วางแผนครอบครัว ๖๑

การวางแผนครอบครัว Family Planning

ความหมายของการวางแผนครอบครวั หมายถึง การใช้วิธีการต่างๆ ควบคุมภาวะเจริญพันธ์ุ เพื่อช่วย บุคคลแต่ละคนหรือคู่สามีภรรยาให้สัมฤทธ์ิผลในจุดมุ่งหมายในการ ป้องกนั ไมใ่ หม้ ีบุตรท่ีไม่ต้องการ ใหส้ ามารถมบี ุตรได้ถ้ายังไมม่ ี ให้มี บุตรตามจานวนท่ีปรารถน เว้นระยะการมีบุตรตามช่วงเวลาท่ีต้องการ ควบคุมเวลาแห่งการมีบุตรตามวัยท่ีเหมาะสมของบิดามารดา และ ป้องกันเด็กท่ีจะเกิดจากความผิดปกติทางการถ่ายทอดกรรมพันธุ์ (WHO)

ความสาคัญของการวางแผนครอบครัว เป็นเครื่องมือในการทาให้ครอบครัวมีความสุข เป็นการ กาหนดเปา้ หมายเพ่อื ใหค้ รอบครัวมคี วามพรอ้ มด้านต่างๆตั้งแต่การ เลือกคู่ครอง ความพร้อมด้านที่อยู่อาศัย อาชีพ การสมรส การ วางแผนมีลูก การเว้นช่วงระยะห่างของการมีลูกท่ีเหมาะสม การ เป็นพ่อแม่ที่ดีเพื่อเล้ียงดูลูกให้เป็นคนดีมีคุณภาพ และเป็นแหล่ง สรา้ งคนทมี่ คี ณุ ภาพของสงั คมและประเทศชาติ

องค์ประกอบการวางแผนครอบครวั 1.การเลอื กคคู่ รอง 2.การเสริมสร้างทัศนคติที่ถูกต้อง เรื่อง การมเี พศสมั พันธ์ที่ปลอดภัย 3.การเตรยี มความพรอ้ มดา้ นทอ่ี ย่อู าศยั และอาชีพ 4.การสมรส 5. การปรบั ตัว 6.การวางแผนมีลูกและการเวน้ ช่วงการมีลกู 7.การเตรยี มตวั เป็นพ่อแมท่ ่ดี ี

ประโยชน์ของการวางแผนครอบครวั 1. ช่วยปอ้ งกนั การต้ังครรภ์ถีแ่ ละมากคร้งั เกนิ ไป 2. ปอ้ งกันการตัง้ ครรภ์ในสตรีท่ีมคี วามเส่ยี งสงู และโรคตดิ ต่อทาง เพศสัมพนั ธต์ ่างๆ 3. ลดความวิตกกังวลจากการตง้ั ครรภ์ทไ่ี ม่ต้องการ สขุ ภาพท่วั ไป และสขุ ภาพจิตดีขึ้น

วธิ คี มุ กาเนิดในอดุ มคติ 1. Effective มปี ระสิทธิภาพสูงในการปอ้ งกนั การตง้ั ครรภ์ 2. Safe ปลอดภยั แมจ้ ะใช้ติดตอ่ กันเปน็ เวลานาน 3. Reversible สามารถกลับตง้ั ครรภไ์ ดใ้ หมเ่ มื่อเลกิ ใช้แลว้ 4. Simple ใชง้ ่ายสะดวกในทางปฏิบตั ิและในทางให้บรกิ าร 5. Acceptable เป็นวิธที ี่คนส่วนใหญย่ อมรบั ไม่ขัดต่อประเพณี และศาสนา 6. Inexpensive ราคาถูก 7. Without need of medical supervision ปฏบิ ตั ไิ ดเ้ องอย่างมีประสทิ ธิภาพ

วิธกี ารวางแผนครอบครวั แบ่งเป็น 2 ประเภท คือ 1.การคมุ กาเนดิ ชวั่ คราว(Temporary Contraception) 2.การคมุ กาเนิดถาวร(Permanent Contraception)

หมายถงึ การคมุ กาเนิดเพื่อเว้นระยะการมีบุตร เมื่อเลิกใช้ แล้วกส็ ามารถมีบุตรได้อีก

การคุมกาเนิดชวั่ คราว(Temporary Contraception) 1. การวางแผนครอบครวั ตามธรรมชาติ (Natural Family Planning) 2. ถงุ ยางอนามยั คุมกาเนิด (condom) 3. ฮอร์โมนคุมกาเนดิ ชนดิ รับประทาน หรอื ยาเมด็ คมุ กาเนิด (oral hormonal contraception ) 4. ยาฉีดคุมกาเนิด (injectable contraceptives) 5. ยาฝงั คมุ กาเนิด (contraceptive implant)

การคมุ กาเนดิ ช่วั คราว(Temporary Contraception) 6. หว่ งอนามัยคมุ กาเนิด (intrauterine contraceptive device) 7. แผน่ คุมกาเนิด 8. หมวกยางสอดใส่ชอ่ งคลอด(Vaginal Diaphragm)และหมวก ยางครอบปากมดลกู (Cervical Cap) 9. ยาฆ่าอสจุ ิ (Spermicides) 10.ฟองน้าใสช่ อ่ งคลอด

การวางแผนครอบครวั ตามธรรมชาติ (Natural Family Planning) หมายถึง วิธีทค่ี ู่สมรสสงั เกตลกั ษณะการเจรญิ พนั ธ์ จาก วงจรประจาเดอื น เพ่อื ช้บี อกระยะเวลาท่ีควรร่วมเพศ หรอื งดร่วมเพศ โดยมีวตั ถปุ ระสงคท์ ต่ี อ้ งการให้ตง้ั ครรภ์ หรอื หลกี เลี่ยงการต้ังครรภ์

การวางแผนครอบครัวตามธรรมชาติ (Natural Family Planning) 1.การหล่ังน้าอสจุ นิ อกชอ่ งคลอด (Coitus interrupt) ข้อดี ไมม่ กี ารเตรียมตัว ประหยดั และไมต่ อ้ งใชอ้ ปุ กรณ์ ขอ้ จากัด - ฝ่ายชายต้องมกี ารควบคมุ การหลั่งใหช้ า้ - ฝ่ายหญงิ อาจไม่ถึงจดุ สดุ ยอด - อาจทาให้เกิดการต้ังครรภ์ได้ ถ้ามตี วั อสจุ ทิ ีแ่ ข็งแรงเล็ดลอดเขา้ ไปในชอ่ ง คลอดได้

การวางแผนครอบครวั ตามธรรมชาติ (Natural Family Planning) 2.การใชร้ ะยะใหน้ มบุตร(Prolongation of Lactation) การใหน้ มบตุ รเป็นระยะเวลานาน(1-2 ปี)ติดต่อกนั สามารถป้องกนั การ ตั้งครรภ์ได้(โดยเฉล่ยี 5-10 เดือน) ข้อจากัด 6 % ของสตรหี ลังคลอดบตุ ร จะมีการตกไขก่ อ่ นทีจ่ ะเรม่ิ มีระดหู ลังคลอด

การวางแผนครอบครัวตามธรรมชาติ (Natural Family Planning) 3. การงดร่วมเพศในบางช่วงเวลา(Periodic Abstinence) หลักการนี้ คอื การคาดคะเนหรือหาวนั ตกไข่ แลว้ งดการรว่ มเพศใน ระยะใกลว้ ันไข่ตก ข้อดี ไม่มผี ลแทรกซอ้ นทางด้านร่างกาย ค่าใช้จา่ ยนอ้ ย เปน็ ที่ยอมรับใน บุคคลและทาให้คสู่ มรสมคี วามร้ดู า้ นระบบสบื พันธ์ดขี น้ึ ข้อจากัด คู่สมรสต้องมคี วามตั้งใจสูง บางเวลาทาไม่ไดอ้ าจมปี ัญหาดา้ น จิตใจ มีโอกาสตง้ั ครรภส์ งู

การวางแผนครอบครัวตามธรรมชาติ (Natural Family Planning) 4.วธิ ีนบั วันหรือระยะปลอดภัย (Rhythm method or Safe period) หลักสาคญั ของวธิ ีน้ี อยู่ทก่ี ารหาวันทม่ี ีไขต่ กไดแ้ นน่ อน

การคานวณหาระยะปลอดภัยจากบนั ทกึ ประจาเดือน มีขั้นตอนดงั ตอ่ ไปนี้ 1. ทาบันทึกประจาเดอื นไวก้ อ่ น 12 เดอื น, โดยบนั ทึกความยาว ของรอบประจาเดอื น (cycle length) ไวท้ ุกเดือน (ความยาว ของรอบประจาเดอื นนับจากวนั แรกของประจาเดอื นไป จนถงึ วนั สุดทา้ ยก่อนมีประจาเดอื นครงั้ ตอ่ ไป)

การคานวณหาระยะปลอดภยั จากบันทกึ ประจาเดอื น 2. หารอบประจาเดอื นที่สนั้ ทส่ี ุดและยาวทส่ี ุดจาก 12 เดอื นทผ่ี า่ นมาและ นามาใช้ในการคานวณหาระยะท่อี าจตง้ั ครรภ์ไดแ้ ละระยะปลอดภยั ตามสูตรดงั น้ีคอื วันแรกทไี่ มป่ ลอดภัย = รอบประจาเดอื นที่สน้ั ท่ีสดุ - 18 วันสดุ ทา้ ยท่ีไม่ปลอดภัย = รอบประจาเดือนทย่ี าวท่ีสุด - 11

ลองคานวณดกู ันนะคะ เช่น รอบประจาเดอื นท่ีสน้ั ท่ีสุด = 25 วนั รอบประจาเดือนทีย่ าวที่สุด = 32 วนั วนั แรกทไ่ี ม่ปลอดภยั = ………-18 =………. วันสดุ ทา้ ยที่ไม่ปลอดภัย = ………-11 =………. ดังนนั้ วนั ที่ไม่ปลอดภยั เรมิ่ ตงั้ แต…่ …. ถงึ ………รวมเปน็ ……….วนั

ทม่ี าของวิธีคานวณของ Calendar method การคานวณหา Calendar method อาศัยหลักดงั ต่อไปน้ีคือ 1. เวลาไขต่ ก (ovulation) ในรอบประจาเดอื น 28 วนั ตามปกติไข่ ควรจะตกในวันท่ี 14 ของรอบประจาเดือน, หรือกอ่ นวนั แรกของ ประจาเดอื นครง้ั ใหม่ 14 วัน, แต่อาจเกดิ กอ่ นหรอื หลงั 2 วนั (14+2), คือระหวา่ งวนั ท่ี 12-16 ของรอบประจาเดอื น



ท่ีมาของวิธีคานวณของ Calendar method 2. เวลาท่ีตวั อสุจมิ ีชวี ิตอยูไ่ ด้ภายหลงั การร่วมเพศ (sperm survival) ภายหลังการรว่ มเพศ, ตวั อสจุ ิยังค้างอยภู่ ายในทอ่ นาไข่, และยงั สามารถผสมกับไขไ่ ด้จนถงึ 48 ชว่ั โมงหลงั การรว่ มเพศ, ระยะ 2 วันกอ่ นเวลาท่มี ไี ข่ตกจึงเป็นเวลาทอี่ าจต้งั ครรภ์ไดซ้ ่ึง ระยะนจ้ี ะตรงกับวันท่ี 17, 18 ของรอบประจาเดือน

ที่มาของวิธีคานวณของ Calendar method 3. เวลาทีไ่ ขม่ ีชีวิตอยไู่ ดห้ ลงั ไขต่ ก (ovum survival) เมอ่ื ไข่ตกแล้ว ยงั มี ชวี ิตอยรู่ ับการผสมไดเ้ ปน็ เวลา 24 ชว่ั โมง, ระยะเวลา 1 วนั หลงั เวลาทอี่ าจมไี ข่ตกจึงตอ้ งถือเปน็ ระยะที่อาจต้งั ครรภไ์ ดด้ ว้ ย, ระยะนี้ จะตรงกับวนั ท่ี 11 ของรอบประจาเดือน

ข้อหา้ มของการใช้ Calendar method 1.เมอ่ื รอบประจาเดือนทีส่ ั้นทสี่ ุดและยาวท่สี ดุ แตกต่างกนั เกิน 10วันหรือเมอื่ มาไมแ่ นน่ อน 2.เมื่อมีเหตกุ ารณ์พิเศษเกดิ ขึ้น, เชน่ , อารมณเ์ ครยี ด, ตนื่ เต้นมาก

การวางแผนครอบครัวตามธรรมชาติ (Natural Family Planning) 5. วิธีวดั อุณหภมู ิ (Temperature Method) หลักการระดับอณุ หภมู ิมคี วามสมั พนั ธ์กบั การตกไข่ ดังน้ันหาวนั ตก ไข่ วดั อุณหภูมิอยา่ งน้อย 3 เดอื น เพ่อื คะเนชว่ งไม่ปลอดภยั หลังตกไข่ อณุ หภูมริ า่ งกายพ้นื ฐานจะเพม่ิ ขน้ึ 0.2- 0.5 องศาเซลเซยี ส ดงั นั้น ก่อนระยะไขต่ กจะตอ้ งงดรว่ มเพศอย่างนอ้ ย 3 วนั เพ่ือแน่ใจว่าไขไ่ ม่ถกู ผสม

การวางแผนครอบครวั ตามธรรมชาติ (Natural Family Planning) 6. สังเกตมกู ปากมดลูก (Cervical Mucous Method) เป็นการคมุ กาเนดิ โดยอาศยั หลกั การ การเปลยี่ นแปลงของมูกมดลกู ในชว่ งระยะตกไข่ จะมลี กั ษณะมีมูกมากใสลืน่ ๆคล้ายไข่ดบิ สามารถยืด ไดย้ าวมากกว่า 6 ซ.ม

ถุงยางอนามยั บุรษุ (Male condom ) ชนดิ ของถงุ ยางคุมกาเนิด ถุงยางคุมกาเนิดแบง่ เป็น 2 ชนดิ ตามวสั ดทุ ใ่ี ช้คอื 1. Skin condom ทาจาก collagenous tissue ซง่ึ ส่วนใหญไ่ ด้จากลาไส้สว่ น caecum ของแกะ skin condom เสือ่ มความนิยมไป เมอื่ มี rubber condom มาแทน 2. Rubber condom เน่อื งจาก condom ส่วนใหญ่ทาดว้ ยยาง ในภาษาไทยจึง มักเรียกว่า \"ถงุ ยาง\" คุมกาเนดิ ยางท่ใี ชผ้ ลิตถุงยางคุมกาเนดิ ในปัจจบุ ัน ส่วนใหญ่ใช้ latex rubber ซ่งึ มีคณุ ภาพดี คอื ทัง้ บางและเหนียว

ลักษณะของถงุ ยางคมุ กาเนดิ 1. แบบปลายเรียบมน (plain end) 2. แบบปลายเปน็ กระเปาะ หรอื เปน็ ตง่ิ ยื่นออกมา (pocket end or reservoir) 3. แบบชโลมด้วยสารหลอ่ ลน่ื (lubricaterd) 4. แบบทเี่ คลือบนา้ ยาฆ่าตวั อสุจิ (condom with spermicides)

วธิ ีใชถ้ ุงยางอนามยั (VDO Male Condom) 1. บรรจงฉีกซองอยา่ งระมัดระวงั แล้วหยบิ ออกจากซองอยา่ งนิ่มนวล ระวัง อย่าให้ถุงยางอนามัยสมั ผัสกับเล็บหรอื ของประดับทมี่ คี ม 2. ถุงยางอนามยั บรรจุในซองในลกั ษณะมว้ นเปน็ รูปวงแหวน ใหร้ อยม้วน อยู่ด้านนอก คลถ่ี ุงยางออกมาสกั 1 - 2 เซนติเมตร 3. ใชน้ ิ้วหัวแมม่ อื และนิ้วชบ้ี บี กระเปาะ(ติ่งตรงปลาย)ไล่ลมออก น้ามาครอบ ปลายอวัยวะเพศ (ถา้ หนังหุ้มยาว ต้องรดู ขนึ้ ไปใหพ้ ้นปลายหัว)

วธิ ีใช้ถุงยางอนามัย 4. ใช้อกี มือรดู ถุงยางข้นึ ไปจนถงึ โคน (อีกมอื ยังคงบีบปลายตง่ิ อยู่) 5. ถ้าใสถ่ กู ต้อง ตรงต่งิ ตอ้ งแบนไมม่ ีลมอย่ภู ายใน (ถา้ เปน็ แบบปลายมน ตอ้ งเหลอื ปลายถุงยางไว้สัก หนึ่งเซนติเมตร) ทั้งนเี้ พ่ือป้องกันถุงยาง อนามยั แตก 6. ถา้ ความหลอ่ ลนื่ ไมพ่ อ ก็สามารถทาสารหล่อลื่นเพ่ิมเตมิ ได้ แตต่ อ้ ง หลงั จากสวมใสแ่ ล้ว และสารหลอ่ ลน่ื ท่ีใช้ ต้องเปน็ สารที่มสี ่วนผสมเปน็ น้า หรือซิลโิ คน เช่น ky - jelly

วธิ ใี ช้ถุงยางอนามยั 7. ภายหลงั ทฝ่ี ่ายชายหลง่ั นา้ อสุจแิ ลว้ ใหร้ ีบถอนอวัยวะเพศออก (กอ่ นท่ี อวยั วะเพศจะอ่อนตัว)โดยจบั ขอบถงุ ยางโดยใชก้ ระซบั อวัยวะเพศไว้ ก่อน 8. เมื่อถอดออกแลว้ จะทดสอบรอยรว่ั ได้โดยเอาไปรองนา้ จากกอ๊ กใสถ่ ุงยาง ทใ่ี ช้แล้ว ถา้ รว่ั กจ็ ะเหน็ ได้ ถุงยางอนามยั ที่ใชแ้ ล้วให้ทงิ้ ควรใชค้ รั้งเดยี ว ไม่ควรนากลบั มาใช้อีก

ข้อดีของถุงยางอนามัย 1.เป็นอุปกรณ์ท่กี าหนดมาตรฐานไวใ้ ห้มปี ระสทิ ธิภาพสงู 2.ราคาถกู 3.พกสะดวก น้าหนกั เบา หาไดง้ ่าย 4.ใช้ไดเ้ องทันที ไม่ตอ้ งปรกึ ษาแพทย์กอ่ นหรอื หลงั ใช้ 5.ปลอดภยั ไมเ่ กินอาการแทรกซ้อนต่อระบบอวัยวะตา่ งๆ ของผู้ใช้

ขอ้ ดีของถงุ ยางอนามยั 6. ใช้ป้องกนั กามโรค โดยเฉพาะโรคเอดส์ได้ไปพรอ้ มกัน 7. เหน็ ผล และมนั่ ใจในประสทิ ธิภาพของการปอ้ งกันได้ทันที 8. เปน็ อุปกรณท์ ฝ่ี ่ายชายเปน็ ผทู้ บ่ี ทบาทในการคมุ กาเนดิ 9. ช่วยยืดระยะเวลาหลังนา้ อสจุ ิของฝ่ายชายออกไปได้ 10. ไมม่ ีผลต่อการเจริญพันธุ์เมอ่ื เลิกใช้ แตก่ ลบั มผี ลดีต่อฝา่ ยภรรยาท่มี ภี มู ิ ตา้ นทานตัวอสจุ ิ

ข้อจากดั ของถงุ ยางอนามัย 1. มี user failure ไดส้ งู หากผ้ใู ชข้ าดความตง้ั ใจหรือจดั เจน และใชไ้ ม่ สมา่ เสมอ 2. เกดิ การขดั จงั หวะขณะรว่ มเพศ เพราะต้องสวมถุงยางขณะท่อี งคชาต แข็งตัวเตม็ ท่ี การใหฝ้ า่ ยหญิงเป็นใหจ้ ะชว่ ยใหเ้ ป็นการเล้าโลมทางเพศ อกี ทง้ั เปน็ การแสดง \"ความพร้อม\" ของฝ่ายหญงิ 3. เสยี ความรูส้ กึ สัมผสั ในจังหวะการร่วมเพศตามธรรมชาตไิ ปบ้าง เพราะ ฝ่ายหญงิ ไมไ่ ดร้ ับรูป้ ระสบการณก์ ารหลัง่ นา้ อสจุ ทิ ีพ่ งุ่ เขา้ สู่ชอ่ งฝ่ายชาย ตอ้ งรบี ถอนองค์ชาตออกทนั ทหี ลงั การหลัง่

กรณเี ฉพาะทเี่ หมาะสมในการใชถ้ ุงยางอนามยั 1. ในระยะหลังคลอดใหม่ๆ 2. ระหว่างการใหน้ มบตุ ร ในกรณีทย่ี าเม็ดคุมกาเนดิ อาจมีผลตอ่ การหลง่ั น้านม 3. ระยะรอให้ตัวอสุจหิ มดจากต่อมพกั น้าเชอื้ หลงั การทาหมนั ชาย 4. ฝา่ ยภรรยามโี รคท่ไี มอ่ าจคมุ กาเนิดดว้ ยวิธอี ื่น 5. กรณีไม่แน่ใจว่าตั้งครรภ์ เพราะถงุ ยางอนามยั ไมม่ ีอันตรายตอ่ ครรภ์ 6. เป็นวิธีทไ่ี ดผ้ ลทงั้ ในการคุมกาเนดิ และป้องกนั การแพรโ่ รคตดิ ตอ่ ทาง เพศสมั พนั ธ์ 7. ใช้รว่ มกบั การนบั ระยะปลอดภยั คือใช้ถงุ ยางอนามยั ในชว่ งทไ่ี ม่ปลอดภยั

ถุงยางอนามยั สตรี (FEMALE CONDOM) วิธีใชถ้ งุ ยางอนามัยสตรี (method of use) 1. บีบน้ายาหลอ่ ลนื่ จานวนเท่ากับเหรียญสลึง เขา้ ไปในถุงยางอนามัยสตรีผ่าน ปลายเปิดแล้วคลึงถงุ ยางอนามยั สตรี เพ่ือให้น้ายาหล่อลื่นกระจายไปทัว่ 2. เล่อื นขอบในที่อย่ปู ลายตน้ ของถงุ ยางอนามยั ขึน้ มาให้ไดร้ บั นา้ ยารบั นา้ ยา หลอ่ ลืน่ 3. หยดนา้ ยาหลอ่ ล่ืน 2-3 หยด ทีด่ ้านนอกปลายตนั ของถุงยางอนามยั เพื่อหล่อ ล่นื ในขณะทส่ี อดเขา้ ชอ่ งคลอด

ข้ันตอนใส่ถงุ ยางอนามัย (VDO female Condom) 1. ผู้ใชอ้ ยใู่ นทา่ นอนหงายชนั เขา่ หรอื ทา่ นง่ั ยองๆ 2. ตรวจสอบดวู า่ ขอบในถุงยางอนามยั สตรีอยูท่ ี่ปลายตันของถุงยางอนามยั ดหี รอื ยัง 3. ใช้มือขา้ งท่ถี นดั จับขอบในซ่ึงอยูท่ ่ปี ลายตนั ของถงุ ยางอนามยั บบี ขอบใน ดว้ ยน้ิวหวั แม่มือและน้ิวกลาง โดยทาบน้วิ ชไ้ี วร้ ะหวา่ งนน้ั สาหรับ ปลายเปิดนนั้ ปลอ่ ยหอ้ ยลงโดยไม่ตอ้ งทาอะไร 4. ใชอ้ ีกมือหนงึ่ ถา่ งปากชอ่ งคลอด เพอื่ ใหม้ อื ท่ถี อื และบบี ขอบในปลายตนั น้ัน สามารถนาถงุ ยางอนามยั สอดเขา้ ไปในช่องคลอด (เชน่ เดียวกบั การ สอดผา้ อนามยั ชนดิ สอด)

ขน้ั ตอนใส่ถงุ ยางอนามยั (VDO female Condom) 5. ใชน้ ิว้ ช้มี ือขา้ งท่ีถนดั สอดผา่ นปลายเปดิ ขอบนอกของถงุ ยางอนามัยทอ่ี ยู่ ในชอ่ งคลอดใหล้ ึกทสี่ ุดเท่าทจี่ ะทาได้ 6. ระยะก่อนการร่วมเพศ ตรวจสอบขอบนอก (ปลายเปดิ ) อยชู่ ิดกับแคม เพอ่ื ใหอ้ วัยวะเพศชายสอดเข้าไปในถุงยางอนามยั สตรี 7. ระยะหลังการรว่ มเพศ เอาถุงยางอนามัยสตรีออกโดยใชม้ อื ขา้ งท่ถี นัดบบี ขอบนอกของถงุ ยาง แลว้ ถงึ ออกโดยหมุนเลก็ นอ้ ยร่วมด้วย (ใชแ้ ลว้ ทิง้ เลย หา้ มนากลับมาใชอ้ กี )



ขอ้ ดีของถุงยางอนามัยสตรเี ม่ือเทียบกบั ถุงยางอนามยั บรุ ุษ 1. ฝ่ายหญงิ เป็นผ้ปู ฏิบัติการปอ้ งกนั เอง โดยไม่ต้องพึงฝา่ ยชาย 2. สามารถสอดใส่ไว้ก่อนรว่ มเพศ 3. ขนาดของถงุ มเี ส้นผ่าศนู ยก์ ลางกวา้ งพอ ฝ่ายชายไม่รู้สกึ อึดอัด จึงให้ ความร้สู กึ ทด่ี ีกวา่ 4. มคี วามหนาและความเหนียวกว่าชนดิ ลาเทก็ ซ์ถึง รอ้ ยละ 40 จงึ ไมท่ าให้ ฉกี ขาดงา่ ยขณะรว่ มเพศ 5. หลังการร่วมเพศแล้ว ฝา่ ยชายไมจ่ าเป็นตอ้ งรีบถอนอวัยวะเพศออก เพอ่ื ถอดถงุ ยางอนามัยทนั ที แตย่ งั คงสามารถอยู่ใกล้ชดิ กนั ไดน้ านๆ 6. ขนาดความกวา้ งของถุงยางสตรเี พยี งขนาดเดยี วใชไ้ ดก้ ับทกุ คนจงึ ไม่ จาเปน็ ตอ้ งผลิตหลายๆขนาด

ข้อจากดั ของถุงยางอนามยั สตรี 1. การสอดใสถ่ ุงยางอนามยั เข้าในชอ่ งคลอดเปน็ เร่ืองทบี่ างคนยอมรับไมไ่ ด้ โดยเฉพาะผู้มอี ายนุ ้อย 2. การมหี ว่ งอยทู่ ่ีขอบถุงยาง ซึง่ โผล่ออกมานอกปากช่องคลอด ทาให้ค่นู อน เสียความร้สู กึ ทางเพศ 3. รูปรา่ งเทอะทะ ไม่น่าใช้ 4. มรี าคาแพงกว่าถงุ ยางอนามัยบุรษุ 5. ผใู้ ช้บางรายมอี าการเจบ็ ขณะร่วมเพศ

ฮอรโ์ มนคุมกาเนดิ ชนดิ รับประทาน หรือยาเมด็ คุมกาเนดิ (oral hormonal contraception ) ยาเมด็ คมุ กาเนดิ หมายถงึ ยาเม็ดที่มฮี อร์โมนเพศ เปน็ องค์ประกอบ และตอ้ งกนิ ตดิ ตอ่ กนั ทุกวนั เพื่อใชใ้ นการคมุ กาเนดิ

สว่ นประกอบของยาเม็ดคุมกาเนดิ ฮอร์โมนที่เป็นส่วนประกอบ สาคญั ของยาเมด็ คมุ กาเนิด คอื estrogen และ progestogen ประเภทสงั เคราะหซ์ งึ่ ถูกดูดซึม และออกฤทธไ์ิ ดแ้ รงกว่าฮอรโ์ มน ธรรมชาติ

การออกฤทธิ์ของยาเมด็ คุมกาเนิด ยาฮอรโ์ มนคุมกาเนดิ ส่วนใหญ่จะออกฤทธิไ์ ด้ 2 ทาง คือ 1. ออกฤทธ์โิ ดยมกี ารยับยงั้ ให้มีระดบั FSH และ LH ลดลง ทาให้ไมม่ ีการ กระตนุ้ การเจรญิ เตบิ โตของฟอลลิเคิล และไมม่ กี ารตกไข่ 2. ออกฤทธิ์ท่รี ะบบสบื พนั ธุ์ 2.1 ผลตอ่ ปากมดลกู โดยโปรเจสโตเจนทาให้น้ามูกทปี่ ากมดลูกมีปริมาณ นอ้ ยลงและมีลักษณะเหนียวขน้ เปน็ การยากท่ีเช้อื อสจุ ิจะวา่ ยผ่านและ เคลือ่ นไหวได้

การออกฤทธ์ิของยาเมด็ คุมกาเนดิ 2.2 ผลต่อเยอ่ื บุโพรงมดลกู โปรเจสโตเจนจะทาใหม้ ีการเจรญิ ของเย่ือบุโพรง มดลกู บางลงและฝ่อ (atrophy) จงึ ไมเ่ หมาะสมหรือไมส่ ามารถใหไ้ ข่ที่ผสม แล้ว (blastocyst) ฝังตัวและเจรญิ เติบโตได้ 2.3 ผลตอ่ ทอ่ นาไข่ จะทาใหท้ ่อนาไข่บบี รดั ตวั มากขึ้น ทาให้ไข่ทผี่ สมแลว้ เดินทางมาถึงมดลกู เรว็ เกินไป เย่ือบโุ พรงมดลกู ยงั ไม่ทนั เจรญิ เตบิ โตเต็มที่ เพือ่ รองรับไข่ จึงฝงั ตัวไมไ่ ด้ 2.4 ผลตอ่ รงั ไข่ โปรเจสโตเจนปริมาณนอ้ ย เชน่ mini pill มีผลต่อ corpus luteum ทาใหอ้ ายุส้ันลง จึงสังเคราะหฮ์ อรโ์ มนโปรเจสเตอโรนและอีสโทร เจนนอ้ ยลง ไมเ่ พยี งพอทจ่ี ะทาให้เยื่อบุโพรงมดลูกใหเ้ จรญิ เติบโตสาหรับ รองรับ ไขท่ ี่ผสมแล้วใหฝ้ ังตัวและเจรญิ เตบิ โตต่อไปได้

ชนดิ ของยาเม็ดคมุ กาเนิด แบ่งยาเม็ดคมุ กาเนิดได้ดงั น้ี 1. ยาเม็ดคมุ กาเนดิ ชนิดฮอร์โมนรวม (Combined oral contraceptive) หมายถึง ยาเม็ดคุมกาเนดิ ท่ีแต่ละเมด็ ประกอบดว้ ย estrogen และ progestogen รวมกันในขนาดคงท่ี ยาชดุ หนง่ึ มี 21 หรอื 28 เม็ด ชนดิ 28 เมด็ น้นั ในยา 7 เมด็ ทีเ่ พ่ิมขึน้ ไมม่ ีฮอรโ์ มน แต่อาจมีธาตุ เหลก็ หรือวิตามิน ท่นี ยิ มใช้มาก คอื monophasic pill

ชนดิ ของยาเม็ดคมุ กาเนิด 2. ยาเมด็ คุมกาเนิดชนดิ ท่มี ีโปรเจสโตเจนอย่างเดียว (Minipill หรอื microdose) ประกอบด้วยโปรเจสโตเจนอยา่ งเดียว ในปริมาณทีน่ อ้ ย โดยให้รบั ประทานทกุ วนั ไม่มีวนั หยุด ยาเมด็ คมุ กาเนดิ ชนดิ น้อี าจทาใหร้ อบระดูมาไม่ปกติ ยาคมุ กาเนดิ ชนิดนี้อาจะเปน็ ประโยชน์แก่สตรีทไี่ ม่สามารถทนต่อ ผลขา้ งเคยี งของเอสโทรเจน หรือมีข้อหา้ มใช้เอสโทรเจน แต่ ประสทิ ธภิ าพในการคมุ กาเนดิ ตา่ กวา่ ยาเม็ดคุมกาเนดิ ชนิดรวม

ชนิดของยาเม็ดคุมกาเนิด 3. ยาเม็ดคุมกาเนดิ ภายหลังการรว่ มเพศ(Postcoital หรอื morning after pill)เปน็ ยาเมด็ คุมกาเนดิ ทใี่ ชใ้ นกรณีฉุกเฉินและรบี ด่วน ซึง่ จะ ประกอบดว้ ย เอสโตรเจนเพียงอยา่ งเดยี ว เพื่อปอ้ งกนั การต้ังครรภ์ ภายหลังที่มีการรว่ มเพศ 1. รับประทานคร้งั แรก 1 เมด็ ทันทหี ลังรว่ มเพศหรือไม่เกนิ 72 ชว่ั โมง 2. รบั ประทานครง้ั ที่ 2 อกี 1 เม็ด หลงั รับประทานครัง้ แรกแลว้ 12 ช่ัวโมง

ผลขา้ งเคยี งของยาเมด็ คุมกาเนดิ ภายหลงั การร่วมเพศ 1. คล่นื ไสอ้ าเจยี น 2. เลอื ดออกกะปรบิ กะปรอยทางชอ่ งคลอด 3. ปวดศีรษะ เวยี นศรี ษะ เตา้ นมเจบ็ ปวดมวนใน ทอ้ ง

ขอ้ ควรระวงั ในการใชย้ าคมุ กาเนดิ ฉกุ เฉิน 1. ไม่สามารถปอ้ งกนั การตัง้ ครรภไ์ ด้ 100 % 2. ถ้ากินอยา่ งถูกตอ้ งตามเวลาทกี่ าหนดมโี อกาสป้องกันตัง้ ครรภไ์ ด้ 85% 3. มีผลตอ่ ผู้ที่เปน็ โรคหัวใจ โรคเกย่ี วกับหลอดเลอื ดหัวใจ และผ้มู ี ประวตั โิ รคลมชัก 4. มผี ลต่อการบีบท่อรงั ไขท่ าให้เกิดการตง้ั ครรภ์นอกมดลูกได้ 5. มปี ริมาณของเอสโตรเจนสงู อาจทาใหเ้ ป็นมะเรง็ รงั ไข่ได้ 6. ไมค่ วรรบั ประทานเกินกวา่ 4 เมด็ ใน 1 เดอื น

ยาเม็ดคมุ กาเนิดทใี่ ชใ้ นโครงการวางแผนครอบครวั กระทรวงสาธารณสุข 1. ยาเม็ดคมุ กาเนดิ ชนดิ รวมฮอรโ์ มนปานกลาง(Combined monophasic oral contraceptives-Regular dose) ชนิด 28 เม็ดไดแ้ ก่ ยไู กนอน (Eugynon), ออฟรอล(Ovral), โอโวสแตท(Ovostat) 2.ยาเม็ดคมุ กาเนิดชนิดรวมฮอรโ์ มนตา่ (Combined monophasic oral contraceptives-Low dose) ชนดิ 28 เม็ด ไดแ้ ก่ ไมโครเจส (Microgest) นอร์เดทต์ (Nordette) แอนนา (ANNA) ไมโครลินิน (Microlenyn) และ พรวี นี อน (Prevenon)