NHÛÄNG CAÁCH NUÖI DAÅY TRÑ TUÏÅ VAÂ KYÄ NÙNG CUÃA TREÃ 151 hûúcá nhû thïë seä giupá giamã bútá cùng thùnè g khi treã àang nöií noná g (vaâ chùcæ chùnæ banå cunä g bêtå cûúiâ khi banå àang nöií noná g thò thùnç g con beá nhoã dunâ g mêtå maä àoá àïí baoá cho banå biïtë : hayä tûå kiïmì chïë mònh!). http://www.ebooks.vdcmedia.com
NHÛÄNG CAÁCH NUÖI DAÅY TRÑ TUÏÅ VAÂ KYÄ NÙNG CUÃA TREÃ 152 Nhuát nhaát Têm tñnh cuaã treã úã àöå tuöií bùtæ àêuì àïnë trûúnâ g coá thïí dênî àïnë thaiá àöå thênå tronå g vúiá nhûnä g tònh huönë g múiá vaâ chêmå thñch ûná g vúiá nhûnä g ngûúiâ chûa quen. Lamâ thïë naoâ àönå g viïn treã nhutá nhatá ? - Lamâ gûúng. Banå phaiã coá tñnh quyïtë àoaná trong nhûnä g trao àöií vúiá nhûnä g ngûúiâ baná hanâ g, hoiã nhûnä g cêu hoiã thñch húpå vúiá banå be,â vaâ nhòn thùnè g vaoâ ngûúiâ laå khi tiïpë xucá . - Canã h giacá vúiá nhûnä g phanã ûná g nhanh. Banå nïn gênì guiä vúiá treã àïí quan satá vaâ phatá hiïnå nhûnä g tònh huönë g xaä höiå naoâ coá khuynh hûúná g lamâ tùng tñnh nhutá nhatá núi tre.ã Khi hiïuí hún vïì nhûnä g lo lùnæ g cuaã tre,ã banå hayä noiá vaâ cunâ g lamâ viïcå vúiá treã àïí vûútå qua nhûnä g tònh huönë g ào.á Vñ du,å con banå bõ apá lûcå nùnå g vïì hocå hanâ h, coá thïí chauá khöng damá noiá vò súå thêtë baiå . Trong tònh huönë g ào,á banå nïn giamã nhûnä g kyâ vonå g cuaã mònh àöië vúiá viïcå hocå cuaã tre.ã - Thûcå têpå nhûnä g tònh huönë g kho.á Ruã con chúi àoná g kõch, cho noá àoná g nhûnä g vai noá thûúnâ g ngaiå lamâ . Treã vûaâ lamâ vûaâ cûúiâ khucá khñch vaâ thêyë rùnç g thêtå buönì cûúiâ khi phaiã noiá trûúcá àamá àöng, phaiã múiâ cacá banå ài dûå sinh nhêtå ..., nhûng noá cunä g bùtæ àêuì camã thêyë tûå tin hún vïì khaã nùng hoaâ nhêpå vúiá xaä höiå . - Giupá treã khùnè g àõnh vai troâ riïng cuaã mònh. Treã nhutá nhatá thûúnâ g khoá xacá àõnh cho mònh mötå võ trñ riïng trong xaä höiå . Àïí àönå g viïn tre,ã banå cho chauá tham dûå nhûnä g hoatå àönå g ngoaiå khoaá thñch húpå vúiá súã thñch cuaã tre:ã nhomá búi löiå , hûúná g àaoå sinh, cêu lacå böå cúâ vua... Mötå khi treã khamá phaá ra taiâ nùng cuaã mònh, lonâ g tûå tin cuaã treã seä dêng cao cunâ g vúiá lonâ g nhiïtå thanâ h. Nïuë treã khöng chõu tham gia http://www.ebooks.vdcmedia.com
NHÛÄNG CAÁCH NUÖI DAÅY TRÑ TUÏÅ VAÂ KYÄ NÙNG CUÃA TREÃ 153 thò àûnâ g epá . Banå liïn tucå àûa ra yá tûúnã g, vaâ cuöië cunâ g treã seä nhênå ra nhûnä g hûná g thuá phuâ húpå . - Cênì yá thûcá khi naoâ phaiã rutá lui. Coá mötå ranh giúiá mong manh giûaä viïcå giupá treã àûúng àêuì vúiá sûå nhutá nhatá vaâ viïcå quêyë nhiïuî treã bùnç g nhûnä g àoiâ hoiã liïn tucå bùtæ treã phaiã höiå nhêpå vúiá xaä höiå bïn ngoaiâ . Cunä g nïn nhùcæ banå rùnç g tñnh khñ cuaã treã khöng phaiã laâ kïtë quaã cuaã nhûnä g khaã nùng nuöi dayå cuaã banå . Chûnâ g naoâ treã coá banå be,â camã thêyë hanå h phucá , vaâ coá thïí thûcå hiïnå vai troâ cuaã mònh nhû mötå hocå sinh hay mötå thanâ h viïn trong gia àònh, thò moiå chuyïnå bùtæ àêuì öní thoaã . Banå nïn khen chauá möiî khi chauá coá nöî lûcå hoaâ nhêpå , khuyïn baoã khi treã cênì , sau àoá àïí treã tûå quyïtë theo cacá h cuaã no.á Àûnâ g ganá chûä \"nhutá nhatá \" cho con banå : Nganâ lênì khöng nïn gùnæ mötå nhanä hiïuå gò cho treã con, kiïuí nhû: \"Ö,Ì chauá nhatá àêyë ma!â \". Coá thïí treã khöng nghô mònh nhutá nhatá . Nhûng nïuë banå cûá hay noiá vêyå , treã seä tin àiïuì ào.á Hún nûaä , coá thïí treã khöng thêyë tñnh nhutá nhatá laâ mötå canã trú,ã nhûng nïuë banå noiá trùnæ g thûcå tïë cuaã vênë àï,ì thò treã coá thïí nhênå ra àoá laâ mötå trong nhûnä g nhûúcå àiïmí trong nhên cacá h cuaã mònh. Banå nïn noiá : \"Chûa quen êyë ma.â Mötå latá nûaä laâ noiá nhû saoá thöi\", thay vò goiå treã laâ nhutá nhatá . Mötå khi àaä bõ moiå ngûúiâ cho laâ àûaá nhutá nhatá röiì , banå cöë gùnæ g thay àöií hònh anã h àoá bùnç g cacá h cho treã nghe lomá mötå vaiâ àiïuì tñch cûcå vïì no.á Khi treã àang nghe lomá , banå nïn khoe rùnç g con banå àaä cúiã múã hún, hoùcå àïì cao mötå nöî lûcå naoâ àoá maâ treã àaä lamâ àïí höiå nhêpå vúiá xaä höiå . Àönì g thúiâ banå cunä g nïn dùnå doâ nhûnä g ngûúiâ trong gia àònh, ngûúiâ thên, banå be,â vaâ thêyì cö giaoá àûnâ g daná nhanä hiïuå cho tre.ã Treã nhutá nhatá coá cênì àïnë sûå giupá àúä cuaã cacá chuyïn gia khöng? Chuná g ta nïn hiïuí sûå nhutá nhatá chó laâ chûúná g ngaiå vêtå trïn àûúnâ g chûá khöng phaiã laâ raoâ chùnæ . Duâ coá àöi chutá àau buönì hay vêpë phaiã vaiâ bûúcá ài sai lêmì , moiå treã em, duâ rêtë nhutá nhatá àïuì coá thïí renâ luyïnå cacá h giao tiïpë vaâ àûúng àêuì vúiá tònh tranå g bõ moiå ngûúiâ chuá y.á Chuná g coá thïí coá ñt banå hún so vúiá nhûnä g treã khacá , nhûng tònh banå cuaã chuná g rêtë thên. http://www.ebooks.vdcmedia.com
NHÛÄNG CAÁCH NUÖI DAÅY TRÑ TUÏÅ VAÂ KYÄ NÙNG CUÃA TREÃ 154 Tuy nhiïn, nïuë con banå nhutá nhatá quaá àïnë nöiî traná h tiïpë xucá , hoùcå nïuë banå lo rùnç g sûå nhutá nhatá cuaã treã huyã hoaiå khaã nùng hoatå àönå g cuaã no,á thò noiá cho thêyì cö giaoá cuaã treã úã trûúnâ g hoùcå bacá sô têm lyá nhi khoa. Hoå seä giupá banå àaná h giaá vaâ höî trúå sûå phatá triïní têm lyá cuaã tre.ã http://www.ebooks.vdcmedia.com
NHÛÄNG CAÁCH NUÖI DAÅY TRÑ TUÏÅ VAÂ KYÄ NÙNG CUÃA TREÃ 155 Sûå súå haäi cuãa treã (3-4 tuöíi) ÚÃ tuöií nayâ , treã em thûúnâ g súå nhûnä g con thuá nhoã vaâ cön trunâ g, súå boná g töië , súå ngûúiâ la,å súå mêtë tònh thûúng cuaã cha meå vaâ súå bõ àau àúná . Tuy möiî àûaá treã thûúnâ g coá sûå súå haiä àöië vúiá mötå caiá gò àoá rêtë riïng biïtå , nhûng coá nhûnä g chûná g cûá cho thêyë rùnç g àùcå àiïmí cuaã sûå súå haiä àoá coá nhûnä g àiïmí chung sau: Sûå tûúnã g tûúnå g phong phu:á Khi so saná h vúiá nöiî súå haiä thûúnâ g gùpå úã ngûúiâ lúná thò sûå súå haiä cuaã treã con phong phuá vaâ àa danå g hún. Sûå tûúnã g tûúnå g cuaã treã phatá triïní rêtë nhanh vaâ khöng coá giúiá hanå . Nhiïuì khi treã camã thêyë súå khi chùnè g coá sûå nguy hiïmí naoâ àe doaå chuná g ca,ã treã tûå tûúnã g tûúnå g ra sûå nguy hiïmí ào.á Vñ du:å con banå súå meoâ ngay caã khi con vêtå nayâ rêtë thuå àönå g vaâ thên mêtå , búiã trong têm trñ cuaã tre,ã meoâ laâ loaiâ vêtå hung dûä vò coá hamâ rùng nhonå vaâ hay gêmì gû.â Ngoaiâ ra, treã coá camã giacá bêtë lûcå khi tûå mònh àûúng àêuì vúiá nguy hiïmí vaâ àiïuì nayâ canâ g lamâ tùng thïm sûå súå haiä cuaã tre.ã Khaã nùng tûúnã g tûúnå g vaâ hiïnå thûcå : Mötå lyá do khacá khiïnë treã súå haiä laâ treã khöng phên biïtå àûúcå thïë giúiá hiïnå thûcå vaâ thïë giúiá trong trñ tûúnã g tûúnå g cuaã tre.ã Sûå tûúnã g tûúnå g cuaã tre,ã do chûa coá kinh nghiïmå trong cuöcå sönë g, che múâ biïn giúiá giûaä thïë giúiá thûcå vaâ sanã phêmí cuaã trñ tûúnã g tûúnå g. Nhûnä g tònh huönë g do treã tûå tûúnã g tûúnå g ra vaâ nhêpå vai vaoâ àêyë seä nhanh choná g khiïnë cho treã trúã nïn bõ lênî lönå giûaä thïë giúiá thûcå vaâ thïë giúiá cuaã trñ tûúnã g tûúnå g. Sûå kïtë húpå giûaä cacá yïuë töë têm lyá trïn cho thêyë treã rêtë dïî coá camã giacá súå haiä mötå àiïuì gò ào.á Sûå súå haiä úã treã chó mang tñnh tamå thúiâ : http://www.ebooks.vdcmedia.com
NHÛÄNG CAÁCH NUÖI DAÅY TRÑ TUÏÅ VAÂ KYÄ NÙNG CUÃA TREÃ 156 Sûå súå haiä àoá chó xayã ra trong mötå khoanã g thúiâ gian ngùnæ , hiïnå tûúnå g nayâ keoá daiâ khoanã g mötå nùm, tuy nhiïn vênî coá nhûnä g trûúnâ g húpå ngoaiå lïå sûå súå haiä àoá laiå diïnî ra liïn tucå trong mötå thúiâ gian daiâ hún. Quan tronå g laâ banå tòm hiïuí tacá nhên lamâ cho treã súå haiä vaâ cacá h àïí chïë ngûå nöiî súå haiä cuaã chuná g. Vñ du,å lênì àêuì tiïn nhòn thêyë choá laâ treã hoanã g hötë , la hetá hoùcå khocá locá , vaâ banå quyïtë àõnh khöng bao giúâ àïí cho treã úã gênì àönå g vêtå dïî thûúng nayâ nûaä , nhû vêyå thò banå àaä vö tònh khiïnë cho treã súå cho.á Ngûúcå laiå , nïuë banå döî danâ h vaâ khuyïn baoã treã laâ chuná g luön àûúcå an toanâ thò khi nhòn thêyë cho,á treã seä camã thêyë an têm hún vaâ treã seä nhanh choná g quïn ài cuöcå chamå traná àêuì tiïn. Hayä luön nhúá rùnç g, ngön ngûä cuaã ngûúiâ lúná khacá vúiá ngön ngûä cuaã treã con. Nhûnä g lúiâ nhênå xetá nghe coá veã rêtë bònh thûúnâ g àöië vúiá ngûúiâ lúná thò vúiá sûå tûúnå g tûúnã g cuaã mònh mötå àûaá treã 3 tuöií seä diïnî giaiã ra mötå cacá h khacá nghiïm tronå g hún nhiïuì . Chó vúiá mötå cêu noiá àún gianã cuaã baâ nhû \"Baâ mong rùnç g baâ coá thïí sönë g lêu àïí dûå sinh nhêtå lênì túiá cuaã chauá \" seä anã h hûúnã g sêu sùcæ àïnë suy nghô cuaã tre.ã Treã luön nghô àïnë cêu noiá cuaã baâ vaâ toã ra lo lùnæ g, liïuå caiá chïtë coá xayã ra vúiá baâ hay khöng??? Nhûnä g lúiâ khuyïn chïë ngûå vaâ lamâ giamã nöiî súå haiä úã tre:ã - Tön tronå g tre.ã Àöi khi ngûúiâ lúná chuná g ta cho rùnç g sûå súå haiä cuaã treã chó laâ vúá vêní vaâ khöng quan tronå g, nhûng hayä nhúá rùnç g treã àang súå thêtå sû.å Àûnâ g cho rùnç g treã ngúá ngêní . - An uiã tre.ã Treã ngêy thú tin rùnç g chuná g khöng thïí naoâ vûútå qua àûúcå sûå súå haiä , vò vêyå banå phaiã an uiã vaâ cam àoan vúiá treã rùnç g chuná g seä àöië mùtå vaâ seä chiïnë thùnæ g nöiî súå haiä ào.á Noiá vúiá treã nhû vêyå thêtå nhiïuì lênì , treã seä trúã nïn manå h meä hún. - Khuyïnë khñch treã khöng àûúcå boã cuöcå . Con banå khöng thïí vûútå qua nöiî súå haiä nïuë noá cûá cöë traná h neá nhûnä g vêtå noá coá camã giacá sú.å Treã cênì phaiã àöië mùtå vúiá nöiî súå haiä cuaã mònh khöng nhûnä g chó àïí vûútå qua maâ conâ coá thïí phatá triïní khaã nùng giaiã quyïtë sûå khoá khùn vïì sau. http://www.ebooks.vdcmedia.com
NHÛÄNG CAÁCH NUÖI DAÅY TRÑ TUÏÅ VAÂ KYÄ NÙNG CUÃA TREÃ 157 - Bïnì bó. Hayä úã bïn canå h giupá àúä cho àïnë khi treã àaä chiïnë thùnæ g trong cuöcå àöië mùtå vúiá nöiî súå haiä . Coá nhûnä g nöiî súå rêtë khoá vûútå qua, vò vêyå phaiã cho treã thïm thúiâ gian. Kiïn nhênî cho àïnë khi treã àatå àûúcå sûå tiïnë böå naoâ ào.á http://www.ebooks.vdcmedia.com
NHÛÄNG CAÁCH NUÖI DAÅY TRÑ TUÏÅ VA KYÄ NÙNG CUÃA TREà 158 Sûãa löîi tûå cao úã treã em Banå àûnâ g àùtå con mònh lamâ trung têm cuaã vuä truå maâ hayä dayå noá biïtë quan têm àïnë ngûúiâ khacá . Cha cuaã mötå àûaá beá sauá tuöií têm sûå rùnç g anh nhênå thêyë con mònh coá thaiá àöå húi khacá nhûng khöng biïtë roä àiïuì gò àang xayã ra. Anh noiá : “Cu Bi khöng hû. Úà trûúnâ g chauá hocå rêtë tötë vaâ coá nhiïuì banå . Nhûng tñnh cacá h cuaã chauá rêtë khacá la,å töi khöng thïí diïnî taã àûúcå . Baâ nöiå chauá vênî hay goiå noá laâ “Bi tûå cao tûå àaiå ”. Tûå cao tûå àaiå laâ cacá h noiá àaä coá tûâ lêu hamâ chó nhûnä g ngûúiâ coá nhênå thûcá lïcå h lacå rùnç g hoå rêtë quan tronå g. Giönë g nhû cu Bi, nhûnä g àûaá treã nayâ khöng acá y,á cunä g khöng ngang bûúná g hay ngöî ngûúcå , nhûng chuná g laiå khöng khiïm tönë mötå chutá naoâ . Khi banå suy nghô vïì àiïuì nayâ banå seä thêyë khöng coá gò àaná g ngacå nhiïn. Cha meå ngayâ nay quan têm àïnë con caiá mònh quaá nhiïuì . Chuná g ta sùpæ xïpë cöng viïcå hanâ g ngayâ cuaã mònh dûaå trïn hoatå àönå g cuaã treã vaâ thûúnâ g coá khuynh hûúná g lamâ cho treã tûå àaná h giaá cao vïì mònh. Ngoaiâ ra, phim anã h vaâ quanã g caoá trïn ti vi hùnç g ngayâ àaä in vaoâ àêuì treã nhûnä g tû tûúnã g gopá phênì lamâ àõnh hònh tñnh ñch kyã cuaã chuná g: “Têtë caã cho treã em”; “Hayä thoaã manä cún khatá cuaã banå ”; “Hayä coá nhûnä g gò banå muönë – Banå xûná g àaná g àûúcå nhû thï”ë . Nhûnä g ngûúiâ hunâ g, vênå àönå g viïn àiïnì kinh, ngöi sao àiïnå anã h, ngûúiâ mêuî , nhacå sô, diïnî viïn haiâ laâ nhûnä g nhên vêtå maâ treã thênì tûúnå g hoaá ... möiî khi xuêtë hiïnå trong quanã g caoá laâ toã ra khoe khoang, àïì cao sûå thanâ h cöng cuaã ho,å coá khuynh hûúná g thoaã manä nhu cêuì cuaã mònh. Têtë caã nhûnä g chaoâ múiâ àöiå lötë vùn hoaá nayâ àaä khúi dêyå tñnh ñch kyã chó biïtë àïnë mònh vönë coá núi tre.ã Noá tûúnã g mònh laâ trung têm cuaã vuä tru.å http://www.ebooks.vdcmedia.com
NHÛÄNG CAÁCH NUÖI DAÅY TRÑ TUÏÅ VAÂ KYÄ NÙNG CUÃA TREÃ 159 Àa söë phuå huynh khöng thêyë rùnç g chñnh nhênå thûcá nayâ lamâ cho treã khöng nhûnä g kiïu cùng maâ conâ trúã thanâ h khoacá lacá , khöng àaná g tin. Chuná g cênì phaiã biïtë khiïm tönë àïí hiïuí rùnç g chuná g chó laâ mötå phênì cuaã cönå g àönì g rönå g lúná hún trong àoá coá nhiïuì ngûúiâ vúiá nhûnä g suy nghô vaâ löië sönë g khacá nhau, chuná g àûúcå che chúã baoã bocå búiã cha meå vaâ nhûnä g ngûúiâ coá tracá h nhiïmå . Nhûnä g àïì nghõ dûúiá àêy gúiå múã mötå giaiã phapá àöië vúiá hiïnå tûúnå g “ûu tiïn cho con” maâ treã thïí hiïnå khi noá luön gianâ h lêyë têtë caã moiå thûá xung quanh. Nuöi dûúnä g vaâ phatá triïní lonâ g biïtë ún Àiïuì quan tronå g laâ treã phaiã hocå biïtë ún nhûnä g ngûúiâ àaä chùm lo cho mònh, bùtæ àêuì tûâ cha me.å Tuy nhiïn, nhiïuì bêcå phuå huynh laiå cho rùnç g nïuë cûá nhùcæ ài nhùcæ laiå viïcå treã àûúcå nhênå quaá nhiïuì tûâ ngûúiâ khacá seä lamâ cho chuná g mùcå camã coá löiî . Nhûng sûå thêtå laiå khacá : Treã seä ñt mùcå camã coá löiî mötå khi chuná g yá thûcá àûúcå nhûnä g may mùnæ maâ chuná g co.á Treã cênì àûúcå dayå döî vïì cha meå àaä phaiã tönë nhiïuì cöng sûcá àïí coá thïí töí chûcá àûúcå mötå buöií tiïcå sinh nhêtå cho no.á Àiïuì nayâ giupá treã nhênå thûcá rùnç g khöng coá gò trong cuöcå sönë g tûå dûng coá maâ khöng cênì phaiã cöë gùnæ g. Lamâ thïë naoâ àïí thûcå hiïnå àûúcå àiïuì nayâ ? - Hayä noiá cho treã biïtë nhûnä g nöî lûcå maâ moiå ngûúiâ àïuì phaiã lamâ àïí àamã baoã cho chuöiî mùtæ xñch cacá hoatå àönå g trong xaä höiå luön gùnæ chùtå vúiá nhau nhû canã h satá hûúná g dênî giao thöng, nhên viïn vïå sinh thu gom racá , ngûúiâ lamâ vûúnâ chùm socá cêy canã h trong cöng viïn bùnç g têtë caã sûå nêng niu vaâ trên tronå g. Treã rêtë thñch nghe kïí vïì nhûnä g cöng viïcå nhû thï.ë -Mötå öng böë kia kïí laiå rùnç g àûaá con anh rêtë thaná phucå khi nghe kïí vïì mötå chuöiî nhûnä g hoatå àönå g cuaã nhûnä g ngûúiâ coá liïn quan àïnë traiá chuöië baná trong cacá siïu thõ: bùtæ àêuì tûâ ngûúiâ trönì g, chùm socá vaâ thu hoacå h chuöië , àïnë bacá laiá xe chúã cuöië tûâ miïnì quï lïn cacá cûaã hanâ g úã thanâ h phö.ë Sau àoá ngûúiâ baná hanâ g múiá bayâ chuöië lïn kï.å .. Vaâ töië höm ào,á àûaá beá ùn traiá chuöië traná g miïnå g vúiá têtë caã hiïuí biïtë vïì http://www.ebooks.vdcmedia.com
NHÛÄNG CAÁCH NUÖI DAÅY TRÑ TUÏÅ VAÂ KYÄ NÙNG CUÃA TREÃ 160 nhûnä g khoá nhocå maâ moiå ngûúiâ àaä traiã qua àïí noá coá àûúcå nhûnä g traiá chuöië ngon lanâ h. - Hayä cho treã thêyë banå trên tronå g vai troâ cuaã ngûúiâ khacá trong nöî lûcå gopá phênì vaoâ cacá hoatå àönå g cuaã xaä höiå . Àöi khi ngûúiâ lúná chuná g ta àöië xûã vúiá nhûnä g ngûúiâ phucå vuå trong cacá cûaã hiïuå , nhaâ hanâ g... rêtë vö tònh. Àêyë chñnh laâ thaiá àöå thiïuë tön tronå g ngûúiâ khacá vaâ thûúnâ g àûúcå biïnå minh “chùnè g qua hoå lamâ cöng viïcå hoå phaiã lamâ ”. Mötå khi bõ thaiá àöå nayâ hùnç sêu vaoâ tû tûúnã g, con banå khöng nhûnä g kiïu cùng maâ conâ ûná g xûã rêtë khoá coi. - Àûnâ g quïn camá ún nhên viïn ngên hanâ g, nhên viïn thêu ngên cuaã siïu thõ, ngûúiâ bûng phúã cho banå trong quaná ... Hayä nhòn thùnè g vaoâ mùtæ , chaoâ noiá thên thiïnå vúiá ngûúiâ thu phñ cêuì àûúnâ g trïn xa löå vaâ ngûúiâ hanâ g ngayâ giao baoá , àöí racá ... cho gia àònh banå . Con banå seä theo àoá maâ bùtæ chûúcá . Nhûnä g cû xûã hoaâ nhaä hanâ g ngayâ cuaã banå seä taoå cú höiå cho treã coá àûúcå sûå àönì g camã àöië vúiá moiå ngûúiâ vaâ tûâ àoá noá biïtë rùnç g khöng mötå ai coá khaã nùng sönë g tacá h biïtå ra khoiã thïë giúiá xung quanh. - Hònh thanâ h thaiá àöå biïtë ún. Àõnh sùné khoanã g thúiâ gian thûúnâ g kyâ maâ banå vaâ treã coá thïí cunâ g nhau àiïmí laiå nhûnä g gò phaiã biïtë ún. Vaiâ phutá tõnh têm camá ún trûúcá bûaä ùn laâ cacá h truyïnì thönë g nhiïuì ngûúiâ thûúnâ g lamâ . Coá leä banå biïtë lucá naoâ treã úã tranå g thaiá cúiã múã nhêtë vaâ sùné sanâ g chia seã nhûnä g gò chuná g nghô. Coá thïí laâ vaoâ giúâ ài nguã hay trïn àûúnâ g ài hocå vï.ì Ñt nhêtë laâ 2 lênì möiî tuênì vaoâ nhûnä g khoanã g thúiâ gian thuênå tiïnå , hayä noiá vúiá treã vïì thaiá àöå biïtë ún. http://www.ebooks.vdcmedia.com
NHÛÄNG CAÁCH NUÖI DAÅY TRÑ TUÏÅ VA KYÄ NÙNG CUÃA TREà 161 Àaä àïën luác daåy treã biïët “cho” Ai cunä g muönë con mònh coá lonâ g bacá aiá . Lamâ sao giupá noá àêy? - Cacá hanâ h vi thïí hiïnå sûå bacá aiá bùtæ nguönì tûâ gia àònh. Àöå 3 tuöií treã àaä coá thïí lamâ àûúcå mötå söë cöng viïcå àún gianã . Nhûnä g viïcå nhû àöí nûúcá vaoâ chená cho cho,á xïpë chená àuaä lïn banâ ùn cho tûnâ g ngûúiâ trong gia àònh lamâ cho treã coá camã giacá àaä àoná g gopá àiïuì gò àoá vaoâ gia àònh, núi noá àaä nhênå àûúcå sûå quan têm vaâ chùm socá cuaã moiå ngûúiâ . - Xacá àõnh mötå cöng viïcå tûå nguyïnå naoâ àoá maâ treã vaâ banå coá thïí cunâ g lamâ . Chùnè g hanå tham gia chûúng trònh àoná g gopá cho àönì g baoâ bõ baoä lutå , giupá àúä cacá cuå giaâ khöng coá con caiá chùm socá , gheá thùm cacá traiå treã möì cöi.... Chõ Viïtå , mötå ngûúiâ meå trong cöng tacá xaä höiå , thûúnâ g tham gia chûúng trònh vênå àönå g hanâ g nùm àoná g gopá quênì aoá cho mötå xaä ngheoâ vunâ g xa. Nùm nay chõ vaâ cêuå con trai 6 tuöií cuaã mònh cunâ g tham gia. Ban àêuì noá toã veã khöng thñch nhûng chùnè g mêyë chöcë noá àaä hoaâ mònh vaoâ cöng viïcå . Chõ kïí laiå : “Noá àùcå biïtå quan têm àïnë àöì cuaã em be.á Noá gêpë vaâ phên loaiå nhûnä g böå àöì treã em theo kñch cú”ä . Trïn àûúnâ g vïì noá cûá lo vò àöiå cöng tacá xaä höiå höm àoá khöng àuã tiïnì àïí mua cho möiî phênì quaâ mötå thïm mötå quyïní vú.ã Chõ Viïtå noiá : “Töi rêtë haiâ lonâ g vò noá àaä hiïuí töi, vaâ noá quïn hoanâ toanâ banã thên mònh trong khi lamâ viïcå . Tûâ höm àoá vaâ sau nayâ , noá biïtë rùnç g giupá ngûúiâ khacá cunä g laâ niïmì vui trong cuöcå sönë g”. - Hayä taoå cho treã nhûnä g cú höiå lamâ àiïuì tötë . Cha meå thûúnâ g khuyïnë khñch con treã chia seã àöì chúi vaâ quênì aoá cuaã mònh cho bïnå h viïnå hay höiå tûâ thiïnå , àiïuì nayâ rêtë tötë àïí huênë luyïnå cho treã biïtë “cho”. Nhûng bïn canå h àoá cunä g conâ coá vö söë nhûnä g hanâ h àönå g tûúnã g http://www.ebooks.vdcmedia.com
NHÛÄNG CAÁCH NUÖI DAÅY TRÑ TUÏÅ VAÂ KYÄ NÙNG CUÃA TREÃ 162 chûnâ g nhû nhoã nhùtå song coá thïí giupá treã phatá triïní nhûnä g tñnh cacá h cuaã mötå cöng dên tötë . Khi àûaá con 7 tuöií cuaã banå nhûúnâ g chöî ngöiì trïn xe buytá cho mötå cuå gia,â àiïuì nayâ àaä cho thêyë viïcå quan têm àïnë ngûúiâ giaâ laâ khöng thïí thiïuë trong xaä höiå . Khi àûaá con 4 tuöií cuaã banå lûúmå höpå nguä cöcë rúi àùtå trúã laiå lïn kïå trong cûaã hanâ g (duâ noá khöng lamâ rúi), hoùcå khi noá nhùtå racá ai àoá àaä vûtá trûúcá cöní g trûúnâ g, noá àaä chûná g toã noá thuöcå vïì mötå cönå g àönì g núi àoá möiî caá nhên àûúcå àoiâ hoiã phaiã yá thûcá vïì tracá h nhiïmå cuaã mònh. - Banå phaiã nhênå ra nhûnä g hanâ h vi tötë núi tre.ã Chuná g ta thûúnâ g phanã ûná g thiïuë nhêtë quaná àöië vúiá nhûnä g ûná g xûã cuaã treã em. Àöi khi chuná g ta khöng tiïcë lúiâ khen àöië vúiá treã nhûng laiå coá lucá chuná g ta nhòn chuná g tûâ cûúng võ ngûúiâ dayå baoã khùtæ khe. Giamá satá , uönë nùnæ , rêyì la thûúnâ g àûúcå xem laâ cacá h àïí giupá treã nïn ngûúiâ . Coá nhûnä g lucá ngûúiâ lúná chuná g ta, do giúiá hanå thúiâ gian hay cöng viïcå , khöng thïí àïí yá àïnë con treã trong khi noá cöë gùnæ g trúã nïn ngoan ngoanä , hoùcå khi noá àang àïí yá àïnë tònh camã cuaã ngûúiâ khacá danâ h cho mònh. Hayä chuá yá àïnë nhûnä g biïuí hiïnå tinh tïë núi tre,ã nhêtë laâ cacá h ûná g xûã traiá vúiá nhûnä g gò banå nghô noá thûcå sûå muönë lamâ . Beá Vên 8 tuöií vaâ banå beá àang cunâ g ùn baná h quy. Meå beá Vên thêyë noá àaä cöë gùnæ g kiïmì chïë àïí nhûúnâ g cho banå phênì nhiïuì hún. vïì sau chõ noiá cho beá biïtë rùnç g chõ thûcå sûå camã phucå beá vò beá nhûúnâ g baná h cho banå trûúcá . Àêyë laâ mötå cacá h giaoá ducå tötë . http://www.ebooks.vdcmedia.com
NHÛÄNG CAÁCH NUÖI DAÅY TRÑ TUÏÅ VAÂ KYÄ NÙNG CUÃA TREÃ 163 Múã röång caác quan hïå Cacá nghiïn cûuá cho thêyë con ngûúiâ chuná g ta àa söë àïuì sönë g khaá khepá kñn. Ngûúiâ lúná ngayâ nay thûúnâ g thiïtë lêpå cacá quan hïå úã möi trûúnâ g lamâ viïcå hún laâ úã khu xomá núi ta sinh sönë g. Quan hïå cuaã chuná g ta vúiá cacá gia àònh khacá àûúcå àùtå trïn sûå phatá triïní tûúng àönì g cuaã luä tre.ã Chuná g ta coá khuynh hûúná g dïî lamâ banå vúiá böë meå cuaã nhûnä g àûaá treã tûâ 3 àïnë 7 tuöií . ÚÃ trûúnâ g, treã ñt khi chúi vúiá nhûnä g àûaá khöng cunâ g àöå tuöií hay khöng cunâ g hoanâ canã h gia àònh. Chuná g ta cênì phaá vúä nhûnä g àõnh kiïnë cöë hûuä lamâ thui chötå nhênå thûcá cuaã treã vïì mötå thïë giúiá rönå g lúná múã ra cho moiå tênì g lúpá con ngûúiâ . Thûcå hiïnå àiïuì àoá thïë naoâ ? - Hayä tòm àïnë cacá tön giaoá hay bêtë cûá töí chûcá naoâ phuâ húpå vúiá nhûnä g giaá trõ tinh thênì cuaã banå . Nhûng àûnâ g tham gia chó vò àiïuì àoá coá lúiå cho con banå . Thûcå tïë cho thêyë treã thûúnâ g phanâ nanâ rùnç g khi ba meå chuná g gia nhêpå mötå töí chûcá naoâ àoá vò nghô nhû vêyå seä coá lúiå cho chuná g, trong khi àoá chuná g hêuì nhû chùnè g thu nhênå àûúcå àiïuì gò coá giaá trõ. - Gia nhêpå nhûnä g töí chûcá taiâ trúå cho cacá hoatå àönå g gia àònh hay tön giaoá khöng phên biïtå àöå tuöií . Àùcå trûng vùn hoaá ngayâ nay canâ g phên cacá h treã em vaâ ngûúiâ lúná tuöií bao nhiïu, thò banå canâ g nïn taoå àiïuì kiïnå cho hai thïë hïå nayâ àïnë vúiá nhau nhiïuì hún. - Tham gia vaoâ nhûnä g chûúng trònh trong àoá treã em àûúcå dênî dùtæ búiã nhûnä g àanâ anh lúná tuöií hún hay búiã nhûnä g ngûúiâ trûúnã g nhomá , nhûnä g töí chûcá xêy dûnå g cacá quan hïå nhên aiá . Phaiã mêtë khaá nhiïuì thúiâ gian àïí treã coá thïí hoaâ nhêpå tötë trong cacá hoatå àönå g àa thïë hï,å nhûng tûúng giao tuöií tacá trong cönå g àönì g nayâ laâ rêtë coá lúiå . http://www.ebooks.vdcmedia.com
NHÛÄNG CAÁCH NUÖI DAÅY TRÑ TUÏÅ VAÂ KYÄ NÙNG CUÃA TREÃ 164 Xoa dõu cún giêån úã treã Mötå khi beá nöií giênå thò cún giênå coá tùng lïn hay àûúcå xoa dõu hoanâ toanâ phuå thuöcå vaoâ banå vaâ àûaá tre.ã Xin giúiá thiïuå mötå vaiâ meoå nhoã àïí xoa dõu mötå àûaá beá 2 tuöií . Nhûng àoá cunä g laâ nguyïn tùcæ chung cho nhûnä g àûaá lúná hún: - Bònh tônh, khöng cùng thùnè g: Sûå bûcå böiå vaâ tiïnë g la hetá khöng cho beá giaiã thñch chó lamâ cho khöng khñ canâ g trúã nïn cùng thùnè g, banå nïn toã ra hïtë sûcá bònh tônh. - Vöî vïì vaâ êu yïmë : àöi lucá treã con toã ra súå haiä cún giênå cuaã chñnh mònh. Hayä döî danâ h beá mùcå duâ beá cöë traná h xa banå . - Giûä cho treã an toanâ : hayä tröng chûnâ g, àûnâ g àïí beá tûå lamâ cho mònh bõ thûúng bùnç g cacá h àêm sêmì vaoâ cacá àöì vêtå xung quanh. - Giaiã thñch cho beá hiïuí : kiïn quyïtë giaiã thñch roä ranâ g cho beá laâ duâ beá coá giênå dûä àïnë mêyë thò beá vênî seä khöng àatå àûúcå nhûnä g gò beá muönë . - Àöií chö:î àûa beá ra khoiã núi xayã ra cún giênå - Phútá lú:â banå cûá giaã böå nhû khöng quan têm gò àïnë be.á Viïcå nayâ coá tacá dunå g lamâ nguöi cún giênå . Khoá maâ thûcå hiïnå àûúcå theo lúiâ khuyïn nayâ nhûng cûá thûã xem sao. - Traánh xa: àûaá beá seä nguöi cún giênå döiî nïuë banå àïí beá ngöiì mötå mònh trong phonâ g khoanã g vaiâ phutá . Baoã noá rùnç g banå chó quay laiå noiá chuyïnå vúiá beá mötå khi beá khöng la hetá nûaä . - Loaiå boã tacá nhên dênî àïnë sûå giênå dû:ä vñ duå nhû àem cêtë moná àöì chúi, nguyïn nhên dênî àïnë sûå giênå dû.ä http://www.ebooks.vdcmedia.com
NHÛÄNG CAÁCH NUÖI DAÅY TRÑ TUÏÅ VAÂ KYÄ NÙNG CUÃA TREÃ 165 - Tiïpë tucå cöng viïcå àang boã dú:ä duâ beá coá ài nùnå g bûúcá hay dêmå chên trong cún noná g giênå , banå hayä cûá tiïpë tucå cöng viïcå cuaã mònh. http://www.ebooks.vdcmedia.com
NHÛÄNG CAÁCH NUÖI DAÅY TRÑ TUÏÅ VAÂ KYÄ NÙNG CUÃA TREÃ 166 Daåy treã biïët kñnh troång ngûúâi lúán Ngûúiâ lúná àûúcå kñnh tronå g chó vò hoå la... ngûúiâ lúná . Nhûng bêy giúâ quan niïmå àaä thay àöií . Vò sao chuná g ta àaná h mêtë sûå kñnh tronå g cuaã bonå tre?ã Sau àêy laâ nhûnä g nguyïn tùcæ giupá banå dayå con biïtë kñnh tronå g ngûúiâ lúná : . Phaiã lamâ gò àïí treã kñnh tronå g? . Taiå sao chuná g ta laiå lêm vaoâ tònh tranå g nayâ ? . Banå laâ cha meå cuaã treã chûá khöng phaiã laâ banå noá . Khöng cênì giaiã thñch hïtë moiå thûá . Hayä nhúá banå laâ chuã gia àònh . Tön tronå g caiá riïng tû cuaã mònh . Khöng nïn epá treã quaá mûcá . Bùtæ treã ùn noiá lïî phepá . Vacå h trênì sûå vö lïî . Taoå hïå quaã múiá Phaiã lamâ gò àïí treã kñnh tronå g? Trong buöií hopå mùtå gia àònh vaoâ töië qua, chõ Oanh chútå nhênå ra cu Bi thêtå vö lï.î Khi moiå ngûúiâ têpå trung àöng àuã nhêtë thò thùnç g beá laiå voiâ vônh. Chõ àang troâ chuyïnå vúiá ngûúiâ em chönì g thò cu Bi nñu tay àoiâ uönë g nûúcá traiá cêy: “Con muönë uönë g bêy giúâ cú, con khatá khö caã cöí röiì !”. Maiä tiïpë chuyïnå cö em, chõ chó traã lúiâ : “Con a,â tñ nûaä meå http://www.ebooks.vdcmedia.com
NHÛÄNG CAÁCH NUÖI DAÅY TRÑ TUÏÅ VAÂ KYÄ NÙNG CUÃA TREÃ 167 lêyë cho”. Thùnç g beá liïnì thetá lïn ngay sau lûng chõ: “Con khöng chõu àêu!” Chõ camã thêyë ngûúnå g ngunâ g trûúcá thaiá àöå vö lïî cuaã cu Bi. Nhûng àiïuì lamâ chõ buönì vaâ lo lùnæ g laâ thaiá àöå vö lïî cuaã con ngayâ canâ g quaá àaná g. “ÚÃ nhaâ lucá naoâ noá cunä g bûúná g bónh. Möiî khi coá chuyïnå gò khöng vûaâ yá laâ noá cûá hetá toaná g lïn. Ñt khi töi chuá yá àïnë àiïuì nayâ , vò cûá nghô àoá laâ nhûnä g biïuí hiïnå bònh thûúnâ g cuaã mötå àûaá tre.ã Thïë nhûng, nhûnä g gò xayã ra trong bûaä tiïcå àaä giupá töi nhênå ra àûúcå thaiá àöå vö lïî cuaã no,á têtë caã baâ con àïuì chûná g kiïnë àiïuì àoá vaâ toã ra aiá ngaiå cho töi...”. Taiå sao chuná g ta laiå lêm vaoâ tònh tranå g nayâ ? Ngûúiâ ta hay àöí löiî cho cacá phûúng tiïnå truyïnì thöng. Tuy nhiïn cha meå cunä g coá löiî trong viïcå taoå ra sûå bêtë kñnh núi tre.ã Trong khi chuná g ta dayå con sönë g àöcå lêpå , biïtë tûå suy nghô chûá khöng tuên theo nhûnä g chó thõ àöcå taiâ cuaã ngûúiâ khacá thò chuná g ta laiå quaá lo lùnæ g vïì viïcå lamâ theo nhûnä g àoiâ hoiã cuaã con mònh. Sûå mêu thuênî nayâ khöng chó tacá àönå g xêuë lïn treã maâ conâ lamâ phatá sinh nhûnä g thoiá xêuë gêy tacá haiå trêmì tronå g cho tre.ã Sönë g lïî àöå khöng chó laâ mötå tacá phong tötë maâ conâ laâ yïuë töë quan tronå g trong quaá trònh phatá triïní lanâ h manå h cuaã tre.ã May thay, lonâ g kñnh tronå g conâ coá thïí vun trönì g àûúcå - thêmå chñ núi nhûnä g treã àaä quen sönë g vö lï.î Banå laâ cha meå cuaã treã chûá khöng phaiã laâ banå noá Quan hïå cuaã banå vúiá cha meå thûúnâ g coá sûå nghiïm nghõ hay mötå khoanã g cacá h naoâ ào.á Àiïuì nayâ laâ àùcå trûng cuaã giai àoanå “giaoá ducå àúiâ xûa”. Vaâ chuná g ta hy vonå g taoå ra mötå tûúng quan gênì guiä êmë apá hún vúiá con caiá cuaã mònh. Nhiïuì ngûúiâ quaá bênå bõu, khöng coá giúâ ranã h danâ h cho con nïn camã thêyë coá löiî vúiá con vaâ cöë gùnæ g àïnì buâ bùnç g cacá h trúã thanâ h beâ banå vúiá chuná g. Nhû thïë khöng nhûnä g lamâ mêtë camã giacá an toanâ núi treã (àûúcå dûaå vaoâ böë meå thò an toanâ hún dûaå vaoâ banå be)â , maâ conâ thiïuë sûå chuêní bõ cho treã vaoâ àúiâ , mötå möi trûúnâ g àêyì camå bêyî . trúã vïì Khöng cênì giaiã thñch hïtë moiå thûá http://www.ebooks.vdcmedia.com
NHÛÄNG CAÁCH NUÖI DAÅY TRÑ TUÏÅ VA KYÄ NÙNG CUÃA TREà 168 Banå khöng cênì phaiã giaiã thñch möiî khi ra lïnå h cho tre.ã Chó cênì thöng baoá àún gianã laâ àaä àïnë giúâ cêtë àöì chúi vaâ ài ùn töië , hoùcå phaiã mùcå aoá êmë vaoâ . Banå khöng cênì phaiã àûa ra lyá do taiå sao phaiã lamâ thï.ë Dô nhiïn, trong mötå söë trûúnâ g húpå cênì phaiã giaiã thñch. Nhûng khöng phaiã lucá naoâ cunä g thûúng lûúnå g. Phaiã nhúá banå laâ ngûúiâ àûa ra quyïtë àõnh chûá khöng phaiã kyâ keoâ traã gia.á Mùcå duâ giaiã thñch nhiïuì laâ mötå thoiá quen khoá bo,ã nhûng hayä bùtæ àêuì tûnâ g bûúcá mötå . Hayä noiá vúiá tre:ã “Chuná g ta seä noiá chuyïnå sau”. Nïuë thêyë treã àaä nghe lúiâ , hayä boã ài ngay. Conâ nïuë chuná g tiïpë tucå lyá sû,å hayä giûä vûnä g lêpå trûúnâ g cuaã mònh. Hêuì hïtë treã àïuì nhanh choná g chêpë nhênå khi thêyë gêy sûå chùnè g ñch lúiå gò. Hayä nhúá banå laâ chuã gia àònh Cacá h noiá cuä rñch “vò meå muönë thï”ë thêtå khöng dïî chõu tñ naoâ vúiá bonå treã ngayâ nay. Coá mötå cacá h noiá ñt àöcå àoaná hún maâ vênî xacá lêpå àûúcå quyïnì hanå cuaã banå mötå cacá h cûná g rùnæ maâ vênî tròu mïnë : “Khöng àûúcå ùn keoå trûúcá bûaä cúm, meå coá tracá h nhiïmå nhùcæ nhúã con” hoùcå : “Nïuë con ra khoiã nhaâ maâ khöng mùcå aoá êmë khi trúiâ lanå h thïë nayâ thò böë nghô laâ àaä khöng chùm socá con theo àuná g böní phênå cuaã bö”ë . Banå àûnâ g cho rùnç g kiïuí noiá àoá “Têy qua”á hay nghe trêmì tronå g qua!á Treã con hiïuí àûúcå hïtë ! Chuná g ta cênì nhênå biïtë roä rùnç g chuná g ta laâ cha me,å coá tracá h nhiïmå maâ khöng cênì phaiã thoaã hiïpå . Cuöië cunâ g, con banå seä nhênå ra rùnç g cöë chêpë chùnè g àem laiå kïtë quaã gò. Tön tronå g caiá riïng tû cuaã mònh Khöng nïn tiïtë löå moiå chi tiïtë vïì àúiâ tû cuaã banå . Chõ Minh, mötå ngûúiâ meå treã noiá : “Vúå chönì g töi gêy nhau dûä döiå . Chùnè g leä phaiã kïí hïtë cho bonå treã biïtë chñnh xacá moiå chuyïnå sao?”. Mötå phuå nûä khacá bùn khoùn: “Coá nïn noiá thûcå vúiá con gaiá töi vïì cuöcå hön nhên àêuì tiïn cuaã töi cho noá nghe?\". Nhûnä g nhaâ têm lyá mhiïuì kinh nghiïmå cho biïtë cênì phaiã dûtá khoatá noiá “khöng” vúiá bonå tre.ã Treã con seä vûútå quaá quyïnì hanå möiî khi buöcå meå mònh phaiã traã lúiâ moiå thû,á bêtë kïí ngûúiâ meå coá khoá chõu hay khöng; hún nûaä chuná g chûa biïtë camã thöng. Lonâ g kñnh tronå g khöng chó laâ lùnæ g nghe ngûúiâ lúná , maâ conâ laâ tön tronå g camã xucá riïng cuaã moiå ngûúiâ , nhêtë laâ cuaã böë meå chuná g. http://www.ebooks.vdcmedia.com
NHÛÄNG CAÁCH NUÖI DAÅY TRÑ TUÏÅ VAÂ KYÄ NÙNG CUÃA TREÃ 169 Vò thïë chó nïn traã lúiâ nhûnä g cêu hoiã khöng lamâ banå khoá chõu vaâ nhûnä g cêu hoiã anã h hûúnã g trûcå tiïpë àïnë cuöcå àúiâ tre.ã Nïuë banå camã thêyë khöng thoaiã maiá , banå coá thïí giaiã thñch rùnç g àoá laâ chuyïnå riïng tû. Hêuì hïtë treã con trïn 3 tuöií àïuì hiïuí àûúcå khaiá niïmå riïng tû vaâ àaä quen giûä kñn mötå vaiâ chuyïnå riïng cho mònh. Cunä g nïn lûu yá rùnç g, kïí hïtë moiå chuyïnå cho treã nghe àöi lucá laiå lamâ cho treã camã thêyë bêtë an. Coá khi chó cênì mötå vaiâ thöng tin bêtë öní naoâ àoá seä lamâ cho treã thïm lo sú.å Khöng nïn epá treã quaá mûcá Anh Nam àanâ h chõu thua àûaá con 3 tuöií vò khöng thïí bùtæ noá ài nguã àuná g giúâ àûúcå . Tuy nhiïn, trong thêm têm, anh ta laiå thñch con gaiá mònh cûná g àêuì . Khi àïì cêpå àïnë chuyïnå nayâ , anh thuá nhênå rùnç g: “Noiá thûcå , töi thñch con gaiá töi damá thïí hiïnå ûúcá muönë cuaã no.á Töi khöng muönë con beá truúnã g thanâ h nhû cacá h töi ngayâ xûa: khöng bao giúâ damá noiá khöng, trong bêtë cûá chuyïnå gò. Àoá laâ sai lêmì cuaã nhiïuì ngûúiâ . Treã khöng quen nhûnä g cêmë àoaná úã nhaâ seä gùpå nhiïuì khoá khùn khi cênì thñch ûná g vúiá nhûnä g nguyïn tùcæ ngoaiâ xaä höiå . Nhu cêuì cuaã treã laâ cênì coá nhûnä g nguyïn tùcæ sêu xa hún chûá khöng phaiã laâ cöë gùnæ g traná h nhûnä g khoá khùn khi chêpë hanâ h nguyïn tùcæ . Thûã tûúnã g tûúnå g xem khi mötå àûaá treã khöng sönë g theo nguyïn tùcæ vaâ khöng nhòn nhênå bêtë cûá quyïnì lûcå gò cuaã ngûúiâ lúná thò àoá laâ mötå tònh tranå g àaná g sú,å búiã vò noá hoanâ toanâ tûå quyïtë . Nhû vêyå , quyïnì lûcå seä giupá treã an têm hún – ngay caã khi noá khöng ngûnâ g chönë g choiå vúiá quyïnì lûcå ào.á Quyïnì lûcå mang laiå cho treã niïmì tin cênì thiïtë rùnç g, coá ai àoá àang chõu tracá h nhiïmå vïì cacá hanâ h vi cuaã no,á coá ai àoá trûúnã g thanâ h vaâ taiâ nùng hún noá àïí giaiã àapá nhûnä g vênë nanå trong cuöcå àúiâ no.á Khi chuná g ta tûâ boã quyïnì lûcå , chuná g ta khöng chó dayå treã bêtë kñnh, maâ con àaná h mêtë sûå an toanâ cùn banã nhêtë cuaã chuná g. Bùtæ treã ùn noiá lïî phepá Hêuì hïtë treã seä camã thêyë töiå löiî , thêmå chñ súå sïtå khi chuná g tatá vaoâ mùtå böë meå hay chûiã thïì trûúcá mùtå böë me,å chuná g nhênå ra rùnç g àiïuì àoá thûcå sûå lamâ töní thûúng ngûúiâ yïu thûúng no.á Nïuë böë meå http://www.ebooks.vdcmedia.com
NHÛÄNG CAÁCH NUÖI DAÅY TRÑ TUÏÅ VA KYÄ NÙNG CUÃA TREà 170 khöng phanã ûná g gò vúiá hanâ h vi nayâ , sau mötå thúiâ gian, treã seä khöng conâ camã thêyë xêuë xa vïì chuyïnå àoá nûaä vaâ cuöië cunâ g chùnè g quan têm gò àïnë anã h hûúnã g cuaã viïcå noá lamâ àöië vúiá ngûúiâ khacá . Vacå h trênì sûå vö lïî Nhiïuì àûaá treã thûcå sûå khöng biïtë àiïuì chuná g àang noiá vaâ lamâ laâ sai lêmì . Banå cênì phaiã noiá ro:ä “Gionå g àiïuå cuaã con nhû thïë laâ vö lï,î phaiã boã ngay.” Taoå hïå quaã múiá Khöng cho treã tiïpë tucå chúi nûaä , khöng mua nhûnä g thûá baná h keoå maâ chuná g àoiâ nûaä . Vñ duå noiá : “Sûå vö lïî cuaã con lamâ cho viïcå mua sùmæ mêtë thúiâ giú,â cho nïn töië nay con chó àûúcå chúi ñt thöi.” Hay laâ “Vò con vö lï,î nïn töië nay con khöng àûúcå xem chûúng trònh hoatå hònh thiïuë nhi.” Sau àoá phaiã phatå no.á Phaiã dûtá khoatá Lucá tötë nhêtë àïí chuyïní àatå yá tûúnã g cuaã banå vïì lonâ g kñnh tronå g laâ lucá xung àötå . Hayä bùtæ àêuì khi treã conâ 2 tuöií rûúiä , lùpå ài lùpå laiå nhûnä g mong muönë cuaã banå : “Meå thêyë àêmë àaá seä khöng àem laiå ñch gò” , “Meå khöng muönë con lamâ töní thûúng ngûúiâ khacá bùnç g nhûnä g lúiâ vö lï”î , \"Chuná g ta nïn xin löiî vò àaä noiá àiïuì tai haiå àïnë ngûúiâ khacá ”. Xacá tñn vò nhûnä g giaá trõ cú banã tûâ khi tuöií conâ thú seä giupá taoå mötå nïnì vûnä g chùcæ cho tuöií niïn thiïuë lanâ h manå h. Cacá nghiïn cûuá àïuì chó roä rùnç g khi cha meå coá nhûnä g àoiâ hoiã treã mötå cacá h racå h roiâ thò khi àïnë tuöií niïn thiïuë seä ñt dñnh vaoâ nhûnä g hanâ h vi liïuì lônh nhû cacá treã àönì g trang lûaá : chuná g seä coá kïtë quaã hocå têpå cao hún, khöng coá quan hïå giúiá tñnh bûaâ baiä , vaâ cunä g ñt rúi vaoâ nghiïnå ngêpå ma tuyá hún. trúã vïì Hayä lamâ gûúng toã lonâ g kñnh tronå g Baâ Tû Hönì g khöng bùnç g lonâ g vúiá cö giaoá mêuî giaoá àang dayå con utá ba.â Khi thêyë con khöng vui veã gò sau vaiâ ngayâ ài hocå , baâ meå liïnì noiá : “Cö giaoá gò maâ nhû mötå caiá bõ thõt, vïì hûu non cho röiì !”. Vaâ khöng coá gò ngacå nhiïn khi trong vonâ g mötå tuênì sau, beá utá con baâ cunä g noiá nhûnä g lúiâ tûúng tûå nhû thïë vïì cö giaoá . http://www.ebooks.vdcmedia.com
NHÛÄNG CAÁCH NUÖI DAÅY TRÑ TUÏÅ VA KYÄ NÙNG CUÃA TREà 171 Thanâ h thêtå maâ noiá khöng phaiã têtë caã moiå nhên vêtå coá quyïnì àïuì liïm chñnh vaâ àaná g tronå g, nhûng khi ngûúiâ lúná chuná g ta phï phaná cöng khai, laâ chuná g ta àaä cho treã mötå thöng àiïpå rùnç g quyïnì phanã khaná g àûúcå chêpë nhênå . Vaâ mötå lênì nûaä chuná g ta àang taoå ra nöiî lo lùnæ g núi tre,ã vò chuná g ta phaá vúä niïmì tin vaoâ ngûúiâ lúná , nhûnä g ngûúiâ àang àiïuì khiïní cuöcå àúiâ chuná g. Coi chûnâ g nhûnä g àiïuì banå noiá ra Hayä coi chûnâ g cacá nhênå xetá bêtë lúiå cuaã banå vïì thêyì , banå , öng ba,â vaâ nhûnä g ngûúiâ lúná coá anã h hûúnã g quan tronå g trong àúiâ cuaã tre.ã Vñ duå nïuë banå nhênå ra mònh àang cauâ nhauâ vïì böë meå chönì g (nhû khi noiá chuyïnå vúiá chönì g “Meå anh àuná g laâ ngûúiâ hay xña vaoâ chuyïnå cuaã ngûúiâ khacá ”)..., hayä chêmë dûtá ngay cacá h noiá xêuë lúná tiïnë g nhû thï.ë Thêmå chñ duâ treã khöng hoanâ toanâ hiïuí , chuná g cunä g camã nhênå àûúcå sûå bêtë kñnh êní sau nhûnä g lúiâ noiá . Khöng chó bùnç g lúiâ Khi nhûnä g ngûúiâ chùm socá treã khöng àûúcå quan têm àuná g mûcá bùnç g nhûnä g tûúnã g thûúnã g taiâ chñnh, hay thiïuë àïì cao hònh anã h àepå cuaã hoå trong xaä höiå , cacá h thïí hiïnå tötë nhêtë lonâ g kñnh tronå g cuaã chuná g ta laâ bayâ toã lonâ g camã kñch àoá bùnç g nhûnä g cacá h thûcá cuå thï.í Vñ duå biïuë huênë luyïnå viïn cuaã treã mötå höpå baná h nhû laâ àïí camá ún vò sûå tênå tònh cuaã giaoá viïn. Trûúcá sûå hiïnå diïnå cuaã con, hayä ca ngúiå sûå àoná g gopá lúná lao maâ cö giaoá cuaã noá àaä lamâ àïí töí chûcá buöií biïuí diïnî vùn nghïå vûaâ qua. Mötå baâ meå biïtë àûúcå chönì g cuaã cö giaoá lúpá ba cuaã treã bõ bïnå h, àaä thönë g nhêtë vúiá cacá phuå huynh khacá lamâ mötå têmë thiïpå chucá sûcá khoeã , cho treã cunâ g kyá vaoâ vaâ gúiã cho chönì g cö giaoá . Nhûnä g cacá h biïtë ún nho nhoã nayâ seä chuyïní taiã mötå yá tûúnã g laâ nhûnä g nhên vêtå coá quyïnì khöng phaiã laâ nhûnä g ngûúiâ phucå dõch maâ laâ nhûnä g ngûúiâ nöî lûcå nhiïuì vaâ rönå g lûúnå g chùm socá tre.ã Hoå xûná g àaná g àûúcå nïí tronå g. Cönå g tacá àïí giaiã quyïtë vênë àïì Nïuë con banå vïì nhaâ hay than phiïnì giaoá viïn cuaã no,á àûnâ g bïnh con banå àïí lïn aná “keã thu”â . Hayä lùnæ g nghe vaâ thêuë hiïuí xem vênë àïì cuå thïí laâ gò, vaâ röiì vacå h ra mötå cacá h thûcá àêyì tön tronå g àïí giaiã http://www.ebooks.vdcmedia.com
NHÛÄNG CAÁCH NUÖI DAÅY TRÑ TUÏÅ VAÂ KYÄ NÙNG CUÃA TREÃ 172 quyïtë vênë àï.ì Dô nhiïn banå luön unã g höå tre,ã nhûng phûúng phapá cuaã banå phaiã laâ khöng phï phaná . Nïuë quaã tònh thêyì cö coá giaoá thiïuë sotá thêtå sû,å hayä kñnh tronå g trao àöií vúiá ho.å Giaiã phapá nhû thïë khöng chó àem laiå kïtë quaã tötë hún cho treã maâ conâ dayå cho con banå baiâ hocå quan tronå g nhêtë : nïuë noá àöië xûã vúiá ngûúiâ lúná mötå cacá h lïî àö,å noá seä luön àûúcå àapá traã cacá h thñch àaná g. http://www.ebooks.vdcmedia.com
NHÛÄNG CAÁCH NUÖI DAÅY TRÑ TUÏÅ VA KYÄ NÙNG CUÃA TREà 173 Xûã lyá tònh traång treã em ùn cùæp vùåt Nïuë con banå lêyë trömå àöì tûâ cûaã hanâ g, trûúnâ g hocå hay tûâ banå cuaã no,á banå àûnâ g quaá hoanã g hötë , maâ nïn hocå cacá h xûã lyá thñch húpå vúiá tònh tranå g phöí biïnë nayâ . Tònh hònh chung Lênì àêuì tiïn, beá Thu Hùnç g, àûaá con gaiá 5 tuöií cuaã töi ài chúi vïì vúiá mötå “moná qua”â trong ba lö: mötå chiïcë kepå tocá múiá . Töi nghô chùcæ cuaã banå Ngocå Quyïn trong lúpá tùnå g no.á Lênì thûá hai, töi ngacå nhiïn vò Ngocå Quyïn àaä cho Hùnç g mötå böå àöì chúi nêuë ùn cuaã treã con. Lênì thûá ba, khi Hùnç g mang vïì nhaâ mötå caiá höpå butá àùtæ tiïnì , töi bùtæ àêuì hiïuí ra rùnç g beá Hùnç g con töi àaä ùn cùpæ vùtå . Hònh anã h nhûnä g tuâ nhên aoá socå chútå hiïnå lïn trong trñ töi... Töi vöiå dùtæ Hùnç g àïnë nhaâ àûaá banå , bùtæ noá phaiã traã laiå vaâ xin löiî banå . Nhû àa söë nhûnä g àûaá treã khacá , beá Hùnç g bùtæ àêuì têpå tanâ h thoiá ùn cùpæ vùtå vúiá triïtë lyá rùnç g: “Caiá gò cuaã mònh laâ cuaã mònh, caiá gò cuaã ngûúiâ khacá cunä g laâ cuaã mònh”. Mötå chuyïn gia têm lyá treã em cho rùnç g tònh tranå g ùn cùpæ vùtå úã treã em àöå tuöií nayâ laâ hoanâ toanâ bònh thûúnâ g. Baâ noiá : “Treã em úã àöå tuöií 5 vaâ 6 àang trong giai àoanå phatá triïní yá thûcá , vaâ chuná g rêtë khoá cûúnä g laiå ham muönë coá àûúcå nhûnä g vêtå maâ chuná g thêyë thñch. Mùcå duâ biïtë roä nhûnä g gò khöng àûúcå phepá lamâ , song chuná g vênî khöng thïí vênå dunå g nhûnä g àiïuì àaä àûúcå dayå baoã êyë ”. Tuy nhiïn, nanå ùn cùpæ vùtå úã treã em khöng hoanâ toanâ mang tñnh ham muönë böcë àönì g. Theo öng Gil Noam, mötå chuyïn gia têm lyá phatá triïní , giaoá sû Àaiå hocå Harvard (My)ä , thò: “Treã em trong àöå tuöií 5 vaâ 6 nhênå thûcá rùnç g ngûúiâ lúná coá thïí àocå àûúcå suy nghô cuaã chuná g, vaâ chuná g khamá phaá ra rùnç g vênî coá nhûnä g bñ mêtå chuná g coá thïí giûä riïng http://www.ebooks.vdcmedia.com
NHÛÄNG CAÁCH NUÖI DAÅY TRÑ TUÏÅ VA KYÄ NÙNG CUÃA TREà 174 mötå mònh. Mötå àûaá treã 3 tuöií coá thïí lêyë ài mötå moná àöì chúi tûâ ngûúiâ anh em hoå hanâ g cuaã mònh maâ khöng hïì suy nghô, nhûng mötå àûaá treã 5 hoùcå 6 tuöií thò lamâ viïcå nayâ coá tñnh toaná , tiïn lûúnå g trûúcá , giêuë giïmë vaâ sau àoá tòm cacá h biïnå höå taiå sao coá moná àöì chúi múiá úã nha”â . Mötå lyá do khacá maâ treã úã àöå tuöií nayâ thûúnâ g ùn cùpæ vùtå laâ vò chuná g muönë àûúcå bùnç g vúiá chuná g banå . Treã em thûúnâ g domâ ngoá xung quanh, thêyë nhûnä g àûaá treã khacá coá gò vaâ thêyë buönì khi mònh khöng coá àûúcå nhûnä g thûá êyë . Ùn cùpæ vùtå laâ cacá h dïî danâ g nhêtë àïí àua àoiâ vúiá nhûnä g àûaá treã khaá gia.ã Xûã lyá sao àêy? Mùcå duâ rêtë khoá maâ kiïmì chïë àûúcå camã giacá giênå dûä khi banå thêyë con mònh lenã lêyë cùpæ mötå thanh keoå boã vaoâ tuiá , nhûng àiïuì àoá khöng coá nghôa con banå laâ mötå àûaá treã hû honã g, hay banå laâ bêcå lamâ cha lamâ meå khöng tötë . Tuy nhiïn nïuë banå lamâ cho con treã xêuë höí hay beä mùtå , noá seä nhênå thûcá lïcå h lacå rùnç g khöng nïn ùn cùpæ chó vò lamâ nhû vêyå thò coá thïí bõ bùtæ vaâ bõ la mùnæ g. Nhûnä g nhaâ giaoá ducå cho rùnç g nïn xem hanâ h àönå g ùn cùpæ vùtå laâ cú höiå àïí dayå treã con àiïuì hay leä phaiã . Hayä ài thùnè g vaoâ sûå viïcå (“Con khöng àûúcå lêyë àöì cuaã ai àoá maâ khöng traã tiïnì . Con phaiã traã laiå cho ngûúiâ ta vaâ xin löiî ho”å ). Àûnâ g so saná h àûaá treã vúiá anh chõ em cuaã noá (“Anh cuaã con khöng bao giúâ lamâ nhû vêyå ”). Nïn thïí hiïnå nhûnä g giaá trõ gia àònh mötå cacá h tñch cûcå hún (“Gia àònh chuná g ta khöng ùn cùpæ bao giú”â ). Duâ biïtë rùnç g ùn cùpæ vùtå laâ mötå phênì trong giai àoanå phatá triïní cuaã tre,ã banå vênî cênì phaiã cho chuná g biïtë rùnç g trömå cùpæ laâ sai àïí treã khöng lamâ nhû thïë nûaä . Thay vò dïî daiä vïì hanâ h àönå g cuaã noá theo kiïuí : “Meå seä goiå cho meå cuaã Ngocå Quyïn àïí noiá cho bacá êyë biïtë con boã nhêmì caiá höpå butá nayâ vïì nha”â , thò banå nïn thùnè g thùnæ : “Lêyë àöì cuaã Ngocå Quyïn maâ khöng xin phepá banå êyë tûcá laâ ùn cùpæ . Chuná g ta phaiã traã laiå ngay lêpå tûcá ”. Nïuë tòm thêyë mötå vêtå gò àoá trong ba lö cuaã con maâ banå nghi rùnç g noá lêyë cùpæ , banå chó nïn àûa ra mötå nhênå xetá khacá h quan nhû sau: “Cha,â caiá nayâ úã àêu ra vêyå ?” Nïuë con banå noiá rùnç g noá khöng biïtë , hayä cho noá mötå cú höiå nûaä àïí tûå thuá (“Meå biïtë lucá saná g ài hocå http://www.ebooks.vdcmedia.com
NHÛÄNG CAÁCH NUÖI DAÅY TRÑ TUÏÅ VA KYÄ NÙNG CUÃA TREà 175 con khöng coá thûá nayâ ”). Tuy nhiïn nïuë banå àaä biïtë chùcæ rùnç g con banå àaä lêyë cùpæ àöì cuaã ngûúiâ khacá , àûnâ g hoiã thùnè g no,á vò noá coá thïí seä noiá döië àïí khoiã mêtë mùtå . Hayä àún gianã cho noá biïtë rùnç g banå àaä biïtë chuyïnå (“Meå biïtë con àaä lêyë caiá àöì chúi àiïnå tûã ào”á ), vaâ cho treã biïtë banå hiïuí têm tranå g cuaã noá nhû thïë naoâ (“Con muönë coá caiá àoá thò khöng coá gò laâ xêuë , nhûng lêyë cùpæ thò khöng àûúcå ”). Kïë àoá laâ tòm cacá h giupá treã sûaã chûaä löiî lêmì , nhû trúã laiå cûaã hanâ g hay nhaâ banå noá àïí traã laiå moná àöì maâ noá àaä lêyë . Nïuë con banå quaá xêuë hö,í banå coá thïí xin löiî giumâ noá (“Con töi àaä lêyë phong keoå nayâ , nhûng bêy giúâ noá àaä biïtë lamâ nhû vêyå laâ sai”). Mötå àiïuì quan tronå g khacá laâ banå hayä giupá con treã tòm ra phûúng cacá h àïí ûná g phoá vúiá nhûnä g ham muönë coá thïí coá trong tûúng lai (“Con coá thïí hoiã mûúnå cêy viïtë ào,á hoùcå con coá thïí xin meå mua cêy viïtë ào”á ). Nïuë moná àöì maâ noá ao ûúcá vûútå quaá khaã nùng cuaã banå , thò chñnh viïcå noá noiá ra rùnç g noá muönë coá moná àöì àoá àaä phênì naoâ lamâ giamã ài ham muönë lêyë trömå . Lucá àoá banå coá thïí noiá rùnç g: “Hiïnå giúâ mònh khöng àuã tiïnì àïí mua moná àöì ào.á Coá leä möiî tuênì chuná g ta nïn àïí danâ h mötå ñt tiïnì àïí mua no.á \" Banå àûnâ g hy vonå g chó mötå lênì trao àöií têm tònh vúiá treã laâ coá thïí chêmë dûtá thoiá ùn cùpæ vùtå . Coá leä treã seä conâ lêyë trömå vaiâ lênì nûaä trûúcá khi noá thoatá khoiã thoiá quen ùn cùpæ vùtå nayâ . Ngûúiâ lúná cunä g vêyå ma.â Mong muönë coá nhûnä g thûá thuöcå vïì ngûúiâ khacá laâ mötå vênë àïì maâ möiî ngûúiâ luön phaiã àöië mùtå trong suötë cuöcå àúiâ . Tuy nhiïn, vúiá àaiå àa söë treã em, àaná h cùpæ chó mang tñnh giai àoanå . Giai àoanå nayâ röiì cunä g qua ài mötå khi banå khöng conâ quaá bênå têm vïì no.á Khi naoâ thò nïn lo lùnæ g thûcå sû?å Tònh tranå g trömå cùpæ vùtå keoá daiâ laâ dêuë hiïuå àaná g ngaiå . Banå hayä cöë gùnæ g tòm hiïuí vênë àïì mötå cacá h toanâ diïnå . Coá thïí vò banå khöng gênì guiä vúiá tre,ã nhû trong trûúnâ g húpå cha meå ly dõ, ngûúiâ thên cuaã banå àïnë úã àïí giupá àú,ä vaâ banå phaiã ài lamâ caã ngayâ , hay ai àoá trong gia àònh àau ömë , nïn treã ùn cùpæ vùtå nhû laâ cacá h àïí noiá : “Meå coá conâ quan têm àïnë con khöng?”. Mötå khi banå nhênå thêyë nhû vêyå , banå coá thïí noiá vúiá con rùnç g: “Meå biïtë gênì àêy meå rêtë bênå , khöng thïí úã bïn con, lamâ http://www.ebooks.vdcmedia.com
NHÛÄNG CAÁCH NUÖI DAÅY TRÑ TUÏÅ VAÂ KYÄ NÙNG CUÃA TREÃ 176 con buönì giênå . Coá phaiã vò thïë maâ con hay lêyë trömå àöì ngûúiâ khacá ? Meå hûaá rùnç g meå seä quan têm àïnë con nhiïuì hún”. Nïuë banå vênî khöng thïí ngùn chênå tònh tranå g con banå trömå cùpæ vùtå bùnç g nhûnä g àöië thoaiå thûúnâ g xuyïn nayâ , thò hanâ h vi ùn cùpæ vùtå nayâ hùnè coá liïn hïå vúiá nhûnä g hanâ h vi khoá gênì guiä khacá , nhû noiá döië hay gian lênå , hoùcå dûúnâ g nhû con banå ùn cùpæ vùtå àïí mua lêyë tònh banå . Trong trûúnâ g húpå nayâ banå phaiã nhúâ àïnë sûå can thiïpå cuaã cacá nhaâ trõ liïuå . http://www.ebooks.vdcmedia.com
NHÛÄNG CAÁCH NUÖI DAÅY TRÑ TUÏÅ VAÂ KYÄ NÙNG CUÃA TREÃ 177 Khi treã moác tuái meå “Bacá sô coá thïí khöng tin, nhûng trúiâ úi! Àêyë laâ sûå thêtå . Con töi ùn cùpæ tiïnì !”. Àêuì dêy àiïnå thoaiå bïn kia laâ tiïnë g nûcá núã cuaã mötå baâ meå coá àûaá con ngoan hiïnì , nay bönî g dûng phamå töiå tayâ àònh: ùn cùpæ tiïnì . Thay vò àaná h àêpå , quatá mùnæ g, hayä tòm hiïuí lyá do. Taiå sao treã laiå ùn cùpæ tiïnì ? “Thùnç g beá damá lêyë trömå tiïnì trong tuiá aoá töi. Töi nhúá kyä vò höm êyë conâ àuná g nùm mûúi nganâ vaâ mêyë àönì g bacå leã thöi. Lucá töi lêyë tiïnì ra àïí giùtå quênì aoá thò khöng thêyë túâ nùm mûúi nganâ nûaä . Hoiã maiä thùnç g beá múiá vûaâ khocá vûaâ thûa: Noá giûä tiïnì quyä lúpá , chùnè g may bõ rúi lucá naoâ khöng biïtë . Súå cö phatå , noá phaiã liïuì ...”. Baâ meå êyë conâ noiá nhiïuì lùmæ . Trong trûúnâ g húpå trïn, cêu chuyïnå hïtë sûcá àún gianã . Chauá beá khöng cöë tònh ùn cùpæ . Nhûng trong lucá böië röië súå cö phatå , súå banå beá cûúiâ chï, beá àaä lamâ liïuì . Baâ meå àaä hanâ h àönå g àuná g: hoiã cùnå keä cêuå beá lyá do. Vaâ khi àaä hiïuí ra, baâ khöng mötå lúiâ tracá h mùnæ g. Meå lamâ cho beá hiïuí rùnç g: sûå thêtå thaâ cuaã beá laâ lúiâ xin löiî chên thanâ h nhêtë . Coá nhiïuì phuå huynh hetá toaná g lïn, lamâ êmì ô vaâ cuöië cunâ g àaná h con mötå trênå “cho chûaâ thoiá ùn cùpæ ”, maâ quïn hoiã lyá do dênî àïnë hanâ h àönå g êyë . Àöi khi cêuå beá hoùcå cö beá themâ mötå cêy kem qua.á Nhûng meå baoã ùn kem bõ sêu rùng, thïë laâ cùtæ . Do vêyå , treã cöë tòm ra tiïnì bùnç g cacá h naoâ àêyë , àïí coá mötå cêy kem. Coá nha,â tiïnì bacå thoaiã maiá àïnë àöå coá thïí thêyë khùpæ núi. Treã khöng yá thûcá àûúcå giaá trõ cuaã àönì g tiïnì . Noá lêyë cùpæ , vò thêyë viïcå êyë dïî nhû lêyë àöì chúi... Nhûng laiå coá beá nhaâ quaá ngheoâ , mötå moná àöì chúi, mötå que kem, khöng phaiã laâ viïcå nhoã nûaä . Beá mong coá àûúcå moná àöì http://www.ebooks.vdcmedia.com
NHÛÄNG CAÁCH NUÖI DAÅY TRÑ TUÏÅ VAÂ KYÄ NÙNG CUÃA TREÃ 178 chúi nhû cu Toanâ , beá Hoa canå h nhaâ maâ khöng co.á Niïmì ao ûúcá àûúcå nhû cacá banå cunä g khiïnë beá trúã thanâ h keã cùpæ mötå cacá h ngêuî nhiïn. Phûúng phapá àuná g seä hiïuå quaã Banå thêyë àêyë , treã ùn cùpæ àöi khi bùtæ àêuì tûâ nhûnä g lyá do rêtë àún gianã . Nïuë banå biïtë ngùn beá vaâ dayå baoã ngay tûâ àêuì , beá seä khöng sai phamå nûaä . Nhûng nïuë banå quaá vö têm, coá thïí beá seä trûútå daiâ vaâ hû àêyë . Trong têtë caã cacá trûúnâ g húpå , sûå bònh tônh vaâ tïë nhõ àïí giaiã quyïtë tònh huönë g laâ cênì hún ca.ã Quatá thaoá , àaná h àêpå chó lamâ cho beá súå ngay lucá ào.á Beá canâ g nghô lamâ sao àïí coá thïí ùn cùpæ tinh vi hún, àïí khöng bõ böë meå phatá hiïnå . Dô nhiïn, chùnè g coá öng böë baâ meå naoâ muönë àiïuì nayâ xayã ra. Ùn cùpæ laâ xêuë . Taiå sao xêuë ? Banå phaiã gianã g cho beá hiïuí . Cunä g nïn àïí beá trònh bayâ lyá do taiå sao beá hanâ h àönå g nhû thï.ë Nïuë coá àiïuì kiïnå , nïn giaiã quyïtë nhu cêuì cuaã be.á Vò ûúcá mú cuaã con treã rêtë ñt khi vûútå khoiã khaã nùng cuaã chuná g ta. Nïuë banå dõu danâ g gúiå yá cho treã trònh bayâ suy nghô cuaã be,á àïí coá thïí hiïuí àûúcå têtë caã nhûnä g nhu cêuì cuaã con, thò chùcæ chùnæ nhûnä g löiî nhû ùn cùpæ , noiá döië seä khöng xayã ra. Beá dïî danâ g tòm thêyë sûå tin cêyå núi böë me.å Beá biïtë mònh seä khöng bõ mùnæ g khi muönë coá mötå quyïní truyïnå tranh, mötå cêy kem. Hoùcå trûúnâ g húpå cuaã cêuå beá àaná h mêtë tiïnì quyä lúpá trïn, thay vò phaiã lená lutá lêyë tiïnì cuaã meå buâ vaoâ , beá coá thïí manå h danå trònh bayâ sûå “ruiã ro” cuaã mònh vaâ xin lúiâ khuyïn tûâ böë me.å Cha meå laâ chöî dûaå vûnä g chùcæ nhêtë Böë meå hayä laâ ngûúiâ àaná g tin cêyå nhêtë cuaã con. Möiî khi gùpå rùcæ röië , cha meå chñnh laâ ngûúiâ àêuì tiïn beá tòm àïnë nhúâ giupá àú.ä Coá nhû vêyå , phuå huynh múiá khöng phaiã tòm àïnë cacá chuyïn gia tû vênë chó vò: “Con töi ùn cùpæ tiïnì ”. http://www.ebooks.vdcmedia.com
NHÛÄNG CAÁCH NUÖI DAÅY TRÑ TUÏÅ VA KYÄ NÙNG CUÃA TREà 179 Taåi sao boån treã cûá hay noái döëi Thêtå laâ bûcå mònh khi phaiã nghe nhûnä g lúiâ noiá döië cuaã con tre.ã Sûå thêtå ranâ h ranâ h trûúcá mùtæ maâ sao chuná g khöng chõu noiá thêtå ngay tûâ àêuì . Chuná g noiá döië chó vò chuná g chûa phên biïtå àûúcå àêu laâ thêtå vaâ àêu laâ sûå tûúnã g tûúnå g. Thêmå chñ treã 3-4 tuöií vênî chûa nùmæ àûúcå khaiá niïmå “noiá döië ” laâ gò búiã chuná g khöng hiïuí rùnç g sûå thêtå khacá h quan thò phaiã dûaå trïn thûcå tï.ë Taiå thúiâ àiïmí nayâ , trñ tûúnã g tûúnå g cuaã treã phatá triïní lïn àïnë àónh àiïmí , treã tha höì tûúnã g tûúnå g vaâ thïm thùtæ moiå chuyïnå . Nïuë sacá h vúã cuaã chuná g nùmç àöí àönë g lönå xönå dûúiá sanâ nha,â treã seä chùnè g chõu nhênå laâ chñnh noá lamâ rúi sacá h trong khi noá àang cöë vúiá lêyë quyïní truyïnå tranh maâ noá seä biïnå minh laâ noá bõ trûútå chên, va phaiã kïå sacá h vaâ lamâ sacá h àöí xuönë g nhû mûa, rúi caã vaoâ àêuì no.á Vaâ röiì banã thên chuná g cunä g nhanh choná g quïn ài sûå viïcå diïnî ra nhû thïë naoâ , noá cûá àinh ninh sûå thêtå chñnh laâ nhûnä g àiïuì chuná g noiá . Chñnh noá hay con choá àaä giêmî àêyì bunâ khùpæ caã nha?â Chñnh noá hay banå noá àaä veä nguïcå h ngoacå lïn tûúnâ g? “Suy nghô thênì ky”â cunä g laâ mötå trong nhûnä g nguyïn nhên lamâ cho treã thñch thöií phönì g sûå thêtå . Cacá chuyïn gia cho rùnç g mötå àûaá treã thûúnâ g ûúcá sao cho sûå viïcå khacá ài vúiá nhûnä g gò àaä xayã ra, vaâ chuná g thöií phönì g sûå thêtå vò chuná g tin rùnç g àiïuì cêuì nguyïnå cuaã chuná g seä trúã thanâ h sûå thêtå . Vñ duå nhû khi àûaá beá trai giùnç g lêyë àöì chúi cuaã cö em gaiá lamâ con beá khocá toaná g lïn, thùnç g beá camã thêyë höië hênå , nhûng khi banå hoiã chuyïnå gò àaä xayã ra thò thùnç g beá laiå hönì nhiïn kïí laiå rùnç g em noá khocá vò con beá àaä àaná h rúi àöì chúi xuönë g àêtë . Trong trûúnâ g húpå nayâ , thùnç g beá muönë sûå viïcå diïnî ra nhû noá suy nghô vaâ röiì noá laiå tin àoá laâ sûå thêtå . Àûnâ g vöiå lo lùnæ g. Àoá chó laâ nhûnä g lúiâ noiá döië nho nhoã khi chuná g conâ be.á Khöng phaiã cûá noiá döië thò khi lúná lïn treã seä trúã thanâ h töiå http://www.ebooks.vdcmedia.com
NHÛÄNG CAÁCH NUÖI DAÅY TRÑ TUÏÅ VAÂ KYÄ NÙNG CUÃA TREÃ 180 phamå . Phaiã ganá h vacá lúpá voã bocå do cha meå khoacá vaoâ , phaiã tuên thuã nhûnä g chuêní mûcå vïì cacá h cû xûã trong xaä höiå , nhûnä g phepá tùcæ àaä laâ mötå nhiïmå vuå nùnå g nïì àöië vúiá bonå tre.ã Àïí giupá àúä con banå hiïuí vaâ thûcå hanâ h tñnh thêtå tha,â banå hayä apá dunå g cacá phûúng phapá sau: - Khuyïnë khñch sûå trung thûcå : Khi treã noiá döië , banå thûúnâ g la mùnæ g hoùcå trûnâ g phatå , nhûng banå cunä g àûnâ g quïn camã ún, khen ngúiå khi treã biïtë nhênå löiî vaâ noiá ra sûå thêtå . “ÖÌ bêy giúâ thò meå àaä hiïuí taiå sao caiá xe àöì chúi àoá laiå bõ gayä . Con ngoan lùmæ . Lênì sau phaiã cêní thênå , giûä gòn àöì chúi”. - Àûnâ g lamâ treã phaiã khönë àönë : àûná g cöë epá treã tûúnâ g thuêtå thêtå chi tiïtë viïcå phamå löiî cuaã no.á Duâ gò ài nûaä thò sûå viïcå àoá àaä xayã ra röiì . Nïuë söcöla lêmë lem àêyì mùtå thùnç g beá thò khöng cênì hoiã banå cunä g coá thïí biïtë àûúcå chuyïnå gò xayã ra vúiá phong keoå söcöla cuaã con chõ. Chuná g ta thûúnâ g ganå hoiã treã chó vò chuná g ta muönë treã phaiã nhênå löiî nhûng cacá h cû xûã nhû vêyå chó taoå ra chiïnë tranh maâ thöi. - Hanâ h àönå g theo nhûnä g gò banå biïtë : Banå chó cênì noiá “Cu Bo, sao con ùn keoå cuaã chõ Bi maâ khöng hoiã xin chõ. Chõ Bi seä tûcá giênå vò bõ mêtë keoå cho maâ xem. Con hayä lêyë keoå cuaã mònh chia mötå ñt cho chõ ài. Àûúcå chû?á ”. ApÁ dunå g phûúng phapá mïmì monã g nayâ , khöng nhûnä g banå àaä phaá tan àûúcå sûå àöië àêuì cùng thùnè g “hayä nhênå laâ con noiá döië ” maâ conâ àûa ra cacá h giaiã quyïtë cho thùnç g beá lamâ cacá h naoâ àïí sûaã löiî . Vïì lêu vïì daiâ , biïtë cacá h hûúná g treã theo cacá h giaiã quyïtë cuaã banå seä hiïuå quaã hún laâ bùtæ beã vaâ chêtë vênë tre.ã - Lonâ g tin: Hayä chûná g toã cho con banå thêyë rùnç g banå rêtë tin tûúnã g noá bùnç g cacá h luön noiá thêtå vúiá con. Cöë gùnæ g giûä lúiâ hûaá vúiá con vaâ nïuë coá bênå rönå gò maâ àanâ h thêtë hûaá thò àûnâ g quïn noiá lúiâ xin löiî . Treã seä bùtæ chûúcá cacá h cû xûã cuaã banå vaâ têtë nhiïn cacá h nayâ tötë hún laâ cûá phaiã nghe nhûnä g lúiâ àay nghiïnë cuaã banå möiî khi chuná g lamâ löiî . http://www.ebooks.vdcmedia.com
NHÛÄNG CAÁCH NUÖI DAÅY TRÑ TUÏÅ VAÂ KYÄ NÙNG CUÃA TREÃ 181 Giaáo duåc giúái tñnh khi naâo? Banå bùn khoùn khöng biïtë lucá naoâ nïn dayå cho con nhûnä g chuyïnå banå cho laâ \"cuaã ngûúiâ lúná ”? Nhiïuì àûaá tre,ã àïnë tuöií trûúnã g thanâ h, bönî g súå haiä khi nhênå thêyë sûå biïnë àöií cuaã cú thï.í Röiì nhûnä g mùcå camã , nhûnä g toâ mo,â nhûnä g tacá àönå g xêuë cuaã möi trûúnâ g xung quanh seä khiïnë treã khöng thïí kiïmí soatá nöií hanâ h àönå g cuaã chñnh mònh. Chñnh vò thïë maâ coá nhiïuì trûúnâ g húpå àaná g tiïcë àaä xayã ra nhû: Treã bõ mùcæ bïnå h thuã dêm, quan hïå tònh ducå trûúcá tuöií trûúnã g thanâ h, bõ biïnë àöií giúiá tñnh... Thûcå ra, nhûnä g trûúnâ g húpå nayâ àïuì coá thïí khùcæ phucå àûúcå dïî danâ g nïuë treã àûúcå giaoá ducå giúiá tñnh tûâ nho,ã giaoá ducå giúiá tñnh qua tûnâ g àöå tuöií . Cha meå nïn dayå cho treã coá yá thûcá vïì giúiá tñnh ngay tûâ khi treã conâ nho.ã Viïcå dayå döî nayâ coá thïí thöng qua nhûnä g sinh hoatå hanâ g ngayâ cuaã tre.ã Ngay tûâ beá Cho treã mùcå quênì aoá theo àuná g giúiá tñnh cuaã be,á khiïnë beá thñch nghi dênì vúiá trang phucå hanâ g ngayâ . Traná h khöng nïn àïí beá trai mùcå vayá nhû beá gaiá vaâ ngûúcå laiå . Khi nghiïn cûuá trûúnâ g húpå àönì g tñnh luyïnë aiá (nam cunä g nhû nû)ä , trong khöng ñt trûúnâ g húpå , ngûúiâ ta phatá hiïnå thêyë nhûnä g ngûúiâ nayâ coá tuöií thú khöng bònh thûúnâ g. Cha meå thñch con gaiá , nhûng sinh con trai, thïë laâ cho cacá em mùcå vayá àêmì ... Àiïuì nayâ anã h hûúnã g àïnë sûå phatá triïní giúiá tñnh cuaã cacá em khi lúná lïn. Tûâ 1 – 3 tuöií : http://www.ebooks.vdcmedia.com
NHÛÄNG CAÁCH NUÖI DAÅY TRÑ TUÏÅ VA KYÄ NÙNG CUÃA TREà 182 - Treã àang trong quaá trònh têpå ài, nïuë bõ nga,ä banå coá thïí khuyïnë khñch con trai bùnç g cêu noiá : “Öi, con trai meå phaiã dunä g camã lïn naoâ . Khöng khocá nhe”á . - Chonå àöì chúi thñch húpå vúiá tre.ã Vúiá beá gaiá , coá thïí cho chuná g chúi nhûnä g con gêuë böng mïmì maiå . Àöië vúiá beá trai, banå coá thïí cho chuná g chúi böå àöì chúi ghepá hònh, xe húi, ... Tûâ 3 – 7 tuöií : - Bùtæ àêuì cho treã tham gia cacá troâ chúi ngoaiâ trúiâ . - Beá trai tham gia cacá troâ chúi nùng àönå g, manå h meä hún nhû têpå trönì g cêy, xêy nhaâ trïn baiä catá . - Beá gaiá coá thïí chúi vúiá nhomá banå trong nhûnä g troâ chúi nhû baná àöì hanâ g, nêuë ùn. Nhúâ beá nhûnä g chuyïnå trong nhaâ nhû cêtë höå meå chai dêuì , caiá khùn... Tûâ 8 – 11 tuöií : - Coá thïí giao viïcå nhaâ cho tre.ã Lûu yá nhûnä g cöng viïcå phuâ húpå vúiá treã nhû: beá gaiá lau banâ , rûaã ly tacá h, gêpë quênì aoá ... Treã trai tûúiá cêy, chùm socá cêy canã h... - Têpå cho beá trai giupá àúä nhûnä g banå gaiá trong lúpá , nhûúnâ g nhõn em utá trong gia àònh. - Àöië vúiá beá gaiá , banå coá thïí bùtæ àêuì noiá àïnë nhûnä g biïnë chuyïní trong cú thïí trong thúiâ gian sùpæ túiá àïí treã “chuêní bõ tinh thênì ”. Tûâ 12 – 15 tuöií : - Àêy laâ thúiâ kyâ quan tronå g nhêtë : Tuöií dêyå thò vúiá rêtë nhiïuì biïnë àöií lúná , caã vïì thïí chêtë lênî tinh thênì . - Àöië vúiá treã gaiá , àoá laâ viïcå xuêtë hiïnå cuaã kinh nguyïtå vaâ sûå phatá triïní cuaã ngûcå . - Àöië vúiá treã trai, àoá laâ sûå xuêtë hiïnå cuaã nhûnä g hatå munå lêmë têmë trïn mùtå . Treã bõ vúä tiïnë g vaâ cú quan sinh ducå bùtæ àêuì phatá triïní . - Thûúnâ g xuyïn troâ chuyïnå vúiá treã àïí theo doiä nhûnä g biïnë chuyïní vïì thïí chêtë ào.á Banå cênì giaiã thñch cho treã hiïuí vïì nhûnä g biïnë http://www.ebooks.vdcmedia.com
NHÛÄNG CAÁCH NUÖI DAÅY TRÑ TUÏÅ VAÂ KYÄ NÙNG CUÃA TREÃ 183 àöií êyë , qua àoá treã coá nhûnä g àõnh hûúná g roä ranâ g, traná h lïcå h lacå vïì giúiá tñnh cuaã mònh. Tûâ 15 – 17 tuöií : - Treã bùtæ àêuì chuá yá àïnë banå beâ khacá phaiá . - Cha meå cênì hïtë sûcá tïë nhõ. Àûnâ g ngùn cêmë quan hïå cuaã chuná g, vò dïî lamâ cho con banå coá nhûnä g phanã ûná g chönë g àöië , xa cacá h cha me,å hay rutá vaoâ cöë thu.ã - Khuyïn baoã , giupá treã hiïuí : ÚÃ àöå tuöií nayâ viïcå hocå hanâ h quan tronå g hún vò noá seä quyïtë àõnh tûúng lai cuaã tre.ã http://www.ebooks.vdcmedia.com
NHÛÄNG CAÁCH NUÖI DAÅY TRÑ TUÏÅ VAÂ KYÄ NÙNG CUÃA TREÃ 184 Giuáp treã vûúåt qua nöîi àau mêët ngûúâi thên Khi ngûúiâ thên ra ài, banå hayä giupá treã hiïuí àûúcå yá nghôa cuaã sûå mêtë matá nayâ . Laâ cha me,å chuná g ta àïuì muönë traná h cho con mònh nhûnä g àau àúná , súå haiä vaâ buönì phiïnì , nhûng giêuë treã sûå thêtå vïì caiá chïtë seä rêtë coá haiå . Nïuë cha meå khöng tiïnå noiá vïì caiá chïtë cuaã ngûúiâ thên vaâ cöë giêuë camã xucá cuaã mònh, treã nghô àêy laâ vênë àïì cêmë kyå vaâ hiïuí rùnç g khöng àûúcå thùcæ mùcæ . Àiïuì quan tronå g laâ banå hayä khuyïnë khñch treã biïuí löå nöiî àau vaâ cho chuná g thêyë banå cunä g lamâ nhû vêyå . Hayä noiá sûå thêtå vaâ chuá tronå g vaoâ nöiî súå haiä sêu kñn Noiá lïn sûå thêtå : - Nïuë banå cöë gùnæ g lamâ vúi nöiî àau vaâ noiá : “Con àûnâ g buönì . Thöi àûnâ g khocá ...\" seä lamâ treã nghô rùnç g nhûnä g xucá camã cuaã noá laâ khöng thñch húpå , treã seä ngaiå biïuí lö.å Vaâ nïuë treã cûá giûä nöiî àau trong lonâ g, nöiî àau êyë seä theo noá àïnë lucá trûúnã g thanâ h, anã h hûúnã g khöng tötë àïnë tònh camã cuaã tre.ã - Treã coá thïí súå khi thêyë böë meå cuaã mònh khocá . Nhûng nïuë banå cöë gùnæ g toã ra cûná g rùnæ thò ngay caã treã thú cunä g nhênå ra tònh camã thêtå cuaã banå . Tötë hún hïtë hayä àïí treã thêyë banå khocá . Lucá àoá banå coá thïí noiá vúiá chuná g rùnç g: “Meå khocá vò nhúá ba.â Nhûng meå seä khöng sao àêu”. - Nïuë treã khöng coá veã buönì , àiïuì àoá khöng coá nghôa treã thúâ ú trûúcá nhûnä g mêtë matá trong gia àònh. Hoùcå nïuë nöiî buönì cuaã treã böcå phatá nhanh, múiá buönì àoá röiì tûúi tónh trúã laiå , cunä g khöng coá nghôa laâ treã giaã vúâ buönì cho moiå ngûúiâ thêyë . Treã dûúiá 6 tuöií khöng thïí hiïuí àûúcå àiïuì ngûúiâ lúná àau lonâ g nhênå thêyë , àoá laâ àöië vúiá con ngûúiâ , caiá chïtë laâ khöng thïí traná h khoiã . Vò treã mong ngûúiâ àaä khuêtë seä quay vï,ì http://www.ebooks.vdcmedia.com
NHÛÄNG CAÁCH NUÖI DAÅY TRÑ TUÏÅ VAÂ KYÄ NÙNG CUÃA TREÃ 185 nïn banå cênì thûúnâ g xuyïn giaiã thñch cho treã hiïuí chuyïnå àoá khöng thïí xayã ra. Têpå trung vaoâ nhûnä g súå haiä sêu kñn: - Treã trong àöå tuöií tûâ 3 àïnë 5 thûúnâ g tin vaoâ nhûnä g àiïuì khacá thûúnâ g, nïn coá thïí cho rùnç g chñnh mònh lamâ cho ngûúiâ thên chïtë . Nhû trûúnâ g húpå àûaá treã coá ngûúiâ anh trai chïtë do xe àunå g, beá cûá tûå tracá h mònh àaä giênå anh vaâ àuöií anh ài. Banå coá thïí ngûaâ trûúcá nhûnä g suy nghô sai lïcå h cuaã treã bùnç g cacá h noiá : “Àöi lucá treã em úã àöå tuöií nhû con nghô rùnç g mònh àaä lamâ cho ngûúiâ thên chïtë , nhûng sûå thêtå khöng phaiã vêyå . Àoá laâ mötå tai nanå , khöng ai coá thïí lamâ gò khacá hún”. - Mötå trong nhûnä g nöiî súå lúná nhêtë cuaã treã laâ böë meå chuná g seä mêtë . Nöiî súå nayâ canâ g amá anã h treã nhiïuì hún khi coá ngûúiâ trong gia àònh àötå ngötå qua àúiâ . Treã àún gianã nghô rùnç g: “Nïuë bacá Hai mêtë , cunä g coá lucá böë seä mêtë ”. Treã coá thïí hoiã thùnè g böë mònh vïì viïcå nayâ , hoùcå giaã nhû treã khöng hoiã , banå vênî phaiã giaiã thñch cho treã hiïuí . Banå coá thïí noiá : “Khi öng baâ qua àúiâ , treã em thûúnâ g nghô rùnç g böë meå cunä g seä qua àúiâ . Böë muönë noiá cho con biïtë rùnç g böë dûå àõnh sönë g àïnë lucá thêtå gia,â lucá àoá cacá con àaä lúná lùmæ röiì ”. Nïuë treã àùtå vênë àïì coá sûå liïn hïå giûaä caiá chïtë cuaã öng vaâ sûcá khoeã cuaã banå , nhû trong trûúnâ g húpå öng hutá thuöcë nhiïuì vaâ chïtë vò ung thû phöií , vaâ banå cunä g hutá thuöcë , lucá àoá banå hayä àïì cêpå àïnë sûå viïcå mötå cacá h lacå quan bao nhiïu coá thïí nhûng tuyïtå àöië àûnâ g noiá döië treã (“Böë biïtë con lo lùnæ g chuyïnå böë hutá thuöcë . Àuná g laâ böë cênì phaiã suy nghô nghiïm tucá vïì chuyïnå nayâ ”). Baoá tin buönì vaâ giaiã àapá thùcæ mùcæ : - Àûnâ g noiá vúiá treã chïtë laâ nguã vaâ khöng bao giúâ thûcá dêyå . Noiá nhû thïë seä lamâ con banå gùpå vênë àïì trong giêcë ngu.ã Thay vò thï,ë hayä noiá : “Cú thïí cuaã bacá Hai àaä ngûng hoatå àönå g vaâ seä khöng hoatå àönå g laiå nûaä .” - Nhûnä g chuyïn gia têm lyá úã cacá nûúcá àang phatá triïní cho rùnç g chuná g ta nïn traná h àïì cêpå quaá nhiïuì àïnë thiïn àanâ g vò nhû vêyå ta seä àûa treã àïnë hai thaiá cûcå : treã cöë tònh hû àïí khöng lïn thiïng àanâ g hoùcå treã seä trúã nïn rêtë ngoan àïí àûúcå lïn thiïn àanâ g. Chuná g ta chó nïn giaiã thñch rùnç g “Khi con ngûúiâ chïtë , thên xacá hoå seä àûúcå chön cêtë . Nhûng linh hönì , phênì thiïng liïng lamâ cho hoå àùcå biïtå hún cacá http://www.ebooks.vdcmedia.com
NHÛÄNG CAÁCH NUÖI DAÅY TRÑ TUÏÅ VAÂ KYÄ NÙNG CUÃA TREÃ 186 loaiâ khacá seä lïn thiïn àanâ g. Noá cunä g sönë g maiä trong têm trñ chuná g ta.” - Hoiã xem chauá coá muönë ài dûå lïî tang hay khöng. Nïuë banå khöng cho con dûå lïî tang vò lo rùnç g nhûnä g gò nhòn thêyë lamâ noá àau lonâ g, treã seä camã thêyë bõ boã rúi trong lucá noá cunä g àang àau buönì . Nïuë banå nghô con banå àuã lúná àïí dûå tiïcå cûúiá , noá cunä g coá thïí dûå lïî tang. Trûúnâ g húpå treã khöng muönë ài, àûnâ g epá buöcå no.á Cacá nhaâ têm lyá cho rùnç g beá dûúiá sauá tuöií khöng nïn coá mùtå àïm cuöië cuaã àamá tang vò mötå söë treã coá thïí bõ xacá chïtë amá anã h. (Nïuë banå àõnh cho con dûå lïî tang, hayä xem quan taiâ coá àïí múã khöng). - Nhùcæ àïnë ngûúiâ quaá cöë àïí giupá con banå coá yá thûcá vïì sûå kïtë thucá . Nhúá nhûnä g giêy phutá àùcå biïtå hoå àaä bïn nhau – nhûnä g lucá noá vaâ baâ cunâ g nêuë ùn trong bïpë hoùcå baâ kïí chuyïnå cöí tñch cho noá nghe. Khuyïnë khñch àûaá lúná viïtë thû cho ngûúiâ thên röiì àocå lúná . Treã coá thïí viïtë thû xin löiî (“Chauá xin löiî àaä khöng viïtë thû camá ún khi baâ gûiã quaâ cho chauá ”), hay toã lonâ g tha thûá (“Con khöng giênå chuyïnå baâ àoná chauá trï)î . Duâ treã biïuí löå camã xucá cuaã chuná g bùnç g nhiïuì cacá h nhûng banå coá thïí nhênå ra rùnç g con banå biïtë kiïmì chïë nöiî àau vûútå quaá mong àúiå cuaã banå . - Giaiã thñch cho tre:ã Viïcå nhênå tin mêtë ngûúiâ thên seä dïî hún cho treã nïuë banå àaä tûnâ g noiá chuyïnå vúiá chuná g vïì sûå chïtë . Hayä tòm nhûnä g vñ duå trong tûå nhiïn, nhû nhûnä g chiïcë laá xanh chuyïní sang nêu vaâ lòa canâ h. Àa söë treã àïuì thñch xem xacá con rïpå hay mötå con thuá naoâ ào.á Lucá nayâ , banå hayä giaiã thñch roä hún: “Khi mötå vêtå chïtë , noá seä khöng conâ cûã àönå g, khöng conâ camã giacá àoiá , khatá , noná g, lanå h, cunä g khöng thïí ài, noiá chuyïnå , thúã hay ùn àûúcå nûaä .” - Khi mötå nhên vêtå trong truyïnå hoùcå trong phim chïtë , àoá laâ cú höiå tötë àïí banå hoiã con mònh “Con nghô chïtë laâ gò?”. Sacá h giupá treã lônh höiå vênë àïì dïî hún phim vò chuná g ñt minh hoaå . Tuy nhiïn, vúiá nhiïuì treã nhûnä g hiïuí biïtë ban àêuì vïì sûå chïtë laiå tûâ video nhû Caiá chïtë cuaã cha Simba trong phim Vua Sû Tû.ã - Kinh nghiïmå àêuì tiïn cuaã treã vïì caiá chïtë thûúnâ g laâ khi con vêtå cûng khöng conâ . Banå nïn tênå dunå g cú höiå nayâ àïí àïì cêpå trûúnâ g húpå ngûúiâ thên qua àúiâ cunä g giönë g nhû vêyå . Nhiïuì bêcå phuå huynh http://www.ebooks.vdcmedia.com
NHÛÄNG CAÁCH NUÖI DAÅY TRÑ TUÏÅ VAÂ KYÄ NÙNG CUÃA TREÃ 187 vöiå vaä mua ngay cho con mötå con vêtå khacá àïí nuöi vò súå chuná g àau buönì nhûng thêtå ra banå àûnâ g àïì nghõ treã mua con vêtå múiá ngay; thuá vêtå coá thïí laâ ngûúiâ banå thên cuaã tre,ã vaâ viïcå ngoã lúiâ mua cho noá con khacá laâ xem thûúnâ g sûå quan tronå g trong möië tònh àùcå biïtå giûaä chuná g. Hayä àúiå àïnë khi con banå noiá sùné sanâ g. Nhûnä g phanã ûná g ngacå nhiïn úã möiî lûaá tuöií : - Tûâ 3 àïnë 5 tuöií : Cacá beá mêuî giaoá nghô rùnç g chïtë coá hai mùtå . Treã nhùcæ laiå cacá sûå kiïnå mötå cacá h àún sú vaâ bònh thanã : ”Öng nöiå chïtë röiì . Öng khöng ài àûná g àûúcå nûaä vaâ khi ngûúiâ ta chïtë , hoå khöng thïí sönë g laiå .” Treã úã tuöií nayâ lo lùnæ g caiá chïtë seä anã h hûúnã g àïnë cuöcå söëng hùnç g ngayâ cuaã noá nhû thïë naoâ mötå cacá h rêtë tûå nhiïn. Chùnè g hanå khi banå noiá vúiá treã Baâ vûaâ mêtë , cêu traã lúiâ àêuì tiïn cuaã noá coá thïí vïì mötå àiïuì khacá nhû: “Höm nay con qua nhaâ banå Haâ chúi àûúcå khöng?” - Tûâ 6 àïnë 7 tuöií : Treã úã tuöií nayâ coá khaã nùng hiïuí roä tñnh vônh cûuä cuaã caiá chïtë . Chuná g coá thïí muönë xem maiä nhûnä g bûcá hònh vaâ hay noiá vïì ngûúiâ àaä khuêtë , vïì nhûnä g gò trûúcá kia hoå thûúnâ g lamâ vúiá nhau. Cacá h cû xûã nayâ coá thïí keoá daiâ caã nùm, mötå söë cha meå nhênå thêyë con hoå coá veã bõ amá anã h búiã nöiî lo naoâ ào.á - Tûâ 8 àïnë 11 tuöií : Duâ noá ra veã mònh laâ trung têm, nhûng noá chó muönë biïtë nhûnä g gò seä vênî nhû cuä trong cuöcå sönë g cuaã no.á Treã úã àöå tuöií nayâ cunä g rêtë quan têm àïnë viïcå biïtë thïm chi tiïtë nhûnä g thöng tin taiå sao ngûúiâ àoá chïtë , vò àiïuì nayâ giupá chuná g camã thêyë tûå chuã hún. - Tûâ 11 àïnë 13 tuöií : Sûå böcå phatá cuaã tñnh xêcë laoá . “Baâ tao chïtë chùnè g coá gò to tatá ca.ã Duâ sao lêu röiì tao cunä g chùnè g gùpå ba.â ” Coá thïí banå thoaná g nghe con mònh noiá vúiá banå noá nhû vêyå . Thaiá àöå banâ g quan êyë chó laâ sûå biïnå höå mayá mocá . Nïuë noá chêpë nhênå nhûnä g camã xucá thêtå cuaã mònh duâ khöng nhiïuì , coá thïí noá seä trutá hïtë nöiî lonâ g mònh ra vaâ seä mêtë bònh tônh. Camã giacá khunã g khiïpë àoá lamâ gia tùng nöiî súå vaâ lamâ treã trúã nïn yïuë àuöië hún trong mùtæ banå àönì g trang lûaá . Vò vêyå , hayä taoå cho treã cú höiå bayâ toã nhûnä g xucá camã thêtå cuaã no.á (vñ duå nhû \"Con muönë noiá chuyïnå vïì Baâ phaiã khöng? Bêy giúâ chó coá hai meå con mònh, hayä noiá cho meå biïtë \"). http://www.ebooks.vdcmedia.com
NHÛÄNG CAÁCH NUÖI DAÅY TRÑ TUÏÅ VAÂ KYÄ NÙNG CUÃA TREÃ 188 Haäy kiïn nhêîn vúái con caái Coá phaiã khoan dung vúiá con seä lamâ cho beá hû hún? Cacá bêcå cha meå luön bùn khoùn “Lamâ thïë naoâ àïí con caiá nghe lúiâ maâ khöng lamâ cho beá xa cacá h vaâ camã thêyë miïnî cûúnä g khi àûúcå sai baoã àiïuì gò ào?á Thêtå ra, vò möiî beá coá caá tñnh vaâ hoanâ canã h riïng nïn cha meå hayä cöë gùnæ g boã qua löiî lêmì cuaã beá nïuë coá thï.í Nïuë cha meå seä quaá khùtæ khe thò seä lamâ con caiá ngayâ canâ g chui vaoâ voã bocå cuaã mònh, xa cacá h cha meå vò camã thêyë khöng àûúcå yïu thûúng. Trûúcá hïtë , cha meå cênì tûå àiïuì chónh banã thên, vaâ nhòn nhênå caã nhûnä g khuyïtë àiïmí cuaã mònh. Trong cuöcå sönë g hanâ g ngayâ , cha meå thûúnâ g phanã ûná g quaá àaná g khi con caiá khöng kiïn nhênî , trong khi chñnh banã thên mònh cunä g thiïuë sûå kiïn nhênî . Khöng nhòn nhênå banã thên mònh, cha meå seä khoá maâ chêpë nhênå löiî lêmì cuaã con caiá . Tòm hiïuí ûu vaâ khuyïtë àiïmí cuaã con caiá àïí chêpë nhênå vaâ camã thöng cunä g laâ mötå viïcå rêtë quan tronå g. Vñ duå con banå lamâ viïcå nhaâ mötå cacá h cêuí tha,ã banå hayä khoan noná g giênå . Trûúcá hïtë banå hayä toã ra haiâ lonâ g vaâ vui mûnâ g vò con àaä giupá banå lamâ viïcå nha,â sau àoá banå hayä bùtæ àêuì sûaã àöií bùnç g cacá h gopá yá nheå nhanâ g nhû: “Con biïtë giupá meå laâ con ngoan lam. Con àïnë àêy, meå seä chó cho con vaiâ bñ quyïtë àïí lênì sau con lamâ nhanh hún vaâ tötë hún höm nay...”. Chêpë nhênå laâ mêuë chötë quan tronå g àïí banå khöng camã thêyë chaná nanã vaâ giaiã quyïtë vênë àïì mötå cacá h dïî danâ g hún. Mötå khi àaä biïtë chêpë nhênå , banå cênì biïtë tha thû.á Vò tha thûá seä khiïnë banå thêyë löiî lêmì cuaã con caiá khöng conâ laâ “vênë àïì nghiïm tronå g” nûaä , tûâ àoá banå múiá bònh tônh vaâ kiïn nhênî àûa ra nhûnä g thay àöií àuná g lucá . http://www.ebooks.vdcmedia.com
NHÛÄNG CAÁCH NUÖI DAÅY TRÑ TUÏÅ VA KYÄ NÙNG CUÃA TREà 189 Daåy con coá thoái quen lïî pheáp Mötå lênì , àang ài böå docå àûúnâ g, mötå cêuå beá vö tònh àaá quaã boná g truná g ngûúiâ töi, lamâ dú hïtë böå quênì aoá . Cêuå beá chayå túiá nhùtå quaã boná g ngay dûúiá chên töi röiì vöiå vanâ g boã ài, khöng mötå lúiâ xin löiî . Lênì khacá , gênì 12 giúâ àïm, chuöng àiïnå thoaiå reng. Àêuì dêy bïn kia mötå gionå g noiá rêtë con nñt: “Trang ha,ã mai gheá nhaâ cö chuã nhiïmå vúiá mònh nhe!á ”. Töi nheå nhanâ g: “Hònh nhû chauá lönå sö”ë . Bïn kia cupá mayá , khöng mötå lúiâ camã ún hay mötå cêu xin löiî ... Vaâ conâ nhiïuì , nhiïuì lùmæ nhûnä g tònh huönë g khöng biïtë phaiã tracá h ai, cacá em hay ngûúiâ lúná . Chútå nghô, viïcå dayå lïî nghôa cho con caiá àang bõ cacá bêcå cha meå lanä g quïn? Hay coá nhiïuì cha meå phoá trùnæ g moiå viïcå cho nhaâ trûúnâ g... Àïí röiì cacá em, mötå thïë hïå lúná lïn khöng biïtë mònh phaiã coá thaiá àöå nhû thïë naoâ cho àuná g mûcå vúiá ngûúiâ trïn, khöng yá thûcá àûúcå mònh phaiã lïî phepá nhû thïë naoâ vúiá cha me,å thêyì cö, toã lonâ g kñnh tronå g ngûúiâ lúná tuöií ... Dayå lïî nghôa cho con caiá laâ rêtë cênì thiïtë , nhûng dayå bùnç g cacá h naoâ ? Theo thacå sô têm lyá Hoanâ g Thõ Thu Haâ thò trûúcá hïtë vïì mùtå nhênå thûcá , cacá bêcå cha meå phaiã nhênå thûcá vaâ khùcæ sêu: treã con khöng phaiã laâ ngûúiâ lúná , nghôa laâ cacá em conâ non nútá vaâ thiïuë kinh nghiïmå trong moiå vênë àïì cuaã àúiâ sönë g xaä höiå : tûâ nhênå thûcá , tònh camã àïnë cacá möië quan hïå xaä höiå . Vò vêyå , cha meå phaiã giupá àú,ä chó baoã cho cacá em tûnâ g li tûnâ g tñ. Ai cunä g biïtë tûâ mötå àûaá treã chuyïní sang mötå ngûúiâ trûúnã g thanâ h laâ caã mötå quaá trònh àêyì gian nan vaâ thûã thacá h, àoiâ hoiã ngûúiâ treã phaiã vûútå qua. Àoá laâ mötå quaá trònh treã hocå têpå . Lônh höIå kinh nghiïmå xaä höIå - lõch sûã biïnë thanâ h vönë hiïuí biïtë , vönë sönë g cuaã banã thên. Trong quaá trònh àoá treã cênì sûå chó dayå cuaã cha me.å Nhû vêyå àïí treã coá thoiá quen lïî phepá vaâ nïn ngûúiâ , cha meå àoná g gopá mötå vai troâ quan tronå g: dayå dö,î uönë nùnæ cho cacá em tûnâ g ly tûnâ g tñ. http://www.ebooks.vdcmedia.com
NHÛÄNG CAÁCH NUÖI DAÅY TRÑ TUÏÅ VAÂ KYÄ NÙNG CUÃA TREÃ 190 Thoiá quen laâ mötå cacá h sönë g hay mötå hoatå àönå g àûúcå lùpå ài lùpå laiå lêu ngayâ , khoá thay àöií . Vaâ bao gömì caã nhûnä g thoiá quen tötë cunä g nhû thoiá quen xêuë . Àïí hònh thanâ h hay phaá vúä mötå thoiá quen khöng quen khöng dï,î cênì phaiã coá thúiâ gian, sûå hûúná g dênî cuaã cha meå vaâ sûå têpå luyïnå cuaã banã thên cacá em. Hiïuí àûúcå nhû thïë thò cha meå múiá coá thaiá àöå àuná g àùnæ khi têpå thoiá quen cho con caiá . Muönë taoå cho con coá nhûnä g thoiá quen tötë thò cha meå phaiã tin con, àïí con tiïpë xucá vúiá moiå cöng viïcå , moiå sûå kiïnå vûaâ sûcá . Ngayâ nay hêuì hïtë cacá bêcå cha meå khöng tin vaoâ con mònh. Hay noiá cacá h khacá , chuná g ta khöng damá tin con caiá . Cha meå luön thûúng yïu con caiá vaâ nghô con mònh conâ non nútá , beá bonã g, nhoã daiå . Àïí röiì khöng damá cho con lamâ bêtë cûá viïcå gò. Nhû thïë chó taoå cho treã coá thoiá quen ó laiå , àêy chñnh laâ sûå sai lêmì nguy haiå àêuì tiïn. Cha meå hayä manå h danå tin tûúnã g con caiá nhûng phaiã quan têm theo doiä thûúnâ g xuyïn àïí uönë nùnæ kõp thúiâ nhûnä g thoiá quen chûa tötë . Vò khöng tin con nïn nhiïuì cha meå giaoá ducå bùnç g cacá h apá àùtå , cûá bùtæ con phaiã lamâ thïë nayâ maâ khöng àûúcå lamâ thïë kia vaâ khöng hïì coá mötå sûå giaiã thñch naoâ cho con tre.ã Nhû thïë seä khöng hiïuå qua,ã búiã con treã seä coá camã giacá mònh khöng àûúcå tön tronå g, khöng àûúcå bònh àùnè g. Nhû àaä noiá , àïí coá mötå thoiá quen cênì phaiã coá thúiâ gian, vò thïë cha meå phaiã dunâ g nhiïuì biïnå phapá àïí taoå cho con treã coá thoiá quen tötë . Coá khi chuná g ta vúiá vai troâ laâ mötå ngûúiâ cha (me)å nhùcæ nhúã con, nhûng cunä g coá khi trong vai troâ laâ mötå ngûúiâ banå . Vaâ hún hïtë laâ ngûúiâ lúná phaiã kiïn quyïtë khi nhùcæ nhúã tre.ã Chó cênì chuná g ta thoaã hiïpå , nhu nhûúcå mötå lênì , treã seä lúnâ ngay. Dayå treã hònh thanâ h thoiá quen lïî phepá hay mötå thoiá quen tötë cênì coá nhûnä g biïnå phapá cuå thï,í phuâ húpå vúiá tûnâ g àöå tuöIí , tûnâ g hoanâ canã h sönë g vaâ tûnâ g têm lyá àùcå trûng cuaã möiî tre.ã Nhûng viïcå xêy dûnå g cho treã mötå thúiâ gian biïuí laâ khöng thïí thiïuë . Cha meå phaIã àön àöcë , kiïmí tra viïcå thûcå hiïnå cuaã cacá em. Bïn canå h ào,á phaiã coá sûå thönë g nhêtë viïcå dayå giûaä cha, meå vaâ cacá thanâ h viïn trong gia àònh (nhêtë laâ nhûnä g gia àònh coá nhiïuì thïë hï)å . Àûnâ g bao giúâ àïí treã chûná g kiïnë canã h: “Dayå con nhû thïë maâ cunä g dayå ” hay “Con töi töi dayå , con ai ngûúiâ êyë dayå ”... Àùcå biïtå laâ phaiã tòm hiïuí nhomá banå cuaã con, hûúná g dênî con chonå banå tötë àïí chúi. tuöií múiá lúná chõu anã h hûúnã g cuaã banå beâ rêtë lúná . Vaâ hún hïtë laâ sûå gûúng mêuî cuaã cha me.å Mötå àûaá treã seä http://www.ebooks.vdcmedia.com
NHÛÄNG CAÁCH NUÖI DAÅY TRÑ TUÏÅ VAÂ KYÄ NÙNG CUÃA TREÃ 191 khöng coá thoiá quen gonå ganâ g khi ngûúiâ cha baå àêu vûtá ào.á .. Nhûnä g viïcå lamâ cuaã cha meå luön ùn sêu, thêmë vaoâ àêuì cuaã con tre.ã Noá anã h hûúnã g mötå cacá h tûå phatá vaâ cûcå kyâ quan tronå g. Hònh thanâ h thoiá quen lïî phepá laâ hònh thanh mötå khña canå h nhoã trong viïcå hònh thanâ h nhên cacá h cuaã con ngûúiâ . Nhûnä g thoiá quen seä hònh thanâ h nïn nhên cacá h vaâ anã h hûúnã g àïnë tñnh khñ cuaã mötå ngûúiâ sau nayâ . Nïn viïcå dayå lïî nghôa cho con caiá vö cunâ g quan tronå g, cênì thiïtë hún caã viïcå dayå chûä cho con. http://www.ebooks.vdcmedia.com
NHÛÄNG CAÁCH NUÖI DAÅY TRÑ TUÏÅ VA KYÄ NÙNG CUÃA TREà 192 OÁc khöi haâi vaâ treã con Tñnh cacá h khöi haiâ cuaã beá phatá triïní vaâ thay àöií nhû thïë naoâ ? OcÁ khöi haiâ coá thïí lamâ giamã töië thiïuí sûå cùng thùnè g, khiïnë treã camã thêyë thoaiã maiá vaâ hoatå àönå g hiïuå quaã hún. Àïí cho con banå chuyïní tûâ tñnh ngúâ nghïcå h úã tuöií chêpå chûnä g têpå ài sang tñnh cacá h khöi haiâ vaâ tïë nhõ hún úã tuöií sùpæ bûúcá vaoâ tuöií dêyå thò, banå cunâ g con ngöiì laiå vúiá nhau, khuyïnë khñch con cûúiâ , vaâ hayä tênå hûúnã g giai àoanå àêyì ùpæ tiïnë g cûúiâ nayâ . Nhûnä g nuå cûúiâ àêuì tiïn (tûâ lucá múiá sinh àïnë 2 tuöií ) Nhûnä g biïuí hiïnå súmá nhêtë vïì tñnh khöi haiâ thûúnâ g xuêtë hiïnå vaoâ khoanã g thaná g thûá 3 hoùcå thûá 4 sau khi sinh, khi con banå lênì àêuì tiïn biïuí hiïnå mötå nuå cûúiâ thûcå sû.å Khoanã g thaná g thûá 6 hoùcå thûá 7, treã sú sinh bùtæ àêuì cûúiâ nhiïuì hún, coá thïí tiïnë g cûúiâ chó laâ tiïnë g kïu reá lïn. Khöng lêu sau ngayâ sinh nhêtå àêuì tiïn, nhûnä g lênì vui àuaâ vúiá con àötå nhiïn seä trúã nïn hêpë dênî tre,ã khiïnë treã cûúiâ khucá khñch to tiïnë g. Troâ chúi “uá oa”â vui àuaâ vúiá treã seä giupá cho treã hocå àûúcå tñnh cacá h chiïmë ûu thïë , nhêtë laâ khi treã bùtæ àêuì tham gia mötå cacá h tñch cûcå vaoâ cacá troâ chúi ào.á Loaiå tacá àönå g nayâ giupá cho treã camã thêyë vui vaâ cûúiâ thoaã thñch. Vai kõch vui úã trûúnâ g mêuî giaoá (tûâ 3 àïnë 5 tuöií ) Nhûnä g em tûâ 3 àïnë 5 tuöií coá thïí coá mötå söë tñnh cacá h kyâ laå maâ banå chûa hïì gùpå bao giú.â Cacá em coá veã thanâ h thaoå trong khi chúi goä nhõp vaâ thûúnâ g noiá huyïn thuyïn nhûnä g cêu noiá nghe coá veã vúá vêní vaâ buönì cûúiâ . http://www.ebooks.vdcmedia.com
NHÛÄNG CAÁCH NUÖI DAÅY TRÑ TUÏÅ VAÂ KYÄ NÙNG CUÃA TREÃ 193 Noiá chuyïnå àuã thûá chuyïnå vúiá ba hoùcå meå trong phonâ g tùmæ laâ mötå àùcå trûng khacá nûaä cuaã treã mêuî giaoá . Cacá em thûúnâ g vöî tung nûúcá vaâ noiá huyïn thuyïn àuã moiå thûá vaâ àïí yá xem phanã ûná g cuaã böë meå thïë naoâ . Nïn nhú,á vúiá treã em viïcå dayå theo tûnâ g tònh huönë g laâ rêtë coá ñch, nhû viïcå dayå treã cacá h ài nhaâ vïå sinh chùnè g hanå . Treã em úã àöå tuöií nayâ thûúnâ g rêtë tûå nhiïn vaâ chó hiïuí theo nghôa àen, do àoá chûa thïí noiá nhûnä g lúiâ hoùcå nhûnä g troâ àuaâ coá êní yá àûúcå . Cacá em thûúnâ g thñch nhûnä g phim video vaâ sacá h hònh vui, àùcå biïtå loaiå sacá h vaâ phim xuêtë hiïnå nhûnä g con thuá coá tñnh hû cêuë hay nhûnä g ngûúiâ ngúâ nghïcå h. Vui chúi haiâ hûúcá (tûâ 6 tuöií trúã lïn) Trong suötë nhûnä g nùm ài hocå , ocá khöi haiâ seä hònh thanâ h nïn mötå hònh thûcá hoanâ toanâ múiá trong cuöcå sönë g cuaã tre.ã Cacá em seä hocå cacá h thñch ûná g húpå lyá hún, vaâ chñnh sûå khöi haiâ seä phanã aná h quaá trònh phatá triïní nayâ . Con banå seä hiïuí àûúcå nhûnä g êní yá phûcá tapå , coá thïí diïnî àatå noá mötå cacá h thoaiã maiá hún. Khi mötå àûaá treã coá khaã nùng noiá tötë thûúnâ g böcå löå tñnh cacá h khöi haiâ mötå cacá h dïî danâ g vaâ coá thïí kïí laiå mötå cacá h roä ranâ g nhûnä g cêu chuyïnå vui hoùcå trònh bayâ mötå vênë àïì rùcæ röië hún. Nhûng nïuë àûaá treã noiá nùng kemá hún thò thûúnâ g böcå löå tñnh cacá h khöi haiâ thö thiïní hún, cûúiâ noiá vö cúá khi giaã böå bùnæ “àunâ g” lïn tûúnâ g hoùcå lamâ àöí mêyë caiá ghï.ë Cunä g coá trûúnâ g húpå , sûå khöi haiâ úã treã cunä g coá thïí chuyïní sang tñnh ñch kyã trong nhûnä g nùm ài hocå , àùcå biïtå laâ nhûnä g lúiâ chocå gheoå dïî gêy töní thûúng hay nhûnä g lúiâ noiá acá yá nhùmæ vaoâ cacá banå beâ cunâ g trang lûaá vúiá mònh. Cacá chuyïn gia cho rùnç g àêy laâ mötå àùcå trûng cuaã tuöií ài hocå , búiã vò cacá em sûã dunå g sûå khöi haiâ cuaã mònh nhû mötå cacá h sao chepá laiå tñnh thiïuë tûå tin riïng úã mònh. Bùnç g cacá h chocå gheoå nhûnä g ngûúiâ khacá laâ ngu ngöcë , cacá em camã thêyë mònh laâ gioiã , laâ tötë hún. Böë meå coá thïí àiïuì chónh hanâ h vi nayâ cuaã cacá em bùnç g cacá h giaiã thñch roä rùnç g khöi haiâ laâ mötå cöng cuå mang tñnh xêy dûnå g chûá khöng phaiã laâ mötå cöng cuå phaá huy.ã Cho duâ con banå bao nhiïu tuöií ài nûaä , thò viïcå àûa sûå khöi haâi vaoâ cuöcå sönë g möiî ngayâ cunä g laâ mötå nghïå thuêtå àïí nêng cao tinh http://www.ebooks.vdcmedia.com
NHÛÄNG CAÁCH NUÖI DAÅY TRÑ TUÏÅ VAÂ KYÄ NÙNG CUÃA TREÃ 194 thênì gia àònh. Sau àêy laâ mötå vaiâ cacá h seä giupá gia àònh banå luön coá tiïnë g cûúiâ . - Taoå khöng khñ haiâ hûúcá trong gia àònh. Taoå “gocá cûúiâ ” hay mötå khoanã g khöng gian naoâ khacá maâ banå coá thïí treo lïn àoá hònh nhûnä g nhên vêtå trong hoatå hònh, nhûnä g cêu noiá homá hónh, nhûnä g bûcá hònh chupå hay nhûnä g bûcá tranh tröng ngöå nghônh. - Cunâ g àocå truyïnå cûúiâ . Cunâ g àocå truyïnå cûúiâ vúiá con laâ mötå cacá h hay àïí gêy cûúiâ vaâ dayå cho con cacá h khöi haiâ tïë nhõ. - Xem cacá chûúng trònh khöi haiâ . Xem cacá chûúng trònh haiâ kõch trïn TV thñch húpå vúiá tûnâ g àöå tuöií hoùcå cunâ g xem hoatå hònh möiî tuênì . - Khuyïnë khñch con mònh taoå cacá h khöi haâi riïng. Dayå cho con taoå sûå khöi haiâ chñnh ngay trong cuöcå sönë g hanâ g ngayâ . http://www.ebooks.vdcmedia.com
NHÛÄNG CAÁCH NUÖI DAÅY TRÑ TUÏÅ VAÂ KYÄ NÙNG CUÃA TREÃ 195 Daåy treã caách xûã sûå Coá leä cacá võ phuå huynh chùnè g bao giúâ bùtæ àûaá con múiá 2 tuöií cuaã mònh nhai thûcá ùn maâ khöng àûúcå haá miïnå g. Nhûng nïuë banå chõu àïí yá mötå tñ thò banå seä rêtë ngacå nhiïn vïì nhûnä g cacá h cû xûã maâ con banå hocå àûúcå , coá lucá cênì phaiã xûã sûå thïë nayâ , coá lucá laiå xûã sûå thïë kia. Coá leä giúâ nayâ con banå àang nhuã ngon hoùcå àang hocå baiâ vò beá àaä biïtë àûúcå phanã ûná g cuaã banå . Nïuë banå coá cacá h cû xûã ngay tûâ lucá àêuì vaâ thûúnâ g xuyïn apá dunå g thò con banå seä nùmæ bùtæ noá nhanh hún – vaâ ñt toã thaiá àöå chönë g àöië hún. - Lamâ gûúng: Àïí treã coá nhûnä g cacá h cû xûã lõch sûå thò cacá h tötë nhêtë laâ banå phaiã lõch sûå àa.ä ÚÃ lûaá tuöií nayâ (2 tuöií ) treã em chó muönë lamâ giönë g böë meå mònh maâ thöi. Nïuë trong nhaâ banå lucá naoâ treã cunä g nghe àûúcå nhûnä g cêu noiá lõch sûå thò treã cunä g seä cû xûã lõch sûå àuná g nhû thï.ë - Nïn bùæt àêuì bùnç g nhûnä g àiïuì nhoã nhùtå nhêtë . “Camá ún”, “xin löiî ”... thûúnâ g laâ nhûnä g cêu noiá nhaä nhùnå lõch sûå àêuì tiïn maâ ngûúiâ böë ngûúiâ meå naoâ cunä g muönë dayå cho con mònh. Banå coá thïí apá dunå g ngay khi àûaá treã bùtæ àêuì noiá nhûnä g lúiâ àêuì tiïn àïí giao tiïpë vúiá nhûnä g ngûúiâ xung quanh, coá thïí laâ ngay sau nùm àêuì tiïn. Phaiã mêtë mötå thúiâ gian khaá daiâ con banå múiá coá thïí noiá àûúcå nhûnä g lúiâ nhû “camá ún” hay “xin löiî ”, nhûng mötå khi con banå bùtæ àêuì noiá chuyïnå àûúcå thò banå seä dênì têpå cho beá noiá sao cho àuná g, noiá sao hco hay. Banå cunä g nïn àocå cho con nghe nhûnä g cêu chuyïnå coá tñnh giaoá ducå möië quan hïå vaâ cacá h cû xûã cuaã moiå ngûúiâ trong cuöcå sönë g hang ngayâ àïí hûúná g treã theo nhûnä g cacá h thûcá àuná g nhêtë . - Yïu cêuì con cunâ g ngöiì vaoâ banâ vúiá banå . Hocå cacá h ngöiì yïn vaâ thùnè g lûng àûúcå 5 phutá laâ mötå kyâ cöng rêtë lúná àöië vúiá treã lïn 2 tuöií , vò vêyå àûnâ g bao giúâ tûå àùtå mònh vaoâ tònh huönë g khoá xûã nïuë con banå http://www.ebooks.vdcmedia.com
NHÛÄNG CAÁCH NUÖI DAÅY TRÑ TUÏÅ VA KYÄ NÙNG CUÃA TREà 196 banå bùtæ àêuì ngoå nguêyå hay quú tay muaá chên. Cacá bûaä ùn trong gia àònh coá thïí laâ khoaã ng thúiâ gian thûcå hanâ h khoá khùn, phaiã baoã àamã àûúcå mucå tiïu maâ banå àaä àïì ra mötå cacá h húpå ly:á 15 phutá ngöiì úã banâ ùn, ngöiì nguyïn úã trïn ghïë coá thïí laâ mötå viïcå lamâ khoá khùn àöië vúiá nhûnä g treã nùng àönå g. Banå nïn nêng cao dênì mucå tiïu cuaã mònh, khöng chó úã bûaä ùn maâ caã ngay trong nhaâ bïpë : àêuì tiïn laâ 5 phutá sau àoá laâ vaiâ phutá nûaä khi treã àaä coá veã mïtå . Möiî khi dunâ g cúm töië úã nhaâ banå beâ hay hoå hanâ g thò banå phaiã chuêní bõ tinh thênì cho beá trûúcá , cho beá biïtë rùnç g àêy seä laâ mötå cú höiå àïí beá thïí hiïnå mònh laâ mötå àûaá beá ngoan, beá coá thïí ngöiì chúi hoùcå ùn ngoan ngoanä trong suötë bûaä ùn àûúcå . Khi con thûcå hiïnå àûúcå , banå àûnâ g quïn khen ngúiå àïí àönå g viïn be.á Tuy nhiïn, àûnâ g nïn quaá khen, nïuë khöng beá seä camã thêyë laâ mònh àaä lamâ àûúcå mötå viïcå gò àoá phi thûúnâ g. Nïn nhú,á chuná g ta àang àïì cêpå àïnë nhûnä g àûaá treã chó múiá 2 tuöií , coá thïí taiá phamå laiå vaâ nïn vui veã àïí xûã lyá moiå tònh huönë g. - Manå h danå dunâ g nhûnä g lúiâ chaoâ lõch sû.å Àöië vúiá treã lïn 2, chùcæ chùnæ coá thïí hocå àûúcå nhûnä g cêu chaoâ thöng thûúnâ g nhû “chaoâ bacá ”, “chaoâ cö”... möiî khi àïnë thùm hay àûúcå gùpå gúä mötå ai àoá vaâ “chaoâ bacá /cö / chu.á .. chauá vï”ì möiî khi ra vï.ì Coá thïí treã seä dïî danâ g chaoâ hoiã lucá àïnë nhûng àïnë khi ra vïì laiå benä lenä mùcæ cúä hay oaâ khocá chaoâ khi ra vï.ì Nhûng noiá chung àêy laâ bûúcá tñch cûcå trong viïcå dayå nhûnä g lúiâ chaoâ hoiã cho treã vò àiïuì àoá giönë g nhû nhûnä g viïn gacå h lotá àûúnâ g àêuì tiïn àïí nêng cao kyä nùng giao tiïpë cho tre,ã àaiå khaiá nhû “rêtë vui àûúcå gùpå bacá / chuá / cö...” vaâ sau àoá laâ cûã chó öm hön hoùcå bùtæ tay àêyì thên thiïnå . Àûa con àïnë nhaâ öng baâ chúi thò dayå cho treã cacá h chaoâ hoiã öng baâ “chauá chaoâ öng ba”â , nïuë àêy laâ lênì àêuì tiïn àïnë thùm öng ba,â banå phaiã sùpæ xïpë trûúcá vúiá con àïí con khoiã búä ngúä quay mùtå ài vaâ khöng chõu chaoâ öng baâ (duâ sao con banå chó múiá 2 tuöií , cho nïn lênì àêuì tiïn coá thïí chauá seä mùcæ cú)ä - Têpå phepá lõch sûå úã nha.â Nhûnä g cuöcå caiä vaä àêuì tiïn cuaã treã thûúnâ g laâ gianâ h giêtå àöì chúi. Àûnâ g hy vonå g con mònh seä nhûúnâ g àöì chúi cho nhûnä g em khacá , maâ phaiã chiïuë cöë àïnë con mònh, nïuë banå bùtæ àêuì dayå cho con laâ khi naoâ chúi cunâ g vúiá nhûnä g banå khacá , úã nhaâ cunä g nhû úã trûúnâ g thò con khöng àûúcå gianâ h hïtë àöì chúi. Cênì àùtå ra nhûnä g nguyïn tùcæ cú banã : nïuë coá mötå àöì chúi maâ nhiïuì em cunâ g thñch chúi, thò phaiã thay phiïn nhau chúi chûá khöng àûúcå gianâ h giêtå nhau vaâ http://www.ebooks.vdcmedia.com
NHÛÄNG CAÁCH NUÖI DAÅY TRÑ TUÏÅ VAÂ KYÄ NÙNG CUÃA TREÃ 197 lamâ hû àöì chúi, khöng àûúcå xö àêyí vaâ àaná h nhau. Nïuë coá vi phamå thò phaiã canã h caoá roä ranâ g vaâ nïuë cênì khöng cho chúi nûaä . Nïn khen con möiî khi noá lamâ àûúcå mötå viïcå tötë hoùcå coá nhûnä g hanâ h vi rönå g lûúnå g hay quan têm àïnë banå no.á http://www.ebooks.vdcmedia.com
NHÛÄNG CAÁCH NUÖI DAÅY TRÑ TUÏÅ VA KYÄ NÙNG CUÃA TREà 198 Möi trûúâng töët àïí hònh thaânh nhên caách Coi tronå g nhûnä g saná g taoå Àûaá treã luön hûúná g thiïnå vaâ muönë moiå ngûúiâ coi mònh khöng conâ laâ con nñt. Mötå trong nhûnä g cacá h àún gianã àïí lamâ cho treã thêyë mònh laâ àûúcå ngûúiâ lúná tön tronå g laâ danâ h mötå võ trñ trang tronå g cho nhûnä g thanâ h quaã lao àönå g cuaã tre.ã Úà thanâ h phö,ë cûaã tuã lanå h, caná h cûaã ra vaoâ nhaâ bïpë ... conâ úã nöng thön laâ caná h cûaã ra vaoâ nhaâ hay caná h cûaã tuâ quênì aáo... coá thïí laâ núi dunâ g àïí daná , àïí treo nhûnä g têmë hònh, nhûnä g àöì thuã cöng nhoã cuaã àûaá tre.ã Cunä g coá thïí dunâ g vaoâ viïcå nayâ mötå têmë banã g göî treo vaoâ tûúnâ g úã chöî coá nhiïuì ngûúiâ qua laiå . Conâ nïuë cha meå luön miïnå g than phiïnì : “Con veä caiá gò xêuë vêyå , veä lung tung, àûnâ g bayâ bûaâ ra ào,á cho hïtë vaoâ sotå racá ài!” thò chùcæ chùnæ hêuå quaã seä tai haiå vïì mùtå têm lyá àöië vúiá tre.ã Thöng àiïpå thûá nhêtë cuaã viïcå lamâ àoá laâ thanâ h quaã lao àönå g cuaã treã àûúcå coi tronå g. Hanâ g ngayâ , treã thêyë cha meå donå depå , boã vaoâ sotå racá cacá loaiå giêyë túâ vûúng vaiä , song nhûnä g trang veä cuaã treã laiå àûúcå danâ h mötå võ trñ trang tronå g. Treã thêyë cha meå coi tronå g viïcå lamâ cuaã mònh, cunä g tûcá laâ coi tronå g mònh. Thöng àiïpå thûá hai: ngûúiâ lúná coi tronå g nhênå thûcá , cacá h nhòn cuaã àûaá treã àöië vúiá thïë giúiá xung quanh no.á Coá thïí bûcá tranh veä khöng àepå , banå khöng hiïuí treã veä caiá gò, song àûnâ g vöiå phï phaná hay baoã noá veä laiå hay vûtá ài. Thêyë cha meå daná tranh veä cuaã mònh lïn, treã seä tûå nhu:ã “A, cha meå mònh thêyë mònh cunä g veä àûúcå àêyë chû,á duâ banã thên mònh thêyë cunä g chùnè g àepå àeä gò”. Viïcå lamâ cuaã banå cunä g coá nghôa laâ banå tön tronå g nhûnä g camã nghô, sûå tûúnã g tûúnå g cuaã tre,ã khuyïnë khñch noá tiïpë tucå bayâ toã nhûnä g camã xucá , nhûnä g cacá h nhòn cuaã riïng noá àöië vúiá thïë giúiá xung quanh. Àûaá treã seä tûå nhu:ã “Cha me thñch mònh ve,ä mònh seä tiïpë tucå veä mötå tranh khacá àepå hún. Mònh cunä g seä têpå lamâ thú, têpå lamâ baiâ hatá àïí xem cha meå coá thñch hay http://www.ebooks.vdcmedia.com
NHÛÄNG CAÁCH NUÖI DAÅY TRÑ TUÏÅ VAÂ KYÄ NÙNG CUÃA TREÃ 199 khöng”. Nïuë bûcá veä quaã laâ àepå thò banå nïn nhênå xetá vúiá àûaá treã banå thñch caiá gò úã bûcá tranh ào:á àûúnâ g netá , yá tûúnã g hay mauâ sùcæ ... Tuy nhiïn nïuë banã thên treã thêyë bûcá tranh chùnè g ra gò vaâ muönë vûtá ài thò cha meå chúá coá àem treo hay daná lïn. Lamâ nhû vêyå treã seä hiïuí rùnç g banå muönë bïu xêuë no.á Tacá dunå g seä ngûúcå laiå . Thêyë treã thñch ve,ä hatá , lamâ thú... banå hayä khuyïnë khñch vaâ taoå àiïuì kiïnå cho treã tham gi cacá sinh hoatå àoá úã cêu lacå böå hoùcå cacá lúpá hocå . Qua tiïpë xucá vúiá beâ banå vaâ thêyì cö, treã seä thïm tûå tin vaâ phatá huy súã thñch cunâ g nùng khiïuë cuaã mònh. Àiïuì àoá rêtë coá lúiå cho sûå phatá triïní cuaã treã vïì vùn, thï,í my.ä Trûúnã g thanâ h trong têpå thï.í Trong gia àònh, àûaá treã laâ mötå thanâ h viïn nhoã tuöií . Duâ noá laâ anh caã hay chõ caã àöië vúiá cacá em nhoã hún, treã vênî phaiã phuå thuöcå vaoâ cha me.å Conâ trong mötå nhomá , àûaá treã laâ mötå thanâ h viïn ngang hanâ g vúiá moiå thanâ h viïn khacá , “võ trñ xaä höiå ” cuaã treã coá khacá . Àiïuì àoá gopá phênì cunã g cöë lonâ g tûå tin cuaã àûaá tre.ã Tham gia mötå ï-kñp hay mötå àöiå coá lúiå cho treã úã cacá mùtå sau àêy: - Treã seä coá tin thênì phênë àêuë vò àönì g àöiå , vò “mauâ cúâ sùcæ aoá ”. Thanâ h tñch caá nhên gopá phênì vaoâ thanâ h tñch chung cuaã caã àöiå . Ngûúcå laiå thanâ h tñch cuaã àönì g àöiå cunä g laâ thanâ h tñch cuaã tre.ã Treã seä hocå àûúcå nhûnä g ûu àiïmí cuaã àönì g àöiå trong thi àêuë . Treã cunä g àûúcå sûå àönå g viïn, khuyïnë khñch cuaã beâ banå hoùcå cuaã huênë luyïnå viïn... - Treã seä hocå àûúcå cacá h phöië húpå nhû thïë naoâ vúiá beâ banå àïí àatå àûúcå thanâ h tñch cao. Vaâ khi bõ thêtë baiå seä giupá treã khöng bi quan, nanã chñ. - Tham gia vaoâ nhûnä g hoatå àönå g coá tñnh chêtë àönì g àöiå nhû vêyå , treã seä biïtë têpå trung nöí lûcå àïí àatå àûúcå mucå tiïu cuå thïí trong mötå thúiâ gian tûúng àöië ngùnæ , khacá hùnè vúiá cacá cöng viïcå gia àònh (khöng cênì coá sûå têpå trung cao àö)å hay trong viïcå hocå hanâ h, thúiâ gian àïí àatå àûúcå mucå tiïu cunä g phaiã lêu hún. http://www.ebooks.vdcmedia.com
NHÛÄNG CAÁCH NUÖI DAÅY TRÑ TUÏÅ VAÂ KYÄ NÙNG CUÃA TREÃ 200 Têtë caã nhûnä g àiïuì noiá trïn rêtë coá lúiå cho sûå trûúnã g thanâ h cuaã treã vïì mùtå nhên cacá h. Nhûng cunä g cênì lûu yá nhûnä g àiïuì sau àêy: - Quan têm àönì g àöiå cuaã tre:ã ûu, nhûúcå àiïmí gò; banå naoâ tötë , banå naoâ chûa tötë ? - Nïuë àêy laâ mötå àöiå tûúng àöië cöë àõnh vïì mùtå töí chûcá , cênì tòm chonå nhûnä g huênë luyïnå viïn tötë , nhêtë laâ vïì mùtå nhên cacá h. - Cênì àïí treã tûå chonå àöiå maâ noá thñch tham gia. Ngûúiâ lúná coá thïí gopá yá song khöng apá àùtå yá kiïnë cuaã mònh. - Khi treã muönë tûâ boã àöiå noá àang tham gia, cênì tòm hiïuí nguyïn nhên. Tûå tin trong tònh huönë g khêní cêpë Àûaá treã tûå tin laâ khi gùpå tònh huönë g khêní cêpë , nguy kõch thò biïtë xûã trñ, àöië phoá mötå cacá h bònh tônh, coá thïí tûå cûuá mònh vaâ cûuá ngûúiâ coá hiïuå qua.ã Àiïuì nayâ coá yá nghôa thiïtë thûcå búiã vò àûaá treã nhiïuì khi úã nhaâ hay ài laiå trïn àûúnâ g chó mötå mònh. Hayä cho àûaá treã tham gia cacá buöií hocå vïì cûuá thûúng do töí chûcá Chûä thêpå àoã hûúná g dênî : hocå cacá h cêmì mauá , bùng bo,á cöë àõnh xûúng gayä ... Cho treã têåp biïtë búi, biïtë cacá h cûuá ngûúiâ bõ chòm dûúiá nûúcá . Dayå treã biïtë phaiã kõp thúiâ xûã trñ ra sao trong cacá trûúnâ g húpå khêní cêpë . Khi coá chayá thò tùtæ cêuì dao àiïnå , hö to: chayá , chayá ... nhiïuì lênì , goä kenã g hay goä xoong, nöiì àïí baoá àönå g cho moiå ngûúiâ xung quanh. Biïtë cacá h thoatá nhanh ra khoiã nha,â biïtë rùnç g khöng àûúcå liïuì lônh chayå vaoâ núi àang chayá àïí tòm mötå vêtå gò ào.á Goiå cacá söë àiïnå thoaiå khêní cêpë . Hûúná g dênî treã cacá h quay sö,ë cacá h noiá cho roä ranâ g, bònh tônh vaâ ngùnæ gonå nöiå dung cênì thöng baoá nhû àõa chó, tònh tranå g khêní cêpë ra sao... Cho treã thûcå têpå nhiïuì lênì dûúiá sûå hûúná g dênî cuaã ngûúiâ lúná . Dayå cho treã hiïuí yá nghôa cuaã kyá hiïuå . Khi thêyë kyá hiïuå nayâ thò khöng àûúcå súâ àïnë , dunâ g àïnë hay nïmë thû.ã http://www.ebooks.vdcmedia.com
Search
Read the Text Version
- 1
- 2
- 3
- 4
- 5
- 6
- 7
- 8
- 9
- 10
- 11
- 12
- 13
- 14
- 15
- 16
- 17
- 18
- 19
- 20
- 21
- 22
- 23
- 24
- 25
- 26
- 27
- 28
- 29
- 30
- 31
- 32
- 33
- 34
- 35
- 36
- 37
- 38
- 39
- 40
- 41
- 42
- 43
- 44
- 45
- 46
- 47
- 48
- 49
- 50
- 51
- 52
- 53
- 54
- 55
- 56
- 57
- 58
- 59
- 60
- 61
- 62
- 63
- 64
- 65
- 66
- 67
- 68
- 69
- 70
- 71
- 72
- 73
- 74
- 75
- 76
- 77
- 78
- 79
- 80
- 81
- 82
- 83
- 84
- 85
- 86
- 87
- 88
- 89
- 90
- 91
- 92
- 93
- 94
- 95
- 96
- 97
- 98
- 99
- 100
- 101
- 102
- 103
- 104
- 105
- 106
- 107
- 108
- 109
- 110
- 111
- 112
- 113
- 114
- 115
- 116
- 117
- 118
- 119
- 120
- 121
- 122
- 123
- 124
- 125
- 126
- 127
- 128
- 129
- 130
- 131
- 132
- 133
- 134
- 135
- 136
- 137
- 138
- 139
- 140
- 141
- 142
- 143
- 144
- 145
- 146
- 147
- 148
- 149
- 150
- 151
- 152
- 153
- 154
- 155
- 156
- 157
- 158
- 159
- 160
- 161
- 162
- 163
- 164
- 165
- 166
- 167
- 168
- 169
- 170
- 171
- 172
- 173
- 174
- 175
- 176
- 177
- 178
- 179
- 180
- 181
- 182
- 183
- 184
- 185
- 186
- 187
- 188
- 189
- 190
- 191
- 192
- 193
- 194
- 195
- 196
- 197
- 198
- 199
- 200
- 201
- 202
- 203
- 204
- 205
- 206
- 207
- 208
- 209
