ถอดคำประพันธ์-วรรณคดีเรื่องเสภาขุนช้างขุนแผน

ถอดคำประพันธ์ เสภำขุนช้ำงขุนแผน ตอนขนุ ชำ้ งถวำยฎีกำ รายวชิ าภาษาไทย 6 ระดับชน้ั มธั ยมศกึ ษาปที ่ี 6 กลมุ่ สำระกำรเรียนร้ภู ำษำไทย โรงเรยี นศึกษำนำรี

จะกล่ำวถงึ โฉมเจ้ำพลำยงำม เม่อื เป็นควำมชนะขนุ ช้ำงนั่น กลับมำอย่บู ้ำนสำรำญครนั เกษมสันตส์ องสมภริ มย์ยวน พร้อมญำตขิ ำดอย่แู ต่มำรดำ นึกนึกตรกึ ตรำละหอ้ ยหวน โอว้ ำ่ แม่วันทองช่ำงหมองนวล ไม่สมควรเคียงคู่กบั ขุนชำ้ ง เออน่ีเน้ือเครำะห์กรรมนำมำผิด น่ำอำยมติ รหมองใจไม่หำยหมำง ฝ่ำยพ่อมบี ุญเปน็ ขุนนำง แต่แมไ่ ปแนบขำ้ งคนจญั ไร ถอดควำมได้ว่ำ เมอื่ พลำยงำมชนะควำมขนุ ช้ำง ก็ได้กลับมำอยู่บ้ำนอย่ำงสุขสบำย ขำด ก็แต่มำรดำ พลำยงำมคิด ว่ำแม่วันทองไม่ควรอยู่กับขุนช้ำง อำจจะเป็น เครำะห์กรรมของแม่วันทองถึงต้องมำอับอำยแบบน้ี พอ่ กเ็ ปน็ ถึงขุนนำง แต่ แมก่ ลับไปอย่กู ับคนจัญไร

รปู ร่ำงวปิ ริตผดิ กว่ำคน ทรพลอัปรียไ์ มด่ ไี ด้ ท้ังใจคอชัว่ โฉดโหดไร้ ชำ่ งไปหลงรักใครไ่ ดเ้ ป็นดี วันน้นั แพ้กูเมือ่ ดำน้ำ ก็กรว้ิ ซ้ำจะฆ่ำใหเ้ ปน็ ผี แสนแค้นด้วยมำรดำยังปรำนี ให้ไปขอชีวขี นุ ชำ้ งไว้ แคน้ แมจ่ ำจะแกใ้ ห้หำยแค้น ไม่ทดแทนอ้ำยขุนชำ้ งบ้ำงไม่ได้ หมำยจติ คดิ จะให้มนั บรรลยั ไม่สมใจจำเพำะเครำะห์มนั ดี ถอดควำมได้วำ่ รปู ร่างนา่ เกลยี ด ใจคอโหดเหยี้ ม ไม่รู้ว่าแมว่ นั ทองไปรักขนุ ชา้ งได้อย่างไร เท้าความถึง ตอนทขี่ นุ ชา้ งดาน้าเพ่อื พิสจู นโ์ ทษเมอ่ื เป็นคดีกับตน พลายงามโกรธมากและจะฆา่ ขนุ ชา้ งใหต้ าย แต่มารดาห้ามและขอชีวติ ไว้

อยำ่ เลยจะรบั แมก่ ลบั มำ ให้อยดู่ ้วยบดิ ำเกษมศรี พรำกใหพ้ น้ คนอบุ ำทว์ชำตอิ ปั รีย์ ยิ่งคดิ ก็ยง่ิ มีควำมโกรธำ อัดอึดฮดึ ฮัดดว้ ยขัดใจ เม่อื ไรตะวนั จะลบั หล้ำ เข้ำห้องหวนละห้อยคอยเวลำ จวนสุริยำเล้ยี วลบั เมรุไกร เงยี บสตั วจ์ ัตุบททวิบำท ดำวดำษเดอื นสวำ่ งกระจ่ำงไข นำ้ ค้ำงตกกระเซ็นเย็นเยือกใจ สงัดเสียงคนใครไม่พูดจำ คำศัพท์ เมรุไกร หมำยถึง ภเู ขำใหญ่ จัตุบททวิบำท หมำยถงึ (สัตว์) ส่ีเทำ้ สองเท้ำ ถอดควำมไดว้ ่ำ พลำยงำมแค้นขุนช้ำงมำก จะต้องหำทำงแก้แค้นขุนช้ำงให้ได้ ใจก็อยำกให้ขุนช้ำงตำย แต่ขุน ช้ำงดวงดไี ม่เปน็ ดังทต่ี นหวงั ไว้ กเ็ ลยจะรับแม(่ นำงวันทอง)ให้มำอยู่บ้ำนกับพ่อ(ขุนแผน) จะพำแม่หนี ให้พน้ จำกขนุ ขำ้ งคนชัว่ ชำ้ ใจทรำม ยิ่งคิดกย็ ิง่ คบั แคน้ ใจ กระวนกระวำยว่ำเมื่อไรจะค่ำที่จะได้ไปรับแม่ กลบั บำ้ น จนตะวันลับขอบฟำ้ ไมม่ แี มแ้ ต่เสียงเท้ำสัตว์เดิน ดำวที่อยู่บนท้องฟ้ำส่องแสงสว่ำง ในตอน มืดอำกำศเริ่มเย็นมีน้ำคำ้ ง เงียบสงัดไม่มแี มแ้ ต่เสียงคนพูด ได้ยนิ เสียง

ไดย้ ินเสยี งฆอ้ งยำ่ ประจำวงั ลอยลมลอ่ งดงั ถึงเคหำ คะเนนับย่ำยำมไดส้ ำมครำ ดเู วลำปลอดห่วงทกั ทิน ฟำ้ ขำวดำวเดน่ ดวงสว่ำง จนั ทร์กระจำ่ งทรงกลดหมดเมฆสน้ิ จึงเซ่นเหล้ำขำ้ วปลำใหพ้ รำยกิน เสกขม้ินว่ำนยำเข้ำทำตวั ลงยันตร์ ำชะเอำปะอก หยบิ ยกมงคลขนึ้ ใสห่ ัว เป่ำมนตรเ์ บอ้ื งบนชอุ่มมัว พรำยย่ัวยวนใจให้ไคลคลำ คำศพั ท์ มงคล ในท่ีนี้ หมำยถึง ส่งิ ท่ีทำเปน็ วงใชส้ วมศรี ษะ ทกั ทนิ หมำยถึง วนั ชัว่ รำ้ ยตำมควำมเชอ่ื โหรำศำสตร์ ถอดควำมได้วำ่ เสียงฆ้องตบี อกเวลำจำกวัง ลอยมำตำมลมได้ยนิ ถงึ บ้ำน นับไดเ้ ป็นเวลำตสี ำม เปน็ เวลำที่ จะไดป้ ลดปล่อยควำมชั่วรำ้ ย เมอ่ื ท้องฟ้ำเต็มไปด้วยดวงดำวและดวงจันทร์สว่ำงไม่มีเมฆบดบัง จงึ ไดน้ ำเหล้ำและอำหำรไปเซน่ ใหผ้ พี รำยกนิ เอำขมิ้นมำทำตำมตัว ลงยันต์ที่อกและเอำสิ่งมงคล มำใส่หัว เป่ำมนตร์คำถำ เพือ่ ให้หลงมนตรท์ ี่เป่ำลงไป

จับดำบเคยปรำบณรงคร์ บ เสร็จครบบริกรรมพระคำถำ ลงจำกเรือนไปมิได้ชำ้ รบี มำถงึ บำ้ นขนุ ชำ้ งพลัน ประตูลนั่ มนั่ คงขอบร้วั กัน้ เห็นคนนอนลอ้ มออ้ มเป็นวง หมำยสำคญั ตรงมำหน้ำประตู กองไฟสวำ่ งดงั กลำงวัน เส่อื มหมดอำถรรพณ์ท่ฝี งั อยู่ จึงรำ่ ยมนตรำมหำสะกด คนผู้ในบ้ำนกซ็ ำนเซอะ ภตู พรำยนำยขุนชำ้ งวำงว่งิ พรู คำศัพท์ บริกรรม หมำยถึง สำรวมในร่ำยมนตรห์ รอื เสกคำถำซำ้ ๆหลำยๆหน เพื่อให้เกิดควำมศกั ด์ิสทิ ธิ์ ถอดควำมได้วำ่ นำดำบที่เคยรบมำร่ำยมนตร์เสกคำถำ และลงจำกเรือนรีบไปบ้ำนขุนช้ำง เมื่อมำถึงก็เห็นคน นอนหลับกันหมด ประตูปิดสนิท มีกองไฟสว่ำงอยู่หน้ำบ้ำน พลำยงำมรีบมำที่หน้ำประตู ร่ำยมนตร์ สะกดพวกผีพรำยของขุนช้ำง ผ้คู นในบ้ำนตำ่ งงว่ งหลบั ด้วยมนตรข์ องพลำยงำม

ทั้งชำยหญิงงว่ งงมล้มหลบั นอนทับควำ่ หงำยกำ่ ยกันเปรอะ จ่ปี ลำคำไฟมนั ไหลเลอะ โงกเงอะงยุ งมไม่สมประดี ใช้พรำยถอดกลอนถอนลิม่ รอยทิ่มถอดหลดุ ไปจำกท่ี ย่ำงเทำ้ กำ้ วไปในทนั ที มิได้มีใครทักแต่สักคน มแี ต่หลบั เพ้อมะเมอฝนั ท้ังไฟกองป้องกันทกุ แหง่ หน ผ้คู นเงยี บสำเนียงเสียงแตก่ รน มำจนถึงเรอื นเจำ้ ขุนช้ำง ถอดควำมได้วำ่ ผู้คนในบ้ำนตำ่ งก็ง่วงหลับด้วยมนต์ของพลำยงำม นอนทบั กนั ไปมำ พลำยงำมจึงใช้ให้พรำยไป ถอดกลอนประตู และก้ำวเข้ำไปถงึ เรอื นของขนุ ช้ำง

จุดเทียนสะกดขำ้ วสำรปรำย ภตู พรำยโดดเรือนสะเทอื นผำง สะเดำะดำลบำนเปิดหนำ้ ต่ำงกำง ย่ำงเท้ำก้ำวขึ้นร้ำนดอกไม้ หอมหวนอวลอบบปุ ผชำติ เบกิ บำนก้ำนกลำดก่ิงไสว เรณูฟูรอ่ นขจรใจ ย่ำงเทำ้ ก้ำวไปไม่โครมครำม ขำ้ ไทนอนหลบั ลงทบั กนั สะเดำะกลอนถอนล่ันถงึ ช้ันสำม กระจกฉำกหลำกสลับวบั แวมวำม อรำ่ มแสงโคมแก้วแววจับตำ คำศพั ท์ ข้ำวสำรปรำย หมำยถึง ขำ้ วสำรท่เี สกแลว้ ซดั ให้กระจำย รำ้ นดอกไม้ ในทีน่ ี้หมำยถงึ ชำนเรือนโบรำณท่ีปลูกดอกไม้ไว สะเดำะกลอน หมำยถงึ ทำใหก้ ลอนประตูหลุดออกไดด้ ว้ ยคำถำอำคม ถอดควำมได้วำ่ นำดำบท่เี คยรบมำร่ำยมนตร์เสกคำถำ และลงจำกเรอื นรบี ไปบ้ำนขุนชำ้ ง เมื่อมำถึงก็เห็น คนนอนหลบั กันหมด ประตปู ิดสนทิ มกี องไฟสวำ่ งอยู่หน้ำบ้ำน พลำยงำมรีบมำที่หน้ำประตู ร่ำย มนตรส์ ะกดพวกผพี รำยของขุนช้ำง ผูค้ นในบำ้ นตำ่ งง่วงหลับด้วยมนตร์ของพลำยงำม

ม่ำนมลู่ ่มี ฉี ำกประจำกน้ั อฒั จันทรเ์ ครอ่ื งแกว้ ก็หนกั หนำ ชมพลำงย่ำงเย้ืองชำเลืองมำ เปิดมุ้งเห็นหน้ำแมว่ ันทอง นง่ิ นอนอยบู่ นเตยี งเคยี งขนุ ช้ำง มนั แนบขำ้ งกอดกลมประสมสอง เจ็บใจดงั หวั ใจจะพังพอง ขยบั จอ้ งดำบงำ่ อยำกฆ่ำฟนั จะใครถ่ บี ขุนช้ำงทกี่ ลำงตวั นึกกลัวจะถกู แม่วันทองนน่ั พลำงนัง่ ลงนอบนบอภิวนั ทน์ สะอนื้ อน้ั อกแค้นนำ้ ตำคลอ คำศพั ท์ อัฒจนั ทร์ ในท่นี ี้ หมำยถึง ชัน้ ทตี่ ง้ั เครื่องแก้วซึง่ เป็นของประดับบ้ำน ถอดควำมได้ว่ำ เมื่อเข้ำไปถึงในห้องมีทั้งกระจกฉำก และม่ำนมู่ลี่ที่กั้นอยู่ เมื่อพลำยงำมเดินมำถึง พลำยงำมจึง เปิดมุ้งและเห็นขุนช้ำงนอนกอดแม่วันทองอยู่ จึงเจ็บใจจนอยำกจะชักดำบมำฆ่ำมัน คิดจะถีบขุนช้ำงก็ กลัวจะถูกแมว่ ันทอง พลำยงำมจึงน่งั ลงและยกมือไหว้ สะอ้นื นำ้ ตำคลอ

โอแ้ ม่เจำ้ ประคุณของลูกเอ๋ย ไม่ควรเลยจะพรำกจำกคณุ พอ่ เวรกรรมนำไปไม่ร้งั รอ มิพอท่ีจะต้องพรำกกจ็ ำกมำ มนั ไปฉุดมำรดำเอำมำไว้ อ้ำยหัวใสข่มเหงไมเ่ กรงหน้ำ ท่ีทำแคน้ กจู ะแทนใหท้ นั ตำ ขอษมำแม่แลว้ ก็ขับพรำย เป่ำลงด้วยพระเวทวิทยำ มำรดำก็ฟ้ืนตน่ื โดยงำ่ ย ดำบใสฝ่ กั ไว้ไม่เคล่ือนคลำย วนั ทองรสู้ ึกกำยกล็ ืมตำ คำศพั ท์ วทิ ยำ หมำยถึง ควำมรู้ ถอดควำมได้วำ่ พลำยงำมรำพนั ว่ำนำงวนั ทองไมค่ วรพลดั พรำกจำกขนุ แผน แล้วโทษวำ่ เป็นเวรกรรมที่ทำให้ ต้องแยกกนั พรำยงำมไดแ้ มแ่ ล้วขอขมำไล่พรำย พร้อมทั้งเปำ่ มนต์ใหแ้ ม่วันทองตนื่ ขน้ึ มำ

ครำนั้นจึงโฉมเจำ้ วนั ทอง ต้องมนตรม์ วั หมองเป็นหนกั หนำ ตน่ื พลำงทำงชำเลอื งนยั น์ตำมำ เห็นลกู ยำนั้นยนื อยรู่ มิ เตยี ง สำคัญคิดวำ่ ผู้ร้ำยใหน้ ึกกลัว กอดผวั ร้องด้นิ จนสิน้ เสยี ง ซวนซบหลบลงมำหมอบเมยี ง พระหม่ืนไวยเข้ำเคยี งห้ำมมำรดำ อะไรแม่แซร่ อ้ งทัง้ ห้องนอน ลูกร้อนรำคำญใจจงึ มำหำ จะร้องไยใช่โจรผรู้ ำ้ ยมำ สนทนำด้วยลูกอย่ำตกใจ คำศัพท์ นยั นต์ ำ หมำยถงึ ดวงตำ ถอดควำมได้วำ่ นำงวันทองรสู้ ึกตวั ต่นื ขนึ้ มำสำยตำมองเหน็ พลำยงำมแตค่ ดิ ว่ำเป็นโจรจงึ เข้ำ กอดขนุ ชำ้ งด้วย ควำมกลวั พลำยงำมปลอบ บอกนำงวนั ทองวำ่ ลกู พลำยงำมเอง ไมใ่ ชโ่ จรผู้ร้ำย แม่อยำ่ ตกใจไปเลย

ครำน้ันวันทองผอ่ งโสภำ ครั้นรู้วำ่ ลกู ยำหำกลวั ไม่ ลุกออกมำพลนั ด้วยทนั ใด พระหมน่ื ไวยเข้ำกอดเอำบำทำ วันทองประคองสอดกอดลกู รกั ซบพกั ตร์รอ้ งไห้ไม่เงยหนำ้ เจำ้ มำไยปำ่ นน้ีนี่ลูกอำ เขำรกั ษำอยทู่ ุกแห่งตำแหนง่ ใน ใส่ดำลบ้ำนชอ่ งกองไฟรอบ พ่อชำ่ งลอบเข้ำมำกระไรได้ อำจองทะนงตัวไม่กลัวภยั น่พี อ่ ใชฤ้ าว่ำเจ้ำมำเอง ถอดควำมไดว้ ำ่ เม่อื วันทองรูว้ ำ่ พลำยงำมมำหำ กร็ บี ลกุ เขำ้ ไปกอดพลำยงำมแล้วกซ็ บหนำ้ ร้องไห้แล้วถำมว่ำ ลกู ผำ่ นคนทีค่ อยเฝ้ำอยมู่ ำไดย้ ังไงทีน่ ่ีมคี นคอยเฝำ้ ดแู ลอย่ทู ุกตำแหน่งทำไมถงึ รอดเขำ้ มำไดล้ กู ไม่กลวั หรอ น่ขี นุ แผนใช้ลูกมำ หรอื ลูกมำเอง

ขนุ ช้ำงตื่นข้ึนมเิ ป็นกำร เขำจะรุกรำนพำลข่มเหง จะเกิดผิดแม่คิดคะนงึ เกรง ฉวยสบเพลงพลำดพลำ้ มิเป็นกำร มีธุระส่งิ ไรในใจเจำ้ พ่อจงเลำ่ แกแ่ มแ่ ลว้ กลับบำ้ น มคิ วรทำเจ้ำอยำ่ ทำใหร้ ำคำญ อยำ่ หำญเหมือนพ่อนกั คะนองใจ ลกู มำผดิ จริงหำเถยี งไม่ จมน่ื ไวยสำรภำพกรำบบำทำ ก็หักใจเพรำะรกั แม่วันทอง รักตัวกลัวผิดแต่คดิ ไป คำศพั ท์ ฉวยสบเพลง หมำยถึง บังเอญิ ถกู จังหวะ ถอดควำมได้วำ่ ถ้ำขุนช้ำงต่นื มำอำจจะทำร้ำยลูกไดน้ ะแม่เป็นห่วงมำก แม่กลัวว่ำถ้ำลูกเสียจังหวะพลำดพล้ำไป พลำยงำมอำจจะถกู ทำร้ำยไดน้ ะแมก่ ลัว ถำ้ มีธรุ ะอะไรด่วนก็รบี มำเลำ่ ให้แม่ฟัง แล้วก็รีบกลับไปซะ อย่ำ ทำตวั กลำ้ หำญเหมอื นขนุ แผนพอ่ ของลกู พลำยงำมกรำบเทำ้ แมแ่ ล้วบอกว่ำลกู ทำผิดจรงิ จะไมเ่ ถยี งผิดท่ี คิดไปแตก่ ็ตอ้ งจำ ใจเพรำะรักแม่วันทอง

ทุกวันน้ลี กู ชำยสบำยยศ พรอ้ มหมดเมียมงิ่ ก็มีสอง มีบำ่ วไพรใ่ ชส้ อยท้งั เงนิ ทอง พนี่ อ้ งข้ำงพ่อกบ็ ริบูรณ์ ยังขำดแต่แม่คุณไมแ่ ลเหน็ เปน็ อยกู่ เ็ หมือนตำยไปหำยสญู ข้อน้ที ที่ ุกขย์ ังเพิ่มพูน ถำ้ พร้อมมูลแม่ด้วยจะสำรำญ ลูกมำหมำยวำ่ จะมำรบั เชญิ แม่วันทองกลับคืนไปบำ้ น แมจ้ ะบังเกิดเหตุเภทพำล ประกำรใดก็ตำมแตเ่ วรำ ถอดควำมไดว้ ำ่ ทุกวันนี้พลำยงำมสบำยมียศถำบรรดำศักดิ์ มีพร้อมทุกอย่ำงทั้งเงินทองบ่ำวไพร่เมียก็มีสองคน ผู้ใหญ่ฝ่ำยพอก็อยู่ดี ยังขำดแต่แม่วันทองไม่มองเห็น อยู่ไปก็เหมือนตำยไม่เคยสนใจเพรำะอย่ำงนี้ที่ยัง ทุกข์หนัก ถ้ำมีแม่วันทองด้วยจะสุขสำรำญ ที่ลูกมำตั้งใจว่ำจะมำรับแม่วันทองกลับบ้ำนเรำ ถึงจะเกิด เร่อื งกแ็ ล้วแตเ่ วรแต่กรรม

มำอย่ไู ยกบั อ้ำยหนิ ชำติ แสนอบุ ำทว์ใจจติ รษิ ยำ ดังทองคำเล่ียมปำกกะลำ หนำ้ ตำดำเหมือนมินหมอ้ มอม เหมอื นแมลงวันว่อนเคล้ำทเ่ี น่ำชั่ว มำเกลือกกลัว้ ปทมุ มำลยท์ ห่ี วำนหอม ดอกมะเด่ือฤาจะเจอื ดอกพะยอม ว่ำนกั แม่จะตรอมระกำใจ คำศัพท์ แม่เลย้ี งลูกมำถงึ เจด็ ขวบ เครำะห์ประจวบจำกแมห่ ำเห็นไม่ มินหม้อ หมำยถึง ฤาหำไมใ่ จแมไ่ มค่ ิดเลย เขม่ำดำที่ติดก้น จะคิดถงึ ลกู บ้ำงฤาอย่ำงไร แมท่ นู เกลำ้ ไปเรือนอยำ่ เชือนเฉย หม้อ ถำ้ คิดเหน็ เอน็ ดวู ่ำลกู เต้ำ ใหล้ ูกคลำยอำรมณไ์ ด้ชมเชย เหมอื นเม่อื ครัง้ แมเ่ คยเล้ียงลูกมำ ถอดควำมได้ว่ำ มำอยทู่ ำไมกบั คนเลวทรำมช่วั ข้ีอิจฉำแบบนี้ หนำ้ ตำกม็ อมแมมดำอย่ำงกบั เขมำ่ ที่ตดิ ก้นหม้อ นำ่ เกลยี ดเหมอื นแมลงวันเนำ่ มำบินตอมดอกไมท้ ส่ี วยงำมอยำ่ งแม่ เหมือนคนช่วั มำปนกบั คนดี จะว่ำมำกกก็ ลวั แม่จะทกุ ขใ์ จ แม่เล้ียงลกู มำถึง 7 ขวบ เพรำะเครำะห์กรรมของแม่ถงึ ตอ้ งจำกกนั แมว่ ันทอง คดิ ถงึ ลูกบำ้ งไหม หรอื วำ่ แมไ่ มค่ ิดถึงลูกเลย ถ้ำแมย่ งั เอน็ ดลู กู อยู่ แมร่ บี ไปกับอยกู่ บั ลูก เหมอื นครง้ั ที่แม่เคย เล้ยี งดูลกู มำ

ครำนน้ั จงึ โฉมเจำ้ วนั ทอง เศร้ำหมองด้วยลูกเป็นหนักหนำ พ่อพลำยงำมทรำมสวำดิของแม่อำ แม่โศกำเกอื บเจียนจะบรรลัย ใชจ่ ะอมิ่ เอบิ อำบดว้ ยเงินทอง มิใชข่ องตัวทำมำแต่ไหน ทง้ั ผคู้ นช้ำงมำ้ แลขำ้ ไท ไมร่ กั ใครเ่ หมือนกับพ่อพลำยงำม ทุกวันน้ีใชแ่ มจ่ ะผำสุก มแี ตท่ ุกขเ์ จ็บดังเหน็บหนำม ตอ้ งจำจนทนกรรมทตี่ ดิ ตำม จะขนื ควำมคิดไปก็ใชท่ ี คำศพั ท์ ทรำมสวำดิ หมำยถงึ ผ้เู ปน็ ท่ีรัก ถอดควำมไดว้ ่ำ นำงวนั ทองกต็ อบพลำยงำมว่ำ เศร้ำใจเจียนตำย เงินทองข้ำทำสบริวำรไม่มีอะไรสำคัญกว่ำลูก ทุกวนั น้ีทนี่ ำงวนั ทองทนอยูก่ ม็ ีแต่ควำมทุกขไ์ มไ่ ดม้ ีควำมสขุ เลยแตก่ ็ตอ้ งทนอยูท่ ำตำมใจตนเองกไ็ ม่ได้

เม่ือพอ่ เจำ้ เข้ำคุกแมท่ อ้ งแก่ เขำฉดุ แมใ่ ชจ่ ะแกลง้ แหนงหนี ถึงพ่อเจำ้ เล่ำไมร่ ้วู ่ำรำ้ ยดี เป็นหลำยปีแมม่ ำอยกู่ ับขุนชำ้ ง เมอ่ื พ่อเจ้ำกลับมำแต่เชียงใหม่ ไมเ่ พด็ ทูลสิง่ ไรแต่สกั อย่ำง เมื่อครำวตวั แม่เป็นคนกลำง ท่ำนกว็ ำงบทคืนให้บดิ ำ เจ้ำเป็นถึงหวั หมน่ื มหำดเล็ก มิใชเ่ ดก็ ดอกจงฟังคำแมว่ ่ำ จงเร่งกลบั ไปคดิ กบั บดิ ำ ฟ้องหำกรำบทลู พระทรงธรรม์ คำศัพท์ วำงบท หมำยถงึ ถกู กำหนดให้แสดงไปตำมบท คอื หน้ำทท่ี ีก่ ำหนดใหใ้ นทน่ี ห้ี มำยถงึ ครั้งหนึง่ สมเดจ็ พระพันวษำได้เคยทรงตดั สนิ ใหน้ ำงวันทองกลับไปอยกู่ ับขนุ แผน หวั หมนื่ มหำดเล็ก หมำยถงึ ตำแหน่งขำ้ รำชกำรมหำดเลก็ ถดั จำกตำแหน่งจำงวำงซ่งึ เปน็ ตำแหน่ง หวั หน้ำข้ำรับใชข้ องเจ้ำนำยชั้นบรมวงศ์หรือทรงกลมลงมำ ถอดควำมได้ว่ำ เมื่อตอนขุนแผนถูกจับเข้ำคุก แม่ก็ท้องแก่ ขุนช้ำงฉุดแม่มำไม่ได้หนีขุนแผนมำ ตอนขุนแผนเขำรบชนะ เชยี งใหม่มีควำมดีควำมชอบ พระพันวษำก็ตัดสินให้ไปอยู่กับขุนแผน ลูกเป็นถึงหัวหมื่นมหำดเล็ก ไม่ใช่เด็กแล้ว จงกลบั ไปคดิ ไตรต่ รองกับพ่อใหด้ ี แลว้ ไปกรำบทูลพระพันวษำ

พระองคค์ งจะโปรดประทำนให้ จะปรำกฏยศไกรเฉิดฉนั อนั จะมำลักพำไมว่ ำ่ กัน เชน่ นนั้ ใจแม่มิเต็มใจ ฟังควำมเห็นวำ่ แม่หำไปไม่ ครำนั้นจงึ โฉมเจำ้ พลำยงำม เพรำะรกั อ้ำยขุนชำ้ งกว่ำบิดำ คิดบำ่ ยเบ่ียงเลี่ยงเลย้ี วเบี้ยวบดิ ไป แมย่ งั กลบั ทดั ทำนเปน็ หนกั หนำ จึงวำ่ อนิจจำลกู มำรบั อุตสำ่ หม์ ำรับแลว้ ยังมไิ ป เหมือนไม่มีรักใครใ่ นลูกยำ ถอดควำมไดว้ ่ำ พระพนั วษำคงจะโปรดประทำนให้ ถ้ำจะมำลกั ตวั แม่กลับแมไ่ มว่ ำ่ แต่แม่จะไมเ่ ต็มใจกลับ พลำยงำมได้ฟังท่นี ำงวนั ทองพูดจึงตอบไปวำ่ เพรำะวำ่ แม่รกั ชุนช้ำงมำกกวำ่ ขนุ แผนแมถ่ ึงไดบ้ ำ่ ยเบ่ียง ไม่ยอมท่จี ะกลบั ทั้งๆที่ลูกก็มำแลว้ แลว้ หรอื วำ่ แม่ไมร่ กั ลูกแล้ว

เสียแรงเปน็ ลูกผชู้ ำยไมอ่ ำยเพื่อน จะพำแม่ไปเรือนให้จงได้ แม้นมิไปให้งำมก็ตำมใจ จะบำปกรรมอยำ่ งไรกต็ ำมที จะตดั เอำศีรษะของแม่ไป ทิ้งแตต่ วั ไว้ใหอ้ ยูน่ ่ี แมอ่ ย่ำเจรจำให้ช้ำที จวนแจ้ง แสงศรี จะรบี ไป เหน็ ลกู ยำกัดฟันมันไส้ ครำนนั้ วนั ทองผ่องโสภำ ตกใจกลวั วำ่ จะฆำ่ ฟนั ถอื ดำบฟ้ำฟ้ืนยนื แกว่งไกว คำศพั ท์ แสงศรี หมำยถึง มำจำกคำว่ำ แสงสรุ ีย์ศรี หมำยถึง แสงอำทติ ย์ ถอดควำมไดว้ ำ่ พลำยงำมตอบวำ่ ตนเปน็ ลูกผู้ชำยวันนี้จะต้องพำแม่กลับบ้ำนไปให้ได้ถึงแม้ว่ำแม่จะไม่ยอมก็ตำม ถำ้ แม่ไมก่ ลับไปขอทำบำปกรรมแลว้ วนั น้ี ต่อให้ตดั หัวของแมไ่ ปแลว้ ทิง้ แต่ตัวไว้ทนี่ ี่ก็จะทำ แม่อย่ำมัวพูด อยู่ รบี ไปเถอะฟำ้ จะแจง้ แล้ว ฝ่ำยนำงวนั ทองพอเหน็ ลกู กดั ฟนั แกว่งดำบฟ้ำฟื้นก็กลวั

จึงปลอบว่ำพลำยงำมพอ่ ทรำมรัก อยำ่ ฮกึ ฮกั ว่ำวุ่นทำหนุ หนั จงครวญใคร่ใหเ้ ห็นขอ้ สำคัญ แมน่ ้พี รัน่ กลวั แตจ่ ะเกิดควำม ด้วยเปน็ ข้ำลักไปไทลกั มำ เห็นเบื้องหนำ้ จะองึ แมจ่ ึงห้ำม ถ้ำเจำ้ เห็นเปน็ สุขไม่ลุกลำม ก็ตำมเถดิ มำรดำจะคลำไคล วำ่ พลำงนำงลกุ ออกจำกหอ้ ง เศร้ำหมองโศกำนำ้ ตำไหล พระหม่นื ไวยก็พำมำรดำไป พอรุง่ แจ้งแสงใสกถ็ งึ เรือน ถอดควำมไดว้ ่ำ นำงวนั ทองปลอบลกู ว่ำอย่ำหนุ หัน ท่แี ม่ไมไ่ ปนั้นเพรำะกลัวลูกจะเดือดร้อนเป็นคดีควำม แตถ่ ำ้ ลูกเหน็ วำ่ ดีวำ่ งำมแมก่ ็จะตำมกลับไป แล้ววันทองก็ตำมพลำยงำมกลับบ้ำน พลำยงำมพำ แม่ไปถงึ บ้ำนเม่อื ใกลส้ ว่ำง

จะกลำ่ วถงึ เจำ้ จอมหมอ่ มขนุ ช้ำง นอนครำงหลบั กรนอยปู่ น่ เปอ้ื น อศั จรรยฝ์ ันแปรแชเชือน วำ่ ข้ีเรอื้ นขึน้ ตวั ท่ัวทงั้ นั้น หำหมอมำรักษำยำเข้ำปรอท มนั กินปอดตบั ไตออกไหลลั่น ท้ังไส้น้อยไสใ้ หญ่แลไสต้ ัน ฟันฟำงกห็ กั จำกปำกตวั ตกใจตื่นผวำควำ้ วันทอง รอ้ งวำ่ แม่คณุ แม่ช่วยผวั ลกุ ขนึ้ งกงันตัวสน่ั รวั ให้นกึ กลัวปรอทจะตอดตำย คำศพั ท์ ยำเข้ำปรอท หมำยถึง ยำทป่ี ระสมสำรปรอทซึ่งอำจทำใหเ้ ป็นพิษได้ ถอดควำมไดว้ ่ำ ขนุ ชำ้ งทน่ี อนหลบั อยู่ กไ็ ด้ฝันร้ำยว่ำ “เป็นขี้เรอื นทว่ั ทั้งตัว พอไปหำหมอกินยำประสมปรอทจงึ ถกู ปรอทกินกนิ ตับไตไสพ้ งุ และฟันฟำงกห็ ักออกจำกปำก” เม่ือขนุ ช้ำงตื่นขึ้นมำก็ผวำจะคว้ำหำนำงวนั ทอง

ลมื ตำเหลียวหำเจ้ำวันทอง ไมเ่ ห็นนอ้ งหอ้ งสว่ำงตะวนั สำย ผ้ำผ่อนล่อนแก่นไมต่ ิดกำย เหน็ ม่ำนขำดเรีย่ รำยประหลำดใจ ตะโกนเรียกในห้องวันทองเอย๋ หำขำนรบั เช่นเคยสักคำไม่ ทัง้ ข้ำวของมำกมำยกห็ ำยไป ปำกประตเู ปิดไว้ไม่ใส่กลอน พลำงเรยี กหำข้ำไทอย่วู ้ำวนุ่ ออี ุ่นอีอิ่มอฉี มิ อีสอน อมี ีอมี ำอีสำคร นง่ิ นอนไยหวำมำหำกู คำศัพท์ ลอ่ นแก่น หมำยถงึ สน้ิ เนื้อประดำตวั ไมม่ ตี ดิ ตวั ถอดควำมไดว้ ำ่ พอขนุ ชำ้ งลืมตำขนึ้ มำมองก็ไม่เหน็ นำงวันทองอยู่ในหอ้ ง จึงตะโกนเรียกหำวันทอง ก็ไม่ มีเสียงขำนรับกลับมำ พอมองไปในห้องก็เห็นข้ำวของมำกมำยหำยไป จึงตะโกนเรียกบ่ำวไพร่ ในบำ้ นให้เขำ้ มำหำ

บ่ำวผู้หญิงวิง่ ไปอยงู่ กงัน เห็นนำยน้ันแก้ผำ้ กำงขำอยู่ ต่ำงคนทรดุ นงั่ บงั ประตู ตกตะลงึ แลดูไม่เขำ้ มำ ขุนชำ้ งเหน็ ขำ้ ไมม่ ำใกล้ ขัดใจลุกข้ึนทงั้ แกผ้ ำ้ แหงนเถ่อเป้อปังยืนจังกำ ย่ำงเท้ำก้ำวมำไมร่ ตู้ ัว ยำยจันงันงกยกมอื ไหว้ นั่นพอ่ จะไปไหนพ่อทนู หวั ไม่นุ่งผ่อนนงุ่ ผำ้ ดูนำ่ กลัว ขุนช้ำงมองดูตวั ก็ตกใจ คำศพั ท์ แหงนเถ่อ หมำยถงึ ค้ำงอยู่ จงั กำ หมำยถงึ คอื จงั ก้ำ เป็นลกั ษณะยืนถ่ำงขำตั้งท่ำเตรยี มสู้ เป็นตน้ ถอดควำมได้วำ่ บ่ำวที่เป็นผู้หญิงก็วิ่งกันไปหำแต่เห็นขุนช้ำงแก้ผ้ำอยู่ ก็หลบกันไปอยู่หลังประตูไม่กล้ำเข้ำมำ ชุนช้ำง เหน็ ดังน้ันก็ขัดใจจึงลุกขึ้นทั้ง ๆ ที่ยังแก้ผ้ำอยู่ ยืนค้ำงถ่ำงขำแล้วก้ำวออกไปโดยที่ไม่รู้ตัว ยำยจันก็ยกมือไหว้ แลว้ ถำมขนุ ชำ้ งว่ำจะไปไหน เสอ้ื ผ้ำไม่ใส่ พอขุนช้ำงมองดตู ัวเองกต็ อ้ งตกใจ

สองมือปดิ ขำเหมอื นท่ำเปรต ใครมำเทศน์เอำผำ้ กูไปไหน ใหน้ ึกอดสหู มขู่ ้ำไท ยำยจนั ไปเอำผ้ำให้ขำ้ ที ยำยจนั ตกใจเตม็ ประดำ เขำ้ ไปฉวยผำ้ เอำมำคลี่ หยิบยืน่ ส่งไปใหท้ ันที เมินหนีอดสูไม่ดนู ำย ขุนช้ำงตวั ส่ันเทำบอกบำ่ วไพร่ เจ้ำวนั ทองไปไหนอย่ำงไรหำย เอง็ ไปดูใหร้ ู้ซ่งึ แยบคำย พบแลว้ อยำ่ วุ่นวำยใหเ้ ชญิ มำ ถอดควำมไดว้ ำ่ ขนุ ชำ้ งเอำมอื ไปปดิ ขำเหมอื นทำ่ ท่ีเปรตยนื แลว้ บอกวำ่ ใครมำเอำผำ้ ไปไหน เลยนึก ละอำยใจกับเหลำ่ คนใช้ แลว้ บอกใหย้ ำยจันไปเอำผำ้ มำให้ ยำยจนั กต็ กใจแลว้ ไปหยิบผำ้ มำคลี่แล้ว ส่งไปให้กบั ขนุ ชำ้ ง แล้วตนเองกห็ ลบไปไม่กลำ้ มอง ขุนช้ำงกบ็ อกคนใชอ้ ยำ่ งสน่ั เทำวำ่ นำงวนั ทอง หำยไปไหน ใหไ้ ปดูว่ำอยู่ทไี่ หนถ้ำเจอตัวแลว้ กใ็ ห้เชญิ ตัวกลับมำ

ข้ำไทได้ฟงั ขุนชำ้ งใช้ ต่ำงเท่ยี วค้นด้นไปจะเอำหน้ำ ท้ังห้องนอกห้องในไม่พบพำ ท่วั เคหำแล้วไปคน้ จนแผน่ ดิน เห็นประตูรว้ั บ้ำนบำนเปดิ กวำ้ ง ผู้คนนอนสลำ้ งไมต่ น่ื ส้ิน เสำแรกแตกต้นเปน็ มลทนิ กนิ ใจกลบั มำหำขุนชำ้ ง บอกว่ำได้คน้ คว้ำหำพบไม่ แล้วเลำ่ แจ้งเหตุไปส้ินทุกอยำ่ ง ข้ำเหน็ วปิ ริตผิดท่ำทำง ทน่ี วลนำงวนั ทองนัน้ หำยไป ถอดควำมได้วำ่ พวกคนใช้ได้ฟังที่ขุนช้ำงใช้ต่ำงก็ไปค้นหำเพื่อที่จะเอำหน้ำ แต่หำเท่ำไรก็ยังหำกันไม่พบ พอออกไปหน้ำบ้ำนก็เห็นประตูบ้ำนเปิดอยู่กับคนที่นอนเกลื่อนกลำดเพรำะมนต์สะกด ก็กลับมำ รำยงำนขุนชำ้ งว่ำไมพ่ บนำงวนั ทอง เห็นแต่ “เสำแรกแตกตน้ ” ซึ่งดผู ิดประหลำดไป

ครำนั้นขุนช้ำงฟังบ่ำวบอก เหงอื่ ออกโซมลำ้ นกระบำลใส คิดคดิ ให้แค้นแสนเจบ็ ใจ ชำ่ งทำไดต้ ำ่ งต่ำงทกุ อย่ำงจริง สองหนสำมหนกน่ แต่หนี พล้งั ทลี งไม่รอดนำงยอดหญิง ครำวนั้นอ้ำยขุนแผนมนั แง้นชิง น่ีครำวน้หี นวี ง่ิ ไปตำมใคร ไม่คดิ ว่ำจะเปน็ เห็นวำ่ แก่ ยงั สำระแนหลบล้ีหนไี ปไหน เอำเถดิ เป็นไรก็เป็นไป ไม่เอำกลบั มำได้ไม่ใช่กู คำศัพท์ แง้นชงิ หมำยควำมวำ่ แง้น ในท่ีนี้น่ำจะเป็นคำเดยี วกบั คำว่ำ แงน่ ซ่งึ แปลวำ่ แยกเขย้ี ว จะกัด แง้นชิง จึงหมำยถึง แสดงอำกำรโกรธ แย่งชิง ทง้ั ๆท่ีไมส่ มควรจะได้ ถอดควำมไดว้ ่ำ ขุนช้ำงได้ฟังที่คนใช้พูดเหงื่อก็ออกเต็มหัวล้ำน คิดไปแล้วขุนช้ำงก็เจ็บใจขุนช้ำงพอได้ยินก็เหงื่อ ทว่ มตัวท้ังแคน้ ทั้งเจบ็ ใจ บ่นดำ่ นำงวันทองว่ำหำยไปไหน หนีตนไปไดส้ องสำมครง้ั แล้ว พอได้โอกำสก็ หนี ตอนนั้นขุนแผนเป็นคนพำไป แล้วครำวนี้นำงวันทองไปกับใคร แต่ถึงอย่ำงไรก็จะต้องตำมกลับมำ ให้ได้

จะกล่ำวถึงโฉมเจ้ำพลำยงำม เกรงเนอ้ื ควำมนง่ั นกึ ตรึกตรองอยู่ อ้ำยขนุ ช้ำงสำรพัดเปน็ ศตั รู ถำ้ มันรู้วำ่ ลักเอำแม่มำ มันก็จะสอดแนมแกมเท็จ ไปกรำบทลู สมเดจ็ พระพันวษำ ดูจะระแวงผดิ ในกิจจำ มำรดำกจ็ ะตอ้ งซึง่ โทษภัย คิดแลว้ เรียกหมนื่ วิเศษผล เอ็งเป็นคนเคยชอบอชั ฌำสยั จงไปบ้ำนขุนช้ำงด้วยทันใด ไกล่เกล่ียเสียอย่ำใหม้ นั โกรธำ ถอดควำมไดว้ ำ่ พลำยงำมเกรงวำ่ ขนุ ช้ำงจะนำเร่อื งทเ่ี อำตัวนำงวนั ทองมำ ไปกรำบทูลพระพันวษำ ทำใหน้ ำงวันทองตอ้ งรบั โทษไปด้วย คดิ ได้ดังนนั้ จึงเรียกหมืน่ วิเศษผล ให้ไปบ้ำนขุนช้ำงแล้วไกลเ่ กลี่ย เร่อื งนำงวันทอง อย่ำให้ขุนช้ำงโกรธ

บอกวำ่ เรำจบั ไข้มำหลำยวนั เกรงแม่จะไมท่ ันมำเห็นหน้ำ เมื่อคนื น้ีซ้ำมอี นั เปน็ มำ เรำใชค้ นไปหำแมว่ ันทอง พอขณะมำรดำมำส่งทุกข์ รอ้ งปลกุ เขำ้ ไปถึงในห้อง จึงรบี มำเรว็ ไวดังใจปอง รักษำจนแสงทองสว่ำงฟำ้ ไมต่ ำยคลำยคืนฟนื้ ข้ึนได้ กขู อแมไ่ วพ้ อเห็นหน้ำ แต่พอใหเ้ คล่ือนคลำยหลำยเวลำ จงึ จะสง่ มำรดำนนั้ คนื ไป คำศพั ท์ ส่งทกุ ข์ หมำยควำมว่ำ ถ่ำยหนกั ถอดควำมได้วำ่ ใหห้ มน่ื วิเศษผลบอกกับขุนช้ำงว่ำตนไม่สบำยมำหลำยวนั จงึ อยำกพบหนำ้ แม่ เลยใชค้ นไปตำม แม่ถึงส้วม แม่จึงรีบมำหำตน แตต่ อนนตี้ นไม่เป็นอะไรแล้ว แตข่ อใหแ้ ม่อยู่กบั ตนสกั ระยะหนึ่งแล้วจะส่งแมก่ ลบั

หมนื่ วิเศษรับคำแล้วอำลำ รบี มำบ้ำนขนุ ช้ำงหำชำ้ ไม่ คร้นั แอบดอู ยแู่ ตไ่ กล เห็นผคู้ นขวกั ไขวท่ ้งั เรือนชำน ขุนช้ำงนงั่ เยี่ยมหน้ำตำ่ งเรอื น ดูหนำ้ เฝื่อนทีโกรธอย่งู นุ่ งำ่ น จะดอ้ื เดนิ เข้ำไปไมเ่ ปน็ กำร คดิ แลว้ ลงคลำนเขำ้ ประตู น่ังคำหนำ้ ตำ่ งเย่ยี มหน้ำอยู่ ครำนนั้ เจ้ำหม่อมขุนช้ำง นม่ี ำลอ้ หลอกกูหรืออยำ่ งไร เหน็ คนคลำนเข้ำมำเหลือบตำดู ถอดควำมได้วำ่ หม่นื ขุนวิเศษรับคำจำกจมื่นไวยแล้วมำท่บี ำ้ นขนุ ชำ้ ง พอเข้ำไปถงึ เรือนขุนช้ำง ดทู ำ่ ทำง ขนุ ช้ำงกำลังโกรธเคอื งจึงคลำนเข้ำไปหำ ขุนชำ้ งเห็นเขำ้ ก็โกรธเพรำะนกึ วำ่ มำหลอกตน

อะไรพอสวำ่ งวำงเข้ำมำ เดก็ หวำจับถองใหจ้ งได้ ลุกข้นั ถกเขมรรอ้ งเกนไป ทุดอำ้ ยไพร่ขี้ครอกหลอกผ้ดู ี ยกมอื ขน้ึ ไหวไ้ ม่วิ่งหนี ครำน้นั วิเศษผลคนว่องไว คนดดี อกข้ำไหว้ใชค่ นพำล ร้องตอบไปพลันในทันที เป็นขนุ หมื่นรับใช้อยู่ในบ้ำน ข้ำพเจำ้ เป็นบ่ำวพระหม่นื ไวย ขอประทำนคืนน้ีพระหมนื่ ไวย ทำ่ นใชใ้ ห้กระผมมำกรำบกรำน คำศัพท์ ถอง หมำยถึง กระทุ้งดว้ ยศอก ถกเขมร หมำยถงึ กำรนงุ่ ผ้ำหยักรั้งข้นึ ไปใหพ้ ้นหวั เขำ่ ถงึ งำ่ มกน้ บำงทีเรยี กวำ่ ขัดเขมร ร้องเกน หมำยถึง ร้องตะโกนดังๆ ทดุ หมำยถงึ คำท่เี ปลง่ ออกมำแสดงควำมไม่พอใจหรอื ติเตียน ถอดควำมได้วำ่ หมื่นวิเศษรีบยกมือขึ้นไหว้แล้วตอบว่ำตนเป็นคนดีไม่ใช่คนร้ำย เป็นบ่ำวของจมื่นไวยเป็นขุน หม่ืนรบั ใช้อยู่ในบ้ำน พลำยงำมไมส่ บำยจึงใชใ้ หต้ นมำแจง้ ขอให้นำงวันทองอยู่ดว้ ยหนงึ่ คืน

เจ็บจุกประจุบนั มีอนั เปน็ ก็ไขก้ ็เห็นหำหำยไม่ ร้องโอดโดดด้นิ เพยี งส้ินใจ จงึ ใช้ให้ตัวขำ้ มำแจง้ กำร พอพบท่ำนมำรดำมำสง่ ทุกข์ ขำ้ พเจ้ำรอ้ งปลุกไปในบ้ำน จะกลบั ขึ้นเคหำเห็นช้ำนำน ท่ำนจึงรีบไปในกลำงคนื พยำบำลคุณพระนำยพอคลำยไข้ คณุ อย่ำสงสัยว่ำไปอืน่ ใหค้ ำมน่ั สัง่ มำวำ่ ยั่งยนื พอหำยเจบ็ แล้วจะคนื ไม่นอนใจ คำศพั ท์ เจบ็ จกุ ประจุบัน หมำยถงึ มอี ำกำรจกุ เสยี ดขึ้นมำทันที ส่งทุกข์ หมำยถงึ เขำ้ สว้ ม ถอดควำมไดว้ ำ่ พลำยงำมไมส่ บำยเลยจงึ อยำกพบหนำ้ แม่ เลยใหค้ นใชไ้ ปตำมแม่มำถึงสว้ ม แม่จงึ มำหำหลำยงำม หลพลำยงำมจงึ หม่ืนวิเศษผลมำแจง้ ถ้ำหำยแล้วจะพำนำงวนั ทองกลบั ไป

ครำน้ันขุนชำ้ งได้ฟงั ว่ำ แคน้ ดงั เลือดตำจะหลงั่ ไหล ดบั โมโหโกรธำทำวำ่ ไป เรำก็ไมว่ ่ำไรสดุ แตด่ ี กำรเจ็บไข้ล้มตำยไม่วำยเว้น ประจุบนั อันเปน็ ทง้ั กรุงศรี ถำ้ ขัดสนสิง่ ไรทไี่ มม่ ี กม็ ำเอำท่นี ี่อย่ำเกรงใจ ว่ำแลว้ ปิดบำนหนำ้ ตำ่ งผำง ขุนช้ำงเดอื ดดำลทะยำนไส้ ทอดตัวลงกบั หมอนถอนฤทยั ดูดเู๋ ป็นได้เจียววนั ทอง คำศัพท์ ประจบุ นั หมำยถงึ ปจั จุบนั เรยี กโรคภัยทเ่ี กิดขน้ึ ในทนั ทีทนั ใดว่ำโรคปจั จุบัน ถอดควำมได้ว่ำ ขนุ ช้ำงได้ฟังแลว้ รู้สกึ แค้นขึน้ มำ แตแ่ กลง้ พูดต่อไปวำ่ กำรเจ็บไข้นั้นเป็น เรอื่ งปกตเิ ป็นกันทัว่ ไป ถำ้ ขดั สนส่ิงใดให้มำขอท่ีตน พอขุนชำ้ งพดู เสรจ็ กป็ ิดประตดู ังผำง แล้วเข้ำไปนอนแคน้ นำงวันทองกบั ครอบครวั

เพรำะกแู พ้ควำมจมื่นไวย มันจึงเหมิ ใจทำจองหอง พ่อลูกแม่ลกู ถกู ทำนอง ถึงสองคร้งั แล้วเป็นแต่เชน่ นี้ อ้ำยพอ่ ไปเชยี งใหม่มชี ยั มำ ต้ังตัวดังพญำรำชสหี ์ อำ้ ยลกู เป็นหม่ืนไวยทำไมมี เหน็ กนู ค้ี นผิดตดิ โทษทณั ฑ์ มันจงึ ข่มเหงไม่เกรงใจ จะพงึ่ พำใครไดท้ ่ีไหนนน่ั ขุนนำงนอ้ ยใหญเ่ กรงใจกนั ถึงฟ้องมันก็จะปิดให้มิดไป คำศพั ท์ ทณั ฑ์ หมำยถงึ โทษเนือ่ งดว้ ยควำมผดิ ถอดควำมไดว้ ำ่ เพรำะว่ำตนแพ้ควำมจม่ืนไวยจงึ ทำใหจ้ มื่นไวยเหมิ ใจนกั ท้ังขนุ แผนและ พลำยงำมนนั้ ชนะตนถงึ ๒ ครั้งแล้ว แลว้ คิดขนึ้ มำไดว้ ำ่ จะไปฟอ้ งคดแี ยง่ นำงวนั ทองคืนกลบั มำ ถ้ำฟ้องตำม กระบวนกำรพวกขุนนำงจะช่วยสองพอ่ ลกู นน้ั ได้

ตำมบุญตำมกรรมไดท้ ำมำ จะเฆีย่ นฆ่ำหำคดิ ชีวิตไม่ ยง่ิ คดิ เดือดดำลทะยำนใจ ฉวยได้กระดำนชนวนมำ ร่ำงฟอ้ งท่องเทียบให้เรียบรอ้ ย ถอ้ ยคำถี่ถว้ นเปน็ หนักหนำ ลงกระดำษพบั ไวม้ ไิ ดช้ ำ้ อำบนำ้ ผลัดผำ้ แลว้ คลำไคล วันน้นั พอพระปน่ิ นรินทรร์ ำช เสดจ็ ประพำสบัวยงั หำกลบั ไม่ ขนุ ขำ้ งมำถงึ ซึง่ วงั ใน ก็คอยจ้องทใ่ี ต้ตำหนกั นำ้ คำศัพท์ เสดจ็ ประพำสบวั หมำยถึง กำรเสด็จประพำสท้องทุ่งในฤดนู ำ้ หลำกทมี่ นี ำ้ เต็มเป่ยี มมดี อกบวั และพนั ธุ์ไม้นำ้ ท่ีงดงำม อำจเป็นฤดเู ลน่ เรือหรือเลน่ ดอกสรอ้ ยสักวำ ถอดควำมไดว้ ำ่ ครำวนีต้ อ้ งฟอ้ งกบั พระพนั วษำเองถงึ จะถกู เฆี่ยนตกี ต็ ำม ว่ำแลว้ ก็หยิบกระดำนชนวนข้ึนมำร่ำงคำฎีกำ แลว้ ลอกใสก่ ระดำษอกี ที เสด็จแล้วก็อำบน้ำเตรียมตวั ไปทูลพระพนั วษำ ขนุ ชำ้ งมำคอยจ้องเข้ำเฝ้ำพระพนั วษำ ท่ตี ำหนกั น้ำ ตั้งแตย่ ังไม่เสด็จกลบั จำกประพำสบัว

จะกล่ำวถึงพระองค์ผ้ทู รงเดช เสดจ็ คนื นิเวศน์พอจวนคำ่ ฝีพำยรำยเล่มมำเต็มลำ เรอื ประจำแหนแห่เซง็ แช่มำ พอเรือพระทีน่ ั่งประทับที่ ขนุ ช้ำงก็ร่ลี งตนี ท่ำ ลอยคอชูหนงั สือดอื้ เข้ำมำ ผดุ โผลโ่ งหนำ้ ยดึ แคมเรอื เขำ้ ตรงบโทนอน้ ต้นกญั ญำ เพ่อื นโขกลงดว้ ยกะลำว่ำผเี สือ้ มหำดเล็กอยูง่ ำนพัดพลดั ตกเรอื ร้องว่ำเสอื ตัวใหญว่ ำ่ ยนำ้ มำ คำศัพท์ นิเวศน์ หมำยถงึ บ้ำน,วงั บโทนอน้ ต้นกญั ญำ หมำยถึง บโทนคือพนักงำนคอยใหจ้ ังหวะสัญญำณให้ฝพี ำย พำยเรอื ชำ้ ผเี ส้อื หรอื เร็ว เรือในทน่ี เี้ ป็นเรือต้นกัญญำ คอื เป็นเรือหลวงยำวมเี ครอื่ งบงั แดดเป็นรปู หลังคำ อ้น นำ่ จะเปน็ ช่ือของบโทน ถอดควำมไดว้ ำ่ หมำยถึง เทวดำท่รี ักษำน่ำนน้ำ ในท่ีนีห้ มำยถงึ ผีนำ้ พระพนั วษำรบี เสด็จกลบั ตอนคำ่ ขนุ ชำ้ งรีบลงจำกทำ่ แล้วลอยคอชูหนงั สือฎีกำถวำย โดยโผล่เข้ำมำทำงท่ีแคมเรอื จนคนบนเรือตกใจนกึ วำ่ เป็นผีน้ำหรือเสือว่ำยมำ ทำให้เกดิ ควำมวุ่นวำย จนมหำดเล็กอยูง่ ำนพลดั ตกจำกเรือแลว้ ร้องวำ่ เสอื ตัวใหญว่ ่ำยนำ้ มำ

ขนุ ช้ำงดงึ ด้อื มือยึดเรอื มใิ ชเ่ สือกระหม่อมฉำนลำ้ นเกศำ ส้ตู ำยของถวำยซึ่งฎกี ำ แคน้ เหลอื ปัญญำจะทำนทน ทรงพระโกรธำโกลำหล ครำนัน้ สมเด็จพระพนั วษำ บนบกบนฝงั่ ดังไม่มี ทุดอำ้ ยจัญไรมิใช่คน ฤาอำ้ ยชำ้ งเป็นบำ้ กระมังน่ี ใชท่ ่ใี ชท่ ำงวำงเข้ำมำ ตเี สยี สำมสิบจงึ ปลอ่ ยไป เฮ้ยใครรบั ฟอ้ งของมนั ที คำศพั ท์ ฎกี ำ หมำยถงึ คำร้องทกุ ข์ทย่ี นื่ ถวำยพระเจ้ำแผ่นดนิ ถอดควำมไดว้ ำ่ ขุนช้ำงเอำมือไปยดึ เรอื แล้วพูดวำ่ เป็นตนเองไมใ่ ชเ่ สอื จะมำขอถวำยฎีกำ พระพันวษำกรว้ิ วำ่ ขนุ ชำ้ งมใิ ช่ คนบนฝ่ังก็มไี ม่ไปกลบั ลยุ นำ้ มำหำหรือวำ่ ขนุ ชำ้ งเปน็ บำ้ ถงึ ทำเชน่ น้ี จึงส่ังให้มหำดเล็กไปรับฎกี ำแลว้ โบยขุนช้ำง ๓๐ ที แลว้ จงึ ปลอ่ ยไป

มหำดเลก็ ก็รบั เอำฟ้องมำ ตำรวจควำ้ ขุนช้ำงหำงวำงไม่ ลงพระรำชอำญำตำมว่ำไว้ พระจงึ ให้ตัง้ กฤษฎีกำ วำ่ ตั้งแตว่ นั นี้สืบไป หนำ้ ทข่ี องผูใ้ ดให้รกั ษำ ถำ้ ประมำทรำชกำรไมน่ ำพำ ปล่อยใหใ้ ครเขำ้ มำในล้อมวง ระวำงโทษเบ็ดเสรจ็ เจด็ สถำน ถึงประหำรชวี ติ เปน็ ผยุ ผง ตำมกฤษฎกี ำรกั ษำพระองค์ แลว้ ลงจำกพระทีน่ งั่ เขำ้ วังใน คำศพั ท์ กฤษฎีกำ หมำยถึง บทกฎหมำยซ่งึ พระมหำกษัตริยท์ รงตรำขึน้ เพอื่ ใชใ้ นกำรบริหำร เรยี กว่ำ พระรำชกฤษฎกี ำ ถอดควำมได้วำ่ มหำดเล็กรับคำฟ้องของขนุ ชำ้ ง แล้วนำตัวขนุ ช้ำงไปเฆย่ี นตี และพระพันวษำทรงออกกฎ (กฤษฎีกำ) วำ่ ถ้ำใครประมำทปลอ่ ยให้คนเข้ำมำไดเ้ ช่นนี้อกี จะลงโทษสูงสุดถงึ ประหำรชวี ิต

จะกล่ำวถึงขุนแผนแสนสนิท เรืองฤทธลิ์ อื จบพิภพไหว อยู่บ้ำนสุขเกษมเปรมใจ สมสนิทพสิ มยั ดว้ ยสองนำง ลำวทองกบั แก้วกริ ิยำ ปรนนิบัตวิ ตั ถำไม่หำ่ งขำ้ ง เพลดิ เพลนิ จำเริญใจไม่เวน้ วำง คนื นน้ั ในกลำงซ่ึงรำตรี นำงแกว้ ลำวทองทั้งสองหลับ ขุนแผนกลับผวำตื่นฟื้นจำกท่ี พระจันทรจรแจ่มกระจำ่ งดี พระพำยพดั มำลตี รลบไป คำศัพท์ พิสมยั หมำยถึง ควำมรัก,ควำมปลมื้ ใจ พระพำย หมำยถงึ ลม มำลี หมำยถึง ดอกไม้ ตรลบ หมำยถงึ (ตลบ) หกหลังมำ,ยอ้ นกลับมำ,ฟงุ้ ถอดควำมไดว้ ่ำ ขนุ แผนมคี วำมสขุ ทม่ี ีนำงลำวทองและนำงแก้วกิรยิ ำคอยปรนนบิ ตั ิ คืนนั้นขณะท่ีนำงทำ สองหลบั ไปขนุ แผนกลบั ผวำต่ืน

คิดคะนึงถึงมิตรแตก่ ่อนเกำ่ นิจจำเจ้ำเหนิ หำ่ งรำ้ งพสิ มยั ถงึ สองครัง้ ตั้งแต่พรำกจำกพไี่ ป ดังเด็ดใจจำกรำ่ งก็รำวกนั กูก็ชั่วมัวรักแต่สองนำง ละวำงใหว้ ันทองน้องโศกศลั ย์ เม่อื ตีไดเ้ ชียงใหมก่ ็โปรดครนั จะเพด็ ทูลครำวน้นั ก็คล่องใจ สำรพดั ทจี่ ะว่ำไดท้ ุกอยำ่ ง อำ้ ยขุนช้ำงไหนจะโต้จะตอบได้ ไม่ควรเลยเฉยมำไม่อำลัย บัดน้เี ล่ำเจ้ำไวยไปรับมำ ถอดควำมได้วำ่ ขนุ แผนคดิ ถึงนำงวันทองซึ่งไดพ้ รำกจำกตนไปถึง ๒ คร้งั โดยทตี่ นนนั้ มวั แต่อยู่กับนำงลำว ทองและนำงแก้วกริ ิยำปลอ่ ยใหน้ ำงวนั ทองตอ้ งเศร้ำ เมอ่ื ตอนไปตเี ชยี งใหมไ่ ดก้ ็ไปทูลขอนำงวันทองกไ็ ด้ กลบั มำแล้วขุนช้ำงกไ็ ปพรำกอกี ตอนน้พี ลำยงำมไปรบั ตวั นำงวันทองมำแล้ว

จำกูจะไปสสู่ วำทน้อง เจ้ำวันทองจะคอยละหอ้ ยหำ คิดพลำงจัดแจงแต่งกำยำ นำ้ อบทำหอมฟงุ้ จรงุ ใจ ออกจำกหอ้ งย่องเดินดำเนินมำ ถึงเรือนลกู ยำหำช้ำไม่ เข้ำห้องวันทองในทันใด เห็นนำงหลับใหลนง่ิ นิทรำ ลดตัวลงนั่งขำ้ งวนั ทอง เตือนต้องดว้ ยควำมเสน่หำ ส่นั ปลุกลุกขึน้ เถิดน้องอำ พี่มำหำแล้วอย่ำนอนเลย ถอดควำมไดว้ ่ำ ขุนแผนคิดว่ำตนต้องไปหำนำงวันทองป่ำนนี้คงจะเฝ้ำรอตนอยู่ว่ำแล้วจึงแต่งตัวแล้ วออก จำกหอ้ งไปยงั เรอื นพลำยงำม เข้ำไปในห้องนำรงวันทองเห็นนำงหลับอยู่ จึงนั่งลงข้ำงๆ แล้วปลุก ให้นำงตน่ื วำ่ ตนมำหำแล้วให้ตนื่

นำงวันทองตนื่ อยรู่ ู้สกึ ตวั หมำยใจวำ่ ผัวก็ทำเฉย น่ิงดูอำรมณท์ ช่ี มเชย จะรกั จริงฤาจะเปรยเป็นจำใจ แต่นิ่งดกู ริ ิยำเป็นชำ้ นำน หำว่ำขำนตอบโตอ้ ย่ำงไรไม่ ทงั้ รักทง้ั แคน้ แนน่ ฤทัย ควำมอำลยั ปนั่ ปว่ นยวนวญิ ญำ ถอดควำมไดว้ ่ำ ชุนแผนมำถึงเรือนพลำยงำม เข้ำไปในห้องนำงวันทองแล้วพบนำงหลับไป จึงนั่งข้ำง ๆ แลว้ ปลกุ ให้นำงตื่น ว่ำตนมำแล้ว

โอ้เจ้ำแก้วแววตำของพเี่ อ๋ย เจ้ำหลบั ใหลกระไรเลยเปน็ หนกั หนำ ดงั นม่ิ นอ้ งหมองใจไม่นำพำ ฤาขัดเคืองคดิ ว่ำพ่ีทอดทง้ิ ควำมรกั หนกั หนว่ งทรวงสวำท พ่ีไมค่ ลำดคลำยรกั แต่สักส่ิง เผอิญเป็นวปิ รติ ท่ผี ดิ จรงิ จะนอนน่ิงถอื โทษโกรธอยไู่ ย วำ่ พลำงเอนแอบลงแนบขำ้ ง จูบพลำงชวนชิดพสิ มัย ลูบไล้พไิ รปลอบให้ชอบใจ เปน็ ไรจงึ ไม่ฟนื้ ตืน่ นิทรำ ถอดควำมไดว้ ำ่ ขุนแผนง้อนำงวันทองด้วยคำพูดหวำน ๆ และขอโทษนำงวันทอง ว่ำอย่ำโกรธขุนแผนเลย จะนอนนิ่งไม่คุยกับขุนแผนเลยเหรอ ขุนแผนพูดไปแล้วก็ก้มลงนอนแนบข้ำง ๆ นำงวันทอง พร้อมจบู ลบู แขน และถำมนำงวนั ทองวำ่ ทำไมไมต่ น่ื ข้ึนมำคยุ กับขนุ แผน

เจ้ำวนั ทองนอ้ งตืน่ จำกทน่ี อน โอนออ่ นวอนไหวพ้ ิไรวำ่ หม่อมน้อยใจฤาทีไ่ ม่เจรจำ ใช่ตวั ข้ำน้ีจะงอนคอ่ นพไิ ร ชอบผดิ พอ่ จงคิดคะนึงตรอง อนั ตวั น้องมลทินหำสิน้ ไม่ ประหน่งึ ว่ำวนั ทองนสี้ องใจ พบไหนกเ็ ป็นแตเ่ ช่นนนั้ ท่ีจรงิ ใจถงึ ไปอยู่เรือนอ่ืน คงคดิ คืนที่หม่อมเปน็ แมน่ มัน่ ด้วยรักลูกกรักผวั ยังพวั พนั ครำวนนั้ ก็ไปอย่เู พรำะจำใจ ถอดควำมไดว้ ำ่ นำงวนั ทองจึงต่ืนข้ึนมำบอกวำ่ ขนุ แผนน้อยใจนำงวันทองเหรอ นำงวนั ทองไมไ่ ด้งอน แต่รสู้ กึ วำ่ ตวั นำงเป็นคนสองใจอยูต่ ลอดเวลำ ถึงตวั จะอย่ทู ่ีเรือนของขุนช้ำงแตใ่ จน้ันยงั รักลกู และ ขุนแผนมำก ทีอ่ ยกู่ บั ขนุ ชำ้ งเพรำะจำใจ

แคน้ คิดด้วยมติ รไมร่ ักเลย ยำมมที เ่ี ชยเฉยเสยี ได้ เสียแรงรว่ มทกุ ขย์ ำกกันกลำงไพร กนิ ผลไมต้ ำ่ งขำ้ วทุกเพรำงำย พอได้ดีมสี ขุ ลมื ทุกข์ยำก กเ็ พรำะหำกหมอ่ มมซี ึง่ ท่ีหมำย วำ่ นกั กเ็ ครื่องเคอื งระคำย เอน็ ดูน้องอย่ำใหอ้ ำยเขำอีกเลย เหมือนลมื น้องหลงเลือนทำเชือนเฉย พี่ผดิ จรงิ แล้วเจ้ำวันทอง เงยหนำ้ เถดิ จะเล่ำอย่ำเฝ้ำแคน้ ใช่จะเพลดิ เพลินชืน่ เพรำะอ่ืนเชย คำศัพท์ เพรำงำย หมำยถงึ เวลำเชำ้ และเยน็ (เพรำ = เยน็ , งำย = เชำ้ ) เครอ่ื ง หมำยถึง เหตุ เร่อื งรำว ในควำมวำ่ “ว่ำนักก็เครอื่ งเคอื งระคำย” ถอดควำมไดว้ ำ่ นำงวนั ทองแค้นใจทีข่ ุนแผนมัวแต่หลงนำงลำวทองกับแก้วกิริยำจนลืมนำงวันทอง เสียแรงที่ได้ เคยอำศัยอยู่กินกันในป่ำ พอไปได้ดิบได้ดีมีควำมสุขก็ลืมนำงวันทอง เป็นเพรำะขุนแผนมีที่ หมำยใหม่ นำงวันทองอยำกให้ขุนแผนรักเอ็นดูนำงวันทองไม่ทิ้งนำงให้ขำยหน้ำอีก ขุนแผนกล่ำวว่ำพี่ผิดไปแล้ว ไม่ได้ลืมน้องเพรำะมีหญิงอืน่ เงยหน้ำเถอะอยำ่ โกรธพ่เี ลย

เม่ือตดิ คกุ ทุกข์ถงึ เจำ้ ทกุ เชำ้ ค่ำ ต้องกลืนกกล้ำโศกเศร้ำนั้นเหลือแสน ซำ้ ขนุ ชำ้ งคิดคดทำทดแทน มันดูแคลนวำ่ พ่นี ้ยี ำกยับ อำลัยเจำ้ เทำ่ กบั ดวงชีวิตพี่ คดิ จะหนไี ปตำมเอำเจ้ำกลับ เกรงจะพำกนั ผดิ เขำ้ ตดิ ทบั แตข่ ยบั อย่จู นไดไ้ ปเชียงอินทร์ กลบั มำหมำยว่ำจะไปตำม พอเจ้ำไวยเป็นควำมกค็ ้ำงส้ิน ถอดควำมได้ว่ำ ขนุ แผนจึงขอโทษนำงวันทองและเล่ำเรื่องรำวทั้งหมดเพื่อปรับควำมเข้ำใจกับนำงวันทอง ว่ำสำเหตทุ ไ่ี ม่ไดไ้ ปหำกเ็ พรำะตดิ คกุ แตค่ ดิ ถงึ นำงวนั ทองตลอดเวลำ ตอนออกจำกคกุ ก็ว่ำจะไปพำ นำงวันทองกลับมำแต่มเี รอ่ื งของพลำยงำมเกดิ ขึ้นเสยี ก่อน

หวั อกใครไดแ้ คน้ ในแผน่ ดิน ไม่เดอื ดดนิ้ เท่ำพ่ีกบั วันทอง คดิ อยวู่ ่ำจะทูลพระพันวษำ เหน็ ชำ้ กวำ่ จะได้มำร่วมหอ้ ง จะเป็นควำมอกี กต็ ำมแต่ทำนอง จึงใหล้ กู รับนอ้ งมำร่วมเรอื น จะเปน็ ตำยงำ่ ยยำกไม่จำกรัก จะฟูมฟกั เหมอื นเมอื่ อย่ใู นกลำงเถ่ือน ขอโทษทพ่ี ผ่ี ดิ อย่ำบิดเบือน เจำ้ เพื่อนเสนหำจงอำลัย พ่ีผิดพี่ก็มำลุแกโ่ ทษ จะคมุ โกรธคุมแคน้ ไปถึงไหน ถอดควำมได้วำ่ ขุนแผนจะไปทูลพระพันวษำแต่เห็นว่ำคงดำเนินเรื่องช้ำเลยให้พลำยงำมเป็นคนรับนำงวันทอง กลับมำจะดูแลนำงวันทองเหมือนตอนที่อยู่ด้วยกันในป่ำ ขุนแผนขอโทษนำงวันทองแล้วบอกว่ำ อย่ำโกรธขุนแผน ขุนแผนผดิ จึงมำขอโทษจะโกรธเคืองไปถึงไหน

ควำมรักพยี่ ังรักระงมใจ อยำ่ ตดั ไมตรีตรงึ ให้ตรอมตำย ว่ำพลำงทำงแอบเข้ำแนบอก ประคองยกของสำคญั มน่ั หมำย เจ้ำเนอ้ื ทพิ ย์หยบิ ชน่ื อำรมณ์ชำย ขอสบำยสกั หนอ่ ยอยำ่ โกรธำ ใจน้องมิให้หมองอำรมณ์หมอ่ ม ไม่ตัดใจให้ตรอมเสน่หำ ถำ้ ตดั รักหักใจแล้วไม่มำ หม่อมอยำ่ ว่ำเลยวำ่ ฉนั ไม่คืนคดิ คำศพั ท์ ของสำคัญ หมำยถึง เต้ำนม ในควำมว่ำ “วำ่ พลำงทำงแอบเขำ้ แนบอก ประคองยกของสำคญั ม่ันหมำย” ถอดควำมไดว้ ำ่ ควำมรักที่ขุนแผนมีให้ยังมีอยู่เต็มหัวใจ อย่ำตัดควำมสัมพันธ์ให้เจ็บช้ำ ขุนแผนพูดไปก็ซบ นำงวนั ทอง นำงวันทองไมเ่ คยตัดใจจำกขุนแผน ถ้ำตดั ใจแลว้ คงไมก่ ลับมำหำขนุ แผน

ถงึ ตัวไปใจยังนบั อยวู่ ่ำผวั นอ้ งน้กี ลวั บำปทับเม่ือดับจติ หญงิ เดียวชำยครองเปน็ สองมิตร ถำ้ มิปลิดเสยี ให้เปลอ้ื งไมต่ ำมใจ ครำวน้นั เม่อื ตำมไปกลำงป่ำ หน้ำดำเหมือนหนง่ึ ทำมินหมอ้ ไหม้ ชนะควำมงำมหนำ้ ดงั เทยี นชัย เขำฉุดไปเหมือนลงทะเลลึก เจำ้ พลำยงำมตำมรบั เอำกลบั มำ ทนี หี้ นำ้ จะดำเป็นน้ำหมกึ กำเริบใจดว้ ยเจ้ำไวยกำลังฮึก จะพำแมต่ กลกึ ใหจ้ ำตำย ถอดควำมไดว้ ำ่ ตวั นำงวนั ทองอยกู่ บั ขนุ ช้ำงแตใ่ จอยู่กบั ขนุ แผนตลอด นำงวนั ทองกลัวบำปที่มีสำมีสองคน ตอน หนีไปอยปู่ ่ำกบั ขุนแผนก็เสยี หน้ำมำรอบหน่งึ แล้ว พอขนุ ชำ้ งฉดุ ไปอยู่ด้วยก็เหมือนโดนฉุดไปอยู่ใต้ทะเล ลกึ พอมำตอนนพี้ ลำยงำมกม็ ำรับกลบั ไปอีกกไ็ ด้อำยเขำอกี รอบ

มใิ ชห่ นุ่มดอกอย่ำกลมุ้ กำเรบิ รกั เอำควำมผดิ คดิ หักให้เหอื ดหำย ถำ้ รักน้องปอ้ งปดิ ใหม้ ิดอำย ฉันกลับกลำยแลว้ หม่อมจงฟำดฟนั ไปเพ็ดทลู เสยี ใหท้ ลู กระหม่อมแจ้ง นอ้ งจะแต่งบำยศรไี วเ้ ชญิ ขวัญ ไม่พักวอนดอกจะนอนอยู่ด้วยกนั ไมเ่ ชน่ น้นั ฉนั ไมเ่ ลยจะเคยตัว ใบไมแ้ หง้ แกรง่ เกรยี บระรุบร่อน ครั้นเวลำดึกกำดัดสงัดเงียบ พระจนั ทรแจม่ แจง้ กระจำ่ งดวง พระพำยโชยเสำวรสขจำยขจร คำศัพท์ บำยศรี หมำยถึง เครอ่ื งเชิญขวญั หรอื รับขวญั ทำด้วยใบตอง รปู คลำ้ ยกระทงเป็นช้ันๆ มี ขนำดใหญ่ เล็กสอบกนั ขึน้ ไปตำมลำดบั อำจเป็น ๓ ชั้น ๕ ชน้ั ๗ ชน้ั หรอื ๙ ช้นั มี เสำปักตรงกลำงแกน มเี คร่อื งสงั เวยวำงอยใู่ นบำยศรีและมไี ข่ขวญั เสยี บอยบู่ นยอด ถอดควำมได้วำ่ นำงวันทองเลยบอกกับขุนแผนว่ำ ถ้ำขุนแผนรักนำงจริงต้องช่วยนำง ไปทูลพระพันวษำขอ นำงวันทองคืนให้ถูกต้องตำมขั้นตอน ไม่อย่ำงนั้นก็ห้ำมขุนแผนแตะเนื้อต้องตัวนำงอีก ในเวลำค่ำนั้น เสยี งเงียบสงัดจนได้ยนิ เสยี งของใบไมแ้ ห้งดังกรอบแกรบ พระจนั ทรก์ ็สอ่ งแสงสวำ่ ง

ดเุ หว่ำเรำ้ เสียงสำเนียงกอ้ ง ระฆังฆ้องขำนแข่งในวังหลวง วันทองน้องนอนสนทิ ทรวง จิตง่วงระงบั สู่ภวังค์ ฝนั วำ่ พลัดไปในไพรเถอ่ื น เล่ือนเปือ้ นไมร่ ูท้ ่จี ะกลบั หลงั ลดเลย้ี วเทีย่ วหลงในดงรงั ยังมพี ยัคฆ์รำ้ ยมำรำวี ทัง้ สองมองหมอบอยรู่ มิ ทำง พอนำงด้ันป่ำมำถึงท่ี โดดตะครบุ คำบคนั้ ในทนั ที แลว้ ฉดุ คร่ำพำรี่ไปในไพร ถอดควำมได้วำ่ นกกต็ ่ำงร้องสียงดัง เสียงระฆังจำกในวังก็ตีบอกเวลำ นำงวันทองที่นอนหลับสนิทอยู่ กฝ็ ันว่ำตนหลงไปในปำ่ หำทำงกลบั ไมไ่ ด้ ยิง่ เดนิ เลี้ยวไปไหนต่อไหนกย็ ่ิงหลงทำง และก็ไปเจอ เสือสองตัวนอนหมอบอยูร่ มิ ขำ้ งทำงแล้วก็ตะครุบนำงเข้ำไปในป่ำ