หลักสูตรรายวิชา ทช 33098

276 3.8 การบันทึกเวชระเบียน (Medical records) การบันทึกข้อมูลผู้ป่วยอย่างเหมาะสมจะ ช่วยสนับสนุนการตัดสินใจในการแนะนาการใช้ผลิตภัณฑ์กัญชาและกัญชง เพื่อวัตถุประสงค์ทาง การแพทย์ การบันทึกในเวชระเบียนควรมีข้อมูลของผปู้ ่วยครบถ้วนสมบูรณ์ ซ่ึงอาจมีผลทางกฎหมาย ควรลงวันท่ี และลายมือช่ือกากบั ไว้ในการบันทึกแต่ละครั้ง โดยขอ้ มูลท่คี วรปรากฏในเวชระเบียน มีดังน้ี 3.8.1 ประวัตผิ ู้ป่วย การทบทวนปจั จัยเสีย่ งตา่ ง ๆ 3.8.2 ผลการรักษาที่ได้รับมาก่อนการประเมินผู้ป่วย การวินิจฉัย และให้การ รกั ษา รวมถึงผลตรวจทางหอ้ งปฏบิ ัตกิ าร 3.8.3 การให้คาแนะนาผู้ป่วย รวมถึงการทาความเข้าใจกับความเสี่ยง ประโยชน์ ท่ีได้รบั ผลข้างเคยี ง และผลการรักษาท่อี าจพบไดห้ ลากหลาย 3.8.4 ผลการประเมินผปู้ ่วยอยา่ งต่อเน่ือง และการกากับติดตามผลท่ีเกิดกับผู้ป่วย 3.8.5 สาเนาการลงนามในข้อตกลงรักษา รวมถึงคาแนะนาในการดูแลความ ปลอดภัย และไม่นาผลิตภณั ฑก์ ัญชาและกญั ชงไปให้ผอู้ ่นื 3.8.6 การมีผลประโยชน์ทับซ้อนของแพทย์ (Physician conflicts of interest) แพทยผ์ สู้ ่ังใช้ผลติ ภัณฑก์ ัญชาและกญั ชง ตอ้ งไมม่ ีผลประโยชน์ทบั ซ้อนท้ังทางตรง และทางอ้อม กล่าวโดยสรุป ขอ้ แนะนากอ่ นตดั สินใจใช้ผลติ ภัณฑก์ ัญชาและกัญชงทางการแพทย์ มี 8 ข้อ ไดแ้ ก่ (1) ความสัมพันธ์ ระหว่างแพทย์กับผปู้ ่วย เป็นพ้ืนฐานในการยอมรับการรักษาพยาบาล รวมถึง การประเมินผปู้ ว่ ยวา่ เหมาะสมที่จะใช้ผลิตภัณฑก์ ัญชาและกัญชงหรือไม่ (2) การประเมนิ ผปู้ ว่ ย ขอ้ มูล ประวัติที่เกี่ยวข้องกับอาการของผู้ป่วย (3) การแจ้งให้ทราบ และตัดสินใจร่วมกัน (4) ข้อตกลงการ รักษาร่วมกัน (5) เง่ือนไขที่เหมาะสม ในการตัดสินใจของแพทย์ในการสั่งใช้ผลิตภัณฑ์กัญชาและกัญชง (6) การติดตามอย่างต่อเน่ืองและปรับแผนการรักษา (7) การให้คาปรึกษา และการส่งต่อ และ (8) การบันทึกเวชระเบียน จะชว่ ยสนับสนุนการตดั สนิ ใจในการแนะนาการใช้ผลติ ภัณฑ์กัญชาและกัญชง 4. การวางแผนการรักษาด้วยผลิตภัณฑก์ ญั ชาและกัญชง แนะนาให้ใช้ผลิตภัณฑ์กัญชาและกัญชงในการทดลองรักษาระยะสั้น เพ่ือประเมิน ประสทิ ธิผลในการรักษาผ้ปู ่วย แผนการรักษาควรมีความชดั เจน ในประเด็นตอ่ ไปนี้ 4.1 วางเปา้ หมายการรักษา การเร่ิม และการหยุดใช้ แพทย์ควรหารือรว่ มกบั ผู้ปว่ ยให้ ชดั เจน ในประเดน็ ท่ีเกีย่ วข้องกบั อาการของผปู้ ว่ ยทีร่ บั การรักษาดว้ ยผลติ ภัณฑ์กัญชาและกัญชง เชน่ หยุดเมื่ออาการคล่นื ไส้ หรืออาเจียนลดลง เปน็ ต้น อาการปวดดีขึ้นในกรณที ี่ค้นพบสาเหตุ และสามารถ รักษาได้ 4.2 การบรหิ ารจดั การโดยแพทย์เวชปฏิบตั ิท่วั ไป (General practitioner ; GP) ควรมี เอกสารจากแพทยผ์ ้เู ช่ียวชาญเฉพาะทางรับรองการใชผ้ ลิตภณั ฑ์กัญชาและกัญชง รกั ษาอาการของผู้ป่วย เฉพาะราย ดงั ตัวอย่าง การรักษาแบบประคบั ประคอง

277 4.3 มีกระบวนการจัดการความเส่ียง เช่น การบริหารยา และความถี่ของการจ่ายยา เป็นตน้ โดยการจา่ ยยาเป็นรายสปั ดาห์หากมีขอ้ สงสยั วา่ ผปู้ ่วยอาจเพม่ิ ขนาดยาด้วยตนเอง 4.4 กากับติดตาม โดยการทบทวนทุกสัปดาห์ 2 สัปดาห์ และทุกเดือน รวมถึงการตรวจทาง หอ้ งปฏิบตั กิ าร การทบทวนโดยผู้เชยี่ วชาญ การตรวจอ่นื ๆ ตามความจาเป็นโดยเฉพาะดา้ นการรกั ษา 4.5 ให้ผู้ป่วยลงนามยินยอม โดยได้รับทราบข้อมูลเก่ียวกับผลิตภัณฑ์กัญชาและกัญชง ที่ใช้ในการรักษา ผลข้างเคียงที่อาจเกิดข้ึน และเป้าหมายของการรักษา รวมทั้งการหยุดเม่ือการรักษา ไมไ่ ดป้ ระโยชน์ 4.6 ให้คาแนะนาผู้ป่วยว่าไม่ควรขับขย่ี านพาหนะ และทางานกับเคร่ืองจักรกลเม่ือใช้ ผลติ ภณั ฑ์กัญชาและกญั ชงทางการแพทย์ กล่าวโดยสรุป การวางแผนการรักษาด้วยผลิตภัณฑ์กัญชาและกัญชง แนะนาให้ใช้ผลิตภัณฑ์ กญั ชาและกัญชงในการทดลองรักษาระยะส้ัน เพือ่ ประเมินประสิทธิผลในการรักษาผู้ป่วย แผนการรักษา ควรมีความชัดเจน ใน 6 ประเด็น ได้แก่ (1) วางเป้าหมายการเร่ิมรักษา และการหยุดใช้ แพทย์ควร หารือร่วมกับผู้ป่วยให้ชัดเจน (2) การบริหารจัดการโดยแพทย์เวชปฏิบัติท่ัวไป (3) มีกระบวนการ จัดการความเส่ียง (4) กากับติดตาม ทบทวนทุกสัปดาห์ โดยแพทย์ หรือเภสัชกรผู้เช่ียวชาญ (5) ให้ ผู้ปว่ ยลงนามยินยอม และ (6) ใหค้ าแนะนาผปู้ ่วยเมือ่ ใชผ้ ลติ ภัณฑ์กญั ชาและกัญชงทางการแพทย์ 5. การเริ่มใชผ้ ลิตภัณฑ์กญั ชาและกญั ชงในทางการแพทย์ เมื่อพิจารณาแล้วว่าจาเป็นต้องใช้ผลิตภัณฑ์กัญชาและกัญชงกับผู้ป่วย ผู้สั่งใช้ควร ซกั ประวตั อิ ย่างละเอยี ดกอ่ นเร่มิ การสง่ั ใช้ ดงั น้ี 5.1 การซักประวตั ิ 5.1.1 อาการสาคัญปัจจุบันท่ีจะใช้ผลิตภัณฑ์กัญชาและกัญชงมาใช้ในการรักษา หรือบรรเทาอาการ 5.1.2 ประวตั ิเจบ็ ปว่ ยในปจั จบุ นั โดยเฉพาะ 1) โรคหลอดเลอื ดหวั ใจ โรคตบั และโรคไต 2) การรักษาท่ีได้รับมาก่อนแล้วไม่เป็นผล (รวมถึงระยะเวลาท่ีรักษา และ เหตุผลที่หยดุ ) 5.1.3 ประวัตกิ ารเจบ็ ป่วยในอดตี 5.1.4 ประวตั ิเจบ็ ป่วยทางจติ และโรคทางจิตเวช โดยเฉพาะโรคจิตเภท (schizophrenia) และอาการทางจิตจากการได้รับยารักษาโรคพาร์กินสัน ยารักษาโรคสมองเส่ือม (cholinesterase inhibitor) 5.1.5 พฤติกรรมเส่ียงท่ีสัมพันธ์กับการติดสารเสพติดผู้ท่ีเคยใช้ หรือใช้ผลิตภัณฑ์ กัญชาและกัญชง ในปจั จุบันอาจไม่เป็นขอ้ หา้ มแต่ควรระมัดระวงั และจัดการความเส่ยี งของการเสพติด

278 1) การติดนโิ คตนิ ในบุหรี่ 2) การตดิ แอลกอฮอล์ 3) การใชย้ าทผี่ ดิ กฎหมายมาก่อน 5.1.6 ประวัตดิ า้ นสขุ ภาพของครอบครัว รวมสุขภาพจิต โดยเฉพาะโรคจติ เภท (schizophrenia) 5.1.7 ประวัตทิ างสังคม (การสนบั สนุนจากสงั คม และครอบครัวในการใช้ผลิตภัณฑ์ กญั ชาและกญั ชงในการรกั ษาโรคของผูป้ ว่ ย) 5.1.8 ตรวจร่างกายตามความเหมาะสม 5.1.9 ตรวจเพม่ิ เติมอนื่ ๆ ตามความจาเปน็ 5.1.10 ทบทวนการใช้ยา 5.1.11 ยาบางชนิดท่ผี ู้ป่วยใช้อาจมีปฏิกิรยิ า กับยากัญชาและกัญชง 5.1.12 ความเสย่ี งของผลข้างเคยี งต่าง ๆ จากการใช้ยากญั ชาและกัญชง หมายเหตุ ข้อ 5.1.4, 5.1.5 และ 5.1.6 อาจพิจารณาใช้ตารับยากัญชาและกัญชงแบบไม่ ออกฤทธิ์ตอ่ จติ ประสาท (non-psychoactive cannabis preparation) 5.2 ขนาดยาและการบรหิ ารยา 5.2.1 ขนาดยาท่ีใช้ในผลิตภัณฑ์กัญชาและกัญชงแต่ละชนิด มีความไม่แน่นอน ขึ้นอยู่กับลักษณะของผู้ป่วยแต่ละคน ปรับตามแต่ละผลิตภัณฑ์ โดยเร่ิมต้นขนาดต่า และปรับเพ่ิมขนาด ช้า ๆ จนได้ขนาดยาท่ีเหมาะสมให้ผลการรักษาสูงสุด และเกิดผลข้างเคียงต่าสุด ขนาดยาในระดับต่ามี โอกาสเกดิ ผลขา้ งเคยี งน้อย 5.2.2 ผู้ทเี่ ร่มิ ตน้ รักษา และได้รับผลิตภัณฑ์กัญชาและกัญชงเป็นครั้งแรกควรเร่ิมต้น ทข่ี นาดตา่ มาก ๆ หากเกดิ ผลข้างเคยี ง ควรปฏิบัติดงั น้ี 1) ปรบั ลดขนาดยา เมื่อพบอาการ (1) มึนเวียนศรี ษะ (dizziness) (2) เสยี ความสมดลุ (loss of co-ordination) (3) หัวใจเตน้ ช้า (bradycardia) (4) ความดนั โลหิตผดิ ปกติ (abnormal pressure) 2) หยุดใชท้ นั ที เม่อื พบอาการ (1) สบั สน (disorientation) (2) กระวนกระวาย (agitation) (3) วิตกกงั วล (anxiety) (4) ประสาทหลอน (hallucination) และโรคจิต (psychosis)

279 5.2.3 การให้สารสกดั จากกัญชาและกัญชงในคร้ังแรกควรใช้เวลาก่อนนอน และมี ผูด้ ูแลอย่างใกลช้ ิด เนอ่ื งจากอาจเกิดผลขา้ งเคยี งได้ 5.2.4 เน่ืองจากยังไม่มีข้อมูลการใช้สารสกัดจากกัญชาและกัญชงในรูปน้ามัน หากเทยี บเคียงกบั การใช้ 1) สารสกัดจากกัญชาและกัญชงท่ีมี แคนนาบิไดออล (cannabidiol หรือ CBD) สูง ข้อมูลของการวิจัยคลินิกของยาเอพิดิโอเล็กซ์ (epidiolex หรือ CBD ในลักษณะน้ามัน) ควรให้ใช้ CBD ขนาด 5-20 มิลลิกรัม ต่อ กิโลกรัม ซึ่งเป็นขนาดยาสาหรับเด็ก ก่อนเริ่มการรักษาควร ตรวจการทางานของตับ (liver function test) เป็นขอ้ มูลเบ้ืองต้น ภายหลงั เริ่มต้นให้การรักษา 2 สัปดาห์ และทุก 2 สปั ดาห์ ภายหลงั เพิ่มปริมาณท่ีใช้ในแต่ละคร้ัง เน่อื งจาก CBD จะเพ่มิ ระดับของยาหลายชนิด รวมถงึ ยากันชัก เมื่อใชร้ ว่ มกับ CBD ซึ่งพบอุบัติการณข์ องตับอักเสบสูงขึ้น ดังน้นั เมื่อเริม่ คุมอาการชัก ของผปู้ ่วยได้แล้ว ควรลดขนาดยาอ่ืน ๆ ทใี่ ชล้ ง 2) สารสกดั กัญชาและกัญชงท่ีขน้ึ ทะเบยี น ยาซาทเิ วกซ์ (Sativex) และยา นาบิซิมอล (nabiximol) ในรูปสเปรย์ ซง่ึ มีสดั ส่วนโดยประมาณของ THC : CBD = 1 : 1 แนะนาใหใ้ ช้ 1 สเปรย์ (THC 2.7 mg และ CBD 2.5 mg) ต่อวัน และเพิ่มปริมาณการใช้ได้สูงสุด 12 สเปรย์ต่อวัน (THC 32.4 mg และ CBD 30 mg) 5.2.5 แพทย์ผู้ส่ังใช้สารสกัดจากกัญชาและกัญชงต้องเฝ้าระวัง และติดตามความ ปลอดภัยของการใช้สารสกัดจากกัญชาและกัญชง และเก็บรวบรวมข้อมูลของขนาดยาท่ีใช้โดยเฉพาะ เม่ือใช้ในผสู้ ูงอายุ และผทู้ ่ีมีอายุนอ้ ย กล่าวโดยสรุป การเร่ิมใช้ผลิตภัณฑ์กัญชาและกัญชงกับผู้ป่วยในทางการแพทย์ ต้องคานึงถึง ข้อปฏิบัติ 2 ประการ ได้แก่ (1) การซักประวัติอาการป่วยในปัจจุบัน ประวัติการเจ็บป่วยในอดีต ประวัติเจ็บป่วยทางจิต และโรคทางจิตเวช และอาการทางจิตจากการได้รับยารักษาโรคพาร์กินสัน ยารักษาโรคสมองเส่ือม และพฤติกรรมเส่ียงท่ีสัมพันธ์กับการติดสารเสพติด และ (2) การกาหนด ขนาดยา และการบริหารยา ไม่มีขนาดยาเริ่มต้นท่ีแน่นอนในผลิตภัณฑ์กัญชาและกัญชงแต่ละชนิด ขนาดยาทีเ่ หมาะสมขึ้น กับลักษณะของผ้ปู ่วยแต่ละคน โดยเร่มิ ต้นขนาดต่า และปรบั เพ่ิมขนาดช้า ๆ จน ได้ขนาดยาท่ีเหมาะสม ส่งผลต่อการรักษาสูงสุด และเกิดผลข้างเคียงต่าสุด ขนาดยาในระดับต่ามี โอกาสเกิดผลข้างเคียงนอ้ ย 6. ข้อหา้ มใชผ้ ลิตภัณฑ์ทม่ี ีสาร THC และ CBD เป็นสว่ นประกอบ 6.1 ผู้ที่มีประวัติแพ้ผลิตภัณฑ์ท่ีได้จากสารสกัดจากกัญชาและกัญชง ซึ่งอาจเกิดจาก ส่วนประกอบอนื่ ๆ หรือสารที่เป็นตัวทาละลาย (solvent) ทใี่ ชใ้ นการสกัด 6.2 ผูท้ ่ีมีอาการรนุ แรง และมีปจั จยั เสย่ี งของโรคหลอดเลอื ดหวั ใจ

280 6.3 ผู้ที่มีประวัติเป็นโรคจิตมาก่อน หรือมีอาการของโรคอารมณ์แปรปรวน (concurrent active mood disorder) หรอื โรควติ กกังวล (anxiety disorder) 6.4 หลีกเล่ยี งการใช้ผลติ ภณั ฑ์กญั ชาและกัญชง ในสตรีมคี รรภ์ สตรที ใ่ี หน้ มบุตร รวมถึง สตรีวัยเจริญพันธ์ุท่ีไม่ได้คุมกาเนิด หรือสตรีท่ีวางแผนจะตั้งครรภ์ เน่ืองจากมีรายงานการศึกษาพบว่า มีทารกคลอดก่อนกาหนด ทารกมีน้าหนักตัวน้อย รวมถึงพบสารแคนนาบินอยด์ (cannabinoids) ใน นา้ นมแม่ได้ กล่าวโดยสรุป ขอ้ ห้ามใชผ้ ลิตภณั ฑ์ที่มสี าร THC และ CBD เปน็ สว่ นประกอบมี 4 ขอ้ ไดแ้ ก่ (1) ผู้ที่มีประวัติแพ้ผลิตภัณฑ์ท่ีได้จากสารสกัดกัญชาและกัญชง (2) ผู้ท่ีมีอาการรุนแรง หรือมีปัจจัย เสี่ยงของโรคหลอดเลือดหัวใจ (3) ผู้ท่ีเป็นโรคจิต หรืออาการของโรคอารมณ์แปรปรวน หรือโรควิตก กังวลมาก่อน และ (4) สตรีมีครรภ์ สตรีที่ให้นมบุตร รวมท้ังสตรีวัยเจริญพันธุ์ที่ไม่ได้คุมกาเนิด หรือ สตรวี างแผนทจ่ี ะตั้งครรภ์ 7. ข้อควรระวงั เกย่ี วกับผลิตภณั ฑก์ ัญชาและกัญชง 7.1 ขอ้ ควรระวังทางการแพทย์ 7.1.1 การสั่งใช้ผลิตภัณฑ์กัญชาและกัญชงท่มี ีสาร THC เป็นส่วนประกอบในผู้ป่วย ท่ีมีอายุต่ากว่า 25 ปี เนื่องจากผลข้างเคียงที่เกิดขึ้นส่งผลต่อสมองที่กาลังพัฒนาได้ ดังนั้น ผู้สั่งใช้ควร วเิ คราะห์ความเสยี่ งทีอ่ าจเกิดขนึ้ กอ่ นการสั่งใช้ผลติ ภัณฑจ์ ากกัญชาและกญั ชง 7.1.2 ผู้ท่ีเปน็ โรคตับ 7.1.3 ผูป้ ่วยท่ตี ิดสารเสพติด รวมถงึ นิโคตนิ หรือเป็นผูด้ ม่ื สรุ าอยา่ งหนัก 7.1.4 ผู้ท่ีใช้ยาอื่น ๆ โดยเฉพาะยากลุ่มโอปิออยล์ (opioids) และยากล่อมประสาท เช่น เบนโซไดอะเซปีน (benzodiazepines) เป็นต้น 7.1.5 ผู้ป่วยเด็กและผู้ป่วยสูงอายุ เนื่องจากยังไม่มีข้อมูลทางวิชาการมากเพียงพอ ในสองกลุ่มนี้ กระบวนการเผาผลาญอาหาร (metabolism) ของผู้สูงอายุจะช้ากว่า จึงดูเหมือนว่ามี การตอบสนองต่อผลิตภัณฑ์กัญชาและกัญชงได้สูงกว่า ดังนั้นการใช้จึงควรเร่ิมต้นในปริมาณท่ีน้อย และปรบั ขนาดเพมิ่ ขน้ึ ชา้ ๆ หมายเหตุ ข้อ 7.1.3 และ 7.1.4 อาจพจิ ารณาใชก้ ัญชาแบบไมอ่ อกฤทธทิ์ างจติ กล่าวโดยสรปุ ข้อควรระวังทางการแพทย์ ไมค่ วรใชผ้ ลิตภัณฑ์กัญชาและกญั ชงในผู้ป่วยท่ีมี อายุตา่ กว่า 25 ปี เพราะมีผลข้างเคยี งต่อสมองท่กี าลังพัฒนา และไม่ควรใช้กับผู้ป่วยโรคตับ ผตู้ ดิ สารเสพ ติด รวมถึงนิโคติน ผู้ดื่มสุราอย่างหนัก ผู้ใช้ยาในกลุ่มโอปิออยด์ (opioids) ยากล่อมประสาท เด็กและ ผ้สู ูงอายุ เนอ่ื งจากยงั ไมม่ ขี อ้ มูลทางวชิ าการมากเพียงพอ 7.2 ขนาดของกัญชาและกญั ชงทใี่ ชใ้ นทางการแพทย์ จากเอกสารประกอบการบรรยายเมื่อวันท่ี 13 กันยายน 2562 ของ ผู้ช่วยศาสตราจารย์

281 ดร.นายแพทย์ ปัตพงษ์ เกษสมบรู ณ์ คณะแพทยศาสตร์ มหาวทิ ยาลัยขอนแกน่ ไดใ้ ห้ข้อมูลไวด้ ังนี้ 7.2.1 ขนาดยากัญชาและกัญชงที่เหมาะสม ข้อสรุปจากงานวิจัยยาจากกัญชา และกัญชง มีความแตกต่างจากยาแผนปัจจุบันอ่ืน ๆ อย่างมาก ไม่สามารถกาหนดขนาดการใช้ได้ อย่างตายตัว จาเป็นต้องปรับให้เหมาะกับแต่ละคน หลักการสาคัญ คือ “เร่ิมทีละน้อย แล้วค่อย ๆ เพ่มิ ขนาดจนควบคุมอาการเจบ็ ปว่ ยได้ (Titration)” 7.2.2 ปจั จัยที่มผี ลต่อขนาดกญั ชาและกัญชงทเี่ หมาะสม มี 3 ประการ ไดแ้ ก่ ประการที่ 1 ชนิดของยากญั ชาและกญั ชงท่ีใช้ รวมถึงยากญั ชาและกญั ชง จากพืช สกัดหรอื ไม่ สายพันธ์ุ ความเขม้ ขน้ ของยาสกัด วิธใี ช้แบบสูบ แบบพน่ แบบหยอดใตล้ ิน้ แบบ รับประทาน แบบสวนทวาร แบบทาภายนอก หรือการผสมผสานหลายวธิ ี ยากัญชา 2 ชนดิ ท่ีมีขนาด ของ THC เทา่ กัน แต่ถ้ามสี ว่ นผสมของเทอรป์ ีนส์ (Terpenes) ท่แี ตกต่างกัน กใ็ ห้ผลลัพธใ์ นการรักษา แตกตา่ งกนั ประการที่ 2 โรคที่ผู้ป่วยเป็น รวมถึงระยะเวลา และระดับความรุนแรง ของโรค การรกั ษาแบบอนื่ ๆ ทไี่ ดร้ ับการรักษาร่วมกับโรคอื่น ๆ ประการท่ี 3 การตอบสนองต่อยากัญชาและกัญชงของแต่ละคน รวมถึง ระดับ เอนโดแคนนาบินอยด์ (endocannabinoid) เดิมในร่างกาย หรือเรียกว่า เอนโดแคนนาบินอยด์ โทน (endocannabinoid tone) และการด้อื ยา เมอื่ ใชไ้ ปนาน ๆ 7.2.3 คาแนะนาการใช้ขนาดของนา้ มันกัญชาและกญั ชง อาการข้างเคียงท่ีอาจเกิดขึ้น โดยทั่วไปผู้ป่วยจะทนต่อฤทธ์ิยากัญชาและ กัญชงได้เป็นอย่างดี อาจจะพบอาการข้างเคียงอยู่ช่ัวครู่หนึ่ง มักจะไม่เป็นอันตราย และค่อย ๆ หายไป เม่ือทนต่อยาได้ดีขึ้น อาการข้างเคียงส่วนใหญ่จะเกิดข้ึนเมื่อได้รับยาในปริมาณมาก หรือใช้ร่วมกับ สารอนื่ ๆ โดยมักจะเกดิ ขึ้นหลงั การใช้ทันที อาการของผลค้างเคียงการใชก้ ัญชาและกญั ชง ได้แก่ 1) ปากแห้ง 2) ตาแดง 3) ความอยากอาหารเพิ่มข้ึน (ซง่ึ อาจเป็นอาการข้างเคยี งท่พี ึงประสงค์) 4) ภาวะเคล้มิ สุขอยา่ งอ่อน ๆ 5) ความตนื่ ตัวลดลง โดยเฉพาะอย่างยิ่งในช่วงเวลาไม่ก่ีชวั่ โมงหลังไดร้ ับยา 6) อตั ราการเตน้ ของหัวใจเพิ่มข้ึน 7) ความดันโลหติ ลดตา่ ลง และมีอาการเวียนศรี ษะ ปกติแล้วอาการข้างเคียงท้ังหมดจะค่อย ๆ ลดน้อยลง และหายไปภายใน ไม่กีช่ ่ัวโมง ท้ังน้ขี ึน้ อย่กู บั ปริมาณที่ได้รับและวิธกี ารใหย้ า

282 การใช้ยาเกินขนาด การได้รับสาร THC เป็นส่วนประกอบในปริมาณมาก เกนิ ไป ผู้ปว่ ยอาจประสบกับภาวะเป็นพิษได้ ซง่ึ มกั จะระบวุ า่ เกิดภาวะเคล้ิมสุขอย่างอ่อน ๆ หรอื สง่ ผลให้ ผปู้ ว่ ยเงียบสงบ หรอื งว่ งซมึ สาหรบั บางกรณผี ูป้ ว่ ยอาจเผชญิ กับภาวะท่ีความคิดบดิ เบือนไปจากความ เป็นจริง ความวิตกกังวลระดับเล็กน้อย รวมถึงอัตราการเต้นของหัวใจ และความดันโลหิตท่ี เปลี่ยนแปลงไป ในกรณีต่าง ๆ ท่ีกล่าวถึงเหล่าน้ี ส่วนใหญ่แล้วการให้ผู้ป่วยนั่งลง หรือนอนลงใน บริเวณท่ีสงบ และสบายนับว่าเพียงพอแล้ว แต่ถ้าจะให้ดีย่ิงขึ้น ควรมีบุคคลท่ีใกล้ชิดคอยพูดคุยกับ ผู้ป่วยด้วยเช่นกัน การใช้ยาเกินขนาดในปริมาณที่สูงมากอาจก่อให้เกิดภาวะวิกลจริต หรือภาวะทาง จิตเวชอน่ื ๆ โดยเฉพาะอย่างยงิ่ กับผ้ปู ่วยท่ีมีความบกพร่องทางพันธุกรรมอยู่ก่อนแลว้ ขนาดการใช้อยู่ ภายใต้การดูแลของแพทย์ และเภสัชกร โดยมีหลักการ คือเร่ิมใช้ยากัญชาและกัญชงที่ขนาดต่า ๆ โดย แนะนาให้เริ่มท่ี 0.05 - 0.1 ซีซี หรือเท่ากับ 1 - 2 หยด และปรับเพ่ิมขนาดช้า ๆ ตามคาแนะนาของ แพทย์ (start low go slow and stay low) การหยดน้ามันให้หยดกอ่ นนอน บรเิ วณใต้ลิน้ เพื่อให้ตัว ยาสามารถซึมผ่านเส้นเลือดใต้ลิ้น และออกฤทธ์ิอย่างรวดเร็ว โดยหลีกเลี่ยงการถูกเปล่ียนแปลงยาท่ีตับ เนื่องจากอาจทาให้ประสิทธิภาพของยาลดลง ยากัญชาและกัญชงอาจจะทาให้มีภาวะง่วงซึม จึงแนะนา ให้ใชเ้ วลาก่อนนอน และหลีกเลย่ี งการทางานใกล้เครอ่ื งจักร หรือขับขีย่ านพาหนะ พษิ จากการใช้สารสกัดกญั ชาและกัญชง และการดแู ลเบื้องต้น การใช้สารสกัดกัญชาและกัญชงท่ีมีขนาดสูงทาให้เกิดผลเสียต่อร่างกาย โดยเฉพาะสาร THC มีฤทธ์ิต้านอาการปวด และลดอาการคล่ืนไส้อาเจียนผู้ท่ีใช้สารสกัดกัญชาที่มี สาร THC ในขนาดสูงต่อเน่ืองกันเป็นเวลานานอาจทาให้ใช้ในปริมาณน้อยแล้วไม่เห็นผล จึงต้องเพ่ิม ปริมาณ การใช้มากข้ึน ซึ่งเป็นสาเหตุของการเสพติดได้ในที่สุด สาร CBD ไม่มีฤทธ์ิเสพติด และต้านฤทธิ์ เมาเคลมิ้ ของสาร THC อยา่ งไรก็ตาม สาร CBD สามารถกระต้นุ ให้เกดิ อาการคล่ืนไส้อาเจียนได้ ดงั นัน้ ผู้ป่วยท่ีใช้สาร THC เพ่ือลดอาการคล่ืนไส้อาเจียน หากได้รับสารสกัดกัญชาและกัญชงชนิดที่มีสาร CBD สูงจะทาให้มีอาการคล่ืนไส้อาเจียนเพิ่มข้ึนได้ อาการไม่พึงประสงค์จากการใช้สารสกัดกัญชาและ กัญชง ข้ึนอยู่กับปัจจัยต่าง ๆ เช่น ปริมาณท่ีได้รับต่อครั้ง (unit dose) ความทน (tolerance) ของผู้ใช้ เปน็ ตน้ วิธีการนาเขา้ สู่รา่ งกาย การใช้กัญชาและกัญชงที่ไมถ่ ูกวิธีอาจทาให้เกิด โอเวอร์ โดส (overdose) หรอื การรบั ประทานยามากเกนิ ขนาด ระยะเวลาการออกฤทธข์ิ องกญั ชาเมอื่ เข้าสู่ร่างกาย วิธใี ชท้ ีแ่ ตกตา่ งกัน จะทาใหก้ ารออกฤทธิ์แตกต่างกัน เช่น (1) ชนิดสดู (inhalation) ระยะเวลาออกฤทธ์ิเร็ว ถงึ ระดบั สูงสุด ภายในเวลา 15 - 30 นาที มีระยะเวลาคงอยู่ประมาณ 3 - 4 ชั่วโมง (2) ชนิดรับประทาน เริ่มออกฤทธ์ิ ประมาณ 30 นาที และ (3) ชนิดหยดใต้ล้นิ (sublingual drop) สารสกดั กญั ชาออกฤทธ์ิเรว็ ประมาณ 15 นาที เป็นต้น พิษของกัญชาและกัญชงต่อระบบประสาทส่วนกลาง เมื่อร่างกายได้รับ สาร THC ในปริมาณมาก สาร THC จะไปจับกับตัวรับ (receptor) CB1 ส่งผลต่อการเปลี่ยนแปลง

283 ท่าทาง และเสียการควบคุมการทางานของกล้ามเนื้อ เกิดอาการเคล้ิม ประสาทหลอน และติดยาได้ สาร THC ทาให้มีความเส่ียงในการเกิดอาการทางสมอง ได้แก่ การเปลี่ยนแปลงของสติ ความสนใจ สมาธิ ความจาระยะสั้น การทางานของสมองผดิ ปกตไิ ด้ พิษของกัญชาและกัญชงต่อระบบหัวใจและหลอดเลือด สาร THC และ CBD จะทาให้เกิดการขยายตัวของหลอดเลือดได้ หากได้รับปริมาณมาก ความดันโลหิตอาจจะต่าลงได้ อาจทาให้เกดิ อาการวูบ หนา้ มดื หมดสติเมอื่ ลกุ ยืน กัญชาชนิดสูบ ทาใหอ้ ตั ราการเต้นของหัวใจเพ่ิมขึ้น ไดร้ อ้ ยละ 20 - 100 เป็นเวลา 2 - 3 ชว่ั โมง เพม่ิ ความเส่ียงให้เกิดเสน้ เลือดหัวใจตบี ได้ เพ่ิมความเสี่ยง ของการเกดิ กล้ามเนื้อหวั ใจขาดเลือด หวั ใจเตน้ ผิดจงั หวะ อาจจะมผี ลต่อกลุ่มอาการหลอดเลือดสมองหด ช่วั คราว หากผปู้ ่วยมภี าวะเมากัญชาและกัญชง หรือเกดิ ผลข้างเคียงจากการใชย้ ากญั ชาและยากัญชง ควรหยุดใช้ทันที และควรปรึกษาแพทย์ อาจจะช่วยให้ผู้ป่วยดื่มน้าให้มากเพื่อขับพิษของกัญชาและ กัญชงออกจากร่างกาย ควรระวังการพลัดตกหกล้ม เนื่องจากผู้ป่วยจะมีภาวะการทรงตัวท่ีล ดลง อาการอาเจียนรุนแรงจากกัญชาและกัญชง มักเกิดกับผู้ท่ีใช้กัญชาและกัญชาอย่างต่อเน่ืองเป็นระยะ เวลานาน และใช้ในปริมาณที่ถ่ีมากกว่า 20 คร้ังต่อเดือน แก้อาการโดยให้อาบน้าอุ่น และหยุดยา อาการจะทุเลาลงเมอื่ ผ่านไป 2 - 3 สัปดาห์ กล่าวโดยสรุป ขนาดของกัญชาและกัญชงที่ใช้ในทางการแพทย์ ในการรักษาโรค ยังไม่ สามารถกาหนดขนาดการใช้ท่ีแน่นอนได้ โดยต้องปรับให้เหมาะกับแต่ละบุคคล และมีหลักสาคัญคือ เร่ิมทีละน้อย แล้วค่อย ๆ เพิ่มขนาด ซึ่งผู้ป่วยท่ีเป็นโรค หรือมีอาการต่างกัน จะใช้ขนาดยาต่างกัน โดยหากใชข้ นาดยากัญชาและกัญชงท่ีไมถ่ ูกตอ้ งจะเกิดการดื้อยา 7.3 หา้ มใชน้ ้ามันกัญชาและกัญชงทาบุหร่ี มีคนเคยเอาน้ามันกัญชาและกัญชงท่ีผสมน้ามันมะพร้าวไปทาบุหร่ีสูบ เร่ืองน้ีมีข้อ ถกเถียงกันว่า อาจเกิดอันตรายต่อทางเดินหายใจได้ ดังนั้นจึงไม่ควรทาโดยเด็ดขาด เนื่องจากน้ามัน กัญชาและกัญชงเม่ือถูกเผาไหม้ท่ีอุณหภูมิสูง จะเกิดสารอนุมูลอิสระเหมือนกับการสูบบุหรี่ และน้ามัน มะพร้าวที่ผสมเข้ากับน้ามันกัญชาและกัญชงเพ่ือให้ลื่นขึ้น ไม่ควรใช้กับบุหรี่ไฟฟ้า หรือทาบนบุหรี่ เพอ่ื สบู เพราะอาจทาให้ปอดอกั เสบได้ น้ามันกัญชาและกัญชง สาหรับบุหร่ีไฟฟ้าจึงต้องพิจารณาว่าใช้สารอะไรเป็นตัว ทาละลาย และมีโอกาสท่ีจะเกิดอันตรายต่อสุขภาพหรือไม่ ตัวทาละลายท่ีอาจเป็นอันตรายต่อทางเดิน หายใจ ได้แก่ โพลีเอทิลีน ไกลคอล (Polyethylene Glycol (PEG) โพพิลีน ไกลคอล (Propylene Glycol (PG) และกลเี ซอรีน (Glycerin) อปุ กรณ์บุหร่ีไฟฟ้า ทใี่ ช้สาหรับน้ามนั กัญชาและกัญชง มีกระบวนการใชค้ วามร้อน ทาใหเ้ กดิ ไอ สาหรับสดู เขา้ ปอด ทไี่ มผ่ ่านการเผาไหม้จึงมีความปลอดภัยมากกว่าใช้ตัวทาละลายที่อาจ มสี ารตกคา้ งทเ่ี ป็นอนั ตราย ดังท่ีกล่าวมาแลว้ ข้างตน้

284 กล่าวโดยสรุป ห้ามใช้น้ามันกัญชาและกัญชงทาบุหร่ี เพราะเป็นอันตรายร้ายแรงต่อระบบ ทางเดินหายใจ และไมค่ วรใชก้ บั บหุ ร่ีไฟฟ้า อาจทาให้ปอดอักเสบเป็นอนั ตรายต่อสขุ ภาพ 7.4 สารตกคา้ งจากการสกดั น้ามันกญั ชาและกัญชง การตกค้างของตัวทาละลายในสารสกัดกัญชาและกัญชง จากข้อมูลงานวิจัยของ Romano LL และ Hazekamp A. พบว่าการสกดั กัญชาและกญั ชงโดยใชต้ ัวทาละลายแตกตา่ งกัน จะ สามารถสกัดสารสาคัญกลุ่มต่าง ๆ ออกมาได้แตกต่างกัน ได้แก่ สารกลุ่มแคนนาบินอยด์ เทอร์ปีน และพบสารตกค้างที่เป็นอันตรายแตกต่างกัน จากผลการวิจัยพบว่าการสกัดกัญชาและกัญชงด้วยตัว ทาละลายแนฟทา หรือปโิ ตรเลยี มอเี ทอร์มีความปลอดภัยน้อยกว่าการสกดั ด้วยเอทานอล หรอื การต้ม ในน้ามันมะกอก เนื่องจากพบการตกค้างของตัวทาละลายท่ีมีความเสี่ยงที่ทาให้เกิดโรคมะเร็งได้ (ข้อมูลความเสี่ยงจากเอกสารข้อมูลความปลอดภัย Material Safety Data Sheets (MSDS) ของ แนฟทา และปิโตรเลียมอีเทอร์) นอกจากนี้ยังมีวิธีสกัดอื่น ๆ ที่ไม่ใช้ตัวทาละลายอินทรีย์ (solvent- free) เพื่อเพิ่มความปลอดภัยให้แก่ผลิตภัณฑ์มากย่ิงขึ้น เช่น การหีบน้ามันจากช่อดอก การสกัดแห้ง โดยผ่านแร่ง และน้าแข็งแห้ง เป็นต้น แต่วิธีดังกล่าวยังเป็นข้อจากัดในการผลิตระดับอุตสาหกรรม วิธีการสกัดกัญชาและกัญชงที่นิยมใช้ และได้รับการยอมรับสาหรับใช้ในอุตสาหกรรมผลิตยากัญชา และกัญชง โดยการสกัดคาบอนไดออกไซด์เหลว และการสกัดด้วยเอทานอลเย็นท่ีอุณหภูมิต่ากว่า -60 ºC เน่อื งจากมคี วามปลอดภัยสูง สามารถสกัดได้ปรมิ าณมาก และไดส้ ารแคนนาบินอยด์เข้มข้น กลา่ วโดยสรปุ สารตกค้างจากการสกัดน้ามันกัญชาและกัญชง ในการเลือกผลิตภัณฑ์กัญชา และกัญชงต้องศึกษาว่าผลิตภัณฑ์ดังกล่าวใช้สารสกัดชนิดใด มีความปลอดภัยมากน้อยเพียงใด การ สกัดโดยตวั ทาละลายแนฟทา หรือปโิ ตรเลียมอีเทอร์ มีความปลอดภัยน้อยกว่าการสกัดดว้ ยเอทานอล หรือการต้มในน้ามันมะกอก เน่ืองจากพบการตกค้างของตัวทาละลายที่มีความเสี่ยงท่ีทาให้เกิด โรคมะเร็งได้ และวิธีการสกัดใหม่ที่เป็นท่ีนิยมในปัจจุบัน ได้แก่ การสกัดโดยใช้คาร์บอนไดออกไซด์เหลว และเอทานอลสกัดเย็น เน่อื งจากมีความปลอดภยั สูง สามารถสกัดไดป้ รมิ าณมาก และไดส้ ารแคนนาบินอยด์ เขม้ ข้น 7.5 ความปลอดภัยของนา้ มนั กัญชาและกญั ชง แหล่งที่มาของยาต้องได้รับการอนุญาตให้ผลิตยาจากกัญชาและกัญชาอย่างถูกต้อง ตามกฎหมาย ยาจากกัญชาและกัญชงต้องผ่านการตรวจสอบมาตรฐานผลิตภัณฑ์ตามข้อกาหนดของ มาตรฐานการผลิตยาที่ดี (GMP) โดยมีการควบคุมปริมาณสารสาคัญ (THC , CBD) โลหะหนัก ได้แก่ แคดเมียม ปรอท ตะก่วั และสารหนู เชื้อจุลนิ ทรยี ์ก่อโรค สารปนเป้ือน และยาฆ่าแมลง นอกจากน้ีการรับยากัญชาและกัญชงมาใช้ ต้องอยู่ภายใต้การดูแล และปรึกษา โดยแพทย์ เภสัชกร หรือแพทย์แผนไทยท่ีผ่านการอบรมการใช้ยากัญชาและกัญชงเพ่ือประโยชน์ทาง การแพทย์ จากกระทรวงสาธารณสุขมาแล้ว เนื่องจากการตอบสนองต่อยากัญชาและยากัญชงใน

285 ผู้ป่วยแต่ละคนอาจจะไม่เท่ากัน ดังน้ันแพทย์จะต้องตรวจติดตามอาการ เพ่ือปรับยาให้เหมาะสมกับ ผ้ปู ่วยแต่ละราย กล่าวโดยสรุป ความปลอดภัยของน้ามันกัญชาและกัญชง ต้องคานึงถึงแหล่งที่มาผลิตภัณฑ์ที่ ได้มาตรฐานการผลิตที่ดี ต้องผ่านการตรวจควบคุมคุณภาพ และส่ังจ่ายภายใต้แพทย์ เภสัชกร และ แพทยแ์ ผนไทยทผ่ี ่านการอบรมการใช้กัญชาและกัญชง เพื่อประโยชนท์ างการแพทยม์ าแลว้ 7.6 สายพนั ธุ์กัญชาและกัญชงเหมาะกบั บางโรค จากการสังเกตการณ์เกบ็ ข้อมลู จากงานวิจยั สารเคมที แ่ี ตกต่างกันในกัญชาและกัญชง แตล่ ะสายพันธ์ุ และผลการรักษาในผู้ปว่ ยแต่ละโรค ในต่างประเทศพบว่ากัญชาและกัญชงแต่ละสายพันธ์ุ มีคุณสมบัติท่ีเหมาะสมกับแต่ละโรคไม่เท่ากัน นอกจากนี้การวิจัยในประเทศอิสราเอล พบว่ากัญชาและ กัญชงแต่ละสายพนั ธม์ุ ีคุณสมบตั ิในการทาลายเซลลม์ ะเร็งแตล่ ะชนดิ ไม่เท่ากนั แต่การวิจยั ส่วนใหญ่ยัง เปน็ เพยี งการวิจัยในหลอดทดลองเท่านน้ั ขอ้ มูลการรักษาโรคมะเร็งโดยการใช้กญั ชาและกัญชงจึงจาเป็นต้อง ศึกษาตอ่ ไป ข้อมูลงานวิจัยแสดงให้เห็นว่า กัญชาและกัญชงแต่ละสายพันธ์ุจะมีความจาเพาะ ต่อโรคมะเร็งแต่ละชนิด ทาให้ความรู้เรื่องการใช้สารสกัดกัญชาและกัญชงในการรักษาโรคมะเร็ง ก้าวหน้าไปมากข้ึน ทาให้ในขณะน้ีการใช้กัญชาและกัญชงรักษาโรคต้องลงลึกไปในรายละเอียดว่ากัญชา และกญั ชงสายพันธ์ุไหน เหมาะกบั โรคอะไร กล่าวโดยสรุป สายพันธ์ุกัญชาและกัญชงเหมาะกับบางโรค จากการสังเกตการณ์เก็บข้อมลู จากงานวจิ ยั สารเคมีทแ่ี ตกตา่ งกนั ในกัญชาและกัญชงแตล่ ะสายพนั ธุ์ และผลการรักษาในผปู้ ว่ ยแต่ละ โรคในต่างประเทศ พบว่ากัญชาและกัญชงแต่ละสายพันธ์ุมีคุณสมบัติที่เหมาะสมกับแต่ละโรคไม่เท่ากัน แต่ยังเป็นงานวจิ ัยขนั้ ต้น ตอ้ งมกี ารศึกษาในเชงิ ลึกต่อไป 7.7 หลกั ธรรมนาชวี ติ พน้ พิษภัยจากกญั ชาและกัญชง กัญชาและกัญชง เป็นทั้งพืชยาท่ีใช้ประโยชน์ทางการแพทย์ และเป็นพืชที่มีสาร เสพติดให้โทษ มีฤทธ์ิกล่อมประสาท ทาลายร่างกายทั้งปอดสมอง และประสาท มีผลต่อความรู้สึกนึกคิด และจิตใจที่ผิดปกติ ทาให้ขาดสติ เป็นการเบียดเบียนตัวเองอย่างรุนแรง ผิดท้ังกฎหมายและศีลธรรม ในทางพระพุทธศาสนาถือว่า กัญชาและกัญชงเป็นส่ิงเสพติด คอื เมรยั ตามท่บี ัญญตั ิไว้ในข้อที่ 5 ทวี่ ่า สุราเมรยะมัชชะ ปมาทัฏฐานา เวรมณี คาว่า “มัชชะ” หมายถึงของมึนเมาอันเป็นที่ตั้งแห่งความ ประมาท ซ่งึ หากใช้กญั ชาและกัญชงในลักษณะสารเสพตดิ จะทาให้ขาดสตสิ มั ปชัญญะในการประกอบ กิจการงาน และประการสาคัญ คอื ขาดสตใิ นการวินจิ ฉัย ผิด ชอบ ชั่ว ดี จึงถือได้ว่า ผดิ ศลี ข้อ 5 เพื่อ หลีกเล่ียงพิษภัยของกัญชาและกัญชงท่ีเป็นสารเสพติด จึงต้องสร้างภูมิคุ้มกันให้กับประชาชน โดยใช้ หลักพุทธธรรมในการดาเนินชวี ิต เพ่ือให้ประชาชนปฏิบัติตนตามหลักธรรมเปน็ เคร่ืองยึดเหน่ียวจิตใจ จะช่วยให้เกิดความสงบสุขในสังคม คาสอนของพระพุทธเจ้าซ่ึงเป็นหลักสัจธรรมท่ีผู้ปฏิบัติ สามารถ

286 นามาปรับใช้ในชีวิตเพื่อเยียวยารักษาจิตใจ ให้ห่างไกลจากยาเสพติดได้น้ัน มีหลักธรรมที่สามารถ นามาประยุกต์ใชไ้ ด้ ดงั น้ี หลักธรรมท่ี 1 หลักทิศ 6 เป็นหลักในการปฏิบัติต่อบุคคลรอบข้าง ซึ่งประกอบด้วย ความสัมพันธ์ระหว่างบุคคลในระดับต่าง ๆ ได้แก่ ความสัมพันธ์ระหว่างมารดาบิดา กับบุตรธิดา ความสมั พันธ์ระหว่างอาจารย์กับศิษย์ ความสมั พนั ธ์ระหว่างภรรยากับสามี ความสัมพันธร์ ะหว่างมิตร กับมิตร ความสัมพันธ์ระหว่างนายจ้างกับลูกจ้าง และความสัมพันธ์ระหว่างนักบวชกับชาวบ้าน ความสัมพันธ์ในครอบครัวท่ีได้กาหนดหน้าที่ที่ทุกคนจะต้องปฏิบตั ิ และมีสิทธิอันชอบธรรมท่ีจะได้รบั การปฏิบัติตอบ ประกอบด้วยบุคคลประเภทต่าง ๆ ที่เราต้องเก่ียวข้องสัมพันธ์ทางสังคม ดุจทิศที่อยู่ รอบตัว ทสี่ าคญั คือ ทศิ เบอื้ งหนา้ คือ ทศิ ตะวันออก ไดแ้ ก่ มารดา บิดา เพราะเปน็ ผูม้ ีอุปการะแก่เรา มาก่อน จะเป็นภูมิคุ้มกันประชาชน โดยเฉพาะเด็ก และเยาวชนจากยาเสพติดได้ เนื่องจากพ่อแม่เปน็ ผู้ให้โดยเฉพาะการให้ความรัก ความอบอุ่น การปกป้องคุ้มครอง การศึกษา และทรัพย์สิน โดยไม่ ตอ้ งการสิ่งใดตอบแทน มีเพียงต้องการใหล้ ูกไดเ้ ติบโตมีชีวติ ที่ดีมีคุณภาพ ดังนั้นหากประชาชนร่วมกัน สร้างครอบครัวให้อบอุ่น อบรมสั่งสอนบุตรหลานให้ประพฤติตนอยู่ในศีลธรรมอันดีงาม ก็จะนาพาชีวิต บุคคลในครอบครัวใหป้ ลอดภยั หา่ งไกลจากยาเสพติด รวมทง้ั พษิ ภยั จากกัญชาและกัญชงได้ หลักธรรมที่ 2 หลักคบมิตร ความเป็นมิตรเป็นส่ิงท่ีจาเป็นของผู้ท่ีอยู่รวมกันใน สังคม เราจะอยู่ลาพังคนเดียวไม่ได้ ต้องมีมิตรเป็นองค์ประกอบในสังคม ดังนั้นการจะเลอื กคบมิตรจึง ควรพิจารณาเลือกคบแต่คนดีท่ีนาความเจริญรุ่งเรืองมาให้ ดังปรากฏจากคาสอนในพระไตรปิฎก เก่ยี วกับมิตร ให้เลือกคบมิตร ดังนี้ มิตรประเภทที่ 1 มติ รอปุ การะ เป็นมิตรท่ีมีคุณธรรม ซงึ่ แสดงออกดว้ ยพฤติกรรม 4 ประการ คอื (1) ปอ้ งกนั รกั ษา มติ รไม่ใหป้ ระพฤตผิ ิดศีลธรรมอันดีงาม (2) ปอ้ งกนั ทรพั ยส์ มบัติของ มิตรไม่ให้เสียหาย (3) เม่ือมีภัยก็เป็นที่พึ่งพานักได้ และ (4) เม่ือมีกิจท่ีจาเป็นเกิดข้ึน ก็ให้ทรัพย์สิน ช่วยเหลือได้ เน่ืองจากการดาเนินชีวิตย่อมมีการเปล่ียนแปลงอยู่ตลอดเวลา มีเรื่องราวมากมายผ่าน เข้ามาในชีวิต มีความโชคดี มีความเดือดร้อนกายเดือดร้อนใจ ในบางคร้ังได้รับทรัพย์ ในบางครั้งเสีย ทรัพย์ ในยามท่ีเรามีความลาบาก หากมีมิตรที่ให้ความช่วยเหลือ ดูแลปกป้องภัยอันตราย ส่งเสริมให้ อยู่ในสถานท่ีปลอดภัยโดยไม่ได้หวังส่ิงตอบแทนใด ๆ แสดงถึงเราเป็นผู้มีมิตรดี ดังน้ันมิตรจึงมีความ จาเป็นอย่างมากในการดาเนินชีวิต ดังจะเห็นตัวอย่างการคบมิตรของเยาวชนในปัจจุบันท่ีชวนกันไป ทากิจกรรมทเี่ ปน็ การเสริมความรู้ทางวิชาการ ไปเรยี นรวู้ ิชาการเพ่มิ เตมิ หรอื ทเ่ี รยี กวา่ “ติววิชา” เพื่อ เสริมทักษะความรู้ในการท่ีจะสอบเข้าในระดับสูง ซ่ึงเป็นการปกป้องให้อยู่ในสถานที่ที่เหมาะสมถูกต้อง ดว้ ยกาลเทศะ และส่งเสรมิ ความเจรญิ ใหเ้ ปน็ การเพ่ิมเติมทรัพย์ใหก้ ับเยาวชน ซ่ึงเปน็ ทรัพยท์ างปัญญา ท่ีอนั มคี ่ามหาศาลติดตัวไปกบั เยาวชนตลอด

287 มติ รประเภทท่ี 2 มติ รรว่ มสขุ ร่วมทุกข์ การอย่รู ว่ มกนั จาเป็นต้องมีน้าใจไมตรีต่อ กันโดยอาศัยคุณธรรมของการอยู่ร่วมกัน ช่วยเหลือกันในยามจาเป็น ดังคาสอนท่ีปรากฎในพระไตรปิฎก ที่ว่า มิตรร่วมสุขร่วมทุกข์แสดงออกด้วยพฤติกรรม 4 ประการ คือ (1) บอกความลับแก่มิตร (2) ปิด ความลับ ของมิตร (3) ไม่ละทิ้งมิตรในยามอันตราย และ (4) แม้ชีวิตก็อาจจะสละเพื่อประโยชน์ของ มติ รได้ จากคาสอนจะเห็นได้วา่ การปฏบิ ัตติ ่อมิตรในลักษณะ มีทกุ ขร์ ่วมทุกข์มีสุขร่วมสุข ในสังคมไทย ทุกวันนีป้ ฏิบตั ไิ ดย้ ากย่ิงนัก โดยเฉพาะขอ้ ท่ี 4 ส่วนใหญ่ในสงั คมไทยจะเห็นได้ว่า สมาชิกของสังคมจะ ปฏิบัติแตกต่างจากคาสอน เช่น มักพูดโกหกขยายความลับของมิตรให้ไม่เป็นความลับ เอาตัวรอดใน ยามมภี ัย และโดยเฉพาะอยา่ งย่ิง การท่ีจะยอมเสยี สละชวี ิตเพื่อมิตร เป็นตน้ ดงั นน้ั เยาวชนควรได้รับ การฝึกฝนอบรมในเรอื่ งของความมีน้าใจในขณะอยู่รว่ มกันในสงั คม มิตรประเภทท่ี 3 มิตรแนะนาประโยชน์ เป็นคุณธรรมที่สร้างความมีน้าใจ เอาใจ ใสด่ แู ลมิตร โดยการตักเตือนส่ิงตา่ ง ๆ ตอ่ มติ ร จะคอยตักเตอื นมิตรเม่ือเหน็ วา่ มิตรปฏิบัติตนไม่ถูกต้อง เพื่อให้มิตรทาแต่ความดี มิตรแนะนาประโยชน์ แสดงออกด้วยพฤติกรรม 4 ประการ คือ (1) ห้ามมิ ให้ทาความชั่ว (2) แนะนาให้ต้ังอยู่ในความดี (3) ให้ฟังสิ่งที่ยังไม่เคยฟัง และ (4) บอกทางสวรรค์ให้โดย จะถ่ายทอดประสบการณ์ และความรู้ท่ีมีประโยชน์ต่อการดาเนินชีวิต เพื่อให้มิตรมีความเจริญก้าวหน้า ตลอดจนแนะนามิตรในการทาความดสี ร้างกศุ ล เพอื่ ประโยชน์ในวนั ขา้ งหน้า มิตรประเภทที่ 4 มิตรมีความรักใคร่ เป็นมิตรท่ีมีจิตใจงดงาม แสดงออกด้วย พฤตกิ รรม 4 ประการ คือ (1) ไมพ่ อใจความเสอ่ื มของมติ ร (2) พอใจความเจริญของมติ ร (3) หา้ มปรามคนท่ี นินทามิตร และ (4) สนับสนุนคนท่ีสรรเสริญมิตร เป็นการกล่าวถึงมิตรที่มีความห่วงใยพร้อมส่งเสริม สนับสนุน และยินดีให้มิตรได้ดีมีภาพลักษณ์ที่เหมาะสม ระแวดระวังไม่ให้เกิดความเส่ือมเสียกับมิตร เมื่อมิตรได้รับรางวัลก็พลอยยินดี และร่วมสนับสนุนสรรเสริญกล่าวถึงไปด้วยจะคอยเป็นหูเป็นตา ไมย่ อมใหใ้ ครเขา้ มาทาลายมติ รไม่ว่าจะเปน็ วิธีใด ๆ จึงกล่าวได้ว่ามิตรทั้ง 4 น้ีเป็นมิตรท่ีนาพาชีวิตให้ปลอดภัยห่างไกลจากยาเสพติด รวมท้งั พิษภัยจากกัญชาและกัญชงได้ หลักธรรมที่ 3 หลักปัญญา เป็นหลักธรรมที่แนะนาให้ใช้ความคิดพิจารณาความ เปน็ ไปตามธรรมชาติ และละกเิ ลสทที่ าให้ชวี ิตของเราเศรา้ หมอง หรอื ได้รับความเดอื ดร้อนในภายหลัง หลกั ธรรมนี้เปน็ คาสอนมปี รากฏในพระไตรปฎิ กทก่ี ลา่ วถงึ หลักปัญญาว่า ผมู้ ีปัญญา คอื ผ้ใู ช้ปญั ญาเป็น เครื่องพิจารณาเห็นท้ังความเกิด และความดับตามความเป็นจริง ชาระกิเลสให้ถึงความส้ินทุกข์โดย ชอบ พระพรหมคุณาภรณ์ ได้อธิบายความหมายของ ปัญญาสัมปทา หมายถึงความพร้อมด้วย ปญั ญา รู้จักบาป บุญ คุณ โทษ ประโยชน์ มิใช่ประโยชน์ และเข้าใจชีวิตนี้ตามความเป็นจริงท่ีจะไม่ให้หลุ่มหลงมัว เมา การใช้ความคิดพิจารณาเพื่อให้รู้อย่างไม่วิปริต ใช้สติพิจารณาคติแห่งกุศลธรรม และอกุศลธรรม รสู้ ่ิงทเ่ี กอ้ื กูล และสิ่งไม่เกื้อกูลแก่ตนเอง และผ้อู ื่นดว้ ยปญั ญาตามความเป็นจรงิ

288 ดังน้ันคนเราจึงต้องพิจารณาโทษพิษภัยของสารเสพติด รวมทั้งกัญชาและกัญชา ดว้ ยความรู้ ความฉลาด หรอื ร้เู ท่าทันต่อพิษภัย ทเ่ี ขา้ มาเก่ียวข้องกับชีวิตของเรา ควรใช้ปญั ญาในการ หาทางออกแห่งปัญหา ใช้เหตุผลในการพิจารณาแก้ปัญหาต่าง ๆ ด้วยความเฉลียวฉลาด ส่ิงใดเป็นโทษ ส่ิงใดเป็นกิเลส สิ่งใดถูกต้อง ส่ิงใดเหมาะสม ส่ิงใดเป็นประโยชน์ สิ่งใดควรให้ ส่ิงใดควรเก็บ ส่ิงใดควร รับ เลือกนามาเป็นแนวทางให้ชีวิตของเรามีคุณภาพ จะทาให้เราเข้าใจตนเอง เข้าใจสังคม เข้าใจใน การเลือกคบมิตร และนาไปสู่การนับถือตนเอง เห็นคุณค่าตนเอง เป็นท่ียอมรับของครอบครัว ชุมชน และสังคม ซึ่งเป็นส่ิงที่สาคัญท่ีจะพัฒนาตัวเราให้เจริญก้าวหน้าเป็นพลเมืองที่มีคุณภาพ นาพาชีวิตให้ ปลอดภยั หา่ งไกลจากยาเสพติด รวมท้งั พิษภยั จากกัญชาได้ กลา่ วโดยสรปุ หลกั ธรรมนาชีวิต พ้นพิษภยั จากกัญชาและกัญชง การใช้พุทธธรรมเพือ่ สร้าง ภูมิคุ้มกันทางด้านจิตใจให้มีความเข้มแข็ง โดยใช้ภูมิคุ้มกันทางครอบครัวที่เป็นความรักความอบอุ่น ความเข้าใจซึ่งกันและกัน ภูมิคุ้มกันจากสังคมส่ิงแวดล้อม ภูมิคุ้มกันจากกัลยาณมิตร รวมถึงการ เสริมสรา้ งการเรียนรทู้ ่ีเกิดจากตนเองเป็นผู้กาหนด เยาวชนของชาตสิ ว่ นใหญ่ท่ีหลงเข้าไปเสพยา หรอื เก่ียวข้องกับยาเสพติด รวมท้ังกัญชาและกัญชง อาจเนื่องจากขาดความรักความอบอุ่น ขาดความรู้ ความเข้าใจต่อสังคม เข้าใจว่าตนเองไม่มีคุณค่า และขาดความรู้ทางธรรมะพื้นฐาน หากเราต้องการ แก้ปัญหาเร่ืองยาเสพติดของเยาวชน เราจาเป็นต้องแก้ไขปัญหาต่าง ๆ ของเยาวชนรวมทั้งตัวเราควร ได้เรียนรู้ปรับทัศนคติมุมมองด้วยการใช้ปัญญา เพ่ือให้เกิดการเรียนรู้ในการแก้ปัญหาของตนเอง ใน ด้านครอบครัว สังคม และมิตร ให้ประสานสัมพันธ์กันอย่างเป็นระบบ เสมือนเฟืองสามตัวขับเคลื่อน กลไกใหท้ างานในเวลาเดียวกัน ดงั น้ันการปอ้ งกันมิให้เยาวชน รวมทงั้ ตวั เราไดม้ ีโอกาสเข้าไปยงุ่ เกี่ยวกับ ยาเสพติด เป็นการป้องกันในลักษณะการสร้างความพร้อมในการใช้ชีวิตเตรียมความพร้อมในการเป็น ผู้ใหญ่ หรอื เปน็ ผู้ดูแลตนเองได้ โดยใชป้ ญั ญาเป็นเคร่ืองมือทจี่ ะนาพาตนเองให้อยู่ในสังคมเป็นพลเมืองท่ี มีคุณภาพ ซึ่งจะเป็นปัจจัยสาคัญท่ีจะทาให้เราใช้ชีวิตในสังคมได้อย่างภาคภูมิใจ เป็นพลเมืองที่มี คุณภาพ มคี วามเขม้ แข็งทเ่ี กิดจากกระบวนการใช้ปัญญาเปน็ หลกั ท่ยี ึดเหนี่ยว ซึ่งจะเป็นพื้นฐานสาคัญ ท่จี ะทาให้ประเทศไทยมีพลเมืองทมี่ ีคณุ ภาพนาพาประเทศใหม้ ีความสุขสงบ เจริญรงุ่ เรืองสบื ไป 8. ข้อหา้ มในการใช้กญั ชาและกญั ชง 8.1 ห้ามใช้สาร THC ในผู้ปว่ ยทม่ี อี าการทางระบบประสาทผดิ ปกติ 8.2 ห้ามใช้ในผู้ป่วยโรคหัวใจข้ันรุนแรงท่ีมีอาการความดันตก หรือหัวใจเต้นเร็วเพราะ เพ่ิมความเส่ยี งหัวใจขาดเลือด 8.3 สตรีตั้งครรภ์ หรือให้นมบุตร (อาจทาให้เด็กในครรภ์น้าหนักน้อย และมีพัฒนา การช้า) 8.4 ในเด็กอายุต่ากว่า 25 ปี ให้พิจารณาตามความเหมาะสมกับโรคของผู้ป่วย ยาเพิ่ม ความเสีย่ งต่อการเกดิ จติ เภท และลดพฒั นาการทางสมองได้

289 8.5 ห้ามใช้ในผู้เป็นโรคตับแข็ง (หากจาเป็นให้ลดยาลง เน่ืองจากกัญชาใช้ตับในการ กาจัดยาเป็นหลกั ) กล่าวโดยสรุป ข้อห้ามในการใช้กัญชาและกัญชงกับบุคคลต่อไปน้ี ได้แก่ ผู้ป่วยที่มีอาการทาง ระบบประสาทผิดปกติ ผู้ป่วยโรคหัวใจขั้นรุนแรงท่ีมีอาการความดันโลหิตต่าลง หรือหัวใจเต้นเร็ว สตรี ตั้งครรภ์ หรือให้นมบุตร บุคคลท่ีมีอายุต่ากว่า 25 ปี ผู้ป่วยโรคตับ โดยถ้าจาเป็นต้องใช้ต้องอยู่ใน ความดแู ลของแพทยผ์ เู้ ชย่ี วชาญ 9. การถอนพษิ เบอ้ื งต้นจากการเมากัญชาและกญั ชง เภสัชกรหญิง ดร.สุภาภรณ์ ปิติพร เลขาธิการมูลนิธิโรงพยาบาลเจ้าพระยาอภัยภูเบศร โพสต์ข้อความผ่านโซเซียลเฟซบุ๊ก โดยระบุวิธีแก้อาการมึนศีรษะ โคลงเคลง แน่นหน้าอก จากการใช้ กัญชาและกญั ชงเกนิ ขนาดท่ีเป็นภูมิปัญญาชาวบา้ น ดังน้ี 9.1 ด่ืมน้ามะนาวผสมน้าผึ้ง หรือน้าตาลทรายแดงไปเร่ือย ๆ ถ้าเป็นโรคเบาหวานควร ใสน่ า้ ผ้ึง หรือนา้ ตาลในปริมาณน้อย และด่มื จนกวา่ อาการจะหายเมา 9.2 ชงสมุนไพรรางจดื ดม่ื วันละ 3 เวลา เวลาเชา้ กลางวัน และเย็น 9.3 รับประทานกลว้ ยน้าว้าสกุ 6 ผล เวลาเชา้ 2 ผล กลางวัน 2 ผล และเยน็ 2 ผล โดยให้เลือกใช้วิธีใดวิธีหนึ่ง สาหรับอาการเมา ศีรษะโคลงเคลง จะเป็นอีกระยะหนึ่ง และจะคอ่ ย ๆ มีอาการดขี ึน้ กล่าวโดยสรุป การถอนพิษเบ้ืองต้นจากการเมากัญชาและกัญชง ที่มีอาการมึนศีรษะ โคลงเคลง แน่นหน้าอกจากการใช้กัญชาและกัญชงเกินขนาด มีอยู่ 3 วิธี ได้แก่ วิธีที่ 1 ให้ดื่มน้ามะนาว ผสมน้าผ้ึง หรือน้าตาลทราย วิธีที่ 2 ดื่มสมุนไพรรางจืด และวิธีที่ 3 รับประทานกล้วยน้าว้าสุก วันละ 3 เวลา เวลาเชา้ กลางวัน และเย็น ถาม จรงิ หรือไม่ การดื่มน้ามะนาวผสมน้าผง้ึ ชว่ ยแก้อาการเมาค้างจากพิษของกญั ชาได้ ตอบ จริง เพราะจากประสบการณ์ของชาวบ้านท่ีเล่าสืบต่อกันมายืนยันว่าช่วยแก้ อาการเมาค้างจากกัญชาให้ดีข้ึนจริง การดื่มน้ามะนาวผสมน้าผ้ึง หรือชารางจืด ถือว่าเป็นสมุนไพรที่ค่อนข้างปลอดภัย จึงสามารถนามาใช้ช่วยในการบรรเทา อาการเมาค้างจากกญั ชาได้

290 เภสัชกรหญิง ดร.สุภาภรณ์ ปิติพร เภสัชกรเชี่ยวชาญ (ด้านเภสัชกรรมการผลิต) รองผู้อานวยการด้านการแพทย์แผนไทยและสมุนไพร โรงพยาบาลเจา้ พระยาอภัยภเู บศร ได้ ให้ข้อมูลเม่ือวันท่ี 10 ตุลาคม พ.ศ. 2562 ที่ เซเรนิตี้ โฮเทล แอนด์ สปา อาเภอกบินทร์บุรี จังหวัดปราจีนบุรี ว่า “การระบาดของกัญชาและยาเสพติด เกิดจากสภาวะจิตใจ และ ความเครียด ความสัมพันธ์ระหว่างคนกับคนไม่เข้าใจสภาวะจิตของตัวเอง ก็จะไปพึ่งพิงสิ่ง ต่าง ๆ ที่อยู่ภายนอก เช่น ติดเหล้า ติดบุหรี่ ติดยา ทาให้ไม่สามารถควบคุมจิตได้ เพราะ กัญชาเล่นกับจิตของคนที่ไม่ฝึกสมาธิ และวางความทุกข์ไม่ได้ ซ่ึงเป็นสภาวะเร่ืองใหญ่มาก คนตา่ งชาตจิ ะเชื่อว่าเม่ือมีปัญหาชีวิต การใช้กัญชาดีกวา่ การฆ่าตัวตาย ซ่งึ แทท้ ่จี ริงแลว้ การมี ธรรมะทาให้เกิดการฝึกสมาธิ ทาให้จิตใจเกิดความสุขได้ ฉะนั้นเราไม่ต้องใช้กัญชาก็ได้ หาก เราสามารถฝกึ จิต และสมาธไิ ดเ้ อง โดยไม่ต้องพง่ึ ยา” การจัดประสบการณก์ ารเรยี นรู้ 1. บรรยายสรุป 2. กาหนดประเดน็ ศึกษาค้นควา้ ร่วมกัน 3. ศกึ ษาคน้ คว้าจากส่อื ท่ีหลากหลาย 4. บันทกึ ผลการศึกษาคน้ ควา้ ที่ไดล้ งในเอกสารการเรียนรดู้ ว้ ยตนเอง (กรต.) 5. พบกล่มุ 6. อภิปรายคดิ แลกเปลย่ี นเรยี นรู้ข้อมูลที่ได้ 7. คดิ สรุปการเรยี นรู้ท่ีได้ใหมร่ ว่ มกัน บนั ทึกลงในเอกสารการเรียนรู้ด้วยตนเอง (กรต.) 8. นาข้อสรุปการเรียนรู้ที่ได้ใหม่มาฝึกปฏิบัติด้วยการทาแบบฝึกหัด กิจกรรมตามท่ีได้รับ มอบหมาย บนั ทกึ ผลการฝกึ ปฏบิ ตั ิลงในเอกสารการเรียนรู้ด้วยตนเอง (กรต.) 9. บันทกึ ผลการเรยี นรทู้ ่ีไดจ้ ากการฝกึ ปฏบิ ตั ิลงในเอกสารการเรยี นรดู้ ว้ ยตนเอง (กรต.) ส่อื และแหลง่ เรียนรู้ 1. ส่อื เอกสาร ได้แก่ 1.1 ใบความรทู้ ี่ 7 1.2 ใบงานท่ี 7

291 1.3 สือ่ หนงั สือเรียนสาระทักษะการดาเนินชวี ติ รายวชิ า ทช33098 กัญชาและกญั ชงศึกษา เพื่อใชเ้ ป็นยาอยา่ งชาญฉลาด ระดับมธั ยมศึกษาตอนปลาย สานกั งานส่งเสริมการศึกษานอกระบบและ การศกึ ษาตามอัธยาศยั กรงุ เทพมหานคร 1.4 หนังสือทเ่ี กยี่ วข้อง 1.4.1 กระท่อมและกัญชาทางการแพทย์ ช่ือผู้แต่ง นพ.สมยศ กิตติมั่นคง ชือ่ โรงพิมพ์ Go Green บรษิ ัท โกกรนี โซเซยี ล เวนเจอร์ จากัด ปที พ่ี มิ พ์ 2562 1.4.2 รกั ษาโรคด้วยกัญชงและกัญชา ชือ่ ผูแ้ ตง่ นพ.สมยศ กติ ติมน่ั คง ช่อื โรงพิมพ์ Go Green บรษิ ัท โกกรีน โซเซยี ล เวนเจอร์ จากัด ปีที่พมิ พ์ 2562 1.4.3 Suriyan Ganja สรุ ิยนั กญั ชา อัมฤตย์ โอสถแห่งความหวงั ชอื่ ผ้แู ตง่ ปานเทพ พวิ พงษ์พันธ์ ชือ่ โรงพิมพบ์ า้ นพระอาทติ ย์ บริษทั บุ๊ค ด็อท คอม จากดั ปที ่ีพิมพ์ 2562 1.4.4 กญั ชงหรอื เฮมพ์ปลูกก่อนรวยก่อน ช่อื ผู้แตง่ พินจิ จนั ทร และคณะ ช่ือโรงพิมพ์ ปญั ญาชน ปีท่พี ิมพ์ 2562 2. สอ่ื อเิ ลก็ ทรอนิกส์ ได้แก่ 2.1 คาแนะนาการใช้กัญชาทางการแพทย์ (Guidance on Cannabis for Medical Use) กรมการแพทย์ กระทรวงสาธารณสุข สืบค้นจาก https://www.chiangmaihealth.go.th/cmpho_web/ document/190609156008311353.PDF 2.2 ชอื่ บทความขนาดยาจากกัญชาทีเ่ หมาะสมในการรักษาโรค ชอ่ื ผ้เู ขียน ผศ.ดร.นพ. ปัตพงษ์ เกษสมบูรณ์ คณะแพทยศาสตร์ มหาวทิ ยาลัยขอนแกน่ สบื ค้นจาก https://thaicam.go.th/wp-content/uploads/2019/09/ขนาดยาจากกญั ชาท่ีเหมาะสมในการ รกั ษาโรค.pdf 2.3 บทความเรื่องกัญชากับการรกั ษาโรค ช่ือหน่วยงานคณะเภสัชศาสตร์ มหาวิทยาลัย มหดิ ล สบื ค้นจาก https://www.pharmacy.mahidol.ac.th/th/knowledge/article/453 2.4 ข้อมลู เปรยี บเทยี บแอลกอฮอลก์ บั กญั ชา ชือ่ หนว่ ยงานสานกั ขา่ วไทย อสม. สบื คน้ จาก https://tna.mcot.net/view 2.5 สมุนไพรสาคัญในอารยธรรมต่าง ๆ ที่พระศิวะเจ้าทรงประทานแด่มวลมนุษย์ ทนี่ ยิ มใช้เพ่ือ \"ตดิ ต่อกับพระเจา้ \" ช่อื หน่วยงาน TNEWS ONLINE สบื ค้นจาก https://www.tnews.co.th/ religion 2.6 ไขขอ้ คาใจ กัญชารกั ษามะเรง็ ‘มโนมวั่ ’ หรอื ‘ยาสวรรค’์ ชอื่ หนว่ ยงาน ไทยรฐั ออนไลน์ สบื คน้ จาก https://www.thairath.co.th/content/616855 2.7 ประวัติศาสตร์ฉบับย่อของ “กัญชา” ช่ือหน่วยงาน ไทยรัฐออนไลน์ สืบค้นจาก https://www.thairath.co.th/news/society/1570476

292 2.8 เปดิ งานวจิ ยั การ “สบู กญั ชา” ทาให้เพิ่มหรอื ลดความเสี่ยงมะเรง็ กนั แน่ ชอ่ื หน่วยงาน MGR Online สืบค้นจาก https://mgronline.com/daily/detail/9600000126015 2.9 ชื่อบทความ พุทธธรรม : ภมู ิคุ้มกนั เยาวชนจากยาเสพติด ช่ือผู้เขียน จงกล บุญพิทักษ์ สืบคน้ จาก https://lanmakhamvan.wordpress.com/2016/02/25/พทุ ธธรรม-ภมู ิคมุ้ กนั เย-2/ 3. สอื่ และแหล่งเรียนรู้ในชมุ ชน 3.1 ห้องสมุดประชาชน “เฉลิมราชกุมารี” เขตตลิ่งชัน ซอยโชคสมบัติ ถนนพุทธมณฑล สาย 1 แขวงบางระมาด เขตตลง่ิ ชัน กรุงเทพมหานคร 10170 เบอร์โทรศพั ท์ 02 448 6028 3.2 ห้องสมุดประชาชน “เฉลิมราชกุมารี” เขตคลองสามวา เลขที่ 168 ถนนพระยา สุเรนทร์ แขวงสามวาตะวนั ออก เขตคลองสามวา กรุงเทพมหานคร 10510 เบอร์โทรศัพท์ 02 171 0002 3.3 หอ้ งสมดุ ใกลบ้ ้านผเู้ รยี น 3.4 วัดพระเชตุพนวิมลมังคลารามราชวรมหาวิหาร หรือวัดโพธิ์ เลขที่ 2 ถนนสนามไชย แขวงพระบรมมหาราชวัง เขตพระนคร กรุงเทพมหานคร 10200 เบอร์โทรศัพท์ 02 226 0335 การวัดและประเมนิ ผล 1. ประเมนิ ความกา้ วหนา้ ดว้ ยวิธีการ 1.1 การสังเกต 1.2 การซกั ถาม ตอบคาถาม 1.3 การตรวจเอกสารการเรยี นรู้ด้วยตนเอง (กรต.) 2. ประเมนิ ผลรวม ด้วยวธิ ีการ 2.1 ตอบแบบทดสอบวัดความรู้ หวั เรื่องที่ 7 ใช้กัญชาและกญั ชงเปน็ ยาอยา่ งรูค้ ุณคา่ และ ชาญฉลาด จานวน 7 ข้อ 2.2 ตอบแบบสอบถามวัดทักษะการแสวงหาความรู้ ทักษะการคดิ วิเคราะห์ และทกั ษะ การใช้กญั ชาและกญั ชงเปน็ ยาอยา่ งชาญฉลาด 2.3 การตอบแบบสอบถามวดั เจตคติ

293 บรรณานุกรม

294 บรรณานกุ รม กรมทรัพย์สนิ ทางปญั ญา. )ม.ป.ป.) กฎหมายทรัพย์สินทางปัญญาไทย. สบื คน้ จาก กกกกกกกttps://www.ipthailand.go.th/th/dip-law-2/category/acts.html กกกกกกก)สบื ค้นเม่ือ 7 ตุลาคม 2562) กองบรรณาธกิ าร HONESTDOCS. )2562) บทความเร่ืองกัญชารวมเร่ืองนา่ รู้ และสรรพคุณทาง กกกกกกกการแพทยร์ ้แู ลว้ ต้องอ้งึ . สบื คน้ จาก https://www.honestdocs.co/interesting- กกกกกกกcannabis-medicinal-properties. )สืบคน้ เม่อื 11 ตลุ าคม 2562). ข่าวประชาสัมพนั ธเ์ ขต 1. )2562) ขา่ วหมอพน้ื บ้านกับราชกจิ จานุเบกษา ที่รบั รองหมอพน้ื บ้าน. กกกกกกกสบื ค้นจาก https://www.facebook.com/PRD1KK/?_tn_=kC-R&eid กกกกกกก)สบื ค้นเม่ือ 31 ตุลาคม 2562) คณะกรรมการป้องกันและปราบปรามยาเสพติด, สานักงาน. )ป.ม.ท.) กฎหมายเกี่ยวกับกญั ชา. กกกกกกกสืบคน้ จาก https://www.tci-thaijo.org/. )สืบค้นเมือ่ 7 ตุลาคม 2562) คณะกรรมการอาหารและยา, สานักงาน. กองควบคุมวตั ถเุ สพติด. )2562) กฎหมายสาคัญ/กฎหมาย กกกกกกกออกใหม่ พระราชบัญญตั ิวตั ถุที่ออกฤทธต์ิ ่อจติ และประสาท พ.ศ. 2559. สบื ค้นจาก กกกกกกกhttp://www.fda.moph.go.th/sites/Narcotics/SitePages/AllNewlaw.aspx# และ กกกกกกกhttp://www.fda.moph.go.th/sites/Narcotics/SitePages/Psychotropic.aspx กกกกกกก)สืบค้นเมื่อ 7 ตลุ าคม 2562) จงกล บญุ พิทักษ์. )2562) พุทธธรรม : ภูมิคุ้มกันเยาวชนจากยาเสพติด. สบื ค้นจาก กกกกกกกhttps://lanmakhamvan.wordpress.com/2016/02/25/พุทธธรรม-ภูมิคุ้มกนั เย-2/ กกกกกกก)สืบคน้ เมื่อ 10 ตลุ าคม 2562) จอห์น ดอลลินส.์ )2562) กญั ชา : ทาไมหลายประเทศในโลกถึงเปดิ รบั กญั ชากนั มากข้ึน. กกกกกกกสืบค้นจาก http://www.bbc.com/thai/international )สืบค้นเม่ือ 7 ตลุ าคม 2562.) จุฬาพฒั น์ ชา่ งเกตุ. )ม.ป.ป.) กฎหมายเก่ียวกบั กัญชา. เข้าถึงได้จาก https://www. กกกกกกกparliament.go.th/ewtadmin/ewt/elaw_parcy/ewt_dl_link.php?nid=2247 กกกกกกก)สืบค้นเมื่อ 11 ตุลาคม 2562). จุฬาลงกรณ์, มหาวทิ ยาลยั . )ม.ป.ป.) สรปุ เวทจี ฬุ า ฯ เสวนา คร้ังที่ 19 “กญั ชา เพื่อเยียวยา กกกกกกกสุขภาพ?” สบื คน้ จาก http://www.chula.ac.th/news/19179/ กกกกกกก)สืบคน้ เม่ือ 27 สงิ หาคม 2562).

295 บรรณานุกรม (ต่อ) ชวี จิต. )ม.ป.ป.) คลนิ กิ กญั ชาทางการแพทยแ์ ผนไทย ดีเดย์เปดิ บริการ 13 แหง่ ทุกเขตสุขภาพ. กกกกกกกสบื คน้ จาก http://www.bbc.gooddlifeupdate.com/healthy-body/ กกกกกกก)สืบค้นเมอื่ 27 สิงหาคม 2562.) ถนดั ม่วงมณี. และประยนต์ ทรพั ยเ์ จรญิ . )ม.ป.ป.) กัญชาสดุ ยอดยาวิเศษศาสตร์แหง่ การรกั ษา กกกกกกกโรคยุคใหม่. พมิ พ์คร้ังท่ี 2. กรงุ เทพฯ : สานกั พิมพบ์ ริษัทเอกพิมพ์ไท จากดั . ทีมงานวิชาการบริษัท ไซเบอรบ์ คุ ส์ แอนด์ ปรน้ิ ท์ จากัด. )ม.ป.ป.) หนงั สือกัญชาสดุ ยอดยาวิเศษ กกกกกกกศาสตรแ์ หลง่ การรักษาโรคยุคใหม.่ สานกั พมิ พ์ บริษทั เอกพิมพ์ไท จากดั . ไทยรัฐ. )2562.) สารผสมเอง นา้ มันกัญชา “หยอดแล้วตาย” โดนแจง้ จับ พบเงนิ สดกว่า กกกกกกก3 ล้าน. สบื ค้นจาก http://www.thairath.co.th/news )สืบคน้ เมื่อ 25 กันยายน 2562) ไทยรฐั ออนไลน์. )ม.ป.ป.) ไขข้อคาใจ กัญชารกั ษามะเรง็ ‘มโนมวั่ ’หรือ‘ยาสวรรค์. สืบคน้ จาก https://www.thairath.co.th/content/616855 )สืบคน้ เมื่อ 25 กนั ยายน 2562) ไทยรฐั ออนไลน์. )ม.ป.ป.) ประวตั ิศาสตร์ฉบบั ยอ่ ของ “กัญชา” สืบคน้ จาก กกกกกกกhttps://www.thairath.co.th/news/society/1570476 )สบื คน้ เมอ่ื 25 กนั ยายน 2562) ไทยรัฐออนไลน์. )ม.ป.ป.) ความแตกระหว่าง \"กญั ชง\" และ \"กญั ชา\" สบื คน้ จาก กกกกกกกกกก กกกกกกกhttps://www.thairath.co.th/content/849370 )สบื คน้ เม่ือ 25 กนั ยายน 2562) ไทยรัฐออนไลน์. )2562) สาวผสมเอง น้ามันกัญชา \"หยอดแลว้ ตาย\" โดนแจ้งจบั กกกกกกกพบเงนิ สดกว่า 3 ล้าน. สบื ค้นจากhttps://www.thairath.co.th/ กกกกกกกnews/local/north/1665323 )สบื ค้นเม่อื 31 ตลุ าคม 2562) ธติ ิ มีแต้ม ฐติ พิ ล ปญั ญาลมิ ปนันท์. )ม.ป.ป.) พชื ร้ายหรือสมนุ ไพรทางเลือก. กกกกกกกสืบคน้ จาก http://www.bbc.com/thai/thailand-42748753 กกกกกกก)สบื ค้นเมอื่ 27 สงิ หาคม 2562) ธิติ มแี ตม้ กานต์ธรี า ภูรวิ กิ รัย. )2562.) เมือ่ กัญชาแคนนาดาไฟเขยี ว : เบื้องหลงั และ กกกกกกกคาแนะนาจาก ดร.เจอร์เกน ไรหม์ นักวิทยาศาสตรอ์ าวโุ ส. กกกกกกกสืบค้นจาก https://www.the101.world/cannabis-canada-experience/ กกกกกกก)สบื ค้นเมอ่ื 11 ตุลาคม 2562) ธรี ะ วรธนารัตน์. )ม.ป.ป.) บทความเรอ่ื งกัญชา นโยบายท่คี วรทบทวน. กกกกกกกสบื ค้นจาก http://www.tcijthai.com/news/ )สบื ค้นเม่อื 27 สิงหาคม 2562)

296 บรรณานุกรม (ตอ่ ) ธรี ะวัฒน์ เหมะจฑุ า. โรคใชก้ ญั ชารกั ษาได้ทง้ั พารก์ นิ สัน อัลไซเมอร์ ปวดจากระบบประสาท กกกกกกกผิดปกต.ิ สืบค้นจาก https://www.thaipost.net/tag/กัญชารกั ษาโรค กกกกกกก)สืบคน้ เมื่อ 10 ตลุ าคม 2562) นพิ นธ์ พวงวริทร.์ โรคพาร์กนิ สนั กบั ผสู้ งู อาย.ุ สบื คน้ จาก https://www.si.mahidol.ac.th/ กกกกกกกsidoctor/e-pl/articledetail.asp?id=112 )สบื คน้ เมอื่ 7 ตลุ าคม 2562) บา้ นและสวน. กญั ชา vs กญั ชง ประวัติความเปน็ มาและความตา่ งในความเหมือน. กกกกกกกสืบค้นจาก https://www.baanlaesuan.com/145563/plant-scoop/marijuana กกกกกกก)สืบค้นเม่อื 7 ตุลาคม 2562) ประชาสัมพันธ์,กรม. สานักขา่ ว NATIONAL NEWS BUREAU OF THANILAND. )ม.ป.ป.) กกกกกกกย้าการโพสต์ซื้อ – ขาย“กญั ชา” หรือยาเสพตดิ ทุกชนดิ ผ่านส่อื สังคม ออนไลน์ เปน็ การ กกกกกกกกระทาทผี่ ดิ กฎหมาย. สืบค้นจาก http://www.thainws.prd.go.th/th/news/detail/ กกกกกกก)สบื คน้ เมอื่ 27 สิงหาคม 2562) ประชาไท. )2561) ศาลมาเลเซยี ตดั สินประหารชวี ิตชายผู้แจกจา่ ยกัญชาทางการแพทยฟ์ รี. กกกกกกกสบื ค้นจาก https://prachatai.com/journal/2018/09/78582 กกกกกกก)สบื ค้นเม่อื 31 ตุลาคม 2562) ปตั พงษ์ เกษสมบูรณ์. คณะแพทยศ์ าสตร์ มหาวิทยาลยั ขอนแกน่ . )2562) ขนาดยาจาก กกกกกกกกัญชาทเี่ หมาะสมในการรักษาโรค. กรงุ เทพฯ : กรมการแพทยแ์ ผนไทยและการแพทย์ทางเลือก ปานเทพ พัวพงษ์พันธ.์ )ม.ป.ป.) สรุ ยิ นั กญั ชาอัมฤตยโ์ อสถแหง่ ความหวัง. กรุงเทพฯ : สานกั พมิ พ์ กกกกกกกบา้ นพระอาทิตย์ ผกาทิพย์ รน่ื ระเรงิ ศักด์ิ. กัญชากบั การรักษาโรค. สืบคน้ จาก https://www.pharmacy. กกกกกกกmahidol.ac.th/ )สบื ค้นเมือ่ 7 ตุลาคม 2562) ผู้จดั การออนไลน.์ )ม.ป.ป.) เคาะใช้ นา้ มนั กญั ชา สตู ร CBD สูงของ อภ.กลุม่ ลมชักในเด็ก. กกกกกกกสืบค้นจาก https://maronline.com/gol/8503/start=0 )สืบคน้ เมือ่ 11ตลุ าคม2562) พงศ์ นพเกต.ุ )ม.ป.ป.) กัญชา ประโยชน์ หรือ โทษ. กกกกกกกสืบค้นจาก http://www.nidapoll.nida.ac.th )สืบคน้ เมอ่ื 27 สงิ หาคม 2562) พรทพิ ย์ ทองดี. )ม.ป.ป.) มองกญั ชาให้รอบดา้ น. สืบค้นจาก http://www.kornchadluek. กกกกกกกnet/news/breaking-news/370287 )สบื ค้นเมื่อ 27 สิงหาคม 2562) พินิจ จนั ทร์. )พ.ศ.2562). กัญชงหรือเฮมพ์ ปลูกก่อนรวยก่อน. สานกั พมิ พ์ปัญญาชน

297 บรรณานุกรม (ตอ่ ) พีรพจน์ ป่นิ ทองดี. )ม.ป.ป.) กัญชา : กฎหมายยาเสพติดอนั เปน็ อปุ สรรคตอ่ การพัฒนากัญชา กกกกกกกการแพทย์. สบื ค้นจาก https://www.tci-thaijo.org/ )สบื คน้ เมื่อ 7 ตุลาคม 2562) แพทยส์ ภา. )2561) กัญชาทางการแพทย์. สบื คน้ จากhttps://www.tmc.ot.th/cannabis.php กกกกกกก)สบื ค้นเมือ่ 7 ตลุ าคม 2562) โพสต์ทูเดย์ รอบโลก. )2562.) เมอื งหลวงออสซ่ี รับรองกฎหมายใช้กญั ชาเพื่อสนั ทนาการ. กกกกกกกสืบค้นจาก http://www.posttoday.com/world/601830 )สืบค้นเม่ือ11ตลุ าคม2562) โพสตท์ ูเดย์ สังคมทวั่ ไป. )ม.ป.ป.) หนุนนากัญชา–กระท่อมมาใชท้ างการแพทย.์ กกกกกกกสบื คน้ จาก http://www.posttoday.com/social/general/)สืบคน้ เมื่อ27สิงหาคม2562) ภาสิน เหมะจุฑา. กญั ชง กัญชา กบั ฤทธก์ิ ันชกั โรคลมบ้าหมู. สบื คน้ จาก กกกกกกกhttps://www.thairath.co.th/news/society/1570550 )สืบค้นเมือ่ 7 ตุลาคม 2562) รจุ ริ ะ บนุ นาค. )2561) สทิ ธิบตั รกับกญั ชา. สืบค้นจาก https://martbunnag.com/artide/607/ กกกกกกก)สืบคน้ เมื่อ 7 ตลุ าคม 2562) วสันต์ ศรแี กว้ นติ ย์. )2562) ปัจจัยท่ีมีผลต่อการเสพกญั ชาของผู้เขา้ รับการตรวจพิสจู น์ : กกกกกกกกรณศี ึกษา สถานควบคุมตัวและสถานท่เี พ่ือการตรวจพสิ จู น์ เรอื นจากลาง กกกกกกกคลองเปรม. สบื คน้ จาก https://www.rsu.ac.th/cja/IS/18- กกกกกกกWASAN_%20SRIKAEWNIT-2560.pdf (สบื คน้ เมอื่ 27 กนั ยายน 2562) วารสารการแพทย์แผนไทยและการแพทย์ทางเลือก. )2562) ศิลาจารึกตารายาวัดราชโอรสาราม กกกกกกกราชวรวิหารทส่ี ูญหาย. สืบค้นจาก http://digi.library. tu.ac.th/index/0122/7 กกกกกกก-1-Jan-Apr-2552/08PAGE39-PAGE53.pdf )สืบค้นเม่ือ 9 ตลุ าคม 2562) วารสารสนั ติศกึ ษาปรทิ รรศน์. )2562.) กัญชา : กฎหมายยาเสพตดิ อนั เป็นอุปสรรคต่อการ กกกกกกกพัฒนากญั ชาการแพทย์. สืบค้นจาก https://www.tci-thaijo.org›index.php›journal- กกกกกกกpeace›article›download )สืบคน้ เม่อื 11 ตุลาคม 2562) วชิ ยั โชคววิ ัฒน.์ (2562) วารสารทางการแพทย์แผนไทยและการแพทย์ทางเลือก บทความ กกกกกกกกญั ชาเป็นวเิ ศษจริงหรือ. )2562) กญั ชา กัญชา เป็นยาวิเศษ จริงหรือ. นนทบรุ ี : กกกกกกกสถาบนั พฒั นาการคุ้มครองการวิจยั ในมนุษย์ สถาบันวิจัยระบบสาธารณสุข

298 บรรณานุกรม (ตอ่ ) เวสารัส เวสสโกวทิ . แนวทางการใช้สารสกัดกญั ชาเมดคิ ลั เกรดกับโรคผิวหนงั . สืบคน้ จาก กกกกกกกhttps://www.gpo.or.th/LinkClick.aspx?fileticket=PX_EM8lbhJM%3D&tabid= กกกกกกก414&mid=1297 )สบื ค้นเมอ่ื 10 ตลุ าคม 2562) ศูนยพ์ ษิ วทิ ยารามาธิบดี คณะแพทย์ศาสตรโ์ รงพยาบาลรามาธบิ ดี มหาวทิ ยาลยั มหดิ ล. )2562) กกกกกกกข้อระวังการใชผ้ ลิตภัณฑ์กัญชา. )สืบค้นเมื่อ 28 สงิ หาคม 2562) สถาบนั สารวจและติดตามการปลูกพืชเสพติด. )ม.ป.ป.) ชดุ องคค์ วามรพู้ ืชเสพตดิ กัญชง (HEMP) กกกกกกกโรงพมิ พ์สถาบนั สารวจและติดตามการปลูกพชื เสพติด สานักงานคณะกรรมการป้องกนั และ กกกกกกกปราบปรามยาเสพติด )ป.ป.ส.) กระทรวงยุติธรรม สมนึก ศิริพานทอง. สถานการณ์การใช้ยาผลิตจากพชื กัญชา. สืบค้นจาก กกกกกกกhttps://www.gpo.or.th/Default.aspx?tabid=338&language=th-TH กกกกกกก)สืบค้นเมื่อ 7 ตลุ าคม 2562) สมยศ กติ ตมิ น่ั คง. )2562) รกั ษาโรคด้วยกญั ชงและกัญชา. )2562) กระท่อมและกัญชาทาง กกกกกกกการแพทย.์ กรุงเทพฯ : โรงพิมพบ์ ริษัท โกกรีน โซเชียล เวนเจอร์ จากดั . สมยศ ศภุ กจิ ไพบลู ย์ พรรคเขียว จรรโลงโลก. (2562) กญั ชายาวเิ ศษ กัญชารกั ษามะเร็ง. กกกกกกกกรงุ เทพฯ : สานักพิมพ์ปญั ญาชน. สยามรัฐออนไลน์ 1. )2562) การระดมความคิดเตรยี มปลูกกญั ชา. สืบค้นจาก today.line.me.th/article )สืบคน้ เมื่อ 31 ตลุ าคม 2562) สมศักด์ิ อรรฆศิลป์. )2562) Health Policy for Cannabis on Medical Use. อธิบดีกรม กกกกกกกการแพทยป์ ระธานคณะทางานเพ่อื พิจารณาการนากัญชามาใช้ทางการแพทย์ : กระทรวง กกกกกกกสาธารณสขุ . สาธารณสุขกระทรวง กรมการแพทย์. )2562) คาแนะนาการใช้กัญชาทางการแพทย์. กกกกกกกสืบค้นจาก http://www.dms.moph.go.th/dms2559/download/Final_Guidance.pdf กกกกกกก)สบื ค้นเมื่อ 7 ตลุ าคม 2562) สาธารณสุข, กระทรวง. )2562) ประกาศกาหนดตารบั ยาเสพตดิ ใหโ้ ทษในประเภท 5 ทีม่ ีกัญชา ปรุงผสมอยู่ ที่ให้เสพเพื่อรักษาโรคหรือการศึกษาวจิ ัยได้. กรุงเทพฯ : กรมการแพทย์ สานักขา่ ว Hfocus. เจาะลึกระบบสุขภาพ ปลดล็อกใชป้ ระโยชน์จากสาระสาคัญใน กกกกกกก“กญั ชา – กัญชง” ได้ ยกเวน้ ไมเ่ ปน็ ยาเสพติด. )2561) สบื คน้ จาก กกกกกกกhttps://www.hfocus.org )สืบค้นเม่ือ 7 ตลุ าคม 2562)กกกกกกก

299 บรรณานกุ รม (ต่อ) สานกั ขา่ วไทย อสม. )2562) ขอ้ มูลเปรยี บเทยี บแอลกอฮอลก์ บั กญั ชา. สบื ค้นจาก กกกกกกกhttps://tna.mcot.net/view )สบื ค้นเมื่อ 7 ตุลาคม 2562) สานกั งานสง่ เสริมการศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอัธยาศยั สานักงานปลดั กระทรวงศกึ ษาธกิ าร. กกกกกกกหนงั สอื เรียนทกั ษะการดาเนินชวี ิต รายวชิ า สขุ ศกึ ษา พลศึกษา (ทช31002) กกกกกกกระดับมธั ยมศึกษาตอนปลาย ฉบบั ปรับปรงุ 2560. ลิขสิทธิ์เปน็ ของสานกั งาน กศน. กกกกกกกสานกั งานปลัดกระทรวงศึกษาธิการเอกสารวชิ าการลาดับที่ 14/2555. ส่งเสรมิ การคา้ ในต่างประเทศ สานักงาน. )ม.ป.ป.) ผลิตภณั ฑส์ ารสกดั CBD (cannabidiol) กกกกกกกในออสเตรยี . สืบคน้ จาก https://www.ditp.go.th/contents_attach/376953/376953.pdf กกกกกกก)สืบคน้ เมอ่ื 27 สิงหาคม 2562) สวุ ฒั น์ แก้วสงั ขท์ อง. (2555) สาระทกั ษะการดาเนนิ ชีวิต รายวชิ าสขุ ศึกษา พลศกึ ษา ทช21002. กกกกกกกกรุงเทพฯ : บริษทั ปยิ มติ ร มลั ตมิ ีเดยี จากัด. เสาวลักษณ์ เช้ือคา. )2562.) กญั ชาในอาหาร ชรู ส เสพติด หรือคิดไปเอง. กกกกกกกสบื ค้นจาก http://krua.co/food-story/food-feeds/ )สืบคน้ เมอื่ 25 กันยายน 2562) อภัยภเู บศร. องค์ความรู้กญั ชาอภัยภเู บศรโมเดล. สืบคน้ จาก http://www.abhaiherb.com/ กกกกกกก)สบื ค้นเม่ือ 9 ตุลาคม 2562) อมั รนิ ทร์ทวี ี. )2562.) อภยั ภเู บศร เผยภูมิปัญญาชาวบา้ นใชก้ ัญชาปรงุ อาหารไทย กกกกกกกย้าอย่าใส่มากเดี๋ยว เมา. สบื คน้ จาก http://www.amarintv.com/news-update/news กกกกกกก)สบื คน้ เมอื่ 25 กันยายน 2562) BBC News บีบซี ไี ทย. )2560) อสิ ราเอลเล็งลดโทษผเู้ สพกญั ชา ใหเ้ สยี คา่ ปรับในสองครงั้ แรก. กกกกกกกจาก https://www.bbc.com/thai/international-39176802 )สืบค้นเมอื่ 31 ตุลาคม 2562) BRIGHT today. (ม.ป.ป.) อย.ยา้ ออกใบอนญุ าตใหม้ ี กัญชา ไมเ่ กีย่ วปลกู /เสพ โพสต์ลง กกกกกกกโซเชียลเสี่ยงคกุ . สืบค้นจาก http://www.brighttv.co.th/news )สบื ค้นเมื่อ กกกกกกก27 สงิ หาคม 2562) CatDump News. (2018) เปดิ ภาพอุตสาหกรรมกญั ชาในยคุ 70 จากหนงั สอื ทเ่ี ป็นเหมือนคัมภีร์ กกกกกกกของสายเขียว. สืบค้นจาก https://www.catdumb.com/mel-frank-007/ )สบื ค้นเมอื่ กกกกกกก27 สงิ หาคม 2562)

300 บรรณานุกรม (ต่อ) Chiang Mai News. (ม.ป.ป.) แมโ่ จโ้ พลล์ชี้ คนไทยเห็นด้วย นากัญชามาเปน็ ยา ช่วยลดต้นทนุ กกกกกกก นาเข้ายานอก. สบื ค้นจาก https://www.chiangmainews.co.th/page/archives/871420 กกกกกกก )สืบค้นเม่ือ 27 สิงหาคม 2562) Delivered by FeedBurner. ( )2562ประวตั ิศาสตร์กับการใช้กญั ชาทางการแพทย์ในอดตี . กกกกกกกสืบคน้ จาก https://www.กญั ชาทางการแพทย์ com//05/2019marijuana-cannabis- กกกกกกกdrugs-medical-use-history.htm (สบื ค้นเมื่อ 10 ตุลาคม 2562) Ganjathai. (ม.ป.ป.) กญั ชาสายพันธตุ์ า่ งๆ. สืบคน้ จาก https://ganjathai.com/articles/cannabis- กกกกกกกvarieties/ (สืบคน้ เมอ่ื 10 ตุลาคม 2562) H focus. )2562.) เจาะลึกระบบสุขภาพ. สืบคน้ จาก https://www.hfocus.org/ )สบื ค้นเม่ือ 28 กกกกกกกสิงหาคม 2562) Hfocus. (ม.ป.ป.) เปิดแลว้ คลนิ ิกกัญชาแพทย์แผนไทย เบอ้ื งต้น “3 รพ” พร้อมจ่ายยาตารับ กกกกกกก“ศขุ ไสยาสน์” สบื คน้ จาก http:// hfocus.org/conten/2019/09/17653 กกกกกกก)สืบค้นเม่ือ 27 สงิ หาคม 2562) KXLY news. (ม.ป.ป.) Straight Smokin Spokane กกกกกกกสืบค้นจาก http://straightsmokinspokane.weebly.com/#/ กกกกกกก)สบื คน้ เม่ือ 27 สิงหาคม 2562) livinggreenbotanicals.com. )2018) Does CBD Come From Industrial Hemp? กกกกกกกสืบค้นจาก https://livinggreenbotanicals.com/2018/12/01/does-cbd-come- กกกกกกกfrom-industrial-hemp/ )สืบค้นเมื่อ 10 สงิ หาคม 2562) Martin Woodbridge. )2562) ขอ้ มลู เบ้ืองต้นเก่ยี วกับกัญชาทางการแพทย์. ประเทศนวิ ซแี ลนด์ : กกกกกกกบริษทั Bedrocan International. )สบื ค้นเม่อื 10 สงิ หาคม 2562) Medibis. (ม.ป.ป.) ซีบจี ี (CBG) รวมเอาความสุดยอดของ THC และ CBD มาไว้ด้วยกัน. กกกกกกกสบื ค้นจาก https://www.medibis.shop/post/cbg-oil )สืบค้นเมื่อ 10 สงิ หาคม 2562) MGR Online. (ม.ป.ป.) เปิดงานวจิ ัยการ“สบู กญั ชา”ทาให้เพม่ิ หรือลดความเสี่ยงมะเรง็ กนั แน่. กกกกกกกสืบคน้ จาก https://mgronline.com/daily/detail/9600000126015 กกกกกกก)สบื ค้นเม่อื 10 สงิ หาคม 2562) MThai.com. (2562.) เทรนดป์ ลูก-แปรรูปกัญชงใช้ทาอาหาร-นมกญั ชง กาลงั บมู . กกกกกกกสบื คน้ จาก http://today.line.me/th/pc/article )สบื ค้นเม่ือ 11 ตลุ าคม 2562)

301 บรรณานุกรม (ต่อ) NEW18. 2562.) ฮือฮา เปิด “คลนิ ิกกัญชา” รพ.เจา้ พระยาอภยั ภเู บศร. กกกกกกกสบื ค้นจาก. https://www.newtv.co.th/news/37136 )สบื คน้ เมื่อ 28 สงิ หาคม 2562) Paniti Wongkumjan. (ม.ป.ป.) สาร THC และ CBD ในกญั ชา แตกต่างกันอย่างไร. กกกกกกกสืบค้นจาก https://www.billionmindset.com/how-thc-cbd-difference/ กกกกกกก)สบื คน้ เมื่อ 10 สงิ หาคม 2562) Pobpad. (ม.ป.ป.) โรคลมชกั . สบื คน้ จาก https://www.pobpad.com/ กกกกกกก)สบื คน้ เมอื่ 8 ตุลาคม 2562) Porraphat Jutrakul. (ม.ป.ป.) แพทย์แนะ 4 ข้อควรปฏิบัติผู้ป่วยโรคพารก์ ินสนั . กกกกกกกสืบคน้ จาก https://www.thaihealth.or.th/Content/42483-.html กกกกกกก)สบื คน้ เม่ือ 9 ตุลาคม 2562) Rattapon Sanrak. (ม.ป.ป.) ประวตั ิศาสตรก์ ัญชา. สืบค้นจาก https://highlandnetwork.asia กกกกกกก)สบื ค้นเมอื่ 8 ตลุ าคม 2562) The Bangkok Insight. )2562) แห่งแรก อนทุ นิ เปิดคลินิกกญั ชารกั ษาทางการแพทย.์ กกกกกกกสืบค้นจาก http://www/thebangkokinsight.com )สืบค้นเมื่อ 28 สิงหาคม 2562) TNEWS ONLINE. (ม.ป.ป.) สมุนไพรสาคัญในอารยธรรมต่าง ๆ ทพี่ ระศิวะเจา้ ทรงประทานแด่มวล กกกกกกกมนษุ ย.์ ทีน่ ยิ มใชเ้ พ่ือ \"ตดิ ตอ่ กับพระเจ้า. สืบค้นจาก https://www.tnews.co.th/ religion กกกกกกก)สืบคน้ เมือ่ 8 ตลุ าคม 2562) Workpoint News. )2562) กัญชา ในมุมมองของจติ แพทย์. สืบค้นจาก กกกกกกกกกกกกกกกกกก กกกกกกก https://workpointnews.com./2018/11/15/กญั ชา-ในมุมมองของจติ แพทย์ กกกกกก (สบื ค้นเมื่อ 25 กนั ยายน 2562)

302 บรรณานุกรมภาพ ภาพหนา้ ปกหลกั สตู ร มาจาก http://www.fda.moph.go.th/Pages/index021.html กกกกกกกสานักงานคณะกรรรมการอาหารและยา https://www.sentangsedtee.com/health- กกกกกกกbeauty/article_117535 เส้นทางเศรษฐีออนไลน์ https://1th.me/UOBAa กกกกกกกก กกกกกกกWORKPOINT NEWS https://www.thairath.co.th/news/society/1643186 กกกกกกกไทยรฐั ออนไลน์ http://sriphat.med.cmu.ac.th/th/knowledge-183 ศนู ย์ศรีพัฒน์ กกกกกกกคณะแพทยศาสตร์ มหาวิทยาลยั เชียงใหม่ https://www.bangkokhospital.com/th/ กกกกกกกdisease-treatment/known-epilepsy-quickly-treated BANGKOK HOSPITAL กกกกกกกhttps://1th.me/GmE6S คณุ หมอแลงค์ https://1th.me/wDoyo มลู นิธิหมอชาวบา้ น กกกกกกกhttp://mblog.manager.co.th/SICHAI/th-29090/ SICHAL และ http://firstonfire. กกกกกกกblogspot.com/2011/12/blog-post.html First on Fire. ภาพปกหลงั หลกั สูตร มาจาก https://brandinside.asia/cannabis-thailand/ Brandinside. ภาพท่ี 2 มาจาก https://www.thairath.co.th/news/local/north/1665323 ภาพท่ี 3 มาจาก facebook สานักประชาสมั พนั ธ์เขต 1 ภาพที่ 4 มาจาก Line today.line.me.th/article ภาพที่ 5 มาจาก https://www.youtube.com/watch?v=QZ1cP4_3As8 ภาพท่ี 6 มาจาก https://www.thairath.co.th/tags ภาพท่ี 7 มาจาก https://thailandhivtestplace.lovefoundation.or.th/ ภาพท่ี 8 มาจาก โรงพยาบาลเจ้าพระยาอภัยภเู บศร ภาพที่ 9 มาจาก โรงพยาบาลเจา้ พระยาอภยั ภูเบศร ภาพที่ 10 มาจาก โรงพยาบาลเจ้าพระยาอภัยภเู บศร ภาพที่ 11 มาจาก โรงพยาบาลเจา้ พระยาอภยั ภเู บศร ภาพท่ี 12 มาจาก โรงพยาบาลเจา้ พระยาอภัยภูเบศร ภาพท่ี 13 มาจาก โรงพยาบาลเจา้ พระยาอภยั ภูเบศร ภาพท่ี 14 มาจาก โรงพยาบาลเจา้ พระยาอภัยภูเบศร ภาพท่ี 15 มาจาก โรงพยาบาลเจ้าพระยาอภัยภูเบศร ภาพท่ี 16 มาจาก โรงพยาบาลเจ้าพระยาอภัยภูเบศร ภาพท่ี 17 มาจาก มลู นิธโิ รงพยาบาลเจ้าพระยาอภัยภเู บศร ในพระอปุ ถัมภ์ สมเดจ็ พระเจ้าภคินีเธอ กกกกกกก เจา้ ฟา้ เพชรรตั นราชสดุ า สิริโสภาพณั ณวดี

303 บรรณานุกรมภาพ (ตอ่ ) ภาพท่ี 18 มาจาก World Health Organization (WHO). Cannabis and cannabis resin. กก กกกกกกก Geneva; 2018. p. 10. ภาพท่ี 19 มาจาก www.gpo.or.th/LinkClick.aspx?fileticket=sjyxuXZvxNU%3d&tabid กกกกกกก =388&mid=1186&language=th-TH ภาพที่ 20 มาจาก www.gpo.or.th/LinkClick.aspx?fileticket=sjyxuXZvxNU%3d&tabid กกกกกกก =388&mid=1186&language=th-TH ภาพท่ี 21 มาจาก โรงพยาบาลเจ้าพระยาอภัยภเู บศร ภาพท่ี 22 มาจาก โรงพยาบาลเจ้าพระยาอภยั ภเู บศร ภาพที่ 23 มาจาก โรงพยาบาลเจา้ พระยาอภยั ภเู บศร ภาพท่ี 24 มาจาก https://www.catdumb.com/mel-frank-007/ ภาพท่ี 25 มาจาก World Health Organization (WHO). Cannabis and cannabis resin. กกกกกกก Geneva; 2018. p. 10. ภาพท่ี 26 มาจาก https://www.who.int/medicines/access/controlled- substances/Cannabis-and-cannabis-resin.pdf?ua=1 ภาพที่ 27 มาจาก https://chroniccreation.com/thc-diamonds/ ภาพที่ 28 มาจาก https://getcannabisonline.ca/product/thc-distillate/ ภาพที่ 29 มาจาก https://terpenesandtesting.com/live-resin-cannabis-concentrates/ ภาพที่ 30 มาจาก https://cannabisnow.com/what-is-shatter-marijuana-concentrate/ ภาพท่ี 31 มาจาก https://www.coloradopotguide.com/marijuana-glossary/budder/ ภาพท่ี 32 มาจาก https://mcleoneldispensary.com/product/budder/ ภาพท่ี 33 มาจาก https://gramho.com/media/2150538646963720535 ภาพท่ี 34 มาจาก https://keytocannabis.com/blogs/cannabis/what-are- cannabis-concentrates-a-guide-to-extraction-techniques ภาพที่ 35 มาจาก https://keytocannabis.com/blogs/cannabis/what-are- cannabis-concentrates-a-guide-to-extraction-techniques ภาพที่ 36 มาจาก https://keytocannabis.com/blogs/cannabis/what-are- cannabis-concentrates-a-guide-to-extraction-techniques

304 บรรณานุกรมภาพ (ตอ่ ) ภาพท่ี 37 มาจาก https://www.eastbayexpress.com/oakland/a-little-dab-could-doom- ya/Content?oid=3518696 ภาพท่ี 38 มาจาก https://www.justbob.shop/products/cannabis/ ภาพที่ 39 มาจาก https://merryjane.com/culture/how-long-do-weed-edibles- stay-in- your-system,https://board.postjung.com/1080669, https://www.thedrinksbusiness.com/2018/06/heineken-has-launched-a-non- alcoholic-cannabis-beer-under-the-lagunitas-brand/ ภาพที่ 40 มาจาก https://www.indiamart.com/proddetail/hemp-seed-oil-19402298555.h ภาพท่ี 41 มาจาก https://drive.google.com/drive/folders/0B9Pd9rJRFMPde FMwcy1jX1lPTzA? fbclid=IwAR1Ak1Ede4Fu-QYbZ6cfu72_ZghK6FSb YebVAJmAOp-LM7EbHIuL_Ci-cbs ภาพที่ 42 มาจาก https://oryor.com/%E0%B8%AD%E0%B8%A2/ detail/media_ printing/1395 ภาพที่ 43 มาจาก https://www.facebook.com/permalink.php?story_fbid= 1544703225673230&id=216848761792023 ภาพท่ี 44 มาจาก https://www.khaosod.co.th/special-stories/news_1656914 ภาพท่ี 45 มาจาก https://today.line.me ภาพที่ 46 มาจาก https://www.medicinalthaicannabis.com/thai-cannabis- laws?fbclid= IwAR3McpGoOdJOItiE9ESg_DzjXXoe4zQhUXHzjHWXoYVOp9S-RtydDIH0ykw ภาพท่ี 47 มาจาก https://oryor.com/%E0%B8%AD%E0%B8%A2/detail/media_ printing/1744 ภาพท่ี 48 มาจาก https://www.twipu.com/pathrx495/tweet/1167841776930963456 ภาพที่ 49 มาจาก https://oryor.com/%E0%B8%AD%E0%B8%A2/detail/media_news/1707 ภาพท่ี 50 มาจาก http://eyespimlapas.blogspot.com/2017/ ภาพท่ี 51 มาจาก http://www.tloubi.cmu.ac.th/tloubi1_detail.php?ID=68 ภาพท่ี 52 มาจาก https://www.prachachat.net/facebook-instant-article/news-254286

305 บรรณานกุ รมภาพ (ตอ่ ) ภาพที่ 53 มาจาก http://www.diripatent.org/single_page/23 ภาพท่ี 54 มาจาก https://workpointnews.com/2018/12/26/ไทยไม่ไดป้ ระโยชน์จาก/กม- ภาพที่ 55 มาจาก https://www.facebook.com/592927530849788/posts/13224770 64561494?sfns=mo ภาพท่ี 56 มาจาก https://www.moj.go.th/view/8027 ภาพท่ี 57 มาจาก https://www.moj.go.th/view/34714?fbclid=IwAR3Dm5K8BBoPlJBCTT- if_RM2kZHEXMpkqhgXyP7V_eD9glW_tH4dXEFwD8 ภาพท่ี 58 มาจาก https://www.bltbangkok.com ภาพท่ี 59 มาจาก https://www.slideshare.net/benzwongumpornpinit/ss-76607009 ภาพท่ี 60 มาจาก https://mgronline.com/daily/detail/9610000106793 ภาพที่ 61 มาจาก https://hi-in.facebook.com/fondokmaipd/posts/547718048993010 ภาพท่ี 62 มาจาก digi.library.tu.ac.th/index/0122/7-1-Jan-Apr-2552/08PAGE39-PAGE53.pdf ภาพท่ี 63 มาจาก http://lexnoy.blogspot.com/2018/09/blog-post_511.html ภาพที่ 64 มาจาก https://www.samunpri.com/medicine/category/thai-medicine/page/2/ ภาพท่ี 65 มาจาก https://www.samunpri.com/medicine/category/thai-medicine/page/3/ ภาพท่ี 66 มาจาก https://www.samunpri.com/medicine/category/thai-medicine/page/3/ ภาพที่ 67 มาจาก https://www.samunpri.com/medicine/category/thai-medicine/page/3/ ภาพท่ี 68 มาจาก https://www.matichon.co.th/local/news_470042 ภาพท่ี 69 มาจาก https://www.sentangsedtee.com/health-beauty/article_117535 ภาพท่ี 70 มาจาก https://www.sentangsedtee.com/health-beauty/article_117535 ภาพท่ี 71 มาจาก โรงพยาบาลเจ้าพระยาอภัยภูเบศวร ภาพที่ 72 มาจาก https://www.thairath.co.th/news/society/1647300 ภาพท่ี 73 มาจาก https://www.facebook.com/abhaiherb.center/ ภาพที่ 74 มาจาก มาจาก https://www.facebook.com/228319977850497/posts/ 393498127999347/ ภาพที่ 75 มาจาก https://www.naewna.com/likesara/363190 ภาพท่ี 76 มาจาก https://www.77kaoded.com/content/612967

306 บรรณานุกรมภาพ (ตอ่ ) ภาพท่ี 77 มาจาก https://www.bbc.com/thai/thailand-47944088 ภาพที่ 78 มาจาก https://www.chiangmainews.co.th/page/archives/1081132 ภาพที่ 79 มาจาก มลู นิธิโรงพยาบาลเจ้าพระยาอภัยภูเบศรในพระอุปถัมภ์สมเด็จพระเจ้าภคนิ ีเธอ เจา้ ฟา้ เพชรรัตนราชสดุ า สิริโสภาพณั ณวดี ภาพท่ี 80 มาจาก https://www.xn--12carlo5dc9cwbh2moabc0urg.com/2019/04/ synthetic- cannabinoids-drug.html ภาพท่ี 81 มาจาก https://www.xn--12carlo5dc9cwbh2moabc0urg.com/2019/04/ synthetic-cannabinoids-drug.html ภาพท่ี 82 มาจาก https://www.xn--12carlo5dc9cwbh2moabc0urg.com/2019/04/ synthetic-cannabinoids-drug.html ภาพที่ 83 มาจาก https://www.cannhealth.org/content/5824/epidiolex ภาพท่ี 84 มาจาก https://www.leafly.com/news/strains-products/8-cbd-dog-treats ภาพที่ 85 มาจาก https://www.sativaisticated.com/medical-cannabis-medical- กกกกกกก marijuana-tincture- thc-cbd-treatwell-health-by-sativaisticated/ ภาพที่ 86 มาจาก https://www.etda.or.th/content/social-network-security.html ภาพท่ี 87 มาจาก https://mgronline.com/qol/detail/9560000154152 ภาพท่ี 88 และ ภาพที่ 89 มาจาก http://www.ej.eric.chula.ac.th/content/6131/256 ภาพที่ 90 มาจาก https://readalert.co/alert/issue-alert/sativa_vs_indica/3478/ ภาพที่ 91 มาจาก https://asia.nikkei.com/Economy/Asia-plants-seeds-for-medical- cannabis-market ภาพที่ 92 มาจาก https://hashmuseum.com/en/the-plant/cannabis- species/ cannabis-indica ภาพที่ 93 มาจาก krua.co/current/public/food-story/food-feeds/269/กัญชาในอาหาร- ชรู ส-เสพติด-หรอื คิดไปเอง- ภาพท่ี 94 มาจาก www.pharmacy.mahidol.ac.th/th/knowledge/article/453/กัญชา/ ภาพท่ี 95 มาจาก www.pharmacy.mahidol.ac.th/th/knowledge/article/453/กัญชา/, https://siam-cbd.com/blogs/cbd-101/what-is-cbd, http://thebuzzz.ca/indica-vs-sativa-why-it-simply-doesnt-matter/

307 บรรณานกุ รมภาพ (ตอ่ ) ภาพที่ 96 มาจาก มลู นิธโิ รงพยาบาลเจา้ พระยาอภยั ภเู บศรในพระอุปถัมภส์ มเด็จพระเจ้าภคนิ เี ธอ เจา้ ฟา้ เพชรรตั นราชสดุ า สริ ิโสภาพณั ณวดี ภาพที่ 97 มาจาก มูลนธิ ิโรงพยาบาลเจา้ พระยาอภัยภเู บศรในพระอปุ ถัมภ์สมเดจ็ พระเจ้าภคินเี ธอ เจ้าฟา้ เพชรรตั นราชสุดา สิรโิ สภาพณั ณวดี

308 ภาคผนวก

309 ภาคผนวก ก. ใบความรู้

310 ใบความรู้ท่ี 1 เร่ือง ส่อื อินเทอร์เนต็ ภยั เงยี บการใชก้ ัญชาและกัญชงเปน็ ยา วตั ถปุ ระสงค์ กกกกกกก1. เพื่อใหม้ ีความรู้ ความเขา้ ใจสอ่ื อนิ เทอร์เนต็ ภยั เงียบการใชก้ ญั ชาและกญั ชงเป็นยา กกกกกกก2. เพ่ือให้มีทักษะการแสวงหาความรู้ และทักษะการคิดวิเคราะห์ข้อมูลสื่ออินเทอร์เน็ต ภยั เงยี บการใช้กญั ชาและกญั ชงเปน็ ยา 3. เพื่อให้ตระหนักถึงการรับรู้ข้อมูลจากส่ืออินเทอร์เน็ตภัยเงียบการใช้กัญชาและกัญชง เปน็ ยา เนอื้ หา กกกกกกกปัจจุบันจะเห็นคนจานวนมากมีโอกาสใช้เคร่ืองมือออนไลน์ในการเปล่ียนแปลงตนเองให้ กลายเป็น “สื่อ” ในการเผยแพร่ข้อมูล ความคิด ข้อคิดเห็นต่าง ๆ โดยมีผู้ชมบนโลกออนไลน์จานวน มาก สามารถเข้ามาเย่ียมชมและแสดงความคิดเห็นแลกเปล่ียนได้ บ้างเข้ามากดไลท์ หรือกดแชร์ ให้เป็นกาลังใจหรือเป็นเครื่องวัดระดับความนิยมของแต่ละเน้ือหาน้ัน ๆ แต่ส่ือในวันนี้ ควรทาหน้าที่ อะไรและมีบทบาทอะไรบ้างในสงั คม กกกกกกกการเปิดพื้นที่ออนไลน์แบบอสิ ระนั้น ทาให้หลาย ๆ คนมีโอกาสได้แสดงความคิดสรา้ งสรรค์ ไดม้ ชี ่องทางเผยแพร่ส่ิงทสี่ ่ือทัว่ ไปอาจจะไม่สนใจหรือไม่มเี วลาเพียงพอท่ีจะนาเสนอได้ ซ่ึงถ้ามองอย่าง น้ันก็คงเป็นเร่ืองที่ดี แต่ในทางกลับกันจะพบว่ามีการใช้ส่ือในทางท่ีไม่ดีไปพร้อม ๆ กัน การเปิดเพจ ท่ีใช้ข้อความชักจูง เชิญชวน แสดงความคิดเห็นเพ่ือสร้างผลประโยชนต์ ่าง ๆ ท้ังทางตรงและทางอ้อม วันท่ี 25 พฤษภาคม พ.ศ.2562 นายวิทัศน์ เตชะบุญ อธิบดีกรมกิจการเด็กและเยาวชน (ดย.) กระทรวงการพัฒนาสังคมและความมั่นคงของมนุษย์ (พม.) กล่าวในพิธีเปิดอบรมเชิงปฏิบัติการ “รู้เท่าทัน เสริมพลังเครือข่าย ปกป้องคุ้มครองเด็กและเยาวชนพ้นภัยออนไลน์” ท่ีโรงแรมบางกอก พาเลส กรุงเทพมหานคร ว่า “ความรุนแรงหลากหลายรูปแบบท่ีเกิดข้ึนในปัจจบุ ันจานวนมากมาจาก สือ่ ออนไลน์ ซง่ึ เป็นภัยเงยี บทส่ี ร้างความสูญเสียและผลกระทบมากมาย โดยเฉพาะกับเดก็ และเยาวชน ข้อมูลการสารวจจากกระทรวงดิจิทัลเพ่ือเศรษฐกิจและสังคม พบว่าเด็กไทยมีโอกาสเส่ียงจากภัยสื่อ ออนไลน์ถึงร้อยละ 60 สูงกว่าค่าเฉลี่ยโลกซึ่งอยู่ท่ีร้อยละ 56 ท้ังยังพบว่าเด็กไทยใช้อินเทอร์เน็ตเฉลยี่ 35 ชั่วโมงต่อสัปดาห์ สูงกว่าค่าเฉล่ียโลกถึง 3 ช่ัวโมง จึงเป็นหน้าท่ีของทุกฝ่ายที่เกี่ยวข้องต้องร่วมกนั ป้องกันและแก้ปญั หา โดยเฉพาะการสรา้ งการรเู้ ทา่ ทนั สือ่ ไมใ่ หต้ กเป็นเหย่อื ส่ือที่เปน็ ภยั คุกคาม”

311 กกกกกกกโลกของเครือข่ายสังคมออนไลน์ ก็ไม่ต่างจากโลกความเป็นจริง ที่มีท้ัง “คนดี” “คนร้าย” “ตัวจริง” “ตัวปลอม” ปะปนกันไป แต่ที่น่าวิตกกว่าโลกความเป็นจริง คือ เร่ืองราวบนโลกสังคม ออนไลน์ แพร่กระจายไปได้เร็วมาก และหยุดยากด้วย บางคนใช้สื่อสังคมออนไลน์ อย่าง รู้เท่าไมถ่ ึงการณ์ หรือ คาดไม่ถึงวา่ จะเกิดผลเสียหายตามมา อย่างกรณีที่มขี ่าวลือทส่ี รา้ งความเสียหาย แก่ผู้อ่ืน และมีการส่งต่อให้เพื่อน ๆ หลังจากนั้นไม่นานผู้เผยแพร่ข้อความได้ถูกตารวจจับกุมข้อหา กระทาความผิดตามพระราชบญั ญัติว่าดว้ ยการกระทาความผดิ เกี่ยวกบั คอมพิวเตอร์ พ.ศ.2550 และมี ตวั อย่างขา่ วลักษณะแบบนี้อยหู่ ลายกรณี จึงปฏิเสธไม่ได้ว่าเม่ือเปน็ “สงั คม” กต็ อ้ งมกี ฎระเบียบ มีข้อ ควรปฏิบัติไม่ว่าจะเป็นสังคมบน “โลกออนไลน์” หรือ “โลกความเป็นจริง” จึงขอกล่าวถึงข้อควร ปฏิบัตแิ ละควรระวังในการใช้เครือขา่ ยสังคมออนไลน์ ดังนี้ กกกกกกก1. พึงตระหนักเสมอว่าการโพสต์ข้อความ หรือแสดงความคิดเห็นเผยแพร่บนส่ือสังคม ออนไลน์ เป็นข้อความท่ีสามารถเข้าถึงได้โดยสาธารณะ ดังน้ันผู้เผยแพร่ต้องรับผดิ ชอบ ท้ังด้านสังคม และกฎหมาย กกกกกกก2. อย่าเปิดเผยข้อมูลส่วนตัวมากเกินไป บนสื่อสังคมออนไลน์ รวมถึงข้อมูลทางการเงิน เพราะการเปิดเผยข้อมูลส่วนตัวมากเท่าไหร่ ภัยร้ายก็จะเข้าใกล้ตัวเรามากขึ้นเท่านั้น การระบุ วัน เดือน ปีเกิด จะทาให้มิจฉาชีพทราบถึงอายุ หากเป็นเด็ก หรือวัยรุ่น จะย่ิงเป็นเป้าหมายเพราะล่อลวง ได้ง่าย กกกกกกก3. ไม่ควรโพสตข์ ้อความ ทช่ี ี้ชวนให้มจิ ฉาชีพรับรู้ความเคลื่อนไหวสว่ นตัวของเราตลอด เชน่ บอกสถานะว่าไม่อยู่บ้าน หรือเดินทางไปที่ไหน ขับรถอะไร ซึ่งทาให้ผู้ไม่หวงั ดีวางแผนมาทาร้าย หรือ วางแผนขโมยทรพั ยส์ ินเราได้ กกกกกกก4. ใช้ความระมัดระวังอย่างย่ิงในการโพสต์ หรือ เผยแพร่ ส่งต่อ ข้อความ รูปภาพ วีดิโอ ท่ีอาจทาให้ผู้อื่นเสียหาย เช่น ภาพหลุด คลิปหลุด หรือ โพสต์รูปภาพที่สื่อถึงอบายมุขต่าง ๆ และไม่ ควรใช้ถ้อยคาหยาบคาย ถ้อยคาลามก อนาจาร ดูหมิ่น ส่อเสียด เสียดสี ให้ร้ายผู้อ่ืนในทางเสียหาย หรือสร้างความแตกแยกในสังคม กกกกกกก5. พึงระมดั ระวงั อย่างย่ิงท่จี ะไว้ใจหรือเช่ือใจคน ทีร่ ูจ้ กั ผ่านอินเทอรเ์ นต็ ในการแลกเปล่ียน ข้อมูลส่วนตัว เช่น ชื่อ อีเมล หมายเลขโทรศัพท์ ที่อยู่ หรือชื่อสถานศึกษา เพราะอาจถูกหลอกลวง หรอื ลอ่ ลวงไปทาอันตรายได้ กกกกกกก6. ให้ระมัดระวังการเช็คอิน (Check-in) ผ่านสื่อสังคมออนไลน์ โดยใช้กล้องโทรศัพท์ ถ่ายภาพ ระบุพิกัด และเวลา เพราะภาพทุกภาพ การโพสต์ทุกอย่างจะอยู่ในอินเทอร์เน็ต ไม่มีวัน ถูกลบอย่างแทจ้ รงิ

312 กกกกกกกข้อควรระวังที่กล่าวมานเี้ ป็นเพียงสว่ นหนึ่ง ของการปฏบิ ัติในการใชเ้ ครือข่ายสงั คมออนไลน์ เพ่ือให้เกิดการตระหนักรู้เท่าทันภัยคุกคามตา่ ง ๆ จากการใช้สื่อสังคมออนไลน์ เพื่อจะช่วยป้องกันภยั หรือลดความเสยี หายลงได้ ภาพที่ 86 เลน่ โซเซียลเนต็ เวริ กใ์ ห้ปลอดภัย “รู้” ไวเ้ ลีย่ งอันตราย ภาพที่ 87 สาเหตุท่ีไม่ควรให้ลกู ติดสอ่ื ออนไลน์

313 กรณศี ึกษาท่ี 1 รวบหนมุ่ ปากช่องหัวใส สกดั น้ามันกัญชาขายตลาดมดื พรอ้ มของกลางเพยี บ กกกกกกกเม่ือวันท่ี 11 มิถุนายน 2562 เจ้าหน้าท่ีชุดสืบสวน สภ.ปากช่อง นากาลังเข้าควบคุมตัว นายธนากร (ขอสงวนนามสกุล) อายุ 27 ปี ท่ีบ้านพักแห่งหนึ่งในชุมชนโรงสูบ เขตเทศบาลเมืองปากช่อง หลังสืบทราบมาว่า มีการลักลอบผลิตน้ามันกัญชาส่งขายผ่านโซเชียลเน็ตเวิร์ค นอกจากนี้ ยังพบของกลาง กัญชาอัดแท่ง ยาเค บ้อง เขียง พร้อมส่วนผสม ทั้งแอลกอฮอล์ น้ามันมะพร้าว อ้างไปได้สูตรมาจากอาจารย์ท่านหน่ึงใน กทม. เบื้องต้นแจ้ง ข้อหา ผลิตยาเสพติดให้โทษ ประเภทท่ี 5 (กัญชา) โดยผิดกฎหมาย มียาเสพติดให้โทษประเภทท่ี 5 (กัญชา) ไว้ใน ครอบครองเพอื่ จาหนา่ ยโดยผดิ กฎหมาย เสพยาเสพติดให้โทษประเภทท่ี 5 (กัญชา) โดยผดิ กฎหมาย มีวัตถุออกฤทธิ์ ประเภทท่ี 2 (เคตามนี ) ไว้ในครอบครองโดยไม่ได้รับอนญุ าต จากการตรวจสอบของเจ้าหน้าท่ีพบของกลาง ประกอบด้วย 1. กัญชาแห้งห่อด้วยกระดาษฟอยล์ สีทอง น้าหนักรวมภาชนะบรรจุประมาณ 8.6 กิโลกรัม 2. เคตามีนแบ่งเป็นถุงบรรจุในถุงพลาสติกใสชนิดกดปิดดึงเปิดได้ จานวน 8 ถุง น้าหนักรวม 97.33 กรัม 3. ขวดบรรจุน้ามันกัญชาขนาดเล็ก จานวน 80 ขวด 4. ขวดเปล่าสาหรับ บรรจุนา้ มันกัญชา จานวน 1 ลัง ประมาณ 1,000 ขวด 5. แกลลอนสีขาวบรรจุแอลกอฮอลเ์ หลวจานวน 1 แกลลอน 6. น้ามนั กัญชาผสมแอลกอฮอล์จานวน 1 ชามสเตนเลส ท่ีผสมแลว้ 1 ชามสแตนเลสขนาดใหญ่ นอกจากนี้ ยังพบอุปกรณ์การเสพ เช่น บ้องกัญชาทาจากไม้ไผ่ 2 บ้อง เขียงไม้ โดย นายธนากร รับว่า ได้ไป เรียนวิธี ทาน้ามันกัญชา มาจากอาจารย์ท่านหน่ึงที่ กทม. โดยสูตรในการผลิต มีส่วนผสม ท้ังแอลกอฮอล์ กัญชา น้ามันมะพร้าว ส่วนข้ันตอนวิธีการทา ไม่ขอเปิดเผย โดยกัญชา ซื้อมาจากแหล่งซอื้ ขายตลาดมดื ใน กทม. นายธนากร ยังบอกว่าน้ามันกัญชา ใช้หยดใต้ลน้ิ รักษาโรคภูมิแพ้ คลายเครียด นอนหลับสบาย และรักษาโรคอ่ืน ๆ ได้อีกหลาย โรค ซ่ึงในตลาดมืด มีการจาหน่ายกันตั้งแต่ ขวดละ 500 บาท ถึง 3,000 บาท มีการลงเพจขายกันอย่างโจ๋งครึ่ม โดยตน ผลิต จาหน่าย แจกจ่าย ให้กับวัยรุ่น และกลุ่มคนทั่วไป ในราคา 300 - 500 บาท นาไปขายต่อ ในราคา 500 - 3,000 บาท ขณะที่เจ้าหน้าที่ฝากไปถึงประชาชนท่ี ชอบใช้น้ามันกัญชา ว่าการลักลอบผลิตน้ัน ไม่มีมาตรฐาน ไม่ถูก สขุ ลกั ษณะ ผดิ กฎหมาย เป็นอนั ตรายต่อสขุ ภาพ และมีผลขา้ งเคยี งอยา่ งมาก ควรปรึกษาแพทยก์ ่อนใช้

314 ผลการวิเคราะหก์ รณีศึกษา กกกกกกกผลการวิเคราะห์ จากตัวอย่างกรณีศึกษา รวบหนุ่มปากช่องหัวใส สกัดน้ามันกัญชาขาย ตลาดมืด พร้อมของกลางเพยี บ จะเห็นได้ว่า กกกกกกก1. ความสาคัญของกรณีศึกษา คือ การสกัดน้ามันกัญชาด้วยตนเองเป็นวิธีการที่ผิด กฎหมาย กกกกกกก2. ความสัมพันธ์ในกรณีศึกษา คือ มีความต้องการใช้น้ามันกัญชาจากกลุ่มวัยรุ่น และคน ทวั่ ๆ ไป มีการฝา่ ฝนื กฎหมาย ลกั ลอบผลติ นา้ มันกญั ชา และมกี ารโฆษณาขายผลิตภัณฑน์ ้ามนั กัญชา ขายผ่านส่ือออนไลน์ที่กลุ่มเป้าหมายสามารถเข้าถึงได้ง่าย ส่งผลให้นายธนากร ตัดสินใจลักลอบผลิต นา้ มนั กัญชาขายผ่านสื่อออนไลน์ กกกกกกก3. หลกั การสาคัญในกรณีศึกษา คอื (1) การจะเชอ่ื ถือข้อมูลที่ผา่ นมาจากส่ือออนไลน์ ควร มีการวิเคราะห์ข้อมูล และแยกแยะความถูกต้องของข้อมูล และ (2) ความน่าเช่ือถือของแหล่งผลิต นา้ มันกัญชาควรมีมาตรฐานรับรอง 4. กรณีศกึ ษาน้ีใหป้ ระโยชนใ์ นการนาไปใช้คือ 4.1 ถ้าจาเป็นต้องใช้น้ามันกัญชา ควรรู้ถึงวิธีการท่ีถูกต้อง ปลอดภัย และมี ประสิทธิภาพจากแพทย์ และเภสชั กรทไี่ ด้รับอนุญาตให้ใชร้ ักษาโรคด้วยนา้ มนั กญั ชา 4.2 แนะนาคนในครอบครัว และคนในชุมชน ว่าต้องมีความรู้ ความเข้าใจ วิธีการท่ี ถูกต้อง ปลอดภัย และมีประสิทธิภาพ ถ้าจาเป็นต้องใช้ควรปรึกษาแพทย์ และเภสัชกรภายใต้การ ควบคุมดแู ลของแพทย์ และเภสชั กรทไี่ ดร้ ับอนุญาตใชร้ กั ษาโรคด้วยน้ามนั กัญชา

315 กรณศี กึ ษาที่ 2 องค์การเภสัชเตือน ตอ้ ง “รู้ให้จริง” น้ามันกัญชาทางการแพทย์ กอ่ นใช้! วันที่ 30 มถิ นุ ายน 2562 องค์การเภสัชกรรมไดท้ วติ ข้อความ เตอื นประชาชน โดยระบุว่า เม่ือเรารูว้ า่ กญั ชามีสรรพคุณเป็นยา ดังนั้น เราจึงต้องรู้ท่จี ะใชใ้ ห้ถูกต้อง ปลอดภยั และมปี ระสิทธภิ าพแทจ้ ริงดว้ ย นะครับ

316 ผลการวเิ คราะหก์ รณีศึกษา ผลการวเิ คราะห์ จากตัวอยา่ งกรณศี ึกษา องคก์ ารเภสชั เตอื น ตอ้ ง “รใู้ หจ้ รงิ ” นา้ มันกัญชาทาง การแพทย์ ก่อนใช้! จะเห็นได้วา่ กกกกกกก1. ความสาคญั ของกรณศี ึกษา คอื ความรู้ทถ่ี กู ต้องในการใช้น้ามันกญั ชา กกกกกกก2 ความสมั พันธ์ในกรณีศึกษา คอื สาเหตุมีความรู้ในวธิ ีการใช้น้ามันกญั ชาไม่ถูกต้อง สง่ ผล ให้ใช้น้ามันกัญชาได้ไม่ปลอดภัย และไม่มปี ระสทิ ธภิ าพ กกกกกกก3. หลักการสาคัญในกรณีศึกษา คือ ข้อมูลที่ผ่านทางสื่อออนไลน์ ถือได้ว่าเป็นข้อมูลท่ีมี ความน่าเช่ือถือ โดยดูจากแหล่งท่ีมาของข่าว ว่าข้อมูลที่ได้รับมีความน่าเชอ่ื ถือ สามารถเข้าไปดูแหลง่ อ้างอิงของขอ้ มูลได้ และเกดิ ประโยชน์ตอ่ ผูอ้ า่ น 4. กรณีศกึ ษานใ้ี หป้ ระโยชน์ในการนาไปใชค้ ือ 4.1 ไม่ฝ่าฝนื กฎหมายลักลอบผลติ นา้ มันกญั ชา และใชน้ า้ มนั กัญชาในทกุ กรณี 4.2 แนะนาคนในครอบครัว และคนในชุมชน ว่าการฝ่าฝืนกฎหมายลักลอบผลิตน้ามัน กญั ชาเป็นสง่ิ ผิดกฎหมาย เพราะกัญชาเปน็ ยาเสพตดิ ให้โทษประเภท 5 สรุป กกกกกกกเครือข่ายสังคมออนไลน์กลายเป็นสังคมที่มขี นาดใหญ่มากข้ึน และมีความหลากหลายทั้งใน แง่คุณลักษณะทางเพศและอายุ ตลอดจนวัตถุประสงค์การใช้งาน ที่นับวันภาพของสังคมออนไลน์ ก็จะยิ่งสะท้อนภาพของคนในสังคมไทยเข้าไปทุกที ตั้งแต่เทคโนโลยีการสื่อสารพัฒนาอย่างก้าวล้า สื่อสังคมออนไลน์กลับส่งผลไปในทางลบต่อชีวิตประจาวันและความสัมพันธ์ของคนในสังคมอย่าง ชัดเจนย่ิงข้ึน จนกลายเป็นประเด็นทางสังคม ที่ท้ังส่ือ กฎหมายและประชาชนเองจะต้องให้ ความสาคัญในการป้องกันและแก้ไข ซ่ึงอาจจะนาไปสู่ปัญหาใหญ่ของสังคม สิ่งที่เราสามารถทาได้ ในการป้องกันภัยที่มาจากส่ือสังคมออนไลน์ ก็คือการรู้เท่าทันสื่อ (Media Literacy) โดยต้องเข้าใจ สภาพของสื่อออนไลน์ว่าเป็นสังคมท่ีมีท้ังพืน้ ท่ีส่วนตัวและพนื้ ที่สาธารณะ เรยี นรกู้ ารส่ือสารและการมี ปฏิสัมพันธ์บนโลกออนไลน์กับชีวิตจริงว่า ความรอบคอบและมีสติทุกคร้ังในการสื่อสารและแสดง ความคิดเหน็ ตา่ ง ๆ บนโลกออนไลน์ คือวิธปี ้องกันภยั ร้ายเงยี บไดเ้ ป็นอยา่ งดี กกกกกกกกรณีศึกษาที่ 1 จะเห็นได้ว่าการสกัดน้ามันกัญชาดว้ ยตนเอง เป็นวธิ ีการทผ่ี ดิ กฎหมาย และ การโฆษณาขายผลติ ภัณฑ์น้ามันกัญชา ผ่านส่ือออนไลน์ สามารถเข้าถึงได้ง่าย แต่การจะเช่ือถือข้อมูล ทผ่ี ่านมาจากสอ่ื ออนไลนค์ วรมีการวิเคราะหข์ ้อมลู และแยกแยะความถกู ต้องของข้อมลู เสียก่อน

317 กกกกกกกกรณีศึกษาที่ 2 จะเห็นได้ว่า การได้รับความรู้ที่ถูกต้องในการใช้น้ามันกัญชา จะส่งผลให้ใช้ น้ามันกัญชาได้อย่างปลอดภัย และมีประสิทธิภาพ ข้อมูลท่ีผ่านทางส่ือออนไลน์นี้ ถือเป็นข้อมูลท่ีมี ความนา่ เชอ่ื ถือสามารถเข้าไปดูแหล่งอ้างองิ ของขอ้ มลู ได้ และเป็นประโยชนต์ ่อผ้อู ่าน

318 ใบความรู้ ที่ 2 เร่ือง วิเคราะห์ เจาะลกึ กญั ชาและกัญชง วตั ถุประสงค์ กกกกกกก1. เพอ่ื ใหว้ ิเคราะห์ เปรียบเทียบความแตกตา่ งระหว่างกญั ชากบั กัญชงในทุกมิติได้ กกกกกกก2. เพื่อให้มีทักษะการแสวงหาความรู้ และทักษะการคิดวิเคราะห์เปรียบเทียบความแตกต่าง ระหว่างกญั ชากบั กญั ชง กกกกกกก3. เพ่ือให้ตระหนักถงึ คุณและโทษของสารท่ีพบในกญั ชาและกญั ชง เนอื้ หา กกกกกกก1. ความแตกตา่ งกัญชาและกัญชงทางกายภาพ ภาพท่ี 88 ใบพชื กญั ชา (Indica) ภาพที่ 89 ใบพชื กัญชง (Sativa) กกกกกกก 1.1 แหล่งกาเนดิ กกกกกกก แหล่งกาเนิดของพืชกัญชาอยู่ในเขตอบอุ่น และตะวันออกกลาง ปากีสถาน อัฟกานิสถาน อินเดีย และเทือกเขาทิเบต ส่วนพืชกัญชงพบใกล้บริเวณเส้นศูนย์สตู ร ได้แก่ โคลัมเบยี แม็กซิโก ไทย และเอเชียตะวันออกเฉียงใต้

319 ภาพท่ี 90 แหล่งกาเนิดพืชกัญชาและพืชกัญชง กกกกกกก1.2 ชนิดของสายพันุธ์ กกกกกกก กัญชา (Cannabis) มีชื่อทางวิทยาศาสตร์ Cannabis sativa L. subsp. indica มลี ักษณะ เป็นพุ่มเต้ีย ลักษณะหน้าใบกว้างและส้ัน มีสีเขียวเข้ม แผ่นใบเป็นสีเขียวถึงเขียวจัด ใบมี 5 - 7 แฉก การเรียงตัวของใบจะชิดกัน ปล้องหรือข้อส้ัน และแตกกิ่งเป็นแบบสลับ เปลือกไม่เหนียวลอกได้ยาก ให้เส้นใยสั้นมีคุณภาพต่า เมื่อออกดอกจะมยี างทช่ี ่อดอกมาก เมลด็ มีขนาดเล็ก ผวิ เมลด็ มันวาว ใบเม่ือ นามาสูบจะมีกลิ่นหอมคล้ายหญ้าแห้ง มีสาร tetrahydrocannabinol (THC) ประมาณร้อยละ 1 - 10 ชอง บัปติสต์ เดอ ลามารก์ (Jean Baptiste de Lamarck) นักชีววทิ ยาชาวฝร่ังเศสได้ค้นพบความ แตกต่างของแคนนาบสิ ชนิดนี้ในแถบอินเดยี จงึ มตี ง้ั ชอื่ โดยมคี านาหนา้ วา่ indica ภาพท่ี 91 ต้นกัญชา ภาพที่ 92 ต้นกญั ชง

320 กกกกกกกกัญชง หรือ เฮมพ์ (Hemp) มีช่ือทางวิทยาศาสตร์ว่า Cannnabis sativa L.. subsp. sativa ลา ต้นสงู มากกวา่ 2 เมตร ปลอ้ งหรอื ข้อยาว แตกก่งิ ก้านน้อยและแตกกิ่งไปในทางเดยี วกัน เปลือกเหนียวลอก งา่ ย ให้เสน้ ใยยาวคุณภาพสูง แผ่นใบเปน็ สีเขียวอมเหลือง ใบมแี ฉกประมาณ 7 - 9 แฉก การเรียงตวั ของใบ ค่อนข้างห่าง เมื่อออกดอกจะมียางที่ช่อดอกไม่มาก เมล็ดมีขนาดใหญ่และเป็นลาย ผิวเมล็ดหยาบด้าน ใบ เมอ่ื นามาสบู จะมีกลิน่ หอมน้อยทาใหผ้ ู้เสพปวดหวั มีสาร tetrahydrocannabinol (THC) น้อยกว่าร้อยละ 1.0 ใช้ประโยชน์เพ่ือต้องการเส้นใย กกกกกกก1.3 กญั ชาตัวผู้ ตวั เมีย และกะเทย มีความโดดเดน่ ท่แี ตกตา่ ง กกกกกกก- กัญชาเปน็ พชื แยกเพศต่างต้น คือมีทงั้ กัญชาเพศผู้และเพศเมยี กกกกกกก- กัญชาเพศผู้มีโครโมโซม XY ส่วนกัญชาเพศเมียมีโครโมโซม XX โดยตามธรรมชาติจะมี ....................สัดสว่ นอยทู่ ่ีครึ่งตอ่ คร่ึง กกกกกกก- กัญชาสามารถเป็นพืชท่ีมี 2 เพศในต้นเดียวได้ โดยมีท้ังเกสรตัวเมียและเกสรตัวผู้ในต้น เดียวกันที่เรียกว่า “กัญชากะเทย” ซ่ึงจะผลิตดอกและจะถ่ายละอองเรณูกับดอกพวกน้ัน โดยกัญชา อาจเป็นกัญชากะเทยได้เองตามธรรมชาติ หรือกลายเป็นกะเทยเน่ืองจากความเครียดของพืชจาก ปจั จัยอยา่ งแสงแดดท่มี ากไป นา้ ทมี่ ากไปหรอื ไมเ่ พียงพอ รวมไปถงึ แมลงหรอื โรค เปน็ ต้น กกกกกกก- เพศของกัญชาไม่ใช่แค่ขึ้นอย่กู บั พนั ธกุ รรม แต่กข็ น้ึ อยู่กับปัจจยั สิ่งแวดลอ้ มรอบขา้ งด้วย แต่ละเพศมีความโดดเด่นที่แตกต่างกนั กัญชากะเทยมักไม่นิยมนาผลติ ผลมาใช้เนื่องจากดอกที่เต็มไปด้วยเมลด็ แปลว่าสารแคนนาบินอยด์ มีจานวนไม่มาก จึงไม่นิยมนามาใช้ในการรักษา อีกทั้งคุณภาพของตัวต้นจะไม่ดีเท่ากัญชาตัวผู้หรือ กัญชาตัวเมีย ทั้งนี้กัญชากะเทยสามารถผสมพันธุ์เองได้ แปลว่ากัญชารุ่นหลังจะเป็นกัญชาท่ีสามารถ เปน็ พืช 2 เพศในตน้ เดียวกนั ทจ่ี ะทาใหแ้ หลง่ รวมยีนดอ้ ยลง ไมห่ ลากหลายเพราะการผสมพนั ธ์กุ ันเอง 1.4 กระบวนการสังเคราะหด์ ว้ ยแสง 1.4 กระบวนการสังเคราะห์ด้วยแสง (photosynthesis) กัญชา หรือ อินดิก้า (indica) มี คลอโรฟิลล์ (chlorophyll) สูงจึงทาให้โตเร็วกว่าสายพันธุ์ย่อย กัญชง หรือซาติวา (sativa) ซึ่งทาให้ อินดีก้ามีสีเขียวเข้มกว่า แต่จะมีรงควัตถุ (accessory pigments) ท่ีทาหน้าท่ีจับพลังงานแสงแดด ทน่ี ้อยกว่าจงึ มกี ารเติบโตในประเทศที่มีอากาศเย็น

321 ภาพที่ 93 รายละเอยี ดพชื กญั ชาและพชื กญั ชง

322 กกกกกกก1.5 ประโยชน์ของพชื กญั ชง กัญชง หรอื เฮมพ์ (Hemp) นามาใชป้ ระโยชนไ์ ดห้ ลายมิติ โดยแบ่งเป็น 2 กลุ่ม 1. กัญชงสาหรับอุตสาหกรรม (Industrial 2. กัญชงเพ่ือใช้เป็นยา (Medicinal Hemp) คือ Hemp) คือพันธ์ุกัญชงที่ให้เส้นใยไฟเบอร์สูง พันธ์ุกัญชงท่ีมีวัตถุประสงค์ในการเลี้ยง เพ่ือให้ได้ ปริมาณน้ามันที่จะผลิต THC ต่า โดยเน้นใน ดอกกัญชง โดยดอกกัญชงจะผลิตเป็นน้ามันได้ สว่ นของลาตน้ กัญชงเปน็ หลัก โดยประเทศไทย มากท่ีสุด แต่น้ามันน้ันจะให้สาร THC ต่า แต่มี ได้มีการปลูกกัญชงและตัดกัญชงก่อนท่ีจะออก ความคาดหวังท่ีจะให้สารแคนนาบิไดออล หรือ ดอกเพ่ือให้ได้ใยกัญชงมาผลิตในอุตสาหกรรม CBD ซ่ึงเป็นสารในกลุ่มแคนนาบินอยด์ที่ช่วยลด ปัจจุบันใยกัญชงซึ่งมีคุณสมบัติท่ีเหนียว การอักเสบ ลดความเครียด และช่วยอาการเกร็ง ทนทานได้ถูกนามาใช้เป็นผลิตภัณฑ์หลายชนิด ผิดปกติ รวมถึงการนามาใช้ช่วยบาบัดอาการทาง เช่น ส่วนประกอบของแผงประตูรถยนต์ สมอง เช่น โรคลมชัก และโรคพาร์กินสัน ฯลฯ อุตสาหกรรมเฟอร์นิเจอร์ เสื้อผ้า กระเป๋า เย่ือ ปัจจุบันมูลค่าของ CBD มีราคาสูงมาก ไม่เพียง กระดาษ ไม้แปรรูป วัสดุก่อสร้าง อาหารสัตว์ นามาใช้เป็นยารักษาโรคเท่านั้น แต่ยังนามาใส่ใน ฯลฯ ผลิตภัณฑ์น้ามัน CBD ผลิตภัณฑ์เสริมอาหาร อาหาร ขนม เครอ่ื งด่ืม เคร่อื งสาอาง ฯลฯ กกกกกกกน กกกกกกกนอกจากน้ันแล้วยังมีส่วนท่ีเป็น “เมล็ดกัญชง” ท่ีเมื่อถูกเครื่องบีบอัดออกมาแล้วก็จะได้ “น้ามันกัญชง” จากเมล็ดซึ่งไม่มีท้ัง THC และ CBD แต่จะมีน้ามันโอเมก้า 3 ซึ่งทาให้เลือดเหลวตัว ลดการก่อตัวเป็นล่ิมเลือด ช่วยลดการอักเสบของหลอดเลือด ซึ่งสามารถนามาใช้เป็นผลิตภัณฑ์เสริม อาหารทม่ี คี ณุ ค่าได้เช่นเดียวกนั กกกก กล่าวโดยสรุป พืชกัญชากับพืชกัญชงมีความแตกต่างกันในด้านแหล่งกาเนิด ซ่ึงมีการ ระบุว่า พืชกัญชาอยู่ในเขตอบอุ่น ส่วนพืชกัญชงพบใกล้บริเวณเส้นศูนย์สูตร โดยกัญชามีช่ือทาง วิทยาศาสตร์ว่า แคนนาบสิ ซาติวา่ แอล. อินดีกา้ (Cannabis sativa L. subsp. indica ) สว่ นกญั ชงมีช่ือ ทางวิทยาศาสตร์ว่า แคนนาบิส ซาติว่า แอล. ซาติว่า (Cannnabis sativa L.. subsp. sativa ) พืชกัญชาใน ท่ีน้ีหมายรวมถงึ กัญชงด้วย มกี ารแยกเพศตา่ งต้น เป็นตวั ผู้ ต้นตวั เมีย และยงั มีต้นกะเทย ซ่งึ มีสองเพศ ในตน้ เดียวกัน ด้านการสงั เคราะห์แสงเจริญเติบโตกัญชามคี ลอโรฟิลล์สูงจงึ ทาใหโ้ ตเร็วกว่ากญั ชง ทาให้ กญั ชามีสีเขียวเข้มกวา่ และเตบิ โตในประเทศที่มีอากาศเย็น

323 ภาพท่ี 94 เพศของกัญชา กกกกกกก2. ความแตกต่างของสารสกัดกัญชาและกญั ชง กกกน การกาหนดคานิยามของคาว่า “กัญชง” ของแต่ละประเทศ เพ่ือให้แยกออกจากคา นิยามจากกัญชานั้นมีความแตกต่างกัน โดยใช้ปริมาณของสาร THC ร้อยละของน้าหนักดอกเป็น เกณฑ์ตัดสิน โดยในประเทศแคนนาดา และสหรัฐอเมริกาได้กาหนดสาร THC ต่ากว่าร้อยละ 0.3 คือ กัญชง ในขณะทส่ี หภาพยโุ รปกาหนดสาร THC ตา่ กว่าร้อยละ 0.2 คือ กัญชง กกกน ในประเทศไทย ตามประกาศคณะกรรมการควบคมุ ยาเสพติดใหโ้ ทษ ไดก้ าหนดลักษณะ ตามปรมิ าณสาร THC ในใบและชอ่ ดอกไม่เกินร้อยละ 1.0 ต่อนา้ หนกั แห้ง คอื กญั ชง ดงั น้นั หากปรมิ าณสาร THC สงู เกินกวา่ ทแ่ี ตล่ ะประเทศกาหนด จัดไดว้ ่าเปน็ กัญชา ภาพที่ 95 ภาพแสดงชีวะสังเคราะหส์ าร THC สาร CBD และภาพคร่งึ ใบของพืชกัญชาและกัญชง

324 กกกกกกก2.. การพัฒนาสายพันธุ์กัญชาที่มีค่าเฉลี่ยสาร CBD สูง เพื่อใช้ทางการแพทย์ ปัจจุบัน มีหลายประเทศทั่วโลกที่อนุญาตให้ใช้ CBD ทางการแพทย์ รวมท้ังประเทศไทยอนุญาตให้ผู้ป่วยใช้ กัญชาทางการแพทย์ได้ ถึงแม้ไม่สามารถปลูกพืชชนิดน้ีอย่างถูกกฎหมายได้ในประเทศไทย สายพันธ์ุ กัญชาท่ีนิยมนามาใช้ทางการแพทย์ส่วนใหญ่จะเน้นสายพันธ์ุท่ีมี CBD สูง แต่มี THC ที่ต่า หรือ ใกลเ้ คียง สาเหตุท่มี ีการผลกั ดันใหใ้ ช้ CBD ทางการแพทย์ เพราะสารนม้ี ีประโยชน์ในการรกั ษาที่คล้าย กับ THC แต่ CBD ไม่ทาให้เกิดอาการเมาเหมือนกับ THC จึงดูเหมาะสมท่ีจะนามาใช้ทางการแพทย์ มากกว่า แต่อย่างไรก็ตามโรคบางโรคนั้นต้องใช้ท้ัง CBD และ THC ควบคู่กันไปในการรักษา เช่น โรคมะเร็ง บรรเทาอาการปลายปอกประสาทเส่ือม สาระสาคัญ ตารางเปรยี บเทยี บคณุ และโทษของสารกัญชาและกัญชง ทม่ี ีใน กญั ชา THC คุณ 1. ยบั ย้งั ลดอาการปวดในการรักษาโรค โทษ 2. ใชเ้ ปน็ ยาในการรักษาทางการแพทย์ 3. เปน็ ภูมปิ ญั ญาการแพทย์แผนไทย ใชป้ รงุ ผสม สาหรบั ตารับยา 16 ตารบั สารสาคญั 1. มีผลต่อระบบประสาทสว่ นกลาง ทีม่ ใี น กัญชง 2. รับในปรมิ าณมากจะทาให้เกิดการเสพติด และมนึ เมา เนื่องจากมีปรมิ าณ สารเสพติดมาก 3. ผลข้างเคยี ง ทาให้ปากแห้ง กระหายนา้ หวั ใจเตน้ เร็ว ตอบสนองชา้ ตาแดง หรอื ความจาลดลง 4. ผใู้ ดครอบครอง ที่ไม่ได้รับอนุญาตมโี ทษตาม พรบ.ยาเสพใหโ้ ทษประเภทท่ี 5 CBD คุณ 1. ไม่มีผลขา้ ง เคียงตอ่ ระบบประสาทสว่ นกลาง 2. ใชเ้ ป็นยาในการรกั ษาทางการแพทย์ 3. ใช้เปน็ สารต้านฤทธ์ิ THC ได้ เพื่อลดอาการมึนเมา และเสพตดิ 4. ลดอาการความเจ็บปวด โทษ 1. ถ้ารับเข้าในร่างกายในปริมาณมาก อาจจะทาใหเ้ กิดการอาเจยี น

325 กลา่ วโดยสรปุ สาร THC และ CBD ถกู นาไปใช้ประโยชนท์ างการแพทย์ สาร THC มีผลตอ่ ระบบประสาทส่วนกลาง แต่สาร CBD ไม่มผี ลขา้ งเคียงต่อระบบประสาทส่วนกลาง กกกกกกก3. สารในกัญชงและกัญชา ตามกฎหมายกาหนด ยงั เปน็ ยาเสพตดิ 3.1 ประกาศกระทรวงสาธารณสุข ฉบับท่ี 2 ยังคงยืนยันกาหนดให้กัญชาและกัญชง เป็นยาเสพติดให้โทษประเภท 5 เช่นเดิม การผลิต เพาะปลูก นาเข้า ส่งออก จาหน่าย หรือมีไว้ใน ครอบครองโดยไมไ่ ด้รับอนุญาตเป็นความผิดตามกฎหมายยาเสพติดใหโ้ ทษ 3.2 ประกาศฉบับนี้เป็นเพียงการประกาศยกเว้นให้สารสกัดจากกัญชาและกัญชงท่ีมี ปริมาณของสาร THC เพียงเล็กน้อย รวมถึงบางส่วนของพืชกัญชงไม่ถูกควบคุมเป็นยาเสพติดให้โทษ เพื่อให้นาไปใช้ในอุตสาหกรรมประเภทต่าง ๆ เช่น อาหาร เครื่องสาอาง ผลิตภัณฑ์สมุนไพร และยา เท่านั้น 3.3 ผลของประกาศกาหนดให้สารสกัดและบางส่วนของพืชกัญชาและกัญชงเป็นยา หรือสมุนไพรเทา่ นน้ั 3.3.1 ปลอกแห้ง แกนลาตน้ แห้ง เส้นใยแห้งของกญั ชาและกญั ชง 3.3.2 สาร CBD บริสุทธ์ิร้อยละ 99 ที่มี THC ผสมไม่เกินร้อยละ 0.01 (เพ่ือ นามาใช้เป็นสารมาตรฐานในห้องปฏิบตั กิ าร) 3.3.3 สารสกัด CBD หรือผลิตภัณฑ์จากสารสกัด CBD ท่ีมีสาร THC ผสมไม่เกิน ร้อยละ 0.2 ที่เป็นยาหรือผลิตภัณฑ์สมุนไพรตามกฎหมายว่าด้วยยาหรือสมุนไพร (เช่นเดียวกับใน หลายประเทศทีย่ กเว้น) 3.3.4 เมลด็ กัญชงหรือน้ามันจากเมล็ดกัญชงท่เี ป็นอาหารตามกฎหมายวา่ ด้วยอาหาร 3.3.5 นา้ มนั หรอื สารสกดั จากเมล็ดกัญชงตามกฎหมายวา่ ด้วยเคร่ืองสาอาง 3.4. ในระยะเวลา 5 ปีแรกนับจากวันที่ 31 ส.ค.2562 สารสกัด CBD หรือผลิตภัณฑ์ จากสารสกัด CBD ท่ีเป็นยาหรือสมุนไพร เมล็ดกัญชง น้ามันจากเมล็ดกัญชง หรือสารสกัดจากเมล็ด กัญชงที่เป็น อาหาร หรือเครื่องสาอาง จะได้รับการยกเว้นไม่เป็นยาเสพติดให้โทษจะต้อง “ผลิตใน ประเทศเท่าน้ัน” เพ่ือป้องกันมิให้นาเข้ายาหรือผลิตภัณฑ์สมุนไพร อาหาร หรือเคร่ืองสาอางสกัดจาก เมล็ดกญั ชงจากต่างประเทศอยา่ งเสรี 3.5. การดาเนินการต่อไป กระทรวงสาธารณสุขกาลังเร่งแก้ไขเพิ่มเติมกฎกระทรวงว่า ด้วยการอนุญาตเก่ียวกับกัญชง พ.ศ.2559 จากเดิมมีบทเฉพาะกาล 3 ปีท่ีให้เฉพาะหน่วยงานของรัฐ ขออนุญาตปลกู กญั ชงได้ เป็นให้ภาคเอกชนสามารถขออนญุ าตปลูกได้ดว้ ย กล่าวโดยสรุป ตามกฎหมาย กญั ชาและกญั ชง ยังคงเป็นยาเสพติด