeะโีคdเย)วมชาลน (height) เป็นพรรเณปน็ไมพ้ทรี่ขร1ยณ5า-ไย2ม5พ้เฉันmพธ์ุยาา(ะhกถeิน่ ight) ชชชืืื่่อออ่ วอวิงทื่นศย:์ าต:ศำ�GาเสEสNตาTร,ทI์ A�ำ:NเFสAaาCgEr(AภaeEาaคใfตra)้ ,grมaันnปs ลRาox(ภb.าไไ((คttมมrree้้ตตเee้้นนห,,แทurผนoรmuง่เปbnพือdrน็ ุ่มeร)เslกเlปศัahป,ลน็aมน็ sมพpพตีheรaรร)ราpณณeเ)ไไมตม้เ้ใฉกรพลาา้สะูญถ(ิ่นพภันธา์ุ (ไไ(ttมมคrree้้ตตee้้นนต,,ทแurผoะรmuง่เปbnวพ(ไไ(dr็นssุ่มมมeนัchรslก้้พพlaัศrahลunอaุุ่่มมมsมbdpีhร)eeอaอ)npเteกล))ื้อ(ปต()caยอักuirtนชtlํiาaกnกyิง่geิง่)เอเปปrหนinน็็นรุรgพพือัก)รรษเถรรเ์ ณณพาือ่ไไมมก้้ทมารีคี่ชใุม่าชช้ปนรมะโีคยวชานมต(ป(์ตcaอักu้อirนtชงtlํiาaกnกyาิง่geิง่ร) มเตอดมโ((ไ(ไไไไ((ปคtcstsมมมมมสัิดิถีนrrอchleei้้้้พตเพ้ต็นmaนrลeeขีนุuก้น้นnกุ่มุ่มbื้อ,,bdเททารeอcยsา5ั)บeชอรรrpoวn:)ยงงnเiอื่อtกkลกพi)ecแเนื้อรมaกุ่ม มลsยวlดฉกhยsตดอีื่บรahคอกวpaบิดอวดยepกาํ่)แeากปอกห)เนปันลลกใมเนเ็นาตปยแชชม็ ็นลแ่อ่วทหฉะงส่ี ตลมกเเี ดาคหอีเแ(ไ((ไไไไ((มกณุืctstsอมมมมมลดหrrchleei้้้้พพตเ้ตmaซสrลeeอืนuค้น้นnสุ่มุ่มลbื้อ,,bdททอรรeงcยs่า)eเ้ันมอรรrponอ)ตมใกงงnเitkลกพนi)เec(เ(ไไมัวื้อปมใรbcษปaุ่มมมปกsยวlluบน็กi็นเ้้เหแhmยีเsลlาลรพมabาพhวักคสbวื้อp,aรรยเวรยาeeียหpยrสรมาํ่ดร)แอrehรยณน)ณห)ยiืรอzอื่นลกแไoไมถาตมม(โ(ต(เ((แทมmุรเslsgbสีเนลยaย้ทริดวาห้ใhuึงurักeวัีย้มyกaกบocีต่ขdงบก)ีิ่มอeบกเfkลoษผหก้ยาdาtreยtดiิง่้สiiดอนn่งาิบีกnnr์ู้ยอgg,ยูญ่อggือrดออ)sา)พ)aาพtหf1oนันนกกtวัวนัilnoธธngลุ์ยุ์))ําากหรือไหล ลกั ษณะทางพฤกษศาสตร์ โน้มกิ่ง ตน้ : กนั เกราเปน็ ไม้ตน้ ขนาดกลางถงึ ใหญ่ สงู (layering 15-25 เมตร เป็นไม้โตช้า อายุยืน ต้นใหญ่ เปลือกผิวล�ำต้นจะเป็นสีน้�ำตาลเข้ม แตกเป็น ติดตา ร่องลึก เรือนยอดเป็นรูปกรวยแหลมหรือรูป (budding เจดยี ์ ใบ : เปน็ ใบเดยี่ ว ออกเรยี งตรงขา้ มกนั ใบหนา เสียบยอ แน่นที่ปลายกิ่ง ใบเป็นรูปรี สีเขียวเข้มเป็นมัน (shoot g ทาบกง่ิ (grafting แยกหน่อ (sucker, เเปซรลียนาบตยเิ ใมเบนตแ้ือรลใแะบโลคคะ่อนยนใาบขวแ้า8หงลเ-ห1มน2ขียอวเซบนใใบบตแกิเมลวตะ้ารงแผ4่นค-ใุณ6บคา่ ใน(ไbมกu้หlbาัว,รหrอhรiือzนoมmุรีเหกัeง)ษ้า ์ ไม้หวั หรือมีเหง้า เพาะเลี้ยงเนื้อเยือ่ เพาะเลี้ย (bulb, rhizเoปm็นeพ) รรณไม(t้เiฉssพuาeะcถuิ่นlture) (tissue c คณุ คา่ ในการอนรุ กั ษ์ เป็นพรรณไม้ทีข่ ยายพนั ธ์ุยาก เป็นพรรณไม้ที่ขยายพนั ธเป์ุยน็ากพรรณไม้หายาก เป็นพรร เปน็ พรรณไม้ใกล้สญู พนั ธุ์ เปน็ พรรณไม้ใกล้สญู พนั เธปุ์น็ พรรณไม้มีค่า เป็นพรร เป็นพรรณไม้เฉพาะถิ่น เปน็ พรรณไม้เฉพาะถิน่ เป็นพรรณไม้ที่ชมุ ชนมีความต้องกเปาน็ รพรร อนรุ กั ษเ์ พื่อการใช้ประโยชน์ อนุรักษเ์ 8

๖๐ พรรณไม้ มีคุณค่าจากป่าชุมชน จากปา่ ชมุ ชนบา้ นทงุ่ หลวง จงั หวดั ตรัง ผล : เปน็ ผลเดยี่ วทรงกลม เสน้ ผา่ นศนู ยก์ ลาง วงกบประตู หนา้ ตา่ ง เครอื่ งมอื ทางการเกษตร 6-8 มลิ ลเิ มตร ผวิ เรียบเป็นมนั มีตงิ่ แหลมๆ เฟอรน์ เิ จอร์ หรอื นำ� ไปใชใ้ นงานแกะสลกั ตา่ งๆ สน้ั ๆ อยู่ตรงปลายสุด ผลอ่อนจะมีสเี ขยี ว เม่ือ สรรพคุณทางสมุนไพร แก่น ช่วยบ�ำรุงไขมัน สุกจะเป็นสีแดงเลือดนก ติดผลในช่วงเดือน บ�ำรุงธาตุ แก้เลือดพิการ แก้ไข้จับสั่น แก้ เมษายน - มิถุนายน และในผลมเี มลด็ เลก็ ๆ อาการหดื ไอ แนน่ หนา้ อก อาการทอ้ งมาน ขบั จ�ำนวนมาก สีนำ้� ตาลไหม้ มรี ูปทรงไม่แน่นอน ลมในกระเพาะ รกั ษารดิ สีดวง ช่วยบ�ำรงุ ม้าม ฝังอยู่ในเนื้อนุ่มๆ สีแดงเรียบ แก้อาการปวดแสบปวดร้อนตามผิวหนังและ การขยายพันธุ์ : โดยวิธีการเพาะเมล็ด ร่างกาย กันเกราจากป่าชุมชนบ้านทุ่งหลวง การน�ำไปประโยชน์ : เนือ้ ไม้สเี หลือง เหนยี ว จังหวัดตรัง เป็นพันธุ์ไม้ที่เหลืออยู่ในพ้ืนท่ีป่า แข็งแรง ทนปลวกได้ดี เหมาะแก่การน�ำมาใช้ ชมุ ชน หาค่อนข้างยาก ชุมชนต้องการอนรุ ักษ์ กอ่ สรา้ ง เชน่ การทำ� เสาเรอื นเสารว้ั หมอนราง เพ่อื การใช้ประโยชน์ รถไฟ เสาสะพาน กระดานปพู นื้ ผนงั เชงิ ชาย 9

ไม้หัว หรือมีเหง้า เพาะเลี้ยงเนื้อเยือ่ (bulb, rhizome) (tissue culture) ๖๐ พรรณไม้ มีคุณค่าจากป่าชุมชน ค   ําอธิบคาณุ ยคส่าใัญนเปกน็ พาลรรรกัอณนไษมรุ ้ทกั ณีข่ ษยา์ ย์ พันธุ์ยคา  กําอธิบายสญั ลักเปษ็นพณรรณ์ ไม้หายาก กอ่ ข้าว ลักษณะวิสยั เป็นพรรณไม้ใกล้สูญพันธุ์ ลกั ษณะขวิสยยั ายพันธุ์ เป็นพรรณไม้มีค่า ความสูง ความสูง เพาะเมล็ด (height) เป็นพรรณไม้เฉพาะถิน่ 25-30 m (height) (seed) เปน็ พรรณไม้ที่ชุมชนมีควา eไ(txมre้ตe้นW,แuผma่เปblr็นelร.llัศa)มsBีhaepen) th. อนรุ ักษเ์ พือ่ การใช้ประโยชน f.ไม้ต้นแผ่เป็นปรัศกมชีําก่งิ หรือเถา ชื่อวิทยาศาสตร์ : Castanopsis inermis (Lindl. & Hook. ชื่อวงศ์ : FAGACEAE (tree, umbre(lclautsthinagp)e) ไม้ต้นทรงพุ่มกลม ไม้ต้นทรงพุ่มตกอลนมกิ่ง ชื่ออืน่ : กอ่ ตาหมู (ตรัง), กอ่ เหิม (นครพนม), กอ่ เ(ดtreือe,ยroun(dภshาaคpeเ) หนือ) (tree, round(sahiraplaey)ering) ลกั ษณะทางพฤกษศาสตร์ ไม้ต้นทรงกรวยควํ่า ไม้ต้นทรงกรโวนย้มคกวํา่ิง ตน้ : เป็นไม้ต้นขนาดใหญ่ ไม่ผลัดใบ เปลือก ล�ำต้นสนี ำ้� ตาล ความสงู 25 - 30 เมตร ก่งิ (tree, conical shape) (tree, conica(llashyaeprien)g) กระจกุ ไมค้ต้นลท้ารงยพุ่มดกอรวกยแเหพลศม ผู้ ดอกจะออกไมช้ต่ว้นทงรเงดพุ่มตอื กิดรนตวยาแหลม สิงหาค(trมee, -spikกe นัshaยpาe)ยน (tree, spike (sbhuadped)ing) มีช่องอากาศหนาแน่น ผมแขกีลง็ าส:บผนี ไ(ไ(หssมมลchำ้� ้้พพaุ้มrตuเnมุุ่่มbปdครา)eอลnลลเtล)อื้าทื้อยยกอี่ รแยูปขภู่ ง็ไาขเย่แมใบลตนด็เ้ ปเๆดลยี่อื กวกาสสบเีว่ ขหนยี ุ้มไไ((ทssมมวchผ้้พพaมr่ี unุุ่่มมมลbdเีร)eปอหีทnเtล)ลน่ีโื้อ(ท(เคยอืาgsสาhrียมนกaบoบfoกtยtinง่ิ อggrด)afting) ใบ : ใบเด่ียวเรียงสลับ รูปใบหอก ปลายใบ ไม่เชอ่ื ไมม้เตลื้อดิ ยกนั ผิวกาบมขี นเรยี งเป็นไวม้เงลื้อย4 -แย5กหน่อ หวั ลํา หรือไหล แหลมคลา้ ยหาง โคนมนหรอื เบยี้ ว ขอบใบเรยี บ วง เกล(cด็limปbeรr)ะดบั เชอ่ื มตดิ กนั แตล่ ะกา(cบlimมbeีr)1 (ผsuลcker, stolon) แผ่นใบด้านล่างมนี วล รูปไข่แ(ไbมบu้หlbนัว,หๆrhรiือzเoมมmีเหeอื่ ง)้าแก่จะหล่นใต้ต้น ไม้หวั หรือมีเเหพงา้าะเลี้ยงเนื้อเยือ่ ดอก : แยกเพศร่วมต้น แยกช่อหรืออยู่บน (bulb, rhizom(teis)sue culture) ช่อเดียวกัน ช่อดอกเพศผู้เป็นช่อเชิงลด ออก ตามซอกใบใกลป้ ลายกงิ่ มขี นสน้ั หนานมุ่ ดอก คณุ ค่าในการอนรุ กั ษ์ คุณค่าในการอนรุ ักษ์ ออกเปน็ กระจกุ บนกา้ นชอ่ ดอก ชอ่ ดอกเพศเมีย แบบช่อเชิงลด มีขนส้ันหนานุ่ม ดอกออกเป็น เปน็ พรรณไม้ที่ขยายพันธ์ุยาก เปน็ พรรณไมเ้ทปี่ข็นยพารยรพณนั ธไุ์ยมา้หกายาก เป็นพรรณไม้ใกล้สญู พนั ธ์ุ เป็นพรรณไมเ้ใปก็นลพ้สรูญรพณันไธม์ุ ้มีค่า เปน็ พรรณไม้เฉพาะถิน่ เป็นพรรณไมเอ้เปฉนพน็ ุราพกั ะรษถร์เิน่ ณพื่อไมก้ทารี่ชใมุ ชช้ปนรมะโีคยวชานม์ ต้อง 10

๖๐ พรรณไม้ มีคุณค่าจากป่าชุมชน จากปา่ ชมุ ชนบ้านจุฬาภรณ์พฒั นา 12 จังหวัดนราธิวาส การขยายพันธ์ุ : โดยวธิ ีการเพาะเมล็ด ก่อข้าวจากป่าชุมชนบ้านจุฬาภรณ์ การนำ� ไปใชป้ ระโยชน์ : ผลทแ่ี ก่ เนอื้ ในเมลด็ พฒั นา 12 จังหวดั นราธวิ าส เป็นพรรณไม้ท่ี ใช้รับประทานได้ โดยนำ� มาคั่ว รสชาติเหมอื น ชุมชนมีความต้องการอนุรักษ์ เพ่ือการใช้ เกาลัด รสชาติมัน หวานไม่จัด อร่อย ผู้ท่ีมี ประโยชน์ เป็นผลไม้ท่ีชาวบ้านรู้จักกันดี และ ปญั หาทอ้ งอดื บ่อย ๆ อาหารไมย่ ่อยไม่ควรกนิ นยิ มน�ำมารบั ประทานกนั มานานแล้ว โดยเป็น ไมใ้ ชก้ อ่ สรา้ ง ดา้ นสมนุ ไพร รากใชเ้ ปน็ ยารกั ษา พนั ธไ์ุ มป้ า่ ทพี่ บขน้ึ อยใู่ นปา่ ธรรมชาติ กอ่ ใหเ้ กดิ แก้ปัสสาวะขัด ผล บ�ำรุงร่างกาย บ�ำรุงไต รายได้แก่ชาวบ้านในท้องถ่ิน ควรค่าแก่การ กล้ามเนื้อ ม้าม และกระเพาะอาหาร อนรุ ักษ์ 11

คําอธิบายสัญลักษณ์ค   ําอธิบา(ไยbมu้หสlbัว,ัญหrhรiือzลoมmีเักหeง)ษ้า   ณ์ เพาะเลี้ยงเนื้อเยือ่ ขยาย คําอธิบายสัญลกั ษณคาํ์ อธิบายสัญลักษณ์ลักษคณณุ ะควา่ ิสใยันการอนุรักษล์ กั ษณะวิสยั ขยายพันธุ์ (tissue culture) ๖๐ พรรณไม้ มีคุณค่าจากป่าชุมชน     ความสูง (เsพeาeะdเ)มล็ดเปน็ พรรณไม้หายาก   ความสงู (heighเปt)น็ พรร ณไม้ที่ขยายพันธุ์ยาก(height) ขันทองพยาบาทลกั ษณะวิสยั ไ(tมre้ตe้น,เแปuผm็น่เปbพrน็ รeรlรlัศลaณมsักไีhมaษ้ใpกณeล) ้สะูญวิสพันยั ธุ์ (ไขtมreย้ตe้นา,แuยผm่เพปbr็นนั eรllธัศaมุ์ sีhap(ปecกัu)tชtํiาnกgิ่ง)หรเปือน็เถพารขรณยาไมย้มพีค่านั ธุ์ ความสูง (height) ไ(tมre้ตe้น,เทปroรน็ uงพnพdรุ่มรsกณhล7aม-ไp1มe3้เ)ฉmพาะค(ถhวeิ่นาigมhสt)ูง ไ(tมre้ตe้น,ทroรuงnพdุ่ม(เsพsกehาลeaะมdpเ)มe)ลต(aด็ อirนlaกyิ่งerinอเgปน)็นุรพกั รษร์เณพือ่ ไมก้ทารี่ชใมุ ช(เชsพ้ปeนารeมะะdเโีค)มยวลชา ชื่อวิทยาศาสตร์ : Suregada multiflorum (A.Juss.) Baill.ไม้ต้นแผ่เปน็ รศั มไมี ้ต้นทรงกรวยคว่ํา (ไtมre้ตe้น,แuผm่เปbไ(rtน็ มreรe้ตllัศea้น,มทscีhรoaงnpกiecรa)(ปวcl กั uยsthชคtaiําวnpกํา่geง่ิ ))(โหlนaร้มyือeกrเิ่งinถgา) ปักชํากิง่ ห (tree, umbrella (strheaep, eco)nical shape) (cutting) กเแตใร-ชลใชตปบบูปบิ่้ังืืออ่่กัน้ง2เลกตบหอวรษ:2ือ:้ายีงตรอืน่เณนปกศบเงน้ื กเปอน็ตซะ์ลเ็นๆ่อใทน้ก:นนป่ื:บไนตาเฮวเEตม็นปเปแงเิ้Uด่อาา้ยทมน็พล็นงมย่ีสนืPตรมะสฤวยHตะ3งรหนั ีนากพO้นเพ้อวรเ�้ำทษR-านุ่ยีมยสตอ้เนBศ้ืองลนแงู8างIคสาใู้อื่ลAลนใบ7สลบวไงCเแ่นหมาซตบัเEกรทน-ทย้เนรAยีป่รแาึี่กบ์ต1Eบูปย็นลท่ิงิเสข3สาคะบึจมออีงแีขะ่อตปเบเอ่าตมมหนรวขนลกีขตนขนกนอยเรยี้าปาวรากวงนล็า่นูปวกแ(�ำหครดโแลกคตุณ่อลา9พม้มนนวงังคร่า่,ในน((ไ(ไไไ(ไไไ(((ใจข5ฐดรมดbstcttsมมมมมมมrrrกchบlu่าeeei่ว้้้้้พตหพเ้้ตตาะนma้เาีอrลleeebาu้น้้นนกnวัุมุ่่มนนง-แbื้อ,,,น,bdมราทททกรคeหcยsr)งสreดยอoรรร)อrpohลณุรดกnี)9u่างงงnเiiรือtkzลกนอnกพพi)่ขาe:ocลยคมdื้อตรaุุ่่มมmุร2เกงีเคs่ายวนัlบีsหกกปสhักeวัยใshมแลรงa)ู่hนเaคดเทเษ(เ(ไไ(ไไไ((ผป้าน็วีเpปมกbsctsปaมมมมมมตpีตลrวกchlน็หยeu็นpeiน็้้้้เพหพ้ตอe์maจ้่ําูrอลlพ)แe้าพebา่ิทuพย)้น่ี้อnวัลุ่มุ่ม2bื้อ,ล,รหb)dกรรทำ�รรนeงหยsร)reงริ้งมลรอรลอrphณือรnนณ)ตณพงเiiมใแือtkzลนแพ)สไ5ิไeoเไบงมวมื้อวัมมุ่มmรุผยฉมีเs้เย้ทีเอห้ใกฉนhเักeยกหี่ขกลรงaพม)กาตลษอ้ยาวpมาา้สยลาลeเบยีะ์ ยร)กูญแวปาถตพหบือีิ่นพากรเลนัน็้น2ันแปงมธทงัคธไ์ุยวขม((((ไไไไไไไ(((ต์ุมไ็นาbtscttsมมมมมมมณุเrrrแงchl-กขuันeeei้้้้้หพตพเ้้ตตลีคma่มr่ชลlลeeeไbuล้น้้นนnัวคมุ่่มุม่ bทื้อ,,,,bกวdัทรทท่อ5กีรeหะcยsrา่)reะีอoรรรrpoh้อรnษือ3)ใuสลงงงnเiiคมือtkzลนnกพพi)เ(เ(ไไไไ(ไ((eมocงมปณdbcstsืป้อมมมมม้ันบีรaุุ่่มมmูrี่ขกchlเีเusช(น็พยeวi็นl้้้้เพหพ้ตsหกกmaลิrheลlชยeๆจshดพbาuพน้นnวัมุุ่่ลมรงอa่)ะhbื้อ,aค,ยbd้ารลวรpทรม่ืรaอepหอsยนั)วrนรeรยeงรpอรอrpehาาํ่รตnณ)เิ)แณeง)เiiูปกมือtkzนูทลมนห)พบ)ตไeoไรมื้อลมมุ่มmดุรท(((((ตโเแเ(ต(กตตีเบsดอยgstlsbaมาพสนง้ทห้ใกaยihิอดักาehusiurกียา้มาyrีั่ขดิรงนaทaก)รบขsocนนตอdรุลษะeบ้ยาวupกlfkoหวกadกาtเ้rสอ้ายeาeeยtนiกปีิง่)ลiy์iนn่งิิง่ผnnย)rญูแหอgeมgี้,ยcย่อggพหจ้ีตลเเเ((((เแ(เทตrหดru)พิวงtgssbsพสปปป))aiยลiันิดาลnluhกบtู่หsเurียtน็็น็นfนัะาวัoาaกนบscoใูใตมguธtdะบัวพพพuiflkธoหกุdr)nื้อาoัุ์บยบบtมดนผเยeeยtieรรร์ุลiนnnง่gิลาเnrอgรรร)gยี้,ยc))่อgีกู้ําณณณrดu)งsื)่อaltหเtfหไไไoนutมมมัวilรrnื้อo้้้ทหมengลือเ)ยีคาี่ช))ําไยืุม่อ่าหหาชลกรนือมไีคหวลามต(ทตโ(แ((เ(ต(เ(sltgsbaพส้อนaยiอิดาhusiurงีย้มาyraกบscoนตdกะeบuกlfkoหกadกาtาเreeยtiิง่ลiyiนรnง่ิิ่งnnrอgegี้,ยc่อggrดru) ใบรูปหัวใจ ปลายใบเปน็ ติง่ ยาว ขอบใบจกั ฟัน เดป็นอพกรรตณวัไมผ้ทีข่แู้ ยลายะพดนั ธอ์ุยากกคตณุ วั คเม่าใยีนอกายรตู่ อา่นเปงุรน็ กัตพรษน้ ร์ณมไมเกั้เปฉ็นผพพาลระถรดิ อณิน่ นอไุรมักก้หษาเ์ พยื่อากการใช้ประโยชน์ เลอ่ื ย ไมม่ ขี น มตี อ่ มใสๆ ขนาดเลก็ เสน้ แขนงใบ เใปน็นพเดรรือณไนม้ใมกลนี ้สาูญคพนัมธุ์ ถงึ เดือนเปน็พพฤรรณษไภม้ทาีข่ ยคายมพันเปธุ์ย็นาพกรรณไม้มีค่า เปน็ พรรณ เปน็ พรรณไม้เฉพาะถิน่ เปน็ พรรณไม้ใกล้สูญพเนั ปธน็ ์ุ พรรณไม้ที่ชุมชนมีความต้องกเาปรน็ พรรณ อนรุ ักษเ์ พื่อการใช้ประโยชน์ เปน็ พรรณไม้เฉพาะถิน่ เป็นพรรณ อนุรักษ์เพ 12

๖๐ พรรณไม้ มีคุณค่าจากป่าชุมชน จากป่าชมุ ชนบ้านเขาโล้น จงั หวัดพิจิตร ผล : มรี ปู ทรงกลมมรี อ่ ง แบง่ เปน็ 3 พู เสน้ ผ่าน การน�ำไปใช้ประโยชน์ : ด้านสมุนไพร ศนู ย์กลาง 2 เซนตเิ มตร ผลเมอ่ื ยงั อ่อนสเี ขยี ว ขนั ทองพยาบาทมสี รรพคณุ เปน็ ยาสมนุ ไพรได้ และจะเปล่ยี นเป็นสีเหลอื งเมอื่ ผลสกุ เช่น เปลือกใช้ปรงุ ยาบ�ำรงุ เหงอื กและฟนั หรอื การขยายพันธุ์ : โดยวิธีการเพาะเมล็ด เขา้ เครอื่ งยาถา่ ยและยารกั ษาโรคตบั ยากล่อม หรือใช้วิธีตอนกิ่ง ต้นขันทองพยาบาท มัก กระษยั ราก แกล้ ม แกป้ ระดงเปลอื ก รกั ษาโรค เจริญเติบโตได้ดีและมีให้พบเห็นทุกภาคของ ผิวหนัง กลาก เกลื้อน เปลือกและเน้ือไม้ แก้ ประเทศไทย ลมพษิ แกป้ ระดง รกั ษากามโรค โรคเรอ้ื น และ โรคมะเรง็ 13

ค   าํ อธิบายไ(สsมh้พrัญuุ่มbร)อลเลกัื้อยษณ์ (shoot grafting) (scandent) คําอธิบายสญั ลกั ษณ์ คาํ อธิบายสัญลกั ษณ์ลักษณะวิสยั ไม้เลื้อย ทาบก่งิ (grafting) ขยายพนั ธุ์ แยกหน่อ หวั ลํา หรือไหล ๖๐ พรรณไม้ มีคุณค่าจากป่าชุมชน   ความสงู (climber)   เพาะเมล็ด(sucker, stolon) ไข่เนา่   (height)ไม้หัว หรือมีเหง้า  คุณไ(tมrคe้ตe้น่า,แใuผนm(่เbปbกurน็ lebารl,lศัรarมอhsีhizนaopmุรeักe) )ษล์กั ษณะขวิสยยัายพันธ์ุ (seed) เพาะเลี้ยงเนื้อเยือ่ ปกั ชํากงิ่ ห(รtือisเsถuาe culture) ลกั ษณะวิสยั (cutting) ขยายพ ความสูง ไ(tมre้ตe้น,ทroรเuงปnพน็ dุ่มพsกรhลรaมณpeไ)ม้ที่ขย1า0ย-1พ2นั mธุ์ยาค(กhวeาigมhสt)งู (เsพeาeะdเ)มลต(aด็ อirนlaกyิง่ erinเปg)น็ พรรณไม้หายาก (height) ชื่อวิทยาศาสตร์ : Vitex glabrata R. Br. (ไtมre้ตe้น,แuผm่เปbrน็ eรllศัaมไ(stมrีhe้ตae้นp,ทecรo)เงnปกic็นรaพวl ยsรhครaณวp่าํ eไม) ้ใกล้สูญพันธุ์ (ไtมre้ตe้น,แuผm่เปbrน็ e(ปรcllศักัauมtชstีํiาhnaกgpิง่)e(โหlนa)ร้มyือeกrเิง่inถgา) เปน็ พรรณไม้มีค่า ลชลจยชนตะื�ำินืื่่ออกัย้นเตนมวอษก:้นงับื่นปลณเศน้ยีปรล:นั้ะ์ ้งอู็นกทจข:เยไเปะี้เามปLปห็นมงA้ต็นีสพ็นีคM้นเไีหวจฤมข(IามรเนAก้ใมลิ่นญหาCษสยแด้รEศเูงล,กต่Aมาะ1อลิบEเสมงาุบ0โตาดีงตลรถ-่าไรเ์งดงึ พ1าเข้ดปชร2นีใน็าธานเะดาดมทไวนใตม่ีแหงี)ร่ขผ,หญาลลค้งว่ ัแำ�ดอมตๆลาใขบ้นย้งวุ านออเสดไไไ(ไ(ไ(((stttsมมมมมล,rrrchอมeeeย้้้พตพ้้ตตฝอareee็กu้น้้นนn่มุุ่มกบู,,,่ตbรdทกททรคcrs)eดอoรรรรูpo่งัิดณุnๆuงงงnเitkณลโอnกพพi)ecกค:dื้อครaุุ่่มมกsม่ายวlัเs์กกนhยกใshพดชลรaีhนสaค(ไ(ไ(ไไไ((เวpมbsctsaมมมมมpว่rวศอกchปlยeupeiี้้้้พพเห้ตe(มmaํา่rลl)แeงebาu)้นnวัุ่่มุมภผกbื้อ,็,หนb)dรทเร่eหวยs)reลดอสรอrphเารnต)ชปงเiiมงือtkzลนพ)อน็ืมคeoมิื้อ่ดอุ่มmอพุรีเsยนตหกกรhกัeยผรงมaร)ษมว้าัวpณลายeลช์เไก)แมาอวหทม้เรลฉงงมพๆีาลพ)หาคะะูรถดมิน่อืสรอุ่ตีน–ขกา่ากไ(ไไไ(ไ(((นtsttsมมมมมงrrrchดวeee้้้ตพพ้้ตตมุarตั้นeeeu้น้้นนnุ่มุ่มม,,,อbภdทททรน้crsจ)eอoรรรีpoแกnาuงงงตnเiะtkลnกพพi)eพcดเdื้อาร่aุุ่่มมเ((((ตเโตท(sปยวlsglbaสsปกกนนัhงaงิอดยาshhiurีลรยa้มyrhaบaคoนดต็dเวนpธ็มeบนaกlfpoวกadกายetรrpeยtiอิ่งาํ่iy์i)n่งแิิง่eดnn)ดดอgื่eอgห)ggก((ทเแ(เ((ตrดr)ลtssgbพส))aออiอยiิดาnhusurียมfาไaกบscoตgtdะบuifkกกกoดๆหกd)nาtเeeยtiลiนnง่gิnrอg้gี,้ยc)่อgrดu)งs)altหเเอtfoนปutัวนilrnื้อo็นeุรngลเพ)ักย))ํารือ่ษรห์เณพรือือ่ไไมกห้ทาลรี่ชใมุ ชช้ปนรมะโีคยวชาน ใบ : เปน็ ใบประกอบ มขี นาดไมเ่ ทา่ กนั ตรงโคน ม–(ไไcมมlกีi้้หเmกลัวbลื้อรeหย่ินrกร)ือหฎมีเอาหงคมเเ้าปปม็นน็ ผพพรรลรรณณแไไมมก้ท้ใกี่ข่เลยก้สายญู บ็ พพนัเนั ธกธ์ุยุ์ าย่ี กวช่วไ(งcมlเi้เmลดbื้อeยือr)นมเแ(sพยuถิากcะkหนุเeลนrี้,ยา่อเเงsปปยtหเ็น็นoนวัพพlนื้อoรรnลเรรย)ําณณื่อหไไมมร้้หมือีคาไย่าหาลก ใบจะเรียวเล็ก ปลายใบจะกว้างและมน ยาว (bulb, rhizome) ไม้หัว หรือม(ีเtหisงs้าue culture) 6 - 33 เซนตเิ มตร หลงั ใบมสี ีเขยี ว ส่วนใต้ใบ (bulb, rhizome) สเี ขยี วอ่อน คล้ายใบงิ้ว คณุ ค่าในการอนุรกั เษปน็ ์ พรรณไม้เฉพาะถิ่น คณุ ค่าในการอนรุ กั ษ์ เปน็ พรรณไม้ที่ชมุ ชนมีความต้องการ อนรุ ักษ์เพื่อการใช้ประโยชน์ เปน็ พรรณไม้ที่ขยายพันธุ์ยาก เปน็ พรรณไม้หายาก เป็นพรรณไม้ที่ขยายพันธุ์ยาก เปน็ พรรณไม้ใกล้สูญพันธุ์ เปน็ พรรณไม้มีค่า เปน็ พรรณไม้ใกล้สูญพนั ธุ์ เป็นพรรณไม้เฉพาะถิ่น เป็นพรรณไม้ที่ชุมชนมีความต้องการ เปน็ พรรณไมอ้เฉนพรุ ากั ะษถเ์ิน่ พื่อการใช้ประโยชน์ 14

๖๐ พรรณไม้ มีคุณค่าจากป่าชุมชน จากป่าชมุ ชนบ้านโคง้ ตาบาง จังหวัดเพชรบุรี ผล : เรมิ่ ใหผ้ ลผลติ เมอ่ื อายุ 3 - 4 ปหี ลงั ปลกู การนำ� ไปใชป้ ระโยชน์ : เปลอื กตน้ ใหร้ สฝาด ผลออ่ นทยี่ งั ไมส่ กุ จะมสี เี ขยี ว และแขง็ ผลทสี่ กุ ใช้รักษาพิษตานซาง รากต้นไข่เน่า เป็นยา แกเ่ ตม็ ทนี่ นั้ สจี ะเปลย่ี นเปน็ สดี ำ� เทา ออ่ นนมุ่ นม่ิ เจรญิ อาหาร แกท้ อ้ งเสยี และแกโ้ รคตานขโมย ผิวมัน ผลโตประมาณ 1 - 1.5 เซนติเมตร ขับไส้เดอื น รักษาท้องร่วง แก้โรคพยาธใิ นเด็ก และมีรสหวานอมเปรยี้ ว กลิน่ เหม็น ผลนนั้ จะ ที่มีอาการเบ่ืออาหาร แก้ไข้ แก้โรคเบาหวาน แก่ในหน้าฝน ส่วนเมล็ดโตขนาดเท่าปลาย เปลือกผล แก้โรคเกล็ดกระด่ีขึ้นนัยน์ตา โรค น้วิ ก้อย กระเพาะ หรอื ลำ� ไสอ้ กั เสบของทารก และยงั มี การขยายพนั ธุ์ : โดยวธิ ีการเพาะเมล็ด การ แคลเซียมแบบกระชายอีกด้วย บ�ำรุงไต ผล ตอนกง่ิ ก็สามารถท�ำได้ เมื่อสุกใช้รับประทานกับเกลือ สามารถรักษา โรคเบาหวาน และบำ� รุงสมอง ช่วยระบบการ ขับถ่าย กินแล้วหวั ดี 15

(shrub) ลกั ษณะวิสยั (scandent) (shoot grafting) ไม้พุ่มรอเลื้อย ไม้เลื้อย ทาบกง่ิ (scandent) ความสงู (climber) (grafting) (height)ไม้หัว หรือมแีเยหกง้าหน่อ หัว ลํา หรือไหล ไม้เลื้อย ไม้ต้นแผ(่เbปu็นlbร, ัศrhมizี o(msuec)ker, stolon) ๖๐ พรรณไม้ มีคุณค่าจากป่าชุมชน (climber) คําอธิบายสญั ลักษณ์  เคย่ี ม ไม้หวั หรือมีเหง้า   คณุไ(tมre้ตคe้น่า,ทใuรนmงกbพrุ่มาelกรlaลอsมนhเ(aุรtพipsักาesะuษ)เeล์ ี้ยcuงlเtนurื้อeเ)ยือ่ ขยาย คณุ คา่ ใน(bกulbา,รrอhizนomุรกัe)ษล์ ักษณะวิสยั (tree, roเuปnน็ dพsรhรณapไeม)้ทีข่ ยายพนั ธ์ุยาก ความสูง (ไtมre้ตe้น,ทcรoเงnปกi็นcรaพวlรยsรhคณaวไpเ่าํมeป้ใ)น็กพล้สรรูญณพไันมธ้หุ์ ายาก เป็นพรรณไม้ที่ขยา2ย0พ-4นั 0ธmุ์ยาก(height) ชือ่ วิทยาศาสตร์ : Cotylelobium lanceolatum Craib เป็นพรรณไม้ใกล้สูญพันธุ์ (ไtมre้ตe้น,แuผm่เปbไ(trน็มreeร้ตlleศัa้น,มทssีhรpเaปงikpน็พeeพุ่ม)sรกhรรaณวpไยeมเ)แป้เฉหน็ พลพามระรถณิน่ ไม้มีค่า ชื่อวงศ์ : DIPTEROCARPACEAE ชื่ออื่น : เคีย่ มขาว, เคี่ยมแดง เปน็ พรรณไม้เฉพาะถิ่น ไ(tมre้ตe้น,ทroรuงnพไ(sdมุ่มh้พsกrhu่มุลabมp) e) เปน็ พรรณไม้ที่ชมุ ชนมีควา อนรุ ักษ์เพือ่ การใช้ประโยชน ลักษณะทางพฤกษศาสตร์ ไ(tมre้ตe้น,ทcรoงnกi(ไcsมรacว้พlaยsnุ่มhคdรaวeอp่ําneเtล)) ื้อย ต้น : เคี่ยมเป็นไม้ต้นขนาดกลางถงึ ขนาดใหญ่ ยาว ส่วนโคนใบมน ใ5บก-ว1้า8งปเรซไ(tมะreน้ตมe้น,ตทาsรpเิ ณงiมkพไ(ไecมมุ่มlตsi้้หเmกhล2ัวรaรbื้อวpeหยยerรแ))แ-ือหผมลีเ5ม่นหง้า สูง 20 - 40 เมตร ขึ้นอยู่ตามป่าดงดิบใน เซนตเิ มตร และยาว ภาคใต้ เรอื นยอด เปน็ พมุ่ ทบึ ลกั ษณะเปน็ รปู เจ ใบหนา หลงั ใบเรยี บเปน็ มนั ส่วไนม้พท่มุ ้อ(งbuใlbบ, rมhizีขomนe) ดยี ต์ ำ่� ๆ ลำ� ตน้ ตรง เปลอื กเรยี บสนี ำ้� ตาลเขม้ มี สีน�้ำตาลปนสีเหลืองเป็นกรคะ(sณุ จhruคุกbา่) ในการอนรุ กั ษ์ รอยด่างสีเทาและเหลืองสลับ มีต่อมระบาย ดยาอวกที่ป: ลสาีขยากวิ่งมแีกลละ่ินตหาอมมง่าอม่อในบ(ไไsมมๆcอ้้เพaลnุ่มื้ออdอรยeอกnอเtลเ)ปดืก้อน็ยอเพปรกร็นณชไช่วม้ท่องีข่ ยายพนั ธ์ุยาก อากาศกระจายทั่วไป เปลือกในสีน�้ำตาลอ่อน มีชันใสตามล�ำต้นที่เกิดบาดแผลและจับเป็น เดือนมกราคม - มีนาคม (climber) เปน็ พรรณไม้ใกล้สญู พันธุ์ ก้อนสีเหลอื งเมอื่ ทงิ้ ไว้นานๆ   ใบ : รปู ไข่ ปลายใบสอบเรียวหรือหยกั เป็นติ่ง ไม้หัว หrhรiือzเปoมmน็ ีเหeพง)ร้ารณไม้เฉพาะถิ่น (bulb, คุณค่าในการอนรุ ักษ์ เป็นพรรณไม้ที่ขยายพันธ์ุยาก เป็นพรรณไม้ใกล้สูญพันธ์ุ เปน็ พรรณไม้เฉพาะถิ่น 16

๖๐ พรรณไม้ มีคุณค่าจากป่าชุมชน จากป่าชมุ ชนบา้ นทงุ่ หลวง จังหวัดตรัง ผล : ผลกลม ขนาดเล็ก มีเส้นผ่านศูนย์ บูด ชันใช้เป็นยาสมานแผลและแก้ท้องร่วง กลางประมาณ 0.7 เซนตเิ มตร มขี นนมุ่ คลา้ ย ประโยชน์จากเนื้อไม้ มีความละเอียด แข็ง ขนกำ� มะหยี่ สนี ำ�้ ตาล มปี ีก 5 ปีก แบ่งเปน็ ปีก เหนียว หนัก ทนทานมากใช้ในน้�ำทนทานดี ใช้ ยาว 2 ปีก และปีกสั้นอีก 3 ปีก ลกั ษณะเปน็ ท�ำไม้กระดาน เรือ สะพานท่าเรือ เสาเรือ รปู หอก ยาวประมาณ 1 ใน 3 รองรับผลอยู่ อกไก่ล้อเกวียน กระเด่ือง ครก สาก ตวั ถังรถ และจะตดิ ผลในชว่ งเดอื นกมุ ภาพนั ธ์ - เมษายน ทำ� หมอนรองรางรถไฟ หรือส่งิ ปลกู สร้างอน่ื ๆ การขยายพันธ์ุ : โดยวิธีการเพาะเมลด็ ที่ต้องตากแดดตากฝน ต้องการความแขง็ แรง การนำ� ไปใชป้ ระโยชน์ : ดา้ นสมนุ ไพร เปลอื ก มาก ๆ เปลอื กต้น ใช้ทบุ ผสมกับชนั ใช้ส�ำหรบั ใชเ้ ปน็ ยาชะลา้ งบาดแผล หา้ มเลอื ด บาดแผลสด ยาเรือ ชันเคี่ยมใช้ผสมในน้�ำยางทาไม้ น�้ำมัน ใช้ใส่ในน้�ำตาลโตนดเพื่อป้องกันไม่ให้น้�ำตาล ทาไม้ และนำ�้ มนั ชักเงา 17

๖๐ พรรณไม้ มีคุณค่าจาคกปํา่าอชุมธชิบน าคยําสอญั ธิบลากั ยษสณญั คลาํ์ ักอษธคิบณําาอ์ ยธสิบญั ายลักสษัญณลกั์ ษณ์  ลกั ษณะวิสยั   ลกั ษณะไ(ค(วhtมrวeิสe้ตาieg้นมยั ,hแสutผ)งูm่เปไ((ไไไ((bttttมมมมrrrrr็นeeeee้ต้้้ตตตรleeeel้น้้้นนนศั ล a,,,,ททแทมcusrsกั ผoรรรpoีhmuงงง่เniaษkปbnกพพipecdr็นรณeaุุ่่มมesรว)lslกกhlัศยashะ  ลลรahaคมวpsมaวคpกัวีhยepeิสํ่าa)ุณแeษ)pห)ยั eณลค)ม่าะใค(ไ(ขวนhtม((ไไไ((rวbcssมมมeิสeย้ตกchlาuii้้้หเพegmar้นมลlยัาbาu,nวัhุ่มแbื้อส,bdutรยรeผห)ย)ูงremออrhร่เnพ)เปibือtzลนข)ro็นมันื้อemยรุรีเยlหlธัศักeaาง)มุ์ยษs้าีhพ์apัน((เปescพักธeu)าetชุ์ะtdiําเn)มกgงิ่ล)คหด็ ุณร((โ(ตตป(clbaนือaอิดกัuiu้มyrเคtนตชdถetกliําadกาา่าrnิง่กiyiิ่งgคnnใขe่ิง)ggนเr(ไไ((ุณหย)ป)bsciมมnกcรlu็นi้้หเgาmaือคลlพbา)nวัยเbื้อ,d่าถรรeหยreรพาใอrhรnณ)นiเือ(เไ(tzนันปb)cปมไoมกlขuมน็im็นรุ้หธmีเl้ทพหbาพยวักัe์ุb,ีข่งร)รรeหาษ้ยาrรรอrhราณ)ยณ์iือยzนไoพไพมมเ((แ((ทมmรุ stsgพีเัน้ทยiห้ใาันuhsักre((ปเธากaกบีข่soccsพง)ะุ์ยลกัuธfkษeuo้ยาหกtาเาeete้iสtชาลนn่งิุ์ะt์กrdgยiํูญาgี้,ยc่อเn)rมพuก)งsgaพltหเิ่งลันt)foนuันtหวัธiด็lrnื้อoธรe์ุยngลเ์ุ )ือาย))ํากืเ่อถหารือไหล ความสงู ไ(tมre้ตe้น,ทroรuงไ(nพsมdhุ่ม้พrsกu่มุh1ลba0)มp-1e5) m ความสงู ไ(tมเrปe้ตน็ e้นพ,ทรroรรuงณnพไdุ่มม(เsพsก้ทehาลีข่eaะยมdpเา)มeย)ลพต(a็ดันอirธนlุ์ยaกyาิง่ eกrinเ(gsสh)ียoบoยt อgrดเaปfน็tinพgร)รณเป(เไsพ็นมeาพ้ใeะกรdเลร)มณ้สลญู ไ็ดมเพป้เันฉต(็นaธพพอi์ุrานระlรaกถณyิ่งิ่นeไrมin้หgา)ยาก แคสันติสุข (height) (height) ชื่อวิทยาศาสตร์ : Santisukia kerrii (Barnett & Sandwith) Brummittไม้ต้นแผ่เป็นรัศมไมี ้ต้นทรงไกมร้พวุ่มยครอวเาํ่ ลื้อย (tree, umbrella (strheaep, eco)n(isccaal nsdheanpte)) (ไtมre้ตe้น,แuผm่เปb(ไrtน็มเreปรe้ตll็นัศea้น,พมทscรีhรoรaงnณpกiecไรa)(ปมวcl้ใักuยsกthชคลtaiําวn้สpกาํ่gูญe่ิง))(โหพlนaรนั้มyือeธกrุ์เิ่งinถgา) ท(gาraบfกtinง่ิ gเ)ปน็ พรรณ(ปไcมักu้เtฉชtํiาพnกาg่งิะ)หถิน่รเปือโ(น็ เlนถaพ้มyารeกรrิง่ณingไม) ้มีค่า ชชลเกกลขตปอง่ิืืร่อ่อกัพน้ ตละนอวษบ:จ่�ำือแงืน่ณุรราไศกกีมะย:่ะน์สตเ้ตพกทแ:ร้น้นชันะคาBะเอรธงบสผIปะGบพุ์แงูุรู้ก็นNข(ลฤี ข1ะึ้นสOนะกอ0เบถีนNครษน่ินน้�ือำIร-ศAแกภสตนาC1ก�ำูเยวาสขEเ่น5รอลนาตAร)ดหเิดเEรคทมเินพ์ป์าตปบ็นอเรูนกพใุท(ไไไไไ(ไ((((นผtcsttsมมมมมมือrrrุ่มchlัยeeeiท้้้้พตเพ้้ตตmaเrลลeeeu้น้้นนกnบขุมุ่่มธbื้อ,,,่ีแbdทททัดรคecยsr)ตลeาดอoรรรrหpoุณn)ใuงงงnเiจมtkนลn�บกพพi)ำ้งecคdื้อรaัุุ่่มมงีใsา่ยวlโsกกhหนแแยใshคปเลรahนaคเ(ไไไ(ไ(ไ((ตขวณุpปปมวลbsctsaมมมมมprวรกchlยeuน็pei้้้้หเพพ้ตemaา่ํrัตดกลl)แeค่พาebาะu่ง)้นnัวุุ่่มมbื้อ,,หb)dรรทา่รeหยs)reรลอรอrphใรnณ)งเiiมนเือtkเzล(เ(ไไนปพ)ปbcปไeoมมมื้อกหคเใเ7มl็นุ่มumน็ุรiน็้้เหีเmsยปบลl้ทพหกบพbาhพกัeวั ู่า่bื้อีข่,รรงa)รรร.eษ็ยนี้ห้ยายวรprรร5รงอrhยณาeรณ)ณ์iว:วย)ืแอzูปนไไoพหไมมๆมเงมmุรลนัีเเใ้เขซ้ทห้ใฉกัeรมปธกบี่ขคงพ)์ุยอจนลษ้ยาไไ(ไไไ(ไอ(((าาtsttsน็มมมมมมุณ้สหาrrrchะก์บกัeeeต้้้้เพพต้้ตตยูญบaถrลใeeeuพ้น้้นนnคุ่มุ่อมิน่พื้อ,,,มใเิบbdกทททันรcยrsม่า)ันบeกอoธรรรpoนnธปใ่งิuงุ์ยงงnเiตtk์ุหลนnกพพi)แา(ไ(ไ(ไไไ((ecหเdรbsctsื้อมมมมมกรaุุ่่มมปrรกchวlยusกยeวil้้้้เพพห้ตsกกma็นะรrhลlยeshbาuง้นnัวมุุ่่ลมรพaกัhbื้อ,ปมaคก,อืbdวรpทมรaรลepหยs)วreยepอเรอrpehลอรํ่าเรn))แeณปง)เะiiกือtkzลนห)พู)ปาบeoไมื้อล็นมุ่mอืุรแ(โเ(ตทต((((ีเยs4ยssglabมสนข้เหแกaยhิอดักาeฉuhฟiurียบ้มyrรงaaแก)บcoนตพอdบษeบ้าวpกlfkoหกadกาานัtชเrหยeeยtiิง่iบะy์iนnง่ิบิง่รnn)rแอgถe่อg,เ่อggลหแ(ตเ((เทเ((rยีิดrน่ล)ขขgsstbsพสป))aiยลiิดาnใuhtหsurมีย็นfาoaกบบsocนตมgนtdอ่ืบะบวัพuiflkoหกd)nาotเeeยtiรลiนnาnง่gินยลโnrอgรgี้,ยc))่อgสําคใณrดuน)งsต)กaltบหเtแเ(เอ(เเfหไoีเนนustพปปปมวัยi้นืนlปuขรsrnื้อo็นน็น็าย้หeกscรุngยลือมเะพพพu)kยยีาักห))ลําเไee่อยรรรื่อลๆษนาหนrหรรรวาี้,ยcา์เ่อลยณณณกพuวรงsหสlยือtหเเือ่tไไไoนuไปมมมวักlรหดrื้อoค43้้้หมทeาnลลเ)น็รอืยีคาี่ช)ําี่ใยืุม่อ่า.ชเคกหอา-ช5้ป((เแ(ต(โตท(วกรglsbaสนนaยริอดาhลอลือiurียมล้มyrะaกบoนตdไ7eบโีคกlfoหหกมกadก่นืายt-rาวยtiิ่งiลyiนnง่ิชิ่งnnาอgegน่อggมrดr)))์aiตnหเอf้อgปtัวนi)nงทต(เแ(((เ(น็ gsstbรุพสgกลยiพิดาuhักsur)ียาาําaกบsocตรdษระบufkoหรกหdาt์เเeeยtiณพลiนnง่ิรnrอggือ่ี้,ยืcอ่อgไrดu)มกงsไ)alหtหเ้ทาtfoนutลรัวี่ชilrnื้อoใมุeชngลเ)ชย)้ป)ํานือ่รมหะโีครยือวชาไน สเบงู ญ5จ0พร-ร2ณ0ห0รเอื มปตา่ รละเมคาุณะโคป่ารในง่ (ไbมกuร้หlbาวัะ,รหดrอhรiบัือzนoมmครุ ีเหกัeวง)เษเป้าาป็น็น์มพพรรรรณณไไมใม้เบ้ใฉกพลดา้สะูญกถิน่พจันธะ((ไุ์ bcมใlui้หหmlbัวb,้รeหrrhร่ม)iือzเเoมปเปmงีเน็็นหeพาพง)้ารรดรรณณมี ไไมาม(เtพ้ท้ใiกsกาี่ขsละยuเ้สาeลยญู ี้ยcพเเuพงปปันlเtนน็็นันuธพพธrื้อุ์ยeรร์ุ าเรร)ยกณณือ่ ไไมม้้ทมีคี่ชุม่าชนมีความต((เstพ้อiusงาscกะukาเeeลรrี,้ยcuงsltเtoนulrื้อoเเeปปnเ)ย)นน็็ ือ่ พพรรรรณณไไมม้้หมีคาย่าาก เป็นพรรณไม้ที่ขยายพันธุ์ยากคณุ คา่ ในการอนเปุรน็ ักพรษร์ณไมเ้เปฉน็ พพาระถรอณิ่นนไรุ มกั ้หษาเ์ พยื่อากการใช้ประโยชน์ เป็นพรรณไม้ที่ชมุ ชนมีค อนรุ กั ษ์เพื่อการใช้ประโ เป็นพรรณไม้ทีข่ ยายพันธ์ุยาก เป็นพรรณไม้หายาก เป็นพรรณไม้มีค่า เปน็ พรรณไม้ใกล้สญู พนั ธ์ุ เป็นพรรณไม้ใกล้สูญพันธุ์ เป็นพรรณไม้มีค่า เป็นพรรณไม้เฉพาะถิ่น เปน็ พรรณไม้ที่ชุมชนมีความต้องการ อนุรักษเ์ พือ่ การใช้ประโยชน์ เป็นพรรณไม้ที่ชุมชนมีความต้องการ เป็นพรรณไม้เฉพาะถิ่น อนรุ กั ษเ์ พือ่ การใช้ประโยชน์ 18

๖๐ พรรณไม้ มีคุณค่าจากป่าชุมชน จากปา่ ชมุ ชนเขาอ้ายโปด้ จังหวัดลพบุรี ดอก : ดอกใหญ่ ออกเป็นช่อ มีดอกย่อย การน�ำไปใช้ประโยชน์ : แคสันติสุข มี จ�ำนวนมากแตกแขนงตามปลายกิ่ง กลีบดอก ลกั ษณะดอกท่ีสวยงาม สามารถน�ำมาปลกู ใน ติดกนั คล้ายรูประฆงั สีขาวอมชมพู ขอบกลีบ บริเวณพื้นราบได้ แต่ชอบแห้งแล้ง ลักษณะ ย่นมาก เนื้อไม้ไม่แข็ง ไม่เหมาะท่ีจะใช้ประโยชน์ด้าน ผล : ผลเปน็ ฝกั รปู ทรงกระบอก โคนและปลาย เนอื้ ไม้ สถานภาพของ แคสนั ตสิ ขุ ในตอนนเ้ี ปน็ แหลม ตามผนังมตี ุ่มเล็กๆ หนาแน่น เมอื่ แห้ง พชื ถน่ิ เดยี ว และพืชหายากที่ใกล้สูญพนั ธุ์ พบ แตกออกเป็น 2 ซกี เมล็ดแบนและมีปีกบางๆ คร้ังแรก ทอี่ �ำเภอภูเวยี ง จงั หวดั ขอนแก่น เมอื่ ออกดอกเดือนมกราคม - กุมภาพนั ธ์ 16 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2474 โดยหมอคาร์ การขยายพันธุ์ : โดยวิธีการเพาะเมล็ด ช่ือสปีชีส์ ต้ังเป็นเกียรติแก่ผู้ค้นพบ ส่วนช่ือ ตอนกงิ่ และเสยี บยอด สกลุ ตง้ั เปน็ เกยี รติแก่ ศ.ดร. ธวัชชัย สนั ตสิ ุข 19

๖๐ พรรณไม้ มีคุณค่าจากป่าชุมชน คําอธิบายสญั ลกั ษณ์ (tree, spike shape) ล  ักไไ((ssษมมch้้เพarณลunุ่มื้อbdรคย)ะeอnุณวเtล)ไ(ไ(ิสื้อcsมมคclยยiั้้หเmaลา่ nัวbื้อใdeหยeน((ไrรnbc)มกือtlui)้หmมlbาวั ีเb,หรeหrงอrhร)้าiือzนoมmุรีเ(เ(หsbสักehงu)ียษo้าdบod์ยtคinอggณุ(ไ(ไrดscมม)acli้้หเfmaคลtnวัinbื้อ่าdegหยeใr)รn)น(ไ(ือtbc)มมกlui้หmีเlbาหัวb,งรeหr้าอrhร)iือzนoมขแ(ท(mรุ ีเsgยหาhักeยraกบงo)ษf้าาoหกttiนn่งิย์ gg่อrพ)แเ((agsพหfยuันtrาัวiaกcnะfkธหgลtเeiล)นnํา์ุrgี,้ย่อห)งsเ((tหเรtsพoนiือuัวslาื้อoscไะnลukเหยเ)eeําลลื่อrี,้ยcหuงsรltเืtอoนuไlrื้อoหenเล)ย) ือ่ เ((แgsพยurาaกcะfkหtเeiลนnrgี,้ย่อ) คาํ อธิบายสัญลกั ษณคํา์ อธิบายสัญลักษณ์ ไม้พมุ่ (shrub) ลกั ษณะวิสยัไม้พุ่มรอเลื้อย   ความสูง จ�ำปีสริ ินธร(height) (climberค) ว(bาuมlbส,งู rhizome) ทาบกง่ิ (bulb, rhizome) (sucker, s(tiosเlsoพunาe)ะcเuมltลuด็re) (tissue cu (scandent)  ลักคษุณณคะ่าวในคิส(ไbมุณกยuั ้หlbาวั ค,รหr่าอhร(ไ(ขใithมือzนrนเeoeย้ตมปimรุeกgีเ้นน็ าห,hกัeพแางut)ยผ)ษรร้าmร่เพเเอป์ปณbปrน็น็น็นนั ไeพรมพรุllธศัa้ทรรักมรีข่รุ์ sษณยณีhาa์ไคไยpมมพุณeแ((้ท้ใsg)ันกยuี่ขrคธลaกcย์ุยfk้สหาา่teาiยญูนnใrกพg,น่อเพป)sนั กนัtน็หธoธพาัวุ์ยlo์ุรราnลรกอ)ขําณเเนปปยหไม็นน็ุรรา้ทพพือักยีข่รรไษยรหรพณาณล์ ยนั ไไพมมเ(ธtพนั้ทi้ใsกธาุ์ีข่sะ์ุยลuยเาe้สาลกยูญี้ยcพuงเพlปเนัtนนัuน็((ปธrscื้อธพุ์ยeักeuุ์เ)ายรetชtกรืd่อiําnณ)กgเเปปิ่งไ)มหนน็็ ้หรพพาือรรยเรราถณณกาไไมม้้มหีคาย่าาเปก็นพรรณ ไม้เลื้อย (climber) ไม้หวั หรือมีเหง้า ค(hวeเปาigม็นhสพt)ูงรรไ(ณtมrไเe้ตปมe้น็น้ท,ทพี่ขroรยรuเงราปnพณย็นdพุ่ม(เไพsพมsนักeรh้ใาธลeรกaะ์ุยมณdลpเา)มe้สกไ)มญูล้เ(เด็พฉtพisพันาsธะาuุ์ะเeลถี้ยcิ่นเuปงlเน็tนuพrื้อeรเร)ยณเือ่ปไ็นมพ้ใกรลรณ้สูญไ(เมsพเพeป้เาฉนัeน็ะdพธเพ)ุ์มาระลรถ็ดณิ่นเปไ็นมต(aพ้หอirรานlรยaกณาyิง่อเกeปไนมrน็ iรุn้มพักgีครษ)่าร์เณพื่อไมก้ทารี่ชใมุ ชเช้ปปนรน็ มะพโีครยวรชาณน (bulb, rhizome) ชชตล-ชเฉืืื่่อออ่กั้น3พวอวษ0:างิทื่นณะศไยเมตม:ะ์ า้ตัวทต:ศ้นราMาเขงปสเนAพปลตา-GลฤือรดNือก์กกกOษ:ลแโLศMาตคIงAากนaสCตถเgปตE้ึงนnA็ขนรสไ(ไไ(ไไ(((ottttsมมมมมคrrrrนhE์รeeeeีน้้พต้้้ตตตlrุณeeeeiu้น้้้นนนามุ่่อ,,,,a้�ำbทแททดคucsr)ผตoรงรรpom่าuงงง่sเniใkปลbาnกพพiใหecidr็นนเรaุุ่่มมเลerเึปกปsปรวlญslกกiกh็นlน็ศัยashน็มnลรaตพhพaคามพวpsมa่pรdกีวรีรhรยeาpรสeรํา่รa)แอeณh)ลณณpมห)ูงนeไoไลไน่ิม)มยมรุ ม้เ2r้ท้ใฉฉกั กาnี่ขพลษ0ยุนวาi้สาะ์aยญูถพeิน่พันันยดเธธNร์ุย์ุาอาียoก(ไ(ไไไไ((วttttมมมมมกrrrrเบoeeeeเ้้พต้้้ตตตปสปeeee้น้้้นนน็นุ่มtน็,,,,อทททแพ:.พucsrรผoรรรรpomรงuงงง่เnรi&kรอปbnกพพเiณไ((ไไไ(ไ((ใecณdrctstsน็ปมมมมมรaุุ่่มมrreนเยchlไsรeeวiปไl้้้้เพตพ้ตslมกกmaCrhlมลัศยeeน็ashน็u้น้นnเุ่่มุลมรแสah้ใbื้อ,,ฉaคมbพdวpทกทshมรaepดcยsพ)วีheผยeราลpอรรrpeoํา่anา)ร)แaeงง้สn)เiอมptkะณลลห)กพi)ญูeecถlื้อลรไaุ่มก)((ตตเ((ปโ(ิe่นเพมsยวcslabมสlนกaขhอิดปกัhu้เนัยiusเียr้มฉyrรaotนhตชdธคดอeบtพวmpกlo็aนiําุ์adกาวrnยeายtpิ่งกiyiงีย่ํ่าิ่งgnn)ะแeอgขe่ิงg)gถgหค)rดrวหเเอเ))ิ่นaiอลปปปnlรนfวอมgitน็็น็นือุรiงn)nพพพากัเอgถหรรรษม)ารรรกเเ์ ูใปณณณพยน็บทื่อไไไพมมมากี่ซแร้้้หมทาวรรีคาี่ชณนอใขยุม่าชไาชบกม้ปอกน้เรฉใมโงะพบโีคคกายวะชในาถ้า(โต(ปต(เ(นมกclbaสนิ่นเอเaิอดัก์uปปนiuตีย้มyrนtนตชdล็นน็eบt้อกกlรุiําadกาใrnพพงยกัิ่งกiyi้ปิ่งgnบnกรร้าอษeงิ่)ggรราดrหเ์))ลนiณณพรnอเรปgื่อือไไนาใ)็นมมเ((ต(ท((แโกเรุslgsbสนบถaพย้้ทมยาิดากัhuurีย้มyารaกบีครี่ชocตษdeบใกfkรoุมห่ากdเ์าชtreณพยtiิ่งชiiนn่งิ้ปnnrอgือ่นg,ไ่gอรgมrกดม)sะ))a้ทาtหโีคfoยรtี่ชัววilใnชoุมาชngนลมช้ป))์ํานตรม้อะหโีคงรยกวือชาานไมรห์อเตปลน้อน็ ุรงพักกรษารร์เณพ ล�ำต้นเปลาตรง ก่ิงท่ีอยู่ในรไมะ้พดุ่มับรอสเลูงื้อยมีเปลือกสี สยยอาีเคข(ไไ(วดssมมณุ chีย้้เพarล1unคุ่มดวื้อbdรยา่)e.อออ8nใเtลน่กอ)(ไbื้อมกเuตยน้หซlbาัวมูแ,รนหrลอรhรตiือzนปูะoมเิ mุร(ทแ(มมกีเgsหยกัาeurงaตกร)บีขcษ้าfkหกtะนeรi์นn่งิ rสg,่ออด)sวtห่อoอยวัloนกnลก)ําๆบาหารบคือนไหลหตลมุุ้มงั้ ดอขอนึ้ยกู่ สแ(ท(กsgมยาhrขี aกบo้าีfoหาก1ttiนนn่งิ วgg่อrด)แนaหftอผัววin(เtพgลกลน่is)าําsะuหเeลรี้ยืcอuงไlหเtนuลrื้อeเ)ยื่อ ขาว กิ่งอ่อนมีสีเขียวอมน�้ำต(scาaลndenมt)ีช่องอากาศ กล(cีบlimดbeอr) กเปมน็ พี ร1รณ2ไมเพ้ท-าีข่ ะย1เาลยี้ย5พงนั เนธกื้อุ์ยาเลยกื่อบี เรยี งเป็น(sชucนั้ker,ๆstoลloเปnะ)น็ พรรณไม้หายาก เป็นจุดหรือขีดนูนกระจาย ไ(cทมli้เmลรbื้องeยrพ) ุ่มกลมโปร่ง เนอ้ื ไม้และก่งิ เหนยี ว ไม้หัว หรือมีเหง้า ใบ : ใบรูปรี กว้าง 7 - 10(bulbเ,ซrhนizตomิเeม) ตร ยาว ผ3ล(ไกbมu้หล:lbัว,บีหผrhรiลือzกเoมปmเีเ็นลหปeพง)บี้าน็รรชณชัน้ไ่อม(tน้ใยisกsลอาu้สeวกูญcuรพ4ltันปูuธre์ุห-) อ6กแเกซมนตขอิเมบ(เtพiตsาขsะuรเนeลี้ยcามuงlเนtนuผี rื้อเeปเล)ย็นือ่ พรรณไม้มีค่า 14 - 20 เซนตเิ มตครณุ โคค่านใในบกมารนอกนลุรกัมษห์ รือรปู ลกเลิ่มวก็ ่านปแอ้ ลลยะามยสใีขเี บขนยีมวนเนอท้ือมู่ถใเหึงบแลหหอื นลงามผแเเวิปปผขใน็็นิวบพ็พงรใรกดรรบณณรา้ ดไไนอมม้า้ท้ใลบกนีข่ ลา่ยบ้สางขยูญนสอพพันมอีบันธธอ่ีขุ์ยใุ์ าบนนกคณุ คแมยา่ กใ่อเี นสเปนยกน็้นกพาผร1รลรอ่าณ5านเนไปมงุรน็ ้ทศผกัพ-ีข่ รษนูยลรา์ณ2ยยแพไ์กลม5ันเเ้เปปธลฉะุ์ยน็น็พาไาผพพากมรระงลถรร่มณณิ่น1ีกไไแมม้า้้มหต-ีคาน่ลย่า1ผาะกล.ผ5ยล่อเเซรยียนผงตตเลปิเมน็ิดรพตปูอรรรยณกไู่บลมผเอ้หปนมนวิาน็ รุยพกัารษกร์เณพือ่ไมก้ทารี่ชใมุ ชช้ปนรมะโีคยวชานม์ต้อง เปน็ พรรณไม้ใกล้สูญพนั ธ์ุ เป็นพรรณไม้มีค่า เป็นพรรณไม้เฉพาะถิน่ เปน็ พรรณไม้ที่ชมุ ชนมีความต้องการ เปน็ พรรณไม้เฉพาะถิน่ อนุรกั ษ์เพื่อการใช้ประโยชน์ เป็นพรรณไม้ที่ชุมชนมีความต้องการ อนรุ กั ษเ์ พือ่ การใช้ประโยชน์ 20

๖๐ พรรณไม้ มีคุณค่าจากป่าชุมชน จากป่าชุมชนเขาอ้ายโป้ด จังหวัดลพบุรี ของผลมชี ่องอากาศเปน็ จดุ ๆ สขี าว ผลอ่อนสี การนำ� ไปใชป้ ระโยชน์ : ดอกของจำ� ปี สริ นิ ธร เขียว เมื่อแก่แล้วเปลี่ยนเปน็ สนี ำ�้ ตาลอ่อน ผล มีกลิ่นหอมและสวยงาม อาจนำ� มาร้อยมาลัย ย่อยแตกตามแนวยาว แต่ละผลมี 1 - 6 เป็นยาสมุนไพร สกัดเป็นน�้ำมันหอมระเหย เมล็ด เมล็ดสีแดงเข้มรูปกลมรี ยาว 4 - 6 ลักษณะเนื้อไม้ไม่แข็ง ไม่เหมาะท่ีจะใช้ มลิ ลเิ มตร ประโยชน์ด้านเนอื้ ไม้ การขยายพันธุ์ : โดยวิธกี ารเพาะเมลด็ การ ปักช�ำ การทาบก่ิง การเสียบยอด การติดตา และการเพาะเล้ยี งเนื้อเยอ่ื   21

(climber) (scandent) (sucker, stolon) ไม้หัว หรือมีเหง้า ไม้เลื้อย เพาะเลี้ยงเนื้อเยื่อ (bulb, rhizome) (climber) (tissue culture) ๖๐ พรรณไม้ มีคุณค่าจากป่าชุมชน คาํ อธิบายสญั ลักษณ์ คําอธิบายสญั ลกั ษณ์  คุณคา่ ในการอนุรักษ ์ ไม้หวั หรือมีเหง้า (bulb, rhizome)   เป็นพรรณไม้ที่ขยา ยพันธ์ุยาก คุณคา่ ในการอนเุรปกั ็นพษร์ รณไม้หายาก จ�ำไร ลักษณะวิสยั เปน็ พรรณไม้ใกล้สลญู ักพษนั ธณุ์ ะขวิสยยัายพันธ์ุ เปน็ พรรณไมเป้ทน็ ีข่ พยารยรพณันไธม์ุย้มาีคก่า ขยาย ความสงู ความสงู เพาะเมลด็ (height) เปน็ พรรณไม้เฉพาะ1ถ0ิ่น-15 m (height) (seed)เป็นพรรณไเมป้ใน็กลพ้สรูญรณพไนั มธ้ท์ุ ี่ชุมชนมีควา ชือ่ วิทยาศาสตร์ : Baccaurea polyneura Hoไ(toมre้ตke้น,.แuผfm่เ.ปbrน็ eรllัศaมsีhape) อนุรักษเ์ พือ่ การใช้ประโยชน (ไtมre้ตe้น,แuผm่เปbr็นe(ปรcllกัศัuatมชstํiาีhnเกagปpง่ิ)น็ eหพ)รรือรณเถไาม้เฉพาะถิ่น ชื่อวงศ์ : PHYLLANTHACEAE ไม้ต้นทรงพุ่มกลม ไม้ต้นทรงพุ่มตกอลนมกิง่ ชื่ออืน่ : มะไฟลิง (นราธิวาส), กะจ�ำ ปลู ิง (ตรัง(t,reยe,ะroลunาd)sh,apจe)�ำ รี (ปัตตานี) (tree, round(ashiralpaey)ering) ไม้ต้นทรงกรวยควา่ํ ไ(tมre้ตe้น,ทcรoงnกicรaโ(วllนaยs้มyhคeaกวrpิ่งา่ํien)g) ลกั ษณะทางพฤกษศาสตร์ (tree, conical shape) ตน้ : เปน็ ไม้ต้นขนาดใหญ่ สงู 10 - 15 เมตร กดไ(tมr่ิงอe้ตeก้นก,ท้าsรpนงi:kพeขุ่มเsปกนhรa็นวาpยeดช)แห่อใลหกมญระ่แจละะขบนราิเวดณเลไ(ตtมก็re้ตอe้น,ทอนsรpงอiบkพeกุ่มต(นsbกhิดบuรaตdวpรสdายei)แnเิ ีขหgวล)าณมว เปลือกไม้ไม่เรียบ มียาง สีน�้ำตาลแกมเทา ลผเขยส((ไไไไ((หbcssมมมมนาััน้กchlลui้้้้เพพหmลarลlวาbuๆษnัวุุ่่มมbื้อ,bdือหดรeหย):reณอrhงรดnเ)้อเiือtzลลผ)oูเะมยื้อmหก็ีเยลเหทeปกมง)เ้าิ้ง็ดนวือนา่ี่สยน�้ำมันวมหะเีรนไลเอฟปัก็กยเ็นลนลตงชก็้อ่อม่อนยายทอ้ จปยา�ำาลวใกกหาา้กร้แยไ(ไไไ((scsนมมมมู่ิงปchตliผ้้้้เหพพmarลช unวัุุ่ม่มกผbื้อเbลdอร่eหย)พeออrลรnม)ทเือtลร)อกมีตื้อต่ี า(((เทเแ(ีเยกtsgsพสหลยi่ิงาhuดิsะrียงาaกบscoงแ้าะบมuมfkoผหกtเ่าeeยtiหลนnง่ิrักลอgยgี้,ยc่อrดลuแ)งsaจจltหเtfoนตuมtมวัะะilrnื้อoeng่ลีเ)ย))ําือ่ หรือไหล เป็นไม้ป่าในท้องถิ่นภาคใต้ ที่พบเห็นได้ยาก ในปจั จบุ นั ผลมลี กั ษณะคลา้ ยมะไฟ หรอื ละไม แต่มีขนาดผลเล็กกว่า เป็นเหลยี่ มเล็กน้อย ใบ : ใบเด่ยี ว เรียงเวยี นสลบั แผ่นใบเรยี บรูปรี หรอื รปู ไข่ ผวิ ใบเรยี บ ทง้ั สองดา้ น ขอบใบเรยี บ ปลายใบเรยี วแหลม โคนใบมน เสน้ ใบแตกแบบ ขนนก เส้นกลางใบเห็นชัดเจน ใบอ่อนสีเขคียุณวคา่ ใอนอกากรดออนกุรกัทษก่ี ์ า้ นกงิ่ แตล่ ะกา้ นชอ่(buมlb,กี rhา้ izนomขe)วั้ สน้ั ๆ อ่อน ใบแก่สเี ขยี วเข้ม ยึดผลย่อย สลับไปมาคซุณ้าคยา่ ขในวกาาใรนอนหรุ นกั ษ่ึง์ก้าน เปน็ พรรณไม้ที่ขยายพันธุ์ยาก เป็นพรรณไม้หายาก เปน็ พรรณไม้ทีข่ ยายพนั ธ์ุยาก เป็นพรรณไม้ใกล้สูญพนั ธ์ุ เป็นพรรณไม้มีค่า เป็นพรรณไม้ใกล้สูญพันธ์ุ เป็นพรรณไม้เฉพาะถิ่น เปน็ พรรณไม้ที่ชุมชนมีความต้องการ เป็นพรรณไมอ้เฉนพรุ ากั ะษถ์เิน่ พื่อการใช้ประโยชน์ 22

๖๐ พรรณไม้ มีคุณค่าจากป่าชุมชน จากป่าชมุ ชนบ้านอา่ วอ้ายยอ จงั หวดั นครศรีธรรมราช ผลอ่อนสีเขียว ผลสุกสีเหลือง เปลือกหุ้มผล การขยายพันธุ์ : โดยวิธกี ารเพาะเมลด็ บางและเปลือกด้านในแยกออกได้เป็นห้อง ๆ การน�ำไปใช้ประโยชน์ : ผลอ่อนและยอด ใช้ (locule) โดยมีเมล็ดในแต่ละห้อง เมล็ดท่ี แกงเลียงได้ ผลสุก ใช้รับประทานเป็นผลไม้ สมบูรณ์ที่เจริญเต็มพ้ืนท่ี ส่วนใหญ่จะมีสาม หากกินผลที่สุกแล้วในปริมาณมาก ๆ ท�ำให้ เมล็ด ในหน่ึงผล เยื่อหุ้มเมล็ดสีแดงส้ม รส ระบายท้อง และในช่วงท่ีผลแก่มีสีเขียว น�ำไป เปร้ียวอมหวาน มีกล่ินหอมเฉพาะผลจะ ปรุงอาหารได้ เพ่ิมความเปรี้ยวของรสชาติใช้ ทะยอยออกในเดอื นเมษายน - กรกฎาคม แกงสม้ อาหารพนื้ บา้ น จ�ำไรจากปา่ ชมุ ชนบา้ น อ่าวอ้ายยอ จังหวัดนครศรีธรรมราช เป็น พรรณไม้ใกล้สญู พนั ธ์ุ และเปน็ พนั ธ์ไุ ม้ทชี่ มุ ชน มีความต้องการอนุรักษ์เพ่อื การใช้ประโยชน์ 23

(scandent) (climber) (scandent) (grafting) ไม้เลื้อย ไม้หวั หรือไมม้เีเลหื้อง้าย แยกหน่อ หวั ลํา หรือไหล (climber) (bulb, rhiz(oclmimeb)er) (sucker, stolon) ไม้หวั หrh รiือzoมmีเหeง) ้า คุณคา่ ในการอนไมรุ ้หักัว ษหร์ ือมเพีเหางะ้าเลี้ยงเนื้อเยือ่ (bulb, (bulb, rhizo(mtises)ue culture) ๖๐ พรรณไม้ มีคุณค่าจากป่าชุมชน คําอธิบายสัญลกั ษณ์ คาํ อธิบายสัญลักษณ์    คณุ ค่าในการอ  นรุ ักษ์ คเปณุ น็ พครา่ รใณนไมก้ทาี่ขรยอายนพุรนั กั ธุ์ยษา์ก จิกนม ลกั ษณะวิสยั เปน็ พรรลณักไมษ้ทณี่ขยาะยขวพิสยนั ธยัา์ุยยากพันธุ์ เป็นพรรณเปไมน็ ้ใพกรลร้สณญู ไเมพป้ทนั็ ีข่ธพย์ุ รารยณพขไันมยธ้ห์ุยาายยกาพก นั ธ์ุ ความสูง เปน็ พรรณ4-ไ2ม0้ใกmล้สูญค(hวพeาiนัgมธhส์ุt)ูง เพาะเมลด็ เพาะเ (height) (seedเ)ป็นพรรณเไปม็น้เฉพพราระณถไเิ่นมป้ใ็นกพลร้สรญู ณพไนัมธ้มุ์ีค่า (seed ชื่อวิทยาศาสตร์ : Barringtonia macrosไ(ttมrae้ตe้นc,แhuผmy่เปbarน็ eรllัศa(มJsีhaapcek) ) Kurzเปน็ พรรณไม้เฉพาะ(ไถtมrิน่ e้ตe้น,แuผm่เปbrน็ e(ปรcllักัศuatมชstiําีhnกagpิง่)eห)รือเถเปา็นพรรณไมอเป้เนฉน็ รุ พัการษะรเ์ถณพิน่ ือ่ ไมก้ทารี่ชใุมชช้ปนรมะ(ปโีคcยกัuวชtชาtนํiามn ชือ่ วงศ์ : LECYTHIDACEAE ไม้ต้นทรงพุ่มกลม ไม้ต้นทรงพุ่มตกอลนมกิ่ง ตอนก ชื่ออืน่ : จิกนุม่ (นครศรีธรรมราช), นมยา(trนee,(roหunนd อshaงpคe)าย) (tree, round(ashiralpaey)ering) (air la ใขตโใ1ตลบคบ้อ้นัก้น-กนต3ษ:ลว:ใ้นณ้าเ�ำบนปเงตปว้ิะลแ็น้น2็นทักหสใ.ไาษบ5ลมูงงณเ-ม้ตพ4ด3้นะ่ีฤยข-ในวกอบแ2้วิ ษตเบอป0ยกศอใ็นาบกากเวรมส่ิงมเูปกรต3ตี จยี้ายรร-ั กนาง์9เวสสลรนาล็ ีกปข้วิ ับาลๆกกา้าอัทนยนอ่ัไวใใปกบทบรตแ้ัยงอาลใาบบม((ไไไ(ไ(ไไ((วะbcsttsมมมมมมrrchlueei้้้้้ตพหเพ้ตmarลleebu้น้นnัวุ่มุ่มbื้อ,,,bdททรeหcยs)rดตยด2เแผeอรรrpohรปn)งงnเiiาดน้ือtk้zวอลลกพi)eocน็มว-ื้อรยaงุ่มmกีเsชยวlหจกหheดยs43:อรง่a)hค�ำ้าวรpaอ:วขยeน.pลเอืํา่ 5)แeกอสวห)ัสกอเนง้ลนปนเีมดษอขมผิ้ว็นอณกียาลจกภวเกมะป�ำจขาอสีผน็นะอยยเีหวลชบใขู่ในนอ้่อยีนแมผยเวยดดปหลาางอก็นกววัมกวมลอรีเไไ((ไไ(ไไ((า้ ctstsมมมมมมมดrrcอีhlงูยปeeiง้้้้้พตหพเ้ตmarลeeu้น้นลnัวอุ่่มุมยู่ตbื้อ,,แbdม1ททรeหcยs)e็ดกู่อรรrpตoรรn)นงงn4เiือtkลเกพมงi-)ล่ecมปื้อรรaุ่มส((เ(ต((โเ(แทีเsยวีสะltsgslbพสนหกaกh1ยiีิดา็นยuhssurียรง่ว้มaาyชhaกบsคcoีชตd้าวpมะeลบauกfk.รoหวกนdาอ่ยteเr5peeมยtiิ่งาํ่ลiiน)nง่ิแปูบีีennเrอgยปgี้,ยcห)่อggสพrดu)งs)ลไ)aนอรltหเtมfมขoนู้เนutัววิ้ะilดขrnื้อo่ เีengลตกเก)้มยขย))ําือ่อาสอาหบมสรวรงือี ไหล โน้มก (layer ติดตา (budd เสียบ (shoo ทาบก (graft แยกห (suck เพาะเ คณุ คา่ ในการอนุรกั ษ์ (bulb, rhizome) (tissu คณุ ค่าในการอนุรักษ์ เป็นพรรณไม้ทีข่ ยายพันธ์ุยาก เป็นพรรณไม้หายาก เปน็ พรรณไม้ทีข่ ยายพนั ธุ์ยาก เป็นพ เป็นพรรณไม้ใกล้สญู พันธ์ุ เปน็ พรรณไม้มีค่า เป็นพ เปน็ พรรณไม้เฉพาะถิน่ เป็นพรรณไม้ใกล้สญู พนั ธ์ุ เปน็ พ เป็นพรรณไม้ที่ชมุ ชนมีความต้องการ อนรุ ัก เปน็ พรรณไมอ้เฉนพุราักะษถเ์ิ่นพื่อการใช้ประโยชน์ 24

๖๐ พรรณไม้ มีคุณค่าจากป่าชุมชน จากป่าชุมชนบ้านนิคมพัฒนา จังหวัดสงขลา การขยายพันธ์ุ : โดยวิธีการเพาะเมล็ด ลักษณะใบเป็นรูปยาวรี เหมาะส�ำหรับปลูก การน�ำไปใช้ประโยชน์ : สรรพคุณทาง ให้ร่มเงาในสวนท่ัวไป หรือปลูกริมทางเดิน สมุนไพร ใบ น�ำไปตากแห้ง แล้วน�ำมาต้มกับ และบริเวณศาลาได้ เหตุผลที่ป่าชุมชนบ้าน น้�ำดมื่ ใช้รกั ษา แก้ปวดท้อง ราก นำ� มาล้างให้ นิคมพัฒนาจังหวัดสงขลา ต้องการอนุรักษ์ สะอาด แล้วตากให้แห้ง นำ� มาบดเปน็ ผง ใช้ทา จิกนมไว้เพราะเป็นพรรณไม้เฉพาะท้องถ่ิน แกข้ กี้ ลากและแกเ้ จบ็ ตา การใชง้ านดา้ นภมู ทิ ศั น์ เป็นพรรณไม้มคี ่าและใกล้สญู พนั ธ์ุ 25

(shrub) ค  ําอธิบายสัญลกั (shษootณgraf์ting)  ไม้พุ่มรอเลื้อย ทาบกง่ิ คาํ อธิบายสญั ลกั ษณคาํ์ อธิบายสัญลักษณ์(scandent) (grafting) ไม้เลื้อย แยกหน่อ หัว ลํา หรือไหล ๖๐ พรรณไม้ มีคุณค่าจากป่าชุมชน ลกั ษณะวิสยั ฉนวน   (climber)   ความสงู (sucker, stolon)   ไม้หัว หรือมีเหง ้า (height) เพาะเลี้ยงเนื้อเยื่อ ลักษณะวิสคยั ณุ ค่าใน(bกulbา,รrอhizนomุรักe)ษลัก์ ษณะวิสยั ไ(ขtมreย้ตe้นา,แuยผm่เพปbrน็ันeรllธัศaม์ุ sีhap(teis)sue culture) ขยายพ ความสงู ความสงู ไ(tมre้ตe้น,ทroรuงnพdุ่ม(เsพsกehาลeaะมdpเ)มe)ลเป็ดน็ พรรณไม้หายาก (height) เป็นพรรณไม้ที่ขย1า5ย-3พ0นั mธุ์ยา(กheight) ชือ่ วิทยาศาสตร์ : Dalbergia nigrescens Kurz (ไtมre้ตe้น,แuผm่เปbr็นeรllเัศaปมน็sีhพaรpรeณ)ไม้ใกล้สูญพันธ์ุ ไม้ต้นแผ่เปไ็นมร้ตัศ้นมที รงกรปวักยชคําวก่ําง่ิ เหปน็รือพเรถราณไม้มีค่า (tree, umb(rtreellea,schoanpieca)(cl usthtainpge)) ชื่อวงศ์ : FABACEAE ไม้ต้นทรงพุ่มกเปลน็ มพรรณไม้เฉพาะถิน่ ไ(tมre้ตe้น,ทroรuงnพไ(dtมุ่มre้ตsกeh้นล,aทมpsรpeง)ikพeุ่มต(saกhอirรaนวplaกยeyิง่)แeเอหrปiนลnน็ ุรมgพัก)รษร์เณพือ่ ไมก้ทารี่ชใมุ ชช้ปนรมะโีคยวชาน ชือ่ อื่น : ไฮปันช้ัน (ลำ�ปาง), กระพี้โพรง (ราชบุรี), (สtreนe,วroนund(sภhaาpeค) กลาง) (ไtมre้ตe้น,ทcรoงnกiไ(csมรahวl้พrยsu่มุ hคba)วp่ําe) ไม้ต้นทรงกรวยควํ่า โน้มกิ่ง ลกั ษณะทางพฤกษศาสตร์ (tree, conical shape) (layering) ต้น : ฉนวนเป็น ไม้ต้นผลัดใบ ขนาดกลาง สงู เดซลออี้ยกกงใสบไไ((tsมม:ีมrhใe้พ้ตreกu่ว้นชมุ่ ,bทงลs)่อรpแงiป้ kดพeดลุ่มอsงกhากรaเยวpชแยeก่ือ)แบหงิ่มลบมกดชันอ่อเกปแยย็นอ่ กรยูปแไไ(รtมมrถขe้พ้ตปู e้น่มุน้ว,ดทsยรpงองikพ(ไไ(escกมมุ่มกอclsi้้เพกmahลถลnอุ่มรabื้อdวpรว่ัeยeีบยeกอrn))แเtกลดหต)ื้อลต(เ(ลอายsbมสิดhuียบีมกoตdบodายtinอggrด)afting) 15 - 30 เมตร ล�ำต้นเปลาตรง โคนต้นมี ผเสดีขลอื านว: ม(ไ(ไผscมม5clีนi้้พเmaลลnุ่มาbื้อdเรeกยคeปอrn)เลtมน็ล)ื้อีบฝย–ักปเแมลบษานายยกรนปูลขีบอสบีเคหไ(ไ(ขssมมณุ chลน้้เพarลunคุ่มื้อือbาdรยา่)eอนงnใเtลน)(ไbื้อมอยกuย้หlbาอาัว,รหวrกอhรiือzดน2oมmรุท(แ(อีเgsห.ยกัาeur5งกaก)บcษ้าfkหกtei์นnง่ิ rg,่อ)stหoัวlonล)ํา หรือไหล พูพอน เปลือกสีเทาอ่อน เรียบ มีสีขาวคาด ตามขวาง เรอื นยอดเป็นพุ่มกลมทึบ ใบ : เปน็ ใบประกอบแบบขนนกชั้นเดยี วปลาย คี่ เรยี งแบบสลบั ใบยอ่ ย 7 - 11 ใบ เรยี งแบบ สลับ รูปไข่กลับ ยาว 1 - 2.5 เซนติเมตร - 8 เไซม้หนัว ตหริเือมมีเตหงร้า ปลายและโค(cนlimฝbeักr) เมป็นนพรรผณลไมเแพ้ทาี่ขกะยเา่ลยี้ยพงันเนธื้อุ์ยาเยกื่อ กว้าง 0.5 - 1 เซนติเมตร ปลายมนหรือเว้า คกแุณหนั ค้งยา่ สาใน(ีดยbกuน�ำlbาไ,รมrอhi่แzนoตmุรักeก)ษผ์ ลออกช่วงเ(ไดbมu้หือlbวั ,นหrhรมiือzเoมปิถmีเ็นหeุนพง)้ารารณยไนม(t้ใisกs–ลu้สeญู cuพltนั uธre์ุ ) เล็กน้อย โคนใบมนหรือสอบขอบใบเรียบ ผิว เปน็ พรรณไม้ที่ขยายพันธุ์ยากคุณค่าในการอนเปรุน็ กัพรษร์ณไมเ้เปฉ็นพพาระถรณิ่น ไม้หายาก ใบทง้ั สองด้านเกลย้ี ง เป็นพรรณไม้ใกล้สญู พันธ์ุ เป็นพรรณไม้ที่ขยายพันธ์ุยาก เป็นพรรณไม้มีค่า เปน็ พรรณไม้เฉพาะถิ่น เปน็ พรรณไม้ใกล้สูญพันธุ์ เปน็ พรรณไม้ที่ชมุ ชนมีความต้อง อนุรกั ษ์เพือ่ การใช้ประโยชน์ เป็นพรรณไม้เฉพาะถิ่น 26

๖๐ พรรณไม้ มีคุณค่าจากป่าชุมชน จากป่าชมุ ชนบ้านโป่งกำ�แพง จังหวัดชยั นาท การขยายพันธ์ุ : โดยวธิ ีการเพาะเมล็ด เงาร่มร่ืน ด้านความเชื่อ เชื่อว่าในหมู่บ้านใด การนำ� ไปใชป้ ระโยชน์ : ต้นใช้เลยี้ งคร่งั เนอ้ื มีต้นฉนวนจะท�ำให้เกิดความอยู่เย็นเป็นสุข ไม้ทำ� เยอ่ื กระดาษ และมศี กั ยภาพในการสร้าง เป็นศูนย์รวมของหมู่บ้าน ต้นฉนวนมีใบท่ีมี บ้านเรือน เผาถ่าน ด้านสมุนไพร เปลือกต้น ขนาดเลก็ ทำ� ให้อากาศถา่ ยเทไดส้ ะดวก จงึ สง่ ผสมลำ� ต้นตาปู ตาเสือ ต้มนำ้� ด่ืม แก้คอพอก ผลให้อากาศบรเิ วณโคนต้นมคี วามชุ่มช้นื เปน็ ด้านภูมิทัศน์ ต้นฉนวนมีทรงพุ่มรูปไข่ ใบ แหล่งเพาะเห็ดท่ีดี และยังเป็นแหล่งท่ีอยู่ของ ละเอยี ดเลก็ เมอื่ มดี อกจะสวยงามมาก ผวิ ของ สัตว์ แมลงหลายชนิด ท�ำให้บริเวณใกล้เคียง ฉนวนแปลก ถา้ ปลกู ในสวนจะเดน่ และเปน็ รม่ เกิดความสมดลุ ของการอยู่ร่วมกัน 27

ไม้หวั หรือมีเหง้า ลกั ษณะวิสยั เพาะเลี้ยงเนื้อเยื่อ (bulb, rhizome) ความสงู (tissue culture) (height) ๖๐ พรรณไม้ มีคุณค่าจากป่าชุมชน คาํ อธิบายสัญลักษณคํา์ อธิบายสญั ลกั ษณ์คุณค่าในการอนรุ กั ษ์     ไม้ต้นแผ่เปน็ รศั มี เปน็ พรรณไม้ทีข่ ยา ยพนั ธุ์ยาก (tree, umbrella shapเปe)น็ พรรณไม้หายาก   ชะมวง ลักษณะวิสยั เป็นพรรณไม้ใกล้สลูญักพษันณธุ์ ะวิสยั ไ(ขtมreย้ตe้นา,ทrยoรuงพnพdนัุ่มsกธhลaุ์ มpe)เปน็ พรรณไม้มีคข่า ยายพ ความสงู เปน็ พรรณไม้เฉพาะ1ถ0ิ่น-30 m ความสงู (ไtมre้ตe้น,ทcรoงnกicรa(เวsพl eยsาheคะadวเp)มํา่ eลเอ)ปด็ นน็ ุรพกั รษรเ์ ณพื่อไมก้ทารี่ชใุมชช้ปนรมะโีคยวช (height) (height) ชือ่ วิทยาศาสตร์ : Garcinia cowa Roxb. ex DC.ไม้ต้นแผ่เปน็ รัศมี ไม้ต้นแผ่เปไน็มร้ตัศ้นมที รงพุ่มปกกั รชวํายกแ่ิงหหลรมือเถา ชื่อวงศ์ : CLUSIACEAE (tree, umbrella shape) (tree, umb(trreellea,sshpaikpee)(schuattpineg) ) ชือ่ อื่น : มวงสม้ (นครศรีธรรมราช), หมากโมก ไม้ต้นทรงพุ่มกลม (ภาคไ(tมre้ตใe้นต,ทroร้)uงnพไ(sdมุ่มh้พsกrhuมุ่ลabมp) e) ตอนกิ่ง (air layering) (อ(tุดreeร, ธrouาnนd sี)h,apกe) ะมวง กดอเอพยลออศู่ตบีกกผ่าเเลป(ไไ(ไไ((ู้งจ:sttsมมมมrrchี้ยตee้้้พพต้ต�็ำนarสeeu้น้นnุ่มุ่มง้น,,นbdดททเีรcs)eหอรรpoว4nองงnเiดtkลลกนพi)ecกื้อรaุ่มอือกมsยวlกเhยsกงรaลดhาควpaเวกยีบe่ียpพชา่ํ)แeวห)มศกรลปพมผูปลลูู้อบีสหาอดี่เรยหกอือกลเกแป้าี่ยคดน็น(ไไไไ(((มsttsุณมมมมงrr4chชเee้้้พพต้ตareeกuค้น้นnุ่มุ่ม่อ,,ดbดdททรา่csก)สeอรรแpoอnใองงnเiลtkลนรกพเiบ)((ไ(ไไecกปbscื้อกมมมรaุ่มกcีบแlu็นsiยว้้้หเพlบmaกแhลlเยพsbาnัวุ่มบรahbื้อพค,dกยรรวpรaมeหยวreรยeอนpอrhร่ําnกณรศ))แeเiีเือtzลนห))แกะไoเมเื้อลมmรุพต(ทเ(โ((มีเจยลสlsgbมส้ทนหaกัeิดาhurียีข่้มyง)ศaุกีบยoตะรdษ้ยาeบกfoกdาtrายtiิง่์iin่งิnยnอggggพrด)))aนั fธti์ุnยgา)ก ลักษณะทางพฤกษศาสตร์ หยกั 4ไม้เล-ื้อย8 เหล่ยี ม ดอกบานไ(เcมตli้เmล็มbื้อeยทr) เี่กป็นวพ้ารรงณ0ไมแ(s้ใ.ยuก8กcลkห้สeนูญr,่อพstหันoวัธloุ์nล)ํา ตน้ : เปน็ ไมต้ น้ ขนาดกลาง สงู 10 - 30 เมตร - 1 เซ(clนimตbeเิr)มตร ไม่ผลัดใบ เรอื นยอดเป็นพุ่มรูปกรวยคว�่ำ พุ่ม ใบห้อยย้อยลง แตกกง่ิ ชนั้ เดยี ว เปลอื กเรยี บสี น้ำ� ตาล แตกเปน็ ร่องลึกตามยาวของล�ำต้น ใบ : เป็นใบเด่ียว เรียงตรงข้ามสลับต้ังฉาก ใบรปู รแี กมรปู หอก กวา้ ง 2 - 3.5 เซนตเิ มตร หรือไหล ยาว 7 - 15 เซนตเิ มตร ปลายใบเรียวแหลม โคนใบสอบ ผวิ ใบด้านบน เกลยี้ ง มจี ดุ และขดี คเแผณุ หปลคล้น่าือ:ใน(ไงมbมผกu้หอีรlลbาวั ,ม่อรหสrอhรสงiดือzนตoม้มmแุรีเาหกัeบง)มษ้าผบย์ ลมาแีเวนหื้อ6้งคหสุณล-ีดคา�่าำ8ยใน(ไเbมขกมu้หรlbานัวล,่อรหrาอh็ดรงiือzดนเปoมmุร็นีเทเหกัeพม3ง)รรษ้ารื่อง์ณสก-ไม(เุกล้เtพฉis4าพมสsะuาเeีะลถี้ยcิน่uงlเtนurื้อeเ)ยือ่ เล็ก ๆ สีด�ำ ขอบใบเรียบ ใบอ่อนสีแดงอม เป็นพรรณไม้ทีข่ ยายพนั ธุ์ยาก เปน็ พรรณไม้หายาก เหลอื ง เสน้ แขนงใบถมี่ าก กา้ นใบยาว 1 - 1.5 เปน็ พรรณไม้ที่ขยายพันธุ์ยาก เซนติเมตร เป็นพรรณไม้ใกล้สญู พนั ธ์ุ เปน็ พรรณไม้มีค่า เป็นพรรณไม้ใกล้สญู พันธ์ุ เปน็ พรรณไม้เฉพาะถิน่ เป็นพรรณไม้ที่ชุมชนมีความต้อง เป็นพรรณไม้เฉพาะถิน่ อนุรักษ์เพือ่ การใช้ประโยชน์ 28

๖๐ พรรณไม้ มีคุณค่าจากป่าชุมชน จากป่าชมุ ชนโนนใหญ่ จงั หวัดศรีสะเกษ เซนตเิ มตร เมลด็ สสี ้มขนาดใหญ่เปน็ เหลย่ี ม มี แกไ้ ขต้ วั รอ้ น จากการวจิ ยั ของคณะเภสชั ศาสตร์ 3 - 8 เมล็ดต่อผล มหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์ (ม.อ.) พบว่า การขยายพนั ธ์ุ : โดยการเพาะเมล็ด สารสกัดจากใบชะมวงมีฤทธิ์ยับยั้งการขยาย การน�ำไปใช้ประโยชน์ : ด้านอาหาร ยอด ตัวของเซลล์มะเร็งปอด และมะเร็งเม็ดเลือด อ่อน ใส่อาหารปรงุ รส เช่น แกงต่าง ๆ ให้รส ขาวไดด้ ี แตย่ งั ตอ้ งมกี ารศกึ ษาเพม่ิ เตมิ เพอื่ การ เปรยี้ ว หรอื นำ� มาทำ� เปน็ ยำ� ยอดชะมวง แกงหมู รกั ษาท่ีได้ผลมากขึน้ ชะมวง ผลแก่หรือสกุ นำ� มาคน้ั เอานำ้� ปรุงรส ชะมวงเป็นพรรณไม้ท่ีชุมชนโนนใหญ่ ท�ำเปน็ นำ�้ ผลไม้ ด้านสมนุ ไพร ใบและผล มีรส จังหวัดศรสี ะเกษ มคี วามต้องการอนรุ ักษ์เพ่ือ เปรี้ยว รับประทาน กัดเสมหะ แก้ธาตุพิการ การใช้ประโยชน์ในท้องถ่ินให้อยู่คู่กับท้องถิ่น ระบายท้อง ฟอกโลหิต แก้ไข้ ราก รสเปรี้ยว ต่อไป 29

คําอธิบายสญั ลกั ษคณําอ์ ธิบายสัญลักษณ์  ลกั ษณะวิสยั   (scandent)   (grafting) ไม้เลื้อย   แยกหน่อ หัว ลํา หรือไหล ไ(cมli้หmัวbeหrร)ือมีเหงล้ากั ษณะวิสยั ขยายพนั ธ์ุ (sucker, stolon) ขยาย ๖๐ พรรณไม้ มีคุณค่าจากป่าชุมชน คาํ อธิบายสัญลักษณคํา์ อธิบายสญั ลักษณ์  เพาะเลี้ยงเนื้อเยื่อ ความสูง (bulb , rhizome) ซาด ความสูง เพาะเมล็ด(tissue culture)   ค(ณุ heคigh่าt)ในกา รอนุรักษ์ (height) (seed) ลกั ษณะวิสยั (ไtมre้ตe้น,แuผm่เเปbปrน็น็ eรพllศัลaรมรsักีhณaษไpมณe้ท) ี่ขะยวายิสพยั นั ธ์ุยาไ(ขกtมreย้ตe้นา,แuยผm่เพปbr็นันeรllธศัaม์ุ sีhap(ปecักu)tชtiําnกg่งิ)หเรปือน็ เพถารรขณยไมา้หยาพยานั กธ์ุ ความสงู ไ(tมre้ตe้น,ทroรuงเnพปdุ่มน็ sกพhล2รa0รมp-ณe3)5ไมm้ใกลค(้สhวeูญาigมพhสันt)งูธุ์ ไม้ต้นทรงพุ่มเพกาละมเมลต็ดอนกิง่ เพาะเมล (height) (tree, round(sseheadp)e) (air layeriเnปgน็) พรรณไม้มีค่า (seed) ชชชเขเตดลเปมปา้ ืืื่่่อออ้กัา้นตน็ง็นนววอษลสรพใ:งิทืน่กึณีนนุ่มศเยตเำ้�ปเปกะ์ ปาา:ตล็ทนลม:ศ็นาือไมยาคFาลสมกงAารสีข้ตพมวลBาตา้แนีค�ำกฤAวรลขตวกC์ ะ(น้นาแEชษ:ตามเลAมุปศาEดสะEมนr็พาใูแงyหขสสปรกtวญดีhต)ร่นา,ำ�rะร่งกoพมผ์ขแลpาลอันตhาณังดซกงlลeใไเาปบมu�ำ2ดตน็เm้ม0รน้ร(ีเือภอน่ sเ-นงา้ืuอนยคคcอแ้ื3ออ่cเขไ5iหมดน็งru้นbือเแขเดใrไ((ไ(ไ(ไไไไ((()บtstcttsมมมมมมมซuหrrrrผ้chlา,อeeeei้้้้ตเพพ้้้ตตตmarล้ียmeeeeนน่uญ้น้้้นนนวnุุ่่มมbเื้อ,,,,กbdทททแวรคใeตหcuยrs)ตeผอoรรรบrpomุณ่nต)Guงงง่เnเiรลิtkป:ลเbnกพพขเi)ecคปdาrมืน็a้อียรaุุ่่มมeาอsา่ยรอวlslกกนม็ghlัศตยใมashบลรahอน(aคมเส(ไไไไ(ไ((ไ((nวpซsปมbstctsaมมมมมมpตรสrrวีกhchlยeใuน็กpeei้้้้้พเตพห้ตเeีmeaํา่raลl)แeeอบพeขbาu้น)้นnัวัด่มุุ่มุรpbื้อ,,,หดb)dรpแรททรeeยหีcยs)reกรเินลอรรอrpoh)รnณอ).รลเงงnเวiiมือtkzปลปนกพiใ)ทไeocมียส็นกื้อมรaุ่มmุระบีเsพยวลl้ทหกรhกัeบดยเsรยีข่รงa)hใคปรษา้ยา์)วpaณวกยผาeาp์ยํา่็นย)แeไวพมหิ)วลใใพ้เลนัทฉบบมธ้ พค3ุ่มุ์ยอ้ๆม(ไ(ไไไไไไ((((ามาttsttsมมมมมมมุณะrrrrchงกหeeee้้้้เพพต้้้ตตตถีaขrลนeeeeใu้น้้้นนน-ิn่นคปุมุ่่มื้,อ,,,รบbนdทททแรucยrs่า)eผอoือรรรลpomมnาใ1uโงงง่เnเitkปลนbnกพพi)อค(ไไไไ((ไ(ไ((eาcขดีdrbtscts็นื้อมมมมมมรaุุ่่มมrre0กchlusยรeeวiนอl้้้้้หเพตพ้ตยslกกนmaกrhlลlศัยeeashbาu้น้นnัวุุ่่มลมรahbื้อ,,สaคมก,bกdวรใpททsวมรaepเหcยs)วีrheยepอรรบนอrpeoh้ัเํา่ซรaิ่n้า))งแeงงn)เiiปpือtkzลนห)กพi)สงeoecมมๆนื้อลรaุ่มm)ุร(แต((เ(ตโป(ท((็นีเsยวcgslsbaมสlนอหกaียจhอิดักกัาeuhuตปยiurs2ีย้มyrชรงaaก)บcotนhตชdคษบeบt้า�วpกlfำkoaิหกกํiาadกเาtว่อrnยeeยtipิ่งกiy์iนn่งิํ่าิมง่gnนn)หrแคeอg-eg,ิง่ย่)อggห)((โเ((ต(เแท(เrดrห)lgsstbsพสป))นaตลวiรaยลiิดาnhuาtหsurรีย็นf้มาyoaกบsocตมgtd5ืือeะอมบวันพุuกiflkรoวหกd)nาotเreeยtเiิง่รลiiนnn่งgิลnถnrอgรgี,้ยc))่อggําาณrดu)งs))aอเltหเtfหปไoนutนมวัilน็รrnื้อoุร้หengลืพอเกั)ยา))ํารไษยื่อหรหเ์าณพลกรือ่ือไมกไห้ทารลี่ชใมุ ชช้ป(โท(เป(((แตต(นcglsabสรนaยิอดักามhuiurะีย้มyraกบoนtตชโีคdeบtกlfยoหกํiาadกาวtrnยtiชิง่กiyiนnาง่ิิง่gnnนอgeมgิ่ง่อg) ปสใบลระบั :มใมบาชีณเอ่ปใน็ 8บใดบ-า้ ปน1รขะ6า้ กงอค2บู่ อแ-อบ3กบเคขรนู่ยี ในนงสชกอ่ลสใับอบงมลชีใกัน้ั บษยเรคณ่อยีุณยะงคา่ ใ1เสน(ไbมบกเีu้หห-lีbายวั ,ลร3หrดอhอรื iือzนกชงoมmรุัอ่ีเนหักeสตง)เแษเป้าเีปอ่หน็ น็์นพพหลรร่รนรนอืณณองึ่ไงไมมซน้เย้ใฉกอพวลู่าต้สลกะญูถาใิน่พบหมนั ธร(ไ(ุ์มแbcมอืlui้หmดีกlbสัวb,อeหนขrี rhรก)iาือzดเเoมยปวปmีเน็อน็หอป่eพพง)ยก้านรรรรจเณณหดำ�ไไมมลเ(นtพอ้ท้ใisกอาืีข่วsลกะยuนงเ้สาeลยอูญเมี้ยcพปเเuพงปป่อนัาlเtน็็นนันuธ็นนกพพธrื้อุ์ยeรรุ์ าเรร)ยกณณือ่ ไไมม้้ทมีคี่ชุม่าชนมีความต(เ(stพ้อiusงาscกะukาเeeลรrี้,ยc ของใบเป็นรูปไข่ รูปใบหอก รูปหัวใจ หรือรูป อเปอน็ พกรรดณอไมก้ทไีข่ ดยาต้ยพลันอธุ์ยดากคทณุ ง้ั คป่าี ใโนดกยามรอกั นเปอุร็นอกัพรษกร์ณดไมอเ้เปฉก็นพพพาระรถรอณิ่นอ้ นไรุ มมัก้หษาเ์ พยือ่ากการใช้ประโยชน์ เป็นพรรณไม้ทีข่ ยายพนั ธุ์ยาก เป็นพรร เปน็ พรรณไม้มีค่า เปน็ พรรณไม้ใกล้สูญพันธ์ุ เป็นพรรณไม้ใกล้สญู พันธ์ุ เปน็ พรร เป็นพรรณไม้เฉพาะถิ่น เป็นพรรณไม้ที่ชมุ ชนมีความต้องการ อนรุ ักษ์เพื่อการใช้ประโยชน์ เปน็ พรร เป็นพรรณไม้เฉพาะถิน่ อนุรกั ษ์เ 30

๖๐ พรรณไม้ มีคุณค่าจากป่าชุมชน จากปา่ ชมุ ชนบา้ นพรเจริญ จังหวัดนครพนม กบั การผลใิ บออ่ น เมอื่ มดี อกจะมกี ลนิ่ เหมน็ หนื การนำ� ไปใชป้ ระโยชน์ : เนอื้ ไม้ ทำ� เครอื่ งมอื คล้ายกล่นิ ซากเน่าตายแห้งของสัตว์ ทางการเกษตร ใบและเมลด็ มสี ารทเ่ี ปน็ พษิ รบั ผล :  ผลมีลักษณะเป็นฝัก รูปขอบขนาน ประทานเข้าไปจะท�ำให้เกิดอาการมึนเมา หัวท้ายเรียว กว้าง 2 - 3.5 เซนตเิ มตร และ อาเจยี น ถ้าเกินขนาดท�ำให้ตายได้ เนอ้ื ไม้ เมอ่ื ยาว 10 – 20 เซนตเิ มตร มเี มลด็ 5 – 8 เมลด็ ใช้เผาเป็นถ่านจะให้ไฟแรงได้ดี ด้านต�ำรายา ต่อฝัก เมลด็ มีลกั ษณะกลมแบน ไทย ตน้ แกไ้ ข้ เชอื่ มซมึ เนอื้ ไม้ แก้ไข้ ไม้ซากมี การขยายพันธุ์ : โดยวิธีการเพาะเมล็ดและ พษิ ถงึ ตายได้ ถา้ จะนำ� ไปปรงุ ยาตอ้ งเผาใหเ้ ปน็ ตอนกง่ิ ถ่านไม้แก้พิษไข้ 31

ไม้หวั หรือมีเหง้า เพาะเลี้ยงเนื้อเยื่อ ค  าํ อธิบายสัญลัก(tisษsueณcul์ture) (bulb, rhizome) ๖๐ พรรณไม้ มีคุณค่าจากป่าชุมชน คําอธิบายสญั ลกั ษณ์คณุ ค่าในการอนรุ ักษ์   เป็นพรรณไม้หายาก ค   าํ อธิบายสเปน็ ญั พรรลณักไม้ทษี่ขยณา  ยพ์ นั ธุ์ยาลก ักษณะวิสยั ลกั ษณะวิสยั เป็นพรรณไม้ใกล้สลญู กั พษันธณ์ุ ะวิสยั ข(คhวeยาigมาhสยt)ูงพนั ธุ์ เป็นพรรณไม้มขีคย่าายพนั ตะคร้อ ความสงู ความสงู ไม้ต้นแผ่เปน็เพราัศะมเมี ลด็ เ (height) เปน็ พรรณไม้เฉพาะถ15ิน่ -25 m (height) (tree, umbr(esellaeds)hapเอปeน)็นุรพักรษร์เณพื่อไมก้ทารี่ชใุมชช้ปนรมะโีคยว( ชือ่ วิทยาศาสตร์ : Schleichera oleosa (Lour.) Oken.ไม้ต้นแผ่เป็นรัศมี ไม้ต้นแผ่เปไน็ มร้ตัศ้นมที รงพปุ่มกั กชลํามกิ่งหรือเถา ป (tree, umb(rterlelaes,hraopuen)d(cushttainpge)) ( (tree, umbrella shape) ขเใเคลชกแชตลปปบ้าต่ิ�ูืืออ่่ำ่ักง้นล็นมโตกกอวษ:ดือคห:้กน้งาืน่ณเยกู่อศปรเิ่งนเปใปแอือก:็นะ์บมน็ต็นกอ้าทใ:คักไกบนเาสาคมSู่ปรคจเปตีนงปียA้ตอ้ลดเ่�ำรพ้�ำยงน็้นPางะต(เฤื้อIสขยเกอวกNรางกนสะียอาือลDกเาษุนลดญบกนแAันด�สขำศแด็ยดCเจใอตลลบาหหองEนงับ้สน็กบหดญนAชบนตเขรเาE่อปใ่ปรุ นื้ออรสบใี)็็นน์ยนเบูง,ยปทปปกจ่อเ1็นรคุ่รมะยป5งสะมาปตพลมีน-ะีขิดมุ่มาา2้�ำนเ(ยณแตรน5าเใผียาปดบค่กลงเ1ใลอรมตหวเื-อพอทตร้าญ4กกรางงน่ มคณุ,พเคด2ใ8เมรลบพคนลอว0-ีย็มก่างห่ืนิษก2-บในเแนร3(ไไไ(ไไ((ไไ(((ปณเ5bstcttsมมมมมมมหบใrrrกปอืchlu:eeei้้้้้หพตพเ้้ตตm็a0นบrลlรeeeบbาu้น้้โุนนnวัสุุ่่มมน็ bื้อ,,,,bอdเอรืสกทททลรeหหcยsr)เrอeซคอoรรรอrpohซอรหnีว)ขuกงงงnเiiาบือtkzนลลนnกพพi)้นาeocกยามงdื้อ)รaุุ่่มมmแุรตน่ืีเงsยวlกวกตัดsหกกhกัeยลshิเเลรงa)หhมรเิaคอษมล้าวp4มaะมpวยะepหีรe์ก่าํ็กตม)แe.ต)รือ5หา)เนรกัอรลปงส-ม้อเกสแ็บนแีเ1ยห้ันหลผยช้ี 2อ้ๆะล่วอ่นชยือใสเหอ่ลชบซงว่ ดรง่อคอนคน(ไไไ(ไ((ไไไ(((ือbsctttsอมมมมมมมุณดrrrดตc่hl่ออuขeeei้้้้้พหตเพ้้ตตmarลตlกeeebu้น้้นนอnัวอุ่มุ่มิเคอนนbื้อ,,,,bdทททมร่ิeงมหcยsr)reกา่กอoรบรรrpohขๆรn)สuงงงnตเiiใลีือtkzลยมnกพพi)้าในeocเม(ไไ(ไไไ(ไ(((d้ัื้อนรปรaุุ่่มมmbtsctsบกัมมมมมมอ่ีเกงsrrีคยวกlchlsuหกกน็eeihe้้้้้พเพหต้ตๆยmashrลษlหเลรงeea)ยพbาhuล้น้นnัวaควุ่่มุมแร้าวpbื้อ,,มa,bpdรรวททรณยeมนepหาcยs)eียreบลีรํา่โอ)รแรอrpohe)รnณ)คมงหงขี)nาเiiบือtkะzลเนะกพi)ลไeocมนแลื้อน((แโตเ((((ตเท(ยมรยaมุ่มmเเรุgslstabพสนีเasยยiวอิดาlปป้ทhuหsiกuลrา้ีียhยักeา้มาyrใายaกบssocนตdีข่รงa)ะeบhuกlfบkดนoนค็็หกษวaะdกวา้ยาtวงpเreaeยtiิ่งลวiyiนnง่ิยิง่าennrp์อgeาํ่gี้,ยcย)่อgแgerดru)งs)พ)หa)inltหเtfoลันนgutัวilมr)ธnื้อoengล์ุยเ)ย))าําือ่กหรือไหล ต ( โ ( ต ( เ ( ท ( แ ( เ ( และยาวทสี่ ดุ ลกั ษณะของใบยอ่ ยเปน็ รปู รี ปลาย หรือเกปน็ลพีบรรณรไวมม้ทีข่ มยาีขยพนันาธุ์ยดาคกเณุล็คก่ามในากการมอนีแรุ ฉักษก์ แหเปล็นพมรรณไม้หายาก เป็นพรรณไม้ใกล้สญู พันธุ์ เปน็ พรรณไม้ใกล้สญู พันธ์ุ เปน็ พรรณไม้ที่ขยายพันเธป์ุยน็ าพกรรณไม้มีค่า เ เปน็ พรรณไม้เฉพาะถิ่น เปน็ พรรณไม้เฉพาะถิ่น เปน็ พรรณไม้ใกล้สญู พันเปธ็นุ์ พรรณไม้ที่ชุมชนมีความต้องกเ อนรุ ักษ์เพื่อการใช้ประโยชน์ เป็นพรรณไม้เฉพาะถิ่น เ อ 32

๖๐ พรรณไม้ มีคุณค่าจากป่าชุมชน จากปา่ ชุมชนบา้ นสามสิบสา่ งและเขาเขียว จงั หวัดนครราชสีมา 5 แฉก ดอกไม่มีกลีบดอก โดยจะออกดอก และมีรสเปรี้ยว โดยจะออกผลในช่วงเดือน ในช่วงเดือนมีนาคมถงึ เดือนเมษายน มีนาคมถงึ เดอื นกรกฎาคม, ผล : ลักษณะของผลเปน็ รูปทรงกลม มขี นาด การขยายพันธุ์ : โดยวิธีการเพาะเมล็ด ประมาณ 2-3 เซนติเมตร ปลายผลเป็น การนำ� ไปใชป้ ระโยชน์ : ดา้ นสมนุ ไพร ผลสกุ จะงอยแหลมและแข็ง เปลือกผลหนาคล้าย หรือเน้ือหุ้มเมล็ดใสสีเหลืองและฉ่�ำน้�ำ มีรส แผ่นหนัง ผิวผลเกล้ียงเป็นสีเขียวอมสีน�้ำตาล เปรยี้ ว ใชร้ บั ประทานเปน็ ผลไมไ้ ด้ โดยจะนยิ มรบั หรือเป็นสีน�้ำตาล ภายในผลมีเมล็ด 1-2 ประทานกันมากในภาคตะวันออกเฉียงเหนือ เมลด็ มเี นอื้ หมุ้ เมลด็ ใสสเี หลอื ง ลกั ษณะฉำ�่ นำ�้ และเนอื่ งจากเนอื้ ผลมฤี ทธเิ์ ปน็ ยาระบาย การรบั ประทานมากเกนิ ไปอาจทำ� ใหท้ อ้ งเสยี ได้ 33

ไม้หวั หรือมีเหง้า เพาะเลี้ยงเนื้อเยื่อ ค  าํ อธิบายสญั ลกั (tisษsueณcul์ture) (bulb, rhizome) ๖๐ พรรณไม้ มีคุณค่าจากป่าชุมชน คําอธิบายสญั ลักษณ์คณุ คา่ ในการอนรุ กั ษ์   เป็นพรรณไม้หายาก ค   ําอธิบายสเปน็ ญั พรรลณกัไม้ทษี่ขยณา  ยพ์ นั ธ์ุยาลก ักษณะวิสยั ลักษณะวิสยั เป็นพรรณไม้ใกล้สลญู กั พษันธณ์ุ ะวิสยั ข(คhวeยาigมาhสยt)งู พนั ธ์ุ เปน็ พรรณไม้มขีคย่าายพนั ตะเคียนทอง ความสงู ความสูง ไม้ต้นแผ่เปน็เพราัศะมเมี ลด็ เ (height) เป็นพรรณไม้เฉพาะถ20ิ่น-40 m (height) (tree, umbr(esellaeds)hapเอปeน)็นุรพกั รษร์เณพือ่ ไมก้ทารี่ชใมุ ชช้ปนรมะโีคยว( ชือ่ วิทยาศาสตร์ : Hopea odorata Roxb. ไม้ต้นแผ่เป็นรัศมี ไม้ต้นแผ่เปไน็ มร้ตัศ้นมที รงพปุ่มกั กชลํามกิง่ หรือเถา ป (tree, umbrella shape) (tree, umb(rterlelaes,hraopuen)d(cushttainpge)) ( ชือ่ วงศ์ : DIPTEROCARPACEAE (คนุณดดดศตผรเตรชูปคอิู่อาอนลงา่อื ่าใมกกธกคยมใบนแ:งิว (((ไไไไไไไ((((์ตกลbctsttsมมมมมมมพกrrr่กลาchl:uาeeei้้้้้หพตพเ้้ตตกmarิดลlลeeeา้bามu้้น้้นนาnวัะุ่่มุมาสสbื้อ,,,,bลdรทททกยรeกหานcยrs)ใreย)อoรรรีขอrpohรnม)บัน uงงงงnเiลiดือtkzลนาปnกพพiห)eocม dหแื้อบีรaุุ่่มมmอวุรลีเ0sยวlsหนกกลhกัe รเยshกลรงาa)ลมhaค.ษ้าืวะpอามap6ยแวยeย้ีขีpe์ปํ่า)แมรeป)ล นงห)ลูปเมลีกะแาซมากไอีกดหนยขลยวเลกล่ตเ้าา่ีบกิ่ก็งิมงงเเมล ลค ลมอี้ะยต่อี้ยคขีกอ((ไ((ไไไไไไ(((ยงbtscttsร5มมมมมมมงุณrrrchlนuกลeeei้้้้้หตพพเ้้ตตma rลl eeebu้น้้นนn ัวุุ่่มมๆคปbื้อ,,,เ่ิน,ปbมาdกทททรeปหcยsr)re า่อoรรรrpohลรหnีด)ขลเีuงงงnกเiiใน็ือtkzลรnกพพi)นeocเมาน(ไ(ไ(ไ(ไไไ((อdบีื้อรปaเุุ่่มมmbctstsยชมมมมมมียีเsrrยวกlchlsuหกก็นยeeiสhe้้้้้พหพเต้ตนมยmashr่อลlวาลรงeea)โพbาhu้น้นnวัaคุ่่มุม้าวpbื้อ,,มมa,ุคb่กpมd้รสรวททวรยeนepหcยs)ereร่าํอ)รแรยอrpoheนน)รn้อณา) งหง)nเiiผือtkzลนากพ1iก)ลกนไeocเบมื้อโ((((ต(แเเท(ต(มรaมุ่มmรุวgtsslbaพสปน่ีเasยลยiวิอดลาาl้ทhuชหsiกurมียhักe้มาyrยaกบsscoนตdี่ขรงa็)ะeบคนhีuกบบlfีk่นoอคๆหกษadกาา้ยาtวpเreaeยtiิ่งลวiyiนn่งิยิ่งาennูrp่์อgeาํ่gี้,ยcย)่อgแgerดru)งs)พ)หa)inltหเtfoลันนgutัวilมr)ธnื้อoengล์ุยเ)ย))าําื่อกหรือไหล ต ชือ่ อื่น : โกกี้ (กะเหรีย่ ง-เชียงใหม่), จืองา ( ลักษณะทางพฤกษศาสตร์ ต้น : เป็นไม้ต้นไม่ผลัดใบขนาดใหญ่ ล�ำต้น โ เปลาตรง สงู 20 - 40 เมตร เรอื นยอดเป็น ( ทรงพุ่มกลม เปลือกหนาสีน้�ำตาลด�ำแตกเป็น สะเก็ด กะพ้ีสนี ำ้� ตาลอ่อน แก่นสนี ำ�้ ตาลแดง ต ใบ : เป็นใบเดี่ยวรูปไข่แกมรูปหอกหรือ ( รปู ดาบ ขนาด 3 – 6 x 10 - 15 เซนติเมตร เนื้อใบค่อนข้างหนาปลายใบเรียว โคนใบมน เ ป้านและเบี้ยว หลังใบมีตุ่มคอมเมเซีย ( เกลย้ี ง ๆ อยตู่ ามงา่ มแขนงใบ เสน้ แขนงใบม ี 9 ท ( แ ( เ ( - 13 คู่ ปลายโค้งแต่ไม่จรดกัน ทางโเคป็นนพปรรกีณ ไมเส้ทีข่ น้ ยาปยพกี ันตธ์ุยาามคกุณยคาา่วใมน ีก7าร อเนสุรน้ กั  ษป์ กี สเปน้ั ็นพมรีรณไม้หายาก ความเปย็นาพรวรไณมไม่เ้ใกกลิน้สคญู พวันาธมุ์ ยาวตวั เปผ็นพลรรณไเมป้ทน็ ีข่ พยรารยณพันไเมธป์ุย้ใน็ กาพกลร้สรูญณพไมนั ้มธ์ุีค่า เ เป็นพรรณไม้เฉพาะถิน่ เป็นพรรณไม้เฉพาะถิ่น เปน็ พรรณไม้ใกล้สญู พันเปธ็น์ุ พรรณไม้ที่ชุมชนมีความต้องกเ อนรุ ักษ์เพือ่ การใช้ประโยชน์ เปน็ พรรณไม้เฉพาะถิ่น เ อ 34

๖๐ พรรณไม้ มีคุณค่าจากป่าชุมชน จากป่าชมุ ชนบา้ นวังศิลาดิเรกสาร จังหวัดสุราษฎรธ์ านี การขยายพันธุ์ : โดยวิธีการผลิตกล้าจาก การนำ� ไปใชป้ ระโยชน์ : จัดเป็นไม้ทม่ี คี ุณค่า เมล็ด แต่ปัญหาในการผลิตกล้าจากเมล็ด ทางเศรษฐกจิ ชนดิ หนง่ึ ของประเทศไทย เนอื้ ไม้ ตะเคียนทอง เมล็ดไม้ตะเคียนทองเป็นเมล็ดที่ ใช้ในการก่อสร้างอาคารบ้านเรือน สะพาน สูญเสียความงอกไว มีความยุ่งยากในการ หมอนรองรางรถไฟ ตัวถังรถ เรือนต่างๆ รักษาเมล็ด สืบเน่ืองจากเมล็ดมีความช้ืน เครอ่ื งเรือน เปลอื ก นำ� ฝาดใช้ต้มกบั เกลอื อม สูง ซึ่งพร้อมที่จะงอกทันทีเม่ืออยู่ในสภาวะสิ่ง ป้องกันฟันหลุด แก่น ใช้ผสมกับยารักษาทาง แวดลอ้ มทเ่ี หมาะสมนอกจากนไ้ี มต้ ะเคยี นทอง เลือดลม ยาง ใช้ผสมน�้ำมันทารกั ษาบาดแผล จะให้เมล็ด 2 - 3 ปีต่อครั้ง แต่ละคร้ังก็ให้ ชัน ใช้ผสมน�้ำมันทาไม้ ยาแนวเรือ และท�ำ เมล็ดไม่มาก  น้�ำมนั ชกั เงา 35

คาํ อธิบายสญั ลกั ษณ์(scande nt) (scanden(tc)limber) (grafting) ไม้เลื้อย  ไม้เลื้อย ไม้หัว หรือมแีเยหกงห้าน่อ หัว ลํา หรือไหล คุณ(ไcมli้หmควั b่าeหใrร)น(ือbมกuีเlbาห,งรr้าอhizนoเ(mรุsพuักeาc)ะkษเeลr์ ี,้ยงstเoนขlื้อonเยย) ือ่ายพนั ธ ไ(cมli้หmัวbeหลrร) ือักมษีเหณง้า ะวิสยั (bulb, rhizome) ความสงู ๖๐ พรรณไม้ มีคุณค่าจากป่าชุมชน คาํ อธิบายสัญลักษณคํา์ อธิบายสญั ลกั ษณ์   (bulb, rhizome) (tissue culture) เพา ตงั หน   คุณค่า  ในการอนรุ ักษ์ (height)คณุ ค่าในการอเนป็นุรพกั รษรณ์ ไม้ทีข่ ยายพันธ์ุยาก (se ลักเปษน็ ณพรระณวไิสมยั้ที่ขยาย(ไขtมพreย้ตนั e้นธา,ุ์ยแuยาผmก่เพปbr็นันeรllธัศaมุ์ sีhเaปpน็ eพ)รรณเปไม็น้ทพีข่รยราณยขไพเมปยนั ้ใน็ กธาพ์ุยลยรา้สกรูญพณพันไมันธ้หธุ์ุ์ายาก ปัก ลักษณะวิสยั (cu ความสูง 2เ0ปm็นพรร(คณhวeไามigม้ใhกสtล)งู ้สูญไ(tมrพe้ตันe้น,ธทุ์roรuงnพdุ่ม(เsพsกehาลeaะมdpเ)มeเป)ลน็ ด็ พรรณเปไน็ มพ้ใกรลรณ้สญู ไมเพป้เฉัน็ พธ์ุาระรถณิน่ ไ(เมsพe้มาeีคะdเ่า)มลด็ ตอ (height) (air ชือ่ วิทยาศาสตร์ : Calophyllum calaba L.ไม้ต้นแผ่เป็นรศั มี เปน็ พรรณ(ไtมrไe้มตe้เ้นฉ,แพuผmา่เะปb(ไถrtน็มreิ่นรe้ตllศัea้น,มทscีhรoaงnpกiecรa)(ปวclักuยsthชคtaํiาวnpเก่าํปge่ิง)น็)หพรรือรณเถไาม้เฉพาะถเอิน่ ปน็นรุ พักรษร์เณพื่อไ(ปมcกกัu้ทาtชรี่tชํiาใnมุ ชกgช้ปิง่)นหรมะรโีคือย(โวเlชนaถานม้มyา ชือ่ วงศ์ : CALOPHYLLACEAE ชือ่ อื่น : ตนั หนใบเล็ก (นราธิวาส), (tree, umbrella shape) ไม้ต้นทรงพุ่มกลม พังหนั เกไ(tมreล้ตe้น,ด็ ทroรแuงnพไ(dรtมุ่มre้ตsกดeh้นล,aทมpsร(peง)iจkพeุ่มนัต(saกhอirทรaนวplaกยeบyิ่ง)แeหุรriลnี)มg) ต(aอirนlaกyิ่งering)ต(bิดu (ไtมre้ตe้น,ทcรoงnกiไ(csมรahวl้พrยsu่มุ hคba)วp่าํ e) เสีย พะองู (t(reหe,นrouอndงsคhaาpeย) ), โน้มกิ่ง (sh ไม้ต้นทรงกรวยควํ่า (layering) ลกั ษณะทางพฤกษศาสตร์ (tree, conical shape) โน้มกิง่ (layering) คต2่อ้น0น:ขเม้าเปตงทร็นึบไไมมเ้ตป่ผ้นลลขือัดนกใาบสดีนเกำ้�รลตือาานลงยถปอึงนดใเหเทปญา็น่สแพูตงุ่มไกกดเลป้ถม็นึงไไ((tsมมrhe้พ้ตreu้นุ่ม,bทs)กมมรpงiาลีขkพeกนุ่มาsกhไงสรaมใวpีนยบeช่ )แ้ำ� ดัมหตลเีขมจานลน กเสา้ ้นนแใบไ(ขtมreย้ตนe้น,างทsวรpใงikบพไไ(e1sมมุ่มcขs้้พเกahลnุ่มรนa-ื้อdวpรยeยeาอ1n)แเtนลห).ื้อล(ตเ8ตยbมสิดuียรตdบเdางซยinถอgนด)ี่จต�ำเิ นมวตนร ทา ไม้พุ่ม (climber) (shoot grafting) ติดตา (gr (budding) แย เสียบยอด (su รตใบ่อังหง:นเเปปจน็น็ะสขใบ้ึนะเเใดกนยี่ด็ ปวท่าเว่ัเรบลยี ญำ� งตตจ้นรพงกรขรง่ิ า้ ณกม้าหในบรมือรขี ปูปนไ่าสขดห่นี บิ ำร้� ชตอื ้ืนราปูล(ไไ(scมมcli้้พเmaลnุ่มbื้อdรeยชดแeอrn)เ่อลtอล)ื้อก้วกยรช:ะ่อจดสะอีขตากวายมมากีซวลอ1กิ่นค.ไ(ไ(ใหss5มมณุ chบ้้เพarลอunคุ่มื้อแbd-รมย่า)eอลnใเเt2ลน)(ไะยbื้อมกu.ยต้หน็ 5lbาัวา,รหอrมอhเรiซืออzนกoมนmุรกทแ((ีเงิ่gsหยกัาeurตเทงaก)บcษป้าfkหกิเtี่ใei์นมn่งิ็นrบg,่อ)ตsชหtหo่อรัวlลonแลมุด)ําบีไห5ปบรือไหล (shoot graftinเพg)า กลมมน กวา้ ง 3 - 6 เซนตเิ มตร ยาว 4.5 - 8ไม้หัว ห-รือ1มีเ0หง้าดอก กลีบเล้ีย(cงlimb4er) กเป็นลพบี รรณรไูปมเพ้ทขาีข่ ะยอเาลยบี้ยพงขันเนธนื้อุ์ยาเายกื่อนลู่ ทาบกง่ิ (tis (grafting) แยกหน่อ หวั ลํา (sucker, stoloเปn)็น เมซนนตขิเอมบตใรบปเรลียาบยใบแผแห่นลใบมหหนรือผเิววใ้าบเขด้าค้าุณโนคคบนา่ นใในบส(bกuี lbา,รผลrอhiจู้งzนoำ�mรุมนักeขี)ษวนน์ ทมง้ั าสกอสงดขี า้าวน(ไเbมไกu้หมlbวัส,่มหrรhรกีiือzเเoพมปลmีเน็หeศีบพง)้ารเดรมณอยี ไมก(สt้ใisกsเีลมuห้สeีเญูลcกuพอืlสtนั uงธrรeุ์ )เโพคศน (เtพisาsะuเeลี้ยcuงlเtนurื้อเeปเ)ย็น เขียวเข้ม เป็นมัน ด้านล่างสีเขียวอ่อน เส้นเปน็ พรกรณ้าไมน้ที่ขยชา่ยอพดนั ธอุ์ยากกครุณ่วคมา่ ใมนีใกบารปอรนเปรุะน็ ักพดรษรับ์ณไม2เ้เปฉ็นพพาใระบถรณิ่น ไมม้หีขายนากสี เป็น อน เปน็ พรรณไม้ที่ขยายพันธุ์ยาก เป็นพรรณไม้หา เป็นพรรณไม้มีค่า เปน็ พรรณไม้ใกล้สญู พนั ธ์ุ เปน็ พรรณไม้ใกล้สญู พันธ์ุ เปน็ พรรณไม้มีค เป็นพรรณไม้เฉพาะถิน่ เปน็ พรรณไม้ที่ชุมชนมีความต้องการ อนุรักษ์เพือ่ การใช้ประโยชน์ เปน็ พรรณไม้ที่ช เปน็ พรรณไม้เฉพาะถิน่ อนรุ ักษ์เพื่อการ 36

๖๐ พรรณไม้ มีคุณค่าจากป่าชุมชน จากป่าชมุ ชนบา้ นนิคมพฒั นา จังหวัดสงขลา น�้ำตาลทั้ง 2 ด้าน ดอกบานเต็มที่กว้าง การน�ำไปใช้ประโยชน์ : ชัน ใช้ยาครุและ ประมาณ 8 มิลลิเมตร ระยะการเป็นดอก เรือ เน้ือไม้ใช้ในการก่อสร้าง การใช้งานด้าน เดอื นตุลาคม - พฤศจิกายน ภมู ทิ ศั น์ พมุ่ ใบมนั สวยงามและดอกหอม ปลกู ผล : ผลสดเมล็ดเดียว สีเขียว ค่อนข้างกลม ให้ร่มเงาในสวนท่ัวไปได้ ผล มีรสเปร้ียวรับ ขนาด 0.8 - 1.1 เซนตเิ มตร ผลสกุ สีเหลือง ประทานได้ ตงั หนเปน็ พรรณไม้เฉพาะท้องถนิ่ เม่ือแห้งเป็นสีน้�ำตาลแดง ปลายผลเป็น เป็นพรรณไม้มีค่า และเป็นพรรณไม้ใกล้สูญ ต่ิงแหลม ก้านผลยาว 0.5 - 1 เซนติเมตร พันธุ์ที่ชุมชนบ้านนิคมพัฒนาจังหวัดสงขลา ผลออกช่วงเดือนธนั วาคม - เมษายน ต้องการอนุรกั ษ์ไว้ การขยายพันธุ์ : โดยวธิ ีการเพาะเมลด็ 37

(climber) (climber) (sucker, stolon) ไม้หวั หรือมีเหง้า ไม้หัว หรือมเีเพหางะ้าเลี้ยงเนื้อเยือ่ (bulb, rhizome) (bulb, rhizo(mtiess)ue culture) ๖๐ พรรณไม้ มีคุณค่าจากป่าชุมชน ค  าํ อธิบายสคัญณุ คล่าักในษกาณรอน์ ุรักษค ์ ําอธิบายคสณุ ัญค่าลในักกาษรอณนุร์ ักษ์ เปน็ พรรณไมเป้ท็นีข่ พยารยรพณันไธมุ์ย้หาากยาก   เปน็ พรรณไม้ทีข่ ยา ยพนั ธุ์ยาก ประ ลกั ษณะวิสยั เป็นพรรณไม้ใกล้สลญู ักพษนั ธณุ์ ะขวิสยยัายพนั ธ์ุ เป็นพรรณไมเป้ใกน็ ลพ้สรูญรณพไนั มธ้ม์ุ ีค่า ขยาย ความสูง ความสงู เพาะเมล็ด (height) เปน็ พรรณไม้เฉพาะ2ถ0ิน่ -40 m (height) (seedเ)ปน็ พรรณไมเป้เฉน็ พพาระรถณิ่นไม้ที่ชมุ ชนมีควา Blumeไม้ต้นแผ่เป็นรศั มี อนุรกั ษ์เพือ่ การใช้ประโยชน ไม้ต้นแผ่เป็นปรักศั มชําี กิง่ หรือเถา ชือ่ วิทยาศาสตร์ : Elateriospermum tapos (tree, umbrella shape) (tree, umbre(clluatstihnagp)e) ชือ่ วงศ์ : EUPHORBIACEAE ไม้ต้นทรงพุ่มกลม ไม้ต้นทรงพุ่มตกอลนมกิ่ง ชื่ออืน่ : ปีระ (มาเลเซีย-ยะลา) (tree, round shape) (tree, round(ashiralpaey)ering) ลกั ษณะทางพฤกษศาสตร์ ไม้ต้นทรงกรวยควาํ่ (ไtมre้ตe้น,ทcรoงnกicรa(โวllนaยs้มyhคeaกวrpิง่่ําien)g) ต้น : ประเป็นไม้ต้นขนาดใหญ่ เปลือกมียาง (tree, conical shape) เหนยี ว ลำ� ตน้ ตรง สงู ประมาณ 20 - 40 เมตร มถี นิ่ กำ� เนดิ อยภู่ าคใตข้ องประเทศไทย มาเลเซยี คใไ(บtมrลe้ตแe้น่ืน,ทกsเรpล่งสikพe็กีเุ่มsหกนhรaล้อวpยeือย)แหงลเอมมม่ือเแขตียกวใหบรอือ่อสนีนไ(จtมr�้ำe้ตะe้นต,มทsราpีสงikลพeีชุ่ม(ตsbกhมิดuเรaตdวpปพdายei)แn็นูแหgล)ดไมมง้ และยงั พบอยู่ในแถบหมู่เกาะสมุ าตรา ต้นประ มเผไ(ไ(ปssมมลนีch้้พพa็rนดuัาnุ่มุ่มbdชรคใ)eอบn่วเมtล)ตงื้อกทยลา่ีแอรนดแป่นต ีอจกนะยผตอลาดดยั ขใตอนัวงชตว่ แน้งลเปดะ(ไไ(รssมมอืคch้้พพะarนunุ่่มุมวจbdรก)eาอะnเมุtมลไ)ื้อมภทเ((ถยsgสาh่ปrาีย่ีใaบoบพfนoรกtยtin่งิ านกอัggrด)กaธาftฏ-์รing) จะเจริญเติบโตได้ดีในดินที่มีธาตุอาหารสูง แอง(ไ(ไbcมมอส่อlui้้หเmลlกbงนวั bื้อ,คeขหยมrrhร)ืออiาือzoมงกmีเภหใeกงบ)า้าวยอ่าใ่อแตสน้แงตสน่อง้อจปย้าีนั้นปจระะขจ้ึนะไ(ไมcอมมli้้หเmลีกยัวbื้อeาหูย่กrร)รือับมแแ((เีเปtsพหตยiusงากsรc้ากะukหเิมeeลนยrี้,ยc่อาuองsltหเณtoนuดัวlrื้อoenลเ)ย)ําือ่ หรือไหล ปริมาณน�้ำในดินต�่ำ ต้นประมีวงจรชีวิตเก่ียว พนั กบั ฤดกู าลและภมู ิอากาศ ใบ : ใบเดี่ยวเรียงสลับกันใบเป็นรูปรี โคนใบ มนก่ิงแหลม ปลายใบแหลม ขอบใบหยักเคปุณ็นคา่ ใดนกอากรอ:นุรอกั อษก์ ดอกที่ปลายกิ่งเป(b็นulbช,่อrhiสzomีขeา) วนวล คณุ คา่ ในการอนรุ กั ษ์ เป็นพรรณไม้ทีข่ ยายพันธุ์ยาก เป็นพรรณไม้หายาก เปน็ พรรณไม้ทีข่ ยายพันธ์ุยาก เปน็ พรรณไม้ใกล้สูญพันธ์ุ เปน็ พรรณไม้มีค่า เปน็ พรรณไม้ใกล้สญู พนั ธุ์ เป็นพรรณไม้เฉพาะถิ่น เปน็ พรรณไม้ที่ชมุ ชนมีความต้องการ เปน็ พรรณไมอ้เฉนพรุ าักะษถเ์ิ่นพื่อการใช้ประโยชน์ 38

๖๐ พรรณไม้ มีคุณค่าจากป่าชุมชน พันธ์ุไม้จากป่าชุมชนบ้านอ่าวอ้ายยอ จงั หวัดนครศรีธรรมราช หรอื สคี รมี ดอกแยกเพศ ดอกตวั ผู้มกี ลบี เลย้ี ง เมล็ดมีเปลือกแข็งหุ้มสีนำ�้ ตาลผิวมัน เน้ือข้าง 4 - 6 กลีบดอกตัวเมียรังไข่มีสีชมพูอ่อน ในเปน็ สีขาวนวล คล้ายลกู ยางพารา ออกดอกเดือนมีนาคมถึงเมษายน หลังจาก การขยายพันธ์ุ : โดยวธิ กี ารเพาะเมลด็ ออกดอก ตน้ ประจะแตกยอดพรอ้ มกนั ท�ำใหม้ ี การนำ� ไปใชป้ ระโยชน์ : การตม้ ทำ� ใหส้ กุ แลว้ ใบอ่อนสีแดงเกิดขึ้นสังเกตเห็นได้ชัด และเมื่อ นำ� ไปดองในน�้ำเกลือ เกบ็ ไว้บริโภคได้นาน ลูก สงั เกตที่ป่าประจะเหน็ ป่าเป็นสีแดงสดทั้งป่า ประดองแกะเปลอื กออกนำ� ไปประกอบอาหาร ผล : เปน็ ผลในเดอื นเมษายน - พฤษภาคม ผล ได้หลายอย่าง เช่น แกงส้ม แกงพุงปลา ต้ม มีเปลือกข้าวลักษณะเป็นพูมี 3 พู ผลอ่อน กะทิ หรือเหนาะข้าวหรือขนมจีน ให้รสชาติ สีเขียว เม่ือแก่เปน็ สดี ำ� ปนนำ�้ ตาล ภายในมี 3 เปรยี้ วมนั อร่อยมาก ลูกประสดน�ำไปปิ้งทำ� น้ำ� เมลด็ ผลแก่จะแตก เมลด็ จะกระเดน็ ไปได้ไกล พริกลูกประเกบ็ ไว้ได้นาน 39

๖๐ พรรณไม้ มีคุณค่าจาคกปาํ ่าอชุมธชิบนาคยําสอญั ธิบลากั ยษสณญั คลํา์ ักอษธคิบณําาอ์ ยธสิบัญายลักสษญั ณลกั์ ษณ์  (shrub ) (scande(nctl)imber) (scandent) (shoot gra(gftrianfgti)ng) (sucker, stolon)     ไ(ไsมมc้้เพaลnุ่มื้อdร ลยeคอnกั เุณtล)(ไไษื้อcมมคlยi้้หเณmลา่วั bื้อใะeหยนr(ไวร)bมือกuิส้หมlbาวัยัีเ,หรหrงอhร้าiือzนoขมmุรีเยหกัeาง)ษ้าย์พนั ธุ์ ไไ(cมมli้้หเmลัวbื้อeหยrร)ือมแท(gีเยหาraกบงf้าหกtiนnง่ิ g่อ)เแ(ขหsพยuัวายกcะkหลาเeลนําrยี,้ย่อหงsพ(เรtหเtพoนือiัวันlsื้อoาไsnหละเuธย)เําลeลื่อ์ุ หี้ยcuรงlืเอtนuไrื้อหeเล)ยื่อ (climber) (bulb, rคhiวzoาmมeส)งู เพาะเมล(ด็bulb, rhizo(msuec)ker, s(toislsoune) cultuเreพ)าะเมล็ด ลกั ษณะวิสยั ความสงู ((ไhtมree้ตieg้น,hแutคผ)m่เณุ ปbrน็ eครllัศ ลaา่ มใsักีhนค(ไaษbมกpณุu้หณelbาวั)ค,ระหrา่อhวรใiือzนิสนเoมปmุรยักีเน็ หักeพาง)ษ้ารรรอเ((ไเ์ขณปthปมrนeน็eยน็้ตไiมeพgพรุ้นา,้ทhรกัรแutยี่ขรรผ)ษmยณณ่เพาปb์ไไยrม็นมนั พe้ทร้ใlนัlกธัศaีข่ ธลยมุ์ ์ุยs้สาีhายูญคaกพpุณพ((ปeนัscนักัeu)ธคetชธtุ์ยdiําุ์า่nา)กgใก่ิง)นเหปกรน็ ือพาเถรรราอณขนไยม(เรุ tพ้ทiาักsาี่ขsยะษuยเeพาล์ ยี้ยcนัพuงเlันเปtธนuธน็ rุ์ื้อ์ุยeพเา)ยรกือ่รณเเไปปม((ป็นน็ ้หscพพักeuาetชรรยtdรรiําาn)ณณกกg่ิง)ไไหมมร้้มหือีคายเ่าถาาก   ลกั ษณะวิสยั ความสูง ไ(tมre้ตe้น,ทroรuงnพdุ่มsกh1ลa5มp-เ2eป0)น็ mพรรค(ณhวeไาเiมgปมh้ทน็ สtพีข่)ูงยรารเไ(ปtยณมrน็พe้ตไพeมนั้น,ร้ใธทกรr์ุยoรลณาuง้สกnไพญูมdุ่ม(เ้เพsพฉsกehันพาลeaธะามdp์ุเะ)มeถ)ลิ่นต(a็ดอirนlaกyิง่ erเiปnน็g)พรรณไมเป้ใน็กลพ้สรญูรณ(เพเsพปeไันาม็นeธะd้หพุ์เ)มารยลรณาด็ กเอไปนมต(็นรุ้มaพอกัiีคrนรษ่าlรaก์เณพyิ่งeื่อไrมกin้ทาgรี่ช)ใมุ ชช้ปนรมะโีคยวชาน พะยอม (height) ชือ่ วิทยาศาสตร์ : Shorea roxburghii G. Donไ(tมre้ตe้น,แuผm่เปbrน็ eรllัศaมไ(stมrีhe้ตae้นp,ทecรo)งnกicรaวl ยshคaวpเาํ่ ปe)็นพรร(ไtณมre้ตเไปeม้น,็น้ใแพuกผmลร่เรป้สb(ไณrtน็ูญมreรeไ้ตlพlมศัea้นนั้เ,มฉทsธcีhพร์ุoaางnpะกiecถรa)(ปิน่วclักuยsthชคtaiําวnpก่ําgeิ่ง))โ(หlนaร้มyือeกrเิ่งinถgเาป) น็ พรรณไมเป้เฉ็นพพาระรถณ(ปิน่ อเcปักuไนม็นtชรุt้มพiําักnกีครgษ่ิงร่า)์เหณพรื่อไือมก(โเ้ทlานถaรี่ช้มyาใุมeชกชr้ปิ่งiนnรgมะ)โีคยวชานม์ ต้องการ นตขยผตลชชอาล้ำ�้นืืออ่่กั้นวตงดัมวอษลแางใีส:ื่นณลำ�บลศีนเตะส:ะ์ป�้ำลนเ้ ูงทกปต:็นักอา1็านะDษไาลงยสมI5จณPพหอะย้ตT-ะเฤราม้กEนข2ือวกR็ดอขถ(ส0ษOเหนงงึีเชศทตCนเา3ียมา้นาAาดงต0เสเRขกใปเร0ตPหน้มล็นAเรื้อมเสาทซ์แCไ)่ง้นรนมต,Eถงผต้มกAแพึง่าไไ(ไ(ไ(ไไ(((เิีtscttสsเมมมมมมEคrrrมchlขนุ่มปeeei้้้้ตพพเ้้ตตmarลีเeeeuน้น้้นนnตุมุ่่มนหศก็นbื้อ,,,bdทททรคecยsr)eราูนอoลลรรรรrpoณุn)(uงงงnเitkด่อลยเnืมอกพพเi)ecคdปื้อลรaุุ่่มมง์กใงsา่ยวlsกกhลยแยตหใshถลลรahนaคเ(ไ(ไไ(ไไ((วpตอืปมbsctsaามมมมม)pึงญrวกาchlยeuน็pei้้้้เพพห้ต,ema่ําrลมกlก)สแeพebาuง)้นnัวุ่มุ่มbื้อ,,หb)dรรท่พรeหียs)reรลอรอrphรnณ)งเiiมือtkzะลนพ)ไeoมื้อมดสเหแชุ่มmุรยีเsยล้ทหกhกัeัลดว่อีข่อรงa)อษก็้ยาวpนะเมยาeเก์มปนจย)แกย็นพหทน้อพลันอวด:รมธคย้าอรด์ุยอไไไ(ไ(ไไ(((ณาstttsใมมมมมมุณองrrrchกขงeeeก้้้้เพตพ้้ตตไบaยrลมeeeอu้น้้นนnคอมุุ่่ม6ื้อ,,,้เมbd(ามทททฉรcยsr่า)กeงปอoรพรรpo-วีกnใuีงคงงnเiตาtkลดนnกพพi)8(ไไ(ไไไ(((ะรecลdbcstsื้อมมมมมรaวถุุ่่มมน้r4กchlอusยeวiาl้้้้หเพพ้ติsน่กกmarีบhลlยาeshbาu้นnวัมุุ่่ลมรaเ-hกจbื้อ,ดaค,bdวรpทมมซรaepหยs)วreยe6pอรอrpเeีhนอ3า่ํรn))แeนงย)เiiปือtkzลนห)พ)กeoบมื้อลตาเุ่มm็รุนเตต((แ((โ(ท(ีเsยมsgslabมสซกนหกaยุรhอิดกัวาeuhเิiurีย้มyrชรงaaก)บcoนตมสีdนลษeี,บ้าวpกlfkoหกadกาt่อrยeeยtiิง่1เตีiตy์iีบนn่งิิ่งnn)rสแหอgeg,ใ่อggห(ทเ(ต((เเแ(รrเิดr)2gstsbsพสป))หaุรiลยลiิดมาnuhtหsurียน็fกาoaกบsocตมgtdาะบวัพ-uญiflkอoืหกตd)nาotเeeลยtiรลiนnnง่gิษลnr1อgรงgี,้ยcร))่อgําณrีบ่ดu)งs)aอฎltหเ8tfหอไoนutดมัวโilอ่รrnื้อoร้หeคอngลือเอ)ยนา))ํา์ธไยเือ่นกหกหาแซาลกรกดอเลเือนปนนรไลน็อหะุรตียพี)ลักีบมกรษิเบรเ์ดกีมตณพทตเ(ตแ(โ(((glsabสนโaยื่อิอดาhไลiurอียตา้มyrคaมกบกoนตdeบกlfo้ทหากadกานิ่มกtrรยt้งiิง่รiyiี่นชnง่ิิง่nnอgใegุม่อggชrดr))ช)ai้ปnหนfรgtัวiมะ)nท((แ(เ(เ(ตtsgsbพสโีคgลยiิดายhusur)ียวาําaกบsocชตdาะบufkoนหกหdามtเeeยtiล์iนn่งิรตnrอggี้,ยืcอ่อg้อrดu)งsไ)aงlหtหเtกfoนutลัวาilrnื้อoรengลเ)ย))ําื่อหรือไ กใเปบิง่ ็นก:ม้านันลสักโาษคขณนาใะจบขำ� สอนองวใบนบมมเปนา็นกปรคูปลุณมาคยน่าใรใบนี(ไbมแผกu้หlbาหิววั ,รหใลrอhบรiือมzนoเมmกุรีเหักeขลง)เษเป้าอป้ีย็น็น์ บพพงรรรรณณไไมก-ตม้เ้ใฉกดันิ พกลาก้สเะุมกูญถบั ิน่พภอื ันกธาบ((ไา์ุ้ bcมพทluนi้หmlbันัวั้งbด,eหตrธrhอร)iือz์้นเเกoมปปmีเ็น็นมหeอพพง)ลี้ารรอรรกัณณกไษไดมมเ(tพ้ท้ใณiอsกาี่ขsละยuกเะ้สาeลยูญใกี้ยcพเเนuพงปปลนัlเt็็นนันนชuธพพธมrื้อ์ุยe่วรรุ์ าเรร)ยกงณณอือ่ เไไอมมด้้มทกือีคี่ชุม่าดนชนอธมีคกนั วาพวมตาร((เstพ้อiuคsอ้งาscกะukมมาเeeลรrี,้ยcuงsltเtoนulrื้อoเเeปปnเ)ย)นน็็ ื่อพพรรรรณณไไมม้้มหีคาย่าาก เรยี บเป็นคลนื่ ด้านหลังใบจะมเี สเป้นน็ ใพบรรมณอไมง้ทีข่เยหา็นยพนั ธุ์ยากคุณค่าในการอนเปุรน็ กัพรษร์ณไมเ้เปฉ็นพพาระถรอณิ่นนไรุ มกั ้หษา์เพยือ่ากการใช้ประโยชน์ เปน็ พรรณไม้ที่ชมุ ชนมีค อนุรกั ษเ์ พือ่ การใช้ประโ เป็นพรรณไม้ทีข่ ยายพันธ์ุยาก เปน็ พรรณไม้หายาก เปน็ พรรณไม้มีค่า เป็นพรรณไม้ใกล้สูญพนั ธ์ุ เปน็ พรรณไม้ใกล้สญู พันธุ์ เป็นพรรณไม้มีค่า เป็นพรรณไม้เฉพาะถิ่น เป็นพรรณไม้ที่ชุมชนมีความต้องการ อนุรกั ษ์เพือ่ การใช้ประโยชน์ เป็นพรรณไม้ที่ชุมชนมีความต้องการ เปน็ พรรณไม้เฉพาะถิ่น อนรุ ักษ์เพือ่ การใช้ประโยชน์ 40

๖๐ พรรณไม้ มีคุณค่าจากป่าชุมชน จากปา่ ชุมชนบา้ นหนองยาง จังหวดั พิษณโุ ลก ผล : ผลมปี กี ลกั ษณะเปน็ ทรงไข่และกระสวย การนำ� ไปใชป้ ระโยชน์ : ไมพ้ ะยอม มสี เี หลอื ง ยาวประมาณ 2 เซนติเมตร ซ่อนตัวอยู่ใน อ่อนถึงสีน้�ำตาล สามารถน�ำมาใช้ในการก่อ กระพุ้ง โคนปีกมีปีก 5 ปีก ประกอบด้วยปีก สร้างทั่วๆไปได้ ดอก ใช้ผสมเป็นยาแก้ไข้ เปน็ ยาวรูปขอบขนาน 3 ปีก ยาวประมาณ 8 ยาหอมไว้แก้ลม เปลือกต้น ใช้กินแทนหมาก เซนตเิ มตร มเี สน้ ตามยาวของปกี ประมาณ 10 ช่วยแก้ล�ำไส้อักเสบ และมีสารแทนนิน มากใช้ เส้น และปีกสั้นมี 2 ปีก มคี วามยาวไม่เกิน 3 เป็นยาฝาดสมานแผลในล�ำไส้ ดอกอ่อน เซนติเมตร ในผลมีเมล็ดหน่ึงเมล็ด ออกผล สามารถนำ� มารบั ประทานสด ลวกไวจ้ ม้ิ กนิ กบั ในช่วงเดือนมกราคมถงึ เดอื นมนี าคม นำ�้ พรกิ น�ำมาผดั กบั ไข่ ชบุ ไข่ทอด รบั ประทาน การขยายพันธุ์ : โดยวิธีการเพาะเมล็ดและ เปน็ น้�ำซุปร้อนๆ และนำ� มาแกงส้มก็ได้เช่นกัน การตอนกงิ่ 41

ไม้ต้นทรงพุ่มกลมคาํ อธิบายสญั ลกั ษณ์(tree, round shapไมe)้หวั หร ือมีเหง้า   ตอนกิง่ (shrub) (bulb, rhizome) (โ(laนai้มyr eกlarิง่iynegไ(ไsrมม)icn้้เพaลgnุ่มื้อ)dรยeอnเtล)ื้อ(เยtพisาsะuเeลี้ยcuงขlเtนuยrื้อeาเ)ยยือ่ พนั ธุ์ ไ(tมre้ตe้น,คทcรoุณงnกicครaวl่ายsใhคนaวpา่ํกe)ารอลนักุรษกั ณษ์ ะวิสยั ๖๐ พรรณไม้ มีคุณค่าจากป่าชุมชน   คาํ อธิบายสัญลักษณคํา์ อธิบายสญั ลกั ษณ์  ไ(tมre้ตe้น,ทsรpงikพeุ่มsกhรa  วpเยeป)แน็ หพลรมรณไม้ที่ขยายค(พhวนัeาiธgมุ์ยhสtา)ูงก ต(bิดuตddาinไ(gcม)li้หmวั beหrร)ือมเีเปหน็ง้าพรรณไม้หายาก(เsพeาeะd ลเปกั น็ ษพณรรณะวไมิส้ใกยั ล้สญู ไ(ขtมพreย้ตันe้นธา,แุ์ uยผm่เพปbr็นันeรllธัศaมุ์ sีhคapุณ(เesสh)คียoบา่oยtใอgน(rbดaกufltbาin,รgrอh)iขzนoยmรุเปกัาe็น)ยษพพ์รรันณธไม์ุ ้มีค่า พันจ�ำ ลักษณะวิสยั ไม้พุ่ม ปกั ชํา (shrub) (cutti ความสงู (height) ไม้พุ่มรอเลื้อย เป4น็0พmรรณค(ไhมวe้เาiฉgมพhสtา)งู ะถไ(tิ่นมre้ตe้น,ทroรuงnพdุ่ม(เsพsกehาลeaะมdpเ)มe)ล(ทg็ดาraบfกtin่งิ gเป)น็ พรรณไมเอป้ทน็นี่ขุรยพัการษยร์เพณ(เพsพันeื่อไธาeมก์ุยะd้ทาเา)มรกี่ชลใมุ ช็ดช้ปนรต(มะaอโีคirยนวชlาaก (scandent) ชือ่ วิทยาศาสตร์ : Vatica odorata (Griไ(ftมrfe้ต.e้น),แuSผm่เปybrน็ meรlไ(lัศcaมliiม้เmsnลีhbื้อageยpr)te)on (ไtมre้ตe้น,แuผm่เปb(ไrt็นมreรe้ตllศัea้น,มทscีhรoaงnpกiecรa)(ปวcl ักuยsthชคtaํiาวnpกา่ํgeิง่ ))(แหsยuรกcือkหเeถนr,่อเาปs็นtหoพัวloรnลร)ําณหไมร้ใือกไลห้สลูญป(พcกันัutชธtุ์ํiาnกgิ่ง) หรือโ(เlนaถ้มyาeก ตชเชลรืื่อ่อัก้อืนอวษนง:ยืน่ณศอพะ์ด:ันทเ:ปซจาDน็ีด�ำงIทPเงพปรTฤ(ง็EนหพกRไนมุ่ษมOอสศC้ตงงู าA้นคถสRางึ ตสPยคAูรงอ่)์,ไCนดEยข้ถA้าาึงงEงกห4ลนม0ู (ลแเมำ�พตตไไไ(ไ((รtttมมมมrrr้นรeee้้พต้้ตต่)คeee้น้้นน,มุ่ ,,,ณุ ทททcrsสoรรรpoคuงงงnเ1ikักnกพพiกา่ecdรaุุ่่มม5ใเsลวlนsเกก(เไhปขยbปshมลรaก้ียhuน็aคน็้หควpมlaาpพbาพวัวยeงpe,ู่าํ่รรร)แeห)rเรร(อhห)รสณณยiตือzลนไoไม้นมมกมmุรรีเ้ทห้ใักeรกเงัี่ขง)วลษ้ยา่า)้สา้น์งยูญพแเพนัสันหธธุ์ย้นเ์ุ าดไไไ(((กtttกมมมrrreee้ต้้ตต่นลeee้น้้นน,,,ชทททาcsroรรรpoัดuงงงงniknกพพi(ไไไไ((ecใdstsมมมมรaุุ่่มมrกchsบeวl้้้พเพ้ตsกกarhลยeshu้นn้มุุ่่าลมรahื้อ,aคbdวpทมรapยsน)วeเยepอรpeา่ํn)สแeง)เiใtkลห)พ)eบ้นื้อลุ่มโ(ตต(เ(sยlabมสนกaยhอิดแiuีย้มyrรaนตdeบาวขpกladกาrยeยิ่งiyiวิง่นnn)แอeggหเ(เเดrง)tพ)ปปi1ลins็็นนาใมgsะพพu)บเe–รรลรรเี้ยcปณณuง19น็lเtไไนพuมม.rื้อร้้มหe5รเ)–ยีคาณยื่อ่าไามก้เฉพาะถิ่น(ต(โต(lbaนaิอดiu้มyrนตdeกladกาrิง่iyiิ่งnneggr))ing)(แท(เ(ตgsbสยิดาhurียaกบoตdบfoหกdาt เมกแปงิ่นกั ลอต่นาอ่ กตนมชรีนักงแสเลาปขีระลาชกอืวอ่ รกขดะนุ่เอรจยีกถาบงึ ยมเสหพขี นีลนันำ�้อืนธตงมุ่ ุ์ใาอสนลอ่ นี ปเนทำ้� ่าตาตดถาาิงมึบลสรแทเีอดท่ีลยงาุ่มแหคตตนลไ(ไ((scsมมกchl�่ำาำ้�i้้พเmarลunุ่มbื้อbdรeย)eอrn)ใเเดเtลซ)ปกื้ออนยเ็นลปกตน็ ช้ยพเิ:่รออมรดณแตดไอยมร้เกฉกดพมเแาอละีขขถก็กนิ่นนจสงคะขีตไไไ((ssมมมุณบาch้้้เพพาarลuวnคุุ่ม่มาื้อมbdรนย่า)eนอnปใเวtลนเ)(ไ(bcื้อลมลดกluยi้หmlาถืbาอวั b,รยeหงึrนอrhร)เกiือzนหพoม่ิงmุร(((ทแีเลgssฤหยแกัาeuhrงaก)บอืocษศ้าลfkoหกtetงi์นn่งิจrะgg,อ่อrเอ)ตsิปaกนอ่tหf็นotุราวัilาพักnนoรngลษมยร))เ์ําอณพงนหื่อไอ่ามกรือ้ทากม–รี่ไชหใมุ ชลช้ปนรมะโีคยวชานมเ(ท(แ์ตgsสยาhr้อียaกบoงบfoหกtกยtiนnง่ิาอgg่อรrด)aหftัวin(เ(tsพgลius)าําscะukห ขทใบอ่วั บท: ขุกใบนภเาาดนคยี่ ขกวอเวรง้ายีปงงรส2ะลเ.ท5บั ศ–แผ5น่ .5ใบรเซปู นรตี ริเปูคมณุไตขรค่ถ่างึยในรา(ไbมปูกuว้หlbาัว,รหrอhรเมผiือzนตoมนีลmรุ ีเ็มหกัeาง)ต:ษค้าผ้น์มลอดคยออู่่ไดกน้บข2าา้ นงสกพปั (ไ(ลbcมรlดui้หmมlอ้bวัาb,eมหrหปrhร)iกือz์เลเoมปปmนั ีเ็น็นาหeพพทง)ย้ารรรง้ัรเณณปชไไนอ็่มมเ(tพ้ท้ใiแตsกาีข่sละยลuง่ิ เ้สาeลแะยญู ี้ยcพหuอพงันlเtนันอuลธธrื้อุ์ยeุ์กมาเ)ยกดื่อเสอนก้ (sucker, stoloเปn)น็ พ เ(tพisาsะuเeลี้ยcuงlเtนurื้อเeปเ)ยน็ ือ่ พ 7 - 16 เซนติเมตร ปลายใบมนเปน็ ตงิ่ แหลเปมน็ พรรณผไม่า้ทนีข่ ยศายูนพนั ยธุ์ย์กากคลณุ าคงา่ ใน0ก.า5รอนเป–รุน็ กัพ0รษร์ณ.7ไมเ้เปฉน็พเพาซระถรนณิน่ ไตม้หิเามยาตก ร เปน็ พ ถึงเรียวแหลม โคนใบมน ถงึ สอบรูปล่ิม ผิวเใปบน็ พรรณมไีปม้ใีกกลย้สญูาวพัน2ธุ์ ปีก ปีกเปสน็ พน้ั รรณ3ไม้ทปี่ขยีกายพโนัคเปธนุ์ยน็ าพปกรรีกณเไชม้ม่ือีคม่า ตดิ อนุรัก เปน็ พรรณไม้หายา เป็นพรรณไม้เฉพาะถิ่น เปน็ พรรณไม้ใกล้สูญพเันปธ็น์ุ พรรณไม้ที่ชุมชนมีความต้องกเาปร็นพรรณไม้มีค่า อนุรักษเ์ พือ่ การใช้ประโยชน์ เป็นพรรณไม้เฉพาะถิ่น เปน็ พรรณไม้ที่ชุม อนรุ กั ษเ์ พื่อการใช 42

๖๐ พรรณไม้ มีคุณค่าจากป่าชุมชน จากป่าชุมชนโคกป่าซี จังหวัดกาฬสินธ์ุ กนั เปน็ กระทง ผลแกเ่ ดอื นธนั วาคม – เมษายน ทล่ี ม้ ตาย (ขอน) ปลอ่ ยทงิ้ ไวจ้ ะเกดิ เหด็ บด เหด็ การขยายพันธุ์ : โดยวธิ กี ารเพาะเมล็ด และ ขอนขาว จำ� นวนมาก ชันหรอื ขซี้ ี น�ำมาบด ต�ำ วิธีการทาบก่งิ หรือป่นให้ละเอียด ผสมกับนำ�้ มันพืชใช้ยาเรือ การน�ำไปใชป้ ระโยชน์ : ด้านสมนุ ไพร แกน่ หรือส่ิงของเครื่องใช้ในครัวเรือนเพื่อป้องกัน ใชผ้ สมกบั แกน่ มะเดอ่ื ปลอ้ ง แกน่ กะบก และแกน่ การรั่วไหลของน้ำ� เช่น ข้อง หรือคถุ ัง ตะกร้า มะพอก ต้มดม่ื แก้ไอ ด้านอ่นื ๆ เน้อื ไม้ ใช้ทำ� ที่สานด้วยไม้ไผ่ หรือใช้ทาหรือยารอยรั่วของ กระดานพบั ตง เสา และสงิ่ ปลกู สรา้ งทว่ั ไป ตน้ เรอื 43

ไม้หัว หรือมีเหง้า ค   ําอธิบายสัญลกั เพษาะเณลี้ยง์เนื้อเยื่อ (bulb, rhizome) (tissue culture) คําอธิบายสัญลกั ษณ์คณุ ค่าในการอนรุ กั ษ์ ลกั ษณะวิสยั ๖๐ พรรณไม้ มีคุณค่าจากป่าชุมชน คาํ อธิบายสญั ลักษณ์    ความสูง เปน็ พรรณไม้หายาก (height)   เปน็ พรรณไม้ทีข่ ยา  ยพันธ์ุยาก พลบั พลา ลักษณะวิสยั เปน็ พรรณไม้ใกล้สลญู ักพษนั ณธุ์ ะวิสยั (ไขtมreย้ตe้นา,แuยผm่เพปbr็นันeรllธศัaม์ุ sีhapเeป)็นพรรณไม้มีคข่ายายพ ความสงู เปน็ พรรณไม้เฉพาะ2ถ0ิน่ m ความสงู ไ(tมre้ตe้น,ทroรuงnพdุ่ม(เsพsกehาลeaะมdpเ)มe)ลอเปด็ น็นุรพักรษรเ์ ณพือ่ ไมก้ทารี่ชใุมชช้ปนรมะโีคยวชา (height) (height) ชื่อวิทยาศาสตร์ : Microcos tomentosa Sm. ไม้ต้นแผ่เป็นรัศมี ไม้ต้นแผ่เปไ็นมร้ตศั ้นมที รงกรปวกัยชคําวก่ําง่ิ หรือเถา (tree, umbrella shape) (tree, umb(rtreellea,schoanpieca)(cl usthtainpge)) ชือ่ วงศ์ : TILIACEAE คอมสม้ , ก้อแมหสว่ง้มไไ(ไ((tttเมมมrrrปeee้ต้้ตต(eee้น้้นนภ็น,,,ทททcrsoรรรรpาouงงงnikิ้วคnกพพiecdรaุุ่่มมโตsวlsกกคhยshลรahะaคนวpมapวยeวpe่ําใ)แe)ันบห) ลอมมอนหกลเฉังียใบงไ(ไไ(ttมมมแrrเee้ต้้ตตหeeล้น้้นน,,ทททนcrะoรรรouงงงnทือnกพพiไไไ(((cdstsมมมรaุุ่่มมr้อch)eวl้้พพ้ตsกกarยeshu้นnงุุ่่มลมรh,aคbdวทมรapใs)วeยpอรpe่ําบnแeง)เitkลห)พ)eมื้อลุ่มโ((ตต(sยlbaมนกaีhิอขดiu้มyrรaนตdeนวpกladกาrยeิ่งiyiิ่งnn)แeggหr))iลnมg) ชือ่ อืน่ : กะปกกะปู (ภาคเหนือ), เรอื นยอด ลกั ษณะทางพฤกษศาสตร์ ตน้ : เป็นไม้ต้น สงู ได้ถงึ 20 เมตร เปน็ พุ่ม กลมทึบ เปลือกสีนำ้� ตาลปนเทา แตก รปู ดาไวม้พสุม่ นี ำ้� ตาลปกคลมุ ขอบใ(trบeeจ, sกัpikฟไeมsนั้เhลaื้อเpลยe)อื่ ยเสถียบงึ ยอด ลอ่ นเปน็ สะเกด็ บางๆ มลี ำ� ตน้ ใหญใ่ บครม้ึ และ เรยี บ(sบhruดิ b)ๆ ไม้พุ่ม (climber) (shoot grafting) ดอกยงั ชชู อ่ คล้ายฉตั รสเี หลอื งทองปกคลมุ อยู่ คุณขเผกดกนคลอลสท่าีบกร:ใวั่ นเเ(((ไไไมb:csมมมไลพกcluiป้้้เพหmaมีรลlี้ยbาศnัวุ่มbื้อ,ูปdรสีรอeงหยผreออrhรรnเ)ีอเiู้มือtzหลน)่าแoมกื้อmรุจีลงีเลยหเักeก�ำอืปง)ะษ้านลงน็ก์ วอมชลนอหอ่ ีบมกรเดมาือตอ่ือกราสแกูปมลดมงไขะสา่ ีอค่กลมเี(ไไ(ไ((ยbscsมมมณุขchlลu้อใi้้้พหเmarลl่ยาีบbunัวคุ่มบัbื้อม,bdรงวeหยา่)rแeอrhรรnล)ใเiผลือtzลน)อเ(เไoมมปbะืป้อมิวmะกีเuน็ยบ็น้หหเีelขพปbาพัวนง)5,ร้ารรรอหลrรอ้ืรังอhรณณงiาือzเไนกไoผไมมขมยมmุรทแ((เ(ีเtgsพ้ทลหล้ใ่ลยiักาeuกsrกาี่ขงaก)บscลีษบมะด้ยา็ufkงิ่หกtเ้สeาeiล์นn่งิียrูญgี้,ยc่อพu)พงsนัltหเtนัoนuธัวlธrื้อoุ์ยe์ุnลาเ)ย)กําื่อหรือไหล ท่ัวบริเวณ พลับพลาข้ึนในป่าเบญจพรรณป่า ผสมผลัดใบ ป่าดบิ แล้ง และป่าดบิ ชนื้ ใบ : เปน็ ใบเดยี่ วเรยี งสลบั รปู ไขก่ ลบั มขี นสาก ท่ัวไป ปลายใบหยักคอดเป็นต่ิงสั้นหรือเว้า เป็นพรรณไม้ทีข่ ยายพนั ธุ์ยากคณุ คา่ ในการอนเปุร็นกัพรษร์ณไมเ้เปฉ็นพพาระถรณิน่ ไม้หายาก เปน็ พรรณไม้ใกล้สญู พันธุ์ เป็นพรรณไม้ทีข่ ยายพันเปธุ์ย็นาพกรรณไม้มีค่า เปน็ พรรณไม้เฉพาะถิ่น เปน็ พรรณไม้ใกล้สูญพเนั ปธน็ ์ุ พรรณไม้ที่ชมุ ชนมีความต้องก อนรุ กั ษ์เพื่อการใช้ประโยชน์ เป็นพรรณไม้เฉพาะถิ่น 44

๖๐ พรรณไม้ มีคุณค่าจากป่าชุมชน จากปา่ ชมุ ชนบา้ นเขาโล้น จงั หวัดพิจิตร เดี่ยว เมอื่ แก่มจี ะสีเหลือง พอสุกจะมสี ีม่วงดำ� เล่นฉับโผง เส้นใยจากเปลือกใช้ท�ำเชือก ผิวมีขนรูปดาวหรือเกล้ียงขนาดผลกว้าง 0.5 หยาบๆ คนโบราณ ใช้แก่นของพลับพลามา - 1 เซนติเมตร ยาว 1 - 1.5 เซนติเมตร ผสมกับแก่นของโมกหลวง ล�ำต้นก�ำแพงเจ็ด ออกดอกเดือนเมษายน - พฤษภาคม และตดิ ช้ัน ล�ำต้นสบู่ขาว ล�ำต้นพลองเหมือด แก่น ผลต้งั แต่เดือนมถิ นุ ายน - ธนั วาคม  จ�ำปา และลำ� ต้นค�ำรอก ต้มน�้ำดมื่ แก้หอบหืด การขยายพนั ธ์ุ : โดยวธิ กี ารเพาะกลา้ จากเมลด็ เน้ือไม้ ใช้ท�ำเสา ด้ามเครื่องมือการเกษตร การนำ� ไปใชป้ ระโยชน์ : ด้านสมนุ ไพร ผลแก่ ไม้ถือ กนิ ได้ และนำ� มาทำ� เปน็ กระสนุ ปนื เลน่ กนั เรยี กว่า 45

(scandent) ไม้เลื้อย (climber) ไม้หัว หรือมีเหง้า (bulb, rhizome) ๖๐ พรรณไม้ มีคุณค่าจากป่าชุมชน ค  าํ อธิบายสญั ลักษณ์ คําอธิบายสญั ลกั ษณ์      คุณค่าในการอนรุ ักษ์ มะพอก ลกั ษณะวิสยั ลกั ษณะวขิสยยั ายพันธุ์ เป็นพรรณไม้ที่ขยายพนั ธ์ุยาก ความสูง ความสงู เพาะเมลด็ (height) 10-30 m (height) (seed)เป็นพรรณไม้ใกล้สูญพนั ธ์ุ ชือ่ วิทยาศาสตร์ : Parinari anamense Hance ไม้ต้นแผ่เป็นรศั มี (ไtมre้ตe้น,แuผm่เปbrน็ e(ปรlclศัaกัuมtชstีhiําnaเกปgp่ิง)น็eห)พรรือรณเถไาม้เฉพาะถิน่ (tree, umbrella shape) ชือ่ วงศ์ : CHRYSOBALANACEAE ไม้ต้นทรงพุ่มกลม ไ(tมre้ตe้น,ทroรuงnพdุ่มต(sกahอลiraนมplaกey)ิ่งering) ชื่ออื่น : จดั๊ (ลำ�ปาง), หมกั มอก (ภาคเหนือ) ประด(tงreเeล, roือunดd sh(aรpาe)ชบุรี) ไม้ต้นทรงกรวยควา่ํ ไ(tมre้ตe้น,ทcรoงnกicรa(โวllนaยsh้มyคaeวกprา่ํ ิง่ ien)g) ลักษณะทางพฤกษศาสตร์ (tree, conical shape) ต้น : ไม้ต้นขนาดกลางถึงขนาดใหญ่ มีความ ใสเซบีขนเาหตวลิเแไไ((มอืtsมมrกhe้พ้ตตบreu้นมุม่ ,bรขทs)นรpาเงik้�ำนพวeุ่มตเ้ือsกดhารใaน่วpบลยeช)แหหดัหนลแมลาลังหะใบมลอขีงั ใน่อบลนเะปมเน็ีขอนสยี ไไ(ีเสดtมมrขe้พ้ตดาeีย้นมุ่ ,กทา้ sวรpนงikพทแeลุ่มsตเ((ล้อกsbสาh่ ิดhรuaียะงงoตวpdบoยedายt)แinอgหgrดล)aมfting) สูงประมาณ 10-30 เมตร ล�ำต้นมีลักษณะ (shrub) ทาบก่งิ เปลาตรง ปลายกิง่ มักลู่ลง ตามก่งิ อ่อนมีขนสี เทาหรือสีนำ้� ตาล เปลือกต้นหนาเปน็ สีนำ้� ตาล มกั มตี ไ่อม้พมุ่มเรลอเก็ลื้อยๆ 2 ต่อม ปนเทา เปลือกเรียบ แตกเป็นสะเก็ดถี่ หรือ ดยาอวกปร(ไ(:scมclะi้เmaลอมnbื้อdอeยาern)กณt) ดอ2ก0เปเ็นซชน่อติเอมอตกรดตอามก(ไไเsมมcปป้้เพaลnุ่มื้อ็นลdรยeอสาnเtล)ยีขื้อ(แ(ยกาgsยurวิ่aกงcfkหteiนnrg,่อ)stหoวัlonล)ํา หรือไหล แตกเป็นร่องลกึ ลอกหลุดได้ ขนาดเไลม้ห็กัว หดรืออมีเกหงม้า ีกลิ่นหอมอ่อนๆ ก(cลlimีบbeดr)อกเพมาะีเลี้ยงเนื้อเยือ่ ใบ : ใบเดย่ี ว ออกเรยี งสลบั เปน็ รปู รีหรือรูป ไข่ ปลายใบมนหยกั คอดและมตี งิ่ แหลมโคนใบ 5 กล(bีบulb, อrhizอomกe)ดอกในช่วงประมาไม้หณวั หเรดือมือีเ(หtisงนs้าue culture) แหลมหรือมน ส่วนขอบใบเรียบ ใบมีขนาด คมณุ กคร่าาใคนกมารถอนึงเุรดกั อืษน์ เมษายน (bulb, rhizome) กว้าง 4-6 เซนติเมตร และยาว 6-15 เปน็ พรรณไม้ทีข่ ยายพันธุ์ยาก คุณคา่ ในการอนุรักษ์ เป็นพรรณไม้หายาก เปน็ พรรณไม้ใกล้สญู พันธุ์ เปน็ พรรณไม้ที่ขยายพันธุ์ยาก เป็นพรรณไม้มีค่า เปน็ พรรณไม้เฉพาะถิ่น เป็นพรรณไม้ใกล้สูญพันธ์ุ เปน็ พรรณไม้ที่ชุมชนมีความต้อ อนรุ ักษ์เพือ่ การใช้ประโยชน์ เปน็ พรรณไม้เฉพาะถิน่ 46

๖๐ พรรณไม้ มีคุณค่าจากป่าชุมชน จากปา่ ชุมชนบา้ นจาน จงั หวัดบุรีรมั ย์ ผล : ผลสดมลี กั ษณะเปน็ รปู ทรงคอ่ นขา้ งกลม การนำ� ไปใชป้ ระโยชน์ : เนอ้ื ผลสกุ มรี สหวาน กลมรีเหมือนไข่ หรือเป็นรูปกระสวย มีขนาด ใชร้ บั ประทานได้ เนอื้ ขา้ งในเมลด็ มรี สมนั คลา้ ย กว้าง 3 - 4 เซนติเมตร และยาว 3 - 5 ถว่ั ใช้รับประทาน เมลด็ น�ำมาสกัดเอาน�ำ้ มนั ใช้ เซนตเิ มตร ผลเป็นสีนำ้� ตาลมีจดุ ประสีขาว ผวิ ทำ� เปน็ นำ้� มนั หมกึ พมิ พแ์ ละนำ้� มนั หลอ่ ลนื่ และ ผลหยาบไม่เรยี บ ผิวฉำ�่ นำ�้ เน้ือชุ่มบาง ชัน้ ในมี น�ำมาใช้ทาเคร่ืองเขินให้เป็นเงา เน้ือไม้ น�ำมา ขนหนาแน่น เนื้อในแขง็ เมลด็ เดย่ี วโตลกั ษณะ ใชใ้ นงานกอ่ สรา้ ง ทำ� ฝา ทำ� กระดานได้ มะพอก แข็ง ออกเปน็ ช่อ 3 – 15 ผล ผลจะแก่ในช่วง จากปา่ ชมุ ชนบา้ นจาน จงั หวดั บรุ รี มั ย์ เปน็ พนั ธ์ุ ประมาณเดอื นมกราคม - กมุ ภาพันธ์ ไม้ใกล้สญู พันธุ์ การขยายพันธ์ุ : โดยวธิ ีการเพาะเมล็ด 47

(scandent) หรือมีเหง้า ลักษณะวิสยั (grafting) ขยาย ไ(cมli้เmลbื้อ(ไeยbมru)้หlbวั , rhizome) แ(sยuกckหeนr,่อs(เtหtพoiวัsloาsnละu)เําeลหี้ยcuรงlือเtนuไหrื้อeลเ)ยื่อ ความสงู คณุ ค(ไbมา่u้หlใbวั น, หrกhรiือzาoมรmีเหอeง) น้า ุรกั ษ์ (height) เพาะเลี้ยงเนื้อเยือ่ ๖๐ พรรณไม้ มีคุณค่าจากป่าชุมชน คําอธิบายสัญลกั ษณคาํ์ อธิบายสญั ลกั ษณ์  ไม้ต้นแผ่เปน็ รศั มี (tissue culture)   คณุ ค่าในกาเรปอน็ นพรรุ รกั ณ ษไม์ ้ที่ขยายพนั ธุ์ยาก(tree, umbrella shape) เปน็ พรรณไม้หายาก เป็นพรเปรณน็ พไมร้ทรณีข่ ลยไักามยษ้ใพกันณลธ้สุ์ยะูญาวกพิสนั ยั ธ์ุ ไ(ขtมreย้ตe้นา,ทrยoรuงพnพdันุ่มsกธhลaุ์ มpe)เปน็ พรรณเปไมน็ ้หพารยราขณกยไามย้มีคพ่านั ธุ์ ยมหนิ ลักษณะวิสยั เป็นพเรปร็นณพไรมร้ใณกล1ไ5้สม-ูญ้เ2ฉ5พพmันาธะ์ุถ(คhิ่นวeาigมhสt)ูง (ไtมre้ตe้น,ทcรoงnกicรa(เวsพl eยsาheคะadวเp)ม่าํ eลเ)ป็ดน็ พรรณเอปไนม็นุร้มพักีครษ่าร์เณพื่อไมก้ทารี่ชใุมชช้(ปเsพนรeามะeะโีคdเย)มวชาล ความสูง (height) ชชชืืื่่่อออววอิงทื่นศย:์ าฝ:ศักMาดสEตาLบรIA์ (C:จECนั AhทEuบkุรraี),siเaสียtaดbกuาla(rปisราAจ.ีนJไไ((uบttมมrrees้้ตตุรee้้นนs,,ี)ทแur.,ผoรmuง่เปเbnพสdr็นุ่มeรslกlียศัahเลปaมsน็มดpีhพeaคร)pรeณ่า)ไงม้เฉ(พสาะุรถิน่ าษ(ไไ(ฎttมมrree้้ตตeeร้้นน,,แท์ธurผoรmuง่เาปbnพไไ((tsdr็นมมนุ่มreheร้พ้ตslกrleัศahu้นี)มุ่ล,aมbทsมps)ีhรpeaงi)kpพeeุ่ม)(ตป(scaกhอักuirรatนชtวplํiาaกnยeกyิ่งg)แe่งิ)อเหปrหนiลnน็รรุ มgพือัก)รษเถร์เณพาือ่ไมก้ทารี่ชใุมชช้ปนรมะโีคยวชานม์ตปต((้อcaอักuงirนtกชtlํiาาaกnกรyิง่geิง่) ไม้ต้นทรงกรวยควาํ่ ไ(tมre้ตe้น,ทcรoงnกiไ(csมรacว้พlaยsnุ่มhคdรaวeอpาํ่neเtล)) ื้อโ(ยlนa้มyeกrิ่งing) ลักษณะทางพฤกษศาสตร์ (tree, conical shape) โน้มกิ่ง ต้น : ไม้ต้นขนาดกลางถึงขนาดใหญ่ เป็นไม้ (layering ผลดั ใบแต่ผลใิ บใหม่เรว็ เรือนยอดเป็นทรงพุ่ม นอสใปไ(ไไ((stsมมมบrchน่อ้ัุ่มลe้้พพ้ตareเu้นnมุุ่่มกนาร,bdทร2s)eยวยีนอรpnงเiา่ใtkบลุ่มพ)eชบื้อุ่มมsยนกแhสหลีรaดิหวp่วลกัยeนล)แงั ษชหอใมลนณบีกมิดเโะชรคแปนยี รนลดิบกใาจเบเปยปะมคขน็ม็นไไไ(((stsุณนมมมนrchมeีจข้้พพ้ตareหuคม้นnุุ่่มมันน,�ำbdทรา่s)รeนนอรpยnใงเiือtkทลนแพเว)(ไไ(าeปbcื้อมมุ่มกกขluน้อน็sวiย้้เหmกhลlพbางล็วัรaงนbื้อ,รรวpกeปหยrใมรยeอ้rอhรณ))บแวiลือzนหยไoมา่มลมสาmุร(ทต((เีเกgsbมสช้ทหักeิดายีขh่วurียี่ขง)aบนวoตdษ้ยาบนแfนoกdาtา่ายtดiิ์in่งิยหnอขอgแggพแrด)อ)่ลอaนัลรfธtบนมiะง์ุnยgา)ก รปู กรวยตำ�่ มคี วามสงู ของตน้ 15 - 25 เมตร ติดตา ล�ำต้นเปลาตรง มีพูพอนท่ีโคนต้น เปลือกต้น (buddin เป็นสีน้�ำตาลคล�้ำ สีเทา หรือสีเทาปนด�ำ ยเในปบ่อ้อลยย:อื 6กกใบต้า-ปน้น2ใรแบ0ะตยกกคาอเวู่ปบจน็ แัด3รบเ0ร่อบยีงข-งลนตกึ 6นวั ต0กกานัอมเแอซยบกนาบวเตยขสิเ้ือมอลงตงบั กลรัน�ำรมตปูเคลีใ้นณุไบ็กขค่ ่าในยดขต((ไไbcมมกนึ้lาาuอi้้เหmลlมbาววัปbื้อก,รeหปยrก2อrhร)iลือzค:นoมาm-รุลีเอหยกัeมุง)อ8ยษ้าดกอ์ ้ามดดนลิอมหลกคีลเิเคมวปงัณุ าตใ็นมคบรช่ายเ่อใปาน(ไไ(bcตมมน็วกlui้้เหmลlาปbาจวั bื้อ,รมeหรยrำ� อrhร)ะซiนือzนเเปoมมปอmวรุน็ีเ็นหากัeพนกพง)รณษ้ารมรกร์ณณา่ิงไ1ไมอกม(เแ(้เtsพ้ใ0ฉยiu่อsกาพกกscละukนาห้ส-เee้าะลนูญrถหี้,ยcน่อิ3น่uพงsรltหเใtนัoนu0บวัือธlrื้อoe์ุnลเ)ย)ําือ่ หรือไหล เสียบยอ (shoot g ทาบก่งิ (grafting แยกหน่อ (sucker, เพาะเลี้ย (tissue c เปน็ พรรณไม้ที่ขยายพนั ธุ์ยาก เปน็ พรรณไม้หายาก เป็นพรร เปน็ พรรณไม้ที่ขยายพันธุ์ยาก เป็นพรรณไม้ใกล้สญู พันธุ์ เปน็ พรรณไม้มีค่า เป็นพรร เปน็ พรรณไม้ใกล้สูญพนั ธุ์ เป็นพรรณไม้เฉพาะถิ่น เป็นพรรณไม้ที่ชุมชนมีความต้องการ เป็นพรรณไม้เฉพาะถิ่นอนุรกั ษเ์ พือ่ การใช้ประโยชน์ เปน็ พรร อนุรักษเ์ 48